ΦΙΛΟΛΟΓΙΚΟΙ ΣΥΛΛΟΓΟ* ΡΑΡΝΑ**0*

^
Θ

ΠΑΡΝΑΣΣΟΣ

ΣΥΓΓΡΑΜΜΑ ΠΕΡΙΟΔΙΚΟΝ

ΚΑΤΑ ΜΗΝΑ ΕΚΔΙΔΟΜΕΝΟΝ

ΤΟΜΟΧ Α/.

ΕΝ ΑΘΗΝΑΙΣ

ΕΚ ΤΟΥ ΤΥΠΟΓΡΑΦΕΙΟΥ ΠΑΡΝΑΣΣΟΥ

ΙΙΙΤΟΪΝΟ.ΜΕΝΟΤ ΤΠΟ »■ Π. ΟΙΚ030ΜΟΓ

1877
 ΑΓΓ' 20 ΙΖΖ2

Αριθ. Πρωτ. 651.

ΒΑΣΙΑΕΙΟΝ ΤΗΣ ΕΛΛΑΔΟΣ

ΤΟ ΥΠΟΓΡΓΕΙΟΝ ΊΩΝ ΕΚΚΛΗΣΙΑΣΤΙΚΩΝ ΚΑΙ ΤΗΣ

ΔΗΜΟΣΙΑΣ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΕΩΣ.

ΙΤρός τους Γυμγασιάρχας.

Ό ενταύθα α Φιλολογικός Σύλλογος Παρνασσός» πρός άλλαις κοινωφελέσιν

έργασίαις αύτοϋ υπέρ τ·?ίς ενισχύσεως τίΐς εθνικές παιδεύσεως καΐ τίίς τών
γραμμάτων προαγωγέ; καΐ διαδόσεως -ίίρξατο άπό ενός γ]δγ) έτους έκδίδων
και άξιον λόγου μτινιαϊον περιοδικόν φιλολογικόν καΐ έν γένει έπιστημονικόν
σύγγραμμα ύπό τό όνομα Παρνασσός. Έκ των άχρι τοΰδε εκδοθέντων
τευχών αύτοϋ καΐ έκ των υστέρων καταδεικνύεται ή χρησιμότιος του. Έ-ι-
θυμοϋντες νά παράσχωμεν την δυνατόν ημϊν ύποστηριζιν είς τό προκείμενον
κοινωφελές έργον, συνις-ωμεν ύμϊν τε καΐ τοις παρ' ύμΐν κκ. καθηγηταϊς αυτό,
ίνα γένωνται δσοι αν προαιρώνται συνδρομηταΐ αύτοΰ, ό'πως δια τούτου ένι-
σχυθνί η έκδοσις αυτού.
Έν Άθηναΐί, τ^8 'Οκτωβρίου 1877.

"Ο "Γπουργ&ς
θ. Π. ΔΗΜΓΙλΝΝΗΣ.
ΆΛέζανορος ΒΛάχος.

Τίίς έκδόσεως τοϋ περιοδικού έπιστατεϊ έπιτροπτι συγκειμένη έκ των κκ.

Είρ. Άσωπ'ιου, Έμμ. "Ροΐδη, I. Άραβαντινοΰ, Π. I. Φερμπου χαΐ ποοεδρευο-
μιένη υπό του προέδρου τοϋ Συλλόγου χ. θρ. Αγγελοπούλου Αθανάτου.
 ΦΙΛΟΛΟΠΚΟί «ΥΛΛΟΓΟί ΡΑΡΝΑίίόί

ΠΑΡΝΑΣΣΟΣ

ΣΥΓΓΡΑΜΜΑ ΠΕΡΙΟΔΙΚΟΝ

ΚΑΤΑ ΜΗΝΑ ΕΚΔΙΔΟΜΕΝΟΝ

ΤΟΜΟΣ Α' ΤΕΪΧΟΣ Α' ΙΑΝΟΓΑΡΙΟΣ 1877

ΕΝ ΑΘΗΝΑΙΣ

ΕΚ ΤΟΥ ΤΥΠΟΓΡΑΦΕΙΟΥ ΠΑΡΝΑΣ.ΣΟΥ

4ΙΣΓΘΪΝ0ΜΕΝ0Τ ΪΠΟ I. Π. ΟΙΚ0Ν0ΜΟΤ

1877
438

ΣΪΝΤΟΜΟΣ ΙΣΤΟΡΙΚΗ ΜΕΛΕΤΗ

ΠΕΡΙ

ΑΛΒΑΝΙΑ* ΚΑΙ ΑΛΒΑΝΩΝ*

Ευγνωμοσύνης καθήκον, πολιτισμοί) ύποχρέωσις ητο, οί νεώτεροι Έ\\ι\-

νες έλευθερωθέντες τοδ τυραννικού ζυγοΰ και άνεξάρτητον "Εθνος άποτελέ-
σαντες, νά στρεψωσιν τό βλέμμα των περί τα περί εαυτούς όμογενή φϋλα
καΐ τόν έκπολιτισμόν τούτων, αν όχι την άπελευθέρωσιν, μίαν των κυρ!»»
ένασχολιών των νά εχωσιν. Εκείνο δε, πέριξ τοΰ όποιου πάσα μέριμνα Κυ
βερνητική καΐ ιδιωτική έπρεπε νά περιστραφώ είναι η Αλβανία, ό ιπποτικός
έκεϊνος τόπος δστις διά των άνδρείων τέκνων του, τά μάλα συνετέλεσεν εϊς
την άπελευθέρωσιν τοΟ τμήματος τούτου τής Ελλάδος, καΐ τοΰ όποιου καί
σήμερον άκόμη τό αίμα σκιρτά εις την θέαν τίΐς κυανόχρου μετά τοΟ χρυσού
σταυρού επί των έπάλξεων τη"ς Κερκύρας κυματίζουσας σημαίας, ύπό την
όποίαν ένδόξως ηγωνίσθησαν οί άδελφοί των ό Βότζαρης, ό Τζαβέλας, ό Μια
ούλης, ό Άνδροϋτζος καΐ η Μπουμπουλίνα. Τοσούτω μάλλον δσον τό γεϊτον
έθνος η Ιταλία έπΐ τίί προφάσει αρχαίας συγγενείας έστραμμένα |χει τϊ
βλέμματα της επί των ((Ακροκεραυνίων έκείνων ορέων τά όποια έκ τοΰ
Ότράντου φαίνονται».
Οί μη γνωρίζοντες έκ τών ημετέρων τί έστιν Αλβανία καΐ ποία η συγ
γένεια ταύτης μέ την Ελλάδα βεβαίως αντιστρατεύονται εις την ΐδέαν
δτι μέγα μέρος τή"ς Ελλάδος κατωκηθη άλλοτε υπό Αλβανών καί απόγο
νοι τούτων είναι οί την γλώσσαν την Αλβανικήν σήμερον λαλοΰντες, θεω
ρούν δέ καί ως έθνικην ζημίαν καί αύτην την μετά τών Αλβανών σχέ-
σιν τών Ελλήνων καί τοϋτο διότι μέ τό όνομα αυτό υποθέτουν βάρβαρόν τινα
λαόν άρνησίθρησκον κατά τνίς άνεζαρτησίας μας μετά των Τούρκων πολε·
μησαντα. Άκολουθοΰντες δμως ημάς εις τάς αποκαλύψεις τοΰ σοφοΰ συγγρα
φέως τών ,ΑΛ6αηχίύτ ΜεΛιτωτ Ώτ. Ο. (1β Ηβΐιη τοΰ δόντος νέαν ζωΐν
εις τό ζήτημα τοΰτο, καί τοΰ τούτω επομένου Άλβανοΰ την καταγωγην Δ.
Καμάρδα, εις την φιλοπονίαν τοΰ όποιου τάς πλείσ-?ας των σημειώσεων τού
των όφείλομεν, 6έλουσι δικαιώσει ^μας άσπασθέντας την γνώμην των
μέχρις άποδείζεως τοΰ εναντίου παρά τών παρ' ημϊν σοφών, ους κατά κα
θήκον "ί μελέτη αυτη προκαλεί" διότι άλλως άποβαίνει άνεζηγητον πώς
ί Αλβανική γλώσσα ηδύνατο νά διατηρηθή εις την Ελλάδα επί τότου;
αιώνας, άφοϋ τόσαι άλλαι είσαχθεϊσαι διά κατακτητών ισχυρότατων, ξέν&»
* ΆνεγνώίΟτ] !ν τ<3 Συλλόγω τξ 18 Μαίου 1877. -
 ΠΕΡΙ ΑΛΒΑΝΙΑΣ ΚΑΙ ΑΛΒΑΝΩΝ 439

