Osmanli TR 11 PDF

SOSYAL BİLİMLER LİSESİ
OSMANLI TÜRKÇESİ
DERS KİTABI
11. SINIF
Doç. Dr. Ömer İŞBİLİR

Metin UÇAR
Murat DARICIK
Yakup ŞENOL
Erkan TAŞDELEN
DEVLET KİTAPLARI
BİRİNCİ BASKI
..........................................., 2014
MÝLLÎ EÐÝTÝM BAKANLIÐI YAYINLARI ....................................................................................: 5953
DERS KÝTAPLARI DÝZÝSÝ.........................................................................................................: 16 35
14.06.Y.0002.4407
Her hakký saklýdýr ve Millî Eðitim Bakanlýðýna aittir. Kitabýn metin soru ve þekilleri
kýsmen de olsa hiçbir surette alýnýp yayýmlanamaz.
EDİTÖR
Nevzat SAĞCAN
DİL UZMANI
Caner AKYURT
GÖRSEL TASARIM UZMANI

Ömer KAPUKAYA
PROGRAM GELİŞTİRME UZMANI

Mehmet İNTİZAM
ÖLÇME VE DEĞERLENDİRME UZMANI

Sinan YAPICI
REHBERLİK VE GELİŞİM UZMANI

Mehmet TEBER
ISBN 978-975-11-3541-4
Millî Eðitim Bakanlýðý, Talim ve Terbiye Kurulunun 10.12.2013 gün ve 237 sayýlý kararý ile ders
kitabý olarak kabul edilmiþ, Destek Hizmetleri Genel Müdürlüğünün 00.00.2014 gün ve 000000 sayýlý
yazýsý ile birinci defa 000.000 adet basýlmýþtýr.
Korkma, sönmez bu şafaklarda yüzen al sancak; Bastığın yerleri toprak diyerek geçme, tanı:
Sönmeden yurdumun üstünde tüten en son ocak. Düşün altındaki binlerce kefensiz yatanı.
O benim milletimin yıldızıdır, parlayacak; Sen şehit oğlusun, incitme, yazıktır, atanı:
O benimdir, o benim milletimindir ancak. Verme, dünyaları alsan da bu cennet vatanı.
Çatma, kurban olayım, çehreni ey nazlı hilâl! Kim bu cennet vatanın uğruna olmaz ki feda?
Kahraman ırkıma bir gül! Ne bu şiddet, bu celâl? Şüheda fışkıracak toprağı sıksan, şüheda!
Sana olmaz dökülen kanlarımız sonra helâl. Cânı, cânânı, bütün varımı alsın da Huda,
Hakkıdır Hakk’a tapan milletimin istiklâl. Etmesin tek vatanımdan beni dünyada cüda.
Ben ezelden beridir hür yaşadım, hür yaşarım. Ruhumun senden İlâhî, şudur ancak emeli:
Hangi çılgın bana zincir vuracakmış? Şaşarım! Değmesin mabedimin göğsüne nâmahrem eli.
Kükremiş sel gibiyim, bendimi çiğner, aşarım. Bu ezanlar -ki şehadetleri dinin temeli-
Yırtarım dağları, enginlere sığmam, taşarım. Ebedî yurdumun üstünde benim inlemeli.
Garbın âfâkını sarmışsa çelik zırhlı duvar, O zaman vecd ile bin secde eder -varsa- taşım,
Benim iman dolu göğsüm gibi serhaddim var. Her cerîhamdan İlâhî, boşanıp kanlı yaşım,
Ulusun, korkma! Nasıl böyle bir imanı boğar, Fışkırır ruh-ı mücerret gibi yerden na’şım;
Medeniyyet dediğin tek dişi kalmış canavar? O zaman yükselerek arşa değer belki başım.
Arkadaş, yurduma alçakları uğratma sakın; Dalgalan sen de şafaklar gibi ey şanlı hilâl!
Siper et gövdeni, dursun bu hayâsızca akın. Olsun artık dökülen kanlarımın hepsi helâl.
Doğacaktır sana va’dettiği günler Hakk’ın; Ebediyyen sana yok, ırkıma yok izmihlâl;
Kim bilir, belki yarın, belki yarından da yakın Hakkıdır hür yaşamış bayrağımın hürriyyet;
Hakkıdır Hakk’a tapan milletimin istiklâl!
Mehmet Âkif Ersoy

GENÇLİĞE HİTABE
Ey Türk gençliği! Birinci vazifen, Türk istiklâlini, Türk Cumhuriyetini,

ilelebet muhafaza ve müdafaa etmektir.
Mevcudiyetinin ve istikbalinin yegâne temeli budur. Bu temel, senin en
kıymetli hazinendir. İstikbalde dahi, seni bu hazineden mahrum etmek
isteyecek dâhilî ve hâricî bedhahların olacaktır. Bir gün, istiklâl ve cumhuriyeti
müdafaa mecburiyetine düşersen, vazifeye atılmak için, içinde bulunacağın
vaziyetin imkân ve şeraitini düşünmeyeceksin! Bu imkân ve şerait, çok
namüsait bir mahiyette tezahür edebilir. İstiklâl ve cumhuriyetine kastedecek
düşmanlar, bütün dünyada emsali görülmemiş bir galibiyetin mümessili
olabilirler. Cebren ve hile ile aziz vatanın bütün kaleleri zapt edilmiş, bütün
tersanelerine girilmiş, bütün orduları dağıtılmış ve memleketin her köşesi bilfiil
işgal edilmiş olabilir. Bütün bu şeraitten daha elîm ve daha vahim olmak üzere,
memleketin dâhilinde iktidara sahip olanlar gaflet ve dalâlet ve hattâ hıyanet
içinde bulunabilirler. Hattâ bu iktidar sahipleri şahsî menfaatlerini,
müstevlîlerin siyasî emelleriyle tevhit edebilirler. Millet, fakr u zaruret içinde
harap ve bîtap düşmüş olabilir.
Ey Türk istikbalinin evlâdı! İşte, bu ahval ve şerait içinde dahi vazifen,
Türk istiklâl ve cumhuriyetini kurtarmaktır. Muhtaç olduğun kudret,
damarlarındaki asil kanda mevcuttur.
Mustafa Kemal Atatürk
6
İçindekiler
İÇİNDEKİLER ............................................................................................... 6
TANITIM ŞEMASI ................................................................................... 8
1. ÜNİTE
TÜRKÇE-FARSÇA-ARAPÇA İLİŞKİLERİ ....................................................................... 11
1. Dillerdeki Ses Özellikleri ......................................................................................... 12
2. Türkçe-Farsça-Arapça Arasındaki Kelime Geçişleri ......................................... 25
3. Arapça ve Farsçadan Dilimize Giren Kelimelerin Nitelikleri ............................. 32
Ünite Ölçme ve Değerlendirme Soruları ........................................................... 40
1. Okuma Metni (‫ )كوتوك‬.................................................................................... 42
2. Okuma Metni (‫ )آغستوس بوجگي ايله قارينجه‬................................................. 46
2. ÜNİTE
OSMANLI TÜRKÇESİNDE KULLANILAN ARAPÇA VE FARSÇA KÖKENLİ
KELİMELERİN YAPI ÖZELLİKLERİ ................................................................................. 49
1. Farsça Türemiş İsim ve Sıfatlar .............................................................................. 50
2. Farsça Tamlamaların Yapı Özellikleri .................................................................. 57
3. Arapça Tamlamaların Yapı Özellikleri ................................................................ 65
Ünite Ölçme ve Değerlendirme Soruları ........................................................... 69
1. Okuma Metni (‫ )پاپوشي طامه آتيلمق‬................................................................ 71
2. Okuma Metni (‫ )اسكي سرايده كي حيات صويي‬................................................ 72
3. ÜNİTE
OSMANLI TÜRKÇESİNDE SIK KULLANILAN ARAPÇA MASTAR,
SIFAT VE ÇOKLUK KALIPLARI .................................................................................... 75
1. Osmanlı Türkçesinde Sık Kullanılan Arapça Mastar ve Sıfatlar ........................ 76
2. Osmanlı Türkçesinde Sık Kullanılan Mastar Kalıplarının
İsm-i Fâ’il ve İsm-i Mef’ûlleri ..................................................................................... 95
7
3. Arapça Çokluk Kalıpları ...................................................................................... 105

Ünite Ölçme ve Değerlendirme Soruları .......................................................... 111
1. Okuma Metni (‫ )شيخ ادبالينڭ نصيحيت‬............................................................. 113
2. Okuma Metni (‫ )حكايه‬..................................................................................... 114
3. Okuma Metni (‫ )تركلرڭ اجيادلري‬..................................................................... 115
4. ÜNİTE
OSMANLI TÜRKÇESİNDEKİ TAMLAMALARIN ANLAM ÖZELLİKLERİ ......................... 117
1. Farsça Tamlamaların Anlam Özellikleri ............................................................. 118
2. Arapça Tamlamaların Anlam Özellikleri ........................................................... 129
Ünite Ölçme ve Değerlendirme Soruları .......................................................... 139
1. Okuma Metni (‫ )يوللر‬....................................................................................... 141
2. Okuma Metni (‫ )گلخانه خط مهايونندن‬............................................................ 142
SÖZLÜK ............................................................................................................ 145

KAYNAKÇA ............................................................................................... 157
8
Tanıtım Şeması
Ünite Kapağı
Ünite görseli yer alır.
2. ÜNİTE Ünite numarası yer alır.

OSMANLI TÜRKÇESİNDE KULLANILAN ARAPÇA VE FARSÇA
KÖKENLİ KELİMELERİN YAPI ÖZELLİKLERİ
Ünite ismi yer alır.
1. Farsça Türemiş İsim ve Sıfatlar
2. Farsça Tamlamaların Yapı Özellikleri
Ünitede yer alan konuların isimleri
3. Arapça Tamlamaların Yapı Özellikleri
toplu olarak yer alır.
Konu isimleri yer alır.
Öğrencilerin derse motive olmaları-

nı, ön bilgilerini harekete geçirmelerini,
işlenecek konuyu sezmelerini amaçla-
yan bir ya da birkaç sorunun yer aldığı
bölümdür.
Konuyla ilgili incelemenin yapılaca-

ğı metinlerin yer aldığı bölümdür.
9
Bu kutucuklarda öğrenci-
lerin derse etkin katılımlarını
sağlayıcı farklı özelliklerdeki
etkinlik çalışmaları yer alır.
10
Bilgilerin öğrenilme düzeyinin ve kaza-

nımların gerçekleşme durumunun kontrol
edildiği bölümdür.
Açıklama
Test (çoktan seçmeli), doğru yanlış ve
boşluk doldurma sorularının çözümü ki-
tap üzerine yapılmalı; açık uçlu soruların
cevapları ise deftere yazılmalıdır.
Okuma metinleri yer alır.
Ölçme değerlendirme amaçlı çalış-

maları kapsar.
Derslerle ilgili yapılacak örnek proje

konularını ve proje basamaklarını kap-
sar.
1. ÜNİTE
TÜRKÇE-FARSÇA-ARAPÇA İLİŞKİLERİ
1. Dillerdeki Ses Özellikleri

2. Türkçe-Farsça-Arapça Arasındaki Kelime Geçişleri
3. Arapça ve Farsçadan Dilimize Giren Kelimelerin Nitelikleri
‫‪12‬‬ ‫‪BİRİNCİ ÜNİTE‬‬
‫‪1. Dillerdeki Ses Özellikleri‬‬
‫‪Hazırlanalım‬‬
‫;‪Türkçede, Farsça “çerh” kelimesi “çark”, “pil” kelimesi ise “fil” şeklinde‬‬
‫‪Arapça “kitâb” kelimesi “kitap”, teahhüd” kelimesi ise “taahhüt” şeklinde‬‬
‫‪söylenmektedir. Kelimelerdeki bu ses değişikliklerinin sebepleri hakkında beyin‬‬
‫‪fırtınası yapınız.‬‬
‫‪Okuyalım‬‬
‫‪Aşağıdaki metni, renkli yazılmış kelimelere dikkat ederek okuyunuz.‬‬
‫قوجه قاري ايله عمردن‬

‫‪...‬‬
‫اوزاقمي يول؟ داها چوق وارمي؟‬
‫‪-‬آجنق أوچ بش آدمي‪.‬‬
‫جما قاملامش آرتق زواللينڭ‪ ...‬باقدم‪:‬‬
‫اوالجنه عزمين جرب ايله يوب‪ ،‬نفس نفسه ؛‬
‫ياواش ياواش يورويور‪ .‬گلدي بيڭ بال نه ايسه !‬
‫صوقولدي خيمه يه ‪ ،‬اينديردي آرقه سندن اوين‪:‬‬
‫‪-‬برياق ده دسيت يي يرلشديرڭ كناره شوين‪.‬‬
‫مهن چاقيللري چوملكدن اينديروب آتدي‪،‬‬
‫اوزاندي دسيتيه‪ ،‬ياغ قويدي‪ ،‬صوڭره اون قاتدي‪.‬‬
‫اوتورمق ايسته دي‪ ،‬لكن باليه باقكه ‪ :‬اوجاق‬
‫مهن سونوب گيده جك‪...‬‬
‫‪-‬تزيه ‪ ،‬يوقمي هيچ ياقاجق؟‬
‫قادين گتريدي بش اون پارچه ياش ديكن عمره ؛‬
‫صفحاتدن بر صحيفه‬
‫عمر ده ياقمق اچيون بوس بتون سريلدي يره ‪.‬‬
‫‪...‬‬
‫حممد عاكف ارصوي‪ ،‬صفحات‬
BİRİNCİ ÜNİTE 13
Yazalım
Metinde Arapça ve Farsça kökenli, renkli yazılan kelimeler ses değişikliğine
uğramış kelimelerdir. Bunlardan bazılarını birer cümlede kullanınız.
.....................................................................................................................................
.....................................................................................................................................
.....................................................................................................................................
.....................................................................................................................................
.....................................................................................................................................
• Türkçede Arapça ve Farsça Kelimelerin

Aldığı Şekiller
Osmanlı Türkçesine Arapça ve Farsçadan geçen kelimeler, çeşitli ses ve telaf-
fuz değişikliğine uğramıştır. Bu değişiklikleri şöyle sıralayabiliriz:
Arapçanın “ ‫ ظ‬،‫ ض‬،‫ ذ‬،‫ ح‬،‫ث‬
” ünsüzleri, Türkçede, “s, h, z, z (bazen d), z”
şeklinde, bu seslerin dilimize has söyleyişleriyle kullanılmıştır.
sâbit–‫ثابت‬ zat–‫ذات‬ dalalet–‫ضاللت‬
hâl–‫حال‬ zâbit–‫ضابط‬ zulüm–‫ظلم‬
Ayın (‫ )ع‬harfi de Türkçeye özgü bir telaffuzla söylenmiştir.
Akıl–‫عقل‬
Osmanlı Türkçesine, Farsçada bulunan fakat Arapçada olmayan “p, ç, j, g”
‫ ب‬،‫ ج‬،‫ ر‬ve ‫ ”ك‬gövdelerine üçer nokta ve keşide ilave edilerek
harfleri için “
“ ‫ ڭ‬، ‫ گ‬،‫ ژ‬،‫ چ‬،‫ ”پ‬harfleri katılmıştır.
Kısa "a" Türkçede genellikle "e" şekline girmiş, ancak kelimede kalınlığı muhafaza
edecek bir ses, bir fonetik sebep varsa o zaman "a" olarak kalmıştır. Kısa "u" da umu-
miyetle "ü"ye çevrilmiş ancak kalınlığı muhafaza edecek bir ses, bir fonetik sebep
varsa "u" olarak kalmıştır. Nadir olarak da "o" veya "ö" şekline girmiştir. Kısa "i" umu-
miyetle "i" olarak kalmış, fakat kalınlaştırıcı unsurların yanında bazan "ı"ya çevrilmiştir.
Uzun vokallere (ünlüler) gelince bunlar vokal olarak değişmemiş, yalnız birçok keli-
mede kısalmıştır. Kapalı hecelerde (ünsüzle biten heceler) umumiyetle kısa söylenir.
Bütün bunları şu misallerde görmek mümkündür: machûl-meçhûl, ma’lûm,
mufrad-müfret, munâkaşa-münâkaşa, mutlak, umr-ömür, Usmân-Osman, mantik-
mantık, râzî-râzı, rizâ-rızâ, muhim-mühim, kitâb-kitap, maktûb-mektup, Ahmad-
Ahmet, cavâb-cevap
Arapçadaki kelime ve hece sonundaki “b, c, d” ünsüzleri Türkçede “p, ç, t”
şeklinde söylenmiştir. Arapça kelimelerde farklı söyleyişler görülür. Arapçadan
Türkçeye geçen bazı kelimelerin sonunda bulunan “yuvarlak te” bazen “t” sesi
ile bazen de “e” sesi ile okunur ve yazılırlar. Mesela Arapça hikâyetün ve nisbetün
kelimeleri Türkçeye hikâye ve nispet olarak geçmiştir.
14 BİRİNCİ ÜNİTE
Arapça unsurlar gibi Farsça unsurlar da Türkçede bir takım söyleyiş değişiklikle-
rine uğramıştır. Farsçada kısa "a, i, u"; uzun olarak "â, î, û"; "e ve o" ünlüleri vardır:
Şikast, çun, du, agar, mard, panc, dard, şayad, cang, rang, madar, gul, horşit
gibi kelimeler Türkçede şu şekillere girmişlerdir. Şikest, çün, dü, eğer, mert, penç,
dert, şayet, cenk, renk, mader, gül, hurşit.
Türkçede Farsçanın bu vokalleri değiştirilerek umumiyetle kısa "a", "e"ye; kısa "i",
bazan "ı"ya; kısa "u, ü"ye; uzun "e", "i"ye; uzun "o", "u"ya çevrilmiştir. Böylece vokal
bakımından geniş ölçüde Türkçeleştirilmiştir.
Ayrıca pâdşâh, âşyân, târmâr, kâmrân gibi kelimelerin ortasına vokal (ünlü)
girmiştir. Padişah, aşiyan, tarümar, kâmuran gibi. Bazen kelimenin yapısı bazen
manası değiştirilmiştir.
Hülasa bütün bunlar ve daha başka bu gibi değişikliklerle Osmanlıcada (Osmanlı
Türkçesinde) Osmanlı Arapçası gibi bir çeşit Osmanlı Farsçası da meydana gelmiştir.
Prof. Dr. Muharrem Ergin, Osmanlıca Dersleri
(Kısaltılarak ve sadeleştirilerek alınmıştır.)
Eşleştirelim
Aşağıda bazı Farsça kelimelerin Farsçaya özgü telaffuzları ve bazı Arapça
kelimelerin Arapçaya özgü telaffuzları ile bu kelimelerin Türkçedeki telaffuzları
verilmiştir. Kelimeleri ses özelliklerine dikkat ederek örnekteki gibi eşleştiriniz.
Arapça ya da
Türkçe söyleyiş
Farsça söyleyiş
mümkün a ...... Umer
testi b ...... azm
parça c ...... cebr
Ömer d ...... macâl
azim e ...... desti
cebir f ...... hemân
mecal g a
...... mümkin
h ......
hemen parçe
İnceleyelim
“Eşleştirelim” etkinliğinde verilen kelimeleri tek tek inceleyerek bu kelimeler
kelimeler-
de meydana gelen ses değişikliklerini gösteriniz.
mümkin-mümkün: i-ü değişikliği

.....................................................................................................................................
.....................................................................................................................................
.....................................................................................................................................
.....................................................................................................................................
.....................................................................................................................................
.....................................................................................................................................
.....................................................................................................................................
.....................................................................................................................................
Okuyalım
Aşağıdaki metinleri, renkli yazılmış kelimelerin ses özelliklerine dikkat ederek
okuyunuz.
‫عثماجنق رومانندن‬
...
‫ اورخانڭ بشيگي باشنده اوتورديغي‬:‫ موتليدي‬، ‫“عثمان بك‬
.‫اوزون دقيقه لرده عثمان بك موتليلغڭ تا كنديسيدي‬
‫ بشيگڭ ياننده ديز‬،‫ اڭ آزندن بش وقت‬،‫ گونده‬،‫عثمان بك‬
‫ بشيكده صانكه اورخاين دگل‬،‫چوكويوردي… و عثمان بك‬
”.‫ده اورخانڭ گوندرهجگي مژدهلري گورويوردي‬
...
‫ عثماجنق‬، ‫طارق بوغره‬
‫گيتدڭ اماكه قودڭ حسرت ايله جاين بيله‬

‫بيله‬ ‫ايسته مم سنسز اوالن صحبت‬
‫نشاطي‬
‫ عمر أوفلر زفري خاريله ؛‬،‫اوجاق توتر‬
‫حممد عاكف ارصوي‬
.‫بلبل گله بر گول ديدي گل گوملدي گيتدي‬
‫ بلبل گله يار اوملدي گيتدي‬، ‫گل بلبله‬
‫ال ادري‬
Öğrendiklerimizi Değerlendirelim
• Metinleri inceleyerek aşağıdaki kelimelerin günümüz Türkçesiyle okunuşla-
rını karşılarına yazınız.
Usman ...................................
dekîka ...................................
vakt ...................................
mujda ...................................
suhbet ...................................
gul ...................................
bulbul ...................................
Eşleştirelim
Aşağıdaki görselleri; isimlerinin, Arapça veya Farsçadaki söylenişleriyle eş eş-
leştiriniz. Bu isimlerin günümüz Türkçesindeki söylenişlerini de boş bırakılan yer
yer-
lere uygun biçimde yazınız.
Arapça ve Farsçadaki
Türkçedeki söylenişi
söylenişi
1 hâce ...... ...............................
2 dest-gâh ...... ...............................
3 matbah 1
...... mutfak
4 divar ...... ...............................
5 hoş-âb ...... ...............................
6 akl ...... ...............................
7 kâzı ...... ...............................
8 zukak ...... ...............................

‫‪Aşağıdaki metni, ses değişikliğine uğrayan kelimelere dikkat ederek oku‬‬
‫‪oku-‬‬
‫‪yunuz.‬‬
‫ترياكي سوزلري‬
‫يوكسك تپه لرده هم ييالنه هم قوشه تصادف ايده بيلريسڭ‪،‬‬

‫فقط بري اوچارق أوته كي سورونه رك اوالمششدر‪.‬‬
‫معده اچيون لقمه نه يسه دماغ اچيون ده فكر اودر‪ .‬هپسي‬

‫بسله مز‪ .‬بر قسمي صحته طوقونور و بعضيلري زهرلر‪.‬‬
‫هركس باشقه سنه حقيقتده كندي اليق اولديغي معامله يي‬

‫روا گورور‪.‬‬
‫بربريين طانييانلر و آڭاليانلر آرا سنده سكوت‪ ،‬سوزدن‬

‫داها چوق درينلره و داها چوق اوزاقلره گيدر‪.‬‬
‫الڭدن گلين ياپمديغڭ مدجته اومديغڭي بوملاديغڭدن‬

‫شكايتده حقسزسڭ‪.‬‬
‫منفعت صنداليه يه بڭزر‪ :‬باشڭده طاشريسه ڭ سين‬

‫كوچولتور‪ ،‬آياغڭڭ آلتنه آلريسه ڭ سين يوكسلتري‪.‬‬
‫يالڭز سين سونلري سومك حمبت دگل‪ ،‬مبادله در‪.‬‬
‫گوندوز قنديلنى حاضرالمايان‪ ،‬گيجه قراڭلغه راضي‬

‫دميكدر‪.‬‬
‫سعادت او قدر نسبيدركه سين مسعود ايدن حال قومشوڭي‬

‫بدخبت ايده بيلري‪.‬‬
‫جناب شهاب الدين‪ ،‬ترياكي سوزلري‬
Yazalım
• Metinden, Arapça ve Farsçadan dilimize geçerken ses değişikliğine uğra
uğra-
yan kelimeleri bularak aşağıdaki kutucuklara yazınız.
fekat: fakat
..................................... ..................................... .....................................
..................................... ..................................... .....................................
..................................... ..................................... .....................................
• Metinden tespit ettiğiniz yukarıdaki kelimelerin benzerlerini bulunuz. Bu ke-

limleri birer cümle içerisinde kullanarak aşağıya yazınız.
‫‪Aşağıdaki şiirleri, renkli yazılmış kelimelere dikkat ederek okuyunuz.‬‬
‫شريق‬
‫اوملاز عالج سينۀ صاد پاره مه‬
‫چاره بولومناز بيلريم ياره مه‬
‫باقسه طبيبان جهان چاره مه‬

‫قصد ايدييور تري مژكان‬

‫نامق كمال‬
‫گوزلري اڭ صوڭ گريه جك قامنه‬
‫شرح ايده مم حاملي جانامنه‬

‫‪...‬‬
‫گفته ‪ :‬نامق كمال‬
‫بسته ‪ :‬حاجي عارف بك‬
‫حاجي عارف بك‬
‫نولدى بو گوڭلم‬
‫نولدی بو گوڭلم نولدی بو گوڭلم‬
‫درد و غم ايله طولدي بو گوڭلم‬
‫ياندي بو گوڭلم ياندي بو گوڭلم‬
‫يامنه ده درمان بولدي بو گوڭلم‬
‫‪BİRİNCİ ÜNİTE‬‬ ‫‪21‬‬
‫يان اي گوڭل يان يان اي گوڭل يان‬

‫يامنه دن اولدي دردينه درمان‬
‫پروانه گيب پروانه گيب‬
‫مشعنه عشقڭ ياندي بو گوڭلم‬
‫گرچه كه ياندي گرچگه ياندي‬

‫رنگنه عشقڭ مجله بوياندي‬
‫كنديده بولدي كنديده بولدي‬
‫حاجي بايرام ويل‬
‫مطلبنى خوش بولدي بو گوڭلم‬
‫بايرامي اميدي بايرامي اميدي‬

‫بايرام ايدرسڭ يار ايله شيمدي‬
‫محد و ثنالر محد و ثنالر‬
‫يار ايله بايرام قيلدي بو گوڭلم‬
‫حاجي بايرام ويل‬
‫دوست يب پروا فلك يب رحم دوران يب سكون‬

‫درد چوق هم درد يوق دمشن قوي طالع زبون‬
‫فضويل‬
‫فضويل‬
‫پروف‪ .‬در‪ .‬عبدالقادر قره خان‪ ،‬فضويل‬
‫‪Bulalım-Yazalım‬‬
‫‪Yukarıdaki metinlerde renkli yazılmış kelimelerden bazılarıyla yeni ve an‬‬
‫‪an-‬‬
‫‪lamlı birer cümle kurarak aşağıya yazınız.‬‬
‫‪.....................................................................................................................................‬‬
‫‪.....................................................................................................................................‬‬
‫‪.....................................................................................................................................‬‬
‫‪.....................................................................................................................................‬‬
‫‪.....................................................................................................................................‬‬
‫‪.....................................................................................................................................‬‬
Bulmaca Hazırlayalım
Arapça ve Farsçadan Türkçeye geçerken ses değişikliğine uğrayan keli
keli-
melerden aşağıya bir bulmaca hazırlayınız.
Okuyalım
Aşağıdaki metinleri, renkli yazılmış kelimelere dikkat ederek okuyunuz.
‫غزل‬
‫خلق اچينده معترب بر نسنه يوق دولت گيب‬
‫اوملا يا دولت جهانده بر نفس صحت گيب‬
‫سلطنت ديدكلري آجنق جهان غوغاسيدر‬
‫اوملايا خبت و سعادت دنيا ده وحدت گيب‬
ّ‫ي‬
)‫حميب (قانوين سلطان سليمان‬ ‫حميب‬
‫الف‬
‫اينجه جكدن بر قار ياغار‪،‬‬
‫توزار الف‪ ،‬الف دييه ‪...‬‬
‫ديل گوڭل آبدال اوملش‪،‬‬
‫گزر الف‪ ،‬الف دييه ‪...‬‬
‫‪...‬‬
‫الف قاشلريين چاتار‬
‫غمزه سي سينه مه باتار‬
‫آق اللري قلم طوتار‪،‬‬
‫يازار الف‪ ،‬الف دييه ‪...‬‬
‫‪...‬‬
‫قراجه اوغالن‬
‫(غمزه ‪ .١ :‬گولومسه مه يله ياناقده بلرين كوچك چوقور‬
‫‪ .٢‬يان باقيش‪ ،‬گوز سوزمه ‪ ،‬ستملي باقمه )‬
‫اي اوغل!‬
‫‪...‬‬
‫صرب ايتمه سين بيل‪ ،‬وقتندن أوڭجه چيچك آمچاز‪.‬‬
‫شوين ده اونومتا !‬
‫انساين ياشاتكه دولت ياشاسني‪.‬‬
‫اي اوغول!‬
‫آناڭي‪ ،‬آتاڭي صاي! بركت بيوكلرله برابردر‪.‬‬
‫طارق بوغره‬
‫بو دنياده ايناجنڭى غائب ايدرسه ڭ‪ ،‬يشيلكن چوراق اولور‪،‬‬
‫چوللره دونرسڭ‪.‬‬
‫عزمڭدن دومنه ‪ ،‬چيقديغڭ يويل‪ ،‬طاشيياجغڭ يوكي ايي بيل‪.‬‬
‫هر ايشڭ گرگنى وقتنده ياپ‪ .‬انسانلري ياشاتكه ‪ ،‬دولت‬
‫ياشاسني!‬
‫‪...‬‬
‫طارق بوغره‬
‫(دولت‪ .١ :‬زنگينلك‪ ،‬موتلولق‪.‬‬
‫‪ .٢‬تشكيالتالمنش مليّت)‬
Cümle Kuralım
Metinlerde renkli yazılmış kelimeler dilimize Arapça ya da Farsçadan geçmiş
kelimelerdir. Bu kelimeleri iki ayrı anlama gelecek şekilde bir
birer cümlede kullanınız.
Halk:
1. cümle: ....................................................................................................................
2. cümle: ....................................................................................................................
Devlet:
1. cümle: ....................................................................................................................
2. cümle: ....................................................................................................................
Cihan:
1. cümle: ....................................................................................................................
2. cümle: ....................................................................................................................
Abdal:
1. cümle: ....................................................................................................................
2. cümle: ....................................................................................................................
Gamze:
1. cümle: ....................................................................................................................
2. cümle: ....................................................................................................................
Dünya:
1. cümle: ....................................................................................................................
2. cümle: ....................................................................................................................
İnceleyelim
Metinlerde renkli yazılmış kelimelerdeki anlam değişikliğini, metinleri esas
alarak inceleyiniz.
Araştıralım
Arapça “hayvan” kelimesi “canlılar” anlamına gelirken Türkçede “can “can-
lılardan bir grubu” karşılamakta; yine Arapça “zeval” kelimesi “ölmek, yok
olmak” anlamında kullanılırken Türkçede bu kelime “zavallı” şeklinde “zayıf,
garip, kimsesiz” gibi anlamlar kazanmıştır. Farsçada “pâre” kelimesi “parça”
anlamını karşılarken Türkçede alışverişte kullandığımız “para” anlamını kazan-
mıştır. Siz de Türkçede anlam değişikliğine uğramış Arapça ve Farsça kelime-
leri araştırarak arkadaşlarınızla paylaşınız.
2. Türkçe–Farsça–Arapça Arasındaki Kelime

Geçişleri
Hazırlanalım
Diller arasında kelime alışverişinin nedenleri neler olabilir? Düşüncelerinizi
paylaşınız.
1. kalem → Arapça 2. saray → Farsça 3. yoğurt → Türkçe
Yabancı Kelime Almak

