832705 _ 0430-0456.

qxd 6/11/08 16:49 Página 431

Requiescant in pace
Zeruertzak gurutzeen eta harrizko aingeruen itzalak handitzen ziren abiadura
beraz irensten zuen eguna. Horrela, azken hozkadaz, eguna eta itzalak desagertu
ziren eta gaua heldu zen.
Hilerriaren arduraduna, Hans, ohituta zegoen lekuaren
isiltasunera eta leku guztietatik zetozela ziruditen
zapaltzeak entzutean izutu zen. Bazirudien bizkarren
zituela eta atzera begiratzean hotsa desagertzen zen,
oso urrunetik etorriko balitz bezala.
–Lan hau gorrotatzen dut! –birao egin zuen.
Bat-batean itzal bat igaro zen bere ezkerretik, eta geldirik
geratu zen. Ozta-ozta lortu zuen hilarri baten atzetik
ezkutatzeko eta egoerari begiratzeko behar zen nahikoa
ausardia.
Itzala, estalita zegoen gizon batena zen, hilobi baten
gainean makurtu zena, eta Hansek ulertzea lortu ez zuena
zenbait hitz esan eta gero urrundu egin zen marmolaren
gainean liburu bat utzita.
Hans berriz ere mugitzen hasi zenean, zuhurtasunez
hilobira hurbildu zen eta ukitzera ausartu gabe hau
irakurri zuen liburuan: Ars Conjectandi, Jakob
Bernoullirena.
Espirituen gauzak zirela uste zuenez, irteerara joan
zen arineketan eta bere buruari zin egin zion ez ziola
inoiz inori kontatuko gertatutakoa.
Ars Conjectandi Jacob Bernoullik idatzitako eta bere
loba Nikolausek Bernoulli hil eta bost urtera
argitaratutako probabilitateari buruzko tratatua da.

Zer balioren artean egon daiteke gertakari

baten probabilitatea?

A gertakari baten probabilitateak 0

eta 1 arteko balioak hartzen ditu beti.
0 ≤ P( A) ≤ 1
832705 _ 0430-0456.qxd 6/11/08 16:49 Página 432

Probabilitatea

ARIKETAK

001 Adierazi zein esperimentu diren ausazkoak

eta zein deterministak.
a) 1 dm3 ur pisatzea.
b) 2 cm2-ko karratu baten aldea neurtzea.
c) 2 zifrako zenbaki bat galdetzea.
d) Dado bat jaurti eta puntuak idaztea.
e) Armairutik jertse bat aukeratzea.
a) Determinista.
b) Determinista.
c) Zorizkoa.
d) Zorizkoa.
e) Determinista.

002 Karta-sorta batetik karta bat ateratzean, definitu oinarrizko gertakariak, lagin-
espazioa eta oinarrizkoak ez diren bi gertakari.
Lagin-espazioak 40 oinarrizko gertakari ditu, karta-sortaren karta bakoitza
izango liratekeenak.
Oinarrizko gertakariak: {bateko kopa}, {2ko kopa}…
Oinarrizkoak ez diren gertakariak: {beltza ateratzea}, {ezpata ateratzea}.

003 Zenbaki bat ausaz aukeratu eta zati 3 egitean lortutako hondarra idazteko
esperimentuan, eman multzo hutsa ez den gertakari baten adibidea.
Gertakaria: hondarra 1 izatea.

004 Txanpon bat eta dado bat jaurti ditugu. Kalkulatu lagin-espazioa, zuhaitz-
diagrama eginez.
1 1
2 2
3 3
Aurpegia A Gurutzea X
4 4
5 5
6 6
Lagin-espazioa hau da: E = {A1, A2, A3, A4, A5, A6, X1, X2, X3, X4, X5, X6}.

005 Karta-sorta batetik karta bat atera dugu. Adierazi nolakoak diren gertakariak.
a) A = «Urrea ateratzea» eta B = «Kopa ateratzea»
b) A = «Bastoia ateratzea» eta B = «Batekoa ateratzea»
a) Bateraezinak. b) Bateragarriak.