6μως πρός τους "Ελληνας, όποιοι νίσαν οί Σλαΰοι, οί Φράγκοι, οί Βενετοί

καί Τοΰρκοι, ούτε ίχνος άφη/.αν άμα ούτοι έςέλιπον ;
Το παρελθόν τίίς Αλβανίας δπως παρουσιάζεται ημΐν διά των δημοτικών
άσμάτων σχετίζεται πλέον παρ' όσον νομίζομεν με τά ζητήματα τίίς σήμε
ρον, άλλως τε είναι ενδιαφέρον θέαμα, η έμφάνισις μικροΰ τίνος λκοϋ διελ-
θόντος τάς δοκιμασίας τίίς κατακτήσεως καί τίίς έρημώσεως χωρίς ν' άπο-
ϊέση ούδεμίαν των αρετών εκείνων αίτινες άποτελοΰν τό έθνικόν πνεύμα.
Κατά τόν ΗαΗα οΐ Αλβανοί είναι απόγονοι των περίφημων Πελασγών.
Οί Πελασγοί κατά τάς προϊστορικάς έποχάς είχον κατοικήσει την "Ηπειρον,
την Μακεδονίαν, την Ίλλυρίαν καί την Ελλάδα. Είς την Ελλάδα οί Πε
λασγοί παρέλαβον την γλώσσαν των Ελλήνων, δταν τό Έλληνικόν στοιχεΐον
ύπερίσχυσε τοϋ Πελασγικού, είς τά άλλα δέ μέρη τό αύτοχθονικόν στοι
χεΐον διετηρηθη, είς την Μακεδονίαν μέχρι τίίς εισβολής των Βουλγάρων,
καί των Σέρβων είς την Ίλλυρίαν. Εις την Άλβανίαν (την μεσημβρινην δηλ.
Ίλλυρίαν καί την "Ηπειρον) τό Πελασγικόν στοιχεΐον άπώδησε ?1 μάλλον
συνεχώνευσεν έν έαυτω τό σλαυ'ίκόν στοιχεΐον, καί έκ τοΟ άγνωστου τούτου
τόπου εξελθόν μετά ταΰτα κατά τόν 1 40ν αιώνα αί ηπειρωτικά! άποικίαι
τίίς Νέας Ελλάδος. Ουτω έπανεληφθη κατ' άντίστροφον τρόπον ή επιδρομή
των πρώτων χρόνων, με την διαφοράν ότι οί αυτόχθονες Πελασγοί συνέχω -
νευθησαν μέ τούς "Ελληνας εΐσβαλόντας, καί σήμερον οί νέοι Πελασγοί άπο-
κατασταθέντες είς την Ελλάδα έξελληνίζονται όσημέραι. Κατά τόν συγ
γραφέα τών Αλβανικών Μελετών Αλβανοί έξελληνισθέντες υπάρχουν σήμε
ρον είς όλας τάς Έλληνικάς έπαρχίας της τε ηπειρωτικές Ελλάδος καί των
νήσων, εκτός τίίς Αιτωλίας, τίίς Ακαρνανίας, τίίς Λακωνίας καί τίίς Μεσ
σηνίας. Είς την Άττικην, την Μεγαρίδα, την Αργολίδα, την Βοιωτίαν απο
τελούν μέγα μέρος τών κατοίκων. Έπί τέλους αί νίίσοι "Τδρα, Σπέτσαι, Πό
ρος, Σαλαμϊς η μεσημβρινή Εύβοια καί τό βόρειον μέρος τϋς "Ανδρου κατοι
κούνται έξαιρέτως υπό τοιούτων. "Αλλως τε ό Ηδΐιη λέγει, ότι καί άν ύπο-
τεθί) ότι οί "Ελληνες καί οί Πελασγοί τίίς άρχαιότητος ίσαν λαοί διάφοροι,
αναλαμβάνει ν' άποδείξη τους άπειρου; δεσμούς τίίς συγγενείας οί τίνες συν
δέουν τάς δύο φυλάς, καί ό,τι κοινόν έχουν εις τά ηθη των προέρχεται έκ
του αύτοϋ στοιχείου τοϋ Πελασγικού* ό δέ Πι. Μοπίδεπ θεωρεί ώς άναμφι-
οβητητον γεγονός α την κοινην καταγωγην» τών Αλβανών καί Ελλήνων.
Οί Αλβανοί μετά τάς ανακαλύψεις ταύτας βεβαίως έπαίρονται καί άρχι
σαν νά έννοοϋν την έθνικην άξίαν των, καί δικαίως, διότι £σχον προπάτο-
ρας τούς (ιδίους Πελασγούς» τοϋ Όμηρου, του; Πελασγούς έκείνους οΐτινες
κατά την Έλλ. μυθολογίαν έγεννηθησαν «πριν τίίς Σελήνης» τούς υιούς τοϋ
Ώελασγοϋ β τοϋ πρώτου άνθρωπου τοϋ γεννηθέντος υπό τίϊς Γν5ς » καί όστις
έκτισε «την πρώτην πόλιν ητις είδε τόν "Ηλιον». Ή ιδέα δέ ότι τό Άλβα-
νικον γένος παρήγαγε τόν Φίλιππον, τόν Μέγαν Άλέξανδρον, τόν Αριστοτέλη,
440 ΣΤΝΤΟΜΟΣ ΙΣΤΟΡΙΚΗ ΜΕΛΕΤΗ

τον Πύρρον και την βχσίλισσαν Τεύταν η-ις εσχε τό θάρρος ν' άντιστοΛ5{
κατά τνίς "Ρωμαϊκές δημοκρατίας, είναι πρά πολλοϋ και τόσον έντετυ-»-
μενα εις αυτούς, ώστε δταν ποτέ κατά τόν 1 50¥ αιώνα ό πρίγκιψ του Τζ-
ραντος έγραψε πρός τόν Σκενδέρμπεη άποκαλών τόν λαόν του αγελών προ
βάτων, έλαβε την έξης κατά τόν δυιηιυηοηΐο ιστορικόν Νεαπολιτανόν υψη
λόφρονα άπάντησιν. » Οί πρόγονοι μας ·5)σαν οί Ήπειρώται παρά των οποίων
«έςηλθεν ό Πύρρος, την δρμην τοΰ όποιου μόλις ηδυνηθησαν ν' άναχαιτίσουν
»οΐ 'Ρωμαΐοι, καϊ ό'στις έκυρίευσε τόν Τάραντα καί άλλους άλλους τόπους
»τί1ς Ιταλίας διά των δπλων. Δεν δύνασαι σΰ ν' αντιπαράταξες κατά των
» Ηπειρωτών, πολεμιστών ισχυρότατων τούς Ταραντίνους σου, άνθρωπου;
» μαλθακούς και γεννηθέντας μόνον νά ψαρεύωσι' άν δέ θέλης νά ε?πης ότι
»ή Αλβανία είναι μέρος τνίς Μακεδονίας, βεβαιόνεις ότι πολύ πλέον εύγενέ-
«στεροι ήσαν οί πρόγονοι των οΐτινες ύπά τόν Μέγαν Άλέξανδρον μέχρι τών
»Ίνδιών εϊσεχώρησαν. Έξ εκείνων λοιπόν κατάγονται έκεϊνοι τούς όποιους σύ
«ονομάζεις πρόβατα" κα'ι δεν νίλλαξεν ή φύσις τών πραγμάτων. Διατί φεύ-
«γετε, σεις άνθρωποι, ενώπιον των ποοβάτων;» Ευκόλως δ' εκ τούτου εν
νοείται δποίαν περιφρόνησιν οί Αλβανοί έδείκνυον πρός τάς άλλας φυλάς κζί
ιδίως τάς Σλαυϊκάς, μόνον δέ τούς Έλληνας έσέβοντο και ήγάπων, διότι
έγνώριζον την ενδοξον ίστορίαν των.
ΓΙρώτην φοράν έν τί] ιστορία τό δνομα των Αλβανών, ώς τούς ονομάζει δ
χρονογράφος Σκυλίτζης, δ Κέδρινος,ή "Αννα Κομνηνη καϊ άλλοι βυζαντινοί,
αναφέρεται κατά τό 1079 δτε ούτοι μετά Νορμανών Βουλγάρων και Ελλή
νων άπετέλουν την άποστατησασαν στρατιάν κατά τοΰ αύτοκράτορο: Μι
χαήλ Δούκα ΰπό τόν στρατηγόν Νικηφόρον Βρυέννιον, αν καϊ 40 ετη π:ό-
τερον ό ιστορικός Μιχαήλ Άτταλιάτης είχεν αναφέρει στρατιώτας Αλβα
νούς τούς όποιους οί διερμηνείς έθεώρουν είδος στρατιωτών Νορμανών, κατ*
έκείνην περίπου την έποχην άναφανέντος τοΰ πολεμικού τούτου λαοΟ εί; την
μ,εσημβρινην Εύρώπην. Οί Νορμανοϊ δέ ούτοι μετά τινα ετη περί τά 1081
μ. Χ. οδηγούμενοι παρά τοΰ ενδόξου "Ροβέρτου Γυσκάρδου δουκός τνϊς Απου
λίας κα'ι παρά τοΰ υίοΰ του Βοημούνδου κατέκτησαν δλην την μεσην και κάτω
Άλβανίαν δηλ. την παλαιάν και νέαν "Ηπειρον μετά μέρους της Μακεδο
νίας, μάλλον την άνω δυτικην Μακεδονίαν την κοινώς λεγομένην Άλβα-
νίαν" τούτου δέ αποθανόντος δ υιός του άν καί επέστρεψε πάλιν νά πολιορ-
κηση άνωφελώς τό Δυρράχιον περί τά 1107 ήναγκάσθη νά κλείση είρηνην
μετά τοΰ αύτοκράτορος κα'ι ν' άπέλθη εϊς Ίταλίαν. Έκτοτε χρονολογούνται
τά δικαιώματα τά όποια οί Ιταλοί νομίζουν δτι έχουν έπΐ τν)ς Αλβανίας,
διά τήν κατοχην ην έκεϊ έπ' ολίγον έτηρησαν.
Έν τω μέσω των συχνών ταραχών τνίς έποχίίς έκείνης τ^ς γενικές αναρ
χίας τών περί κατοχίίς αγώνων οΐτινες έγένοντο μεταξύ τών Δεσποτών και
ιών ξένων κατακτητών, εις τούς όποιους μετά ταΰτα προσετέθησαν πλ\ οί
 ΠΕΡΙ ΑΛΒΑΝΙΑΣ ΚΑΙ ΑΛΒΑΝΩΝ 441

ΤοΟρκΜ, τό των Αρβανιτών "Εθνος, κατά τόν Γεώρ. Άκροπολίτην, (χρον. 68)
περί τοΰ όποιου ουδέποτε πρότερον έν τνί ιστορία είχε γείνει λόγος, ηρχισεν
αύςάνον καί κατά τον αριθμόν καί κατά τνιν δύναμιν ούτως, άστε έντό: ολί
γου καιροϋ ευρέθη κύριον τη"ς Ιλλυρίας καΐ τ-Τίς Ηπείρου καΐ κατείχε πρός
βορραν καί άνατολάς τόπους πολύ μεμακρυσμένους τών συνόρων της πρώτης
γνωστές εστίας του" καί προς μεσημβρίαν έςηπλώθη αρκετά, έςαπέστειλεν
άπειραρίθμους αποικίας εις την Ελλάδα καί ιδίως εις την Πελοπόννησον,
καί έϊιάνη όχι μόνον άνεςάρτητον έθνος αλλά καί κατακτητικόν.
Έπί τ·η"ς πολιτικής ιστορίας των Αλβανών μετά την έμφάνισίν των, αί
ακόλουθοι παρατηρήσεις δύνανται νά γείνουν" δτι ούτοι από τοΰ ημίσεος τοΟ
II ο" αιώνος μέχρι τοΰ ήμίσεος τοΰ 13ου ελαβον μέρος εις δλας τάς ταραχάς
ώς συμπράκτορες, στρατιώται υ) βοηθοί τών διεκδικούντων την έζουσίαν'
έπϊ 100 δέ περίπου ετη δηλ. από του μέσου του 13ου αιώνος μέχρι τοΰ μέ
σου τοΰ 14ου και ιδίως από τνίς έζώσεως τών Λατίνων εκ τνίς Κωνσταντινου
πόλεως παρά τοΰ Μιχαήλ Παλαιολόγου, μέχρι τν)ς πρώτης εισβολές τών
Τούρκων εις την Εϋρώπην, οί Αλβανοί επαναστατούν διά λογαριασμόν των
κατά τη"ς βυζχντιχκνίς αύτοκρατορίας ης γ,σθάνοντο την άδυναμίαν.'Η μετα
ξύ τοΰ μέσου τοΰ 14ου αιώνος καί τοΰ δευτέρου ημίσεος τοΰ 15ου περίοδος
περιλαμβάνει την ηρωϊκην έποχην τών Αλβανών η τών μεταγενεστέρων
Ίλλυροηπειρωτών, την πολ.εμικην αυτών μετανάστευσιν προς μεσημβρίαν
της Έλληνοϊλλυρικϋς ηπείρου καί την κατοχην τ·7,ς κυρίως Ελλάδος επί τή"ς
Πελοποννήσου- κατόπιν πρός άρκτον τά μεγάλ.α κατορθώματα τών πριγκί
πων Γκέ/.ων τοΰ οΐ/.ου Βάλσα, καί τά £τι μεγαλητερα τοΰ Γεωργίου Σκεν-
δέρίλπεη τνίς Γκεκικης επίσης οικογενείας τών Καστριωτών. Κατά την αύτην
έποχην η και ολίγον πρότερον κατέστησαν ενδοΐοι εις την κάτω Άλβανίαν
διά τά λαμπρά κατορθώματά των οί πρίγκιπες 'Γόικοι τνίς οικογενείας Τό
πια. Άπό ταύτης τη"ς ενδόξου έποχνίς άρχεται ή κατάπτωσις καί η εντε
λής καταστροφή τοΰ έθνους, χωρίς ν' άναφανν) έκτοτε είμη εις σμικρότατον
μέρος τών έν Ελλάδι αποικιών των αΐτινες εϊχον έςελληνισθη.
Οί Βυζαντινοί συγγραφείς ώς ό ΝικηΊρόρος Γρηγορας καί Παχυμέρης ανα
φερόντες τούς Αλβανούς απέχουν νά ζητήσουν την καταγωγην τοΰ λαοΰ
τούτου, άλλα δίδοντές τους τό όνομα τών Τλλυριών όταν δεν τους άποκαλοΰν
Αλβανούς η1 Άρβανίτας, δεικνύουν ότι παραδέχονται αυτούς καταγομένους έκ
των άρχαιοτάτων κατοίκων τών μερών εκείνων. Κατόπιν 6 Χαλκοκονδύλης
(Β. I Σελ. 1 4) όστις έγέννησε ζήτημα (διότι δέν παραδέχετο ότι αύτοί ώνο-
(ίάζοντο Ιλλυριοί, έννοών ώς πολλοί καί τώρα καταχρηστικώς ώς Ιλλυριούς
τους Σλαύους ώς τούτους καταγομένους έκ τών αρχαίων Ιλλυριών), αναφέρει
την γνώμην τινών οίτινες τούς υποθέτουν καταγομένους έκ τνίς Ίαπυγίας,
λείψανον σκοτεινών καί πεπαλαιωμένων παραδόσεων, έπί τέλους όμως ομο
λογεί ότι ουδέν Οετικόν δύναται νά είπη' έπιβεβαιοϊ μόνον ότι έκ της Έπι
442 ΣΓΝΤΟΜΟΣ ΙΣΤΟΡΙΚΗ ΜΕΛΕΤΗ

