‫پودمان پنجم‬

‫ریختهگری دوغابی‬

‫یکی از روشهای متداول در تولید سرامیکها‪ ،‬روش ریختهگری دوغابی است‪ .‬با این روش میتوان بدنههایی‬
‫در ابعاد و اَشکال گوناگون شکلدهی کرد‪ .‬در روش ریختهگری دوغابی بدنههای سرامیکی از طریق ریخقتن‬
‫دوغاب در یک قالب جاذب آب‪ ،‬تولید میشوند‪.‬‬
 ‫واحد یادگیری ‪6‬‬

‫شایستگی ریختهگری دوغابی‬

‫چگونه میتوان از دوغاب سرامیکی قطعه تولید کرد؟‬ ‫‪6‬‬ ‫آیا تا به حال‬

‫در روش ریختهگری دوغابی چه عواملی بر محصول نهایی اثرگذار است؟‬ ‫پی بردهاید‬
‫‪2‬‬
‫چه بدنههایی با روش ریختهگری دوغابی شکل داده میشوند؟‬ ‫‪3‬‬

‫هدف از این شایستگی‪ ،‬فراگیری دانش و مهارت شکلدهی بدنههای سرامیکی به روش ریختهگری دوغابی‬
‫به شیوههای توپر و توخالی است‪ .‬در این واحد‪ ،‬کسب مهارت ریختهگری و توجه به عوامل مؤثر بر کیفیت‬
‫محصوالت در شکلدهی مانند نحوه ریختن دوغاب درون قالب و خروج صحیح بدنه از قالب‪ ،‬در نظر گرفته‬
‫شده است‪.‬‬

‫استاندارد عملکرد‬
‫پس از اتمام واحد یادگیری و کسب شایستگی آن‪ ،‬هنرجویان قادر به شکلدهی بدنه سرامیکی به روش‬
‫ریختهگری دوغابی خواهند بود‪ .‬همچنین توانایی مونتاژ بدنههای ریختهگری را کسب مینمایند و با عیوب‬
‫متداول بدنههای ریختهگری آشنا میشوند‪.‬‬

‫‪641‬‬
 ‫ریخته گری دوغابی‬

‫همانطور که قبالً بیان شد در روش ریختهگری دوغابی‪ ،‬دوغاب سرامیکی به داخل قالبی که معموالً از جنس گچ است‬
‫ریخته میشود و به شکل طرح داخل قالب در میآید‪ .‬در شکل ‪ ۱‬مراحل ریختهگری دوغابی توخالی نشان داده شده‬
‫است‪.‬‬

‫شکل ‪ -6‬مراحل ریختهگری دوغابی (توخالی)‬

‫به تصاویر زیر نگاه کنید‪:‬‬

‫به نظر شما چه شباهتی بین آمادهسازی ژله و شکالت و روش تولید سرامیک به روش ریختهگری دوغابی وجود دارد؟‬

‫ب) تهیۀ شکالت‬ ‫الف) تهیۀ ژله‬

‫شکل ‪2‬‬

‫‪641‬‬
 ‫بررسی قالب قبل از ریختهگری‬
‫بررسی قالبهای موجود در کارگاه قبل از ریختهگری چه اهمیتی دارد؟‬

‫شکل ‪ -3‬قالبهای کارکرده‬

‫لولههای مویین موجود در قالب گچی‪ ،‬مکشی را ایجاد میکنند که آب موجود در دوغاب را جذب کرده و باعث تشکیل‬
‫جداره میشود‪ .‬با چندین بار استفاده از قالبها‪ ،‬این لولهها اشباع میشوند که باعث کاهش سرعت ریختهگری شده و‬
‫ضخامت جدارۀ تشکیل شده کاهش مییابد‪.‬‬
‫قرار دادن قالبها در هوای آزاد به مدت ‪ 3‬الی ‪ 4‬روز یا قرار دادن آنها درون خشککن با دمای ‪ 45-55‬درجۀ سلسیوس‬
‫به مدت زمان مناسب‪ ،‬سبب خشک شدن قالب و تخلیۀ لولههای مویین میشود‪.‬‬
‫قبل از ریختن دوغاب درون قالب‪ ،‬گرد و غبار آن با اسفنج یا پمپ هوا زدوده میشود تا از بروز برخی از عیوب جلوگیری‬
‫شود‪.‬‬

‫شکل ‪ -4‬زدودن گرد و غبار از قالب‬

‫‪641‬‬
 ‫ریخته گری دوغابی‬

‫همچنین جدا کردن الیههای دوغاب خشک شده بر روی قالب یا زوائد قالب گچی نیز اهمیت دارد‪.‬‬

‫‪3‬‬ ‫‪2‬‬ ‫‪6‬‬

‫شکل ‪ -۵‬بررسی قالب و جدا کردن الیههای دوغاب خشک شده از آن‬

‫بررسی محل اتصال اجزای قالب (پینها)‪ ،‬قبل از ریختن دوغاب درون قالب‪ ،‬اهمیت دارد تا اطمینان حاصل شود که‬
‫دوغاب از درون قالب به بیرون نمیریزد‪.‬‬

‫شکل ‪ -1‬پینهای قالبهای متعدد‬

‫‪641‬‬
‫روی قسمتهایی از قالب که پیچیدگی زیادی دارند‪ ،‬مقداری پودر تالک پاشیده میشود تا بدنه پس از ریختهگری‬
‫راحتتر از قالب جدا شود‪ .‬برای قالبهایی که پیچیدگی ندارند نباید تالک استفاده شود‪ ،‬زیرا تالک باعث عدم جذب آب‬
‫میشود‪.‬‬

‫به هر یک از قالبهای زیر توجه کنید و قالبهایی را که نیاز به پاشیدن تالک قبل از ریختهگری دارند‪،‬‬ ‫فعالیت کالسی‬

‫مشخص کنید‪.‬‬

‫ب‬ ‫الف‬

‫پ‬

‫‪6۵1‬‬
 ‫ریخته گری دوغابی‬

‫بستن قالب‬
‫در شکل ‪ 7‬مراحل بستن یک قالب چند تکه نشان داده شده است‪.‬‬

‫‪1‬‬

‫‪2‬‬

‫‪3‬‬

‫‪4‬‬

‫‪5‬‬

‫‪6‬‬

‫شکل ‪ -1‬مراحل بستن قالب‬

‫‪6۵6‬‬
 ‫گفت و گو کنید‬
‫در مورد مشکالت بررسی نکردن قالب قبل از ریختهگری دوغابی‪ ،‬گفتوگو کنید‪.‬‬

‫کار عملی ‪ :6‬بررسی قالبهای موجود در کارگاه‬ ‫فعالیت کارگاهی‬

‫مواد و ابزار‪ :‬چند نمونه قالب گچی چند تکه‪.‬‬

‫شرح فعالیت‪ :‬قالبهای ریختهگری دوغابی موجود درکارگاه را بررسی کنید و هر یک از مواردی را که در‬
‫بررسی قالبها باید به آنها توجه نمود تعیین کنید‪.‬‬

‫کار عملی ‪ :2‬مهارت باز و بسته کردن قالب گچی‬ ‫فعالیت کارگاهی‬

‫مواد و ابزار‪ :‬چند نمونه قالب گچی چند تکه‪.‬‬

‫شرح فعالیت‪ :‬قالبهای گچی چند تکه را انتخاب کرده و باز و بسته کردن آنها را چندین بار تمرین‬
‫کنید‪.‬‬
‫نکته‪ :‬در هنگام بستن قالب مواظب باشید تا به پینهای آن آسیبی وارد نشود‪.‬‬