Yabancı kelime almak yeni bir nesnenin veya kavramın geldiği yerden ismini
de beraber almak demektir. Alınan yabancı kelime ya dilde karşılığı olmayan
kelimedir veya dilde karşılığı olan fazladan bir kelimedir.
Birinci hâlde yeni bir nesne veya kavramla karşılaşılır. Dilde onun kelimesi yok-
tur. Bu durumda ilk tabii yol onun ismini de beraber almaktır: Kur’an, ayet, cami,
minare, namaz, ezan, ramazan, gazel, kaside, otomobil, tren, telefon, posta,
banka, istavrit, lüfer, motor, jet...
Eşyanın beraberinde getirdiği bu gibi kelimelerin dile süratle girme ve tam ya-
yılma gücü vardır. Eğer adını önceden hazırlamamış ve o adla girişi sağlama-
mışsanız eşyanın kendi kelimesini beraber getirmesine engel olamazsınız. Zaten
hazırlıklı olmak da kolay ve mümkün değildir. Yenilik ve yeni kelime çok defa dili
ansızın bastırır. Böylece dile bu yolla birçok kelime girer. Dilde gümrük yoktur.
İkinci olarak dile, karşılığı mevcut olsa da yine fazladan yabancı kelime gire-
bilir:
hendese-geometri saç-zülüf yemiş-meyve
ak-beyaz kişi-insan iktisat-ekonomi
kara-siyah siyaset-politika hela-tuvalet
teşekkür-mersi teminat-garanti
Böyle kelimelerde çeşitli amiller rol oynar. Bunların başlıcaları çeşit ve değişiklik ar-
zusu, özenme, taklit, nüans farkı, kısalık, yaygınlık, kibarlık ve tesadüf olarak tespit
edilebilir. Fakat hepsinin müşterek bir sebebi vardır ki o da kültür münasebetleri,
dil alışverişleridir. Dünya küçüktür ve bu dünyada milletler iç içe yaşarlar. Şüphesiz
en iyisi bir dilin mümkün olduğu kadar kendi kaynağından beslenmesidir. Ancak
dile yabancı kelime girmiş diye yakınmak için de bir sebep yoktur. Yabancı dilden
kelime almak ilmî bir vakıadır. Bu vakıayı, bu gerçeği kabul etmek zorundayız.
Esasen yüzde yüz saf dil yoktur. Dillerde yabancı asıllı kelimeler daima bulunur.
Ayrıca dil o kelimeleri kendi yapısına uydurur. Böylece yabancı asıllı kelime artık
yabancı kelime değildir.
Türkçe de İslam medeniyeti çerçevesinde yabancı iki dilden pek çok kelime
almıştır. Bugün de Batı medeniyeti çerçevesinde Türkçeye birçok yabancı kelime
girmektedir.
Türkiye Türkçesi için Cumhuriyet'ten sonra doğudan yani Arapça ve Farsçadan
kelime almak yolu tamamıyla kapanmıştır. Elli yıldır oradan artık tek bir kelime gir-
memiştir diyebiliriz. Buna karşılık bugün Batı’dan gelen kelimelerin kapısı açıktır.
Şimdi Türkçeye düşen şey bu açık kapıda ölçüyü kaçırmamak, kendi kelimele-
rini atıp ulu orta Batılı kelimelere kapılmamaktır.
Kısacası yabancı kelime almak yine kelime için dilin başvurduğu yollardan biridir.
Bu yol oldukça kolay bir yoldur. Onun için de bu kestirme yolun önüne kolay kolay
geçilememektedir. Gerçekten kolay yoldur fakat çok da makbul yol değildir.
Prof. Dr. Muharrem Ergin, Türk Dili
...
Arapça ve Farsçadan Türkçeye dinî alanda; edebiyat, hukuk, ekonomi, tarih,
coğrafya ve felsefede; tıp, fizik, kimya, biyoloji, astronomide; matematik, mühendis-
lik ve mimarlıkta; askerlik, denizcilik ve müzikte pek çok kelime ve terim geçmiştir.
...
Türkçenin başka dillerden aldığı sözcüklerin çoğunun bilim dallarına ait sözcük-
ler oldukları dikkatten kaçmaz. Bilim dallarıyla ilgili sözcüklerin sadece belli diller-
den değil de hemen hemen bütün dillerden alınmış olması ve sözcüklerin büyük
oranda fen ve doğa alanlarına ait olmaları daha da dikkat çekicidir.
Hüseyin Ersoy
(http://www.turkoloji.cu.edu.tr)
Cevaplayalım
• Bir dil başka dilden niçin kelime alır?
• Hayatımıza giren yeni nesne ve kavramlar nasıl adlandırılır?
• Diller arasında kelime alışverişi nasıl gerçekleşir?
• Arapça ve Farsçadan Türkçeye girmiş kelimeler hangi alanlarda kullanıl-
maktadır?
Tartışalım
“Hangi dilde yabancı söz yoktur? Almanca ve İngilizcenin yarıdan fazlası
Fransızcadan ve yabancı dillerden alınma kelimelerdir.”
Peyami Safa, Osmanlıca, Türkçe, Uydurmaca
“Kelime hazinesi bakımından Farsçada Arapça kelimeler Farsça asıllılar asıllılar-
dan daha fazla bir miktara erişmiştir.”
Prof. Dr. Faruk Kadri Timurtaş, Osmanlı Türkçesine Giriş
“Yabancı Kelime Almak” metni ve yukarıdaki sözleri göz önüne alarak dil-
ler arasındaki kelime alışverişinin sebeplerini tartışınız. Ulaştığınız sonuçları def-
terinize not ediniz.
Okuyalım
Aşağıda verilen metinleri okuyunuz.
Farisi; çıharşenbe ve pençşenbe kelime-

lerinin çarşamba ve perşembe olarak, ner-
diban kelimesinin merdiven olarak veya
Arapça mihak kelimesinin mihenk olarak
dilimize yerleşmesi gibi halk diline yerleşmiş
öyle kelimeler var ki asıllarından oldukça
farklı okunup farklı yazılırlar.
Muhammed Ali Ensârî,
Osmanlıca İmla Müfredatı
Farsça dil unsurları, Osmanlı Türkçesi tarih ve edebiyat metinlerinde geniş öl-
çüde kullanılmıştır. Özellikle edebî metinlerde ağırlıklı kullanıldığı kabul edilmek-
le birlikte tarihî metinlerde edebî anlatımı kuvvetlendirmek üzere kullanılmıştır.
Aynı zamanda Osmanlı arşiv belgelerinde özellikle mali kayıtların siyakat yazı
türünde yazılmış olan bölümleri Farsça unsurlarla formüle edilmiştir.
Yrd. Doç. Dr. Recep Ahıskalı, Prof. Dr. Nihat Toprak, Prof. Dr. Muzaffer Doğan,
Osmanlı Türkçesi II
Yazalım
Metinlerde işlenen düşünceleri aşağıya yazınız.
.....................................................................................................................................
.....................................................................................................................................
.....................................................................................................................................
.....................................................................................................................................
.....................................................................................................................................
.....................................................................................................................................
‫‪Aşağıdaki metinleri, renkli yazılmış kelimelere dikkat ederek okuyunuz.‬‬
‫غزل‬
‫بين جاندن اوصانديردي جفادن يار اوصامنازمي؟‬
‫فلكلر ياندي آمهدن مرادم مشعي يامنازمي؟‬
‫قامو بيمارينه جانان دواي درد ايدر احسان‬
‫نيچون قيلماز بڭا درمان بين بيمار صامنازمي؟‬
‫شب هجران يانار جامن‪ ،‬دوكر قان چشم گريا‬
‫اويارير خلقي افغامن قره خبتم اويامنازمي؟‬
‫گل رخسارينه قارشي گوزمدن قانلي آقار صو‬
‫حبيبم فصل گلدر بو آقار صولر بوالمنازمي؟‬
‫غمم پنهان دوتاردم بن‪ ،‬ديديلر ياره قيل روشن‬
‫ديسه م اول يب وفا بيلمن اينانريمي اينامنازمي؟‬
‫دگلدم بن سڭا مائل سن ايتدڭ عقلمي زائل‬
‫بڭا طعن ايله ين غافل سين گورگچ اوتامنازمي؟‬
‫فضويل رند شيدادر مهيشه خلقه رسوادر‬
‫صورڭ كيم بو نه سودادر بو سودادن اوصامنازمي؟‬
‫فضويل‪ ،‬بيوك ترك قالسيكلري‬
‫لطيفه‬
‫بر فقريڭ أوينه بر خريسز گري ر‪ .‬أو صاحيب ده دويوب‬
‫كنديين اويوره ويرر‪ .‬خريسز هر نه قدر آرايوب طرارسه ده‬
‫النه بر حبه گريمز‪ .‬و مقصدي اوالن شيلردن هيچ بري كنديين‬
‫ال ويرمز‪ .‬صوڭنده بر چوال اون بولور‪ .‬ايل بوش گيتميه مي‬
‫دييوب اچينه اوندن بر مقدارينى قوميق اچيون باشندن تولبندينى‬

‫چيقارير‪ .‬خانه صاحبنڭ دوميه سندن قورقارق نازكجه تولبندي‬
‫يره سرر‪ .‬أو صاحيب ايسه دورومي قولالمقده و اوغرينڭ‬
‫(خريسزڭ) ياپدقلريين سري ايتمكده در‪ .‬او آنده سسسزجه‬
‫خريسزڭ سريلي تولبندينى آلري و يرينه قاچوب او دگلمش‬
‫گيب اولور‪ .‬اوغري اون دوكمك اچيون يرده كي تولبندينى‬
‫بوالماينجه نه يه اوغراديغين آڭالر‪ .‬و طيشاري چيقمق اچيون‬
‫قايپ يي بويالر‪ .‬أو صاحيب ايسه آردندن چاغريوب‬
‫‪-‬خريسز‪ ،‬خريسز! دير‪.‬‬
‫خريسز ده ‪:‬‬
‫‪-‬اي اوغورسز‪ ،‬خريسزڭ كيم اولديغي بللي‪ ،‬دير‪.‬‬
‫المعي زادە عبد اهلل چليب‪ ،‬لطيفه لر‬
‫‪Öğrendiklerimizi Değerlendirelim‬‬
‫‪Metinlerde Arapça ve Farsçadan dilimize geçen bazı kelimeler renkli veril-‬‬
‫‪miştir. Bunların hangi bilim ya da sanat alanına ait olduğunu aşağıya yazınız.‬‬
‫‪.....................................................................................................................................‬‬
‫‪.....................................................................................................................................‬‬
‫‪.....................................................................................................................................‬‬
‫‪.....................................................................................................................................‬‬
‫‪.....................................................................................................................................‬‬
‫‪.....................................................................................................................................‬‬
‫‪• Bu etkinliğin birinci bölümü için seçtiğiniz kelimeleri, birer cümle içinde kulla-‬‬
‫‪narak cümlelerinizi aşağıya yazınız.‬‬
‫‪.....................................................................................................................................‬‬
‫‪.....................................................................................................................................‬‬
‫‪.....................................................................................................................................‬‬
‫‪.....................................................................................................................................‬‬
‫‪.....................................................................................................................................‬‬
‫‪.....................................................................................................................................‬‬
‫‪Araştıralım‬‬
‫‪Arapça ve Farsça kelimelerin yer aldığı edebî metinleri araştırarak arka‬‬
‫‪arka-‬‬
‫‪daşlarınızla paylaşınız. Yaptığınız çalışmayı sınıf panosuna asınız.‬‬
‫‪Hikâye Okuyalım‬‬
‫‪Aşağıdaki hikâyeyi, diller arasındaki ses geçişlerine dikkat ed‬‬
‫‪ederek okuyunuz.‬‬
‫اشك اوملاسه يدي‬
‫آدمڭ برينڭ گوزي آغرييومش؛ بيطره گيدرك بڭا‬
‫عالج وير‪ ،‬بو آجيدن قورتار دميشدي‪.‬‬
‫بيطر‪ ،‬حيوانلره ياپديغي عالجڭ عينيسندن ويردي‬
‫آدمه ‪ .‬قولالننجه گوزلري كور اولدي آدمڭ‪ .‬قاضي يه‬
‫گيدرك بيطردن دعواجي اولديغين سويله دي‪.‬‬
‫‪ -‬گوزڭ قارشيلغي اوملاز‪ ،‬ديدي قاضي‪ .‬اشك اوملاسه يدي‬
‫بو آدم‪ ،‬بيطره گيتمزدي‪.‬‬
‫شيخ سعدي شريازي‪ ،‬گلستان‬
‫‪Aşağıdaki metinleri, renkli yazılmış kelimelere dikkat ederek okuyunuz.‬‬
‫معرفتنامه دن‬
‫‪...‬‬
‫دومان (سيس)‪ :‬بونڭ مادي سبيب هوايه چيقان آز و حرار‬
‫دوشوك صو خباري صوغوق طبقه يه چيقمادن يره اينمه يه‬
‫باشالر‪ .‬اگر او صريه ده كنديسنه صوغوق اصابت ايتمه دي‬
‫ايسه طاغ باشلرينه صاروب ير يوزينه ياييالرق دخان گيب‬
‫أوته سين أورتر‪ .‬و آز بر صيجاقلقله هوايه چوريلري‪.‬‬
‫ يوقاري چيقان صو خباري يينه صوغوق طبقه لره چيقامدن آشاغي ايرنكن بر‬:‫قرياغي‬
‫ براق دانه لر حالنده يره‬،‫صوغوقله قارشيالشوب طوڭان صو خباري طامله جقلري اوفاق‬
.‫اينمه لرينه دينري‬
...
‫ حرار دوشوك و مقداري آز صو خباري صوغوق طبقه يه‬:) ‫ ژاله‬،‫ شبنم‬،‫چيك (چيسه‬
‫چيقامدن آشاغي ايرنكن آز صوغوق ايله قارشيالشوب طوڭمدن صويه چوريلوب بيتكيلرڭ‬
.‫ياپراقلري أوزرينه اينه رك اينجي دانه لري گيب طامله جقلر حالين آمله سنه چيك دينري‬
...
ّ‫ارضروملي ابراهيم ي‬
‫ معرفتنامه‬،‫حقي‬
• Arapça ve Farsçadan dilimize geçen kelimelerden bazıları farklı bir renkle ya-
zılmıştır. Bunların hangi bilim ya da sanat alanına ait olduğunu aşağıya yazınız.
.....................................................................................................................................
.....................................................................................................................................
.....................................................................................................................................
.....................................................................................................................................
.....................................................................................................................................
.....................................................................................................................................
• Metinde farklı renklerle yazılmış olan kelimeleri anlamlarına dikkat ederek
her birini ayrı cümle içinde kullanınız.
.....................................................................................................................................
.....................................................................................................................................
.....................................................................................................................................
.....................................................................................................................................
.....................................................................................................................................
.....................................................................................................................................
Araştıralım
Siz de edebiyat, coğrafya, hukuk ve tıp alanında kullanılan Arapça ve
Farsça kelimelerin yer aldığı metinleri araştırarak sonuçları arkadaşlarınızla
paylaşınız.
‫‪3. Arapça ve Farsçadan Dilimize Giren‬‬

‫‪Kelimelerin Nitelikleri‬‬
‫‪Sınıf arkadaşlarınızın isimlerinden Arapça ve Farsça kökenli olanları belirleyi‬‬
‫‪belirleyi-‬‬
‫‪niz ve bu isimlerden hangilerinde uzun ünlü bulunduğunu söyleyiniz.‬‬
‫‪"Otuz Beş Yaş" isimli şiiri, renkli kelimelerdeki ses özelliklerine dikkat ederek okuyunuz.‬‬
‫اوتوز بش ياش‬
‫ياش اوتوز بش! يولڭ ياريسي ايدر‪.‬‬
‫دانته گيب اورته سنده يز عمرڭ‪.‬‬
‫دليقانلي چاغمزده كي جوهر‪،‬‬
‫يالوارمق‪ ،‬ياقارمق نافله بوگون‪،‬‬
‫گوزيڭڭ ياشنه باقمدن گيدر‪.‬‬
‫شاقاقلرميه قارمي ياغدي نه وار؟‬

‫بنممي اللّٰهم بو چزيگيلي يوز؟‬
‫يا گوزلر آلتنده كي مور حلقه لر؟‬
‫نه دن بويله دمشان گورونورسڭز‪،‬‬
‫ييللر ييلي دوست بيلديگم آيينه لر؟‬
‫زمانله ناصل دگيشييور انسان!‬

‫هانگي رمسمه باقسه م بن دگلم‪.‬‬
‫نرده او گونلر‪ ،‬او شوق‪ ،‬او هيجان؟‬
‫بو گولر يوزيل آدم بن دگلم؛‬
‫ياالندر قايغوسز اولديغم ياالن‪.‬‬
‫خيال ميال شيلردن ايلك عشقمز؛‬

‫خاطره سي بيله يباجني گلري‪.‬‬
‫حياته برابر باشالديغمز‪،‬‬
‫دوستلرله ده يوللر آيريلدي بر بر؛‬
‫گيتدكجه آرتييور يالڭزلغمز‪.‬‬
‫گوك يوزينڭ باشقه رنگي ده وارمش!‬
‫گيچ فرق ايتدم طاشڭ سرت اولديغين‪.‬‬
‫صو انساين بوغار‪ ،‬آتش ياقارمش!‬
‫هر طوغان گونڭ بر درد اولديغين‪،‬‬
‫انسان بو ياشه گلنجه آڭالرمش‪.‬‬
‫آيوا صاري نار قريمزيي صوڭ بهار!‬

‫هر ييل برآز داها بنمسه ديگم‪.‬‬
‫نه دونوب طورويور هواده قوشلر؟‬
‫نردن چيقدي بو جنازه ؟ ئولن كيم؟‬
‫بو قاچنجي باغچه گوردم تار و مار؟‬
‫نه يلرسڭ ئولوم هركسڭ باشنده ‪.‬‬

‫اويودڭ اويانامدڭ اوالجق‪.‬‬
‫كيم بيلري نرده ‪ ،‬ناصل‪ ،‬قاچ ياشنده ؟‬
‫بر منازلق سلطنتڭ اوالجق‪،‬‬
‫ختت مثا او مصلي طاشنده ‪.‬‬
‫جاهد صديق طاراجني‪ ،‬اوتوز بش ياش‬
Fark Edelim
Şiiri dikkatle inceleyerek içinde uzun ünlü bulunan kelimeleri günümüz
Türkçesiyle aşağıya yazınız.
.............................................................. ..............................................................
.............................................................. ..............................................................
.............................................................. ..............................................................
.............................................................. ..............................................................
.............................................................. ..............................................................
Cümle Kuralım
“Fark Edelim” etkinliğinde yazdığınız kelimelerden bazılarıyla birer cümle
kurarak aşağıya yazınız.
‫‪İnceleyelim‬‬
‫‪Aşağıdaki mısralarda Arapça ve Farsça asıllı bazı kelimeler renkli verilmiştir.‬‬
‫‪Bunlardaki ses özelliklerini boş bırakılan yerlere yazınız.‬‬
‫گوك يوزينڭ باشقه رنگي ده وارمش‬ ‫‪...............................................‬‬

‫گيچ فرق ايتدم طاشڭ سرت اولديغين‬ ‫‪...............................................‬‬
‫بو قاچنجي باغچه گوردم تار و مار؟‬ ‫‪...............................................‬‬
‫‪Aşağıdaki metinleri, Arapça ve Farsça kelimelerin ses özelliklerine dikkat‬‬
‫‪ederek okuyunuz.‬‬
‫نصر الدين خواجه ‬
‫گونڭ برنده قومشولرندن بري نصر الدين خواجه يي ييمگه‬
‫چاغرير‪ .‬خوش بشدن صوڭره سفره قورولور‪ .‬خواجه ده‬
‫طبقده كيلري عافيتله يري‪ .‬ييمك فصلي بيتدكدن صوڭره أو‬
‫صاحيب خواجه نڭ أوڭنه قره قوغان بالندن بر طاباق قويار‪.‬‬
‫بالڭ قاليته يل اولديغين آڭاليان خواجه‪ ،‬قاشيق قاشيق بايل‬
‫ييمگه باشالينجه أو صاحيب طاياناماز‪:‬‬
‫– خواجه م اگر بايل اكمكسز يريسهڭ اچيڭي ياقار دير‪.‬‬
‫خواجه شويله بر آرقه يه طوغري ياصالنري و آردندن ده‬
‫اكلر‪:‬‬
‫– واهلل قومشو‪ ،‬بنم اچيمڭ يانديغي فالن يوق‪ ،‬سنڭ اچيڭ‬
‫يانييورسه بيلمم‪.‬‬
‫پروف‪ .‬در‪ .‬صامئ سقا اوغلي‪ ،‬پروف‪ .‬در‪ .‬علي برات آلب تكني‪،‬‬
‫نصر يّ‬
‫الدين خواجه‬
‫آسالن ايله فاره ‬

‫اورمانلر قرايل آسالن ايننده اويوركن أوڭندن بر فاره گچر‬
‫و اوين اويانديرر‪ .‬آسالن چويك بر حركتله حيواين ياقه الر‪.‬‬
‫پارچه ال يوب ئولديرمك أوزره يكن فاره آسالنه حياتنى‬
‫باغيشالمسي اچيون يالوارير؛ كنديسي گيب أومنسز بر آو‬
‫اچيون او گوركملي پنچه لريين قانه بوالمامسين سويلر‪ .‬كوچك‬
‫ياراتيغڭ بو سوزلري آسالنڭ خوشنه گيدر و فاره نڭ جاننى‬
‫باغيشالر‪ .‬بو اواليدن قيصه بر زمان صوڭره آسالن آوجيلرڭ‬
‫آغنه ياقه النري‪ .‬آغدن قورتومله اميدي اوملايان حيوان چاره سزجه‬
‫أويله بر كوكر ركه اورمانده كي بتون حيوانلر ايشيتري‪ .‬حياتنى‬
‫باغيشاليان آسالنڭ سسنى طانييان فاره مهن قوشارق اونڭ‬
‫ياردمينه گيدر و آغي كمريه رك آسالين قورتارير‪ .‬بويله جه‬
‫آسالن آڭالركه بر حيوان نه قدر كوچك اولورسه اولسون‬
‫بيوك ايشلر باشارابيلري‪.‬‬
‫كوچك دوستلر بيوك دوستلقلر گوسرته بيلري‪.‬‬
‫أزوپ مصاللري‬
‫‪İnceleyelim‬‬
‫‪Aşağıdaki tabloda Arapça ve Farsçadan dilimize geçen kelimelerin bazı‬‬
‫‪özellikleri verilmiştir. Tabloyu, “Nasrettin Hoca” ve “Aslan ile Fare” adlı metin‬‬
‫‪metin-‬‬
‫‪lerden, söz konusu özellikleri taşıyan kelimeler bularak doldurunuz.‬‬
‫‪Kelimelerin özellikleri‬‬ ‫‪Örnekler‬‬
‫‪İçinde uzun sesli olan kelimeler‬‬ ‫‪.....................................................................‬‬
‫‪Elif lam takısı alan kelimeler‬‬ ‫‪.....................................................................‬‬
‫‪İki ünsüzün yan yana bulunduğu‬‬

‫‪kelimeler‬‬ ‫‪.....................................................................‬‬
Fabl Yazalım
“Nasreddin Hoca” ve “Aslan ile Fare” metinlerinde geçen Arapça ve
Farsça kelimeleri kullanarak bir fabl yazınız.
................................................................................................................................
................................................................................................................................
................................................................................................................................
................................................................................................................................
................................................................................................................................
................................................................................................................................
................................................................................................................................
................................................................................................................................
................................................................................................................................
................................................................................................................................
................................................................................................................................
................................................................................................................................
Okuyalım
“Selam Olsun”, “Mâni” ve “Gel Gör Beni Aşk Neyledi” metinlerini, Arapça
ve Farsça kelimelere dikkat ederek okuyunuz.
‫سالم اولسون‬
‫سالم اولسون بزدن گوزل دنيايه‬
‫باغچه لرده حاال گللر آچارمي؟‬
‫ آيه‬، ‫سالم اولسون صوڭسز گونشه‬
‫ گولگه لر صوده اوينارمي؟‬،‫ايشيقلر‬
‫ فريطينه‬،‫ تيپي‬،‫هپسي گوزلدي قار‬

. ‫گونلرڭ گچيشي آردي آردينه‬
‫حسرتز بر قنات شاقريتيسنه‬
‫مايئ گوكده قوشلر يينه اوچارمي؟‬
‫اوزاق‪ ،‬چوق اوزاغز شيمدي ايشيقدن‪،‬‬

‫چوجوق سسندن‪ ،‬گل و صارماشيقدن‪،‬‬
‫دومنه ين گميلر اولدق آچيقدن‪،‬‬
‫آدميزي صوران‪ ،‬آرايان وارمي؟‬
‫‪ ,http://www.siirleri.org‬امحد محدي طاڭ پيڭار‬
‫ماين‬
‫آنا باشه تاج اميش‬
‫هر درده عالج اميش‬
‫بر اوالد پري اولسه ده‬
‫آنايه حمتاج اميش‬
‫پروف‪ .‬در‪ .‬علي چليك‪ ،‬ترك خلق شعري آنطولوژيسي‬
‫گل گور بين عشق نه يله دى‬

‫بن يورورم يانه يانه‬
‫عشق بويادي بين قانه‬
‫نه عاقلم نه ديوانه‬
‫گاه اسرم يللر گيب‬

‫گاه توزارم يوللر گيب‬
‫يونس امره‬ ‫گاه آقارم سيللر گيب‬
‫يا امل آل قالدير بين‬

‫يا وصلنه ايردير بين‬
‫چوق آغالتدڭ گولدير بين‬
‫يونس امره‬
‫‪...‬‬
‫( مصطفي اوصلي‪ ،‬يونس امره ديوانندن سچمهلر)‬
• “Selam Olsun”, “Mâni” ve “Gel Gör Beni Aşk Neyledi” başlıklı metinlerdeki
uzun ünlü taşıyan kelimeleri bulup aşağıya yazınız.
Selam
........................................................... ...........................................................
........................................................... ...........................................................
........................................................... ...........................................................
........................................................... ...........................................................
........................................................... ...........................................................
........................................................... ...........................................................
........................................................... ...........................................................
........................................................... ...........................................................
• “Selam Olsun”, “Mâni” ve “Gel Gör Beni Aşk Neyledi” metinlerinde geçen,
Türkçe yardımcı fiillerle birleşik fiil oluşturmuş Arapça ve Farsça kökenli keli-
meleri okunuşlarıyla aşağıya yazınız.
taç imiş
........................................................... ...........................................................
........................................................... ...........................................................
........................................................... ...........................................................
........................................................... ...........................................................
........................................................... ...........................................................
........................................................... ...........................................................
........................................................... ...........................................................
........................................................... ...........................................................
• “Selam Olsun”, “Mâni” ve “Gel Gör Beni Aşk Neyledi” metinlerinden se-
çeceğiniz Arapça ve Farsça kökenli kelimelerle isim ya da sıfat tamlaması
yaparak aşağıdaki noktalı alana yazınız.
gülün yaprağı
........................................................... ...........................................................
........................................................... ...........................................................
........................................................... ...........................................................
........................................................... ...........................................................
........................................................... ...........................................................
........................................................... ...........................................................
........................................................... ...........................................................
........................................................... ...........................................................
Ünite Ölçme ve Değerlendirme Soruları

A. Aşağıdaki çoktan seçmeli soruların doğru seçeneklerini bulup işaretleyiniz.
1. Aşağıdaki cümlelerin hangisinde bilgi yanlışlığı vardır?
‫ض‬
A) Türkçede, Arapça kelimelerdeki “ ” harfi bazen “z” bazen de “d” sesiy-
le okunur.
‫د ج ب‬
B) Arapça kelimelerin sonundaki “ ” ,“ ” ,“ ” harfleri, dilimizde sertleşerek
“p”, “ç”, “t” sesleriyle okunur.
‫ع‬ ‫ء‬
C) Arapça kökenli kelimelerdeki “ ” ve “ ” harfleri, bugünkü imlamızda “a”
ve “e” harfleriyle gösterilir.
D) Türkçede, iki ünsüzle biten Arapça ve Farsça kökenli kelimelerin, bu iki
ünsüzü arasına bir ünlü getirilir.
E) Türkçeye geçen Arapça kökenli kelimelerin bazıları, kalınlık-incelik uyu-
muna uymuştur.
2. Arapça kökenli “fena” kelimesi “yokluk, yok olma, devamlı olmayan” an-
lamlarında kullanılırdı.
Aşağıdaki cümlelerin hangisinde fena kelimesi yukarıda verilen anlamıyla
kullanılmıştır?
A) ‫ فنا آجييور‬،‫تنيس اويناركن بيلگم بورقولدي‬

B) ‫منت خدايه دولت دنيا فنا بولور‬
C) ‫علمله أوگومنك مال و موقع ايله أوگومنكدن داها فنادر‬
D) ‫بر داها بو فنا سوزي سويله ديگڭي دوميايامي‬
E) ‫بو صاواش ييللري او قدر فنا و آغري فالكتلر أوگرمتشديكه‬
3. Aşağıdaki altı çizili yabancı kökenli kelimelerden hangisinde farklı bir ses
değişikliği meydana gelmiştir?
A) ‫دوشسون اولورمي طوپراغه گومچش جهان گيب‬

‫سونسون او ماوي گوزلري بر آمسان گيب‬
B) ‫أوڭ مهن آشاغيسنده بولونان بوگون آشيان مزارلغي اوالرق بيلديگمز‬
‫مزارلق ده قيالر مزارلغي دييه آڭيلييوردي او دورده‬
C) ‫ عثمانلي دولتنده دولت باشقاننه ويريلن بر عنواندر‬،‫پادشاه‬
D)
ً ‫تك بر يودوم بيله آملايوردي بارداغندن اما‬
‫ذاتا يرتجنه اچيديگي آشكاردي‬
E) ،‫ياردن آيريلمشم باغرم دلينري‬
‫كاتب عرضحامل ياز ياره بويله‬
4. Aşağıdakilerden hangisi Türkçe, Arapça ve Farsçanın ortak bir özelliğidir?

A) Üç dilin kelimelerinde de kısa ünlüler bulunur.
B) Her üç dilin kelimelerinde kalınlık-incelik uyumu vardır.
C) Üç dil de sondan eklemeli dillerdendir.
D) İsim tamlamalarında önce tamlayan sonra tamlanan gelir.
E) Her üç dilde de gırtlak sesleri ortaktır.
5. I. Grup II. Grup
I. Siyaset ‫ مذكره‬،‫جرم مشهود‬

II. Felsefe ‫ تشخيص‬،‫تشبيه‬
III. Edebiyat ‫ حاكميت‬،‫اقتدار‬
IV. Din ‫ واجب‬،‫فرض‬
V. Hukuk
Yukarıda I. grupta verilen bilim ve sanat alanları, II. grupta verilen Arapça
kökenli terimlerle eşleştirildiğinde I. grupta sıralanan bilim ve sanat alanların-
dan hangisi dışarıda kalır?
A) I. B) II. C) III. D) IV. E) V.
B. Aşağıdaki cümlelerin başına yargılar doğru ise “D”, yanlış ise “Y” yazınız.
( ) Arapça ve Farsça kelimeler dilimize girerken herhangi bir ses ve anlam
değişikliğine uğramamıştır.
( ) Uzun a (â), uzun i (î) ve uzun u (û) sesleri Arapça ve Farsçadan dilimize
girmiştir.
( ) Türkçe, Arapça ve Farsçadan kelime almış ancak bu dillere herhangi bir
Türkçe kelime vermemiştir.
( ) Türkçe, ünlüler bakımından Arapça ve Farsçadan daha zengin bir dildir.
C. ‫( پ‬pe) - ‫( ث‬se) - ‫( چ‬çe) - ‫( ح‬ha) - ‫(ذ‬zel) - ‫(ژ‬je) - ‫( ض‬dad) - ‫( ظ‬zı) - ‫( ع‬ayn) - ‫( ڭ‬nef)
Aşağıdaki cümlelerde boş bırakılan yerlere, yukarıdaki harflerden uygun
olanları yazınız.
Türkçe ve Farsça kelimelerde bulunan, Arapçada olmayan sesler ................

