‫بلین یا توزیع اندازه ذرات‬

‫ خانم مهندس فخرآور‬

‫واحد تحقیق و توسعه شرکت سیمان فیروزکوه‬

‫در ای��ن مقاله ابتدا به ویژگی­های فیزیکی ذرات س��یمان به عنوان‬

‫را ذکر کرد‪ .‬معایب بلین عبارت است از‪:‬‬ ‫عامل��ی موثر بر کیفیت س��یمان پرداخته ش��ده و در ادامه چگونگی‬
‫‪ -‬تنه��ا یک عدد متوس��ط ب��رای نرمی بیان می­ کن��د و هیچ­گونه‬ ‫اندازه ­گیری آن تشریح گردیده است که بطور خالصه تقدیم می­ شود‪:‬‬
‫تفسیری ندارد‪.‬‬ ‫کیفیت سیمان وابسته به چهار پارمتر کلیدی است‪:‬‬
‫‪ -‬دو نمونه س��یمان با ترکیب درصد و عمل­ آوری همانند و مقدار‬ ‫‪ -1‬ترکیب درصد شیمیایی و مینرالوژی‪1‬‬

‫بلین یکس��ان ممکن است رش��د مقاومت و همچنین مقاومت نهایی‬ ‫‪ -2‬نرمی و یا دانه بندی‪2‬‬

‫متفاوتی داشته باشند‪.‬‬ ‫‪ -3‬فاکتور شکل‪3‬‬

‫‪ -‬عدم وجود قابلیت برای ایجاد روش��ی برای اندازه­ گیری مداوم و‬ ‫‪ -4‬زتا پتانسیل یا فاکتور زتا‪4‬‬

‫بر خط‪5‬‬
‫اندازه ­گیری دانه ­بندی سیمان به دو روش کلی زیر صورت می ­گیرد‪:‬‬
‫‪ -‬دقت و مقادیر اندازه ­گیری شده برای ذرات بسیار کوچک دارای‬
‫‪ -1‬روش­های سنتی و رایج همانند بلین و الک‬
‫خطای زیادی می­ باشد‪.‬‬
‫‪ -2‬روش­های مدرن و دقیق مثل توزیع اندازه ذرات و فاکتور شکل‬
‫‪ -‬عدم کنترل مناسب بر روی آسیاب سیمان‬
‫در م��ورد بلین می ­توان خصوصیاتی همچون‪ :‬رایج و قدیمی بودن‬
‫معایب الک نیز به صورت زیر می­ باشد‪:‬‬
‫روش‪ ،‬ارزان بودن‪ ،‬غیرقابل تکرار بودن‪ ،‬دارا بودن خطای اندازه ­گیری و‬
‫‪ -‬خطای الک در ابعاد ریز بسیار زیاد است‪.‬‬
‫توزین‪ ،‬خطای اپراتور‪ ،‬خطای محیط‪ ،‬خطای ابزار‪ ،‬عدم قابلیت انطباق‬
‫‪ -‬اثر خطای حاصل از محیط‪.‬‬
‫با مقادیر رشد مقاومت و عدم بیان کیفیت عمل­ آوری نمونه­ های بتن‬
‫‪ -‬اثر خطای تغییر فرم الک‪.‬‬
‫‪ -‬اثرات چسبندگی ذرات یا زتا پتانسیل دخیل است‪.‬‬ ‫‪1- Chemical Composition‬‬
‫‪ -‬فقدان وجود الک در اندازه ­های کمتر از ‪ 20‬میکرون‪.‬‬ ‫‪2- Particle Size Distribution‬‬
‫‪3- Shape Factor‬‬
‫‪5- On-line‬‬ ‫‪4- Zeta Potential‬‬