‫‪1‬‬
‫سرعت ریختهگری‬
‫با ریختن دوغاب درون قالب‪ ،‬بعد از مدت زمان مشخصی‪ ،‬آن قسمت از دوغاب که در تماس با قالب گچی است به دلیل‬
‫جذب آب به وسیلۀ قالب‪ ،‬به شکل خمیر درمیآید و شکل قالب را به خود میگیرد‪.‬‬

‫شکل ‪1‬‬

‫‪۱- Casting rate‬‬

‫‪6۵2‬‬
 ‫ریخته گری دوغابی‬

‫به ضخامت دیوارۀ ایجاد شده در واحد زمان‪ ،‬سرعت ریختهگری گفته میشود که از با رابطۀ زیر به دست میآید‪.‬‬

‫‪۱‬‬
‫‪2‬‬
‫𝑡𝐾 = ‪D‬‬

‫در این رابطه‪ D ،‬ضخامت دیوارۀ تشکیل شده (به میلیمتر)‪ t ،‬مدت زمان قرارگیری دوغاب در قالب (به دقیقه) و ‪K‬‬
‫ضریب ثابت است‪.‬‬
‫برای تعیین زمان ریختهگری‪ ،‬دوغاب به درون چند قالب یکسان ریخته میشود و هر کدام از قالبها پس از مدت زمان‬
‫معین (و به اختالف زمانی ‪ 5‬دقیقه) تخلیه میشود‪ .‬پس از جدا شدن و بیرون آوردن قطعه از قالب‪ ،‬ضخامت جداره‬
‫تشکیل شده در هر قالب با کولیس اندازهگیری میشود‪.‬‬

‫شکل ‪ -1‬قالب نمونه برای تعیین سرعت ریختهگری‬

‫‪۱‬‬

‫با داشتن زمانهای مختلف و ضخامت جداره‪ ،‬نمودار ضخامت دیواره و مدت زمان قرارگیری دوغاب در قالب ) ‪)D - 𝑡 2‬‬
‫رسم میشود‪ .‬همان طور که در نمودار ‪ ۱‬مشاهده میکنید در ابتدا شیب نمودار افزایش مییابد و با گذشت زمان شیب‬
‫نمودار صفر میشود و ضخامت جدارۀ تشکیل شده‪ ،‬ثابت میشود‪.‬‬

‫نمودار ‪ -6‬سرعت ریختهگری‬

‫‪6۵3‬‬
 ‫سپس تخلیۀ دوغاب با توجه به سرعت ریختهگری و جدارۀ مناسب صورت میگیرد‪.‬‬

‫شکل ‪61‬‬

‫چه عواملی بر سرعت ریختهگری دوغابها اثرگذار است؟‬

‫ب‬ ‫الف‬
‫شکل ‪66‬‬

‫سرعت ریختهگری دوغاب عامل مهمی در تعیین ضخامت بدنۀ خام و سرعت تولید است‪ .‬به همین دلیل یکی از مهمترین‬
‫خواص دوغابها سرعت ریختهگری آنها است‪ .‬مهمترین عوامل مؤثر بر سرعت ریختهگری در نمودار ‪ 2‬نشان داده شدهاند‪.‬‬
‫میزان تخلخل و‬
‫رطوبت قالب گچی‬
‫چگالی دوغاب‬
‫درجه حرارت‬

‫عوامل مؤثر بر‬ ‫مقاومت دیوارۀ ایجاد شده در برابر‬

‫فشار‬
‫سرعت ریختهگری‬ ‫عبور آب‬

‫نمودار ‪ -2‬عوامل مؤثر بر سرعت ریختهگری‬

‫‪6۵4‬‬
 ‫ریخته گری دوغابی‬

‫از مهمترین عوامل مؤثر در سرعت ریختهگری‪ ،‬مقاومت دیوارۀ ایجاد شده در برابر عبور آب است‪ .‬با قرارگیری دوغاب در‬
‫قالب‪ ،‬در ابتدا سرعت تشکیل دیواره زیاد است و سپس دیوارۀ تشکیل شده به عنوان سدی در برابر نفوذ آب به قالب‬
‫گچی عمل میکند که باعث میشود سرعت ریختهگری به مرور کاهش و سپس ثابت شود‪ .‬همان طور که در شکل ‪۱2‬‬
‫میبینید ‪ L1‬دیوارۀ متراکم ایجاد شده در مجاورت قالب است که مانند سدی در برابر نفوذ آب است‪.‬‬

‫شکل ‪62‬‬

‫چگالی دوغاب نیز بر سرعت ریختهگری تأثیر زیادی دارد‪ .‬چگالی دوغاب‪ ،‬نسبت بین مواد جامد و آب است که تا حد‬
‫امکان باید باال باشد‪ .‬برای ایجاد دوغاب با چگالی باال و گرانروی مناسب‪ ،‬استفاده از روانسازها ضرورت دارد‪ .‬افزایش‬
‫مقدار آب‪ ،‬عالوه بر کاهش چگالی دوغاب‪ ،‬باعث اشباع شدن سریعتر قالب میشود که سرعت ریختهگری را کاهش‬
‫میدهد‪.‬‬

‫فکر کنید‬
‫به چه دلیل چگالی دوغاب باید تا حد امکان باال باشد؟‬

‫قالب گچی نیز یکی از عوامل تعیینکننده در ضخامت الیۀ ریختهگری شده به حساب میآید‪ .‬میزان تخلخل قالب گچی‪،‬‬
‫توزیع تخلخلها‪ ،‬قطر تخلخلهای موجود و میزان رطوبت قالب گچی بر روی جذب آب و ضخامت الیه ریختهگری شده‬
‫تأثیر دارند‪.‬‬

‫تحقیق کنید‬

‫دربارۀ اثر دما و فشار بر سرعت ریختهگری دوغابی تحقیق کنید‪.‬‬

‫‪6۵۵‬‬
 ‫مراحل اجرای کار ریختهگری دوغابی‬
‫در شکل زیر بدنههای مختلفی که با روش ریختهگری دوغابی شکلدهی شدهاند نشان داده شده است‪.‬‬

‫شکل ‪ -63‬محصوالت ریختهگری دوغابی‬

‫ریختهگری دوغابی به دو روش دستی و ماشینی انجام میشود که در شکل ‪ ۱4‬مشاهده میکنید‪.‬‬

‫ب) ریختهگری دوغابی به روش ماشینی‬ ‫الف) ریختهگری دوغابی به روش دستی‬

‫شکل ‪64‬‬

‫‪6۵1‬‬
 ‫ریخته گری دوغابی‬

‫مراحل ریختهگری دوغابی دستی عبارتاند از‪:‬‬

‫‪ -6‬بستن قالب‪ :‬قالبهای ریختهگری معموالً چند جزئی هستند‪ .‬بنابراین قبل از ریختهگری‪ ،‬اجزای قالب مورد نظر‬
‫اتصال (چفت و بست) داده میشوند‪ ،‬سپس نوارهای الستیکی به دور قالب قرار میگیرند تا دوغاب از محل اتصال قالبها‬
‫خارج نشود (شکل ‪.)۱5‬‬