........................................................... sesleridir.
......................................................... harfleriyle işaretlenen sesler sadece Arap-
çaya özgü seslerdir.
........................................ harfiyle işaretlenen ses, sadece Türkçeye özgü bir sestir.
‫‪D. Aşağıda Arapça ve Farsça söyleyişleri verilen kelimelerin dilimizdeki şekillerini‬‬

‫‪tablodaki uygun yerlere yazınız.‬‬
‫‪Arapça‬‬
‫‪kökenli‬‬ ‫‪hâzir musâfir Huseyn va’d‬‬ ‫‪‘akd‬‬ ‫’‪tâli‬‬ ‫‪şuhrat vucûd‬‬
‫‪kelime‬‬
‫‪Türkçedeki‬‬
‫‪şekli‬‬ ‫‪............. ............. ............. ............. ............. ............. ............. .............‬‬
‫‪Farsça‬‬
‫‪kökenli‬‬ ‫‪gufta hefte âşyân bâğçebân dûrbîn gûşe‬‬ ‫‪dûst padar‬‬
‫‪kelime‬‬
‫‪Türkçedeki‬‬
‫‪şekli‬‬ ‫‪............. ............. ............. ............. ............. ............. ............. .............‬‬
‫‪Aşağıdaki metinleri okuyunuz.‬‬
‫‪1. Okuma Metni‬‬

‫كوتوك‬
‫‪...‬‬
‫عسكرلر‪ ،‬ضابطلرڭ امريله اولدقلري يرلرده باغداش قورمش بكله يورلر‪ ،‬گوروليت‬
‫ياپييورلردي‪.‬‬
‫نهايت‪ ،‬آسالن بك تردن صرييل صيقالم اوملش آيت ايله دومان اچينده حرب صريه لرينڭ‬
‫آرا سنده آدمي آدمي گوروندي‪ .‬هر آدميده ‪:‬‬
‫• ييگيتلرم!‪ ...‬سيس آچيلمه يه باشالينجه مهن صوصڭ‪ ،‬هپ بردن آياغه قالقڭ‪ .‬هجوم‬
‫ايده جك گيب طورڭ‪ .‬اما ايلري گيتمه يڭ‪ .‬آتش ده آمچايڭ‪ .‬بن دمشانه تسليم تكليف‬
‫ايده جگم… دييوردي‪.‬‬
‫طوپجيلرڭ طوپجيلره قاريشان آنغاريه جيلرڭ “هيه موله ” نعره لري گيتدكجه آرتييور‪،‬‬
‫بويويور‪ ،‬توگلري أورپرته جك هيجانلي يانقيلرله گورومنه ين طاغلري طاشلري ايڭلتييوردى‪.‬‬
‫أوگله يه طوغري سيس آچيلمه يه باشالدي‪ .‬عسكرلر‪ ،‬صالالنان سياهلي بياضلي بايراغي ايله‬
‫“شالقو”يي بر خيال گيب گورديلر‪ .‬سسلر كسيلدي‪ .‬قوزيدن اسن بر روز گار دومانلري‬
‫طاغيتييور؛ گريلره ‪ ،‬اورمانلره طوغري سورويوردي‪.‬‬
‫آرتق هركس بربريين گورييوردي‪.‬‬
‫قلعه يه ياقالشيلمشدي‪ .‬عسكرلر‪ ،‬گوزلريله قوماندانلريين آراديلر‪ .‬او برج قاپوسنه گيدن‬
‫يولڭ گديگنده آتيله طوالشييوردي‪ .‬گديگڭ أوڭنده بيوك بر مانده سوروسي واردي‪.‬‬
‫برجڭ تپه سنده ‪ ،‬سپرلرڭ آرا سنده قالقانلي تفنكلي آدملر گزينييوردي‪.‬‬
‫جسور آسالن بك‪ ،‬قري آتين ايلري يه سوردي‪ .‬قلعه يه يوز آدمي قدر ياقالشدي‪ .‬آرقه سنده كي‬
‫كتخداسيله ‪ ،‬گنج ترمجان قوشديلر…‬
‫گور سسيله هايقريدي‪:‬‬
‫هي‪ ،‬بره شالقو حمافظلري!‬
‫‪...‬‬
‫تسليم اوالن قوماندانله اركاننه آسالن بك؛‬
‫“قورقماييڭز‪ .‬حياتڭز باغيشالمنشدر‪ .‬بز ويره يي بوزمايز‪ .‬گلڭ‪ ،‬سزه اللي مانده ايله‬
‫بورايه گتريديگم طويپ سري ايتديره مي‪ ”...‬ديدي‪.‬‬
‫ترمجان بوين تكرارالينجه هپسي بربرلرينه باقيشديلر‪ .‬بو مدهش‪ ،‬بو قورقونج آليت ياقيندن‬
‫گورمه يي هم مراق ايدييورلر‪ ،‬هم چكينييورلردي‪ .‬آسالن بگڭ آرقه سنه طاقيلديلر‪ .‬بيوك‬
‫طوپه طوغري يوروديلر‪ .‬ياقالشنجه آسالن بك؛‬
‫“ايشته” ديدي‪“ ،‬سزڭ بويله طوپڭز وارمي؟”‬
‫دمشان قومانداين ترمجانله جواب ويردي‪:‬‬
‫“خري‪”.‬‬
‫“نيچون ياپمييورسڭز؟”‬
‫“بيلمييورز‪”.‬‬
‫گنج ايريسي بر شوواليه ترمجانه بر شيلر صوردي‪ .‬آسالن بك؛‬
‫“نه دييور؟” ديدي‪.‬‬
‫“بك بو طويپ قاچ گونده استانبولدن بورايه گتريمشدر‪ ،‬دييور‪”.‬‬
‫“سن ديكه ‪ :‬استانبولدن گتريمه مش‪ .‬بوراده بر هفته اچينده كنديسي ياپمش‪”.‬‬
‫ترمجان بو سوزلري سويله ينجه اسريلر آفالالشديلر‪ .‬آسالن بك‪ ،‬داها زياده ياقالشوب اللريله‬
‫يوقالمه لرينه ‪ ،‬داها ياقيندن گورمه لرينه مساعده ايتديگين سويله دي‪ .‬مغرور قوماندان‪ ،‬قهرمان‬
‫اصيلزاده لر‪ ،‬جسور شوواليه لر‪ ،‬بيوك طوپڭ اطرافنده طوپالنديلر‪ .‬بر النى خنچرينڭ املاس‬
‫صاپنه طايايان آسالن بك‪ ،‬أوته كي اليله ‪ ،‬گولومسه يه رك پاال بييقلريين بوكويور‪ ،‬آرقه سنده كي‬
‫كاهيا‪ ،‬باشين قاشييارق گوملكدن قاتيلييور‪ ،‬ترمجان آبدالالشييوردي‪ .‬يگرمي آدمي اوزاقده‬
‫طوران مزراقلي نوبتجيلر ده گولوشييورلردي‪ .‬اسريلر طوپه النى سورديلر‪ .‬دليگنى آراديلر‪.‬‬
‫بوالماينجه صارارديلر‪ .‬صوڭره قزيارديلر‪ .‬بربرلرينه باقيشديلر‪ .‬أويله قالديلر‪ .‬قوللريين‬
‫چاپرازاليارق يره باقان قلعه قومانداين تيرته يه رك مرييلداندي‪ .‬آسالن بك‪ ،‬ترمجانه باقدي؛‬
‫“نه دييور؟”‬
‫“بو مردلك دگل‪ ...‬دييور‪”.‬‬
‫“اوڭا صوركه ‪ :‬هنوز بر كره پاتالمايان بر طوپدن قورقارق‪ ،‬مهن تسليم اوليويرمكمي‬
‫مردلكدر؟”‬
‫ترمجان صوردي‪.‬‬
‫قلعه قومانداين‪ ،‬گوزلريين يردن قالديروب جواب ويرمه دي‪ .‬اصيلزاده لر‪ ،‬شوواليه لر‪،‬‬
‫بربرلرينڭ يوزلرينه باقمه يه جسارت ايده مه ديلر‪ ،‬آين بر ئولوم ضربه سيله اوروملش گيب‬
‫اولدقلري يرده طوڭوب قالديلر‪.‬‬
‫بر گله سيله قلعه يي ييقاجق اوالن بو قورقونج طوپ‪ ،‬سياهه بويامنش قوجامان بر كوتوكدن‬
‫باشقه بر شي دگلدي!‬
‫عمر سيف الدين‪ ،‬كوتوك‬
‫آغستوس بوجگي ايله قارينجه ‬
‫قارينجه يي طانريسڭز‪،‬‬
‫ميين ميين بر حيواندر‪،‬‬
‫فقط غايت چاليشقاندر‪.‬‬
‫غايت طوتومليدر‪ ،‬يالڭز‬
‫پك خود گامدر‪ ،‬بو بر قصور‪:‬‬
‫خود گام اوالن ظامل اولور‪.‬‬
‫بر گون آغستوس بوجگي‪،‬‬
‫بوجك ايڭلر‪-:‬آچز‪ ،‬آچز‪...‬‬ ‫تنبل تنبل أوتوب طورمق‬
‫نتيجه سي آچ قاالرق‬
‫باقڭ بڭزم ناصل صولدي!‬
‫قارينجه دن گوره جه گي‬
‫او گونلرده گولن‪ ،‬أوتن‬
‫برودته باقماز‪ ،‬گيدر‪،‬‬
‫سازله ‪ ،‬سوزله اگلنن بن‬
‫بر لقمه شي رجا ايدر‪.‬‬
‫بوگون باقڭ نه حالده مي!‬
‫ديركه ‪-:‬آجييڭز بزه‪.‬‬
‫واهلل آچز‪ ،‬باهلل آچز‪،‬‬
‫چولوق چوجق أوده آچز‪،‬‬
‫حاملزه آجييڭز!‬
‫اعانه ڭزه حمتاجز‪.‬‬
‫قارينجه اگلنري‪-:‬بگم‪،‬‬ ‫قارينجه بر يوركسزه‬
‫شيمدي ده رقص ايدڭ‪ ،‬نه وار؟‬ ‫اليق خشونتله صورار‪:‬‬
‫يازين چاالن قيشني اوينار‪.‬‬ ‫‪-‬آچ ميسڭز؟ يا او قدر‬
‫توفيق فكرت‬
‫اوزون‪ ،‬گوزل گونلر اولدي‪.‬‬
‫(پروف‪ .‬در‪ .‬حممد قاپالن‪،‬‬
‫توفيق فكرت)‬ ‫او گونلرده نه ياپديڭز؟‬
Performans Görevi
Dersin Adı Osmanlı Türkçesi
Sınıf 11
Arapça ve Farsça kökenli kelimelerin kullanım sırasında
Kazanımlar uğradığı ses ve anlam değişikliklerini fark eder.
Osmanlı Türkçesiyle yazılmış düzeye uygun metinleri okur.
Beklenen Performans Araştırma
Süre 3 Hafta
Puanlama Yöntemi Dereceli Puanlama Anahtarı
Performans Görevi Konusu
Sizden, Osmanlı Türkçesi alfabesiyle yazılmış eserlere ulaşmanız, bu eserlerdeki
metinlerden yararlanarak, Arapça ve Farsça kökenli kelimelerdeki ses ve anlam
değişikliklerini tespit edip bu değişikliklerin maddeler hâlinde sıralandığı bir pano
hazırlamanız ve çalışmalarınızı arkadaşlarınızla paylaşmanız beklenmektedir.
Hazırlayacağınız panoda;
Tespit ettiğiniz ses değişikliklerini maddeler hâlinde sıralamaya çalışmalı,
Aynı ses değişikliğini gösteren başka örnek kelimelere,
Anlam değişikliği tespit ettiğiniz kelimelerin asıl anlamlarıyla kullanıldığı örnek
cümlelere,
Yararlandığınız Osmanlı Türkçesi alfabesiyle yazılmış eserlerin bibliyografik bil-
gilerine, fotoğrafları veya fotokopilerine yer vermelisiniz.
Görevinizi Hazırlarken Dikkat Etmeniz Gerekenler
Panoyu hazırlamakta yararlanmak üzere Osmanlı Türkçesi alfabesiyle yazıl-
mış antolojik veya kaynak eserler belirleyiniz.
Arapça ve Farsça kökenli kelimelerin kullanım sırasında uğradığı ses ve an-
lam değişikliklerini gösteren Osmanlı Türkçesi ders veya dil bilgisi kitapları hakkın-
da bilgi edininiz ve bu eserlerden bir veya birkaçına ulaşmaya çalışınız.
Osmanlı Türkçesi sözlüklerinden yararlanmalısınız.
Tespit ettiğiniz ses değişikliklerini, Arapça kökenli kelimelerde meydana gelen
ses değişiklikleri ve Farsça kökenli kelimelerde meydana gelen ses değişiklikleri
olmak üzere ikiye ayırınız.
Tespit ettiğiniz ses değişikliklerini birkaç cümleyle anlatınız.
Tespit ettiğiniz farklı değişiklikleri maddeler hâlinde sıralayıp her birine beş-altı
örnek bulunuz.
Yararlandığınız eserleri, nasıl ve nereden bulduğunuzu da not ediniz.
Osmanlı Türkçesi sözlüğü yardımıyla Arapça ve Farsça kökenli kelimelerdeki
anlam değişikliklerini belirleyiniz.
Bu kelimelerin eski ve yeni anlamlarını öğreniniz.
Anlam değişikliği tespit ettiğiniz kelimelerin asıl anlamlarıyla kullanıldığı örnek
cümleler bulunuz.
Elde ettiğiniz bilgileri düzenleyerek panonuzu hazırlayınız.
Panonuzda, uygun görsel materyallere de yer verebilirsiniz.
Performans görevinizi, size verilen sürede tamamlayıp arkadaşlarınızla pay-
laşmalısınız.
PERFORMANS GÖREVİ DERECELİ PUANLAMA ANAHTARI
Nitelikler Geliştirilmeli (1) İyi (2) Mükemmel (3)

Kaynak Osmanlı Türkçesi alfa- Osmanlı Türkçesi alfa- Osmanlı Türkçesi al-
Kullanma besiyle yazılmış eserler ve besiyle yazılmış eser- fabesiyle yazılmış yeteri
metinlerden yeterli öl- ler ve metinlerden kıs- kadar eser ve metne
çüde yararlanılamamış, men yararlanılmış, Arap- ulaşılmış; Arapça ve
Arapça ve Farsça kö- ça ve Farsça kökenli Farsça kökenli kelime-
kenli kelimelerdeki ses kelimelerdeki ses ve lerdeki ses ve anlam de-
ve anlam değişiklikleri, anlam değişiklikleri ço- ğişiklikleri, tam ve doğru
tam ve doğru tespit ğunlukla doğru tespit olarak tespit edilmiştir.
edilememiştir. edilmiştir.
İçerik Amaca uygun eserler Genel olarak ama- Amaca uygun eser-
seçilememiştir. Arapça ca uygun eserler seçil- ler seçilmiştir. Arapça
ve Farsça kökenli keli- miştir. Arapça ve Farsça ve Farsça kökenli ke-
melerdeki ses ve anlam kökenli kelimelerdeki ses limelerdeki ses ve an-
değişiklikleri, dikkatli ve ve anlam değişiklikleri lam değişiklikleri, tam
doğru bir şekilde tespit çoğunlukla dikkatli ve ve doğru olarak sıra-
edilememiştir. doğru bir şekilde tespit lanmıştır.
edilmiştir.
Sunum Sunuda görsel ma- Görsel materyallere Dinleyicilerle iletişim

teryallere yer verilme- yeteri kadar yer veril- sağlanmıştır. Sunum es-
miştir. Beden dili, doğru miştir. Sunumda, be- nasında, beden dili, doğ-
ve etkili kullanılmamıştır. den dili, doğru ve etkili ru ve etkili kullanılmıştır.
Sunuda kullanılan anla- kullanılmıştır. Anlatımın Anlatım, akıcı ve ilgi
tım, akıcı değildir. Pano, akıcılığı kısmen sağla- çekicidir. Pano, görsel
görsel açıdan istenilen nabilmiştir. Pano, görsel açıdan istenilen özellik-
özellikleri taşımamakta- açıdan istenilen özellik- leri taşımaktadır.
dır. leri büyük ölçüde taşı-
maktadır.
2. ÜNİTE
OSMANLI TÜRKÇESİNDE KULLANILAN ARAPÇA VE FARSÇA
KÖKENLİ KELİMELERİN YAPI ÖZELLİKLERİ
1. Farsça Türemiş İsim ve Sıfatlar
2. Farsça Tamlamaların Yapı Özellikleri
‫‪50‬‬ ‫‪İKİNCİ ÜNİTE‬‬
‫‪1. Farsça Türemiş İsim ve Sıfatlar‬‬
‫‪Çeşitli ekler alarak yer ve olumsuzluk ifade eden kelimelere örnekler veriniz.‬‬
‫‪Bu kelimelerin kök ve gövdeleri arasındaki anlam farklılığında eklerin işlevini‬‬
‫‪belirtiniz.‬‬
‫‪“Seçme Metinler”i, Farsça kelimelere dikkat ederek okuyunuz.‬‬
‫سچمه متنلر‬
‫‪...‬‬
‫آه‪ ،‬بز كندميزي بيلمييورز‪ ،‬نرده سلف‪،‬‬
‫چاليشڭ هايدي چوجقلر سزڭ اولسون بو شرف!‬
‫گچمشه رمحت اوقوتدق بو گذرگاهده بز‪،‬‬
‫باري جانالنديريڭز امت مرحومه يي سز‪...‬‬
‫‪...‬‬
‫قابليت داد حقدر هر قوله اوملاز نصيب‬

‫صد هزار تربيه ايتسه ڭ يب ادب اوملاز اديب‬
‫ال ادري‬
‫(اسكندر پاال‪ ،‬ديوان ادبيايت)‬
‫بنم ناچزي وجودم البت بر گون طوپراق اوالجقدر‪.‬‬

‫مصطفي كمال آتاترك‬
İKİNCİ ÜNİTE 51
‫اي دل اي دل نه يه بو رتبه ده پرغمسڭ سن‬

‫گرچه ويرانه ايسه ڭ گنج مطلسمسڭ سن‬
‫شيخ غالب‬
)‫ ديوان ادبيايت‬،‫(اسكندر پاال‬
Dikkat
• Türkçemizde isim ve fiil kök ya da gövdelerinin sonuna yapım ekleri ge-
tirilerek yeni kelimeler türetilir. Farsça kelimelerde ise kelimenin önüne
ve sonuna ekler getirilerek kelime türetilir. Yukarıdaki parçalarda geçen
“ ‫ ناچزي‬،‫ پرغم‬،‫يب ادب‬ ve ‫گذرگاه‬
” Farsça eklerle yapılmış kelimelerdir.
• Farsça türemiş bazı kelimeler cümlede isim olarak kullanılabileceği gibi

sıfat olarak da kullanılabilir.
isim : ‫در عهده ايتدي‬ sıfat : ‫ناچار آدم‬
‫بو گذرگاه‬ ‫ناچزي وجود‬
Yazalım
Aşağıdaki kelimelerin okunuşlarını altlarına yazınız.
‫ناچار‬
.....................
‫يب طرف‬
‫در عهده‬ bîtaraf
.....................
.....................
Farsça
kelimeler ‫قربستان‬
‫مهحال‬ .....................
.....................
‫پرنشئه‬
..................... ‫دستگاه‬
.....................
‫‪“Seçme Metinler”i renkli yazılmış kelimelere dikkat ederek okuyunuz.‬‬
‫“آرقه مده قالريسڭ‪ ،‬بين رمحتله آنارسڭ‪”.‬‬

‫ديردم سڭا باقدقجه آ بيچاره كتامب!‬
‫كيم ديرديكه سن چوك ده سنڭ آرقه ڭه قالسني‪،‬‬
‫اوغرنده خراب ايله ديگم عمر خرامب؟‬
‫ذره ذره خاك درگاهنه ايسرت صاال نور‬

‫دومنز اول درگاهدن گر اولسه پاره پاره صو‬
‫فضويل‬
‫بر موسم بهارينه گلدككه عاملڭ‬

‫بلبل خاموش حوض تهي گلستان خراب‬
‫كچه جي زاده يّ‬
‫عزت مال‬
‫جام صفا گركمز دنيای دون الندن‬

‫مردانه لر شكاری آملاز زبون الندن‬
‫نوعي‬
Yazalım
Aşağıdaki şemada boş bırakılan yerlere, metinde geçen Farsça eklerle tü tü-
retilmiş kelimeleri ve bunların cümledeki anlamlarını günümüz Türkçesiyle ya-
ya
zınız.
.....................
Farsça
eklerle bîçare
yapılmış çaresiz
.....................
..................... kelimeler
.....................
Cümle Kuralım
Metinlerde renkli yazılan kelimeleri birer cümlede kullanınız.
................................................................................................................................
................................................................................................................................
................................................................................................................................
................................................................................................................................
................................................................................................................................
................................................................................................................................
................................................................................................................................
................................................................................................................................
................................................................................................................................
54 İKİNCİ ÜNİTE
Sözlükten Araştıralım
Farsça eklerle türetilmiş aşağıdaki kelimelerin anlamlarını sözlükten bularak
karşılarına yazınız.
...................................... ‫درگاه‬ ...................................... ‫بيخرب‬

...................................... ‫جوالنگاه‬ ...................................... ‫بيچاره‬
...................................... ‫گلستان‬ ...................................... ‫ناخوش‬
...................................... ‫دوستانه‬ ...................................... ‫نا اهل‬
...................................... ‫مردانه‬ ...................................... ‫درحال‬
...................................... ‫شاهواري‬ ...................................... ‫دردست‬
...................................... ‫طاغواري‬ ...................................... ‫مهفكر‬
...................................... ‫لغتچه‬ ...................................... ‫مهشهري‬
...................................... ‫جفاكار‬ ...................................... ‫پرحدت‬
...................................... ‫حكمدار‬ ...................................... ‫پردقت‬
Eşleştirelim
Aşağıdaki kelimeleri anlamlarıyla eşleştiriniz.
mürşide yakışır bir şekilde 1 ‫لطفكار‬

tek, biricik 2 ‫منتدار‬
çekici 3 ‫حيله� كار‬
minnet duyan 4 ‫جاذبه دار‬
ikram ve iyilikte bulunan 1 5 ‫مرشدانه‬
hileci, hile yapan 6 ‫مولدخوان‬
küçük tarihi bilgi 7 ‫معجزه وارى‬
ümit ederek 8 ‫تارخيچه‬
mucize gibi 9 ‫قصه خوان‬
mevlit okuyan 10 ‫يگانه‬
kıssa anlatan 11 ‫اميدوار‬
‫‪İKİNCİ ÜNİTE‬‬ ‫‪55‬‬
‫‪Dikkat‬‬
‫‪“Gazel-han, kıssa-han ve mevlid-han” örneklerinde görüldüğü gibi bazı‬‬
‫‪Farsça kelimeler Türkçedeki sıfat-fiil ekini ve anlamını karşılar.‬‬
‫‪Aşağıda yer alan metinler üzerinde sesli okuma çalışması yapınız.‬‬
‫تواريخ اولديغي اچيون فن عايل‬
‫آنه رغبت ايدر طبع اهايل‬
‫بو فنڭ صاحيب كامل نظردر‬
‫بو فندن غافل اوالن يب خربدر‬
‫وقايع يازماسه اهل معارف‬
‫كيم اولوردي سلف حالنه واقف‬
‫نعيما‬
‫( نهاد سامی باناريل‪ ،‬رمسلي ترك ادبيايت تارخيي)‬
‫بن يونس بيچاره مي‬
‫باشدن آياغه ياره مي‬
‫دوست ألندن آواره مي‬
‫يونس امره‬ ‫گل گور بين عشق نه يله دى‬
‫)‪ (http://www.turkudostlari.org‬يونس امره‬
‫ناچار قراجه اوغوالن ناچار‬
‫پنچه اوروب گوگسن آچار‬
‫قره گوندر گلري گچر‬
‫غمالمنا گوڭل غمالمنا‬
‫قراجه اوغالن‬ ‫)‪ (http://www.turkudostlari.org‬قراجه اوغالن‬
‫نامه م هم اوقوسون هم يار آغالسني‬

‫عشق اودينه دوشسون ناچار آغالسني‬
‫سينه سين دوگسون هر بار آغالسني‬
‫ديسني ظلم ايتدك ذهئن زاره بز‬
‫بايبورديل ذهين‬ ‫)‪ (http://www.siirleri.org‬بايبورديل ذهين‬
‫‪Yazalım‬‬
‫‪Metinlerde işlenen ana fikirleri kısaca aşağıdaki noktalı alana yazınız.‬‬
‫‪................................................................................................................................‬‬
‫‪................................................................................................................................‬‬
‫‪................................................................................................................................‬‬
‫‪................................................................................................................................‬‬
‫‪................................................................................................................................‬‬
‫‪................................................................................................................................‬‬
‫‪Eşleştirelim‬‬
‫‪Aynı eklerle türetilen kelimeleri, örnekte verildiği gibi eşleştiriniz.‬‬
‫درخاطر‬ ‫‪1‬‬ ‫بيجان‬

‫مهدم‬ ‫‪2‬‬ ‫آتشگاه‬
‫جمارستان‬ ‫‪3‬‬ ‫نامرد‬
‫كماچنه‬ ‫‪4‬‬ ‫درعقب‬
‫پرهوس‬ ‫‪5‬‬ ‫هم عصر‬
‫بزمگاه‬ ‫‪6‬‬ ‫پرخيال‬
‫قيمتدار‬ ‫‪7‬‬ ‫بوستان‬
‫بيكار‬ ‫‪1‬‬ ‫‪8‬‬ ‫كيندار‬
‫عصيانكار‬ ‫‪9‬‬ ‫شاهانه‬
‫ناحق‬ ‫‪10‬‬ ‫خدمتكار‬
‫قرداشانه‬ ‫‪11‬‬ ‫سراچه‬
‫‪2. Farsça Tamlamaların Yapı Özellikleri‬‬
‫‪İstiklâl Marşı’nda kullanılan “ruh-ı mücerret” sözünün anlamını biliyor musu‬‬
‫‪musu-‬‬
‫?‪nuz? Bu sözün yazımında niçin kısa çizgi kullanılmıştır‬‬
‫‪Aşağıdaki metinleri, renkli yazılan Farsça tamlamalara dikkat ederek oku‬‬
‫‪oku-‬‬
‫‪yunuz.‬‬
‫‪...‬‬
‫عاملي حقڭ بر آيينه سي بيلمك گرك و اول آيينه ده آين‬
‫معاينه گورمك گرك‪ .‬جهان باغين آنڭ نسيمندن بر نفخه‬
‫بيلمك گرك و اون سكز بيڭ عاملي آنڭ وجودندن بر مشه‬
‫بيلمك گرك‪.‬‬
‫أويله اوليجق دنيا كيشي يه خوش دار اولور‪ ،‬اوچدن‬

‫اوجه گل و گلزار اولور‪ .‬هر دمنده باد صبا جان قوقوسن‬
‫آلري‪ .‬هر نفسده نسيم سحر جانان قوقوسن آلري‪.‬‬
‫‪...‬‬
‫سنان پاشا‬
‫( نهاد سامی باناريل‪ ،‬رمسلي ترك ادبيايت تارخيي)‬
‫‪...‬‬
‫“بعضًا عرجبه شعرلر سويله دم و عرب فصيحلريين‬
‫چشيديل منظومه لرمله حمظوظ ايتدم‪ .‬بو بنم اچيون چوق‬
‫قواليدي‪ .‬چونكه عرجبه بنم علمي مباحثه ديلمدي‪ .‬بعضًا‬
‫طبيعتمڭ آتين ترك ديلي ميداننده قوشديردم و تركجه ده كي‬

‫ بو ده بنم‬.‫ ترك ظريفلرينه ذوق ويردم‬، ‫سوز گوزللكلريله‬
‫ چونكه تركجه بنم سليقۀ‬.‫اچيون او قدر مشكل اوملدي‬
‫ بعضًا ده فارس ديلي ايپلگنه اجنيلر‬.‫اصليه مه اويغوندي‬
”.‫ او دالدن ده گوڭل ميوه لري طوپالدم‬.‫ديزدم‬
...
‫فضويل‬
)‫ رمسلي ترك ادبيايت تارخيي‬،‫(نهاد سامی باناريل‬
‫قدرت حقه نظر قيل رونق ازهاره باق‬

‫خواب غفلتدن اويانوب زينت اشجاره باق‬
‫گوزڭ آچ گور نيجه احيا اولدي اموات زمني‬
‫حشر احياده او منكر ايتديگي انكاره باق‬
‫عديل‬
)‫ رمسلي ترك ادبيايت تارخيي‬،‫(نهاد سامی باناريل‬
Dikkat
Yukarıdaki metinlerde yer alan‫ حشر احيا‬،‫ رونق ازهار‬، ‫سليقۀ اصليه‬
tamlama-
ları Farsça kurallara göre yapılmış tamlamalardır. Farsça tamlama yapılırken
tamlamaları ayırt edecek bir işaret ya da okutucu harf gelmez. Bu durum
okumada bir güçlük doğursa da anlama dikkat edilirse bu güçlük ortadan
kalkar.
Farsça ve Arapça tamlamalarda, tamlamaya anlam verilirken sondan
başa doğru bir sıra takip edilir.
Aşağıdaki beyitlerde renkli yazılan Farsça tamlamaların anlamlarını sözlük
sözlük-
ten araştırınız.
‫نه يانار كيمسه بڭا آتش دلدن أوزگه‬
‫نه آچار كيمسه قاپيم باد صبادن غريي‬
‫فضويل‬
‫نه دندر خلقده هپ طول حياته بوجنه رغبتلر‬

‫نه در انسانه بيلمم منفعت حفظ امانتدن‬
‫مجعيت اغياري گر ايتمزسه پريشان‬

‫چرخ فلگي عكسنه گردان ايدرم بن‬
‫نفعي‬
‫هوای عشقه اويوب كوی ياره دك گيدرز‬

‫نسيم صبحه رفيقز بهاره دك گيدرز‬
‫نائلي‬
Yazalım
Metinlerde geçen bazı Farsça kelimeler anlamlarıyla verilmiştir. Kelimelerin
oluşturu-
anlamlarına dikkat ederek örnekte olduğu gibi Farsça tamlamalar oluşturu
nuz ve bunların Türkçe karşılıklarını yazınız.
Kelimeler Farsça tamlamalar Türkçe tamlamalar

nesim: Hafif, tatlı rüzgâr
nesim-i seher seher yeli
seher: Sabah vakti
hâb: Uyku
gaflet: Habersiz olma ....................................... .......................................
zinet: Süs
eşcar: Ağaçlar ....................................... .......................................
emvat: Ölüler
zemin: Yeryüzü ....................................... .......................................
revnak: Parlaklık, süs
ezhar: Çiçekler ....................................... .......................................
‫‪Aşağıdaki “Seçme Metinler”i Farsça tamlamlara dikkat ederek okuyunuz.‬‬
‫طوالشامل شو عاملڭ هر يانن‬

‫يدي اقليم دورت كوشه سن دنيانڭ‬
‫حقيقي دوست اچيون دار دنيانڭ‬
‫گشت ايله مش حبر و يّبرن ديسينلر‬
‫عاشق جمنون‬
‫(نهاد سامی باناريل‪ ،‬رمسلي ترك ادبيايت تارخيي)‬
‫بيل السنۀ خلقي‬

‫اقالم حق اي حقي‬
‫أوگرن ادب و خلقي‬
‫موال گوره مل نه يلر‬
‫ابراهيم يّ‬
‫نه يلرسه گوزل ايلر‬
‫حقي‬
‫(نهاد سامی باناريل‪ ،‬رمسلي ترك ادبيايت تارخيي)‬
‫‪...‬‬
‫حالده حالداشم‪ ،‬سنده سنداشم‪ ،‬آخرت قارنداشم‪،‬‬
‫طريق حقده يولداشم مال ابو السعود حضرتلرينه دعاء‬
‫بيحد ابالغندن صوڭره ‪ ،‬نه در حالڭز و نيجه در مزاج‬
‫الزم االمزتاجڭز؟‬
‫‪...‬‬
‫قانوين سلطان سليمان‬
‫قانوين سلطان سليمان‬ ‫(نهاد سامی باناريل‪ ،‬رمسلي ترك ادبيايت تارخيي)‬
Yazalım
Metinlerde geçen Farsça tamlamaları, boş bırakılan yerlere okunuşlarıyla
yazınız.
.....................................................................................................................................
.....................................................................................................................................
.....................................................................................................................................
.....................................................................................................................................
.....................................................................................................................................
.....................................................................................................................................
Boşlukları Dolduralım
Aşağıdaki tamlamaların anlamlarını örnekte olduğu gibi karşılarına yazınız.
(dayanak noktası, memleket arazileri, çiçeklerin kokusu, yeryüzü, nefislerin
terbiyecisi, sanat hârikası)
‫نقطِۀ استناد‬ dayanak noktası

......................................................……
‫مرب نفوس‬ ّ‫ي‬ ....................................…………………
ِ
‫اراضئ مملكت‬
ِ ....................................…………………
‫خارقِۀ صنعت‬ ....................................…………………
‫روی زمني‬
ِ ...........................................……………
‫بوی ازهار‬
ِ ...........................................……………
Okuyalım
Aşağıdaki “Seçme Metinler”i, Farsça tamlamalara dikkat ederek oku
oku-
yunuz.
‫باد صبا سالم سويله او ياره‬
‫يا گلسني يا گيدك او دياره بز‬
‫ عرضحامل يازكه جانانه‬،‫كاتب‬
‫آيرياليل دوشدك آه و زاره بز‬
‫كاتب چوق اوزامتا حرف اماليي‬

‫مهان ياز دردميه ايسته دوايي‬
‫كرم ايت بكلتمه باد صبايي‬
‫عزم ايله سني او دياره تزي الدن‬
‫بايبورديل ذهين‬
‫)‪(http://www.siirleri.org‬‬
‫گوڭلدن گيدرمه بن درد مندي‬

‫اي يب وفا يارم دعالر سين‬
‫باشم آلوب گيد م خورشيد منندي‬
‫ماه يوزيل دلدارم دعالر سين‬
‫اشكم ايله آسيابلر يوروتدم‬

‫تاب هجرانڭله باغرم اريتدم‬
‫جور و جفالرله قامن قوروتدم‬
‫اي چشم خوخنوارم دعالر سين‬
‫عاشق شرمي‬
‫عدالت صاحيب غازي جميد خان‬

‫شاد ايله دي باشدن باشه جهاين‬
‫مرغ دل ختتنى ايله دي خندان‬
‫حقيقت راهنڭ شاه سلطاين‬
‫خيايل يتمش بر تاريخ دستان‬

‫شاد اولدي عامله عربت شايان‬
‫توكل بابنده مواليه طايان‬
‫دور ايتمه گوڭلدن سر سبحاين‬
‫خيايل‬
‫(نهاد سامی باناريل‪،‬‬
‫رمسلي ترك ادبيايت تارخيي)‬
Metinde geçen Farsça tamlamaların anlamlarını sözlükten bularak aşağı
aşağı-
daki noktalı alana yazınız.
.....................................................................................................................................
.....................................................................................................................................
.....................................................................................................................................
.....................................................................................................................................
.....................................................................................................................................
.....................................................................................................................................
.....................................................................................................................................
.....................................................................................................................................
.....................................................................................................................................
.....................................................................................................................................
.....................................................................................................................................
.....................................................................................................................................
Cümle Kuralım
Aşağıdaki tamlamaları birer cümlede kullanınız.
Çâre-i yegânemiz çok çalışmaktır. .................................. : ‫چارۀ يكانه‬

...............................................................................................
............................................................................................... : ‫دل ناالن‬
...............................................................................................
............................................................................................... : ‫اصحاب گزين‬
...............................................................................................
............................................................................................... : ‫شجرۀ خلقت‬
...............................................................................................
............................................................................................... : ‫شهر استانبول‬
...............................................................................................
............................................................................................... : ‫چهار يار‬
...............................................................................................
‫‪Şiir Aktaralım‬‬
‫‪Aşağıdaki beyitleri günümüz Türkçesiyle defterinize yazınız.‬‬
‫باغ دهرن هم خزانن هم بهارن گورمشز‬
‫بز نشاطڭ ده غمڭ ده روز گارن گورمشز‬
‫نايب‬
‫آب گوندر گنبد دوار رنگي بيلمز م‬
‫يا حميط اوملش گوزمدن گنبد دواره صو‬
‫فضويل‬
‫هر يانه دن آياغنه آلتون آقوب گلور‬
‫اشجار باغ مهت اومار جوي باردن‬
‫بايق‬
‫طورور احكام نصرت احتاد قلب ملتده‬
‫چيقار آثار رمحت اختالف رأي امتدن‬
‫‪Yukarıdaki metinlerde geçen tamlamaları bularak tamlamaların okunuşla‬‬
‫‪okunuşla-‬‬
‫‪rını ve anlamlarını tabloya yazınız.‬‬
‫‪Tamlamalar‬‬ ‫‪Anlamları‬‬
Hazırlanalım
1. “‫دار الفنون‬ ” tamlaması Arapça bir tamlama-
dır. Siz de Türkçede kullanılan Arapça tamla-
malara örnekler veriniz.
2. Fuzûlî’nin eserlerinden olan “ ‫حديقة السعدا‬

”,
“‫مطلع االعتقاد‬ ‫انيس القلب‬
” ve “ ” Arapça ta -
lamadır. Siz de benzer eser isimleri bulunuz.
Okuyalım
Aşağıdaki metinleri, renkli yazılan tamlamalalara dikkat ederek oku
oku-
yunuz.
‫يا حبيب اهلل يا خري البشر مشتاقنم‬

‫ايله كيم لب تشنه لر يانوب ديلر مهواره صو‬
‫فضويل‬
‫رفيقم ايدي بر سخنور كيشي‬

‫بڭا حمرم اولسومني يا هر كيشي‬
...
‫بو عاملده آجنق هرنور اودر‬
‫نظريم بنم وار ايسه گر اودر‬
ّ‫كچهجي زاده ي‬ ...
‫عزت مال‬
‫اوزون بويلي كوسج جسيم الوجود‬
‫جهانده عديلي عدمي الوجود‬
...
ّ‫كچه جي زاده ي‬
‫عزت مال‬
‫‪Dikkat‬‬
‫“ ‪Yukarıdaki metinlerde geçen,‬‬ ‫حبيب اهلل‪ ،‬خخري البشر‪ ،‬جسيم الوجود‬
‫ب‬ ‫‪ve‬‬
‫عدمي الوجود‬‫‪” tamlamaları Arapça tamlama kurallarına göre yapılmış ta -‬‬
‫ال‬
‫‪lamalardır. Arapça tamlamalarda ikinci kelime mutlaka ( ) takısını alır.‬‬
‫‪Aşağıdaki metinleri Arapça tamlamalara dikkat ederek okuyunuz.‬‬
‫‪...‬‬
‫تياترونڭ ترقيسي گوزل تركجه ايله خلق وزننڭ قبولنه‬
‫باغلي ايكن موجود دار البدايع بو اساسلره كايف درجه ده‬
‫قيمت ويرمه مكده در‪.‬‬
‫‪...‬‬
‫ضيا گوك آلب‬
‫‪...‬‬
‫قهوه خانه لرده و بربر دكانلرنده بعض ناسڭ‬
‫خانه سنده كی دار الندوه يه مماثل ايدي‪.‬‬
‫والده سلطان خربلر گوندروب بو آغايي دار السعاده دن‬
‫دور قيلمق باعث نفع عظيمدر ديديلر‪.‬‬
‫دعوای سيادت ايدوب امري املؤمنني تلقب ايتمشدي‪.‬‬
‫‪...‬‬
‫نعيما‬
‫‪...‬‬
‫نه بر حقيقي دار الفنون ياپابيلديلر نه بر متجانس عدليه‬
‫تشكياليت‪.‬‬
‫استانبولده موجود بولونان دار االحلان‪ ،‬دوم تك‬