‫‪1‬‬
 ‫‪ -‬گرفتگی حفرات الک‪.‬‬
‫در مقاب��ل برای روش های م��درن و دقیق مثل توزیع اندازه ذرات‬
‫می­ توان از ویژگی­هایی همچون‪ :‬دقت بس��یار باال‪ ،‬تکرارپذیری‪ ،‬قابلیت‬
‫اندازه­ گیری برخط‪ ،‬عدم وجود خطای اپراتور و محیط‪ ،‬خطای اندازه­‬
‫گیری بس��یار ناچیز‪ ،‬داده ­های متنوع‪ ،‬تطابق با مقادیر مقاومت و نحوه‬
‫رش��د‪ ،‬ارزیابی نحوه عم��ل­ آوری نمونه‪ ،‬کنترل بهتر ب��ر روی فرآیند‬
‫آسیاب سیمان و قابلیت ایجاد محصول خاص ذکر نمود‪.‬‬

‫شکل ‪ -3‬نمودار تجمعی و شدت توزیع اندازه ذرات‬

‫اندازه­ گی��ری توزی��ع ان��دازه ذرات به روش­ ه��ای مختلفی صورت‬

‫می­ گیرد که اهم آن عبارت است از‪:‬‬
‫‪ -‬آنالیز به روش استفاده از الک در مش­ های مختلف‬
‫‪ -‬آنالیز به روش استفاده از امواج فراصوت‬
‫‪ -‬جداسازی و طبقه ­بندی با استفاده از هوا‬
‫‪ -‬اندازه ­گیری تصویری‬
‫‪ -‬اندازه­ گیری مقاومت الکتریکی‬
‫‪ -‬رسوب­ گذرای ذرات در محیط سیال‬
‫‪ -‬انکسار لیزر‬
‫شکل ‪ -1‬نحوه نمونه ­گیری و کنترل آسیاب سیمان در روش­های رایج و سنتی‬

‫شکل ‪ -4‬بلین یکسان با توزیع مختلف در دو نمونه‬

‫شکل ‪ -2‬تفاوت بلین و توزیع اندازه ذرات‬

‫مزایای روش اندازه گیری توزیع اندازه ذرات عبارت است از‪:‬‬
‫‪ -‬بیانگر پارامترهای بسیار مهمی از نمونه و همچنین دارای تفسیر‬
‫است‪.‬‬
‫‪ -‬بیانگر نحوه و میزان رش��د نمونه س��یــمان در س��نین مختلف‬
‫می ­باشد‪.‬‬
‫‪ -‬دارای دقت بس��یار باال در شناس��ایی اندازه ذرات بس��یار ریز و‬
‫درشت است‪.‬‬
‫‪ -‬قابلیت تعیین سطح واقعی ذرات را دارد‪.‬‬
‫شکل ‪ -5‬توزیع اندازه ذرات و اثر آن بر استحکام مکانیکی‬ ‫‪ -‬قابلیت تعیین فاکتور شکل ذرات را دارد‪.‬‬
‫‪ -‬قابلیت ایجاد تغییر در کیفیت محصول را دارد‪.‬‬

‫‪2‬‬
 ‫در ادامه نیز روش­های مختلف اندازه­ گیری توزیع اندازه ذرات اعم از‬
‫مکانسیم روش انکسار لیزری با لحاظ تفاوت انکسار ذرات ریز و درشت‬
‫و ارتباط المان انکسار و شکل ذرات‪ ،‬مکانسیم روش شدت نورعبوری‪،‬‬
‫مکانیسم تعیین اندازه ذرات به روش رسوب ­گذاری انتگرالی‪ ،‬مکانیسم‬
‫ش��دت نور عبوری ش��امل روش انتگرالی و دیفرانسیلی با بیان قانون‬
‫اس��توکس و بیر المب��ر بی��ان گردید و تکنولوژی س��اخت دس��تگاه‬
‫اندازه ­گیری توزیع اندازه ذرات به روش رسوب­ گذاری تشریح شد‪.‬‬
‫عملکرد دس��تگاه اندازه­ گیری توزیع اندازه ذرات س��یمان‪ 1‬ساخته‬
‫شده توسط این گروه تحقیقاتی‪ ،‬در واقع منطق ترکیبی از بکارگیری‬ ‫شکل ‪ -6‬چند نوع توزیع اندازه ذرات مختلف‬