δάμνου δηλ. της κεντρώας Αλβανίας, 6 λαός ούτος έπεξετάθη εις άγνω-
στον έποχήν ουχί μόνον έπί τίίς Ηπείρου αλλά καί έπί τίίς Θεσσαλίας, τίίς
Ακαρνανία; καί τίίς Αιτωλίας και άλλαχοΰ άκόμη. Έν τούτοις έκτός πάσης
άμφιβολίας είναι δι ι οί Αλβανοί και κατά τόν Χαλκοκονδύλην δεν είναι
λαός έλθών εις την Ίλλυρίαν κατά τούς ιστορικούς χρόνους- καθώς είναι έπί-
σης βεβαία καί η θαυμάσια άνάπτυξις των λαών τούτων κατά την μνημονευ-
θεΐσαν έποχην, μετά σιωπην πολλών αιώνων περί αυτών, άν καί τίίς κινή
σεως αυτών σκοτεινή είναι καί η «ρχη καί τά αίτια. Καί τώ δντι μέχρι
της έπο^ίίς τοΰ γεωγράφου Πτολεμαίου κατά τόν 2ον αιώνα μ. Χ. μόλις
εις την μέσην Άλβανίαν η την δυτικην Μακεδονίαν ητο γνωστόν μικρόν τι
χωρίον καλούμενον Άλβανόν ή Άρβανόν μετά δρους παρ' αύτώ τοΰ αύτοϋ
ονόματος, καί λαός τις Αλβανών μετά πόλεως Άλβανουπόλεως κατά την
δσημον θέσιν τίίς νΟν Έλμπασάν' άλλ' είναι δυσεξηγητον πώς οί κάτοικοι
μικρές ^ώρας ηύξηθησαν εις τόσον ολίγον διάστημα, ώστε ν' άποτελέσωαιν
έθνος υπέρ τό έκατομμύριον' διά τοϋτο είναι πιθανόν εκείνο δπερ δ Τΐιιιη-
ηιβη λέγει, ότι τό όνομα Αλβανοί άνΐίκον τό πρώτον είς φυλην Ίλλυρομα-
κεδονικην τοΰ όρεινοΟ χωρίου Αλβανού^ εδόθη μετά ταΰτα παρά τών Βυ
ζαντινών είς δλους τούς κατοίκους τών ορεινών χωρίων τών Ίλλυροηπειρω-
τικών, πρός δε ότι ή ονομασία Αλβανοί είχε διοικητικην άζίαν καί όχι έθνο-
γραφικην κατά την γνώμην τοΰ Ηαίιη, καί άποδοθεΐσα κατ' άρχάς ύπό στε-
νην εννοιαν είς τό χωρίον τοΟ αύτοϋ όνόματο;,έπεξετάθη μετά ταϋτα εις όλην
την ύπό τούς Βυζαντινούς Άλβανίαν, καί εις όλον τό Δεσποτόίτον τίίςΈπείρου.
"Αξιον παρατηρήσεως όμως είναι ότι ό Πτολεμαίος (βιβ.Γ' ιγ' 20) όμιλεϊπερί
χωρίου τίνος 'ΑλβανοΟ καί λαοϋ τίνος Αλβανών πρός άρκτον τίίς Όρεστίδος
βίς τά ενδότερα τών Ταυλαντίων (κεντρώας Ιλλυρίας) μέρους τότε της Μα
κεδονίας" οί δέ Βυζαντινοί ιστορικοί δεικνύουν άλλο χωρίον Άλβανόν η Άρ
βανόν είς την έσχατιάν τών Ακροκεραύνια, άνωθεν τίίς Αύλώνος όθεν καί
τώρα άρχεται μέρος τίίς αρχαίας Χαονίας καί τό όποιον υπό στενην εννοιαν
λέγεται Άρβαρία η Άρβενία παρά τών κατοίκων. Έκ τούτων πάντων εξά
γεται ότι τό όνομα αυτό $το διεσπαρμένον είς πολλάς χώρας Ίλλυροηπει·
ρωτικάς. "Οποιαδήποτε έν τούτοις καί άν ηναι η καταγωγή τοΰ ονόματος
τοΟ άποδοθέντος είς τά λείψανα τών άρχαίων Ιλλυρικών φυλών 5} Ίλλυρο-
μακεδονικών η ηπειρωτικών, η συγγένεια τών όποιων από τών πανάρχαιων
χρόνων είναι αναμφισβήτητος, μετά τά γραφέντα ειδικώς παρά τοΟ ΤΗιιη-
πμπ τοΰ ΗαΗη καί τοΰ Ρα1πιβΓ3γθΓ, είναι πλέον καθαρώς άποδεδειγμένον έκ
τίίς ιστορίας τοΰ μεσαιώνος, ότι μετά την κατάπαυσιν τίίς συγχύσεως τή"ς
έπελθούσης είς τάς επαρχίας τίίς Άνατολικίίς Αυτοκρατορίας, ιδίως είς την
Ίλλυροηπειρον, έκ τών βαρβαρικών έπιδρομών τών Σλαύων καί Βουλγάρων,
καθ' όλην την χώραν μεταξύ Μαυροβουνίου καί τοΰ κόλπου της Άρτης, απε
καλύφθη νέος κόσμος η μ&λλον άνεφάνη ό παλαιός. Τά αρχαιότατα όνόμα
 ΠΕΡΙ ΑΛΒΑΝΙΑΣ ΚΑΙ ΑΛΒΑΝΩΝ 443

τ« το τόπων, έκτός μικροΰ άριθμοΰ θαλασσίων φρουρίων καί όλίγων άλλων,

δ άρχαϊος λαός ό Ίλλυροηπειρωτικός μετά τ·?ίς γλώσσνις του καί των εθίμων
του διετηρεϊτο εις τά απρόσιτα χωρία των όρέων, καί τό λείψανον τοϋτο
τοΰ 'Ιλλυρομακεδονικοιοπειρωτικοϋ λαοΰ άναφανέν ύπό τό δνομα Αλβανοί ή
ΆρβανΤται ("Αννα Κομνηνή σελ. 132) έ'σχεν τοσαύτην έπιρροήν άστε άπερ-
όόφησε τό σλαυϊκόν στοι/εϊον καί Βουλγαρικόν μόλις έπαυσεν ή πολιτική κα
τοχή των" κατά συνέπειαν είναι, παραδεκτή ή ύπόθεσις τοΰ Ρα1πΐ6Γ3]τβΓ δτι
η Αλβανική φυλή έςελθοΰσα επί τέλους έκ τών απρόσιτων καταφυγίων ττις
(αν και δέν εϊναι ακριβώς γνωστή ουτε ή εποχή ουτε αί περιστάσεις, μόνον
δέ τά αποτελέσματα), και εύρεθεϊσα πρό πολλοϋ Χριστιανική καΐ μάλλον
πολιτισμένη των Σλαυοβουλγάρων, ουσα δέ καί προικισμένη ΰπό τίίς φύσεως
και με χαρακτήρα ένεργητικώτερον, άμα τίί εμφανίσει της έκ τών γενητό-
ρων βράχων της, άπεμάκρυνε καί άπερρόφησεν ευκόλως τά λείψανα τών έπι-
καθησάντων εκείνων φυλών" άλλα δια νά παραδεχθώμεν τήν μεγίστων καί
ταχεϊαν εκτασιν ήν ελαβεν ή φυλή αυτη πρέπει νά προΰποθέσωμεν δτι μία
ΰπϋρξεν ή γενεά τοΰ Ίλλυροηπειρωτικοΰ λαοΰ άπό τής άρχαιοτάτνις εποχής,
τοΰτο δ' έζηγεϊ καί τό φαινόμενον τής σήμερον δτι δσον διάφορον καί άν φαί·
νωνται αί φυλαΐ αύται καί αί τοπικα'ι διάλεκτοι ώς κα'ι έν τ^ άρχαιότητι
κατά βάθος εχουσι τήν αυτήν γλώσσαν καί τόν αυτόν έθνικόν χαρακτήρα.
Καί τω όντι άπό της έποχής τοΰ πατρός τϊίς ιστορίας Ηροδότου καί τοΰ
Σκύλακος μέχρι τοΰ Πτολεμαίου γεωγράφων, πλεΐσται φυλαΐ ΰπό διάφορα ονό
ματα παρουσιάζονται εις τήν Ίλλυρομακεδονίαν καί "Ηπειρον, τών όποιων
δύο ήσαν αί έπικρατέστεραι καί τότε συχνάκις συγχεόμεναι πρός άλλήλας,
οί Ίλλυροί καί Ήπειρώται δπως καί σήμερον δύο είναι αύται ΰπό τους αυτούς
ώς εγγιστα χαρακτήρας, οί Γκέκοι καί οί ϊόσκοι *. Καλούνται δ' ενίοτε καί
Μακεδόνες λαοί τίνες άρχαΐοι Ιλλυριοί ήπειρώται διόπ τό πρός άρκτον ό'ριον
τής Μακεδονίας, έφθανε μέχρι τοΰ Δυρραχίου κα'ι ετι περισσότερον μέχρι τοΰ
Δρίνου ποταμοΰ κατά τήν έποχήν τοΰ Τίτου Λιβύου, τοΰ Πτολεμαίου καί τοΰ
Στράβωνος δστις λέγει έν τω Βιβλ. VII § 8 σελ. 54 έκδ. Κοραή Παρισ.
1817) κ Καί δή καί τά περί Λιγκηστόν καί Πελαγονίαν, καί Όρεστιάδα καί
ι'Ελύμειαν, τήν άνω Μακεδονίαν έκάλουν. "Ενιοι δέ καί σύμπασαν μέχρι
«Κερκύρας Μακεδονίαν προσαγορεύουσιν, αίτιολογοϋντες άμα δτι καί κουρ^
"καί διαλέκτω καί χλαμύδι καί άλλοις τοιούτοις χρώνται παραπλησίως,
ϊένιοι δέ καί δίγλωττοί είσι"» τοΰτο δέ άποδεικνύει δτι κατά βάθος έθνο·
λογικώς δεν ήσαν διάφοροι οί Ιλλυριοί καί Ήπειρώται τών Μακεδόνων, φυ-
λ«ί άπασαι κατοικοϋσαι τήν νΰν Άλβανίαν" περί τούτου δέ παντός άλλου