‫اصولنڭ يعنی بزيانس موسيقيسنڭ دار االحلانيدر‪.‬‬
‫‪...‬‬
‫ضيا گوك آلب‬
‫خلق عامل سرتسر بيمار درد احتياج‬

‫دهر بر دار الشفا لطفڭ طبيب مهربان‬
‫نفعي‬
‫بر نوع داء الصله گيب داء املطبعه واردر‪.‬‬
‫جناب شهابالدين‬
‫بري آنڭ اسد اهلل علي در كه هنوز‬
‫ذو الفقارڭ اله آلدقجه اولور خصمي دو نيم‪.‬‬
‫ناظم‬
‫‪Metinlerde geçen Arapça tamlamaların okunuşlarını ve anlamlarını yazınız.‬‬
‫‛‪Dâru’l-bedâyi‬‬ ‫‪Güzel Sanatlar Akademisi‬‬

‫‪Düşün-Paylaş-Yaz‬‬
‫‪Aşağıda günümüz Türkçesinde kullanılan Arapça tamlamalara örnekler‬‬
‫‪verilmiştir. Siz de benzer örnekler düşününüz. Bulduğunuz örnekleri arkadaşla-‬‬
‫‪rınızla paylaşarak aşağıdaki noktalı alana yazınız.‬‬
‫‪Dâru’l-aceze, Abdullah ......................................................................................‬‬
‫‪.....................................................................................................................................‬‬
‫‪.....................................................................................................................................‬‬
‫‪.....................................................................................................................................‬‬
‫‪.....................................................................................................................................‬‬
‫‪.....................................................................................................................................‬‬
‫‪.....................................................................................................................................‬‬
‫‪.....................................................................................................................................‬‬
‫‪.....................................................................................................................................‬‬
‫‪Tartışalım‬‬
‫‪Aşağıdaki metni okuyunuz. Metinde işlenen ana fikri arkadaşlarınızla tartı-‬‬
‫‪şınız.‬‬
‫‪...‬‬
‫اڭ گوزل‪ ،‬اڭ بيوك‪ ،‬اڭ طوغري شعر‪ ،‬بر‬
‫حقيقت مدهشه نڭ تضييقي آلتنده ‪ ،‬هيچ بر شي‬
‫سويله مه مكدر‪ .‬انسان بعض كره خاطرينه گلن‬
‫بر خيايل طانيياماز‪ ،‬او قدر گوزلدر‪ .‬ذهنندن‬
‫اوچان بر فكره يتيشه مز‪ ،‬او قدر يوكسكدر‪.‬‬
‫قلبنده طوغان بر حسي بوالماز‪ ،‬او قدر دريندر‪.‬‬
‫بو عجز ايله بر فرياد قوپارير ياخود پك قراڭلق‬
‫بر شيلر سويلر ياخود هيچ بر شي سويله مز ده‬
‫قلمنى آياغنڭ آلتنه آلوب ازر‪ .‬بونلر شعردر‪.‬‬
‫‪...‬‬
‫عبد يّ‬
‫احلق محيد طارخان‬

1. Aşağıdakilerden hangisi Farsça ek almış bir kelimedir?
A) ‫گذرگاه‬ B) ‫جملس‬ C) ‫رغمًا‬ D) ‫منور‬ E) ‫هدايت‬

2. Aşağıdakilerden hangisinde Farsça ek almış bir kelime yoktur?
A) ‫گلستان‬ B) ‫يب گناه‬ C) ‫درحال‬ D) ‫مردانه‬ E) ‫حيايت‬

3. Aşağıdakilerden hangisi Farsça bir tamlamadır?
A) ‫نظام امللك‬ B) ‫دار فاين‬ C) ‫جهان مشول‬ D) ‫ردانيه‬ E) ‫دار البدايع‬

4. Aşağıdakilerden hangisi Farsça bir tamlama değildir?
A) ‫آتش دل‬ B) ‫باد صبا‬ C) ‫سهام قضا‬ D) ‫انيس القلب‬ E) ‫افكار عموميه‬
5. Aşağıdakilerden hangisi Arapça bir tamlamadır?
A) ‫بوی ازهار‬ B) ‫نسيم سحر‬ C) ‫ابو السعود‬ D) ‫خاك درگاه‬ E) ‫ارساليه‬

6. Aşağıdakilerden hangisinde Farsça ve Arapça tamlama aynı seçenekte
verilmiştir?
A) ‫ دار املعلمني‬،‫اوج كماالت‬

B) ‫ زجنري اسارت‬،‫آتش هول‬
C) ‫ فعال‬،‫كالب ظلم‬
C) ‫ ديدار حريت‬، ‫بی وفا‬
E) ‫ داء الصله‬،‫دار الشفا‬
B. Aşağıdaki cümlelerin başına yargılar doğru ise “D”, yanlış ise “Y” yazınız.
( ) Farsçada yalnızca sona gelen eklerle yeni kelimeler türetilir.
( ) Farsça ve Arapça tamlamalar en az üç kelimeden oluşur.
( ) Farsça tamlamalarda kelimeler arasında bir ünlü (okutucu) bulunmaz.
( ) ‫ دنيای دون‬tamlaması Arapça kurallara göre yapılmış bir tamlamadır.
C. Aşağıdaki kelimeleri, verilen eklerden uygun olanlarıyla tamamlayınız.

(kâr – nâ – dâr – bî – âne – istan – gâh – hem – pür)
• pürdikkat
• ..................fikir
• .................ehil
• ...........günah
• dost...............
• hüküm...........
• seyrân...........
• lütuf……........
• Türkmen…….
D. Aşağıdaki soruları cevaplayınız.

1. Okuduğunuz metinlerde Farsça eklerle türetilmiş hangi kelimeler vardır?
Söyleyiniz.
2. Okuduğunuz metinlerde Farsça tamlamalar var mıdır? Varsa örnekler ve-
riniz.
3. “Hafî” ve “lisân” kelimelerini kullanarak Farsça bir tamlama oluşturabilir misi-
niz? Oluşturduğunuz tamlamanın anlamı nedir? Söyleyiniz.
‫پاپوشي طامه آتيلمق‬

‫عثمانليلر دورنده اصناف تشكياليت‪ ،‬اخيلك گله نگنڭ اوزانتيسي اوالرق بللي بر نظام‬
‫اچيريسنده و فوق العاده صاغلقلي ايشله مشدر‪ .‬هر اصناف تشكلنڭ بر كتخداسي بولونور و‬
‫كتخدا مسلك دالنڭ اينجه لكلريين‪ ،‬قانونلريين‪ ،‬يوڭتيم بيچيمنى ايي بيلري‪ ،‬اصنافڭ چاليشمه‬
‫دوزننى و درستلگين دنتلرمش‪ .‬اصناف ايله كتخدا آرا سنده يگيت باشي دينيلن بيلري كيشي‬
‫قونومنده بر اصناف متثيلجيسي بولونور‪ ،‬صنعتنده حيله ياپانلر اولورسه ييگيت باشي طرفندن‬
‫تثبيت ايديله رك كتخدايه بيلديريلري و گركلي جزايئ ايشلملر باشالتيلريمش‪ .‬بو بر نوع‪،‬‬
‫شيمديكي ترك صتاندارتلري انستيتوسي (ت‪.‬س‪.‬أ‪ ).‬قونرتولورلگي دميكدر‪.‬‬
‫هركسڭ مسلك اخاليق ايلكه لريله چاليشديغي او دومنلرده بر صنعتكارڭ ياپديغي ايشته‬
‫امهايل ويا حيله يه صاپمسي‪ ،‬نادر گورولن حادثه لردندر‪ .‬چابوجق بوزوالن‪ ،‬يريتيالن ويا‬
‫چوروين ماللرده بر حيله آرانري‪ ،‬بولونورسه كتخدايه شكايتله ‪ ،‬ايلگيلنڭ جزاالنديريلمسي‬
‫ايستنريمش‪.‬‬
‫تقدير ايديلريكه آياق قايب اعمااليت‪ ،‬بو تور شكايتلره آچيق بر مسلكدر‪ .‬قيصه سوره ده‬
‫اسكي ين آياق قابينڭ قولالنيم خطاسيمي يوقسه أورتيم خطاسيمي اولديغي صيق صيق‬
‫طارتيشمه و شكايت ايديلمه يه باشالنديغي دورلرده ‪ ،‬چوروك چاريق ياپيالن‪ ،‬چابوق‬
‫سوكولن ياخود دلينن آياق قابيلر طوالييسيله كتخدا‪ ،‬صيق صيق چاريقجيلر يگيت باشسين‬
‫چاغريوب حتقيقات ياپديرير اوملش‪ .‬اگر بر اعماالت حيله سي سوز قونوسي ايسه ايلگيلي‬
‫اوسته چاغرييلري‪ ،‬اصنافڭ ايلري گلنلري يگيت باشي و ديگر مسلك متثيلجيلري حضورنده‬
‫كتخدا طرفندن تكدير ايديلري‪ ،‬آلديغي اجرتڭ مشرتي يه اعاده سي صاغالنري‪ ،‬دعوا قونوسي‬
‫اوالن آياق قايب ده قولالنيلمامق اچيون طامه آتيلريمش‪.‬‬
‫بر اصنافڭ ياپديغي آياق قابينڭ طامه آتيلمسي او اوسته اچيون اڭ بيوك عيب اولوب‬
‫مسلكده كي شرف و اعتبارينى صفرالر و مشرتيسنڭ آزامله سنه يول آچارمش‪ .‬بو اويغوالمه‬
‫بتون اصناف تشكياليت اچيون بر گنلله مه نيته لگنده اولوب بريسي حقنده “پاپوشي طامه‬
‫آتيلدي‪ ”.‬دينيلمسي آرتق او مسلكدن اكمك ييمه سنڭ زور اولديغنه اشارت صاييلمش‪،‬‬
‫اصنافڭ بو تيتزيلك ايله ايش گورمسي تأمني ايديلمشدر‪.‬‬
‫بو اويغوالمه نڭ اخي اوراندن قامله اولديغي‪ ،‬داها او زمانلرده ده خطايل مالزمه أورتن‬
‫صنعتكارڭ‪ ،‬اخي شيخي طرفندن جملسدن چيقاريلوب پاپوشنڭ تكيه طامنه آتيلديغي و أوينه‬
‫يالني آياق گوندريلديگنه دائر روايتلر واردر‪.‬‬
‫اسكندر پاال‪ ،‬ايكي درهم بر چكردك‬

‫اسكي سرايده كي حيات صويي‬
‫حممد فاتح خان‪ ،‬طبيعت صاحيب بر پادشاه اولديغي اچيون “عجبا‬
‫استانبولڭ هانگي صويي داها اييدر؟” دييه بتون حكيملريين‬
‫طوپاليوب صوردي‪ .‬اونلر ده اسكي سرايڭ اچينده كي مشعون‬
‫پيڭاريين خفيف‪ ،‬معتدل و قوالي سيڭديريلري بر حيات صويي‬
‫اوالرق گوسرتديلر‪ .‬بشر مثقال پاموغي صويه قويوب صوڭره‬
‫او پاموقلري گونشده قوروتديلر‪ .‬بتون پاموقلر طارتيلديغي زمان‬
‫مشعون پيڭارينڭ صويي ايله ايصالتيالن پاموق هپسندن خفيف‬
‫گلدي‪ .‬حكيملرڭ سوزي طوغري چيقدي‪ .‬فاتح حضرتلري دامئا‬
‫او لذتلي صودن اچيردي‪ .‬شو آنه قدر گلن بتون پادشاهلر اوندن‬
‫اچيرلر‪.‬‬
‫نهال آتسز‬
‫(اوليا چليب سياحتنامه سندن سچمه لر)‬
Performans Görevi
Sınıf 11
Farsça tamlamaların yapı özelliklerini kavrar.
Arapça tamlamaların yapı özelliklerini kavrar.
Kazanımlar
Osmanlı Türkçesiyle yazılmış düzeye uygun metinleri
okur.
Beklenen Performans Araştırma
Süre 3 Hafta
Performans Görevi Konusu
Sizden, Osmanlı Türkçesi alfabesiyle yazılmış eserlere ulaşmanız, bu eserler-

deki metinlerden yararlanarak Farsça ve Arapça tamlamaların yapı özelliklerini
gösteren bir tablo hazırlamanız ve çalışmalarınızı arkadaşlarınızla paylaşmanız
beklenmektedir.
Hazırlayacağınız tabloda;
Farsça ve Arapça tamlamaların yapı özelliklerini maddeler hâlinde sıralama-
ya çalışmalı,
Aynı yapı özelliğini gösteren tamlamaların her birine beş-altı örnek bulmalı,
Tamlamaların anlamlarını günümüz Türkçesiyle aktarmalı,
Yararlandığınız Osmanlı Türkçesi alfabesiyle yazılmış eserlerin bibliyografik bil-
gilerine, fotoğrafları veya fotokopilerine yer vermelisiniz.
Görevinizi Hazırlarken Dikkat Etmeniz Gerekenler
Tabloyu hazırlamak için Osmanlı Türkçesi alfabesiyle yazılmış antolojik veya

kaynak eserler belirleyiniz.
Arapça ve Farsça tamlamaların yapı özellikleri konusuna yer veren Osmanlı
Türkçesi ders veya dil bilgisi kitapları hakkında bilgi edinin ve bu eserlerden bir
veya birkaçına ulaşmaya çalışınız.
Osmanlı Türkçesi sözlüklerinden yararlanmalısınız.
Tespit ettiğiniz tamlamaları, Farsça tamlamalar ve Arapça tamlamalar şek-
linde sınıflandırınız.
Tablonun uygun bir konumunda, belirlediğiniz yapı özelliklerinden her birini,
birkaç cümleyle anlatıp sonra örnekleri sıralayınız.
Yararlandığınız eserleri, nasıl ve nereden bulduğunuzu da not ediniz.
Tablonuzu, elde ettiğiniz bilgilerle Word veya Excel programlarından yararla-
narak hazırlayınız.
Tablonuzda, uygun görsel materyallere de yer verebilirsiniz.
Çalışmalarınızı, size verilen sürede tamamlayıp arkadaşlarınızla paylaşma-
lısınız.
PERFORMANS GÖREVİ DERECELİ PUANLAMA ANAHTARI
Osmanlı Türkçesi
Osmanlı Türkçesi Osmanlı Türkçesi
alfabesiyle yazılmış
alfabesiyle yazılmış alfabesiyle yazılmış
eserler ve metinler-
eserler ve metinler- yeteri kadar esere
den yeterli ölçüde
den kısmen yarar- ve metne ulaşılmış;
Kaynak yararlanılamamış;
lanılmış, Arapça ve Arapça ve Farsça
Kullanma Arapça ve Farsça
Farsça tamlama- tamlamaların yapı
tamlamaların yapı
ların yapı özellikleri özellikleri, tam ve
özellikleri, tam ve
genel olarak kavra- doğru olarak kavra-
doğru kavranılama-
nılmıştır. nılmıştır.
mıştır.
Amaca uygun
Genel olarak Amaca uygun
eserler seçileme-
amaca uygun eser- eserler seçilmiştir.
miştir. Arapça ve
ler seçilmiştir. Arapça Arapça ve Farsça
Farsça tamlama-
İçerik ve Farsça tamlama- tamlamaların yapı
ların yapı özellikleri,
ların yapı özellikleri özellikleri, tam ve
dikkatli ve doğru bir
çoğunlukla doğru bir doğru olarak kavra-
şekilde kavranılama-
şekilde kavranılmıştır. nılmıştır.
mıştır.
Görev sunumu, Görev sunumu,

Görev sunumun-
görsel materyallerle zengin görsel mater-
da görsel materyal-
yeteri kadar destek- yallerle desteklen-
lere yer verilmemiştir.
lenmiştir. Beden dili, miştir. Dinleyicilerle
Beden dili, doğru ve
doğru ve etkili kul- iletişim sağlanmıştır.
etkili kullanılmamıştır.
Sunum lanılmıştır. Anlatımın Beden dili, doğru ve
Anlatım, akıcı değil-
akıcılığı, kısmen sağ- etkili kullanılmıştır. An-
dir. Hazırlanan tablo
lanabilmiştir. Tablo, latım, akıcı ve ilgi çe-
da görsel açıdan
görsel açıdan isteni- kicidir. Tablo, görsel
istenilen özellikleri
len özellikleri büyük açıdan istenilen özel-
taşımamaktadır.
ölçüde taşımaktadır. likleri taşımaktadır.
75
3. ÜNİTE
OSMANLI TÜRKÇESİNDE SIK KULLANILAN
ARAPÇA MASTAR, SIFAT VE ÇOKLUK KALIPLARI
1. Osmanlı Türkçesinde Sık Kullanılan Arapça Mastar ve Sıfatlar
2. Osmanlı Türkçesinde Sık Kullanılan Mastar Kalıplarının
İsm-i Fâ’il ve İsm-i Mef’ûlleri
3. Arapça Çokluk Kalıpları
‫‪76‬‬ ‫‪ÜÇÜNCÜ ÜNİTE‬‬
‫‪1. Osmanlı Türkçesinde Sık Kullanılan Arapça‬‬

‫‪Mastar ve Sıfatlar‬‬
‫“‬
‫‪“Görmekle‬‬ ‫‪bakmak farklı şeylerdir.” ve “Küçük evin büyük konuklarını ağır-‬‬
‫‪ladık.” cümlelerdeki altı çizili kelimeleri tür yönünden karşılaştırınız.‬‬
‫‪Aşağıdaki "Özlü Sözleri” renkli yazılmış kelimelere dikkat ederek okuyunuz‬‬
‫‪• Mastarlar‬‬
‫أوزيل سوزلر‬
‫علمه قارشي دويديغمز ايلگي أويله بر صوسزلغه‬

‫بڭزركه ‪ ،‬اچيدكجه داها فضله صوسارز‪.‬‬
‫لورينس سيرتن‬
‫حرص ايله موتليلق‪ ،‬بربرلريين هيچ گورمزلر‪.‬‬

‫بنژامني فرانقلني‬
‫كرب انساين موتليلقدن اوزاقالشديرير‪.‬‬

‫آلفونس دو المارتني‬
‫كيم بيوك فكرلر اچيون ياشايورسه ‪ ،‬كنديين دوشومنه يي‬

‫اونوتور‪.‬‬
‫ب‪ .‬آورباخ‬
‫موتلی اوملق ايسته يورسه ق حياتڭ جسمده دگل‪ ،‬روحده‬

‫اولديغنه اينامنلي يز‪.‬‬
‫نيقواليه ويچ طولستوي‬
‫(عرفان طاتلي‪ ،‬أوزيل سوزلر)‬
ÜÇÜNCÜ ÜNİTE 77
Yazalım
Aşağıdaki noktalı alana, okuduğunuz metinden seçeceğiniz iki özdeyişin
kısaca açıklamasını yapınız.
.....................................................................................................................................
.....................................................................................................................................
.....................................................................................................................................
.....................................................................................................................................
.....................................................................................................................................
.....................................................................................................................................
.....................................................................................................................................
Dikkat
Sülâsi mücerret mastar (üçlü mastar), bir hareket veya oluşu, şahıs ve za za-
mana bağlı olmaksızın anlatan üç harften oluşan mastarlardır. “Fe, ayın, lam”
harflerinden ibaret olan ‫فعل‬
kalıbıyla gösterilir. Burada “fe”, kelimenin ilk harfi-
ni, “ayın” ikinci, “lam” ise son harfini temsil eder.
‫ل‬
‫فعل‬ ‫ع‬ ‫علم‬
‫م‬
Yazalım
Aşağıda “Özlü Sözler” metninde geçen ْ‫ِف ْعل‬
mastar kalıbındaki kelimeler
verilmiştir. Bunların okunuşlarını karşılarına yazınız.
‫علم‬
‫حرص‬
‫جسم‬
‫كرب‬
‫‪Aşağıdaki metni renkli yazılan kelimeleri dikkat ederek okuyunuz.‬‬
‫عشق‬
‫ايشيدڭ اي يارنلر‬
‫قيمتلي نسنه در عشق‬
‫دگمه لره بيتينمز‬
‫حرمتلي نسنه در عشق‬
‫طاغه دوشر كول أيلر‬

‫گوڭللره يول أيلر‬
‫سلطانلري قول أيلر‬
‫حكمتلي نسنه در عشق‬
‫كيمه كيم اوردي اوق‬

‫يّ‬
‫غصه ايله قايغو يوق‬
‫فرياد ايله آهي چوق‬
‫فرقتلي نسنه در عشق‬
‫دڭزلري قايناتري‬
‫موجه گلري اويناتري‬
‫قيالري سويلتري‬
‫قوتلي نسنه در عشق‬
‫مسكني يونس نه يله سني‬

‫دردن كيمه سويله سني‬
‫وارسني دوسيت طويالسني‬
‫لذتلي نسنه در عشق‬
‫يونس امره‬
Yazalım
Yukarıdaki sözlerde mastar olan kelimeler farklı bir renkle yazılmıştır. Bu mas
mas-
tarların okunuşlarını aşağıdaki noktalı alana yazınız.
.....................................................................................................................................
.....................................................................................................................................
.....................................................................................................................................
.....................................................................................................................................
.....................................................................................................................................
.....................................................................................................................................
.....................................................................................................................................
.....................................................................................................................................
.....................................................................................................................................
Sınıflandıralım
Aşağıdaki tabloda Arapça (fa‛l) ve ‫فعل‬ ‫فعلت‬
(fi‛let) mastar kalıpları verilmiş-
tir. “Özlü Sözler” metninden bu kalıplara uyan mastarları bulunuz. Aşağıdaki
boş yapraklara renk ayrımına dikkat ederek örnekteki gibi yazınız.
‫فعل‬-fa‛l ‫فعلت‬-fi‛let
aşk firkat
........................ ........................
........................ ........................
‫فتح مارشي‬
‫يلكنلر بيچيله جك‪ ،‬يلكنلر ديكيله جك؛‬
‫طاغلردن چكديريلر‪ ،‬قاليونلر چكيله جك؛‬
‫كرپه تنلرله سورڭ ديشلري سوكوله جك‪.‬‬
‫يورو‪ ،‬حاال نه دييه اويونده اويناشده سڭ؟‬

‫فاحتڭ استانبويل فتح ايتديگي ياشده سڭ!‬
‫‪"İstanbul mutlaka fethedilecektir.‬‬ ‫سن ده گچهبيلريسڭ ياردن‪ ،‬آنادن‪ ،‬سردن‪...‬‬

‫‪Onu fetheden komutan ne güzel‬‬
‫‪komutan, onu fetheden ordu ne‬‬ ‫سنڭ ده دستانڭى اوقويامل ازبردن‪.‬‬
‫"‪güzel ordudur.‬‬
‫‪Hadis-i Şerif‬‬
‫خربڭ يوق گبيدر طاشيديغڭ دگردن‪.‬‬
‫الده سنسڭ‪ ،‬ديلده سن‪ ،‬گوڭلده سڭ باشده سڭ‪...‬‬

‫‪...‬‬
‫دليقانليم‪ ،‬اشارت آلديغڭ گون آتاڭدن‬
‫يورويه جكسڭ‪ ،‬ملت يورويه جك آرقه ڭدن‬
‫سڭا سالم گتريدم اولوباتلی حسندن‪.‬‬
‫‪...‬‬
‫سنكه برجلره بايراق اوالجق قوماشده سڭ؛‬
‫‪...‬‬
‫عارف نهاد آسيه‬
‫مقام‪ :‬راست‬
‫)‪(http://www.msxlabs.org‬‬
‫‪Söyleyelim‬‬
‫‪Yukarıda yer alan marşı, renkli yazılmış Arapça mastarlara dikkat‬‬
‫‪ederek okuyunuz. Sonra melodisine uygun bir şekilde koro/solo hâlinde‬‬
‫‪söyleyiniz.‬‬
‫‪ÜÇÜNCÜ ÜNİTE‬‬ ‫‪81‬‬
‫بيليملري أوگرمنه يه ‪ ،‬بزي اسارتدن قورتاراجق اوالن‬
‫بيليملردن باشاليامل‪.‬‬
‫ميشل ده مونتني‬
‫اصالت صاحيب كيمسه ‪ ،‬ويريلنڭ دگرينه دگل‪،‬‬

‫ويريليش شكلنه أومن ويرر‪.‬‬
‫پلوتارقخوس‬
‫حيات بيوك طاورانيشلرده بولونولديغي‪ ،‬صرب و متانت‬

‫گوسرتيلديگي درجه دگر قازانري‪.‬‬
‫ج‪ .‬ليددين‬
‫انسانڭ جهالتنڭ فرقنه وارمسي‪ ،‬بيلگي يه آتيالن‬

‫آدميدر‪.‬‬
‫بنجامني ديزره يلي‬
‫عدالت و فضيلتدن يوقسون اوالن بيلگي‪،‬‬

‫ساخته كارلقدر؛ بويله بر بيلگينڭ عقلله بر ايلگيسي‬
‫يوقدر‪.‬‬
‫پيالتون‬
‫كندي سالميت اچيون حريتدن واز گچمك ايسته ينلر نه‬

‫سالميت‪ ،‬نه ده حرييت حق ايتمشلردر‪.‬‬
‫فرنكلني‬
‫جسارت‪ ،‬تهلكه قارشيسنده عقلڭ و ذكانڭ‬

‫قولالنيلمسيدر‪.‬‬
‫پيالتون‬
‫(آدم أوزباي‪ ،‬باشارينڭ شفره لري)‬
82 ÜÇÜNCÜ ÜNİTE
Bulalım
“Özlü Sözler” isimli metinde ‫فعالت‬
(fe’alet) kalıbında mastarlar yer almakta-
dır. Bu mastarları bulup aşağıdaki şemaya okunuşlarını yazınız.
asalet
................... ...................
................... ‫فعالت‬ ...................
...................
...................
“Bulalım” bölümüne yazdığınız mastarların anlamlarını sözlükten bularak
defterinize yazınız.
Dikkat
Sülâsi mücerret mastarlara, farklı anlamlar kazandırmak için ilave harfler
getirilerek yapılan mastarlara “mezîdün fîh mastarlar” denir.
‫ َت ْف ۪ع ْل‬mastarı ‫( فعل‬fi‛l) sülâsi (üçlü) mastar kalıbının başına ‫ ت‬ve ‫ ع‬dan sonra
‫يل‬
‫ ی‬ilavesiyle yapılır. ‫( فعل‬fi‛l) “yapmak” anlamına gelirken ‫ َت ْف ِع ْيل‬ise “yaptırmak”
anlamında kullanılır. Aynı şekilde ‫( علم‬ilm) mastarı da ‫( تعليم‬ta‛lim) olur. ‫علم‬
mastarı önce, “bilmek” anlamına gelirken değişikliğe uğrayarak “öğretmek”
anlamı kazanır.
‫علم‬ ‫( تعلم‬teallüm) şeklinde ‫ َت َف ُّع ْل‬kalıbında kullanılırsa “öğrenmek”

(ilm)
anlamına gelir. ‫(ِافعال‬if‛al) kalıbında ise ‫( اعالم‬i‛lam) olur ve “bildirmek” anlamını
taşır.
Bunun gibi daha pek çok Sülâsi mücerret mastar kalıpları, bazı harf ilavele-
riyle mezidün fih mastar hâline getirilerek farklı anlamlar kazanır.
Yazalım
Aşağıdaki mastarların okunuşlarını yaprakların üzerindeki noktalı yere yazınız.
‫فهم‬
‫شكل‬ ‫علم‬
............................
............................
............................
‫تفهيم‬
‫تشكيل‬ ‫تعليم‬
............................
............................
............................
‫تفهم‬
‫تشكل‬ ‫تعلم‬
............................
............................ ............................
‫افهام‬
‫اشكال‬ ‫اعالم‬
............................
............................ ............................
‫‪“Seçme Metinler”i, renkli yazılmış kelimelere dikkat ederek okuyunuz.‬‬
‫تركيب بند‬
‫اقبال اچيون احبايب سعايت يڭي چيقدي‪،‬‬
‫بيلمز ايدك يّأول بو درايت يڭي چيقدي‪.‬‬
‫سرقت چوغالوب لفظ صداقت موده الندي‪،‬‬

‫ناموس متام اولدي محيت يڭي چيقدي‪.‬‬
‫دمشانلره احبابنى يّ‬
‫ذم اولدي ظرافت‪،‬‬
‫دلداردن اغياره شكايت يڭي چيقدي‪.‬‬
‫صادقلري حتقري ايله رد قاعده اولدي‪،‬‬

‫ضيا پاشا‬ ‫خريسزلره اكرام و عنايت يڭي چيقدي‬
‫يّ‬
‫حق سويله ين يّأول دخي منفور ايدي گرچه ‪،‬‬
‫خائنلره يّاماكه رعايت يڭي چيقدي‪.‬‬
‫اوراق ايله اعالن اولونور مجله نظامات‪،‬‬

‫الفاظ ايله ترفيح رعيت يڭي چيقدي‪.‬‬
‫عاجز اوالنڭ كتم اولونور يّ‬
‫حق صرحيي‪،‬‬
‫حمميلري هر يرده محايت يڭي چيقدي‪.‬‬
‫اسناد تعصب اولونور مرد غيوره ‪،‬‬

‫دينسزلره توجيه رويت يڭي چيقدي‪.‬‬
‫اسالم اميش دولته پابند يّ‬
‫تريق‪،‬‬
‫يّأول يوغ ايدي ايشبو روايت يڭي چيقدي‪.‬‬
‫‪...‬‬
‫ضيا پاشا‬
‫گوگنيلمك سويله مكدن داها بيوك بر التفاتدر‪.‬‬

