1

HOE GEBRUIK IK MIJN STEM ECONOMISCH?

Waarom is de stem belangrijk voor een mens/zanger/acteur/leerkracht…?

 Is instrument om gegevens over te dragen / te communiceren

 Wordt dagelijks gebruikt
 Gezagsinstrument als je de leiding moet nemen voor een groep
 Geen stem = geen communicatie / les / presentatie / show
 …

 Gezondheid: klachten (verlies, schade…) rondom stem en spraak

 Presentatie: hoe kom je over bij andere mensen / voor een groep / voor publiek / op je werk

! veranderingen in stem & spraak = verandering van identiteit  je moet ervoor openstaan !

HOUDING:

vertrek vanuit basis = RECHT en in het MIDDEN STAAN, oren boven schouders, lange nek, ACTIEVE
houding (door spierspanning rechtop staan, niet doorhangen in gewrichten)
 Mogelijk gevoel van onnatuurlijkheid is normaal, want spieren zijn gegroeid en hebben zich gezet naar
jouw normale manier van staan, die je al je leven lang doet. Dit vergt training en een rustige opbouw, zodat
deze nieuwe houding jouw natuurlijke houding wordt.

 Gezondheid – ideaal parcours maken voor lucht om te stromen

 Presentatie – gezag en overwicht hebben, zelfverzekerd overkomen

OPWARMING:

Stem is een spier, die zoals spieren van topsporters opwarming vraagt.
Specifiek voor zangers: het oprekken van de stemplooi
 START met de MOND GESLOTEN, begin ZACHT en RUSTIG, zeker bij vermoeidheid

 In de douche: neuriën i.p.v. zingen

 BRRR = lippentriller als een motor van een auto of een sirene
 Liedjes trompetteren (wangen gevuld met lucht, maar ontspannen, geluid door klein
spleetje)
 Op de fiets of ergens anders: mmm, nnn, ngngng, … alle nasale klanken gecombineerd
met klinker = momomo, mimimi, moemoemoe / namen noemen x 3
 Zangers: begin in CRY op klinkers oe, uu, ie, ga het hele bereik af /
bereid je dan met gepaste oefeningen voor op wat je daarna moet zingen  SPEECH,
TWANG, BELT…

 Gezondheid – ochtendslijm trilt weg + stemmasage

 Presentatie – geen last van slijm, dus geen gekuch of keelschrapen

Hannelore Primusz hannelore@primusz.be

 2

ADEMHALING:

SPREKEN: Als we LAAG ADEMHALEN (buikademhaling), is de neiging tot onnodig spanning maken
miniem, want je strottenhoofd zakt naar beneden. Hoog ademhalen is dus niet fout, maar het helpt je niet
bij veelvuldig en lang praten. Gemakkelijk terug te vinden in liggende positie en volledige ontspanning.
Denk ook aan laag en breed ademen, naar de grond en je rug toe
ZINGEN: Gebruik de ADEMHALING DIE het BESTE PAST bij de stemkwaliteit waarin je zingt
 bv. SOB – laag ademhalen, BELT – hoog ademhalen

 Trucje om laag in te ademen: adem uit op FFFF en duw al je lucht uit je longen én je
buik, wacht 2 seconden voor je alles ontspant (bewust ook je buik) en je voelt de lucht
weer naar binnen stromen. = SPLAT techniek = NIET ACTIEF, MAAR PASSIEF
INADEMEN, LOSLATEN na ademverbruik

 Gezondheid – zorgt dat je tussen je zinnen door, strottenhoofd kan ontspannen

 Presentatie – straalt rust uit

HOOFD-, NEK- en BODY-ANCHORING:

specifiek voor MOEILIJKE PASSAGES om te ZINGEN of ROEPEN bv. hoge, harde, lange, zachte noten
= het CREËREN van een soort HARNAS door SPIEREN te ACTIVEREN om strottenhoofd te ontlasten.

 Trucjes voor HOOFD- en NEK-ANCHORING: badmuts opzetten, hoofd erin wringen /

zuigen op een verstopt rietje / denker van Rodin / tanden (kiezen) die vastkleven door
karamel proberen loshalen van elkaar / oren die groeien en beginnen flapperen
 Trucjes voor BODY-ANCHORING: flanken en rug breed en wijd maken / sinaasappels
onder je oksels die je moet uitpersen / stevig met je hele lijf op je benen staan zodat
niemand je kan omduwen / groot, zwaar voorwerp de lucht in steken tijdens zingen /
superman-lijf aannemen / actief lopen tijdens zingen.

 Gezondheid –andere spieren (nek, rug etc.) nemen het werk over van de stemplooi bij intensief of
luid zingen, zodat de kans op overbelasting op de stemplooi kleiner wordt
 Presentatie – Dit kan je onzichtbaar en onopvallend doen, zodat je met het grootste gemak lijkt te
zingen. Echter, als je wil dat je hoge, harde noot er spectaculair uitziet, kan dit door het uitvergroten
van de beweging. 

RETRACTIE:

de VALSE STEMPLOOI OPENHOUDEN, zodat de ware stemplooi mooi kan functioneren. Wordt gebruikt
bij zingen van bv. lange noten, hoge noten, moeilijke passages…

De klank is open en vrij.