‫شکل ‪ -6۵‬روشهای مختلف بستن قالب‬

‫آیا در هر یک از قالبها‪ ،‬نحوۀ قرارگیری نوارهای اطراف قالب صحیح است؟ چرا؟‬ ‫فکر کنید‬

‫پ‬ ‫ب‬ ‫الف‬

‫شکل ‪61‬‬

‫‪6۵1‬‬
 ‫‪ -2‬بررسی دوغاب‪ :‬الزم است ویژگیهای دوغاب مورد نظر مانند گرانروی و چگالی مورد بررسی قرار گیرد (شکل ‪.)۱7‬‬

‫شکل ‪ -61‬بررسی گرانروی‬

‫سپس دوغاب برای ایجاد یکنواختی و جلوگیری از تهنشین شدن با استفاده از همزن حداقل به مدت ‪ ۱1‬دقیقه هم زده‬
‫میشود (شکل ‪.)۱1‬‬

‫شکل ‪ -61‬هم زدن دوغاب قبل از ریختهگری‬

‫‪6۵1‬‬
 ‫ریخته گری دوغابی‬

‫نکته‬

‫در صنعت برای همزدن دوغاب از دستگاه بالنجر استفاده میشود که پرههای پاروییشکل دارد (شکل ‪.)۱1‬‬

‫شکل ‪61‬‬

‫فکر کنید‬
‫برای ایجاد یکنواختی‪ ،‬قبل از ریختهگری باید هم زدن دوغاب با چه سرعتی (آرام یا تند) انجام شود؟ چرا؟‬

‫‪ -3‬ریختن دوغاب درون قالب‪ :‬در این مرحله‪ ،‬دوغاب به آرامی در داخل قالب (کامالً تا سر آن) ریخته میشود‪ .‬پس از‬
‫ریختن‪ ،‬دوغاب درون قالب چرخانده میشود و ضربههای آرامی به قالب زده میشود تا حبابهای هوا خارج شوند و‬
‫دوغاب در کل قالب به طور یکنواخت قرار گیرد‪.‬‬

‫‪3‬‬ ‫‪2‬‬ ‫‪6‬‬

‫شکل ‪ -21‬ریختن دوغاب در قالب‬

‫‪6۵1‬‬
 ‫نکته‬
‫همانطور که در شکل ‪ 2۱‬نشان داده شده است‪ ،‬دوغاب باید در مرکز قالب ریخته شود و این کار نباید از‬
‫کنارههای قالب انجام شود‪.‬‬

‫شکل ‪ -26‬روش صحیح ریختن دوغاب درون قالب‬

‫در هنگام تشکیل جداره‪ ،‬حجم دوغاب درون قالب به مرور کم میشود‪ .‬بنابراین نیاز به افزودن دوبارۀ دوغاب است تا قالب‬
‫پر شود‪ .‬به همین منظور در دهانۀ قالب گچی‪ ،‬یک حلقه (دوغاب خور) در نظر گرفته میشود‪.‬‬
‫برای افزودن دوغاب اضافی درون قالب میتوان قیفی باالی آن در نظر گرفت که باعث ایجاد ستونی از دوغاب باالی قالب‬
‫میشود‪ .‬میزان افزودن دوغاب به قالب ریختهگری با توجه به شکل قالب و ضخامت بدنۀ مورد نظر تغییر میکند‪.‬‬

‫شکل ‪ -22‬قیف باالی دوغاب‬

‫‪611‬‬
 ‫ریخته گری دوغابی‬

‫‪ -4‬تخلیه دوغاب اضافی‪ :‬به دوغاب درون قالب با توجه به سرعت ریختهگری فرصت داده میشود تا دیواره تشکیل‬
‫شود‪ .‬سپس میزان انقباض و تشکیل جداره بررسی میشود (شکل‪.)23‬‬

‫شکل ‪23‬‬

‫در بدنههای توخالی پس از تشکیل ضخامت مورد نظر‪ ،‬دوغاب اضافی تحت زاویۀ مشخص تخلیه میشود‪ .‬سپس قالب به‬
‫پشت قرار داده میشود تا کل دوغاب اضافی به طور کامل خارج شود‪.‬‬

‫شکل ‪ -24‬تخلیۀ دوغاب اضافی‬

‫‪616‬‬
‫در قالبهای بزرگ که در کارخانهها مورد استفاده قرار میگیرند تخلیه دوغاب از مجرای زیر قالب انجام‬ ‫نکته‬
‫میشود‪.‬‬

‫شکل ‪ -2۵‬مجرای زیر قالب جهت تخلیۀ دوغاب‬

‫بدنههای توپر نیاز تخلیۀ دوغاب ندارند و کل دوغاب درون قالب برای تشکیل بدنه مصرف میشود‪ .‬با توجه به جذب آب‬
‫توسط قالب‪ ،‬باید سعی شود حداقل یک ساعت از سرخالی شدن قالب از دوغاب‪ ،‬جلوگیری کرده و به قالبها دوغاب‬
‫اضافه شود‪.‬‬

‫نکته‬
‫دوغاب تخلیه شده پس از کنترل رئولوژی‪ ،‬دوباره برای ریختهگری دوغابی مورد استفاده قرار میگیرد‪.‬‬

‫پس از تخلیۀ دوغاب‪ ،‬اضافههایی که به علت تخلیۀ دوغاب بر روی قالب ایجاد شده با ابزار مناسب یا دست صاف میشود‬
‫(شکل ‪.)26‬‬

‫شکل ‪21‬‬

‫‪612‬‬
 ‫ریخته گری دوغابی‬

‫‪ -۵‬باز کردن قالب‪ :‬پس از تخلیۀ دوغاب‪ ،‬به بدنۀ شکلدهی شده‪ ،‬زمان داده میشود تا انقباض یابد و از قالب جدا شود‬
‫(شکل ‪.)27‬‬

‫شکل ‪21‬‬

‫سپس کشهای اطراف قالب را باز کرده و قالب با دست یا به کمک ابزار به آرامی از محل درزها باز میشود (شکل ‪.)21‬‬

‫شکل ‪ -21‬باز کردن قالب‬

‫‪ -1‬خروج بدنه از قالب‪ :‬پس از باز کردن قالب‪ ،‬بدنۀ شکلدهی شده به آرامی و با توجه به میزان استحکام از قالب‬
‫خارج میشود‪ .‬دقت و مهارت در این مرحله اهمیت زیادی دارد‪.‬‬

‫ب‪ -‬بدنۀ ریختهگری شده پس از باز کردن قالب‬ ‫الف‪ -‬خارج نمودن بدنۀ ریختهگری شده‬

‫شکل‪21‬‬

‫‪613‬‬
‫در روش ریختهگری توپر ممکن است خروج قطعه به سهولت انجام نشود‪ ،‬بنابراین میتوان از هوای فشرده نیز استفاده‬
‫کرد‪.‬‬

‫اگر برای خروج راحتتر بدنه از قالب‪ ،‬لبههای بدنه ریختهگری شده مطابق شکل زیر با ابزار آزاد شود چه‬ ‫فکر کنید‬