* 01 Τ<5ίχι8ες δπερέχονσι χατά τ« τον πολιτισμον χα\ την άνάπτυξιν ίν γένει τδν ίλλων
4λ5ιν.χών φυλών χα\ προτιμώοι τί)ς άλ6ανιχί)ς γλώαβης την Ιλληνιχήν, γράφοντας ώς ΙπΙ
το χΙιΤυτον χαΐ σνν<5ιαλεγ<5μενοι πρός άλλήλονς ελληνιστί χαΐ Ιναβρυνόμενοι μάλιστ» Ιπί
τβίτω (2ημ. τ^ς Επιτροπές).
444 ΣΓΝΤΟΜΟΣ ΙΣΤΟΡΙΚΒ ΜΕΛΕΤΗ
καλητερον έπραγματεύθη ό ΗαΙιη προ; 8ν παραπέμπομεν τους θέλοντας «
είδικολογησωσι' ό δέ Καμάρια; έν πολλοίς αποδεικνύει πώς ή διάκρισις αϊ-
τχξύ των αρχαίων εκείνων φυλών ανταποκρίνεται προς την των νϋν Γκέκων
και Τόσκων, των οποίων και τό μίσος άκόμη και την έν-θρότητα πρός αλ
λήλους έκληρονόμησαν, ελαττώματα έκ των όποιων πολύ καλά έγνώρισαν
νά ώφεληθώσιν οί Τούρκοι κατά τον Έλληνικόν υπέρ ανεξαρτησίας άγωνα.
Δόντες νΰξιν τη"; έποχή"; καθ* ν\ν τό όνομα τών Αλβανών άνεφάνη και
όρίσαντε; έν ολίγοις την θέσιν και τάς σχέσει; των έπαρχιών αΐτινες άπετέ-
λουν την Άλβανίαν, άφοΰ άνεγνωρίσαμεν αύτού; ως απογόνους τών άρναίων
λαών της Ιλλυρομακεδονίας καϊ Ηπείρου, καλόν είναι νά έξιστορησωαεν έν
συντόμω γεγονότα τινά τη"ς ιστορίας των από τών αρχαιοτάτων χρόνων διζ
ν' άποδείξωμεν τάς σχέσεις άς μεταξύ των είχον καϊ ιδίως μέ την Ελλάδα.
Γνωστόν είναι ότι η Μακεδονία η "Ηπειρος καϊ η Ιλλυρία έν τϊ) άρχαιότητι
εϊχον πολιτικήν ΰπαρξιν διακεκριμένην, καθώς γνωσταί είναι κα'ι αί σχέσεις
τών δύο πρώτων μετά τη"ς Ελλάδος* όλιγώτερον Γσως γνωσταί είναι αί σχέ
σεις τη*ς Ιλλυρίας πρός ταύτην, περί ιών όποιων θέλομεν εΐπει όλίγα. 'Αυέ
τ·*"ς άρχη"ς τίΐς ιστορίας καϊ τών Ελληνικών παραδόσεων οί 'Γλλυριοί έσχον
πάντοτε στενάς σχσεις μετά τ·7,ς κυρίως η τη"; κάτω Ελλάδος όπως καϊ
μετά τή"ς Μακεδονίας και τΫ"ς Ηπείρου. Έάν ζήτηση τις την καταγωγην
τοϋ ονόματος τών Ιλλυριών πολλάς θά εΰρει τάς παραδόσεις, ή κυριωτέρα
όμως γνώμη ή και φέρουσα περισσότερον ιστορικόν χαρακτήρα είναι ότι τοΰτο
τ·?5 έδόθη έκ τοϋ Ίλλυροϋ υίοΟ τοϋ Κάδμου και ί9λ Αρμονίας οΐτινες μετέ
βησαν και κατώκησαν εις την ΊλΛυρίαν όπου καϊ άπέθανον' όσον δέ μυθιχά
καϊ άν υποτεθούν τά πρόσωπα αυτά, ουδείς δύναται ν' άρνηθ·}" βάσιν τινά
ίστορικην εις τάς παραδόσεις τη"ς κοινής καταγωγής μεταξύ τών Ιλλυριών κα'ι
τών Δωριέων ιδίως δέ μεταναστεύσεις βοιωτικά; εις την Ίλλυρίαν. Ό Ηρό
δοτος μάλιστα (Β. V. 6 1 ) διηγείται νέαν τινά μετανάστευσιν ητις θά είναι
η δευτέρα παρά τοις Ίλλυριοΐς, ύπό τον Λαομέδοντα υίόν τοϋ 'Ετεοκλέους,
κατά τούς μετέπειτα χρόνου; τοϋ πολέμου τών έπτά έπϊ θηβας' ό Στρά
βων (Β. ΥΠ.) βεβαιόνει την ελευσιν τοϋ Κάδμου και τη-; Ερμιόνη; Αρ
μονίας ν' αποκατασταθώ εις την Ίλλυρίαν μεταξύ τών Έγχελών τών όποιων
άλλοι μεν λέγουν έξ Ιλλυριών την καταγωγην, καϊ άλλοι έξ Ηπειρωτών,
όπου οί απόγονοι των έπϊ πολύ έβασίλευσαν (ΗαΗη I. 219). "Οθεν δααίως
παρατηρεί ό ΜβΗΛπιη (Οθο^γ. ϋηίν.) ότι ό Κάδμος ως θεμελιωτής έθνών
ανήκει επίσης εις την Ίλλυρίαν ως καϊ εις την Βοιωτίαν. Έπειδη δέ πα
ρατηρείται οτι ως επί τό πλείστον εις την μυθικην ίστορίαν τών αρχαίων
έκ τών δυναστειών ώνόμαζον τά εθνη, καϊ είς την Μακεδονίαν καθώς και
είς την "Ηπειρον αί παραδόσεις τη; κοινή"; καταγωγί"; μετά τών Ελλήνων
διεφυλάχΟησαν έκ τών δυναστειών διά τών Αίακιδών εις την "Ηπειρον και
διά της Άργιακή; δυναστείας είς την Μακεδονίαν. 'Εν τώ μέσω τοσούτων
 ΠΕΡΙ ΑΛΒΑΝΙΑΣ ΚΑΙ ΑΛΒΑΝΩΝ 445
ιδεών δ γέρων Πελασγός λέγεται ό πρώτος βασιλεύς τής Ηπείρου κατά τον
(Πλουτ. εις Πύρρον)" όπερ άνεπτύχθη κατόπιν παρά των άλλων οΐτινες
θεωροΰν Πελασγούς τους Ήπειρώτας (Στράβων, Ηρόδοτος κλ.)' και εδραν
ιδίαν των αρχαίων τούτων των τόπον των. Και ό Δευκαλίων ελέχθη βα-
σιλεύσας της Ηπείρου και θεμελιωτής τής Δωδώνης. Παρά τίνων μεταξύ
των όποιων και ό ΙΙαΙιιι λέγεται σπουδαίως η ριζική ταύτότη: τοϋ ονόμα
τος των Ελλήνων μετά των Ιλλυριών" άλλως τε είναι γνωστόν δτι εις την
"Ηπειρον υπήρξεν ή πρώτη Ελλάς και οί πρώτοι Έλληνες «Ή Ελλάς η άρ-
ϊχαία εστίν η περί την Δωδώνην και τόν Άχελωον' ώκουν γαρ οί Σελλοί
'ένταΰθα, και οί καλούμενοι τότε μεν Γραικοί, νΟν δ' "Ελληνες. (Άριστοτέλ.
I. § Ι.)- και οί "Ελλοι και Σελλοί ήταν Δωδωναίοι καθώς Συλίονες λαός τής
Καονίας (Στέφ. Εύστάθ. Ηβΐιη 1 231,255) χαΙ'Ελενοί πολις της θεσπρωτίδος.
Άξιοσημείωτον επίσης είναι δτι πολλά ονόματα ένδοξων ανδρών τών Ιλλυ
ριών ώς και τών Ηπειρωτών και Μακεδόνων είναι κατά μέγα μέρος Ελληνικά,
τινά δέ τούτων δεικνύουν και λέξεις Άλ*βανικάς ώς Δάρδας και Δερδας όνομα
Ήττειρώτου καί Ίλλυρομακεδόνος. (Τί1ιΐ8 ίίν. XXIV. 12. θουκυο, I. 57 — 59)
καί τινα άλλα εκ τών αρχαίων Έλληνοπελασγικών ώς Δευκαλίων, [έκ του
9α καί χαΜου λέξεων Αλβανικών σημαινουσών γή —γενης] Κόδρος καί λοιπά.
Περί τών σχέσεων τών Ιλλυριών πρό; τούς "Ελληνας από τοΰ Τρω'ίκοΰ πο
λέμου μέχρι τής δεσποτείας τών "Ρωμαίων πολλ*ά δύναται τις ν' άναγνώσν)
εις τόν "Ομηρον Ίλ. Β. 748 εις τόν Ήρόδοτον Βιβλ. VIII 47. IX. 44—45
καί είς τόν θουκυδίδην Βιβλ. II. 80. IV. 83. 124—0. Στράβωνα Βιβλ.
VII. Διόδωρον Σικελιώτην XV. 1 3 καί είς άλλους* ό δέ Στράβων ιδίως αφη
γούμενος την κατάκτησιν τής Μακεδονίας τής Ιλλυρίας καί τής Ηπείρου
παρά τοΰ Παύλου Αιμιλίου 108 π. Χ. ώ; αυτόπτες μάρτυς λέγει ό'τι κα-
τεστρεψεν βαρβάρως καί δι' απάτης 72 πόλεις Ήπειρωτικάς καί γΊχμαλώ-
τευσεν 150,000 κατοίκους οΐτινες έπί πολύ έν τη αί/μαλωσίκ διετηρησαν
την συγγένειάν των' διά νά έπιτύχωσι δε οί 'Ρωμ.αϊο·. την κατάκτησιν κα-
λητερον κατέστησαν ερημον την Ίλλυρ'ιχν καί την "Ηπειρον εκτός τών κυ-
ριωτέρων πόλεων Δυρραχίου Απολλωνίας καί ΝίΛοπόλεως καί διασκορπίσαν-
τες τούς ιθαγενείς εις τά άπρόσιτά των όρη, έπί τών όποιων ουδεμία κατά-
κτησις ηδυνηθη νά τούς φθάσνι,έπί τών ορέων δ' εκείνων διασπαρέντες είς μι
κρά χωρία διετηρησαν τό Πελασγικάν γένος των άδάμαστον καί καθαρόν από
πάσης ξένης φυλής καί ιδίως από τούς Σέρβους καί Βουλγάρους, καί είναι
νοι αυτών οί καί την σήμερον διατηρούμενοι ούτως ύπό τούς Τούρκους
μέν, άλλά χωρίς νά δυνηθώσι νά τούς ύποτάξωσι καθ' όλοκληρίαν" όπως δ'οί
Βάσκοι τών Πυρρηναίων πρός αίσχος τής "Ρωμαϊκές κυριαρχίας, τής Γοτ
θικής εισβολής, καί τής Γαλλικής καί Ισπανικής πολιτικής, διετηρηθησαν
οί αύτοί μέ την γλώσσάν των καί τόν έθνικόν χαρακτήρα των από τής έπο-
7.ΐς τοΰ Σκηπίωνος καί τοϋ Αννίβα μέχρις ημών, άν καί αποτελούν μέρος
446 ΣΤΝΤΟΜΟΣ ΙΣΤΟΡΙΚΗ ΜΕΛΕΤΗ