432
832705 _ 0430-0456.qxd 6/11/08 16:49 Página 433

ERANTZUNAK 14

006 1etik 8ra zenbakitutako 8 bola daude poltsa batean. Bola bat ateratzen da;
zenbaki bakoitia bada, beste bat atera behar da, lehengoa itzuli gabe. Zenbakia
bikoitia bada, bi bola atera behar dira, lehendik ateratakoa itzuli gabe.
a) Kalkulatu lagin-espazioa.
b) Idatzi bi gertakari bateragarriren adibide bat.
c) Idatzi bi gertakari bateraezin.

a) Lagin-espazioa: {2, 4, 6, 8, 13, 15, 17, 1234, 1235, 1236, 1237, 1238,
1245, 1246, 1247, 1248, 1256, 1257, 1258, 1267, 1268, 1278, 1423,
1425, 1426, 1527, 1428, 1435, 1436, 1437, 1438, 1456, 1457, 1458,
1467, 1468, 1478, 1623, 1624, 1625, 1627, 1628, 1634, 1635, 1637,
1638, 1645, 1647, 1648, 1657, 1658, 1678, 1823, 1824, 1825, 1826,
1827, 1834, 1835, 1836, 1837, 1845, 1846, 1847, 1856, 1857, 1867,
3214, 3215, 3216, 3217, 3218, 3245, 3246, 3247, 3248, 3256, 3257,
3258, 3267, 3268, 3278, 3423, 3425, 3426, 3527, 3428, 3415, 3416,
3417, 3418, 3456, 3457, 3458, 3467, 3468, 3478, 3621, 3624, 3625,
3627, 3628, 3614, 3615, 3617, 3618, 3645, 3647, 3648, 3657, 3658,
3678, 3821, 3824, 3825, 3826, 3827, 3814, 3815, 3816, 3817, 3845,
3846, 3847, 3856, 3857, 3867, 5234, 5231, 5236, 5237, 5238, 5241,
5246, 5247, 5248, 5216, 5217, 5218, 5267, 5268, 5278, 5423, 5421,
5426, 5127, 5428, 5431, 5436, 5437, 5438, 5416, 5417, 5418, 5467,
5468, 5478, 5623, 5624, 5621, 5627, 5628, 5634, 5631, 5637, 5638,
5641, 5647, 5648, 5617, 5618, 5678, 5823, 5824, 5821, 5826, 5827,
5834, 5831, 5836, 5837, 5841, 5846, 5847, 5816, 5817, 5867, 7234,
7235, 7236, 7231, 7238, 7245, 7246, 7241, 7248, 7256, 7251, 7258,
7261, 7268, 7218, 7423, 7425, 7426, 7521, 7428, 7435, 7436, 7431,
7438, 7456, 7451, 7458, 7461, 7468, 7418, 7623, 7624, 7625, 7621,
7628, 7634, 7635, 7631, 7638, 7645, 7641, 7648, 7651, 7658, 7618,
7823, 7824, 7825, 7826, 7821, 7834, 7835, 7836, 7831, 7845, 7846,
7841, 7856, 7851, 7861}
b) Bakoitia ateratzea, lau bola ateratzea.
c) Bikoitia ateratzea, bakoitia ateratzea.