‫مشکالتی ممکن است برای بدنه و قالب ایجاد شود؟‬

‫‪ -1‬پرداخت بدنۀ ریختهگری شده‪ :‬در این مرحله بدنه بررسی میشود تا در صورت نیاز پرداخت شود‪ .‬برای این کار‬
‫لبهها و پلیسههای اضافی با ابزار مناسب مانند چاقو جدا میشوند (شکل ‪.)31‬‬

‫شکل ‪31‬‬

‫‪614‬‬
 ‫ریخته گری دوغابی‬

‫سپس با استفاده از اسفنج مرطوب‪ ،‬لبهها و ناصافیها پرداخت میشوند (شکل ‪.)3۱‬‬

‫شکل ‪ -36‬پرداخت بدنههای ریختهگری دوغابی‬

‫در سطح داخلی حلقه (در محل تماس دوغاب با قالب) الیهای اضافه ایجاد میشود که این قسمت را میتوان قبل از‬
‫خروج قطعه از قالب با ابزار مناسب بریده و جدا کرد (شکل ‪.)32‬‬

‫ب‬ ‫الف‬

‫شکل ‪32‬‬

‫‪61۵‬‬
 ‫میتوان حلقه را پس از خروج بدنه از قالب جدا کرد و برید (شکل ‪.)33‬‬

‫شکل ‪33‬‬

‫ضایعات ریختهگری دوغابی و اضافههای حلقۀ جمعآوری شده برای ساخت دوغاب‪ ،‬مجدداً مورد استفاده‬ ‫نکته‬
‫قرار میگیرند (شکل ‪.)34‬‬

‫شکل ‪34‬‬

‫‪611‬‬
 ‫ریخته گری دوغابی‬

‫‪ -1‬مرحلۀ خشک کردن‪ :‬در این مرحله بدنۀ شکلدهی شده درون خشککن با دمای ‪ ۱۱1‬درجه سلسیوس قرار‬
‫میگیرد‪ .‬مدتزمان قرارگیری بدنه در خشککن و نحوۀ خشک شدن بدنهها با توجه به نوع قطعه (توپر یا تو خالی) و‬
‫ضخامت آن تعیین میشود‪.‬‬
‫مراحل ریختهگری را در تصاویر زیر به ترتیب مشخص کنید و دربارۀ هر مرحله توضیح دهید‪.‬‬ ‫فعالیت کالسی‬

‫تصویر‬ ‫عنوان مرحله‬ ‫شمارۀ شکل‬

‫‪........................................‬‬ ‫‪‬‬

‫‪........................................‬‬ ‫‪‬‬

‫‪........................................‬‬ ‫‪‬‬

‫‪........................................‬‬ ‫‪‬‬

‫‪........................................‬‬ ‫‪‬‬

‫‪611‬‬
 ‫کار عملی ‪ :3‬ریختهگری دوغابی توخالی (بوته دیرگداز)‬ ‫فعالیت کارگاهی‬

‫مواد و ابزار‪ :‬دوغاب‪ ،‬همزن‪ ،‬آب‪ ،‬قالب ریختهگری توخالی‪ ،‬نوار الستیکی‪ ،‬زمانسنج‪ ،‬بالن ژوژه‪ ،‬ترازو‪،‬‬
‫دستگاه ویسکوزیمتر و خشککن‪.‬‬
‫شرح فعالیت‪:‬‬
‫‪ -۱‬دوغاب موجود در کارگاه را به مدت ‪ ۱1‬الی ‪ ۱5‬دقیقه درون همزن با سرعت آرام قرار دهید تا کامالً‬
‫یکنواخت شود‪.‬‬
‫‪ -2‬قالب مورد نظر برای ریختهگری دوغابی را بررسی کنید‪.‬‬
‫‪ -3‬دوغاب را درون قالب بریزید و هر ‪ 4‬دقیقه یک بار ضخامت دیوارۀ تشکیل جداره را اندازهگیری کنید‪.‬‬
‫سپس مطابق با سرعت ریختهگری‪ ،‬دوغاب اضافی را خارج کنید‪.‬‬
‫‪ -4‬میزان انقباض و تشکیل جداره را بررسی کنید و مطابق با مراحل اجرای ریختهگری‪ ،‬بدنۀ شکلدهی‬
‫شده را خارج کنید‪.‬‬
‫‪ -5‬بدنۀ شکلدهی شده پس از خشک شدن را برای انجام مرحلۀ پخت تحویل هنرآموز دهید‪.‬‬

‫کار عملی ‪ :4‬ریختهگری توخالی (قالبهای چند تکه)‬ ‫فعالیت کارگاهی‬

‫مواد و ابزار‪ :‬دوغاب‪ ،‬همزن‪ ،‬آب‪ ،‬قالب ریختهگری توخالی دو تکه‪ ،‬نوار الستیکی‪ ،‬کورنومتر‪ ،‬بالن ژوژه‪،‬‬
‫ترازو‪ ،‬دستگاه ویسکوزیمتر و خشککن‪.‬‬
‫شرح فعالیت‪:‬‬
‫ال‬
‫‪ -۱‬دوغاب موجود در کارگاه را به مدت ‪ ۱1‬الی ‪ ۱5‬دقیقه درون همزن با سرعت آرام قرار دهید‪ .‬تا کام ً‬
‫یکنواخت شود‪.‬‬
‫‪ -2‬قالب مورد نظر برای ریختهگری دوغابی را بررسی کنید‪.‬‬
‫‪ -3‬دوغاب را درون قالب بریزید و هر ‪ 4‬دقیقه یک بار ضخامت دیوارۀ تشکیل جداره را اندازهگیری کنید و‬
‫سپس مطابق با سرعت ریختهگری‪ ،‬دوغاب اضافی را خارج کنید‪.‬‬
‫‪ -4‬میزان انقباض و تشکیل جداره را بررسی کنید و مطابق با مراحل اجرای ریختهگری‪ ،‬بدنۀ شکلدهی‬
‫شده را خارج کنید‪.‬‬
‫‪ -5‬بدنۀ شکلدهی شده را پس از خشک شدن برای انجام مرحلۀ پخت تحویل هنرآموز دهید‪.‬‬
‫‪611‬‬
 ‫ریخته گری دوغابی‬

‫کار عملی‪ :۵‬ریختهگری توپر‬ ‫فعالیت کارگاهی‬

‫مواد و ابزار‪ :‬دوغاب‪ ،‬همزن‪ ،‬آب‪ ،‬قالب ریختهگری توپر‪ ،‬نوار الستیکی‪ ،‬زمانسنج‪ ،‬بالن ژوژه‪ ،‬ترازو‪ ،‬دستگاه‬
‫ویسکوزیمتر و خشککن‪.‬‬
‫شرح فعالیت‪:‬‬
‫ال‬
‫‪ -۱‬دوغاب موجود در کارگاه را به مدت ‪ ۱1‬الی ‪ ۱5‬دقیقه درون همزن با دور آرام قرار دهید تا کام ً‬
‫یکنواخت شود‪.‬‬
‫‪ -2‬قالب مورد نظر برای ریختهگری دوغابی را بررسی کنید‪.‬‬
‫‪ -3‬دوغاب را درون قالب بریزید و هر ‪ 4‬دقیقه یک بار ضخامت دیوارۀ تشکیل جداره را اندازهگیری کنید و‬
‫سرعت ریختهگری را تعیین کنید‪.‬‬
‫‪ -4‬میزان انقباض و تشکیل جداره را بررسی کنید و مطابق با مراحل اجرای ریختهگری‪ ،‬بدنۀ شکلدهی‬
‫شده را خارج کنید‪.‬‬
‫‪ -5‬بدنۀ شکلدهی شده را پس از خشک شدن برای انجام مرحلۀ پخت تحویل هنرآموز دهید‪.‬‬