Bij angst, kuchen en het zetten van kracht/druk ontstaat er van nature constrictie, het dichtknijpen van de
valse stembanden. Bij veelvuldig misbruik kan hierdoor de ware stemplooi beschadigd worden en treden
poliepen of stemverlies op.

 Trucjes voor retractie: inwendig lachen / huilen / verwondering / verrassing / ruiken aan
een roos / onhoorbaar inademen

 Gezondheid – zorgt dat je ware stemplooi gezond kan functioneren

 Presentatie – open, pure, vrije klank
Hannelore Primusz hannelore@primusz.be
 3

TWANG:

Door het VERNAUWEN van de Ary-Epiglottische Sfincter (=kringspier) krijg je een DOORDRINGEND en
POWERFUL geluid, zonder de ware stemplooi hiervoor aan te spreken. Je kan dus je geluid meer glans
geven en scherper doen klinken en daarbij je STEMPLOOI ONTLASTEN.

 Trucje om AES-spier te trainen: een geit / een eend / een lachende heks / een
racewagen / een lammetje / een Amerikaan uit Texas / pestende kinderen die zichzelf
heel grappig vinden zingen nènènènènènè
 ! geen constrictie op de valse stemplooien, wel retractie !

 Gezondheid – zorgt dat je je stemplooi kan ontlasten

 Presentatie – je klinkt krachtig en je stem reikt ver

GENOEG ONTSPANNEN:

Ook al GEBRUIK je je STEM OPTIMAAL, met je stemtopsportstatuut als acteur, zanger of leerkracht,
wordt ze SOMS TOCH MOE of GESPANNEN.

Het is belangrijk om genoeg te ontspannen. Hieronder volgen enkele tips en

ONTSPANNINGSOEFENINGEN:

 Kaak-, tong-, mondbodem- en nekspieren zijn verbonden met stemplooien. Ontspan

deze dus.
 Geeuwen zorgt voor totale ontspanning: strottenhoofd zakt naar beneden, veel ruimte
 Vocal Fry = Slack = onregelmatig klepperen van de stemplooien. Dit is een heel zacht
geluid, zonder toonhoogte, zonder luchtstroom. Het klinkt als een kikker, of een
krakende deur = super ontspannend
 Trompetgeluidje: wangen gevuld met een lucht, lippen op elkaar, maar ontspannen, door
klein spleetje trompetgeluid maken zonder dat alle lucht ontsnapt, hoeveelheid moet
stabiel blijven. Zachte, warme, zangerige toon. Supra- en subglottische druk (door
weerstand zowel boven als onder de stemplooi) zorgen voor mooie trilling en dunne
stemplooisluiting = helend en ontspannend
 Alle andere opwarmingsoefeningen

 Gezondheid – als je spanning zou blijven vasthouden is de kans groot op stemschade

 Presentatie – deze oefeningen doe je misschien beter niet voor publiek 

Hannelore Primusz hannelore@primusz.be

 4

ARTICULATIE:

VERSTAANBAARHEID is altijd PRETTIG. Wanneer je niet goed articuleert, heb je veel meer volume
nodig om jezelf verstaanbaar te maken. Als je je MOND GOED OPEN doet, hoef je NIET eens zo VEEL
GELUID te PRODUCEREN. Oefen te spreken met een kurk of twee vingers in je mond om je spieren te
activeren

 Gezondheid – Als je beter articuleert, is het niet nodig om luider te spreken, is er minder gevaar.
 Presentatie – Mensen kijken en luisteren liever naar iemand die goed articuleert dan naar iemand
die mompelt. Als je publiek energie moet steken in het verstaan van een spreker of zanger, heeft
het minder energie over om zich op de inhoud te richten.

ACCENT/DIALECT:

Mensen zonder accent of dialect lijken intelligenter! Spreek ALGEMEEN NEDERLANDS, verzorg je
TWEEKLANKEN = diftongeren en VERMIJD STREEKGEBONDEN KLINKERS als aa’s, ee’s en ie’s!

 Gezondheid – /
 Presentatie – Je publiek kan afgeleid raken als je dialect spreekt. Je wordt serieus genomen en
mensen verstaan je beter. Als leerkracht heb je een voorbeeldfunctie.

Wanneer is je stemgebruik fout?

 Is relatief: je kan toch heel oud worden, zonder je stem optimaal te gebruiken
 Mensen die de aandacht trekken, gaan met hun hoofd en hun stem omhoog en willen luider spreken =
luchtweg wordt gedeeltelijk afgesloten, strottenhoofd schiet omhoog, er komt extra spanning op de stem.
Met een lage, dragende stem kom je veel verder. In hele grote ruimtes kan je er nog wat scherpte = twang
aan toe voegen om verstaanbaar te worden.

Je STEM ZELF kan geen pijn doen: er zitten GEEN GEVOELSZENUWEN of –RECEPTOREN op de
stemplooien.  Je kan het niet voelen als je stemschade hebt
Wat voel je dan wel?  De spieren om de stemplooi heen.

Maak een ONDERSCHEID tussen:

- SPIERPIJN (goed gesport, trainen van slappe spieren)

- BLESSURE-PIJN

Hannelore Primusz hannelore@primusz.be