007 Aurpegiak 1etik 8ra zenbakituta dituen

dadoa jaurtitzeko esperimentua aintzat hartuta,
adierazi, gertakarien bilduren eta ebakiduren bidez,
gertakari hauek.
a) «Zenbaki bikoitia eta ez-lehena ateratzea»
b) «Zenbaki bakoitia edo lehena ateratzea»
c) «Zenbaki lehena edo bikoitia ateratzea»

A = «Bikoitia ateratzea» C = «Ez-lehena ateratzea»

B = «Lehena ateratzea» D = «Bakoitia ateratzea»
a) A ∩ C b) D ∪ B c) B ∪ A

433
832705 _ 0430-0456.qxd 19/11/08 17:42 Página 434

Probabilitatea

008 1etik 10era zenbakitutako 10 bola dituen poltsa batetik bola bat ateratzean,
gertakari hauek hartuko ditugu kontuan: A = «Zenbaki bikoitia» eta B = «3ren
multiploa». Kalkulatu.
a) A ∪ B b) A ∩ B
a) A ∪ B = «Bikoitia edo 3ren multiploa ateratzea» = {2, 3, 4, 6, 8, 9, 10}
b) A ∩ B = «Bikoitia eta 3ren multiploa ateratzea» = {6}

009 Ausazko esperimentu bat eta A gertakaria hartuta, kalkulatu:

a) A ∪ A b) A ∩ A
a) A ∪ A = A b) A ∩ A = A

010 Karta-sortatik karta bat ateratzeko esperimentuan, gertakari hauek ditugu: A =

«Beltz bat ateratzea» eta B = «Urreak ateratzea» Kalkulatu gertakari hauek.
a) A ∪ B b) A ∩ B 苶
c) A 苶
d) B
a) A ∪ B = {beltza edo urreak ateratzea} 苶 = {beltza ez ateratzea}
c) A
b) A ∩ B = {urre beltza ateratzea} 苶 = {urrea ez ateratzea}
d) B

011 Sagarrak, marrubiak, bananak eta madariak dituen fruta-ontzi batetik fruitu bat
hartu dugu. Kalkulatu gertakari hauen aurkakoak:
a) «Sagarra edo madaria izatea»
b) «Banana ez izatea»
c) «Zuhaitzean haztea»
a) {marrubia, banana} b) {banana} c) {marrubia}

012 Kutxa batean, 1etik 8ra zenbakitutako 8 bola daude. Idatzi gertakari bakoitzaren
aurkako gertakaria, gertakari bateragarri bat eta bateraezin bat.
a) A = «4 baino txikiagoa ateratzea»
b) B = «Zenbaki bakoitia ateratzea»

Kontrako gertakaria Gertakari bateragarria Gertakari bateraezina

a) A = {<4 den zenbakia} {≥ 4 den zenbakia} {> 2 den zenbakia} {> 5 den zenbakia}
{3ren multiploa {4ren multiploa
b) B = {zenbaki bakoitia} {zenbaki bikoitia} den zenbakia} den zenbakia}

013 Aurreko ariketako datuak kontuan hartuta, kalkulatu gertakari hauek:

a) A c) A ∪ B 苶∩B
e) A 苶 ∩B
g) A 苶
b) A ∩ B 苶∪B
d) A f) A ∪ B
苶 h) A ∩ B
苶
a) {1, 2, 3} e) {5, 7}
b) {2, 4, 5, 6, 7, 8} f) {1, 2, 3, 4, 6, 8}
c) {4, 6, 8} g) {4, 6, 8}
d) {1, 3, 4, 5, 6, 7, 8} h) {2}

434
832705 _ 0430-0456.qxd 6/11/08 16:49 Página 435

ERANTZUNAK 14

014 Poltsa batean, kolore desberdinetako 4 bola ditugu: gorria, zuria, berdea eta
horia. Kalkulatu gertakari hauen probabilitateak:
a) «Bola marroia ateratzea»
b) «Koloreren bateko bola ateratzea»
c) «Bola berdea ateratzea»

a) P (bola marroia) = 0 → Ezinezko gertakaria

4
b) P (koloredun bola) = = 1 → Gertakari ziurra
4
1
c) P (bola berdea) =
4

015 Kalkulatu gertakarien probabilitateak.

a) «Txanpon bat jaurti eta aurpegia ateratzea»
b) «Partxisean 5ekoa ateratzea»
c) «Aurpegiak 1etik 4ra zenbakituta dituen tetraedro formako dado batean 2
ateratzea»
1
a) P (aurpegia ateratzea) = = 0,5
2
1
b) P (5 ateratzea) =
6
1
c) P (2 ateratzea tetraedro batean) = = 0,25
4