‫ج‪ .‬مكدانيلد‬
‫جسارتڭ اڭ بيوك امتحا ‪ ،‬ينيلگي يي أوزوملدن قبول‬
‫ايتمكدر‪.‬‬
‫ر‪ .‬ج‪ .‬اينغريزول‬
‫أوگرمنه صنعتنڭ ايلكه لري؛ اراده يل‪ ،‬انتظاملي اوملق و زماين‬
‫ايي قولالمنقدر‪.‬‬
‫ماغسل پوغست‬
‫(آدم أوزباي‪ ،‬باشارينڭ شفره لري )‬
‫كاذبڭ سكينه سي يانسه كيمسه ايتمز اعتماد‬
‫ال ادري‬
‫بو عامل بر كتاب حكمت اندوز حقائقدر‬
‫مئالڭ هر كيم استخراج ايدرسه آفرين باده‬
‫نايب‬
‫( حممد طاهر بن رفعت‪ ،‬منتخبات مصاريح و ابيات)‬
‫‪...‬‬
‫طوپ تفنكدن داها صيق‪ ،‬گله ياغان مرميلر‪...‬‬
‫قهرمان اوردويي سري ايتكه بو تهديده گولر!‬
‫نه چليك طابيه لر ايسرت‪ ،‬نه سرن خصمندن؛‬
‫آلينري قلعه مي گوگسنده كي قات قات اميان؟‬
‫هانگي قوت اوين‪ ،‬حاشا‪ ،‬ايدەجك قهرينه رام؟‬
‫چونكه تأسيس ٰاهلي او متني استحكام‪.‬‬
‫صاريلري‪ ،‬اينديريلري موقع مستحكملر‪،‬‬
‫بشرڭ عزمين توقيف ايده مز صنع بشر؛‬
‫‪...‬‬
‫طالغه الن سن ده شفقلر گيب اي شانلي هالل!‬
‫اولسون آرتق دوكولن قانلرميڭ هپسي حالل‪.‬‬
‫ابديا سڭا يوق‪ ،‬عرقمه يوق اضمحالل؛‬ ‫ً‬
‫حقيدر‪ ،‬حر ياشامش بايراغمڭ حريت‪،‬‬ ‫يّ‬
‫حقيدر‪ ،‬حقه طاپان ملتمڭ استقالل!‬‫يّ‬
Sınıflandıralım
“Seçme Metinler” başlıklı parçada renkli yazılmış mastarları, kalıplarını dik
dik-
kate alarak tablodaki uygun yerlere, okunuşlarıyla yazınız.
‫استفعال‬ ‫افتعال‬ ‫افعال‬ ‫تفعيل‬
Yazalım
“Seçme Metinler” den en çok beğendiğiniz üçünün ana fikirlerini bularak
aşağıda boş bırakılan yerlere yazınız.
• ……………………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………….......
.………………………………………………………………………………………......
...............................................................................................................................
...............................................................................................................................
• ……………………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………….......
.………………………………………………………………………………………......
...............................................................................................................................
...............................................................................................................................
• ……………………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………….......
.………………………………………………………………………………………......
...............................................................................................................................
...............................................................................................................................
‫‪Aşağıdaki metni Arapça mastarları dikkat ederek okuyunuz.‬‬
‫صريه دن بر انسان زماننى ناصل خرجاياجغين دوشونور‪،‬‬
‫عقللي بر انسان ايسه ناصل زمان تصريف ياپاجغين‬
‫دوشونور‪.‬‬
‫آرتور شوپنخائوه‬
‫حتمل ايتمك ظفر اچيون ايلك شرطدر‪.‬‬
‫ك‪ .‬كمپيل‬
‫شهرتڭ پشنده قومشه يه تزنل ايتمه ينلري‪ ،‬شهرت كنديسي‬
‫تعقيب ايدر‪.‬‬
‫پرسي بيش شلي‬
‫موتليلق‪ ،‬پروبلمدن اوزاق بر حيات دگل؛ اونلرله جمادله‬
‫ايده بيلمه يتنگيدر‪.‬‬
‫جكسني برياون‬
‫صلحي حمافظه ايتمه نڭ اڭ ايي يويل‪ ،‬صاواشه حاضر‬
‫اوملقدر‪.‬‬
‫واشينكتون‬
‫روحڭ يوكسكلگي‪ ،‬نه ذكا نه ظفر نه ده عشق ايله‬
‫أولچولور‪ .‬او‪ ،‬آجنق اييلكله مقايسه ايديلري‪.‬‬
‫لو قوردايرە‬
‫قلبڭ‪ ،‬حماكمه نڭ اصال طانيمديغي فكرلري واردر‪.‬‬
‫پاسقال‬
‫ياشايان انسانلرڭ ذكاسي‪ ،‬ئوملش انسانلرله اڭ ايي مناسبيت‬
‫كتابلر يوليله قورا ر‪.‬‬
‫بووي‬
Düşünelim
İki grup oluşturunuz. Birinci gruptaki öğrenciler, “Özlü Sözler” başlıklı metin
metin-
deki ‫تفاعل‬ kalıbındaki mastarları; ikinci gruptakiler ise / ‫مفاعله مفاعلت‬
kalıbın-
aşağıda
daki mastarları tespit ediniz. Bulunan mastarları günümüz Türkçesiyle aşağıda-
ki uygun alana yazınız.
‫تفاعل‬ ‫ مفاعلت‬/ ‫مفاعله‬
……………………………................... ...........................................................
……………………………................ ...........................................................
……………………………................ ...........................................................
……………………………................ ...........................................................
……………………………................ ...........................................................
• Tespit ettiğiniz mastarların anlamlarını sözlükten araştırarak aşağıya ya-
zınız.
…………………………….....................................................................................
…………………………….....................................................................................
…………………………….....................................................................................
…………………………….....................................................................................
…………………………….....................................................................................
• Metnin tamamını günümüz Türkçesiyle aşağıda boş bırakılan alana ya-

zınız.
…………………………….....................................................................................
…………………………….....................................................................................
…………………………….....................................................................................
…………………………….....................................................................................
…………………………….....................................................................................
…………………………….....................................................................................
…………………………….....................................................................................
…………………………….....................................................................................
…………………………….....................................................................................
…………………………….....................................................................................
…………………………….....................................................................................
…………………………….....................................................................................
…………………………….....................................................................................
Dikkat
Arapça mezidün fih mastar kalıplarından ‫ تفاعل‬kalıbı da vardır. Bu kalıptan
da Türkçemize kelimeler girmiştir. Örnek: ‫( تواضع‬alçak gönüllü olma), ‫تفاخر‬
(övünme), ‫( تكاثر‬çoğalma).
Eşleştirelim
Tabloda verilen mezîdün fîh mastar kalıplarıyla bu kalıpların örneklerini eş
eş-
leştiriniz.
Mastarlar Mastar Kalıpları
‫اقتصاد‬ a (if'âl) ‫افعال‬
‫متايز‬ b (tef'îl) ‫تفعيل‬
‫معامله‬ c (tefe'ul) ‫تفعل‬
‫اخالل‬ a d (müfâ'ale) ‫مفاعله‬
‫ترجيح‬ e (ifti'âl) ‫افتعال‬
‫استخفاف‬ f (tefâ'ul) ‫تفاعل‬
‫تفکر‬ g (istif'âl) ‫استفعال‬
Dikkat
Mezîdün fîh mastarlardan bazıları Türkçede anlam değişikliğine uğramıştır.
Buna göre aşağıdaki örnekleri inceleyiniz.
Türkçedeki Arapçadaki Mezîdün fîh Sülâsi mücerret

anlamı anlamı mastar (yalın) mastar
güzelce kabul
gelecek
etmek
‫استقبال‬ ‫قبول‬
yetenek hazırlanmak ‫استعداد‬ ‫عدد‬
tartışma bakışmak ‫مناظره‬ ‫نظر‬
izin istemek yardım etmek ‫مساعده‬ ‫سعادت‬
‫‪“Çocuk Terbiyecisi” isimli metni ve altındaki beyti, içindeki Arapça mastar‬‬
‫‪mastar-‬‬
‫‪lara dikkat ederek okuyunuz.‬‬
‫چوجوق تربيه جیسی‬
‫ياالن سويله مك کوتو خويلرڭ بری‬
‫و اکرث فنا چوجوقلرڭ خويى اولوب‬
‫غايت مذموم اولديغندن قرنداشلری بيله‬
‫ياالجنی ديو اونی ذم ايدر‪ .‬ياالنی ميدانه‬
‫چيقدقده خلق عندنده رذيل اولور‪.‬‬
‫“بو ياالجنی چوجوغڭ سوزينه اعتماد‬
‫اولومناز!” ديو هرکس بد معامله ايدر و‬
‫بعضا فنا جزا دخی کورور‪ .‬أی اوغل‪،‬‬ ‫ً‬
‫لطيفه ايله بيله ياالن سويله مکدن اجتناب ايتمك الزمدر‪ .‬زيرا بر کره امسڭ ياالجنی چيقدقدن‬
‫صوڭره طوغری سويله سه ڭ ده کيمسه اينامناز‪ .‬مشهور صحبتدر‪ :‬ياالجنينڭ أوی يامنش‪،‬‬
‫“امان‪ ،‬کليڭز‪ ،‬أوم يانييور!” ديو چاغريدقده کيمسه اينامناز‪ .‬طوغريلق کبی شی اوملاز‪.‬‬
‫قباحتڭ بيله اولسه طوغری سويله‪ ،‬عذر ديله‪ ،‬بالدن قورتوالسڭ‪ .‬لليّهدن قورق؛ طوغری‬
‫ايشله‪ ،‬کيمسه دن قورقما‪ .‬کنديڭه قبول ايتمديگڭ شيئى کيمسه يه ايتمه‪ .‬کالمڭی تفکر ايله‬
‫خدای رحيم قوالغی ايکی يارامتش ديلی بر‪ :‬ايکی ديڭله‪،‬‬
‫ِ‬ ‫ايت‪ ،‬هر ديلڭه کلنی سويله مه‪.‬‬
‫بردن آرتق سويله مه‪.‬‬
‫سڭا بر كيمسه طوقوناقلى القريدى سويله سه حظ ايتمزسڭ‪ ،‬جانڭ صيقيلري‪ .‬بونى بيلوب‬
‫سن دخى بر كيمسه يه حظ ايتمديگى سوزى سويله مه و بر كيمسه نڭ يوزينه سويله يه ميه جگڭ‬
‫سوزى آرقه سنده دميه‪ .‬سڭا آغري كلن شيئى باشقه سنه حتميله چاليشما‪ .‬هركسى كندڭ كبى‬
‫بيل‪ .‬انسانيتدن هيچ آيريلما؛ طاتلى ديل‪ ،‬كولر يوز ييالنى دليگندن چيقارر‪ ،‬مشهور صحبتدر‪.‬‬
‫كيمسه يه بد معامله أيله مه‪ ،‬آغري كلري‪ .‬هركسڭ حالنه و مزاجنه دقت أيله‪ ،‬ديڭله نه جك سوز‬
‫سويله‪ .‬دامئا أييلك اوزره اول‪ ،‬طوغريلقدن آيريلما‪ .‬صاقني سن كالم كذب ايله بر كيمسه‬
‫آلدامته يه چاليشما‪ .‬سوزڭ صاغالم اولسون‪ ،‬هركس سنى مستقيم االطوار بيلسني و دامئا بر‬
‫قرارده كورسون‪ .‬تعليم و تعلم ايله أييلك و معرفتڭ آرتسني‪ .‬اقرانڭه دامئا حلم ايله معامله‬
‫أيله‪ ،‬كندڭدن بويوگه تواضع و تعظيم أيله‪ .‬فقرايه رحم و شفقت و حلم و طاتلى ديل ايله‬
‫معامله ايت‪ .‬كيمسه نڭ قصورينى يوزينه اورما‪ .‬بو دنياده هركسڭ قصورى واردر‪ ،‬قصورسز‬
‫بر الليّهدر‪ .‬قصورسز دوست آرايان دوستسز قالري؛ مشهور صحبتدر‪.‬‬
‫حيايت دوه يل‪ ،‬عثمانلي تركجه سي قيالغوزي‬
‫نه خبيل اول نه ده اموالڭى أيله اسراف‬

‫ايتمه بر كيمسه عمرڭده صاقني استخفاف‬
‫حممد طاهر بن رفعت‪ ،‬منتخبات مصاريع و ابيات‬
‫‪Sınıflandıralım‬‬
‫‪Yukarıdaki metinlerde geçen mezîdün fîh mastarları, mastar kalıplarının bu‬‬
‫‪bu-‬‬
‫‪lunduğu yerlere okunuşlarıyla yazınız.‬‬
‫تفعل‬ ‫تفعيل‬ ‫افعال‬

‫)‪(tefe'ul‬‬ ‫)‪(tef'îl‬‬ ‫)‪(if'âl‬‬
‫‪....................‬‬ ‫‪....................‬‬ ‫‪....................‬‬
‫‪....................‬‬ ‫‪....................‬‬ ‫‪....................‬‬
‫‪....................‬‬ ‫‪....................‬‬ ‫‪....................‬‬
‫‪....................‬‬ ‫‪....................‬‬ ‫‪....................‬‬
‫استفعال‬ ‫تفاعل‬ ‫افتعال‬ ‫مفاعله‬

‫)‪(istif'âl‬‬ ‫)‪(tefâ'ul‬‬ ‫)‪(ifti'âl‬‬ ‫)‪(müfâ'ale‬‬
‫‪....................‬‬ ‫‪....................‬‬ ‫‪....................‬‬ ‫‪....................‬‬
‫‪....................‬‬ ‫‪....................‬‬ ‫‪....................‬‬ ‫‪....................‬‬
‫‪....................‬‬ ‫‪....................‬‬ ‫‪....................‬‬ ‫‪....................‬‬
‫‪....................‬‬ ‫‪....................‬‬ ‫‪....................‬‬ ‫‪....................‬‬
‫‪Aşağıdaki metinde Arapça sıfatlar renkli yazılmıştır. Metni, renkli kelimelere‬‬
‫‪dikkat ederek okuyunuz.‬‬
‫‪• Sıfatlar‬‬
‫بر فقريي گيديردكدن صوڭره حقري گورورسه ڭ اوين‬
‫تكرار صوميش گيب اولورسڭ‪.‬‬
‫فايليمني‬
‫ضعيف اولديغندن طواليي اييلك ياپانلر‪ ،‬بر باشقه‬
‫دورومده كوتولك ده ياپابيلريلر‪.‬‬
‫َسنانقور‬
‫عدالتسزلگي ايشله ين عداليت چيگنه يندن داها سفيلدر‪.‬‬
‫افالطون‬
‫امحق مسافر‪ ،‬أو صاحبنى آغريالر‪.‬‬
‫آتاسوزي‬
‫غريبڭ آناسي پنجره لردن‬
‫يانيق تركيلرله يوللره باقار‪.‬‬
‫اينجه جك يوزنده هر آقشام أوسيت‪،‬‬
‫چزيگي چزيگي‪ ،‬نقطه نقطه بر افكار‪.‬‬
‫فقريڭ آناسي هر صباح سسسز‬
‫ياووز بلند باقيلر‬ ‫آغالر چوجغنڭ آچ چيپالق طورديغنه ‪،‬‬
‫اللري قوينندە قالري چاره سز‪.‬‬
‫‪...‬‬
‫ياووز بلند باقيلر‬
‫اچيمده طامله طامله بر قورقو بريكييور؛‬

‫صانييورم‪ ،‬هر صوقاق باشين كسمش ديولر…‬
‫اوستمه جاملريين هپ سيم سياه ديكييور؛‬
‫گوزينه ميل چكيلمش بر اعمی گيب اولر‪.‬‬
‫جنيب فاضل قيصه كورك‬
‫)‪(www.siirleri.org‬‬
‫جنيب فاضل قيصهكورك‬
‫بر بن دگل عامل سڭا حريان دييه سودم‬
‫علي علوي قوروجي‬
‫)‪(www.ilahi.org‬‬
‫سريانينڭ گوزي غمله ياش اميش‬

‫بنم دردم هر دردلره باش اميش‬
‫بن باغرميي طوپراق صاندم‪ ،‬طاش اميش‬
‫علي علوي قوروجي‬ ‫مگر طاشه ختوم اكيلمز اميش‬
‫عاشق سرياين‬
‫)‪(http://tr.wikipedia.org‬‬
‫‪Osmanlı Türkçesinde genellikle‬‬ ‫فعيل‪ ،‬فعالن‪ ،‬افعل‬
‫‪kalıplarındaki sıfatlar kulla‬‬
‫‪kulla-‬‬
‫‪nılmıştır. Siz de metinde renkli yazılmış sıfatları‬‬ ‫فعيل‪ ،‬فعالن‪ ،‬افعل‬
‫‪kalıplarına göre‬‬
‫‪gruplayınız. Günümüz Türkçesiyle okunuşlarını aşağıdaki uygun noktalı alana‬‬
‫‪yazınız.‬‬
‫افعل‬ ‫فعالن‬ ‫فعيل‬

‫‪.........................‬‬ ‫‪.........................‬‬ ‫‪.........................‬‬
‫‪.........................‬‬ ‫‪.........................‬‬ ‫‪.........................‬‬
‫‪.........................‬‬ ‫‪.........................‬‬ ‫‪.........................‬‬
‫‪.........................‬‬ ‫‪.........................‬‬ ‫‪.........................‬‬
‫‪.........................‬‬ ‫‪.........................‬‬ ‫‪.........................‬‬
Cümle Kuralım
Aşağıda verilen Arapça kökenli sıfatları birer cümlede kullanınız.
hayran ......................................................................................................................
sefil ............................................................................................................................
hakir ..........................................................................................................................
elim ...........................................................................................................................
ahmak ......................................................................................................................
Yorumlayalım
Aşağıdaki görseller çevre sorunlarını yansıtmaktadır. “ihmal, idrak, ihtiras,
vahim, elim, şedid, ekber, heyelan, felaket” mastar ve sıfatlarını kullanarak
bu görselleri yorumlayan kısa bir yazı yazınız.
.....................................................................................................................................
.....................................................................................................................................
.....................................................................................................................................
.....................................................................................................................................
.....................................................................................................................................
.....................................................................................................................................
‫‪2. Osmanlı Türkçesinde Sık Kullanılan Mastar‬‬

‫‪Kalıplarının İsm-i Fâ’il ve İsm-i Mef’ûlleri‬‬
‫‪“Müdahil, münasip, müstehak, müstakbel” kelimelerini hangi anlamlarda‬‬
‫?‪kullanırız‬‬
‫‪Günlük konuşma dilinde karşılaştığımız “alim, zalim, malum, meçhul, cahil,‬‬
‫‪mazlum” kelimelerinin anlamları neler olabilir? Bu kelimeleri ortak anlam özel‬‬
‫‪özel-‬‬
‫‪liklerine sınıflandırınız.‬‬
‫زراعت و جتارت‬
‫“واسطۀ ثروت” غزته سنڭ مؤسسلرينه‪،‬‬
‫زراعت جتارتڭ ابتداسيدر؛ جتارت زراعتڭ‬
‫مقتضاسيدر؛ ثروت و بركت ايسه بو ايكى فعل خريك‬
‫نتيجۀ بى نهايتيدر‪.‬‬
‫زراعت بر صحرادركه سايه سنده بر باغچه حالنه‬
‫كرير؛ جتارت بر باغچه دركه زراعت فيضيله حمصولدار‬
‫اولور؛ ثروت بر دفينه در كه زراعت اكرثيت اوزره او‬
‫باغچه نك آلتنده ظهور ايد ر‪.‬‬
‫جمهول اوالن استقبال‪ ،‬جتارتله تأمني اولونور؛ بيلينن‬
‫ماضى‪ ،‬جتارتله عودت ايدر؛ بر چفتجى منسوب اولديغى‬
‫دولته بر عسكر نفرى‪ ،‬علم طالبى قدر خدمت ايتمگه‬
‫كافى بيلينمشدر‪.‬‬
‫ارباب زراعت‪ ،‬آثارينى صفحات زمني اوزرينه يازمش‬
‫ادباى طبيعيه در؛ بر صاقسى چيچك زراعتدر؛ بر نباتات‬
‫سركيسى يينه زراعتدر‪ .‬باغچوان‪ ،‬استاد قدرتك خامۀ ذى‬
‫حياتيدر! بر تاجر متعلق اولديغى عائله ‪ ،‬جتار منتسب‬
‫بولونديغى ملتى احيا ايدر‪ .‬كوچك بر دكان ويا بر أو‬
‫جتارتدر؛ بويوك بر فابريقه ويا بر شهر يينه جتارتدر؛ بر‬

‫ تراب اوستنده اوالن حمرراتنه هر يرده قاره بولور؛‬،‫زارع‬
‫ بر‬،‫ بر منشى‬.‫ دنيانك هيچ بر طرفنده اجنبى قاملاز‬،‫بر تاجر‬
‫ غربتده آچلقدن ئوله بيلري؛ زراعت و جتارت‬،‫ ضابط‬،‫عامل‬
‫مكتبندن چيقمش بر آدم اچيون موتدن باشقه حائل و‬
.‫هائل يوقدر‬
‫عبداحلق محيد طارخان‬
Dikkat
Cümlede bir işi yapan, yapılan işin öznesi olarak kullanılan kelimelere ism-i
fâil; yapılan işten etkilenen, nesne görevinde kullanılan kelimelere de ism-i
mef’ûl denir.
Sülâsi mücerret mastarlardan “ ‫فاعل‬
” kalıbıyla ism-i fâ’il; “ ‫مفعول‬
” kalıbıyla
da ism-i mef’ûl” yapılır. Mezîdün fîh mastarların ism-i fâ’il ile ism-i mef’ûllerinin
başında ötreli mim bulunur. İsm-i fâ’illerde sondan bir önceki harfin harekesi
esre olurken ism-i mef’ûllerde ise üstün olur.
Herkes Yerine
“Ziraat ve Ticaret” isimli metinde renkli yazılan ism-i fâ’il ve ism-i mef’ûlleri,
kalıplarını dikkate alarak tablodaki uygun yerlere, okunuşlarıyla yazınız.
İsm-i Fâ’iller İsm-i Mef’ûller
‫فاعل‬ ‫متفاعل‬ ‫منفعل‬ ‫مفعول‬ ‫مفتعل‬ ‫مفاعل‬

• “Herkes Yerine” etkinliğinde belirlediğiniz ism-i fâ’il ve ism-i mef’ûllerden üçer
tanesinin anlamlarını sözlükten bularak aşağıdaki noktalı alana yazınız.
.....................................................................................................................................
.....................................................................................................................................
.....................................................................................................................................
.....................................................................................................................................
.....................................................................................................................................
.....................................................................................................................................
.....................................................................................................................................
• İsm-i fâ’il ve ism-i mef’ûllerden üçer örnek seçiniz. Bunları birer cümlede
kullanarak aşağıya yazınız.
.....................................................................................................................................
.....................................................................................................................................
.....................................................................................................................................
.....................................................................................................................................
.....................................................................................................................................
.....................................................................................................................................
.....................................................................................................................................
Okuyalım
Aşağıdaki “Özlü Sözler” isimli metni okuyunuz.
.‫ طقوزيين برياقري‬،‫ برينى يري‬،‫مسافر اون قسمتله گلري‬
‫ترك آتاسوزي‬
‫اسكي لباس گيب عاشقڭ گوڭلي‬
.‫سوكولدكدن صوڭره ديكيلمز اميش‬
‫حممد سرياين‬
.‫ ظفرلرڭ اڭ بيوگيدر‬،‫انسانڭ نفسنه حاكم اوملسي‬
‫افالطون‬
‫جاهللر كامله سن بيلمه ڭ دييوب‬

‫آنڭ اچيون غائب ايتديلر عرفاين‬
‫پري سلطان آبدال‬
.‫ عامللري جاهللردن آيريان بر فرقدر‬،‫اييلك سورلك‬
‫تيلون‬
.‫ نزاكيت نزاكتسزدن أوگرنري‬،‫نازك انسان‬
‫لورد خاليفاقس‬
.‫هركسه قارشي مالمي و اويصال اومله يه دقت ايديڭز‬
... ‫باخصوص أويڭزده‬
‫فريانسوئه دو صاله‬
)‫ أوزيل سوزلر‬،‫(عرفان طاتلي‬
• “Özlü Sözler” başlıklı metinde kullanılan ism-i fâ’iller renkli olarak yazılmıştır.
Bunları, okunuşlarıyla aşağıdaki noktalı alana yazınız.
.......................................... .......................................... ..........................................
.......................................... .......................................... ..........................................
.......................................... .......................................... ..........................................
.......................................... .......................................... ..........................................
• “Özlü Sözler” metninde geçen ism-i fâ’illerin anlamlarını sözlükten bula-
rak aşağıya yazınız.
.....................................................................................................................................
.....................................................................................................................................
.....................................................................................................................................
.....................................................................................................................................
.....................................................................................................................................
.....................................................................................................................................
.....................................................................................................................................
• Aşağıdaki noktalı alana, okuduğunuz metinden seçeceğiniz iki özdeyişin
kısaca açıklamasını yapınız.
.....................................................................................................................................
.....................................................................................................................................
.....................................................................................................................................
.....................................................................................................................................
.....................................................................................................................................
.....................................................................................................................................
‫‪Anlam Verelim‬‬
‫‪Aşağıdaki ism-i fâ’illerin okunuşlarını ve anlamlarını boş bıra‬‬
‫‪bırakılan yerlere yazınız.‬‬
‫مستقيم‬ ‫‪1‬‬ ‫حمافظ‬ ‫‪2‬‬ ‫خمرب‬ ‫‪3‬‬ ‫معاون‬ ‫‪4‬‬

‫‪müstakim‬‬
‫‪..................‬‬ ‫‪..................‬‬ ‫‪..................‬‬ ‫‪..................‬‬
‫‪dosdoğru‬‬ ‫‪olan‬‬
‫‪.................‬‬ ‫‪.................‬‬ ‫‪.................‬‬ ‫‪.................‬‬
‫معارض‬ ‫‪5‬‬ ‫منكسر‬ ‫‪6‬‬ ‫جماور‬ ‫‪7‬‬ ‫معلم‬ ‫‪8‬‬

‫‪..................‬‬ ‫‪..................‬‬ ‫‪..................‬‬ ‫‪..................‬‬
‫‪.................‬‬ ‫‪.................‬‬ ‫‪.................‬‬ ‫‪.................‬‬
‫‪Aşağıda yer alan metinleri okuyunuz.‬‬
‫اخالقمز يوكسلملي‬
‫هر زمان هركسي ممنون ايده مه يز‪ ،‬اما هركسي ممنون‬
‫ايده جك بيچيمده قونوشابيلريز‪.‬‬
‫وولته يه‬
‫بيليم‪ ،‬هر گونكی دوشوجنه نڭ مكمل بر شكلده‬
‫اييلشديريلمش اومله سندن باشقه بر شي دگلدر‪.‬‬
‫آلبت آينشتاين‬
‫موتلی اولديغم زمان انسانلري آڭاليور صانييوردم؛‬
‫حالبوكه اونلري آجنق فالكت اچينده طانيمه م مقدرمش‪.‬‬
‫ناپوليون‬
‫حياتڭ حقيقي ثروتنى حمبت‪ ،‬فقريلگڭ ده بنلك تشكيل‬
‫َ‬ ‫ايدر‪.‬‬
‫آاله شاندره وينت‬
‫ملتلر آرا سنده ضروري كولتور مبادله لري نتيجه سنده‬

‫هر ديل يباجني ديللردن كلمه آملشدر‪ .‬هر ديل مركبدر‪.‬‬
‫پيامي صفا‬
‫ساده بر سوزدر فقط حكمتلرڭ اڭ جمملي‪:‬‬
‫بر خالص امكاين وار‪ :‬اخالقمز يوكسلملي‪،‬‬
‫يوقسه پك قورقونچ اولور قامترلشوب خسرامنز‪...‬‬
‫چونكه هم دنيا گيدر‪ ،‬هم دين‪ ،‬اگر ياپمازسه ڭز‪.‬‬
‫‪...‬‬
‫مادامكه اوندن داها ملعون داها چركني‬
‫بر سيئه يوقدر سڭا؛ اي عنصر اميان‪،‬‬
‫پيامي صفا‬ ‫نوميد اوالرق رمحت موعود خدا دن‪،‬‬
‫خسرانه رضا ويرمه ‪ ...‬چاليش‪ ...‬عزمي برياقما؛‬
‫كندڭ ياناجقسه ڭ بيله اوالديڭى ياقما!‬
‫‪...‬‬
‫ساقاريه تركیسي‬
‫‪...‬‬
‫نه آغري امتحاندر‪ ،‬باشڭده كي‪ ،‬ساقاريه !‬
‫بيڭ بر باشلي قرتايل ناصل طاشري قناريه ؟‬
‫انساندر صانييوردم مقدس يوكه محال؛‬
‫محاللقكه ‪ ،‬صوڭنده ‪ ،‬نه رتبه وار‪ ،‬نه ده مال‪.‬‬
‫يالڭز آجي بر لقمه ‪ ،‬زهرله پيشمش آشدن؛‬
‫و آيريلق‪ ،‬آننه دن‪ ،‬وطندن‪ ،‬آرقداشدن‪.‬‬
‫‪...‬‬
‫جنيب فاضل قيصه كورك‬
‫‪http://www.siirleri.org‬‬
‫دوستلق‪ ،‬ايكي وجودده مشرتك بر روحه بڭزر‪.‬‬

‫آريسطو‬
‫حقلي بر ادعا‪ ،‬اير گيچ مظفر اولور‪.‬‬
‫جون صاميني‬
• Metinlerdeki renkli yazılmış ism-i mef’ûllerin okunuşlarını aşağıda boş bıra-
kılan yerlere yazınız.
.......................................... .......................................... ..........................................

.......................................... .......................................... ..........................................
.......................................... .......................................... ..........................................
.......................................... .......................................... ..........................................
• Okunuşlarını yazdığınız ism-i mef’ûllerin anlamlarını aşağıya yazınız.
.....................................................................................................................................
.....................................................................................................................................
.....................................................................................................................................
.....................................................................................................................................
.....................................................................................................................................
.....................................................................................................................................
.....................................................................................................................................
.....................................................................................................................................
• Anlamını bulduğunuz ism-i mef’ûllerden bazılarıyla yeni ve anlamlı cümle-

ler oluşturarak aşağıya yazınız.
.....................................................................................................................................
.....................................................................................................................................
.....................................................................................................................................
.....................................................................................................................................
.....................................................................................................................................
.....................................................................................................................................
.....................................................................................................................................
.....................................................................................................................................
Eşleştirelim
Aşağıdaki mastar ve ism-i fâ’illeri örnekteki gibi eşleştiriniz.
İsm-i fâ’il Mastar
‫خمرب‬ a
‫تدريس‬
ders vermek
‫متع ِيّهد‬ b ‫حمافظه‬

(sürekli) korumak
‫متجا ِهل‬ c ‫مشاهده‬

(sürekli) gözlemek
ّ‫ي‬
‫تعهد‬
‫حماِفظ‬ d
anlaşma yapmak
‫جتاهل‬
ِّ‫ي‬
‫مدرس‬ a e
bilmezlikten gelmek
‫مشا ِهد‬ f ‫اخبار‬

haber vermek
Eşleştirelim
Aşağıdaki mastar ve ism-i mef’ûlleri örnekteki gibi eşleştiriniz.
İsm-i Mef'ûller Mastarlar
a ‫ تعليق‬askıya almak
b ّ‫ ي‬öne geçmek
‫تقدم‬
c ‫ انتظام‬düzenli olmak
d ‫ اعتماد‬güvenmek
e ‫ اعتبار‬saygın olmak
f ‫ استحكام‬sağlamlaştırmak
‫‪Osmanlı Türkçesiyle verilen cümlelerin okunuşlarını yeni Türk harfleriyle kar‬‬
‫‪kar-‬‬
‫‪şılarına yazınız.‬‬
‫‪Osmanlı Türkçesi‬‬ ‫‪Günümüz Türkçesi‬‬
‫مرد متوكل اولور انديشه دن آزاد‪.‬‬

‫حممد طاهر بن رفعت‬
‫اولور بر كون مساعد روزكار‬

‫اما زمان ايسرت‪.‬‬
‫رشدي‬
‫حممد طاهر بن رفعت)‬
‫(منتخبات مصاريع و ابيات‬
‫يّ‬
‫متكرب ايكى عاملده ده منفور قالري‪.‬‬
‫راشد‬
‫جمربدر بو كيم يّ‬

‫غدار اوالن دنياده‬ ‫يّ‬
‫كام آملاز‪.‬‬
‫بليغ‬
‫حل أيله يه مز مسئلۀ عشقى يّ‬

‫مدرس‪.‬‬
‫روحئ بغدادي‬
Yazalım
Mısralarda geçen ism-i fâ’il ve ism-i mef’ûlleri bularak okunuşlarını aşağıya
yazınız.
.......................................... .......................................... ..........................................

.......................................... .......................................... ..........................................
.......................................... .......................................... ..........................................
.......................................... .......................................... ..........................................
.......................................... .......................................... ..........................................
.......................................... .......................................... ..........................................
.......................................... .......................................... ..........................................
Bilmediğiniz kelimelerin anlamlarını sözlükten bularak aşağıdaki noktalı ala-

na yazınız.
.....................................................................................................................................
.....................................................................................................................................
.....................................................................................................................................
.....................................................................................................................................
.....................................................................................................................................
.....................................................................................................................................
.....................................................................................................................................
.....................................................................................................................................
Seçtiğiniz iki ism-i fâ’ille iki ism-i mef’ûlü birer cümlede kullanarak aşağıya
yazınız.
.....................................................................................................................................
.....................................................................................................................................
.....................................................................................................................................
.....................................................................................................................................
.....................................................................................................................................
.....................................................................................................................................
3. Arapça Çokluk Kalıpları
Hazırlanalım
Türkçede yaygın olarak kullanılan Arapça kökenli “evlat, evrak ve edebi
edebi-
yat” kelimeleri, aslında çokluk ifade eden kelimelerdir.
Bu kelimelerin günlük dildeki karşılıklarından yola çıkarak çokluk anlamlarını
tahmin edip söyleyiniz.
Okuyalım
Türkçede kullandığımız “etraf, adap, levazımat, müminat, hayrat” kelime
kelime-
lerinin anlamlarını tahmin ediniz. Bu kelimelerin ortak anlam özelliği ne olabilir?
Söyleyiniz.
...
‫ كموشصويي قيشله سنده‬،‫ايكنجى فرقه يه مأمور امحد پاشا‬
‫بولونان امرا و ضابطان و نفراتى مجع ايدرك پادشاهه و قانون‬
‫اساسى احكامنڭ حمافظه سنه صداقتله چاليشا جقلرينه دائر‬
.‫حتليف ايتمشدر‬
...
١٣٢٦ ‫ رجب‬٧ ،‫طنني غزته سي‬
‫مزيانه اوركوروشديگڭ احبابى ابتدا‬

‫نورس قدمي‬
)‫(حممد طاهر بن رفعت منتخبات مصاريع و ابيات‬
ً
ّ‫اساسا ي‬
‫حدينى بيلمكدر انسانلر اچيون آداب‬
‫معليّم ناجي‬
)‫(حممد طاهر بن رفعت منتخبات مصاريع و ابيات‬
ّ‫ي‬
.‫حقه تفويض امور ايت نه امل چك نه كدر‬
‫اندرونلي واصف‬
‫معليّم ناجي‬ )‫(حممد طاهر بن رفعت منتخبات مصاريع و ابيات‬
‫حتصيل كماالت كم آالت ايله اوملاز‪.‬‬

‫ال ادري‬
‫(حممد طاهر بن رفعت‪ ،‬منتخبات مصاريع و ابيات)‬
‫صنف اصنافده يوقدر انصاف‪.‬‬

‫سنبل زاده وهيب‬
‫خاطر اغيار اچيون بن ياردن قيلمام فراغ‪.‬‬

‫شيخ غالب‬ ‫شيخ غالب‬
‫اخالق دويغومز‪ ،‬احرتاصلرميزي قونرتول ايدر‪.‬‬

‫بونيد شوو‬
‫‪...‬‬
‫اي ترك استقبالنڭ اوالدي! ايشته بو احوال و شرائط اچينده‬
‫دخي وظيفه ڭ؛ ترك استقالل و مجهوريتنى قورتارمقدر‪.‬‬
‫‪...‬‬
‫مصطفي كمال‬ ‫مصطفي كمال‬
‫‪Dikkat‬‬
‫•‬ ‫‪Arapçada kelimeler, nicelik bakımından üç kategoride değerlendirilir.‬‬
‫‪1. Tekil (müfred): Tek bir varlığı karşılar.‬‬ ‫قلم‪-‬كتاب‬

‫دارين‪-‬ابوين ‪2. İkili (tesniye): İki varlığı karşılar.‬‬
‫‪3. Çoğul (cemi'): Üç veya daha fazla varlığı karşılar.‬‬ ‫كائنات‪-‬حاضرون‬