τί|ς Ισπανίας, ιό αυτό καί οί Ίλλυροηπειρώται η' Αλβανοί διατηροΰνται

όπως επί τη"ς έποχίίς τοΰ Πύρρου και Αλεξάνδρου καί τοΰ Σκενδέρμπεη. Καί
άν άλλη άπόδειξις δεν ύπηρχεν λέγει ό ΜβΙΙε^Γυη έζ αύτίίς τνίς γλώσσης
των Αλβανών αποδεικνύεται δτι αυτοί εις την Εΰρώπην είναι έπίσης αρχαίοι
ώς οί Κέλται καί οί. Έλληνες" τοΰτο δ' έπιβεβαιώθη περισσότερον εκ τών
ίργων τοΰ ΗαΙιη περί τοϋ άλβανικοΰ ιδιώματος, καί εκείνων οΐτινες τον ακο
λουθούν.
Οί Αλβανοί δίδουσι δείγματα έκτάκτου σταθερότητος έπί των αρχαίων
ήθών χαΐ τοΰ έθνιχοΟ ν/αρακτήρος, χαί αύτοί δ' έξ εκείνων οΐτινες εκτεθει
μένοι εις τάς άγγαρείας τών Τούρκων, έρασταί δέ μάλλον τ*7ίς ελευθερίας η1
τίΐς πίστεως, παρεδέν/θησαν την μωαμεθανικην θρησκείαν, χατά τό λέγειν
αύτοΰ τοΟ Ρ3ΐιηβΓ3γεΓ, δεν τό Ικαμαν παρά από πολιτικν,ν κερδοσκοπίαν,
διατηρούν δέ πάντοτε τόν ν/αρχχτη"ρά των την γλώσσάν των χαί τά ηθη
των τά αυτά με τους λοιπούς ομοεθνείς των είναι δέ άξιον παρατηρήσεως
δτι πολλοί έξ αυτών τόσον εις την μέσην, δσον και είς την άνω 'Αλβανίαν,
εϊναι Μωαμεθανοί μόνον χατ' έπιφάνειαν προς αποφυγήν τών Τουρκικών κα
κώσεων, χαί στιγμήν χατάλληλον περιμένουν νά διαλχμψν) έχ της Ελλάδος
μετά φρονησεως εργαζομένης, δπως μετά ταύτης χαί ύπό ταύτην πραγμα-
τοποιησωσι τά πατροπαράδοτα σχέδιά των.
Άπό τη"; έποχίΐς τοϋ Πτολεμαίου επί νίλια περίπου ετη η ιστορία ουδέν
άναφέρει περί τών αυτοχθόνων τϋς Ίλλυροηπείρου, έλαττωθέντων χατά τόν
άριθμόν χαί περιορισθέντων εις τά απρόσιτα των δρη. Κατά την διάρχειαν
τής μεσαιωνικής ταύτης νυκτός μέχρι τη; δύσεώς της συνεχέοντο ύπό τά
ονόματα τών κατακτητών 'Ρωμαίων η' Βυζαντινών. Αί πρώται ενδείξεις τη"ς
εξεγέρσεως τών άρχαίων τούτων φυλών μΧς παρουσιάζουν τόν Ίλλυροηπει-
ρωτικόν λαάν (ήδη δμως ύπό τό δνομκ τών Αλβανών) άγωνιζόμενον κατά
τών χαταχτητών. Φαίνεται δέ πάλιν καθαρώς ό δεσπόζων χαρακτηρ το3
έθνους τούτου, άχαλίνωτος, πολεμικός καί άνεξάρτητος δπως καί τών προ
γόνων των, μη έννοών ούδέποτε ύποταγην. Ό Θουκυδίδης μ2ς περιγράφει
τους Ήπειρώτας τ?ίς εποχής του δτι εζων πάντοτε ώπλισμένοι. «Τό δέ σιδη-
«ροφορεϊσθαι τούτοις τοις Ήπειρώταις άπό τνίς παλαιοίς ληστείας έμμεμέ-
«νηκεν»" ώς οί παρόντες Αλβανοί οίτίνες κατά τόν ΗεηιιακΙ ερωτώμενοι
παρ1 αύτοϋ διατί μητε έν τ*?ί έκκλησία άφίνουσι τά δπλα των ; Άπηντων
δτι δεν εμποδίζει τοΰτο νά προσεύχωνται εξ εναντίας τοις άναμιμνησκει τό
σέβας τό όποιον πρός άλληλους πρέπει νά έχουν. Τό αυτό έ'θιμον είχον καί
οί Μακεδόνες" ό δέ "Όμηρος λέγει περί τών άλλων Ελλήνων δτι καί αύτοί
εις τάς συνελεύσεις συνηρχοντο ώπλισμένοι" καί οί πατέρες μας δέ κατά την
'Ελληνικην έπανάστασιν τό αυτά έ'θιμον εϊχον.
Παρά τοΰ μνημονευθέντος Αθηναίου ιστορικού βεβαιουμένου χαί παρά τοΰ
Πολυβίου και τών μεταγενεστέρων συγγραφέων γνωρίζομεν δτι οί Ήπειρω
 ΣΤΝΤΟΜΟΣ ΙΣΤΟΡΙΚΗ ΜΕΛΕΤΗ 447

ται καί οί Ιλλυριοί καθώς οί Θεσσαλοί καί οί Αιτωλοί (οΐτινες κατά πολλούς
ησαν έχ τής Ιλλυρικής γενεάς) λαοί υπερήφανοι καί αμαθείς δσον γενναίοι,
έστρατολογοΰντο έθελονταί έπΐ μισθφ ώς οί Αλβανοί των ημερών μας. Άλλ*
όσον άγροϊκος καί απαίδευτος αν ητο 6 λαός ούτος την γυναίκα καί ιδίως
την νέαν, έΰεώρει ίεράν παρ' αύτώ, την πολιότητα σεβαστην, ώς καΐ κατά
τούς όμηρικούς χρόνους, χαί όχι όλιγώτερον ιερόν τον μγόρη του (κατά τόν
Ηθςυίπΐ) τόν ξένον των αρχαίων Ελλήνων. Άλλα περί τών ηθών των Αλ
βανών δια μακρών πραγματεύεται 6 Η»1ιη δστις μετά μεγάλης πολυμάθειας
και ακριβείας άνακαλύπτει καϊ αποδεικνύει (Βιβλ. I. 143) την καταπλη-
χτικην άναλογίαν καί ταυτότητα αύτών μετά των αρχαιοτάτων τής κα
θαυτό 'Ελληλοπελασγικής γενεάς. Ό ΗοοηιΐΒπΙ προσθέτει είς ταΟτα την πε-
ριγραφην έχείνην τής Άνω Αλβανίας καϊ ιδίως των ελευθέρων ορεινών τών
Μελισσόρι έκτεταμενέστερον τοΟ ΗβΙιη. Κα'ι ό ΓθΓΓβη γράφων περί τών
ηθών τν5ς Ευρώπης αναφέρει διάφορα ή'θη Αλβανικά τά όποια ζωηρώς άνα-
μιμνηςκουσι την Μακεδονίαν καί τόν άρναΐον Δωρικάν λαόν. Ό χαρακτηρ
τω δντι τών Άλβα\ών, κατά τό λέγειν εκείνων οΐτινες ίζησαν έν τφ μέσω
τούτοι» τοΟ λαοϋ, έχει τι μέγα καί ούτως ειπείν τιτανικόν, αλλά συχνά δυ
στυχώ; στρέφει πρός κακόν του, ένεκα τής αμάθειας και σκληρότητός του,
όσον ανδρείος, ενεργητικός καί όρμητικός καί αν ηναι* τόν καθιστή δμως
άξιον τών μεγαλητέρων έργων εν τε τω πολεμώ χαί τγΐ ειρήνη ώς άν ίτο
άνατεΟραμμένος έν τω πολιτισμώ καί τή θρησκεία και διδαγρ-ένος νά θεω-
ρή ώς ίδιον καλόν, δ,τι καλόν τοϋ έθνους καϊ τής κοινές πατρίδος" ώραιό-
τατον τύπον πολιτικής καί στρατιωτικής συγχρόνως αρετής μεταξύ τών με
ταγενεστέρων παρουσιάζει 6 εξ Αλβανών Μάρκος Μπότζαρης δστις έν έαυτώ
συγκεντρόνει την ίστορίαν τών ενδόξων βράχων τοϋ Σουλίου, καί οί άλλοι
έξ Αλβανών Χριστιανοί τής Ηπείρου καϊ Ελλάδος ιδίως δέ τών νήσων
Τδρας καί Σπετσών, οΐτινες έδείχθησαν εις τόν ιερόν υπέρ τής Ελληνικής
ανεξαρτησίας πόλεμον άξιοι τών μεγαλητέρων θυσιών καί άσυγκρίτου άξιας.
Τό πολεμικόν πνεϋμα είναι τό διακριτικόν του Σκηπιτάρου, ούχ ίττον δμως
δεν στερούνται καί άλλης αξίας, καί ό Ηβοφίβπ] τούς θεωρεί πεπροικισμένους
μέ πολλήν εύφυ'ί'αν, ό δέ Χριστόφορο: Περραιβός δτι ουδεμία διάκρισις εϊναι
δυνατή μεταξύ Ελλήνων καί Αλβανών.
Έν τούτοις, άν καί πεπροικισμένοι μέ εύφυίαν χαί πλήρεις πνεύματος ανε
ξαρτησίας καί γενναιότητος άσυγκρίτου οί Αλβανοί οί μεταγενέστεροι καθώς
καί οί προπάτορές των, άπό ύπερβολικόν βεβαίως αίσθημα ιδιοτελές καί ίσο-
πο),ιτικόν, καί ένεκα άμαθείας, ποτέ δεν ηδυνηθησκν νά ένωθώσιν εις έν
μόνον έθνικόν σώμα, καί μόλις η εφήμερος ύπερίσχυσις ένός βασιλέως η πρίγ-
κιπος, η μεταβατική τις δμοσπονδία μεταξύ Ίλλυρίων καί Μακεδόνων $
Ηπειρωτών $ μεταξύ, μόνον Ηπειρωτών κατά τών "Ρωμαίων, η έπί τής
έποχής τοΟ Σκενδέρμπεη μεταξύ Γκέκων καί Τόσκων κατά τών Τούρκων,
448 ΠΕΡΙ ΑΛΒΑΝΙΑΣ ΚΑΙ ΑΛΒΑΝΩΝ