‫ریختهگری دوغابی به روش ماشینی‬

‫ریختهگری دوغابی به روش ماشینی برای تولیدات انبوه به کار میرود که خود به دو صورت‪ ،‬نیمه اتوماتیک یا اتوماتیک‬
‫انجام میشود‪ .‬این روش برای تولید محصوالتی نظیر چینی ظروف و چینی بهداشتی کاربرد دارد‪.‬‬
‫در نمودار ‪ 3‬مراحل فرایند تولید چینی بهداشتی‪ ۱‬بیان شده است‪.‬‬

‫نمودار ‪ - 3‬فرایند کلی تولید چینی بهداشتی‬

‫‪۱- Sanitary Ware‬‬

‫‪611‬‬
 ‫مراحل ریختهگری دوغابی در کارخانۀ چینی بهداشتی شامل مراحل زیر میباشد‪:‬‬
‫‪ -۱‬ورود دوغاب به قالب گچی؛‬
‫‪ -2‬تشکیل جداره و تخلیه دوغاب؛‬

‫شکل ‪ -3۵‬باز کردن لولهها جهت تخلیۀ دوغاب اضافی‬

‫‪ -3‬زمان توقف (جهت انقباض بدنه از قالب)؛‬

‫شکل ‪ -31‬انقباض بدنۀ چینی بهداشتی‬

‫‪ -4‬بیرون آوردن بدنه از قالب؛‬

‫شکل ‪ -31‬بیرون آوردن بدنه از قالب به روش ماشینی‬

‫‪611‬‬
 ‫ریخته گری دوغابی‬

‫‪ -5‬پرداخت (آماده کردن نمونه برای لعابزنی)‪.‬‬

‫شکل ‪ -31‬پرداخت‬

‫بدنۀ شکلدهی شده پس از این مراحل‪ ،‬خشک شده و لعابزنی و پخت میشود‪ .‬در شکل ‪ 31‬برخی از محصوالت کارخانۀ‬
‫چینی بهداشتی نشان داده شده است‪.‬‬

‫شکل ‪ -31‬محصوالت کارخانۀ چینی بهداشتی‬

‫ریختهگری چینیهای بهداشتی با سه روش دستی‪ ،‬نیمه اتوماتیک یا اتوماتیک انجام میشود که در شکل ‪ 41‬نشان داده‬
‫شده است‪.‬‬

‫پ) روش اتوماتیک‬ ‫ب) روش نیمه اتوماتیک‬ ‫الف) روش دستی‬

‫شکل ‪41‬‬

‫‪616‬‬
‫در روش دستی کلیۀ مراحل ریختهگری‪ ،‬بازکردن قالبها و نقل و انتقال به صورت دستی صورت میگیرد‪ .‬برای تولید‬
‫محصوالتی نظیر توالت فرنگی از این روش استفاده میشود‪.‬‬
‫در روش نیمه اتوماتیک قالبها به صورت سری بر روی یک ریل قرار گرفته و عمل ریختهگری و تخلیه توسط لولههای‬
‫متصل به قالبها صورت میگیرد‪ .‬سپس مراحل انتقال قطعه به وسیلۀ دست انجام میشود‪ .‬از این روش در تولید قطعات‬
‫ساده مثل پایه و روشویی استفاده میشود‪ .‬در روش اتوماتیک تمام مراحل شکلدهی به وسیلۀ دستگاهها انجام میشود‪.‬‬

‫گفت و گو کنید‬

‫دربارۀ اهمیت کنترل دوغاب در کارخانههای تولید بدنههای ریختهگری دوغابی گفت وگو کنید‪.‬‬

‫بازدید‪ :‬از یک کارخانۀ چینی بهداشتی در نزدیکی شهر محل سکونت خود بازدید کنید‪.‬‬

‫مونتاژ‪ 1‬در ریختهگری دوغابی‬

‫به تصاویر زیر نگاه کنید‪ ،‬برای اتصال بدنه و دسته چه روشهایی را میتوانید پیشنهاد کنید؟‬

‫شکل ‪46‬‬

‫‪۱- Assembly‬‬

‫‪612‬‬
 ‫ریخته گری دوغابی‬

‫اغلب بدنههای سرامیکی معموالً شکلی پیچیده دارند‪ .‬قطعات پیچیده مانند برخی از چینی ظروف را نمیتوان به صورت‬
‫یک پارچه تولید کرد‪ .‬از این رو برخی از اجزای بدنه به طور جداگانه شکلدهی میشوند و سپس به هم چسبانده‬
‫میشوند (شکل ‪.)42‬‬

‫شکل‪ -42‬شکلدهی جداگانۀ لوله و بدنۀ قوری‬

‫به چسباندن قطعات کوچکتر به بدنۀ اصلی برای تولید یک قطعۀ پیچیدۀ بزرگتر مونتاژکاری گفته میشود؛ مثالً دستۀ‬
‫فنجان یا لولۀ قوری به صورت جداگانه شکلدهی شده و سپس به بدنۀ اصلی اتصال داده میشود‪ .‬مونتاژ در بسیاری از‬
‫صنایع نظیر فلزات و پالستیک نیز کاربرد دارد‪.‬‬
‫تحقیق کنید‬

‫فهرستی از قطعات مونتاژ شده را که در زندگی روزمره کاربرد دارند تهیه کنید‪.‬‬

‫مونتاژکاری یکی از بخشهای مهم در هر کارخانۀ تولید بدنههای سرامیک است‪ .‬در مونتاژ باید به نکات زیر توجه کرد‪:‬‬
‫‪ -‬زمان مناسب برای انجام مونتاژ‪ ،‬پس از فرایند شکل دهی و کم شدن رطوبت بدنه است‪.‬‬
‫‪ -‬کلیۀ قطعات چند تکه برای اتصال به یکدیگر باید ابتدا تا نقطۀ چرمینگی خشک شوند‪ .‬چرمینگی مرحلهای از خشک‬
‫کردن قطعات سرامیکی است که در آن‪ ،‬قطعه تمام انقباضهای خشک را انجام داده است و تغییر حجم نخواهد داشت‪.‬‬
‫‪ -‬در بخش مونتاژکاری‪ ،‬قطعات مونتاژ شده باید رطوبت یکسانی داشته باشند‪.‬‬
‫‪ -‬وجود هوای محبوس شده در بخش های مختلف مونتاژ شده موجب ایجاد ترک در قطعه میشود‪.‬‬

‫فکر کنید‬
‫چرا قبل از مرحلۀ مونتاژکاری باید رطوبت قطعه یکنواخت شود؟‬

‫‪613‬‬
‫برای مونتاژکاری‪ ،‬از دوغاب خود قطعه استفاده میشود که به آن مقداری سرکه یا سیلیکات سدیم افزوده میشود تا به‬
‫دوغابی با روانی کم تبدیل شود‪ .‬دوغابی که برای اتصال بدنههای سرامیکی چند جزئی به کار میرود نباید حاوی‬
‫حبابهای ریز هوا باشد زیرا استحکام محل اتصال کاهش مییابد‪.‬‬