‫•‬ ‫‪Arapçada bazı kelimeler çoğul yapılırken tekil kelimelerin sonuna, eril‬‬
‫ون ين‬ ‫ات‬
‫‪kelimelerde “ ” / “ ”; dişil kelimelerde ise “ ” harfleri getirilir.‬‬
‫كاتبون‪-‬مسلمني‪-‬صاحلات‬
Yazalım
Metinlerde geçen çoğul kelimelerin okunuşlarını aşağıdaki noktalı yerlere
yazınız.
............................ ............................ ............................
............................ ............................ ............................
............................ ............................
Araştıralım
Siz de çokluk ifade eden Arapça kökenli kelimeler bularak aşağı
aşağıya yazınız.
.....................................................................................................................................
.....................................................................................................................................
.....................................................................................................................................
Kelime Avı
Aşağıdaki çoğul kelimelerin okunuşlarını bulmacadan tespit ederek işaret
işaret-
leyiniz.
،‫ عقول‬،‫ اخالق‬،‫ كماالت‬،‫ امم‬،‫ اوالد‬،‫ امور‬،‫ مأمورين‬،‫ ادبيات‬،‫ فنون‬،‫ افكار‬،‫اسباب‬
‫ رسل‬،‫ طلبه‬،‫ كائنات‬،‫ اوقات‬،‫ادبا‬
U K U L M E A K İ
M F B D E V L A T
U Ü M E M K T İ A
R R F V U A A N L
K Ü T N R T L A E
E D E B İ Y A T B
S E F Ü N U N H E
B B K E M A L A T
A A A H L A K S D
B T R U S Ü L G F
Eşleştirelim
Aşağıdaki tekil kelimeleri çoğullarıyla eşleştiriniz.
Çoğul Tekil
‫فنون‬ a ‫ملك‬
(melek)
‫جتار‬ b ‫ورق‬
(yaprak)
‫اوراق‬ c ‫علم‬
(ilim)
‫اوقاف‬ d ‫وصف‬
(vasıf)
‫اوصاف‬ e ‫شقى‬
(yol kesen)
‫اشقيا‬ f ‫فن‬
(tabiat ilimleri)
‫علوم‬ g ‫تاجر‬
(ticaret yapan)
‫مالئكه‬ a h ‫وقف‬
(vakıf)
Okuyalım
Metinleri, kırmızı renkle yazılmış çoğul kelimelere dikkat ederek okuyunuz.
...
...‫هرج و مرج ايتديگڭ ادواره ده يتمز اوكتاب‬
.‫سين آجنق ابديتلر ايدر استيعاب‬
‫ طاشڭدر دييه رك كعبه يي ديكسه م باشڭه ؛‬،‫بو‬
‫رومحڭ وحينى دويسه م ده گچريسه م طاشڭه ؛‬
‫صوڭره گوك قبه يي آلسه م ده ردا ناميله ‪،‬‬

‫قانايان حلديڭه چكسه م بتون اجراميله ؛‬
‫‪...‬‬
‫‪...‬‬
‫معنوي افقي پك اڭگني اولو پيغمربلر‬
‫‪-‬حبثڭ أوستندەدر اونلر‪-‬لكن‬
‫خيلي مسعود ايديلر دنيادە؛‬
‫حييي كمال بياتلي‬ ‫ياشايورلردي حواريلري‪ ،‬اصحابيله؛‬
‫نه افقلر‪ ...‬نه گوزل روح اميش اونلر يا رب!‬
‫‪...‬‬
‫حييي كمال بياتلي‬
‫‪...‬‬
‫‪ -‬ايشته غرباخانۀ لقلقان! ديدى‪ .‬بيليڭزكه باغچه مڭ بو كوشه سى‪ ،‬حقيقت‬
‫شكلنى آملش كندى خياملدر‪ .‬بو خراب اوچ اوطه يله اونلرى چويرن باغچه‬
‫كوشه سنده عمرميڭ بو صوڭ كونلرى‪ ،‬سكون و ختيل اچينده كچييور‪ .‬فرصت‬
‫بولدقجه بورا يه التجا ايدرم‪ .‬زوجه م بيله بڭا بوراده رفاقت ايتمز‪ .‬بو انزوا كا هده‬
‫آرقداشلرم يالڭز سقط و اختيار ليلكلردر‪ .‬بيلمم بروسه يى كزركن كورديڭزمى؟‬
‫قوافلر چارشوسنڭ اورته سنده بر ميدان وار‪ ،‬بو ميدان معلول بعض حيوانلرڭ‬
‫دار العجزه سيدر‪ .‬قنادى و باجاغى قرييق ليلكلر‪ ،‬بوڭامش قارغه لر‪ ،‬كور و صاغري‬
‫بايقوشلر بوراده خلقڭ صدقه سيله اعاشه ايديلري‪ .‬قواف اصنافنڭ آيلقله طوتديغى‬
‫يوز ياشنده‪ ،‬باقديغى سقط ليلكلر قدر عملمانده بر اختيار‪ ،‬طوپالنان صدقه‬
‫پاره سيله هر كون اشكمبه آلري‪ ،‬متزيلر‪ ،‬پارچه الر و انسان مرمحتنه التجا ايدن‬
‫زواللى‪ ،‬عليل قوشلره طاغيتري‪ .‬قوافلر چارشوسنده كى سقط ليلكلردن بر ايكى‬
‫دانه سنى بورا يه آلدم‪ .‬بن ده آرتق بر اختيار سقط ليلكدن باشقه نه مي؟ بو كوشه‬
‫اونلر و بنم اچيون بر غرباخانه در‪ .‬صوڭ كونلرميزى بوراده برلكده ياشايوب‬
‫ئوله جگز‪ .‬اونڭ اچيون پاوييونه “غرباخانۀ لقلقان” امسنى ويردم‪.‬‬
‫امحد هاشم‬
‫يڭي جمموعه ‪ .٤ ،‬جلد‪ ١ ،‬مايس ‪١٩٢٣‬‬
Bulalım
Metinlerde geçen Arapça çoğul kelimeleri aşağıya yazınız.
.....................................................................................................................................
.....................................................................................................................................
.....................................................................................................................................
.....................................................................................................................................
.....................................................................................................................................
.....................................................................................................................................
.....................................................................................................................................
.....................................................................................................................................
.....................................................................................................................................
.....................................................................................................................................
.....................................................................................................................................
.....................................................................................................................................
Dağarcığıma Kelime Ekliyorum

Metinlerdeki anlamını bilmediğiniz kelimeleri tespit ediniz. Sözlükten, bu ke
ke-
limelerin anlamlarını bulunuz. Aşağıdaki noktalı alana anlamını bilmediğiniz
kelimeleri ve anlamlarını alfabetik olarak yazınız.
.....................................................................................................................................
.....................................................................................................................................
.....................................................................................................................................
.....................................................................................................................................
.....................................................................................................................................
.....................................................................................................................................
.....................................................................................................................................
.....................................................................................................................................
.....................................................................................................................................
.....................................................................................................................................
.....................................................................................................................................
.....................................................................................................................................
Yazalım
“Gurebahane-i Laklakan’dan” isimli metnin ana fikrini aşağıda boş bırakı
bırakı-
lan yere yazınız.
.....................................................................................................................................
.....................................................................................................................................
.....................................................................................................................................
.....................................................................................................................................
.....................................................................................................................................
.....................................................................................................................................
.....................................................................................................................................
.....................................................................................................................................
.....................................................................................................................................
.....................................................................................................................................
.....................................................................................................................................
.....................................................................................................................................

1. Aşağıdakilerden hangisi sülâsi mastarlardandır?
A) ‫حسرت‬ B) ‫احسان‬ C) ‫تشكر‬ D) ‫تكثري‬ E) ‫مداخله‬

2. Aşağıdakilerden hangisi mezîdün fîh mastar kalıplarından değildir?
3. Aşağıdaki kelimelerin hangisi ism-i fâil kalıbına bir örnektir?
A) B) ‫اشارت‬ C) D) ‫شهدا‬ E)
4. Aşağıdaki kelimelerin hangisi ism-i mef’ûl kalıbında değildir?

5. ‫( معلم‬ism-i fâ'il) kelimesinin anlamı aşağıdakilerden hangisinde doğru ola-

rak verilmiştir?
A) haber verilen B) öğreten C) öğrenilen D) bilinen E) anlatılan
6. Aşağıdakilerden hangisi Arapça sıfattır?
A) ‫فكر‬ B) ‫حتسني‬ C) ‫مسابقه‬ D) ‫مجيل‬ E) ‫انتظار‬
7. ‫ تدريس‬mastarının ism-i mef’ûlü aşağıdaki seçeneklerin hangisinde doğru

olarak verilmiştir?
A) ‫مدروس‬ B) ِّ‫ي‬
‫مدرس‬ C) ‫مدرسه‬ D) ‫درس‬ E) َ
‫مدرس‬
8. Aşağıdaki kelimelerden hangisi çoğul değildir?
A) ‫رجال‬ B) ‫مفهوم‬ C) ‫اكابر‬ D) ‫شهدا‬ E) ‫مأمورين‬

B. Aşağıdaki yargılardan doğru olanların başına “D”, yanlış olanların başına “Y”
yazınız.
( ) Mezîdün fîh mastarlar, Sülâsi mücerret mastarlara harf ilave edilerek yapılan
mastarlardır.
( ) Arapçada çoğullar en az iki varlığı karşılar.
( ) Mezîdün fîh mastarlardaki ism-i fâ’il ile ism-i mef’ûl arasındaki fark, sondan
ikinci harfin harekesidir.
( ) ‫ صادق‬kelimesi, ism-i fâ’ildir.
C. Aşağıdaki soruları cevaplayınız.
1. Osmanlı Türkçesinde sıklıkla kullanılan mezîdün fîh mastarlara üç örnek veriniz.
2. ‫تصديق‬ ،‫ انتظام‬،‫ استقبال‬mastarlarının ism-i mef’ûllerini yeni Türk harfleriyle yazınız.

ْ ْ
3. ‫ ِان ِف َعال‬kalıbından üç örnek veriniz.
4. Arapça eril ve dişil çoğula birer örnek veriniz.
‫شيخ ادبايل‬ ‫عثمان غازي‬

‫شیخ ادبالينڭ عثمان بكه نصيحيت‬
‫‪...‬‬
‫“اي عثماجنق؛ تاڭري گوزيڭي‪ ،‬گوڭلڭي و يولڭي ايشيتسني؛ بيلگڭڭ‪ ،‬يورگڭڭ‬
‫گوجين پكيشديرسني؛ حقدن‪ ،‬عدالتدن‪ ،‬مرمحتدن‪ ،‬عزمدن‪ ،‬ثباتدن غريب قوماسني‪”.‬‬
‫“اي عثماجنق‪ ،‬بگسڭ‪ .‬بگلگڭى بيل‪ ،‬بگلگڭى اونومتا‪”.‬‬
‫“اي عثماجنق‪ ،‬بگسڭ‪ .‬بوندن صوڭره أوفكه بزه ‪ ،‬اويصاللق سڭا؛ گوجنيكلك بزه‬
‫گوڭل آمله سڭا؛ صوچالمه بزده ؛ قاتالمنه سنده ؛ بوندن بويله ياڭيلغي بزه ‪ ،‬خوش گورمك‬
‫سڭا؛ عجز بزه ‪ ،‬ياردمي سڭا؛ گچيمسزلكلر‪ ،‬اويومشازلقلر‪ ،‬آڭالمشازلقلر‪ ،‬چاتيشمه لر بزه ‪،‬‬
‫عدالت سڭا؛ كوتو گوز بزه ‪،‬شوم آغز بزه ‪،‬حقسز يوروم بزه باغيشالمه سڭا‪”.‬‬
‫“اي عثماجنق؛ بوندن بويله ‪ ،‬بوملك بزه ‪ ،‬بتونله مك سڭا؛ أوشنگنلك بزه ‪ ،‬غريت سڭا؛‬
‫اويوشوقلق بزه ‪ ،‬راحت بزه ‪ ،‬اويارمق‪ ،‬شوقلنديرمك‪ ،‬غريتلنديرمك سڭا‪”.‬‬
‫“اي عثماجنق؛ يوكڭ آغري‪ ،‬ايشڭ چتني‪ ،‬گوجڭ قيله باغلي‪ .‬تاڭري ياردميجيڭ اولسون؛‬
‫بگلگڭى قوتلي قيلسني؛ يّ‬
‫حق يولنه ياراريل قيلسني؛ ايشيغڭى پاريلداتسني‪ ،‬اوزاقلره ايلتسني؛‬
‫سڭا يوكڭي طاشيياجق گوچ‪ ،‬آياغڭى سورچديرمتيه جك عقل ويرسني‪”.‬‬
‫‪...‬‬
‫طارق بوغره ‪ ،‬عثماجنق‪.‬‬
‫حكايه‬
‫جهانكري پهلوانڭ يتيشديرديگى چراقلردن برى اوسته سنڭ بوتون اويونلرينه واقف اولديغى‬
‫و اوسته سندن داها كنچ و يّقوتلى بولونديغى كبى اوسته سندن ماعدا يڭمديگى پهلوان ده‬
‫قاملامش‪.‬‬
‫طمع بو يا! جهان پهلوانلغنى قزامنق اوزره يالڭز بو اوسته سنڭ ده صريتنى يره كتريمك‬
‫املنه دوشر‪ .‬واقع اوالن مجعيت اثناسنده بتون پهلوانلر كور شري‪ .‬چراق اوسته سيله كورش‬
‫ايتمه يه اصرار ايدر‪.‬‬
‫بالطبع طرفني موافقتيله اير ميداننه چيقيلري‪ .‬بربرلرينه بر ايكى أل آتارلر‪ .‬بر قاچ اويون‬
‫ياپارق يكديگرينڭ يّقوتلرينى آڭالرلر‪ .‬آرتق ايش جديته بيرن‪ .‬بربرلرينى يورمغه باشالرلر‪.‬‬
‫اوسته سى شاكردينڭ هيچ ده خيالندن كچمه ين ديگر بر اويون ياپارق صريتنى يره كترير‪.‬‬
‫اوسته چراق آياغه قالقوب أل أله ويردكلرنده اوسته سى‪:‬‬
‫‪-‬اوالد سڭا شيمدى يه قدر قرق اويونى صريتڭى اوقشايا رق اوگرمتشدم‪ .‬بونى ده‬
‫ميدان مصارعه ده يره كتريمك صورتيله اوگرتدم‪ .‬ايشته بو ده قرق برجنيدر ‪.‬بونى ده اوگرن‬
‫دميش‪.‬‬
‫حممد خالد‪ ،‬لطائف خالد‬
‫علي قوشجي‬ ‫ابو الوفا‬ ‫بريوين‬ ‫ابن سينا‬ ‫پريي رئيس‬

‫مسلمان بيليم انسانلرينڭ اجيادلري‬
‫•علي قوشجي‪ :‬بيوك آسرتونومي بيلگيين‪ .‬ايلك دفعه آيڭ شكللريين آڭالتان كتايب‬ ‫ ‬
‫يازمشدر‪.‬‬
‫•ابو الوفا‪ :‬تريغونومرتيده طانژانت‪ ،‬قوطانژانت‪ ،‬سقانت‪ ،‬قوسكاندی بوالن بيوك عاملدر‪.‬‬ ‫ ‬
‫•بريوين‪ :‬ايلك دفعه دنيانڭ دونديگين اثبات ايتمشدر‪.‬‬ ‫ ‬
‫•ابو كامل شجعا ‪ :‬آوروپا يه مامتاتيگي أوگرمتشدر‪.‬‬ ‫ ‬
‫•ابو معشر‪ :‬مد‪-‬جذر (گل‪-‬گيت) اوالينى ايلك او بوملشدر‪.‬‬ ‫ ‬
‫•بطاين‪ :‬دنيانڭ اڭ بيوك كاشفيدر‪ .‬تريغونومرتينڭ كاشفيدر‪.‬‬ ‫ ‬
‫•جابر بن حيان‪ :‬آطوم بومبه سي فكرينڭ باباسي و كميا بيليمنڭ آتاسي بيوك عامل‪.‬‬ ‫ ‬
‫•آق مشس الدين‪ :‬پاستوردن دورت يوز سنه أوڭجه ميقرويب بوملشدر‪.‬‬ ‫ ‬
‫•جزري‪ :‬سكز عصر أوڭجه اوطوماتيك سيستمڭ قوروجيسي و بيلگي صايارڭ‬ ‫ ‬
‫باباسيدر‪.‬‬
‫•دمريي‪ :‬آوروپا ليلردن دورت يوز سنه أوڭجه زوئولوژي آنسيكلوپديسين يازمشدر‪.‬‬ ‫ ‬
‫•فارايب‪ :‬سس اوالينى ايلك دفعه فزييكي يوڭدن آچيقالمشدر‪ .‬سسڭ فزييكي ايضاحنى‬ ‫ ‬
‫ايلك دفعه او ياپمشدر‪.‬‬
‫•غياث الدين مجشيد‪ :‬مامتاتيكده اونده لق كثري سيستمنى ايلك او بوملشدر‪.‬‬ ‫ ‬
‫•ابن جثار‪ :‬جذامڭ سببنى و تداويسين طقوز يوز سنه أوڭجه آچيقالمشدر‪.‬‬ ‫ ‬
‫•ابن خطيب‪ :‬وبانڭ بوالشيجي بر خسته لق اولديغين علمي يولدن آچيقالمشدر‪.‬‬ ‫ ‬
‫•ابن فرناس‪ :‬رايت )‪ (Wright‬قرداشلردن بيڭ سنه أوڭجه ايلك اوچاغي ياپوب اومچه يي‬ ‫ ‬
‫گرچكلشديردي‪.‬‬
‫•ابن قرقه ‪ :‬طقوز يوز سنه أوڭجه خارقه بر طورنه تزگاهي ياپمشدر‪.‬‬ ‫ ‬
‫•ابن ترك‪ :‬جربڭ متلنى آتان بيلگينلردندر‪.‬‬ ‫ ‬
‫•ادريسي‪ :‬يدي عصر أوڭجه بوگونكينه چوق بڭزه ين دنيا خريطه سي چزيمشدر‪.‬‬ ‫ ‬
‫•ابن سينا‪ :‬اثرلري آوروپا أونيورسيته لرنده آليت يوز سنه درس كتايب اوالرق اوقوتوملشدر‪.‬‬ ‫ ‬
‫طبڭ باباسيدر‪ .‬آوروپا يه گوره آدي آويسنيّادر‪.‬‬

‫•قاضزيا ده رومي‪ :‬ياشاديغي عصرڭ اڭ بيوك مامتاتيك و آسرتونومي بيلگينيدر‪ .‬فزييك‬ ‫ ‬
‫قوراللريين آسرتونومي يه اويارالمشدر‪.‬‬

‫يوز اللي سنه أوڭجه‬ ‫)‪(Robert Koch‬‬ ‫•عباس وسيم‪ :‬ورم ميقروبين روبريت قوخدن‬ ‫ ‬
‫كشف ايتمشدر‪.‬‬
‫•ابن النفيس‪ :‬آوروپا ليلردن أوچ عصر أوڭجه كوچك قان طوالشيمنى كشف ايتمشدر‪.‬‬ ‫ ‬
‫•پريي رئيس‪ :‬دورت يوز سنه أوڭجه بوگونكينه اڭ ياقني دنيا خريطه سين چزيمشدر‪.‬‬ ‫ ‬
‫•عمر خيام‪ :‬جرب علمنڭ قوروجيلرندندر‪ .‬ايلك قتاراقت عملياتنى ياپمشدر‪.‬‬ ‫ ‬
‫•علي بن عباس‪ :‬بيڭ سنه أوڭجه قانسر عمليايت ياپمشدر‪.‬‬ ‫ ‬
‫•ابن يونس‪ :‬غليله دن أوڭجه صارقاجي بوملشدر‪.‬‬ ‫ ‬
‫•علي بن عيسي‪ :‬ايلك دفعه گوز خسته لقلري حقنده اثر يازمشدر‪.‬‬ ‫ ‬
‫(دوزنلنمشدر)‬
‫‪http://www.msxlabs.org‬‬
4. ÜNİTE
OSMANLI TÜRKÇESİNDEKİ TAMLAMALARIN
ANLAM ÖZELLİKLERİ
1. Farsça Tamlamaların Anlam Özellikleri
2. Arapça Tamlamaların Anlam Özellikleri
‫‪118‬‬ ‫‪DÖRDÜNCÜ ÜNİTE‬‬
‫‪1. Farsça Tamlamaların Anlam Özellikleri‬‬
‫‪” tabirlerini günümüz Türkçesiyle ifade‬لسان حال‪ ،‬صداي قرآن‪ ،‬مكتب حقوق“‬
‫?‪ediniz. Bu tabirleri günümüz Türkçesine aktarırken nasıl bir yol izlediniz‬‬
‫‪"Elhân-ı Şitâ” başlıklı şiiri, renkli yazılmış kelimelere dikkat ederek okuyunuz.‬‬
‫احلان شتا‬
‫بر بياض لرزه ‪ ،‬بر دومانلي اوچوش‪،‬‬
‫اشين غائب ايله ين بر قوش گيب قار‬
‫گچن ايام نوبهاري آرار‪...‬‬
‫اي قلوبڭ سرود شيداسي‪،‬‬
‫اي كبوترلرڭ نشيده لري‪،‬‬
‫او بهارڭ بو ايشته فرداسي‬
‫قاپالدي بر درين سكوته يري قارلر‪.‬‬
‫‪...‬‬
‫سزي داللرده ‪ ،‬النه لرده آرار‪.‬‬
‫گيتديڭز‪ ،‬گيتديڭز سز اي مرغان‪،‬‬
‫شيمدي بوش قالدي سرتسر يوه لر؛‬
‫يوه لرده ‪-‬يتيم يب افغان!‪-‬‬
‫صوڭ قاالن مايئ توگلري قوغالر قارلر‪.‬‬
‫‪...‬‬
‫گوكلردن امللر گيب ريزان اولويور قار‪...‬‬
‫هر صعده خيامل گيب پويان اولويور قار‪...‬‬
‫بر باد خاموشڭ پر صفنده اويوقالر‬
‫طرزنده طورور بر آرالق صوڭره اوچارلر‪.‬‬
‫‪...‬‬
‫جناب شهاب الدين‬
‫‪http://www.siirleri.org‬‬
DÖRDÜNCÜ ÜNİTE 119
Dikkat
Farsça tamlamalarda, önce tamlanan sonra tamlayan gelir. Tamlamaya
son kelimeden başlanarak geriye doğru anlam verilir.
kış nağmeleri ‫احلان شتا‬

ilkbahar günleri ‫ايام نوبهار‬
çılgınca şarkılar ‫سرود شيدا‬
sessiz rüzgâr ‫باد خاموش‬
Yazalım
"Elhan-ı Şita" isimli şiirde işlenen duygu ve düşünceleri bir kompozisyon
hâlinde ifade ediniz.
.....................................................................................................................................
.....................................................................................................................................
.....................................................................................................................................
.....................................................................................................................................
.....................................................................................................................................
Aşağıdaki tamlamalarda geçen kelimelerin anlamlarını sözlükten bularak
tamlamaları örnekteki gibi günümüz Türkçesine çeviriniz.
...........................
‫راە وطن‬ saf, temiz ‫پر صف‬
.......................... ‫قلب ملت‬ ........................ ‫يتيم يب أفغان‬
.......................... ‫نسل كرمي‬ .......................... ‫حرکت ادبيه‬
............................ ‫ارباب قلم‬ ......................... ‫عشق صنعت‬
............................ ‫خون محيت‬ ........................... ‫خاك وطن‬
120 DÖRDÜNCÜ ÜNİTE
Eşleştirelim
Aşağıdaki Farsça tamlamaları anlamlarıyla -örnekteki gibi- eşleştiriniz.
vekiller heyeti 1 ‫دين اسالم‬
İslam dini 2 ‫شوراى عثمانی‬
adli hükümler 3 ‫مکاتب عسکری‬
dünya yurdu 4 1 ‫هيئت وکال‬
askerî okullar 5 ‫باب بيت‬
geçim derdi 6 ‫ميثاق مليّى‬
ev kapısı 7 ‫دار دنيا‬
millî ant 8 ‫درد معيشت‬
hayal kırıklığı 9 ‫احکام عدلی‬
Osmanlı şurası 10 ‫سقوط خيال‬

Cümle Kuralım
Aşağıda anlamları ile birlikte verilen Farsça tamlamalarla birer cümle kurunuz.
............................................................
............................................................ tıp
mektebi
‫مکتب طب‬
............................................................
............................................................
............................................................
............................................................ Osmanlı
Devleti
‫َد ْولت عثمانيه‬
............................................................
............................................................
............................................................
yüksek,
............................................................
yüce ‫باب عالی‬
............................................................ kapı
............................................................
............................................................
............................................................
aşk derdi ‫درد عشق‬
............................................................
............................................................
............................................................
............................................................ su
damlası
‫قطرۀ آب‬
............................................................
............................................................
............................................................
............................................................ ağlayan
göz
‫چشم کريان‬
............................................................
............................................................
‫‪Okuyalım-Yazalım‬‬
‫‪Aşağıdaki beyitleri okuyunuz ve günümüz Türkçesiyle okunuşlarını yazınız.‬‬
‫بنده جمنوندن فزون عاشقلق استعدادى وار‬

‫عاشق صادق بنم جمنونڭ آجنق آدى وار‬
‫فضويل‬
‫(اسكندر پاال‪ ،‬كتاب عشق)‬
‫‪..................................................................................‬‬
‫‪..................................................................................‬‬
‫‪..................................................................................‬‬
‫‪..................................................................................‬‬
‫اهل متكينم بنى بڭزمته اى كل بلبله‬

‫درده يوق صربى آنڭ هر حلظه بيڭ فريادى وار‬
‫فضويل‬
‫‪..................................................................................‬‬
‫‪..................................................................................‬‬
‫‪..................................................................................‬‬
‫‪..................................................................................‬‬
‫نه سليمانه اسريز نه سليمڭ قولى يز‬

‫كيمسه بيلمز بزى بر شاه كرميڭ قولى يز‬
‫حرييت‬
‫‪..................................................................................‬‬
‫‪..................................................................................‬‬
‫‪..................................................................................‬‬
‫‪..................................................................................‬‬
Okuyalım-Yazalım etkinliğinde yer alan beyitlerdeki Farsça tamlamaları, farklı
renkteki bir kalemle işaretleyiniz. Sözlük yardımıyla tamlamaların anlamlarını be
be-
lirleyiniz. Daha sonra bulduğunuz tamlamaları ve anlamlarını aşaşağıya yazınız.
Farsça Tamlama Anlamı
........................................ ......................................................................................
........................................ ......................................................................................
........................................ ......................................................................................
Okuyalım
"Elhân-ı Şitâ” başlıklı şiiri, renkli yazılmış kelimelere dikkat ederek okuyunuz.
‫چيقايل گوكلره آهم شرري دونه دونه‬
‫ياندي قنديل سپهرڭ جگري دونه دونه‬
‫جنايت‬
‫نی بزم غمم اي ماه نه بولسه ڭ يله وير‬

‫اوده يامنش قورو جسممده هوادن غريي‬
‫فضويل‬
‫گر حضور ايتمك ديلرسه ڭ اي حميب فارغ اول‬

‫اوملا يا وحدت جهانده كوشۀ عزلت گيب‬
‫حميب‬
‫ايريشوب بهاره بلبل يڭيلندي صحبت گل‬

‫يينه نوبت حتمل ديل يب قراره دوشدي‬
‫شيخ غالب‬
Yazalım
Yukarıdaki beyitlerin okunuşlarını aşağıya yazınız.
• .............................................................................................................................
.............................................................................................................................
• .............................................................................................................................
.............................................................................................................................
• .............................................................................................................................
.............................................................................................................................
• .............................................................................................................................
.............................................................................................................................
Okuyalım–Yazalım etkinliğinden yararlanarak beyitlerde geçen Farsça
tamlamaları ve anlamlarını aşağıdaki noktalı alana yazınız.
.....................................................................................................................................
.....................................................................................................................................
.....................................................................................................................................
.....................................................................................................................................
.....................................................................................................................................
.....................................................................................................................................
Yorumlayalım
Muhibbî’nin beytini yorumlayarak düşüncelerinizi aşağıya yazınız.
.....................................................................................................................................
.....................................................................................................................................
.....................................................................................................................................
.....................................................................................................................................
.....................................................................................................................................
.....................................................................................................................................
.....................................................................................................................................
Aşağıdaki beyit ve cümlelerde boş bırakılan yerlere, verilen Farsça tamla
tamla-
malardan uygun olanları yazınız.
‫روی زمني‬ ‫شهر استانبول‬ ‫بالى عشق‬ ‫باد صبا‬

‫ سوديگمه كيدرسه ڭ‬........................
‫اول كونش يوزيل يه وار سالم سويله‬
‫گوهري‬
‫ ايله قيل آشنا بنى‬........................................ ‫يا رب‬

‫ دن ايتمه جدا بنى‬.......................................... ‫بر دم‬
‫فضويل‬
‫ ده چيچكلر آچدى‬........................................ ‫بهار كلدى‬

‫ ايدى‬........................................ ‫عثمانلى دولتنڭ پاى ختتى‬
Cümle Kuralım
“Rûy-ı zemin” ve “bâd-ı sabâ” tamlamalarını birer cümlede kullanınız.
............................................. .............................................
............................................. .............................................
............................................. .............................................
............................................. .............................................
............................................. .............................................
Tamlamaları Bulalım
Farsça tamlamaların fazlaca kullanıldığı Edebiyat-ı Cedide ve Fecr-i Ati
Dönemleri’ne ait eserlerden veya Türk edebiyatında önemi olan gazete ya ya-
zılarından araştırma yaparak sınıfa getiriniz. Bu yazılardaki Farsça tamlamaları
tespit ederek tamlamaların anlamlarını bulunuz.
Okuyalım
Aşağıdaki metinleri, renkli yazılmış kelimelere dikkat ederek okuyunuz.
‫نوال تاجم كبى بامشده كوتورسه م دامئ‬
‫قدم نقشنى اول حضرت شاه رسلڭ‬
ّ‫كل كلزار ي‬
‫نبوت او قدم صاحبيدر‬
‫امحدا طورما يوزڭ سور قدمنه او كلڭ‬
‫ امحد‬.١
)‫ كتاب عشق‬،‫(اسكندر پاال‬
ّ‫حل أيله يه مز مسئلۀ عشقى ي‬

‫مدرس‬
‫بغداديل روحي‬
)‫ منتخبات مصاريع و ابيات‬،‫(حممد طاهر بن رفعت‬
‫چشم اعمايه كوره ليل ونهار ايكيسى بر‬

‫عيين‬
‫بلبل آغالر كل كولر احوال عامل بويله در‬

‫ال ادري‬
‫نافع اوملاز مرض عشقه مداواى حكيم‬

‫نوعي‬
Yazalım
Yukarıdaki metinlerde geçen Farsça tamlamaların okunuşlarını aşağıya
yazınız. Bilmediğiniz kelimelerin anlamlarını sözlükten bularak tamlamaları gü
gü-
nümüz Türkçesine çeviriniz.
Tamlamalar Anlamları
................................................ ..............................................................................
................................................ ..............................................................................
................................................ ..............................................................................
................................................ ..............................................................................
................................................ ..............................................................................
................................................ ..............................................................................
................................................ ..............................................................................
Düşünelim-Yazalım
I. Ahmet’ten alınan dörtlüğü tekrar okuyunuz. Dörtlükte dile getirilen düşün
düşün-
celeri kendi cümlelerinizle aşağıya yazınız.
.....................................................................................................................................
.....................................................................................................................................
.....................................................................................................................................
.....................................................................................................................................
.....................................................................................................................................
.....................................................................................................................................
.....................................................................................................................................
.....................................................................................................................................
.....................................................................................................................................
Yapboz Yapalım
Osmanlı Türkçesiyle yazılmış Farsça tamlamaların olduğu kitaplardan foto foto-
kopi çektirip yapboz hazırlayarak sınıfa getiriniz. Yapbozu parçalara ayırınız ve
bu parçaları kısa sürede birleştirerek tamlamalar oluşturunuz.
Dikkat
Az da olsa bazı Farsça tamlamalarda, tamlayan tamlanandan önce gele
gele-
bilir. Bu tür tamlamalarda anlam aynen Türkçedeki gibi verilir.
‫( گالب‬gül-ab): gül suyu ‫عاملتاب‬

(âlem-tâb):
dünyayı aydınlatan
‫( شري پنچه‬şir-pençe): ‫( بلند باال‬bülend-bâlâ):

aslan pençesi uzun boylu
Araştıralım
Farsça tamlamalardan tamlayan ile tamlananın yer değiştirdiği tamlama
tamlama-
lara uygun örnekler bulunuz. Defterinize yazınız.
‫‪DÖRDÜNCÜ ÜNİTE‬‬ ‫‪129‬‬
‫‪2. Arapça Tamlamaların Anlam Özellikleri‬‬
‫نصر الدين‬ ‫بيت املال‬ ‫شيخ االسالم‬

‫‪“Nasre’d-din, beytü’l-mal, şeyhü’l-İslam” tamlamaları Arapça tamlama-‬‬
‫‪lardır. Bu tamlamaların daha önce öğrendiğiniz Farsça tamlamalardan farkı‬‬
‫‪ne olabilir? Söyleyiniz.‬‬
‫‪Aşağıdaki metni, renkli yazılan tamlamaları dikkate alarak okuyunuz.‬‬
‫اسكي شعرڭ روزگاريله‬

‫اي لشكر مفتح االبواب اور بوگون‬
‫‪...‬‬
‫اور تركي گوندرن يد تقدير عشقنه‬
‫درك ايتديلركه مرقد پاك حممده‬
‫روح القدسله عرش خدا دن خرب گلور‬
‫…‬
‫بر تك غزل برياقسه يرت بر غزل سرا‬
‫هر بييت آجنق اومللي بيت الغزل گيب‬
‫…‬
‫دل وارمي قهر دهر ايله ويران ايديلمدك‬
‫قالدي پريشان ايديلمدك‬ ‫بيت‬
‫…‬
‫ئوملك قدرده وار ياشايوب كهنه مك حزين‬
‫بر چاره يوقميدر بوڭا يا رب العاملني‬
‫حييي كمال بياتلي‪ ،‬اسكي شعرڭ روزگاريله‬
Dikkat
Arapça tamlamalarda önce tamlanan sonra tamlayan gelir. Tamlamalar
günümüz Türkçesine sondan başa doğru çevrilir.
‫ نتيجة القصه‬-hikâyenin sonucu

‫باب البيت‬-evin kapısı
“Eski Şiirin Rüzgârıyla” isimli eserden alınan mısralarda geçen Arapça tam
tam-
lamaları günümüz Türkçesiyle yazınız. Ayrıca sözlükten yararlanarak tamlama
tamlama-
ların anlamlarını karşılarına yazınız.
.......................................... ..............................................................................
.......................................... ..............................................................................
.......................................... ..............................................................................
.......................................... ..............................................................................
.......................................... ..............................................................................
Yazalım
“Eski Şiirin Rüzgârıyla” isimli eserden alınan beyitlerden ikisini yorumlayarak
.....................................................................................................................................
.....................................................................................................................................
.....................................................................................................................................
.....................................................................................................................................
.....................................................................................................................................
.....................................................................................................................................
.....................................................................................................................................
.....................................................................................................................................
.....................................................................................................................................
.....................................................................................................................................
.....................................................................................................................................
.....................................................................................................................................
‫‪Aşağıdaki metni Arapça tamlamalara dikkat ederek okuyunuz.‬‬
‫…‬
‫عجب نه دندركه ايكی اوچ يوز سنه دن بري‬
‫عراق‪ ،‬ايران و تركستان‪ ،‬ابن سينالر‪ ،‬فخرالدينلر‪ ،‬حميي الدينلر‬
‫يتيشديرمييور؟‬
‫…‬
‫انسان علي العموم نه قدر عقل و احتياط ايله مغرور ايسه‬
‫اول قدر ده جاهل و يب بصريتدر‪.‬‬
‫ابن سينا‬
‫(دوچ‪ .‬در‪ .‬أوڭدر گوچگون‪ ،‬ضيا پاشا)‬
‫فريد الدين عطارڭ أوڭلي منطق الطري آديل تصويف مثنويسي‬
‫هم چوق اوقونان هم ده ترك ادبياتنه چوق اتكي ايدن بر‬
‫اثردر‪.‬‬
‫…‬
‫بيوك متصوف شاعر يونس امره نڭ رسالة النصحيه آديل‬
‫اثري‪ ٥٧٣ … ،‬بيتلي كوچك بر مثنويدر‪.‬‬
‫…‬
‫سليمان چلبينڭ ‪ ٧٣٠‬بيتلك وسيلة النجات آدينى ويرديگي‬
‫مولدي‪ ،‬يازيلمش پك چوق مولد اچينده اڭ طانينمشي و يوز‬
‫يونس امره‬ ‫ييللر بوينجه اڭ چوق اوقوناين اوملشدر‪.‬‬
‫دوچ‪ .‬در‪ .‬خلوق ايپكدن‪ ،‬اسكي ترك ادبيايت نظم شكللري‬
‫‪Metinde geçen Arapça tamlamaları okunuşlarıyla aşağıya yazınız.‬‬
‫‪.....................................................................................................................................‬‬
‫‪.....................................................................................................................................‬‬
‫‪.....................................................................................................................................‬‬
‫‪.....................................................................................................................................‬‬
‫‪.....................................................................................................................................‬‬
‫‪Tamlama Oluşturalım‬‬
‫‪Aşağıda karışık olarak verilen kelimelerden anlamlı tamlamalar oluşturarak‬‬
‫‪boş bırakılan yerlere yazınız.‬‬
‫امري‪ ،‬الرشاد‪ ،‬الفنون‪ ،‬سبيل‪ ،‬رئيس‪ ،‬املؤمنني‪ ،‬القرا‪ ،‬خري‪ ،‬البشر‪ ،‬دار‬
‫‪dâru’l-fünûn‬‬
‫‪...............................................‬‬
‫‪...............................................‬‬
‫‪...............................................‬‬
‫‪...............................................‬‬
‫‪...............................................‬‬
‫سوزده ضرب املثل ايرادينه سوز يوق اما‬
‫سوز اودر عامله سندن قاال بر ضرب مثل‬
‫نايب‬
‫بيت احلرامه وارمامش آنڭ صفاسي يوق‬

‫سيد نسيمي‬
‫(حممد طاهر بن رفعت‪ ،‬منتخب مصاريع و ابيات)‬
‫بولوندم بن دخي دارالشفاي باب عاليده‬

‫فالتوين بگنمز آنده چوق ديوانه لر گوردم‬
Bulalım-Yazalım
1. “Seçme Metinler” başlığıyla verilen şiirleri okuyunuz. Bu şiirlerde kullanılan
Arapça tamlamaları bularak günümüz Türkçesiyle aşağıya yazınız.
............................
Arapça
tamlamalar
....................... ....................
2. Bulduğunuz tamlamaların anlamlarını aşağıya yazınız.