ηδυνηθη έπ' ολίγον νά συνενώση τάς δυνάμες τοϋ έθνους προς ύπεράσπισιν
τη; πολιτικής σωτηρίας των. "Οχι λοιπόν διότι ητο μικρόν έθνος (διότι ό
Ηαβη κα'ι ό Γ3ΐιηοΓαγ6Γ τό άναβιβάζουσι εις δύω περίπου εκατομμύρια, άλλα
διά τάς προεκτεθείσας αιτίας δευτέραν θέσιν κατέχουν οϊ Αλβανοί έν τ*/5
ιστορία κατά τον ΙΙοοφίηηΙ, άν κα'ι, προσθέτει, ή Αλβανία έ/ορηγησε κατά
πασαν έποχην ένδοξους άνδρας ε"; τε την άρχαίαν Ελλάδα, την Βυζαντινών
αύτοκρατορίαν και έπ'ι τέλους εις την Τουρκίαν καθώς κα'ι εις την μεταγε-
νεστέραν Ελλάδα.
Οί Αλβανοί άναφανέντες ως εΓπομεν περί τά μέσα τοϋ IIου αιώνος χχΙ
οντες η βάσις τοϋ Ηπειρωτικού λαοϋ μέχρι τοΰ 14ου, άφοΰ έξεδίωξαν πέοαν
των συνόρων των προς άρκτον τό σλαυϊκόν στοιχεϊον, έξήλθον τής Ηπείρου
καί κατέλαβαν την Ελλάδα έξαποστείλαντες πολλάς αποικίας περί τά
1342— 1356 εις την Πελοπόννησον, ης κατά τόν Ηαίιη άπετέλουν τό ημυυ
των κατοίκων κατ1 έκείνην την έποχην" άλλα μόλις άπεδίωξαν τό σλαυϊ-
τόν στοιχείον ένεκα τοΰ όποιου καί δια νά χωρισθώσιν άπ' αύτοΰ ησπάσθη-
σαν τόν καθολικισμόν, νέοι κατακτηταί αναφαίνονται άπό τής "Αρκτου οί
Τοΰρκοι οΐτινες διά τών φοβερωτέρων κατακτητών Μουράτ καί Μωάμεθ τοΰ
II επί ημισυν περίπου αιώνα αγωνιζόμενοι, μόλις κατώρθωσαν νά καταβάλ-
λωσιν όμάδα τινά ανθρώπων τών όποιων ή ανδρεία καί τό θάρρος εις όλίγας
ιστορίας τοϋ κόσμου φαίνεται, καί τοϋτο, ένεκα πάλιν τοΰ αρχαίου ελαττώ
ματος των της διαιρέσεως. Τά ονόματα τοϋ Άριανίτου, Τόπια καί άλλων
ενδόξων άρ/ηγών αιώνια κατέστησαν τά άνδραγαθηματά των" άλλ' δ άν
θρωπος ό'στις άντεπροσώπευσεν εις τό λαμπρότερον την ίδέαν τής Αλβανι
κής ανεξαρτησίας καί ύπεστηριξεν αύτην ώς ηρως ητο ό Γεώργιος Καστριώ-
της η Σκενδέρμπεης τοϋ όποιου θανόντος περί τό 1467 η" 68 η Αλβανία,
άν καί διετηρηθη επί ένδεκα ακόμη έ'τη, επεσεν ΰπό τόν Τουρκικόν ζυγόν
καί έκτοτε έπανηληφθησαν πάλιν αί Άλβανικαί άποικίαι εις την Ίταλίαν
καί την Ελλάδα, περί ών άλλοτε 1 ειπομεν, διά νά σώσωσιν την έλευθε-
ρίαν καί την θρησκείαν των. Περί τοΰ Γεωργίου Καστριώτου πολλά ελέχθη
σαν καί εγράφησαν, διεξοδική δέ καί άνωοελνις καθ' ήμ£ς συζητησις ηγέρ-
θη εσχάτως καί μεταξύ τίνων τών παρ' ημϊν ιστορικών 2 ώστε θεωροϋμεν πε-
ριττόν νά έκταθώμεν, λέγομεν μόνον ότι άν ό Σκενδέρμπεης όστις πολλά
κις ηνάγκασε τόν Σουλτάνον, τό φόβητρον όλης τής Ευρώπης, νά ζήτηση
είρηνην παράτας μικρας Αλβανίας, ηθελεν, ώς επιδέξιο; πολιτικός, δσον ητο
ασύγκριτος στρατιώτης, νά ώφεληθη τών πλεονεκτημάτων του, ηθελεν ασφα
λίσει ίσως την ανεξαρτησίαν τοΰ έθνους του άντί ουδεμίας $ όλιγίστης υπο
ταγής εις τόν ξένον δεσπότην Μουράτ βΰρισκόμενον εις δυσχερεστάτην θέσιν
μετά τούς πολέμους καί την άποτυχίαν του προς τόν Ούνιάδην στρατηγδν
1 "Ιδε την !ν τώ παρόντι τόμω σελ. 19 διατριδην Περί τών ί{ 'ίταλίας "Ελληναλδανών.
2 Λι' ης ο&χ ήττον πολλ» μέρη τοΟ ζητήματος τούτον ίχ«νώς ίσαφηνίσΟησαν (Σ, τ. Ε.)
 ΠΕΡΙ ΑΛΒΑΝΙΑΣ ΚΑΙ ΑΛΒΑΝΩΝ 449

του βασιλέως τη"ς Ουγγαρίας συμμάχου των Σέρβων, των Πολωνών, των
Βλάκων και των Αυστριακών, οΐτινες τον ηνάγκασαν κατά τα 1444 νά
κλείστι την είρηνην και νά καταφύγν) προς ησυχίαν εις την Μαγνγισίαν' καΐ
έκείνην την έττο/ νιν ό Σκενδέρμπεης συνεπολέμει μετά των Τούρκων ών ητο
όμηρος άπό τοΰ 1423, άγων 5,000 ιππέων κατά την μάχην τη"ς Νίσσας,
αλλά βαρέως φέρων την άποστέρησιν τών δικαιωμάτων του μετά τον θά
νατον τοϋ πατρός του, ευρεν εύκαιρί*ν τό έπιόν έτος μετά την καταστρο-
φην τοΰ Τουρκικού στρατοϋ επί τίΐς όδοΰ μεταςύ Βελιγραδίου καΐ Άδρια-
νουπόλεως κατά την 3 Οβριού νά λιπστακτησν) μετά 300 όμοεθνών του
κα'ι νά καταφύγν) εις την Κρόϊαν" εν διαστηματι δέ 25 ημερών έγένετο κύ
ριος δλων τών πατρικών κτήσεων κα'ι ήλικίαν έχων 30 ετών έκαμε τά μεγάλα
εκείνα ανδραγαθήματα τά όποια τοις πασιν είναι γνωστά. Ενόσω δ' αυτός
έζη η Αλβανία ένουμένη διά τοϋ ίσχυροϋ πνεύματός του άπό τών Ιλλυρι
κών "Αλπεων μέ/ρι τοϋ Αμβρακικού κόλπου ητο ανίκητος, άλλ' άφοϋ αυτός
άπέθκνεν εις τό Άλέσσιον (άνηκον τοις Βενετοΐς) όπου είχε μεταβί) διά νά
προεδρεύσνι συνελεύσεως όλων τών Αλβανών αρχηγών παρ' αύτοΰ προσκλη
θείσης διά νά συσκεφθοΰν περί τών κοινών συμφερόντων, έξέλιπεν η ένότης
τοΰ έθνους και έπηλθον αί γνωσταί συνέπειαι μέχρι τοΰ 1479, ότε μετά έν-
δεκάμ.ηνον άζιομνημόνευτον πολιορκίαν παρεδόθη διά συνθήκης η Σκόδρα
μεθ' όλων τών θαλασσίων θέσεων* οΰτως ό ιπποτικός εκείνος τόπος όστις
ένεκα τοΰ ποικίλου και ώραίου του κλίματος είναι προωρισμένος κατά τόν
φιλέλ'ληνα Καμάρδαν έν ελευθερία ν' άποβν) η Λομβαρδία τίς Ελλάδος μετά
τοϋ πλεονεκτήματος τής θαλάσσης, έμεινε πάλιν έν τι) σκοτία.
Ή Αλβανία ώς έθνος μεν ηνωμένον ένικηθη, άλλ' οί λαοί της κα'ι αί
έπαρ-/ίαιτης κατά μόνας ουχί" αί όρειναί χώραι, όπου ούδ'ό "Ρωμαϊκός αε
τός η8υνηθη νά πετάςη, έμειναν άκυρίευτοι κα'ι σχεδόν ανεξάρτητοι, η δέ
Πύλη ΰπεχρεώθη νά εύχαριστίίται μόλις μέ άπροσδιόριστόν τινα άριθμόν
στρατιωτών έν καιρώ ανάγκης" ΰπό τοιούτους όρους ζώσι κυρίως οί Μελισσό-
ροι ορεινοί τών πέριζ τη"ς Σ/.όδρας, οί Κλημέντοι οί Καστριώται καΐ άλλοι,
οίτινες άναγνωρίζουσιν ώς έζέχουσαν φυλην τούς Μιριδίτας, ό πρίγκιψ τών
όποιων έχει έδραν εις Όράσχ και είναι υποτελής τνί Πύλη. Οί Μιριδϊται
έξτιτησαντο έν άρχν) την προστασίαν τοΰ βασιλέως τνίς Νεαπόλεως καΐ κατά
τά 1502 εστράφησαν επίσης προς τόν Κάρολον Εμμανουήλ τ·?1ς Σαβοΐας,
αλλά μή ύπερασπισθέντες υπό τούτων ανεγνώρισαν την κυριαρ/ίαν τοϋ Σουλ
τάνου. Ή έςουσία τών πριγκίπων αυτών χρονολογείται άπό τοϋ 1 6ου αιώ
νος κατ' έκλογην τοΰ λαοΰ, και αί χώραί των είναι ώς μικρόν τι έθνος ύπά
την κυριαοχίαν τνίς Πύλης την οποίαν βαρέως φέρουν και συχνότατα προσπα
θούν ν' αποβάλουν. "Εχουν δέ οί Μιριδϊται κατά τόν Ηοοηιιαι^ σύνταγμά τι
αριστοκρατικόν και κώδικας τούς νόμους τοΰ Λέκκα Δουκαγίνου λεγόμενους