‫شکل ‪ -43‬دوغاب با روانی کم برای مونتاژکاری‬

‫مراحل انجام مونتاژ‬

‫در شکل ‪ 44‬مراحل مونتاژ لوله به بدنۀ قوری نشان داده شده است‪.‬‬
‫‪ -۱‬ابتدا بر روی بدنۀ اصلی محل قرارگیری و اتصال اجزا (به عنوان مثال محل قرارگیری لوله قوری) مشخص میشود‪ .‬به‬
‫کمک ابزار مناسب (مته) بر روی محل مشخص شده شیارهای کوچک ایجاد میشود‪.‬‬

‫‪ -2‬جزء مونتاژی (به عنوان مثال لوله قوری) به دوغاب با‬

‫روانی کم که از پیش آماده شده آغشته میشود‪.‬‬

‫‪ -3‬سپس جزء مونتاژی آغشته به دوغاب به بدنۀ اصلی با فشار کمی چسبانده میشود‪.‬‬

‫‪614‬‬
 ‫ریخته گری دوغابی‬

‫‪ -4‬اطراف قسمت مونتاژ کرده باید به خوبی با دوغاب موردنظر پر‬

‫شود و از اتصال آن اطمینان حاصل شود‪.‬‬

‫بدنه پس از مونتاژ‬

‫شکل ‪ -44‬مراحل مونتاژ لوله به بدنۀ قوری‬

‫نکته‬
‫به طور معمول برای مونتاژ بدنههای سرامیکی از چسبهای شیمیایی استفاده نمیشود‪ ،‬زیرا باعث ایجاد‬
‫ترک در محل اتصال اجزا میشوند‪.‬‬

‫فکر کنید‬
‫چرا بهکارگیری چسبهای شیمیایی در مونتاژ باعث ایجاد ترک میشود؟‬

‫برای بررسی اتصال مناسب بدنههای سرامیکی چند جزئی در مونتاژ‪ ،‬چند نمونه به صورت اتفاقی انتخاب شده و شکسته‬
‫میشود‪ .‬در این بررسی نباید بدنه از محل اتصال جدا شود‪.‬‬

‫کار عملی ‪ :1‬مونتاژ بدنههای ریختهگری دوغابی‬ ‫فعالیت کارگاهی‬

‫مواد و ابزار‪ :‬دوغاب‪ ،‬همزن‪ ،‬آب‪ ،‬نوار الستیکی‪ ،‬کورنومتر‪ ،‬بالن ژوژه‪ ،‬ترازو‪ ،‬دستگاه ویسکوزیمتر‪،‬‬
‫خشککن‪ ،‬قالب ریختهگری توخالی چند تکه (بدنه برای مونتاژ مناسب باشد)‪.‬‬
‫شرح فعالیت‪:‬‬
‫‪ -۱‬دوغاب موجود در کارگاه را به مدت ‪ ۱1‬الی ‪ ۱5‬دقیقه درون همزن با دور آرام قرار دهید تا کامالً‬
‫یکنواخت شود‪.‬‬
‫‪ -2‬قالب مورد نظر برای ریختهگری را تمیز و بررسی کنید‪.‬‬

‫‪61۵‬‬
 ‫‪ -3‬دوغاب را داخل قالب ریختهگری بریزید‪.‬‬
‫‪ -4‬میزان انقباض و تشکیل جداره را بررسی کنید‪.‬‬
‫‪ -5‬سرعت ریختهگری را تعیین کنید‪.‬‬
‫‪ -6‬مطابق با مراحل اجرای ریختهگری‪ ،‬بدنۀ شکلدهی شده را خارج کنید‪.‬‬
‫‪ -7‬بدنه و اجزای شکلدهی شده را از نظر رطوبت در محدودۀ چرمینگی قرار دهید (قطعه از نظر تغییر‬
‫رنگ و میزان خشک شدن‪ ،‬بررسی کنید که به نقطۀ چرمینگی رسیده باشد)‪.‬‬
‫‪ -1‬برای اتصال بدنه و دسته مقداری از دوغاب بدنه را با افزودن مقداری سرکه یا سیلیکات سدیم به‬
‫صورت گل درآورید‪.‬‬
‫‪ -1‬طبق مراحل مونتاژکاری‪ ،‬اتصال بدنه و اجزا را انجام دهید و به آن فرصت دهید تا خشک شود‪.‬‬
‫‪ -۱1‬بدنه را پس از خشک شدن برای پخت به هنرآموز خود تحویل دهید‪.‬‬

‫بررسی و کنترل عیوب ریختهگری‬

‫در محصوالتی که به روش ریختهگری شکل داده می شوند عیوب خاصی مشاهده میشود‪.‬‬
‫به تصاویر زیر نگاه کنید و محل عیوب را در این محصوالت مشخص کنید‪.‬‬

‫شکل ‪4۵‬‬

‫‪611‬‬
 ‫ریخته گری دوغابی‬

‫عیوب ریختهگری از عوامل متعددی مانند حبس حبابهای هوا در دوغاب‪ ،‬گرانروی نامناسب دوغاب و سرعت نامساوی‬
‫ریختهگری در قالب ایجاد می شود‪ .‬در جدول ‪ ۱‬انواع عیوب متداول در ریختهگری دوغابی مطرح شده است‪.‬‬
‫جدول ‪ -6‬عیوب متداول در بدنههای ریختهگری شده‬

‫راه برطرف کردن عیب‬ ‫دلیل ایجاد عیب‬ ‫عیب‬

‫کاهش میزان دفلوکوالنت‬
‫افزایش میزان دفلوکوالنت‬
‫تنظیم درصد آب دوغاب‬
‫کاهش میزان دفلوکوالنت‬
‫کنترل گرانروی دغاب‬
‫افزایش آب یا کاهش دفلوکوالنت‬
‫کاهش میزان آب یا کاهش میزان‬
‫دفلوکوالنت‬
‫تنظیم سرعت پر کردن قالب‬
‫اعمال ضربه به محل درزها در حین‬
‫ریختهگری‬
‫‪۱‬‬
‫تیکسوتروپی بسیار کم دوغاب‬ ‫شکننده بودن بدنۀ ریختهگری شده‬
‫‪2‬‬
‫تیکسوتروپی بسیار باالی دوغاب‬ ‫سستی بدنۀ ریختهگری شده‬
‫‪3‬‬
‫تیکسوتروپی بسیار کم دوغاب‬ ‫چین و شکن‬
‫‪4‬‬
‫حبس حبابهای هوا در زیر سطح بدنه‬ ‫سوراخهای سنجاقی‬
‫‪5‬‬
‫تیکسوتروپی بسیار کم دوغاب‬ ‫لکۀ ریختهگری‬
‫تیکسوتروپی بسیار کم دوغاب‬ ‫‪6‬‬
‫ترک‬
‫سرعت خشک شدن نابرابر در بدنه‬
‫‪7‬‬
‫مکث در حین پر کردن قالب‬ ‫خط و رگه در بدنه‬
‫نفوذ دوغاب به داخل درزهای قالب‬ ‫خط درز‬