‫قانون استوکس‪ 2‬و قانون جذب نور بیرالمبر‪ 3‬در فرآیند رسوب­ گذاری‬
‫ذرات در حال ته­ نشینی سیمان در محیط سیال بی­ اثر می ­باشد‪.‬‬ ‫تغییرات استحکام مکانیکی سیمان با تغییر در قطر اکثریت ذرات‬
‫تش��کیل دهنده در جدول ‪ 1‬نشان داده شده است‪ .‬همچنین تغییرات‬
‫استحکام مکانیکی سیمان با تغییر درجه کروی بودن ذرات در میزان‬
‫نرمی یکسان در جدول ‪ 2‬مالحظه می­ گردد‪.‬‬

‫جدول ‪ -1‬اثرات مقدار متوسط اندازه ذرات در دانه ­بندی‬

‫‪ 90‬درصد وزن‬
‫استحکام‬ ‫سیمان‬
‫استحکام خمشی (‪)MPa‬‬ ‫شماره‬
‫فشاری(‪)MPa‬‬ ‫از ذرات با‬
‫اندازه‬

‫‪28‬‬ ‫‪7‬‬ ‫‪3‬‬ ‫‪28‬‬ ‫‪7‬‬ ‫‪3‬‬

‫روزه‬ ‫روزه‬ ‫روزه‬ ‫روزه‬ ‫روزه‬ ‫روزه‬

‫شکل ‪ -7‬رسوب­ گذاری ذرات‬

‫‪56/3‬‬ ‫‪44/5‬‬ ‫‪36/8‬‬ ‫‪8/5‬‬ ‫‪7/4‬‬ ‫‪6/2‬‬ ‫(‪≥20 )µm‬‬ ‫‪1‬‬

‫مشخصات دستگاه اندازه­ گیری توزیع اندازه ذرات به رسوب ­گذاری‬ ‫‪47/6‬‬ ‫‪34/7‬‬ ‫‪25/7‬‬ ‫‪7/4‬‬ ‫‪5/9‬‬ ‫‪5/0‬‬ ‫(‪20- 50)µm‬‬ ‫‪2‬‬
‫انتگرالی به صورت زیر است‪:‬‬
‫‪30/2‬‬ ‫‪19/5‬‬ ‫‪12/6‬‬ ‫‪5/1‬‬ ‫‪3/4‬‬ ‫‪2/2‬‬ ‫(‪50-70 )µm‬‬ ‫‪3‬‬
‫‪ -‬قابلیت اندازه گیری ذرات ‪ 3‬الی ‪ 100‬میکرون‬
‫‪ -‬قابلیت اس��تفاده از فاکتور انتقال‪ 4‬به عنوان دانس��یته سیمان و‬ ‫‪4/2‬‬ ‫‪2/1‬‬ ‫صفر‬ ‫‪0/8‬‬ ‫صفر‬ ‫صفر‬ ‫(‪70-80 )µm‬‬ ‫‪4‬‬

‫اصالح نتایج‬
‫‪ -‬قابلیت ارائه نتایج در برش­های مختلف وزنی ‪ D 80 ،D 50‬و ‪...‬‬ ‫جدول ‪ -2‬اثرات شکل فضایی ذرات‬
‫‪ -‬قابلیت انتخاب نوع سیال به محیط سوسپانسیون‬
‫‪ -‬قابلیت ارائه مقدار سطح مخصوص واقعی (در حال کد نویسی)‬
‫‪ -‬قابلیت اس��تفاده از نور معمول��ی قابل دیدن‪ 5‬و ‪ X-Ray‬به عنوان‬
‫منبع تابش‬
‫‪ -‬اندازه گیری فاکتور شدت نور در هر میلی ثانیه‬
‫فاکتور‬
‫‪ -‬ثبت داده­ها در پایگا‪ SQL‬ه‬ ‫استحکام‬
‫فشاری(‪)MPa‬‬ ‫شکل‬ ‫مساحت‬
‫استاندارد‬
‫‪ -‬نمایش داده­ ها بر اساس زبان برنامه نویسی ‪Visual Delphi‬‬ ‫پایداری‬
‫میزان‬ ‫ضریب‬ ‫سطح‬
‫شماره‬
‫‪28‬‬ ‫دایره‬ ‫یکنواختی‬ ‫مشخص‬
‫(‪)%‬‬
‫‪ -‬قابلیت اتصال توسط پورت ‪USB‬‬ ‫‪ 3‬روزه‬
‫‪2‬‬