ΤΟΜΟΣ Α' 20
450 ΣΓΝΤΟΜΟΣ ΙΣΤΟΡΙΚΗ ΜΕΛΕΤΗ

Οί Αλβανοί οί μή μεταναστεύσαντες άλλ' έν τ·95 χώρα των διαμείναντε;

διηρέθησαν εις τρεις κατηγορίας, χαί οί μεν μη άνεχόμενοι τό όνομα το3
ραγΙΟ, άλλα τό περίφημον ρητόν των Τόσκων άκολουθοΰντες α έχει όπου τό
» ξίφος έχει καί 7) πίστις» ησπάσθησαν τον Ίσλαμισμόν * καί κατά συνέπειαν
παρέσχον εις τούς Όθωμανούς μεγίστας έκδουλεύσεις έναντίον των Ελλήνων
είς τον υπέρ ανεξαρτησίας άγώνά των, μαχόμενοι μετά πάθους κατά των
ομοεθνών των συναγωνιζόμενων υπέρ ανεξαρτησίας μετ' έκείνων' οί δέ προ-
τιμησαντες άντί πάσης θυσίας είς τά πάτρια νά μείνουν, διηρέθησαν εις δύο,
εις τούς Μιριδίτας μετά διαφόρων άλλων φυλών Γκέκων πλησιάσαντας χάριν
προστασίας τής Δΰσεως πρός τον καθολιχισμόν καί είς τούς τής μεσημβρινής
Αλβανίας παρά την Ελλάδα, διαμείναντας πιστούς είς την όρθόδοξον θρη-
σκείαν, μεταξύ δε των δυο τούτων φιλονιχεϊται ή Αλβανία, τοΰ Ισλαμι
σμού θεωρουμένου μόνον ώς θρησκεία χατακτητοΰ' καί των μεν πρώτων αί
καθολικαί δυνάμεις έλαχίστην μέχρι σήμερον παρέσχον προστασίαν έκτδς
τής Αυστρίας ώς πλησιεστέρας διατηρούσης μάλιστα καί σχολην" ·/) Ιταλία
διεκδικούσα προνόμια αρχαίας κατοχής ηρχισε νά σκέπτεται περί νέας κα
τακτήσεως καί τούτου ένεκα ύποβλέπεται παρά τών Αλβανών, η δε Γαλ
λία παρακινουμένη ύπδ τοΟ Ηθοςιΐ3Γ(1 νά πρωταγωνιστηση εις εκείνους τούς
τόπους είς ους είναι αγαπητή, αδιαφορεί, άναγνωρίζουσα την γνώμην σοοοΟ
λογίου άποφηναμένου ότι ουδεμία δύναμις εκτός τής Ελλάδος ε/ ει τό δι
καίωμα καί τό καθήκον μάλιστα νά προστατεύση την Άλβανίαν, ης είναι
άναπόσπαστον μέλος καί τής όποιας ύπέρ τά δεκακισμύριχ τέκνα πρό πολ
λού ξενίζει.
Έν τοις διαδραματισθεί™ κατά τό διάστημα εΓκοσι περίπου αιώνων έπί τής
Ίλλυροηπείρου, έρρίπτετο ένίοτε καί η τόσον άναπτυχθεϊσα καί υποστηρι-
χθεϊσα κατόπιν ώς βεβαία γνώμη τοΰ Άλβανολόγου ΙΙίΐΗπ έπί πολλά έτη
χρηματίσαντος προςένου τής Αυστρίας είς Ιωάννινα, ότι δηλ. οί Αλβανοί
οί μεταγενέστεροι είναι οί κατ' ευθείαν απόγονοι τών αρχαίων Πελασγών

* Πλείστοι τών Αλβανών τα μεν χόρια αϊτών ονόματα ίχουσιν δθωμανιχά, τά δε πχτρω-
νυμιχα χριστιανικά, άριδήλως μαρτυρουντα πλησιεστάτην την Ιποχήν, χαθ'ην οί πρόγονοι των
ϊξώμοιαν, πολλοί δε τούτων χα'ι νυν εισέτι έορτάζουσιν Ιν τυμπάνοις χα'ι χοροΐς την έορττ,ν
τών "Αγίων Γεωργίου χαι Λημητρίου, άνάπτοντες χαϊ χτ,ρία Ινώπιον τ^ς ε'χόνος τών Αγίων
Ιν το"; χρίστιανιχυΤς ναοΐς τών πόλεων ή χιορίων χαί τοις Μοναστηρίοις, έ\9α χάριν ευ
λάβεια; χα'ι προσχυνήσεω; πολλοί πολλάκις προστρέ^ουσιν.
Πολλοί τών 'λλβανών Ιν μεν τω χρυπιώ ε'νε άχραιφνεΤς χριστιανό1., ίν 31 τώ οα-
νερώ άχραιφνεΤς ΌβωμανοΊ. χα; χατ'α μέν τα; στρχτολογ'ας Εμφανίζονται ώς Χριστιανοί
χχτά δε τα; φορολογίας παρουσιάζονται αίφνης ώ; Όθι»μανοί. Οΰτοι Γχουσι χαι δίπλα όνό-
ματα, ίν μεν όεδομένον εις τό βοέφο; παρά τοΟ Ίμάμη (Χότζια) ίν πομπή χα'ι παρατάξει «04
χρησιμευον δια τόν χοινωνιχον βίον, άλλο δε παρά τοΟ ΐερέω;, τελο&ντος Ιν παραβόστω γω
νία το μυστήριον του Βαπτίσματος χα\ χρησιμεΟον διά ιόν οΐχογενειαχον β:ον. Τουτ' αδτο
συμβαίνει χαί έπι τών άλλων θρησχευτιχών τελετών χατά χώρας ή χώμα; χα*. Ιν γένει χα*
Ινμίρει Ιν Αλβανία (2, χ. Ε.)
ΡΊΤ τ

ΠΕΡΙ ΑΛΒΑΝΙΑΣ ΚΑΙ ΑΛΒΑΝΩΝ 451

δπως είναι των Ίλλυρομακεδόνων καί Ηπειρωτών, Ιξ ου προκύπτει δτι δύ

νανται νά ονομασθούν Νεοπελκσγοί* καί πραγματικώς, τά σπουδαιότερα ιστο
ρικά γεγονότα, τά ονόματα διαφόρων θεών Πελασγικών οί όποιοι ευρίσκουν
την έξηγησίν των είς την πχροΰσαν γλώσσαν των Αλβανών, έπίσης διάφο
ροι όνομασίαι γεωγραφικά! είτε έθνικαί είτε προσωπικαΐ προγενέστεραι τη"ς
ιστορίας, άλλ' υπέρ πάντα, τά παρόντα 2θιμ.α τών Αλβανικών φυλών επι
στημονικώς συγκρινόμενα πρός τά τών Πελασγών, τών αρχαίων Ελλή
νων τά μυρολόγιά των π. χ. κατ' εθος "Ομηρικών, αί νυμφικαί τελεταί, αί
κηδεΐαι, ό τρόπος τ·?ίς εσωτερικές διοικήσεως και τό οικογενειακών σύστη
μα, αί δεισιδαιμονίαι ως κα'ι αυτό το έγχώριον ένδυμα καΐ η χρϋσις τη" ς κό
μης, αυτά και πολλαί άλλαι παρατηρήσεις ένούμεναι με την φανεράν συγ
γένειαν άπό τών αρχαιοτάτων χρόνων τών Ίλλυροηπειρωτικών εθνών άφ'
ένό; καί άφ' έτερου μ.έ την πλέον παρά πιθανήν ουσιώδη ταυτότητα τών Ίλ-
λυρών Μακεδόνων καί Ηπειρωτών πρός τους άρχαιοτάτους κατοίκους τών
νωρών τούτων, δίδουν άσφαλη" έπιβεβαίωσιν εις την γνώμην τοϋ ΗαΗη ητις
υπό άλλων καί ιδίως υπό τοϋ ΜβΚιΛπιπ υποκινηθεϊσα ΰπό πολλών ήσπά-
σθη καί παρεδέχθη· αλλά καί επί τΐί υποθέσει δτι δεν είναι εντελώς βε
βαία καί αναμφίβολος, είναι πάλιν ή πιθανωτέρα καί παρέχει την παραδε-
κτοτέραν έξηγησιν, τοϋ βεβαίου ίστορικοϋ γεγονότος τίίς υπάρξεως ένός λαοδ
και μιας γλώσσης ζώσης από άμνημ,ονεύτων χρόνων εις τάς πρώτας θέσεις
τών Πελασγών εις την Εύρώπην, αί όποϊαι μ.ετά βεβαιότητος άποδεικνύον-
. ται παρά τών αρχαίων συγγραφέων δτι ίσαν η "Ηπειρος "Ανω καί Κάτω, ή
Θεσσαλία καί ή Μακεδονία καί ιδού ό 'Ομηρος έν Ίλ. Π, 233 λέγει*
Ζεΰ ανα Δωδωναίε, Πελασγικέ, τηλόθι ναΐων,
Δωδώνης μεδέων δυσχειμέρου" άμφί δε Σελλοί
σοι νοίουσ' οποιρήται άνιπτόποδες χαμαιεΰναι.
ό Ησίοδος Ζ'
Δωδώνην φηγόν τβ Πελασγών ϊδρανον
ό Ηρόδοτος Β' 52—56. ά Στράβων Ε', Ζ', ό Θουκυδίδης Α', 3 Δ' 109 καί
άλλοι είπον λαοϋ καί γλώσσης τά όποια ένω αποδεικνύουν έναργεΐς ποιότητας
έθνικάς καί γλωσσικάς συμφώνους πρός τους τόπους δπου έγεννήθησαν καί
κατάτάς παραδόσεις των, ούδεμίαν συγγένειαν έχουν πρός τους νέους πλησίον
λαούς οΐτινες τούς περικυκλόνουν τους Σλαύους, τους Τούρκους καί τους 'Ρω-
μούνους. Περί τούτου έκτός τών αρχαίων, ό Ηοπτιαπ ό Ηϋίπιαη ό ΜδΧ
ΰυοΙίβΓ καί άλλοι εκ τών νεωτέρων απέδειξαν καθαρώς την συγγένειαν με
ταξύ Πελασγών καί Ελλήνων *" επειδή δέ καί έκ τοϋ σχηματισμοΰ τη°ς