016 Idatzi esperimentu bakoitzaren oinarrizko gertakariak.

a) «Dado bat jaurtitzea»
b) «Txanpon bat jaurtitzea»
c) «Txintxeta bat nola erortzen den ikustea, punta gora ala behera begira duela»
d) «4 erantzun posible dituen galdera bati ausaz erantzutea»
e) «2 bola gorri eta 3 urdin dituen poltsa batetik bola bat ateratzea»
f) «8 aurpegiko dado bat eta txanpon bat jaurtitzea»
Zer probabilitate emango zenioke bakoitzari?

a) Lagin-espazioak 6 oinarrizko gertakari ditu: E = {1, 2, 3, 4, 5, 6}.

1
Oinarrizko gertakari bakoitzaren probabilitatea P (i ) = da, non i = 1, 2, …, 6.
6
b) Lagin-espazioak 2 oinarrizko gertakari ditu: E = {aurpegia, gurutzea}.
Oinarrizko gertakari bakoitzaren probabilitatea hau da: P (gurutzea) =
1
= P (aurpegia) = .
2
c) Lagin-espazioak 2 oinarrizko gertakari ditu:
E = {punta gora begira, punta behera begira}.
Oinarrizko gertakari bakoitzaren probabilitatea esperimentu gisa bakarrik
zenbatu daiteke.

435
832705 _ 0430-0456.qxd 19/11/08 17:42 Página 436

Probabilitatea

d) Lagin-espazioak 4 oinarrizko gertakari ditu: E = {a, b, c, d}.

Oinarrizko gertakari bakoitzaren probabilitatea hau da:
1
P (a) = P (b) = P (c) = P (d ) = .
4
e) Lagin-espazioak 2 oinarrizko gertakari ditu:
E = {bola gorria ateratzea, bola urdina ateratzea}.
2 3
P (gorria) = ; P (urdina) =
5 5
f) Lagin-espazioak 16 oinarrizko gertakari ditu:
E = {A1, A2, A3, A4, A5, A6, A7, A8, X1, X2, X3, X4, X5, X6, X7, X8}.
1
Oinarrizko gertakari bakoitzaren probabilitatea hau da: P (A) = .
16

017 Poltsa batean, 5 bola gorri, 10 berde eta 5 urdin daude, eta bola bat atera dugu.
Kalkulatu gertakarien probabilitateak.
a) «Bola gorria ateratzea» b) «Bola berdea ateratzea» c) «Bola urdina ateratzea»
5 1
a) P (gorria) = =
20 4
10 1
b) P (berdea) = =
20 2
5 1
c) P (urdina) = =
20 4

018 Gela batean, 17 mutil eta 19 neska daude. Lagun bat ausaz aukeratu dugu.
Kalkulatu gertakarien probabilitateak.
a) «Mutila izatea» b) «Neska izatea»
17 19
a) P (mutila) = b) P (neska) =
36 36

019 6 aurpegiko dado bat jaurti dugu. Kalkulatu gertakarien probabilitateak.

a) A = «Zenbaki bikoitia ateratzea»
b) B = «3ren multiploa ateratzea»
c) C = «4 baino txikiagoa ateratzea»

3 2 3
a) P (A) = = 0, 5 b) P (B ) = = 0, 33 c) P (C ) = = 0, 5
6 6 6

020 Dado batean 6 zenbakidun aurpegia kendu eta 1 zenbakidun aurpegi bat gehitu
da. Zein da lagin-espazioa? Ekiprobableak al dira oinarrizko gertakariak?
Kalkulatu probabilitateak.
E = {1, 2, 3, 4, 5}
2 1 1
Gertakariak ez dira ekiprobableak: P (1) = = eta P (i ) =
i = 2, 3, 4 eta 5 denean. 6 3 6