................................................................................................................................
................................................................................................................................
................................................................................................................................
................................................................................................................................
................................................................................................................................
................................................................................................................................
................................................................................................................................
................................................................................................................................
3. Nabî’ye ait beytin temasını bulunuz ve bu tema ile ilgili düşüncelerinizi

................................................................................................................................
................................................................................................................................
................................................................................................................................
................................................................................................................................
................................................................................................................................
................................................................................................................................
................................................................................................................................
‫‪Aşağıdaki metni, renkli yazılan tamlamaları dikkate alarak okuyunuz.‬‬
‫عثمانلي سلطانلرينڭ چشيديل دومنلرده قولالندقلري عنوانلر‬
‫عني زمانده دولت و حكمدارلق قاوراملريين و دولتڭ گليشمه‬
‫دومنلريين ده آچيقالر‪.‬‬
‫…‬
‫استانبول فتحندن صوڭره مكه و مدينه ايله عرب مملكتلرينڭ‬
‫احلاقيله برجني سليم خادم احلرمني الشريفني‪ ،‬قانوين سليمان‬
‫فاتح سلطان حممد‬ ‫خليفۀ مسلمني و خليفۀ روی زمني عنوانلريين يگله دى‪.‬‬
‫…‬
‫ايلك عثمانلي بگلگنى قورمش اوالن عثمان‪ ،‬غازي و بك‬
‫ويا امري‪ ،‬امري املعظم عنوانلريله يتينمش گورومنكده در‪.‬‬
‫…‬
‫اورخان‪ ،‬ايلك كز آدينه گوموش سكه باصيالن سلطان‬
‫عنواين آالن عثمانلي حكمداريدر‪ .‬داها أوڭجه كي تارخيلرده‬
‫كتابه لرده اورخان اچيون قولالنيالن سلطان الغزات‪ ،‬يعين غازيلر‬
‫سلطاين عنواين‪ ،‬گرچك سلطان االعظم عنواننى آالماديغي‬
‫اچيون قاچاماقلي قولالنيلمشدر‪.‬‬
‫…‬
‫اسالمي بر عنوان اوالن سلطان عنواين گرچك مشروع‬
‫ياووز سلطان سليم‬ ‫حكمدارلغي افاده ايتديگي اچيون دامئا قولالنيلمشدر‪ .‬سلطان‬
‫املعظم‪ ،‬سلطان السالطني ويا سلطان اعظم‪ ،‬سلطان العرب‬
‫والعجم شكللري ترجيح اولونويوردي‪.‬‬
‫…‬
‫استانبول فاحتي‪ ،‬طوغي روما اميپراطورلرينڭ واريث اومله‬
‫ادعاسيله عنوانلرينه قيصر روم عنواننى اكله دى‪ .‬عني زمانده‬
‫سلطان الربين و خاقان البحرين (ايكي قره نڭ سلطاين و‬

‫ايكي دڭزڭ خاقاين) عنوانيله آناطويل و روم ايلي و قره دڭز‬
‫و آق دڭزڭ حكمداري عنواننى بنمسه دي‪ .‬بو عنواين‬
‫سلطان الرب و خاقان البحر شكلنده آناطويل سلچوقليلرنده‬
‫ده بولويورز‪ .‬آتالري گيب فاحتڭ يگله ديگي بر باشقه عنوان‬
‫ده سلطان الغزات و جماهدين عنوانيدر‪.‬‬
‫خليل ايناجلق‪،‬‬
‫عثمانليلر (اميپراطورلق‪ ،‬آوروپه ايله ايليشكيلر)‬
‫‪Yukarıdaki metinde renkli yazılmış Arapça tamlamaların okunuşlarını aşağı‬‬
‫‪aşağı-‬‬
‫‪daki noktalı alana yazınız.‬‬
‫‪.....................................................................................................................................‬‬
‫‪.....................................................................................................................................‬‬
‫‪.....................................................................................................................................‬‬
‫‪.....................................................................................................................................‬‬
‫‪.....................................................................................................................................‬‬
‫‪.....................................................................................................................................‬‬
‫‪Sözlükten Araştıralım‬‬
‫‪Sözlükten de yararlanarak metindeki Arapça tamlamaların anlamlarını bu‬‬
‫‪bu-‬‬
‫‪lunuz ve bunları, günümüz Türkçesiyle aşağıya yazınız.‬‬
‫‪.....................................................................................................................................‬‬
‫‪.....................................................................................................................................‬‬
‫‪.....................................................................................................................................‬‬
‫‪.....................................................................................................................................‬‬
‫‪.....................................................................................................................................‬‬
‫‪.....................................................................................................................................‬‬
‫‪Aşağıdaki metni, içinde geçen tamlamaları dikkate alarak okuyunuz.‬‬
‫خامتة الكتاب‬
‫ايشبو كتاب عظيم و خطاب كرميي مجع ايله ين يازجيي‬
‫اوغلي امحد بيجاندر‪ .‬حق تعايل رمحت ايله سني آنه كه ايشبو‬
‫كتايب مجع ايله دي و مجيع عاملڭ علمنى بونده درج ايله دي‪.‬‬
‫…‬
‫اميدي سن دخي گل بو كتابكه مغارب الزماندر‪ ،‬تركي‬
‫ديلند ندركه تا كيم بو بزم ايلڭ قومي دخي معارفدن و انوار‬
‫علمدن فائده گورسونلر‪.‬‬
‫…‬
‫بن مسكني دخي آنڭ مبارك سوزي ايله ايشبو كتاب كيم‬
‫آدينى انوار العاشقني ويردم‪ ،‬احسن البالد و دار اجلهاد گليبوليده‬
‫متام ايله دم‪.‬‬
‫امحد يازجيي اوغلي‬
‫(پروف‪ .‬در‪ .‬فاروق قدري تيمور طاش‪ ،‬عثمانلي تركجهسي متنلري)‬
‫ويرمم سڭا چك بندن الڭ اي ملك املوت‬
‫جانامنه نذر ايله ديگم جانه طوقومنا‬
‫عاشق عمر‬
‫هر علي حيدر دگلدر‪ ،‬دينيلمز هر سيفه ذو الفقار!‬

‫كچه جي زاده يّ‬
‫عزت مال‬
‫مدنيتڭ بني امللل فقط حرثڭ مطلقا مليّي اولديغين اونومتاياجغز‪.‬‬
‫اورخان سيفي اورخون‬
‫اورخان سيفي اورخون‬ ‫)‪(http://www.tdk.gov.tr‬‬
Yazalım
Yukarıdaki metinlerde geçen Arapça tamlamaları bularak aşağıdaki nok
nok-
talı alana okunuşlarıyla yazınız.
.....................................................................................................................................
.....................................................................................................................................
.....................................................................................................................................
Cümle Kuralım
Osmanlı Türkçesiyle yazılmış bir eser, yazılı belge, kitâbe veya bir mezar taşı
gördünüz mü? İzlenimlerinizi yazınız.
.....................................................................................................................................
.....................................................................................................................................
.....................................................................................................................................
.....................................................................................................................................
Dikkat
İkinci ünitede işlendiği gibi Arapça tamlamaları Farsça tamlamalardan
ayıran en önemli özellik “ ” takısıdır. ‫ال‬
Metinlerde “Envarü’l-Âşıkîn, Hâdimu’l-Haremeyni’ş-Şerifeyn, Sultanu’l-
A’zam” örneklerinde görüldüğü gibi Arapça tamlamaların büyük bir kısmı
makam, mevki, kitap isimlerinde, bilimsel terim ve dinî tabirlerde kullanılır.
Az da olsa bazı Arapça tamlamalarda tamlayan tamlanandan önce gelir.
Bu tür tamlamalarda anlam aynen Türkçedeki gibi verilir.
kabul edilmiş duâ:
ّ‫مستجاب ي‬
‫الدعا‬ ُ
ّ‫ُ ي‬
şerefli soy sahibi: ‫كرمي النسب‬
çok kullanılan: ‫االستعمال‬ ْ ‫كثري‬ُ
ْ ُ
çabuk, hızlı anlayış: ‫سريع االنتقال‬
ْ ُ
az akıllı: ‫قليل العقل‬
Araştıralım
Siz de yukarıdaki örnekte olduğu gibi Arapça tamlamalardan tamlayan ile
tamlananın yer değiştirdiği tamlamalara örnekler bulunuz.
Okuyalım-Yazalım
Aşağıda verilen Arapça tamlamaları günümüz Türkçesine çeviriniz. Anlam
Anlam-
larını sözlükten bularak karşılarına yazınız.
Anlamları Okunuşları Arapça tamlamalar

sonsuza kadar ilelebed ‫الى ا البد‬
‫يف احلقيقه‬
ّ‫ي‬
‫باخلاصه‬
‫على العاده‬
‫بني امللل‬
ّ‫ي‬
‫بالذات‬
‫بالتفصيل‬ ّ‫ي‬
ّ‫ي‬
‫والسالم‬
Aşağıdaki cümlelerde boş bırakılan yerlere, verilen Arapça tamlamalar
tamlamalar-
dan uygun olanları yazınız.
ّ‫ي‬
‫دار العجزه‬-‫على العاده‬-‫باخلاصه‬-‫املؤمنني‬ ‫امري‬-‫والسالم‬
.‫ پراتيك ياپمق كركري‬.......................... ‫عثمانليجه اوقومه خزيميزى يوكسلتمك اچيون‬
.‫ بر چاليشمه يله باشارى صاغالمناز‬........................................
........................................ ‫بو ايش بو قدر بسيطدر‬
.‫ سلطان عبد احلميد طرفندن ياپديريلمشدر‬.................................... ‫استانبولدهكى‬
.‫ دينريدى‬.................................... ‫ايلك دومنلرده خليفه لره‬

Tamlamaları Bulalım
Türk edebiyatında önemli bir yeri olan eserlerden veya gazete yazılarından
araştırma yaparak Arapça tamlamaların kullanıldığı metinleri sınıfa getiriniz.
Bu yazılardaki Arapça tamlamaları tespit ediniz. Sözlükten yararlanarak bunbun-
ların günümüz Türkçesindeki karşılığını söyleyiniz.

1. Aşağıdakilerden hangisi “insanlığın fikri” tamlamasının karşılığıdır?
A) ‫ارباب قلم‬ B) ‫عشق صنعت‬ C) ‫ثروت فنون‬ D) ‫خيال انسان‬ E) ‫فكر بشر‬
2. Aşağıdakilerden hangisi, Farsça tamlama kuralına göre yapılmış bir
tamlamadır?
A) ‫ ضرب مثل‬B) ‫سريع االنتقال‬ C) ‫نورالدين‬ D) ‫دارالفنون‬ E) ‫اولو االمر‬

3. Aşağıdakilerden hangisi, Arapça tamlama kuralına göre yapılmış bir
tamlamadır?
A) ‫شاه رسل‬ B) ‫نقش قدم‬ C) ‫امري املؤمنني‬ D) ‫دل ناالن‬ E) ‫كل رخسار‬
B. Aşağıdaki yargılardan doğru olanların başına “D”, yanlış olanların başına “Y”
yazınız.
( ) Farsça tamlamalarda her zaman önce tamlanan gelir.
( ) Bazı Arapça tamlamalarda önce tamlayan gelir.
( ) Osmanlı Türkçesinde genellikle Farsça tamlamalar kullanılır.
( ) ‫ حسب القدر‬tamlaması Farsça bir tamlamadır.
C. Aşağıdaki soruları cevaplayınız.
1. Arapça ve Farsça tamlamaları, günümüz Türkçesine çevirip anlamlandırır-
ken nelere dikkat etmeliyiz?
2. Osmanlı Türkçesinde Arapça tamlamalar daha çok hangi alanlarda kulla-
nılmıştır?
‫‪D. Aşağıdaki mısra ve beyitleri günümüz Türkçesine çevirerek Farsça ve‬‬

‫‪Arapça tamlamaları işaretleyiniz.‬‬
‫قابل فيض اوالنه اهل هرن خبل ايتمز‪.‬‬

‫بليغ‬
‫‪.....................................................................................................................................‬‬
‫سيد نوع بشر درياي يّ‬

‫در اصطفا‬
‫فضويل‬
‫‪.....................................................................................................................................‬‬
‫دوستى زار و حزين دمشنى شادان أيلر‬

‫صرب قيل أيله مه بركيمسه يه اظهار املڭ‬
‫سيد وهيب‬
‫‪.....................................................................................................................................‬‬
‫‪.....................................................................................................................................‬‬
‫اهل دلدر دييه مم سينهسى صاف اوملايانه‬

‫اهل دل بر برينى بيلمه مك انصاف دگل‬
‫نفعي‬
‫‪.....................................................................................................................................‬‬
‫‪.....................................................................................................................................‬‬

‫يوللر‬
‫بر المبه حزنيله‬
‫قيصيلدى آلتون افقلرده آقشامڭ كونشى؛‬
‫سوندى كوللرده عكس كريه وشى‬
‫كيجه نڭ عودت سكونيله‪...‬‬
‫يوللر‬
‫كه كيدر كيمسه سز‪ ،‬تهى‪ ،‬ابدى‬
‫يوللر‬
‫خط پر سكوت اولدى‬ ‫هپ برر يّ‬
‫آقشامڭ سينۀ غبارنده‬
‫اونلر‪.‬‬
‫هانكى بر بلدۀ خياله كيدر‪،‬‬
‫بويله سسسز و كيمسه سز شيمدى؟‬
‫مفتور‬
‫و حمرتز يينه برنفخۀ خيال أسييور؛‬
‫بو نفخه داللرى بى تاب و بى جمال اويوتور‪.‬‬
‫صوڭره أيلر كياهى نالنده‪،‬‬
‫صوڭره آغوش افق اچينده ئولور‪...‬‬
‫اى قلب!‬
‫سنى ئولديرمه سني برسايۀ شب‪،‬‬
‫ايشته بر دست ساحر و خمفى‬
‫سڭا نور جنومى اينديردى‪.‬‬
‫قورولدى ايشته‪ ،‬مسافات اچينده‪ ،‬الل مسا‬
‫حس و معابد خليا‬‫بوتون معابد يّ‬
‫بوتون معابد جمهولۀ اميد بشر‪...‬‬
‫غروب اچينده بر اشكال بى حدود ذهب‬

‫زجاج صنعت و فكرتله يوكسلريلر هپ؛‬
‫بويوك دڭزلره بڭزر أتكلرنده سكوت‪،‬‬
‫سكوت نا متناهى‪ ،‬سكوت نا حمدود‪.‬‬
‫…‬
‫امحد هاشم‬
‫(حيايت دوه يل‪ ،‬عثمانلي تركجه سي قيالغوزي ‪)٢‬‬
‫گلخانه خط همايونندن‬
‫مصطفي رشيد پاشا طرفندن گلخانه ده اوقونان خط مهايونڭ صورتيدر‪:‬‬
‫مجله يه معلوم اولديغي أوزره دولت يّ‬
‫عليه مزڭ بدايت ظهورندن بري احكام جليلۀ قرآنيه‬
‫و قوانني شرعيه يه كماليله رعايت اولونديغندن سلطنت يّ‬
‫سنيه مزڭ يّقوت و مكنت و باجلمله‬
‫تبعه سنڭ رفاه و معمورييت رتبۀ غايته واصل اوملشكن يوز اللي سنه واردركه ‪ ،‬غوائل متعاقبه‬
‫و اسباب يّ‬
‫متنوعه يه مبين نه شرع شريفه و نه قوانني منيفه يه انقياد و امتثال اولومنامق حسبيله‬
‫يّأولكي يّقوت و معموريت بالعكس ضعف و فقره مبدل اوملش…‬
‫‪ ٢٦‬شعبان‪ ،‬سنه ‪ ،١٢٥٥ :‬يوم‪ :‬پازار‪ ٣ ،‬قاسم ‪١٨٣٩‬‬
‫(عرفان بيڭگول‪ ،‬ئولكه مزده آناياسا حركتلري)‬
Proje Görevi
Sınıf 11
Ünite Adı Osmanlı Türkçesindeki Tamlamaların Anlam Özellikleri
Beklenen Performans Araştırma, İş Birliği
Süre 1 Ay
Proje Konusu
Sizden Tanzimat, Edebiyat-ı Cedide ve Fecr-i Ati dönemlerine ait manzum ve

mensur eserlerden bazılarını belirleyip bu eserlerde geçen Farsça ve Arapça
tamlamaları anlam yönünden incelemeniz ve çalışmalarınızla ilgili bir kitapçık
oluşturmanız beklenmektedir.
Kitapçığı hazırlarken;
Yukarıda sayılan dönemlere ait eserlerin Osmanlı Türkçesi alfabesiyle yazılmış
şekillerine yer vermelisiniz.
Dönemlerle ilgili eserlerin ve yazarlarının görsellerini de kullanabilirsiniz.
Projeyi Hazırlarken Dikkat Etmeniz Gerekenler
1. Bu projeyi hazırlamak için sınıfınızdan grup hâlinde çalışabileceğiniz arkadaş-

lar belirlemelisiniz.
2. Araştırmalarınızı zamanında tamamlayacak ve çalışmalarınızı okulda sergile-
yebilecek şekilde bir plan oluşturmalısınız.
3. Grup üyeleri kendi aralarında çalışma sürecinde üstleneceği sorumlulukları
belirlemelidir.
4. Adı geçen dönemlere ait eserleri belirlerken edebiyat öğretmenlerinizden
yardım almalısınız.
5. Arapça ve Farsça tamlamaları anlamlandırırken ve anlamlarına göre grup-
landırırken Osmanlı Türkçesi sözlükleri, kitaplar, dergiler, İnternet, kaynak kişi-
ler vb.den yararlanabilirsiniz.
6. Projenizi okuldaki arkadaşlarınızın görebileceği bir yerde sergilemelisiniz. Ki-
tapçığı fotokopi yoluyla çoğaltmayı da düşünmelisiniz.
7. Proje görevinizi en geç .../.../20... tarihine kadar bitirmelisiniz.
PROJE GÖREVİ DERECELİ PUANLAMA ANAHTARI
Araştırma Tanzimat, Edebiyatı Tanzimat, Edebiyatı Tanzimat, Edebiyatı

Cedide ve Fecri Ati Dö- Cedide ve Fecri Ati Dö- Cedide ve Fecri Ati Dö-
nemlerine ait yeteri ka- nemlerine ait manzum nemlerine ait manzum
dar esere ulaşılmamış, ve mensur eserler kıs- ve mensur eserler ge-
bu eserlerde geçen men incelenmiş, bu rektiği ölçüde incelen-
Farsça ve Arapça tam- eserlerde geçen Fars- miş, bu eserlerde ge-
lamalar ve anlamları ça ve Arapça tamla- çen Farsça ve Arapça
ile ilgili yeterli araştırma malar ve anlamları ile tamlamalar ve anlamla-
yapılmamıştır. ilgili belli bir araştırma rı ile ilgili yeterli ve doğru
yapılmıştır. araştırma yapılmıştır.
İçerik Söz konusu dönem- Genel olarak söz ko- Söz konusu dönem-
lerle ilgili amaca uy- nusu dönemlerle ilgili lerle ilgili amaca uy-
gun eserlere ulaşılama- amaca uygun eserle- gun eserlere ulaşılmış,
mış, Farsça ve Arapça re ulaşılmış, Farsça ve Farsça ve Arapça tam-
tamlamalar ve anlam- Arapça tamlamalar ve lamalar ve anlamları ye-
ları doğru tespit edile- anlamları çoğunlukla terince ve doğru olarak
memiştir. Ayrıca tam- doğru tespit edilmiştir. tespit edilmiştir. Ayrıca
lamaların seçiminde ve Ayrıca tamlamaların se- Farsça ve Arapça tam-
anlamlandırılmasında çe- çiminde kısmen çeşitlilik lamaların seçiminde çe-
şitlilik sağlanamamıştır. sağlanmıştır. şitlilik sağlanmıştır.
Görsellik Hazırlanan kitapçık ilgi Hazırlanan kitapçık ilgi Hazırlanan kitapçık ilgi
çekici değildir. Görsel çekicidir. Görsel ögele- çekicidir. Görsel ögele-
ögelere yer verilmemiş- re kısmen yer verilmiştir. re yer verilmiştir. Kitap-
tir. Kitapçık tasarımı uy- Kitapçık tasarımı bazı çık tasarımı oldukça ba-
gun şekilde yapılama- yönleriyle başarılıdır. şarılıdır.
mıştır.
SÖZLÜK VE KAYNAKÇA 145
Sözlük
A B
abgun: Su rengi. bâd: Rüzgâr.
âdâb: Töre. Yol yordam. bahil: Hasis. Cimri. Tamahkâr. Hayırlı iş-
lere malını (varsa bile) harcamayan.
âdil: Eş, denk, akran, benzeri. Ölçüde, Avare, başıboş, serseri.
miktarda eşit olan. bahr: Deniz.
âdim: Malik ve sahip olmayan. Yok bâis: Gönderen. Sebep olan. İcap et-
olan. Bir şeyi olmayan. Fakir. tiren.
âferinbâd: Aferin! Aferin olsun. bâb: . Kapı. Kitaplarda bölüm, başlık.
Konu, husus.
âğûş: Kucak.
bâr: Yük.
ağyâr: Başkaları, yabancılar, eller.
basîret: Gerçekleri yanılmadan göre-
ahbâb: Dost. Sevilen dostlar. Sevilenler. bilme yeteneği, uzağı görüş, seziş, uya-
nıklık, anlayış, kavrayış, sağgörü, önsezi,
ahkâm: Hükümler.
vizyon.
ahlâk: Huy, tabiat. İnsanın davranış tar- bed: Kötü, çirkin, tuhaf.
zı, tutum ve tavrı, bir cemiyette makbul
bedbaht: Mutsuz, bahtsız, talihsiz.
ve iyi sayılan davranış kuralları.
belde: İlçeden küçük, belediye ile yö-
ahvâl: Hâller. netilen yer. mec. Mekân, yer, çevre.
âkil: Akıllı. ber: Toprak. Yeryüzü, yer.
âlât: Vasıtalar. Âletler. beşer: İnsan.
âlî: Yüce, yüksek. bezmgâh: Eğlence yeri.

bîcan: Ruhsuz, cansız.
âliye: Yüksek, yüce.
bîçâre: Çaresiz.
âmâ: Görme engelli.
bidâyet: Başlama, başlangıç.
ânın-ânı: “Onun-onu” zamirlerinin eski bîedep: Edebsiz. Terbiyesiz.
biçimi.
bîefgan: Sessiz, bağırıp çağırmadan.
asilzâde: Soylu. bîkâr: Kârsız, işsiz kimse.
âsiyâb: Su değirmeni. bilcümle: Bütün, hep.
âşiyân: Kuş yuvası. mec. Ev, oturulan bilfiil: İş olarak, iş edinerek, gerçekten,
yer, mesken. eylemli olarak.
ateşgâh: Ateş yeri. bimar: Mariz, hasta, alil.

bîmecâl: Mecalsiz, hâlsiz, dermansız,
âvâre: İşsiz, işsiz güçsüz, başıboş, aylak.
zayıf.
avdet: Dönüş, geri gelme. bînihâyet: Sonsuz, nihayetsiz, ebedi,
azim: Bir işteki engelleri yenme kararlılı- baki, tükenmez.
ğı. Büyük. Yüce. Çok ileri. bîperva: Korkusuz. Pervasız.
146 SÖZLÜK VE KAYNAKÇA
bîsükûn: Sükûn bulmaz, durmaz, hare- D

ketli. dâd-ı Hak: Allah vergisi, Allah’ın ihsanı.
bîtap: Bitkin, yorgun. dalâlet: Sapınç, sapkınlık, doğru yoldan
bittab’: Tabiatıyla, tabiî olarak. ayrılma.
bîvefâ: Sevgisine bağlı olmayan, vefasız. dâr: Yurt. Ev.
bostan: Sebze bahçesi. Kavun, karpuz dâr’ul-fünûn: Üniversite.
tarlası. dem: Soluk, nefes. Zaman, çağ.
buhl: Bahillik, eli dar olma, cimrilik, derakap: Hemen arkasından. Çabu-
tamahkârlık, pintilik. cak.
burç: Kale duvarlarından daha yüksek, derç eylemek: İçine almak. Katmak. Ki-
yuvarlak, dört köşe veya çok köşeli kale taba koymak.
çıkıntısı. Zodyak üzerinde yer alan on iki
takımyıldıza verilen ortak ad. derdmend: Tasalı, kaygılı, dertli.
derhâtır: Hatırda.
C deruhte: Üzerine alma, üstlenme.
cam: Cam, şişe, bardak. Kadeh, içki. destgâh: İş yeri, tezgâh.
cebir: Zor, zorlayış. dildâr: Sevgili, maşuk.
cebren: Zorla. dîvâne: Deli, kaçık, budala. mec. Bir

şeye çok düşkün olan.
celîle: Ulu, büyük, yüce.
duhan: Duman. Tütün. Kıtlık ve kuraklık.
cemi’: Toplanmış, bütün, hep.
dûn: Alçak, aşağı, aşağılık.
cesîm: Büyük, iri, kocaman.
dûr: Uzak.
cevher: Bir şeyin özü, maya, gevher.
Değerli süs taşı, mücevher. mec. İyi ye- dü: İki.
tenek.
cevir: Cefa, eziyet, sıkıntı, üzüntü. Zu- E
lüm. ecnebi: Yabancı.
cihangir: Dünyaya egemen olan, dün- ecrâm: Yıldızlar. Ruhsuz büyük varlıklar.
yayı zapt eden kimse.
edib: Terbiyeli, saygılı, nazik kimse. 2.
cisim: Doğada element, bileşik veya Edebiyatla uğraşan kimse.
bunların karışımları hâlinde bulunan,
kütlesi ve ağırlığı olan, duyularla algıla- edvâr: Devirler, zamanlar.
nabilen şey. Gövde, beden, vücut. efgân: Istırap ile haykırma, bağırıp ça-
cuybar: Akarsu, nehir, dere, çay, ır- ğırma.
mak. efkâr: Düşünceler, fikirler. Tasa, kaygı.
cüdâ: Ayrılık. Ayrılmış. ehl-i maârif: Bilgi ve kültür sahibi olan.
elhân: Nağmeler, ezgiler.
Ç elîm: Acı veren, acıtan, ağrıtan.
çeşm: Göz. elsine: Diller. Lisanlar.
çün: Zira, çünkü, mademki. emvâl: Mallar, para ile alınan şeyler.
enduz: Kazanan, elde eden, biriktiren, G

toplayan manalarına gelir ve kelimeleri gâfil: Çevresinde olup bitenlerin farkı-
sıfat yapar. na varmayan, sezmeyen (kimse), gözü
envâr: Nurlar, ışıklar, aydınlıklar. bağlı.
erkân: Bir topluluğun ileri gelenleri, bü- gâib: Görünmez âlem. Göz önünde ol-
yükler, üstler. Yol, yöntem. mayan, hazır bulunmayan, nerede ol-
esbâb: Sebepler, nedenler. duğu bilinmeyen.
eşk: Gözyaşı. gam: Tasa, kaygı, üzüntü.
eşkâl: Dıştan görünüş. Biçim. Kılık. gavâil: Musibetler, belalar. Dertler, sıkın-
tılar, kederler, hüzünler.
etvâr: Tavırlar, haller, davranışlar.
gayri: Artık, bundan böyle.
evkât: Vakitler.
gazelhan: Gazel okuyan, gazel söyle-
evlâd: Veletler. Çocuklar.
yen kimse.
eyyâm: Günler, gündüzler. Zaman.
genc: Hazine, define.
geşt: Gezme, dolaşma.
F
gınâ: Zenginlik, bolluk. Bıkma, usanma.
fâriğ: Vazgeçmiş, çekilmiş. Sıkıntısız, ra-
hat. giryân: Gözyaşı döken. Ağlayan.
fasîh: Açık ve düzgün (anlatış). Açık ve giyah: Nebat, bitki, taze ot.
düzgün konuşma yeteneği olan. Açık gözlerine mil çekmek: Birinin gözlerini
ve düzgün bir biçimde. kızgın mille kör etmek.
fasl-ı gül: Gül mevsimi, ilkbahar. gubar: Toz. Sis, duman.
fazilet: Erdem, meziyet, değer. gurûb: Ay, güneş, yıldız vb. gök cisim-
fen: Fizik, kimya, matematik ve biyoloji- lerinin ufkun altına inmesi. Güneşin bat-
den elde edilen verileri iş ve yapım ala- ması, batış. mec. Çökmeye, yok olma-
nında uygulama, ya yüz tutmak.
ferdâ: Yarın. Gelecek zaman. Öbür güzergâh: Geçilen yer, geçit.
dünya, ahiret.
teknik. Bilim, bilgi. H
fetih: Bir şehir veya ülkeyi savaşarak habbe: Tahıl tanesi, evin. Su kabarcığı.
alma.
habîb: Sevgili.
feyz: Verimlilik, gürlük, ongunluk, bere-
hâk: Toprak.
ket. Artma, çoğalma. İlerleme, kültürel
gelişme, olgunluk. Manevi haz, mutlu- hakâik: Hakikatler.
luk, iç huzuru. hakîr: Aşağı görülen, değersiz.
fırka: İnsan topluluğu. Parti.Kısım olmak halâs: Bir yerden, bir şeyden kurtulma,
ve ayrılmak. Bölük. kurtuluş.
fikret: Düşünce, fikir. Zihin, akıl. hamdüsenâ: Allah'a olan şükran duy-
fonetik: Ses bilgisi. gularını bildirme.
fukarâ: Yoksul, fakir. hâme: Yontulmuş kalem.
fünûn: Fenler, ilimler. hâmuş: Susmuş, sessiz.
füzûn: Çok. Fazla. handan: Gülen, gülücü. Sevinçli.
hâr: Sıcak, kızgın, yakıcı. huşûnet: Kabalık, sertlik, inatçılık.