* Είχτίον εΤνε όπως άνδρες λόγιοι καί των παρ' ήμΤν ειδήμονες τ?)ς άλδανιχής γλώσσης
«ραγματευΟώσι περί τοδ ουσιώδους τοΟ φιλολογιχοδ ίίργου τϊ)ς συγγενείας τϊ)ς Αλβανικές
ιφβς την άρχαίαν Έλληνικήν, "να κα'ι δια τούτου τοΟ μέσου <£πο2εινθϊ) ή προς τοΰς "Ελλη
νας αδελφότης τών Αλβανών (2. τ. Ε.)
452 Σϊ'ΝΤΟΜΟΣ ΙΣΤΟΡΙΚΗ ΜΕΛΕΤΗ

γλώσσας καΐ βκ το0 ετυμολογικού δεικνύεται ή συγγένεια της μετά τη"{

Ελληνικές, προκύπτει δτι οί Ίλλυροηπειρώται άρχαΐοι και μεταγενέστε
ροι είναι άπόγονοι τών 'Ελληνοπελασγών τροποποιηθέντων παρά των Ιώνων
καΐ Δωριέων* έξ άλλου δέ προκύπτει άπόδειξις έπίσημος δπως καθαρισθί"
τρόπον τινά διά τ·?ίς υπάρξεως ζώσΥΐ; γλώσσης χι έθνολογική υπαρξις των
αρχαίων Πελασγών ήτις θά συμφωνήσει κατά τάς μνημονευθείσας ηδη παρα
δόσεις των αρχαίων δτι κατά βάθος δεν είναι διάφοροι των Ελλήνων,
Έξ ό'λων των ανωτέρω αποδεικνύεται καθαρώτατα δτι τόσον ή ιστορία
καθώς και ή γλώσσα μας παρουσιάζουσι έν παντί χρόνω ένουμένην δια δε
σμών στενών την Ίλλυρομακεδονικοηπειρωτικην φυλην μετά της Ελληνικές
καΐ είναι η Αίολοδωρικοϊωνικη.
Τπ' ούδενός αγνοείται πόσον οί Χριστιανοί Αλβανοί τίίς ΊΙπείρου συνε
τέλεσαν είς τον υπέρ ανεξαρτησίας Έλληνικόν άγώνα, αν και οΰδεμίαν ίδιαι-
τέραν σελίδα έν τίί ιστορία κατέχουν και συγχέονται υπό τό κοινόν όνομα
τών Ελλήνων, δπως περίπου συνέβαινεν και είς την αρχαιότητα είς τους "Ρω
μαίους καΐ τούς Άσιανούς οΐτινες ποσώς δεν διέκρινον τον Πύρρον η τόν Ά-
λέξανδρον από τούς λοιπούς ήρωας Έλληνας τόν "Αρατον και Φιλοποίμενα
ούτως ειπείν" ταύτό καΐ κατά τούς νεωτέρους δ Μάρκος Μπότσαρης είναι
"Ελλην ώς ό Μαυροκορδάτος καΐ ό Μιαούλης ώς ό Κανάρης.
"Αξιον δέ παρατηρήσεως είναι δτι Αλβανοί καλούνται όχι μόνον παρά
τών Τούρκων και τών ξένων άλλα και παρ' αύτών τών Ελλήνων, μόνον οί
Σκιπετάροι Μουσουλμάνοι οίτινες θεωρούνται ώς Τούρκοι και περιφρονοΟνται .
ώς ένώσαντες την τύχην των μετά τών δυναστών τών αδελφών των πολε-
μοΰντες αυτούς. Άλλ' ά» έν αύτοϊς διαλάμψτρ, ώς ηρχισεν, η γνώσις τοΰ
εθνισμού έξ ου θά εννοήσουν την συγγένειαν καΐ την κοινην καταγωγην μετά
τών Ελλήνων, είναι έλπίς δτι θέλουν σπεύσει και αυτοί ώς οί Χειμαριώται
καΐ οί Σουλιώται νά ένωθώσι μετ' αύτών και ν' αποτελέσουν έθνος πανελλη-
νιον έντός τών ιδίων ορίων τά όποια τοις προώρισεν η φύσις από τοΰ Σκόδρου
μέχρι τοΰ ΑΓμου άνακτώντες δ,τι οί προπάτορές των είχον. Δεν είναι δ' έπά-
ναγκες πρός τοΟτο οί Αλβανοί νά χάσουν την γλώσσάν των, σεβάσμιον λεί-
ψανον αρχαιοτάτων χρόνων, ούτε την Ιδίαν των φυσιογνωμίαν, έξ έναντίας
όφείλουν νά έξακολουθώσιν ομιλούντες την διάλεκτόν των, δπως έσυνείθιζαν
οί Μακεδόνες τοΰ Αλεξάνδρου, και οί Ήπειρώται τοΟ Πύρρου, και εσχάτως
τά παλληκάρια τοΰ Μπότσαρη και τά θαλασσοπούλια τοΰ Μιαούλη, τοΰ Άν-
δρούτζου κα'ι Λεμπέση. Τά μεγαλητερα έθνη τών μεταγενεστέρων χρόνων
φέρουσι τοιαϋτα παραδείγματα, τη"ς Ισπανίας οί Βάσκοι και της Αγγλίας
οί Κέλτοι, ύπόλοιπον τών ώρχαιοτάτων λαών τών χωρών εκείνων.
'Επειδη λοιπόν, ώς και άλλοτε είπομεν, συμφωνησαντες μέ την γνωμών
σοφών λογίων, δτι η "Αλβανία και ώς εκ της θέσεως τη; και ώς έκ τών
^θών της μόνον διά της Ελλάδος καΐ παρά τών Ελλήνων δύναται νά πολι
 ΠΕΡΙ ΛΑΛΟΓΝΤΟΣ ΤΗΑΕΓΡΑΦΟΓ 453

τισθή, δ χωρισμός δ' αυτής από τής Μακεδονίας καΐ Ηπείρου είναι αδύνατος
κχϊ θεωρείται ακρωτηριασμός δια τήν όλην Ελλάδα η στέρησίς της, νομίζο-
μεν όχι μόνον καθήκον άλλ' ύποχρέωσιν πάσης Κυβερνήσεως παντός Συλλό
γου και πάσης καρδίας Ελληνικής τό ζήτημα αυτό να τό καταστήσιρ έθνι-
κόν, καΐ ό εκπολιτισμός τής Αλβανίας νά τεθή είς τήν ήμερησίαν διάταξιν,
άεννάως δέ νά βομβή περί τάς άκοάς πάντων ημών ώς ήδύθρους κλαγγή τό
«μέμνησθε των δούλων επαρχιών καΐ ιδίως τής έγκαταλειφθείσης Αλβα
νίας"» ήδη μάλιστα ό'τε η ίδέα αΰτη ήρχισε νά γενικεύεται ώς βλέπομεν
έν τη επισημότερα έφημερίδι του κόσμου εις τον «Χρόνον» τής Αγγλίας τής
10/22 Μαΐου ε. ε. εις τόν όποιον μεγάλης γράμμασι είναι κατακεχωρισμένη
έπίσημος πολιτική επιστολή συμφωνούσα μέ τάς ιδέας μας, καθ' &ς Ελλάς
έντελής δέν δύναται νά σχηματισθή άνευ τής Αλβανίας" ό διορισμός δέ νο-
μίζομεν κατάλληλων Προξένων κατόχων καΐ της Αλβανικής καΐ η παρά
τοϋ Συλλόγου προς διάδοσιν τώι Έλλ. γραμμάτων αποστολή διδασκάλων
και διδασκαλισσών είς τά κεντρικότερα μέρη τής "Ανω και κάτω Αλβανίας,
ώς καΐ αί εις πάντα τά καλά και πάντοτε λυσιτελείς του ημετέρου Συλλό
γου εύχαΐ καΐ ένέργειαι, άς καΐ πάλιν μετά παρακλήσεως έπικαλοΰμαι, είναι
τά προσφορώτερα πρός τό παρόν μέσα δπως τάχιον φθάσωμεν είς τόν σκο-
πόν και έπισύρωμεν καΐ τόν έπαινον τοϋ πεπολιτισμένου κόσμου.
Κ. Χ. ΒλΜΒΑΣ.

ΠΕΡΙ ΑΑΑΟΥΝΤΟΣ ΤΗΑΕΓΡΑΦΟΓ *.

Ή διά του τηλεγράφου μεταβίβασις της φωνής κατά τά έν τή γαλλική ,Ε-

ψημερϋι των Συζητήσεων εκτιθέμενα ύπό τοϋ κ. άβ ΡατνίΙΙβ πειράματα ού-
ίαν άμφιβολίαν πλέον έπιδέχεται. Ή φωνή διελαύνει τά τηλεγραφικά
σύρματα μέ την ταχύτητα τής αστραπής, τήν άνακάλυψιν δέ ταύτην άνηγ-
γειλαν αί εφημερίδες τής Αμερικής μετ' ακράτου ένθουσιασμοϋ. Τοιαύτη
όμως άνακάλυψις επί άλλης βάσεως στηριζομένη έγένετο ήδη από τοΰ έ'τους
1860 ύπό τοΰ έν Φραγκφόρτν) καθηγητού κ. Β.61185, όστις ήδυνηθη νά δια·
βιβάσγ] τηλεγραφικώς ήχους είς μεγάλας αποστάσεις, οί δ' έν τή πόλει ταύτν]
σοφοί παρέστησαν είς τήν πρώτην συναυλίαν ήτις μετεβιβάσθη διά τοΰ τη
λεγράφου.Άλλ' ή έρτίως έπινοηθεϊσα συσκευή ύπό τοϋ έν'Αμερική κ. ΟταΠίπι
ΒβΙΙ τοΰ έξ Εδιμβούργου, παρέσχε τά μάλλον εύάρεστα αποτελέσματα,
διήγειρε δέ τήν περιέργειαν σύμπαντος τοΰ έπιστημονικοΰ κόσμου. Ό κ.
Ββΐΐ καταγινόμενος είς τήν διδασκαλίαν των κωφαλάλων ειχε συλλάβει επί
σης τήν ίδέαν τής κατασκευής ΛαΛοϋγτος Τη.ίεγράφον. Διηγοΰνται ό'τι έν
• Άνϊγνώβθτι ίν τ<3 Συλλόγω 27 Μ*ίο« 1877.