436
832705 _ 0430-0456.qxd 6/11/08 16:49 Página 437

ERANTZUNAK 14

021 Txanpon bat 75 aldiz jaurti eta 43 aurpegi atera dira. Zer maiztasun erlatibo du
«Gurutzea ateratzea» gertakariak?
32 32
a) b) 32 c) d) 0,32
75 100
32
«Gurutzea ateratzea» gertakariaren maiztasun erlatiboa a) aukera da: .
75

022 Makina batek torlojuetarako zirrindolak egiten ditu. Azaldu nola kalkulatuko
zenukeen zirrindola bat ausaz aukeratu eta akastuna izateko probabilitatea.

Zirrindolen lagin handia hartuko da. Zirrindola akastunen maiztasun erlatiboa

(hi ) kalkulatuko dugu.
Ausaz aukeratutako zirrindola bat akastuna izateko probabilitatea izango da
kalkulatutako datua.

023 Poltsa batean, 1etik 5era zenbakitutako bolak daude. Bola bat atera, emaitza
idatzi eta atzera poltsan sartzeko esperimentua 5.000 aldiz egin da. Hona
hemen lortutako maiztasunak:

Bola 1 2 3 4 5
fi 1.200 800 700 1.300 1.000

Kalkulatu bola bat atera eta 2ren multiploa izateko probabilitatea.

800 1.300 21
P (2ren multiploa ateratzea) = + = = 0, 42
5.000 5.000 50

024 Kutxa batean, 4 bola zuri, gorri bat eta 5 beltz daude. Bola bat ausaz atera
dugu. Kalkulatu gertakarien probabilitateak.
a) A = «Bola zuria ateratzea» e) E = «Bola berdea ateratzea»
b) B = «Bola gorria ateratzea» f) F = «Bola zuria edo beltza ateratzea»
c) C = «Beltza ez den bola ateratzea» g) G = «Bola gorria edo beltza ateratzea»
d) D = «Gorria ez den bola ateratzea»
4
a) P (A ) = = 0,4
10
1
b) P (B ) = = 0,1
10
c) P (C ) = P (A ∪ B) = 0,4 + 0,1 = 0,5
B) = 1 − P (B ) = 1 − 0,1 = 0,9
d) P (苶
e) P (E ) = 0, ez dagoelako bola berderik.
9
f) P (F ) = = 0,9
10
6 3
g) P (G) = =
10 5

437
832705 _ 0430-0456.qxd 6/11/08 16:49 Página 438

Probabilitatea

025 Bi dado jaurti eta lortutako puntuak batu ditugu. Kalkulatu gertakari hauen
probabilitateak:
a) Batura 3 izatea. c) 11 baino txikiagoa.
c) Batura 7 ez izatea. d) Batura 4 edo5 izatea.
a) Aldeko kasuak: {1-2, 2-1}
Kasu posibleak: 36
2
P (3 izatea) = = 0,056
36
b) Batura 7 izateko kasu posibleak: {1-6, 2-5, 3-4, 4-3, 5-2, 6-1}
6
P (7 ez izatea) = 1 − P (7) = 1 − = 0,83
36
c) Batura 11 baino handiagoa edo 11 izateko aldeko kasuak: {5-6, 6-6, 6-5}

P (11 baino txikiagoa izatea) = 1 − P (11 baino handiagoa edo 11 izatea) =

3
=1− = 0,9167
36
d) Aldeko kasuak: {1-3, 1-4, 2-2, 2-3, 3-1, 3-2, 4-1}
7
P (4 edo 5 ateratzea) = = 0,194
36

026 A eta B gertakarien probabilitateen batura 1 bada, honelakoak dira:

a) Bateragarriak b) Kontrakoak c) Bateraezinak d) Ezin da jakin.
d) Ezin da jakin.