harîs: Açgözlü. hülâsa: Özet. Kısaca.
hars: Kültür. hümâyûn: Kutlu, kutsal. Padişaha özgü,
hasebiyle: Nedeniyle. hükümdarla ilgili.
hasım: Düşman, yağı. Bir oyun, dava hünerver: Çok ustalıklı. Becerikli. Usta.
veya yarışta karşı taraf. Maharet sahibi.
haşir: Toplanma, bir araya gelme. Kıya- hüsrân: Beklenilen şeyin elde edileme-
met gününde ölülerin diriltilip mahşere mesi yüzünden duyulan acı, batkı. Za-
çıkarılması. rar, ziyan.
hat: Çizgi. Yazı. Yol, geçek, kanal. Yüzü

biçimlendiren çizgi veya kırışıklık. Biçim. İ
hayme: Çadır. iblâğ: Ulaştırma, eriştirme. Bir şeyin mik-
tarını tamamlama.
hayrülbeşer: İnsanların en hayırlısı olan
Hz. Muhammed (A.S.M.). içtinâb: Sakınma, çekinme, kaçınma.
haz: Hoşa giden duygulanma, hoşlan- idrâk-i maâli: Yüksek, derin fikirleri kav-
ma, zevk. rama.
hazan: Sonbahar. iflâh: Kötü, güç bir durumdan kurtulma,
iyi bir duruma gelme, onma.
hazîn: Acıklı, üzüntü veren, dokunaklı,
hüzünlü. ihmâl: Gereken ilgiyi göstermeme, boş-
lama, savsaklama, savsama, önem
hemasır: Bir asırda yaşayan, çağdaş.
vermeme.
hemdem: Sıkı fıkı, canciğer arkadaş.
ihsân: İyilik etme, iyilik. Bağış, bağışla-
hemdert: Dert ortağı olan. ma. Bağışlanan şey.
hemhâl: Bir hâlde bulunan, hâlleri birbi- ihtirâs: Aşırı, güçlü istek.
rine benzeyen.
ihtiyât: Herhangi bir konuda ileriyi dü-
hemîşe: Daima. Her zaman. şünerek ölçülü davranma, sakınma:
hemvâre: Her zaman, daima. Gereğinden fazla olup saklanan şey,
yedek.
hırs: Açgözlülük. Tamahkârlık.
ihyâ: Yeniden canlandırma, diriltme.
hicrân: Bir yerden veya bir kimseden
Çok iyi duruma getirme, geliştirme,
ayrılma, ayrılık. Ayrılığın neden olduğu
güçlendirme.
onulmaz acı.
iktisâd: Ekonomi. Tutum.
hikmet: Bilgelik. Neden, gizli neden.
Allah’ın insanlarca anlaşılamayan ilhâk: Katma, bağlama, ekleme. Ege-
amacı. Özlü söz, vecize. menliği altına alma.
hilm: Doğuştan olan huy yumuşaklığı. illâ: Ne olursa olsun, hangi şartta olursa
Şiddete tahammül. Nefsini heyecan- olsun, her hâlde, ille, illaki. Hele, özel-
dan korumak. Vakar. Sükûn. likle.
himmet: Yardım, kayırma. Çalışma, iltifât: Teveccüh etmek. Birine güler yüz
emek, gayret. Lütuf, iyilik, iyi davranma. gösterme, hatırını sorma, tatlı davran-
ma.
Hudâ: Tanrı.
imtisâl: Bir örneğe göre davranma,
hunhar: Kana susamış, kan dökücü. uyma, benzemeye çalışma. Alınan
Hurşit: Güneş. buyruğa bütünüyle uyma.
imtizâç: Karışabilme. Birbirini tutma, kânûn-u esasî: Temel kanun. Temel ve

uyum sağlama, uygunluk. İyi geçinme, esasa ait kanun. Bir bünyenin aslını ve
uyuşma. Kaynaşma. mahiyetini teşkil eden kanun.
inâyet: Yardım, ihsan, iyilik, lütuf. Gözet- kâşif: Var olan ancak bilinmeyen bir şeyi
me, kayırma. İnsanları rahata kavuştur- bulan, ortaya çıkaran kimse, bulucu.
mak için Allah’ın yapmış olduğu doğa-
kavânîn: Kanunlar. Devlet idare kaide-
üstü bağış veya yardım.
leri.
ind: Yan, taraf, yön, kat.
kavi: Dayanıklı, güçlü, zorlu.
inkıyâd: Boyun eğme, uyma.
kâzib: Yalancı. Yalan söyleyen.
intizâm: Düzenli, düzgün olma. Düzen,
kebuter: Güvercin.
çekidüzen.
kem: Noksan, eksik. Kötü, fena.
ibtidâ: Başlangıç. Bir işe başlama. Ön-
celeri, en önce, ilk önce. kemâl: Bilgi ve erdem bakımından ol-
îrât: Gelir. Gelir getiren mülk. gunluk, yetkinlik, erginlik, eksiksizlik. En
yüksek değer.
irfân: Bilme, anlama, sezme. Gerçeğe
ulaştırıcı güçlü seziş. mec. Kültür. kemâlât: Faziletler, iyilikler, mükemmel-
likler.
ism-i fâil: Yapan. Özne. Kendisinden fiil,
iş çıkan kimsenin sıfatı. Fail, hadim, kâtip kemânçe: Kemençe.
gibi. kerem: Soyluluk. Cömertlik, el açıklığı,
ism-i mefûl: İşlenmiş, yapılmış, kılınmış. bağış.
Failin fiili kendi üzerine geçen kelime. kerîm: Cömert, eli açık. Ulu, büyük.
Mektup, mazlum, mağdur gibi.
keşîde: Çekilen, çekilmiş. Dizilmiş. Tertip
istidat: Yetenek. edilmiş. Yazılmış. Arap harfli yazıda bazı
istihrâç: Çıkarsama. Bir şeyin içinden bir harflerin baş tarafı yazıldıktan sonra süs
şey çıkarmak. için çekilen uzatma.
itikât: İnanma, inan. İnanç. kethüdâ: Zengin kimselerin ve devlet
izhâr: Belirtme, gösterme, açığa vurma. büyüklerinin buyruğunda çalışan, onla-
rın birtakım işlerini gören kimse, kâhya.
izmihlâl: Yıkılma, çökme.
kevsec: Köse kişi.
kizb: Yalan. Yalan söyleme.
K
kulûb: Kalpler, gönüller.
kâbil: Olanaklı.
kahır: Yok etme, ezme, perişan etme,
mahvetme. Derin üzüntü veya acı, sı- L
kıntı. lâ: Arapçada kelimenin başında kulla-
kâinât: Var edilen şeylerin hepsi. Yaratı- nılan bir olumsuzluk edatıdır. Cevap ye-
lanlar. Mevcudat. Âlemler. rine veya yersiz inkârda kullanılır. "Yok-
tur, değildir" gibi.
kalyon: Yelkenle ve kürekle yol alan sa-
vaş gemilerinin en büyüğü. lâl: Dili tutulmuş, konuşamaz duruma
kâm: Dilek. Zevk, mutluluk, tat. gelmiş, dilsiz.
kamu: Hep, bütün. lâne: Yuva, ev.
kâmuran: İsteğine kavuşmuş olan, lebteşne: Susamış.

mutlu. leşker: Asker. Ordu.
leyl: Gece. mesâ: Akşam. Akşam vakti. Akşam ol-

lerze: Titreme, titreyiş. mak. Gamlı olmak.
libâs: Giyilecek şey. Elbise. mesâfât: Mesafeler. Uzaklıklar.

mesut: Mutlu, sevinçli, ongun.
M meşrû: Yasaya, dine uygun olan.
maâbid: İbadet edilen yerler. Mabet- metânet: Metin olma, dayanma, daya-
ler. Hizmetçiler. Kullar. nıklılık, sağlamlık.
mâadâ: Gayrı,-den başka. mevt: Ölüm.
mâder: Ana, anne. mezmûm: Yerilmiş, beğenilmemiş, ayıp-

lanmış. Kötü.
mâh: Ay.
mihenk: Mihenk taşı. mec. Birinin değe-
mahfî: Gizli, saklanmış. rini, ahlakını anlamaya yarayan ölçüt.
mahrem: Yakın akrabadan olduğu için mihriban: Şefkatli, güler yüzlü, yumuşak
nikâh düşmeyen (kimse). Başkalarına huylu, dost.
söylenmeyen, gizli.
miknet: Güç, kudret, kuvvet.
mahsuldâr: Verimli.
mincel: Orak. Ekin orağı.
mahzuz: Memnun. Hoşnut. Zevkli. Hoş-
lanmış. Hazzetmiş. miskal: 4,810 gram olan bir ağırlık ölçü
birimi.
mai: Mavi.
mizaç: . Huy, yaradılış, tabiat, karakter.
mâil: Hevesli, istekli. Eğik, eğri. Eğilimi
olan. mîzan: Terazi. Tartı, ölçü aleti. Ölçü.
mamuriyet: Bayındırlık, mamurluk. molla: Medrese öğrencisi. Büyük bilgin.

mec.Dinî yönü ağır basan kimse.
mastar: Fiilin -mak / -mek veya -ma /
-me ekleri alan ve ad gibi kullanılan bi- muhâfız: Birini veya bir şeyi koruyan, kol-
çimi. layan, gözeten kimse, koruyucu.
matla: Tulu edecek, doğacak yer. Gök muhteriz: Çekingen.

cisimlerinin doğması. Gök cisimlerinin mukâyese: Kıyas etme. Ölçme. Karşı-
doğduğu yer. laştırma.
matlap: İstek, istenilen şey. Halloluna- musâraa: Güreşme, pehlivanlık.
cak mesele. mutalsam: Tılsımlanmış olan. Esrârengiz
mebnî: Yapılmış, kurulmuş, bina olun- hâle gelmiş olan.
muş. -den dolayı, -den ötürü. mutasavvıf: Tasavvuf inançlarını benim-
mecâl: Güç, kuvvet, derman, takat. seyerek kendini Tanrı'ya adamış kimse,
meçhûl: Bilinmeyen, bilinmedik. İslam gizemcisi, sufi.
medih: Övme. mutedil: Ilımlı. Ilıman.
meftûr: Kederli, üzgün, bezgin. muvâfakat: Uygun görme, onama, ka-

bul etme.
memûrîn: Memurlar.
mübâhese: Bir şeye dair iki veya daha
menend: Eş. Benzer. çok kimse arasında olan konuşma. Bir
merhûm: Ölmüş Müslüman (erkek), rah- şeyin bahsini etmek. Musahabe.
metli, rahmetlik mübeddel: Değiştirilmiş, değişmiş, de-
merkat: Mezar, kabir. ğişmiş. Tebdil edilmiş.
müdâvi: Tedavi eden. İyileştirmeğe hiz- nazar: Bakış, bakma, göz atma.
met eden. İlaç veren. nazîr: Benzer, eş, örnek.
müfret: Teklik. nebâtât: Bitkiler. Bitki bilimi.
müje: Kirpik. nef’: Menfaat, fayda, kâr, çıkar.
mümâsil: Benzeyen, andıran. neferât: Neferler, askerler, erler.
münife: Meşhur, ali, yüksek, büyük, ulu, nefha: Güzel koku. Esinti.
bülent.
nehâr: Gündüz.
münkir: İnkâr eden, kabul etmeyen.
neşat: Sevinç, neşe, şenlik.
Tanrı'nın varlığına inanmayan.
neşîde: Şiir, manzume. Atasözü duru-
mürg: Kuş.
muna gelmiş olan dize veya beyit.
mürgân: Kuşlar.
nevbahar: İlkbahar.
müstahkem: Belirtilmiş, tahkim edilmiş,
nevmit: Umutsuz, çaresiz.
sağlamlaştırılmış.
nîm: Yarım, buçuk, yarı.
müstakîm: Doğru, istikametli. Eğri olma-
yan, düz, dik. Hilesiz, temiz. nisbî: Birbirine göre (olan), önceki duru-
ma göre. Göreceli.
müşkül: Güç, zor, çetin. Engel, güçlük,
zorluk. niyâz: Yalvarma, yakarma. İstek, arzu.
Dua.
müştak: Başka bir kelime veya kökten
türemiş, çıkmış. Özleyen, göreceği ge- nüans: Ayırtı. İnce ayrım.
len, can atan. nücûm: Yıldızlar. Doğmak. Görünmek,
müteâkip: Arkadan gelen, ardı sıra ge- zuhur etmek.
len, ardı sıra. -den sonra.
mütecânis: Bağdaşık. O
mütenevvi: Çeşit çeşit, muhtelif, çeşitli, od: Ateş.
değişik, türlü türlü.
P
N pervâne: Geceleri ışık çevresinde dö-
nâçâr: Çaresiz. nen küçük kelebek. mec. Bir kimsenin
yanından hiç ayrılmayan.
nâçiz: Değersiz, önemsiz.
per: Kanat.
nâfi: Yararlı.
pinhan: Gizli, saklı, gizlenmiş.
nâhak: Haksız, gereksiz.
pîr: Yaşlı, koca, ihtiyar kimse. Bir tari-
nâlende: İnleyen, feryat eden, inleyici.
kat veya sanatın kurucusu. Adamakıl-
nâmahdut: Hudutsuz, sınırsız, sonsuz. lı, iyice. mec. Herhangi bir konuda, bir
nâme: Mektup. Aşk mektubu. Kitap, meslekte deneyim kazanmış, eskimiş
dergi. kimse.
nâmert: Korkak, alçak, mert olmayan. puyan: Koşan. Seğirten. Uçuşan.
nâmütenâhî: Sonsuz, ucu bucağı olma- pürhayâl: Hayal ile dolu.
yan. Nihayetsiz. pürheves: Çok hevesli. Heves dolu.
nâs: İnsanlar, halk, herkes. pürneşe: Çok sevinçli.
R selef: Bir görevde, bir makamda ken-

râh: Yol. Tarz. Usul. Meslek. dinden önce bulunmuş olan kimse.
rahîm: Koruyan, acıyan, merhamet seniye: Yüksek. Çok mühim ve kıymetli,

eden (Tanrı). Koruyarak, acıyarak, mer- ali olan.
hamet ederek. ser: Baş.
rahm: Acıma, koruma, esirgeme, şefkat serâ: Yer, toprak. Arz. Malı çok olmak.
etmek. Zengin olmak. “Söyleyen" anlamında
refik: Arkadaş, yoldaş. Yardımcı. birleşik kelimeler yapan bir söz.
revâ: Layık, uygun. Meydana gelmek. serâçe: Küçük saray. Küçük konak. Sa-
Gidici. raycık.
riâyet: Uymak, tabi olmak. İyi karşıla- sertâser: Baştan başa, bütün, hep.
mak, ağırlamak, hürmet etmek. serteser: (bkz. sertaser).
ridâ: Örtü. seyf: Kılıç.
rind: Gönül eri. Sarhoş, ayyaş kimse. seyyie: Kötülük. Yanlış veya kötü bir
rizan: Akan, dökülen. davranış sonucu karşılaşılan kötü du-
rum.
ruhsar: Yanak. Yüz, çehre.
sıklet: Ağırlık. Manevi sıkıntı.
rûşen: Aydın, parlak. Belli, aşikâr.
sin: Ölü gömülen yer, kabir.
rusül: Peygamberler, resüller. Bir kitapla
gelen nebiler. sîne: Göğüs. mec. Gönül, yürek.
rüsvâ: Ayıplanacak durumda olan, su: Taraf, cihet, yan.

rezil. sulh: Barış.
sun’-ı beşer: İnsan işi, insanın elinde olan
S şey.
sabâ: Gün doğusundan esen hafif suni: Yapay. Yapmacık.
rüzgâr. sübhân: Allah’ın her türlü kusur, ayıp ve
sadâkat: Dostluk, içten bağlılık, doğru- eksiklikten, insanlığa özgü niteliklerden
luk, vefalılık. uzak olması.
sadpâre: Yüz parça. Parça parça ol- sühanver: Fasih bir şekilde ve düzgün
muş. konuşan.
safahât: Evreler, safhalar. sükût: Sessizlik, sakinlik.
sâhir: Büyücü, büyü yapan, sihir ya- sürûd: Terennüm. Şarkı, türkü.
pan.
sâye: Gölge. mec: Himaye, sahip çık- Ş
ma, koruma.
şâd: Mutlu, sevinçli.
sebatkâr: Sağlam, yerinden oynamaz.
şâdân: Sevinçli, keyifli, hoşnut.
Ahdine, vefakârlığına sadık ve sağlam
olan. şâh: Hükümdar, padişah.
selâmet: Her türlü korku, tasa ve tehlike- şâkirt: Öğrenci, çırak.

den uzak, güvende olma durumu. şeb: Gece.
şedit: Yeğin, şiddetli. tahmîl: Yükleme.

şem: Mum. tahsîl: Öğrenim. Parayı alma, toplama.
Şem’un: Hz. İsa'nın (A.S.) Petros veya talebe: Talip’in çoğulu. İstekliler.
Sen Piyer olarak da bilinen havarisi. tâli’ (talih): Şans, baht.
şemme: Bir defa koklamak. En küçük tamâ’ (tamah): Açgözlülük.
miktar.
tân: Hoş görmemek. Kötülemek. Birisinin
şer': Emir ve nehiy gibi hükümleri vazet- ayıp ve kusurlarını beyan etmek.
mek. Bir işe başlamak.Cenabıhakk'ın
tarafeyn: İki taraf.
emri.
tarîk: Yol.
şerâit: Şartlar.
târumâr: Dağınık, karışık, perişan.
şerer: Kıvılcımlar.
tav: İşlenecek bir nesnede bulunması
şerh: Bir anlatım veya kitabı açıklama,
gereken ısının, nemin yeterli olması du-
yorumlama.
rumu. mec.En uygun durum ve zaman.
şerîfe: Şerefli, kutsal. Soylu, temiz.
tazîm: Saygı gösterme, ululama.
şeriye: İslam hukukuyla ilgili.
tebaa: Uyruk.
şeydâ: Sevda nedeniyle aklını yitirmiş,
tefekkür: Düşünme, düşünüş.
çılgın.
tefvîz: Evdirmek, acele ettirmek.
şikâr: Av. Avlanan hayvan. Düşman-
tehi: Boş.
dan ele geçirilen mal, ganimet.
telaffuz: Söyleyiş.
şikest: Kırma, kırılma. Kıran. Yenilme.
telakkub: Lakap alma. Lakaplanma.
şitâ: Kış.
temâyüz: Başkalarına göre üstün duru-
şühedâ: Şehitler.
ma gelme, sivrilme, seçkinleşme.
tenezzül: Kendi durumundan daha aşa-
T ğıdaki bir işi, bir durumu kabul etme.
taahhüt: Bir işin veya bir şeyin yapılması terakki: İlerleme, yükselme, gelişme.
için söz verme, üzerine almak.
tercüman: Çevirmen.
tab’-ı ahâli: Halkın tabiatı, yaratılışı.
tersâne: Gemi yapılan yer, gemilik,
tab-ı hicrân: Ayrılığın harareti, ateşi. tezgâh.
tabiban: Doktorlar, tabipler, hekimler. tevârih: Tarihler. Hadiselerin zuhur za-
tabiî: Doğada olan. Olağan, alışılmış, manını kaydeden kitaplar.
beklenildiği gibi. tevâzu: Alçak gönüllülük.
tabiî: Doğal. tevekkül: Herhangi bir işte elinden geleni
tahammül: Sabretmek. Katlanmak. yapıp daha sonrasını Allah'a bırakma.
tahkîr: Aşağılama, onur kırma, onuruna tevkîf: Alıkoyma, tutma.

dokunma. tir: Ok.
tahlîf: Ant içirme, yemin ettirme. türâb: Toprak, toz.
U zâil: Yok olan, ortadan kalkan. Sürekli

ukûl: Akıllar. olmayan.
umûr: Emirler. İşler. Hususlar. Maddeler. zapt: Zor kullanarak ele geçirme.
zâr: Ağlayan, inleyen.
Ü zebûn: Güçsüz, zayıf, âciz.
üdebâ: Yazarlar, edipler. zefir: Göğüs geçirme. Nefes verme, so-

luğu dışarı verme.
ümem: Ümmetler. Milletler.
zeheb: Altın.
ümerâ: Beyler, amirler.
zem: Bir kimseyi kötüleme, yerme, yergi.
V
zîhayat: Canlı, neşeli, hayat dolu.
vahdet: Bir olma, tek olma, birlik, teklik.
zuhûr: Ortaya çıkma, görünme, belir-
vahîm: Ağır. Sonu tehlikeli. Çok korkulu.
me, baş gösterme, meydana çıkma.
vak’a: Olay, hadise.
zücâc: Sırça, cam, şişe.
vakâyi’: Olaylar.
vâkıf: Duran, ayakta duran. Bir şeyi elde
eden, bir işten haberli olan.
vâki: Olan, olmuş.
vâris: Mirasçı.
vasl: Ulaştırma, birleştirme. Kavuşma.
virâne: Yıkılmış veya çok harap olmuş
yapı. Yıkılmış veya yanmış olan yapılar-
dan geriye kalan, yıkıntı.
vire: Amana gelme, yenilgiyi kabul
etme, üzerinde savaşılan şeyi verme.
vokal: Ünlü.
vücûd: İnsan veya hayvan gövdesi, be-
den. Var olma, varlık.
Y
yâran: Dostlar.
yâre: Yara.
yed: El. mec: Kuvvet, kudret, güç.
Z
zâbit: Rütbesi teğmenden binbaşıya
kadar olan asker.
zâbitân: Subaylar.
Kaynakça
Ahıskalı, Yrd. Doç. Dr. Recep, Toprak, Prof. Dr. Nihat, Doğan, Prof. Dr. Muzaffer,
Osmanlı Türkçesi II, Anadolu Üniversitesi Yayınları, Eskişehir, 2011.
Argunşah, Hülya, Ömer Seyfettin Bütün Eserleri Hikayeler 2, Dergah Yayınevi, İs-
tanbul, 1999.
Atatürk, Mustafa Kemal, Nutuk, Atatürk Kültür Dil ve Yüksek Kurumu Atatürk Araş-
tırma Merkezi, Ankara, 1997.
Banarlı, Nihad Sami, Resimli Türk Edebiyatı Tarihi 1-2, MEB Yayınları, İstanbul, 1971.
Beyatlı, Yahya Kemal, Eski Şiirin Rüzgârıyla, İstanbul Fetih Cemiyeti, İstanbul, 1985.
Bingöl, İrfan, Ülkemizde Anayasa Hareketleri, Atak Ofset, Ankara, 1993.
Buğra, Tarık, Osmancık, Ötüken Neşriyat, İstanbul, 1982.
Heyet, Büyük Türk Klasikleri, Ötüken Yayınları, İstanbul, 2004.
Cenap Şahabettin, Tiryaki Sözleri, (Haz. Dr. Orhan F. Köprülü-Dr. Reyan Erben)
İnkılap Yay., İstanbul, 1998.
Çelik, Prof. Dr. Ali, Türk Halk Şiiri Antolojisi, Timaş Yay., İstanbul, 2008.
Develi, Hayati, Osmanlı Türkçesi Kılavuzu 1-2, Kesit Yayınları, İstanbul, 2010.
Devellioğlu, Ferit, Osmanlıca-Türkçe Ansiklopedik Lügat, Aydın Yayınevi, Ankara, 2010.
Ensârî, Muhammed Ali, Osmanlıca İmlâ Müfredatı, Hayrât Neşriyat, İstanbul, 2009.
Ergin, Prof. Dr. Muharrem, Osmanlıca Dersleri, Boğaziçi Yayınları, İstanbul, 1997.
Ergin, Prof. Dr. Muharrem, Türk Dili, Bayrak Yay., İstanbul, 1995.
Ersoy, Mehmet Âkif, Safahat, DİB Yayınları, Ankara, 1992.
Erzurumlu İbrahim Hakkı, Marifetname, Bedir Yayınevi, İstanbul, 1993.
Ezop Masalları, Bordo-Siyah, İstanbul, 2004.
Göçgün, Doç. Dr. Önder, Ziya Paşa, KTB Yayınları, İzmir, 1987.
İnalcık, Prof. Dr. Halil, Osmanlılar, Timaş Yayınları, İstanbul, 2010.
İpekten, Doç. Dr. Haluk, Eski Türk Edebiyatı Nazım Şekilleri, Dergâh Yayınları, İs-
tanbul, 2012.
Kaplan, Prof. Dr. Mehmet, Tevfik Fikret, Kültür ve Turizm Bakanlığı Yayınları, Anka-
ra 1986.
Karahan, Prof. Dr. Abdülkadir, Fuzûlî, Kültür Bakanlığı Yayınları, Ankara, 1995.
Karaosmanoğlu, Yakup Kadri, Kiralık Konak, İletişim Yayınları, İstanbul, 1999.
Lâmi’-zâde Abdullah Çelebi, Latifeler, (Haz. Yaşar Çalışkan) MEB Yayınları, İstan-
bul, 1997.
Mehmet Halit, Letaif-i Halit, Adl Matbaası, 1335.
Mehmet Tâhir bin Rıf'at, Müntehabât-ı Mesâri' ve Ebyât, Necm-i İstikbal Matbaa-
sı, İstanbul, 1328.
Özbay, Adem, Başarının Şifreleri, Akis Kitap, İstanbul, 2009.
Pala, İskender, Divan Edebiyatı, Kapı Yayınları, İstanbul, 2005.
Pala, İskender, İki Dirhem Bir Çekirdek, Kapı Yayınları, İstanbul, 2010.
Pala, İskender, Kitâb-ı Aşk, Kapı Yayınları, İstanbul, 2012.
Safa, Peyami, Osmanlıca Türkçe Uydurmaca, Ötüken Yay., İstanbul, 1976.
Sakaoğlu, Prof. Dr. Saim, Alptekin, Prof. Dr. Ali Berat, Nasrettin Hoca, Atatürk Kül-
tür Merkezi, Ankara, 2009.
Sosyal Bilimler Lisesi Osmanlı Türkçesi Dersi (10, 11 ve 12. Sınıflar) Öğretim Programı,
MEB, 2011.
Şeyh Sadi Şirazi, Gülistan, Timaş Yayınları, İstanbul, 2004.
Tanin Gazetesi, 7 Recep 1326.
Tarancı, Cahit Sıtkı, Otuz Beş Yaş, Can Yayınları, İstanbul, 2004.
Tatlı, İrfan, Özlü Sözler, Papatya Yayınları, İstanbul, 2006.
Timurtaş, Prof. Dr. Faruk Kadri, Osmanlı Türkçesine Giriş, Alfa Basım Yayım Dağıtım,
İstanbul, 1996.
Timurtaş, Prof. Dr. Faruk Kadri, Osmanlı Türkçesine Giriş, İstanbul Üniversitesi Yayın-
ları, İstanbul, 1979.
Türkçe Sözlük, TDK Yayınları, Ankara, 2012.
Uslu, Mustafa, Yunus Emre Divanından Seçmeler, Karanfil Yay., İstanbul, 2004.
Yazım Kılavuzu, TDK Yayınları, Ankara, 2009.
Yeni Mecmua, C 4, 1 Mayıs 1923.
http://rehber.ihya.org (Son erişim tarihi: 12.12.2013)

http://tr.wikipedia.org (Son erişim tarihi: 12.12.2013)
http://www.diyanet.gov.tr (Son erişim tarihi: 12.12.2013)
http://www.forvo.com (Son erişim tarihi: 12.12.2013)
http://www.ilahi.org (Son erişim tarihi: 12.12.2013)
http://www.msxlabs.org (Son erişim tarihi: 12.12.2013)
http://www.siirleri.org (Son erişim tarihi: 12.12.2013)
http://www.tdk.gov.tr (Son erişim tarihi: 12.12.2013)
http://www.turkoloji.cu.edu.tr (Son erişim tarihi: 12.12.2013)
Görsel Kaynakça
http://1.bp.blogspot.com (Son erişim tarihi: 12.12.2013)
http://2.bp.blogspot.com (Son erişim tarihi: 12.12.2013)
http://arsiv.gundem.be (Son erişim tarihi: 12.12.2013)
http://www.bilecikkulturturizm.gov.tr (Son erişim tarihi: 12.12.2013)
http://cdn.shiftdelete.net (Son erişim tarihi: 12.12.2013)
http://haberkibris.com (Son erişim tarihi: 12.12.2013)
http://i.istockimg.com (Son erişim tarihi: 12.12.2013)
http://imageshack.us (Son erişim tarihi: 12.12.2013)
http://img.webme.com (Son erişim tarihi: 12.12.2013)
http://kalemehli.files.wordpress.com (Son erişim tarihi: 12.12.2013)
http://lh4.ggpht.com (Son erişim tarihi: 12.12.2013)
http://metinkilinc.com (Son erişim tarihi: 12.12.2013)
http://mythfolklore.net (Son erişim tarihi: 12.12.2013)
http://simgesiir.files.wordpress.com (Son erişim tarihi: 12.12.2013)
http://skparrott.files.wordpress.com (Son erişim tarihi: 12.12.2013)
http://upload.wikimedia.org (Son erişim tarihi: 12.12.2013)
http://wallpaperstock.net (Son erişim tarihi: 12.12.2013)
http://www.anadolujet.com (Son erişim tarihi: 12.12.2013)
http://www.ankaramiz.com (Son erişim tarihi: 12.12.2013)
http://www.arapcadagitim.com (Son erişim tarihi: 12.12.2013)
http://www.ashaber.com (Son erişim tarihi: 12.12.2013)
http://www.eskisehir.net.tr (Son erişim tarihi: 12.12.2013)
http://www.etkihaber.com (Son erişim tarihi: 12.12.2013)
http://www.garnizone.com (Son erişim tarihi: 12.12.2013)
http://www.guvensanat.com (Son erişim tarihi: 12.12.2013)
http://www.haberdelisi.com (Son erişim tarihi: 12.12.2013)
http://www.haberler.com (Son erişim tarihi: 12.12.2013)
http://www.hediyelerdiyari.com (Son erişim tarihi: 12.12.2013)
http://www.herrenk.com (Son erişim tarihi: 12.12.2013)
http://www.hrdergi.com (Son erişim tarihi: 12.12.2013)
http://www.millisuur.com.tr (Son erişim tarihi: 12.12.2013)
http://www.mizahsen.com (Son erişim tarihi: 12.12.2013)
http://www.nasilyap.com (Son erişim tarihi: 12.12.2013)
http://www.nettekeyif.net (Son erişim tarihi: 12.12.2013)
http://www.tasavvuf.gen.tr (Son erişim tarihi: 12.12.2013)
http://www.turkudostlari.org (Son erişim tarihi: 12.12.2013)
http://www.tursab.org.tr (Son erişim tarihi: 12.12.2013)
http://www.turkoloji.cu.edu.tr (Son erişim tarihi: 12.12.2013)
http://www.vahdet.info.tr (Son erişim tarihi: 12.12.2013)
http://www.vipingilizce.com (Son erişim tarihi: 12.12.2013)
http://www.yasamvesaglik.com (Son erişim tarihi: 12.12.2013)
http://www.yeniansiklopedi.com (Son erişim tarihi: 12.12.2013)
Dinyestýr
YA
AS .
AK C
H
Krasnoyarsk
(
(
Muhtar
Krasnoyarsk
Hakasya C.

Osmanli TR 11 PDF

Uploaded by

Document Information

Original Title

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

Osmanli TR 11 PDF

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

SOSYAL BİLİMLER LİSESİ

Doç. Dr. Ömer İŞBİLİR

GÖRSEL TASARIM UZMANI

PROGRAM GELİŞTİRME UZMANI

ÖLÇME VE DEĞERLENDİRME UZMANI

REHBERLİK VE GELİŞİM UZMANI

Mehmet Âkif Ersoy

Ey Türk gençliği! Birinci vazifen, Türk istiklâlini, Türk Cumhuriyetini,

3. Arapça Çokluk Kalıpları ...................................................................................... 105

SÖZLÜK ............................................................................................................ 145

2. ÜNİTE Ünite numarası yer alır.

Konu isimleri yer alır.

Öğrencilerin derse motive olmaları-

Konuyla ilgili incelemenin yapılaca-

Bilgilerin öğrenilme düzeyinin ve kaza-

Okuma metinleri yer alır.

Ölçme değerlendirme amaçlı çalış-

Derslerle ilgili yapılacak örnek proje

1. Dillerdeki Ses Özellikleri

‫‪1. Dillerdeki Ses Özellikleri‬‬

‫قوجه قاري ايله عمردن‬

• Türkçede Arapça ve Farsça Kelimelerin

mümkün a ...... Umer

testi b ...... azm

parça c ...... cebr

Ömer d ...... macâl

azim e ...... desti

cebir f ...... hemân

mümkin-mümkün: i-ü değişikliği

‫گيتدڭ اماكه قودڭ حسرت ايله جاين بيله‬

1 hâce ...... ...............................

2 dest-gâh ...... ...............................

4 divar ...... ...............................

5 hoş-âb ...... ...............................

6 akl ...... ...............................

7 kâzı ...... ...............................

8 zukak ...... ...............................

‫يوكسك تپه لرده هم ييالنه هم قوشه تصادف ايده بيلريسڭ‪،‬‬

‫معده اچيون لقمه نه يسه دماغ اچيون ده فكر اودر‪ .‬هپسي‬

‫هركس باشقه سنه حقيقتده كندي اليق اولديغي معامله يي‬

‫بربريين طانييانلر و آڭاليانلر آرا سنده سكوت‪ ،‬سوزدن‬

‫الڭدن گلين ياپمديغڭ مدجته اومديغڭي بوملاديغڭدن‬

‫منفعت صنداليه يه بڭزر‪ :‬باشڭده طاشريسه ڭ سين‬

‫يالڭز سين سونلري سومك حمبت دگل‪ ،‬مبادله در‪.‬‬

‫گوندوز قنديلنى حاضرالمايان‪ ،‬گيجه قراڭلغه راضي‬

‫سعادت او قدر نسبيدركه سين مسعود ايدن حال قومشوڭي‬

..................................... ..................................... .....................................

..................................... ..................................... .....................................

• Metinden tespit ettiğiniz yukarıdaki kelimelerin benzerlerini bulunuz. Bu ke-

‫باقسه طبيبان جهان چاره مه‬

‫قصد ايدييور تري مژكان‬

‫شرح ايده مم حاملي جانامنه‬

‫يان اي گوڭل يان يان اي گوڭل يان‬

‫گرچه كه ياندي گرچگه ياندي‬

‫بايرامي اميدي بايرامي اميدي‬

‫دوست يب پروا فلك يب رحم دوران يب سكون‬

2. Türkçe–Farsça–Arapça Arasındaki Kelime

1. kalem → Arapça 2. saray → Farsça 3. yoğurt → Türkçe

Yabancı Kelime Almak

Farisi; çıharşenbe ve pençşenbe kelime-

‫دييوب اچينه اوندن بر مقدارينى قوميق اچيون باشندن تولبندينى‬

‫‪3. Arapça ve Farsçadan Dilimize Giren‬‬

‫شاقاقلرميه قارمي ياغدي نه وار؟‬