‫سستی بدنه‬ ‫درز و خط و رگه‬ ‫سوراخ سنجاقی‬

‫شکل ‪ -41‬نمونههایی از عیوب ریختهگری‬

‫‪۱- brittle casts‬‬

‫‪2- flabby casts‬‬
‫‪3- wreath‬‬
‫‪4- pinholes‬‬
‫‪5- casting spot‬‬
‫‪6- cracking‬‬
‫‪7- Check mark‬‬

‫‪611‬‬
 ‫در ادامه به برخی از عیوب ریختهگری دوغابی اشاره خواهد شد‪.‬‬
‫‪ -6‬سوراخهای سنجاقی‬
‫همانطور که از نام این عیب مشخص است‪ ،‬ابعاد سوراخها به طور معمول بسیار کوچک بوده و در سطح بدنه مشاهده‬
‫میشود‪ .‬علت اصلی ایجاد این عیب‪ ،‬وجود و حبس حبابهای ریز هوا در دوغاب است‪.‬‬
‫عواملی مانند هم زدن سریع دوغاب در حوضچه و پر کردن بسیار سریع قالب باعث ورود حبابهای هوا به داخل دوغاب میشود‪.‬‬

‫شکل ‪ -41‬پر کردن قالب با سرعت مناسب‬

‫وجود زوایای تند در قالب نیز باعث حبس حبابهای هوا میشود‪.‬‬

‫شکل ‪ -41‬قالب با زاویههای متعدد‬

‫‪611‬‬
 ‫ریخته گری دوغابی‬

‫همچنین گرانروی باالی دوغابهای ریختهگری از عوامل ایجادکنندۀ سوراخهای سنجاقی است زیرا باعث حبس‬
‫حبابهای هوا میشود‪.‬‬
‫در نمودار ‪ 3‬برخی از راههای پیشنهادی برای برطرف نمودن عیب سوراخهای سنجاقی بیان شده است‪.‬‬

‫انبار نمودن دوغاب های ریختهگری جهت خروج‬

‫حباب های هوا‬

‫هم زدن آرام دوغاب جهت خروج حباب های هوا‬

‫کاهش ناگهانی فشار هوای محیط‬

‫نمودار ‪ -3‬روشهای برطرف کردن عیب سوراخ سنجاقی‬

‫سوراخهای سنجاقی در مرحله ریختهگری به وجود میآیند‪ ،‬ولی معموالً پس از ذوب لعاب در بدنه با‬ ‫نکته‬
‫وضوح بیشتری ظاهر میگردند‪.‬‬

‫‪ -2‬چین و شکن‬
‫در دوغابهایی که گرانروی بیشتر از حد معمول دارند‪ ،‬ناصافی و ناهمواریهایی به شکل هالل در سطح داخلی فراورده‬
‫(سطحی که در تماس با قالب نیست) ظاهر میشود‪ .‬هنگام تخلیۀ دوغاب نیز موجهایی بر روی سطح درونی بدنه ظاهر‬
‫میگردد‪.‬‬

‫فعالیت کالسی‬

‫چه راهحلی برای کاهش عیب چین و شکن پیشنهاد میکنید‪.‬‬

‫‪611‬‬
 ‫‪ -3‬عیب لکۀ ریختهگری‬
‫به دلیل تخلیۀ نامناسب دوغاب و ماندن قطرههایی از دوغاب در کف قالب‪ ،‬یک لکه یا برآمدگی در ته قطعه ایجاد‬
‫میشود‪ .‬همچنین در بدنههای ریختهگری شده به ویژه در بدنههایی که رنگ پس از پخت آنها سفید است‪ ،‬ممکن است‬
‫لکههای تیره رنگ مشاهده شود‪ ،‬زیرا هنگامی که گرانروی دوغاب باال است‪ ،‬ذرات رسی سریعتر جذب قالب شده و مواد‬
‫کمک ذوب‪ ،‬در نقاط خاصی از بدنه متراکم میشوند که در هنگام پخت‪ ،‬لکههای ریختهگری را ایجاد میکنند‪.‬‬

‫کار عملی ‪ :1‬بررسی عیوب بدنههای ریختهگری دوغابی‬ ‫فعالیت کارگاهی‬

‫بدنههای شکلدهی شده با روش ریختهگری دوغابی توسط گروههای مختلف را بررسی کنید و فهرستی از‬
‫عیوب موجود در آنها را تهیه کنید‪.‬‬

‫کار عملی ‪ :1‬بررسی سرعت ریختهگری قالبهای گچی آماده شده در فصل سوم‬ ‫فعالیت کارگاهی‬

‫مواد و ابزار‪ :‬دوغاب‪ ،‬همزن‪ ،‬آب‪ ،‬قالب ریختهگری توخالی دو تکه‪ ،‬نوار الستیکی‪ ،‬زمانسنج‪ ،‬بالون ژوژه‪،‬‬
‫ترازو‪ ،‬دستگاه ویسکوزیمتر و خشککن‪.‬‬
‫‪ -۱‬قالبهایی را که در فعالیت کارگاهی پودمان سوم تهیه کردهاید‪ ،‬در نظر بگیرید و در آنها ریختهگری‬
‫انجام دهید‪.‬‬
‫‪ -2‬سرعت ریختهگری قالب را تعیین کنید‪.‬‬
‫‪ -3‬میزززان انقبززاض و تشززکیل جززداره را بررسززی کنیززد و مطززابق بززا مراحززل اجززرای ریختززهگری‪ ،‬بدنززۀ‬
‫شکلدهیشده در هر یک از قالبها را خارج کنید‪.‬‬

‫‪611‬‬
 ‫ریخته گری دوغابی‬

‫ارزشیابی نهایی شایستگی ریختهگری دوغابی‬

‫شرح کار‪:‬‬
‫‪ -۱‬آمادهسازی قالب‬
‫‪ -2‬ریختهگری‬
‫‪ -3‬تعیین سرعت ریختهگری و تخلیه دوغاب‬
‫‪ -4‬خارج نمودن بدنه از قالب و پرداخت آن‬
‫‪ -5‬مونتاژکاری‬
‫استاندارد عملکرد‪:‬‬
‫کسب مهارت شکلدهی بدنههای سرامیکی به روش ریختهگری دوغابی به شیوههای توپر‪ ،‬توخالی و مونتاژ بدنههای ریختهگری دوغابی‬
‫شاخصها‪:‬‬
‫‪ -۱‬تمیزکاری قالبهای کارکرده و آمادهسازی آنها برای ریختهگری دوغابی‬
‫‪ -2‬تعیین سرعت ریختهگری و زمان تخلیه دوغاب‬
‫‪ -3‬اجرای ریختهگری دوغابی به شیوههای توپر و توخالی و خروج بدنه از قالب‬
‫‪ -4‬مونتاژکاری بدنههای ریختهگری دوغابی‬
‫‪ -5‬توانایی تشخیص عیوب در بدنهها و جلوگیری از ایجاد آنها‬
‫شرایط انجام کار‪ ،‬ابزار و تجهیزات‪:‬‬
‫مکان‪ :‬کارگاه استاندارد مجهز به تجهیزات ایمنی‪ ،‬سیستم تهویه و نورکافی‬
‫ابزار و تجهیزات‪ :‬دستگاه ویسکوزیمتر‪ ،‬ترازوی آزمایشگاهی‪ ،‬الک‪ ،‬همزن آزمایشگاهی‪ ،‬بشر‪ ،‬کورنومتر‪ ،‬قالبهای ریختهگری دوغابی‬
‫(توخالی و توپر)‬
‫معیار شایستگی‪:‬‬
‫نمره هنرجو‬ ‫حداقل نمره قبولی از ‪3‬‬ ‫مرحله کار‬ ‫ردیف‬
‫‪۱‬‬ ‫بررسی قالب جهت ریختهگری و بستن آن‬ ‫‪۱‬‬
‫‪۱‬‬ ‫تعیین سرعت ریختهگری‬ ‫‪2‬‬
‫‪2‬‬ ‫اجرای مراحل ریختهگری دوغابی و خروج بدنه‬ ‫‪3‬‬
‫‪۱‬‬ ‫مونتاژ بدنههای ریختهگری‬ ‫‪4‬‬
‫‪۱‬‬ ‫تشخیص عیوب و نحوه رفع آن‬ ‫‪5‬‬
‫شایستگیهای غیرفنی‪ ،‬ایمنی‪ ،‬بهداشت‪ ،‬توجهات زیست محیطی و نگرش‪:‬‬
‫‪2‬‬ ‫دقت عمل و صحت‪ ،‬مسئولیتپذیری‪ ،‬مدیریت مزواد و تجهیززات‪ ،‬مزدیریت زمزان‪،‬‬
‫بهکارگیری فناوری مناسب‬
‫میانگین نمرات‬