‫روزه‬ ‫بودن‬ ‫(‪)m /kg‬‬

‫(‪)%‬‬

‫‪1 PSD Analyzer‬‬ ‫‪59/8‬‬ ‫‪35/2‬‬ ‫‪30/4‬‬ ‫‪47‬‬ ‫‪0/89‬‬ ‫‪345‬‬ ‫‪1‬‬
‫‪2 Stokes’s law‬‬
‫‪3 Beer-Lambert law‬‬ ‫‪68/4‬‬ ‫‪34/1‬‬ ‫‪36/7‬‬ ‫‪73‬‬ ‫‪0/92‬‬ ‫‪348‬‬ ‫‪2‬‬
‫‪4 Beer-Lambert law‬‬
‫‪5 Visible light‬‬

‫‪3‬‬
 ‫‪ -‬نمایش برخط داده ­ها و نمودارهای تفسیر شده‬
‫‪ -‬قابلیت انتقال اطالعات به نرم­ افزار مکسا‬
‫‪ -‬هزینه خرید‪ ،‬تعمیر و نگهداری بسیار کم‬

‫)‪Particle Size Distribution of Cement II-525 (M600-SR‬‬

‫‪PSD by Laser Diffraction Method‬‬ ‫‪PSD by Sedimentation Method‬‬
‫‪100‬‬

‫‪90‬‬

‫‪80‬‬

‫‪70‬‬

‫‪Cumulative Percentage‬‬
‫‪60‬‬

‫‪50‬‬

‫‪40‬‬

‫‪30‬‬

‫‪20‬‬

‫‪10‬‬

‫‪0‬‬
‫‪1‬‬ ‫‪10‬‬ ‫‪100‬‬
‫)‪Particle Size (Micron‬‬

‫ش��کل ‪ :8‬نم��ودار تجمع��ی ان��دازه ذرات س��یمان تی��پ ‪ 2‬در کالس مقاومت��ی ‪525‬‬
‫(‪)M600-SR‬ب��ا اس��تفاده از داده­ های اندازه­ گیری ش��ده توس��ط دس��تگاه لیزری و‬
‫همچنین دستگاه ساخته شده به روش رسوب­ گذاری‪.‬‬

‫)‪Particle Size Distribution of Cement II-525 (M600-SR‬‬

‫‪Laser Diffraction Method‬‬ ‫‪Sedimentation Method‬‬
‫‪5‬‬

‫‪4.5‬‬

‫‪4‬‬

‫‪3.5‬‬
‫)‪Probabitiy (%‬‬

‫‪3‬‬

‫‪2.5‬‬

‫‪2‬‬

‫‪1.5‬‬

‫‪1‬‬

‫‪0.5‬‬

‫‪0‬‬
‫‪1‬‬ ‫‪10‬‬ ‫‪100‬‬
‫)‪Particle Size (Micron‬‬

‫شکل ‪ :9‬نمودار غیرتجمعی اندازه ذرات سیمان تیپ ‪ 2‬در کالس‬

‫مقاومتی ‪ )M600-SR( 525‬با استفاده از داده­ های اندازه­ گیری شده توسط‬
‫دستگاه لیزری و همچنین دستگاه ساخته شده به روش رسوب­ گذاری‬

‫‪4‬‬