‫* حداقل میانگین نمرات هنرجو برای قبولی و کسب شایستگی‪ 2 ،‬است‪.‬‬

‫‪616‬‬
 ‫منابع‬

‫‪ -۱‬رستم خانی‪ ،‬محمد‪ .‬روانسازی دوغابهای سرامیکی‪ .‬شرکت تعاونی معدنی پارس کانسار‪.‬‬
‫‪ -2‬قصاعی‪ ،‬حسین‪ .)۱377( .‬آزمایشگاه فرآیند ساخت (‪ .)۱‬دانشگاه علم و صنعت‪.‬‬
‫‪ -3‬رستم خانی‪ ،‬محمد‪ .‬تکنولوژی ریختهگری دوغابی‪ .‬شرکت تعاونی معدنی پارس کانسار‪.‬‬
‫‪ -4‬رستم خانی‪ ،‬محمد‪ .‬تکنولوژی ساخت گل پالستیک (کنترل کیفیت در صنعت سرامیک)‪ .‬شرکت تعاونی معدنی پارس‬
‫کانسار‪.‬‬
‫‪ -5‬غفاری‪ ،‬مهران و صالحی‪ ،‬اسماعیل‪ .)۱316( .‬آشنایی با تئوری و تکنولوژی ساخت پرسالنها‪ .‬انتشارات روزبان‪.‬‬
‫‪ -6‬رحیمی‪ ،‬افسون و متین‪ ،‬مهران‪ .)۱361( .‬تکنولوژی سرامیکهای ظریف ‪ 2‬و ‪ .۱‬شرکت صناعی خاک چینی ایران‪.‬‬
‫‪ -7‬رستم خانی‪ ،‬محمد‪ .)۱314( .‬آماده سازی مواد اولیه سرامیکی‪ ،‬شرکت چاپ و نشر کتابهای درسی ایران‪.‬‬
‫‪ -1‬قصاعی‪ ،‬حسین‪ .‬آزمایشگاه مواد اولیه‪.‬‬
‫‪ -1‬مروی اصفهانی‪ ،‬محمود‪ .)۱363( .‬تئوری سرامیک‪ .‬سال سوم هنرستان‪ .‬وزارت آموزش و پرورش‪.‬‬
‫‪ -۱1‬پایدار‪ ،‬حسین‪ .)۱317( .‬تکنولوژی فرآورده های چینی‪ .‬اصفهان‪ :‬دانشگاه آزاد اسالمی شهر مجلسی‪.‬‬
‫‪ -۱۱‬ساالریه‪ ،‬محمود‪ .)۱316( .‬ساخت و تولید سرامیک‪ .‬تهران‪ :‬دانشگاه آزاد اسالمی واحد ساوه‪.‬‬
‫‪ -۱2‬رحمان‪ ،‬محمد ان‪ .)۱314( .‬ترجمه‪ :‬سرپولکی‪ ،‬حسین‪ .‬مهدوی‪ ،‬سهیل و یزدانی‪ ،‬آرش‪ .‬فرآوری پیشرفته سرامیک‪.‬‬
‫تهران‪ :‬دانشگاه علم و صنعت ایران‪.‬‬
‫‪ -۱3‬رحمان‪ ،‬محمد ان‪ .)۱314( .‬ترجمه‪ :‬محمدی‪ ،‬محمدرضا‪ .‬مسعودی‪ ،‬افشین و موحدی‪ ،‬مجتبی‪ .‬فرآیندهای سرامیکی‪.‬‬
‫تهران‪ :‬دانشگاه صنعتی شریف‪ ،‬موسسه انتشارات علمی‪.‬‬
‫‪14- Licciulli, A. An introduction to ceramic forming processes.‬‬
‫‪15- TEACHER INSTRUCTIONS Ceramic Processing: Slip Casting ,Journal of The American‬‬
‫‪Society.‬‬
‫‪16- Multi-Mineral Knowledge: Casting Slip Control.‬‬
‫‪17- PREPARATION OF CRUCIBLES FROM SPECIAL REFRACTORIES BY‬‬
‫‪SLIP~CASTING, By John G. Thompson and Manley"W. Mallett, Part of Journal of Research of‬‬
‫‪the National Bureau of Standards, Volume 23, August 1939.‬‬

‫‪612‬‬
‫سازمان پژوهش و برنامهریزی آموزشی جهت ایفای نقش خطیر خود در اجرای سند تحول بنیادین در آموزش و پرورش و برنامه‬
‫درسی ملی جمهوری اسالمی ایران‪ ،‬مشارکت معلمان را بهعنوان یک سیاست اجرایی مهم دنبال میکند‪ .‬برای تحقق این امر در‬
‫اقدامی نوآورانه سامانه تعاملی بر خط اعتبارسنجی کتابهای درسی راهاندازی شد تا با دریافت نظرات معلمان دربارۀ کتابهای‬
‫درسی نونگاشت‪ ،‬کتابهای درسی را در اولین سال چاپ‪ ،‬با کمترین اشکال به دانشآموزان و معلمان ارجمند تقدیم نماید‪ .‬در انجام‬
‫مطلوب این فرایند‪ ،‬همکاران گروه تحلیل محتوای آموزشی و پرورشی استانها‪ ،‬گروههای آموزشی و دبیرخانۀ راهبری دروس نقش‬
‫سازندهای را بر عهده داشتند‪ .‬ضمن ارج نهادن به تالش تمامی این همکاران‪ ،‬اسامی دبیران و هنرآموزانی که تالش مضاعفی را در‬
‫این زمینه داشته و با ارائۀ نظرات خود سازمان را در بهبود محتوای این کتاب یاری کردهاند به شرح زیر اعالم میشود‪.‬‬

‫همکاران هنرآموز که در فرایند اعتبارسنجی این کتاب مشارکت فعال داشتهاند‪.‬‬

‫استان‪ :‬یزد‬
‫آقای علیرضا کریم بیگی‪ ،‬خانم مرجان عزیزی‬
‫استان‪ :‬فارس‬
‫آقای محمد خسروی‬

‫‪613‬‬