027 Bonboi-kutxa batean, txokolate zurizko 5 bonboi eta txokolate beltzezko 15

bonboi daude. Txokolate zurizko 2 bonboik eta txokolate beltzezko 10ek likorea
dute barruan. Bonboi bat ausaz aukeratzen bada, kalkulatu gertakarien
probabilitateak.
a) «Txokolate beltzezkoa eta likoreduna izatea»
b) «Likoreduna ez izan edo txokolate zurizkoa izatea»
c) «Txokolate zurizkoa izatea, jakinik likoreduna dela»
d) «Likoreduna izatea, jakinik txokolate beltzezkoa dela»
Z = «Txokolate zuria» B = «Txokolate beltza» L = «Likorez beteta»
10
a) P (B ∩ L) = = 0,5
20
8 5 3 10
L ∪ Z) = P (苶
b) P (苶 L) + P (Z) − P (苶
L ∩ Z) = + − = = 0,5
20 20 20 20
Beteta dauden bonboi zurien kop. 2
c) P (Z/L) = ᎏᎏᎏᎏ = = 0,167
Beteta dagoen bonboi kop. 12
Beteta dauden bonboi beltzen kop. 10
d) P (B/L) = ᎏᎏᎏᎏ = = 0,67
Bonboi beltza kop. 15

438
832705 _ 0430-0456.qxd 6/11/08 16:49 Página 439

ERANTZUNAK 14

028 Kutxa batean, 2 bola zuri eta 2 urdin daude. Ateratako lehen bola ez bada atzera
kutxan sartzen (itzulerarik gabe), kalkulatu bola urdina atera, eta gero, bola zuria
ateratzeko probabilitatea.
Problema zuhaitz-diagrama baten bidez adieraziko dugu.
Zuria
Zuria
Urdina
Zuria
Urdina
Urdina
Lehendabizi 4 bola izango ditu, eta gero, 3 bakarrik;
beraz, aurretik ez dakigun zein den probabilitatea.

P (lehendabizi bola urdina ateratzea eta gero zuria) =

2 2 1
= P (U1 ∩ Z2) = P (U1) ⋅ P (Z2 /U1) = ⋅ =
4 3 3

029 Aurreko esperimentua itzuleraduna balitz, kalkulatu bola urdina eta ondoren
bola zuria ateratzeko probabilitatea.

Problema zuhaitz-diagrama baten bidez adieraziko dugu.

Zuria
Zuria
Urdina
Zuria
Urdina
Urdina
Kasu honetan, oinarrizko gertakariek probabilitate bera dute
eta askeak dira.
1
P (1. bola urdina eta 2. zuria ateratzea) = P (U1 ∩ Z2) = P (U1) ⋅ P (Z2)= = 0,25
4

030 Kutxatik bola bat atera, kolorea idatzi eta atzera

kutxan sartu dugu. Kalkulatu bi bola atera eta
biak gorriak izateko probabilitatea.

Kutxan 2 botoi gorri eta 3 urdin dago.

Gi = {bola gorria ateratzea i-garren ateratzean}.
2 2
P (G1 ∩ G2) = P (G1) ⋅ P (G2) = ⋅ = 0,6
5 5

031 Aurreko ariketan, gertakariak mendekoak

ala askeak dira?

Gertakari askeak dira, bola kutxara sartzen delako berriz.

032 Proposatu esperimentu bat, eta idatzi bertako gertakari askeen adibide bat eta
mendeko gertakarien beste bat.
Erantzun irekia.

439
832705 _ 0430-0456.qxd 19/11/08 17:42 Página 440

Probabilitatea

ARIKETAK
033 Idatzi ausazko bi esperimentu eta ausazkoak ez diren beste bi.
G Eman arrazoiak.
Erantzun irekia.
Zorizko gertakariak ⎯⎯→ Dado bat jaurtitzea, txanpon bat jaurtitzea, etab.
Gertakari deterministak → r erradioko zirkunferentzia baten luzera neurtzea,
3 cm-ko ertza duen kubo baten bolumena
kalkulatzea, etab.

034 Adierazi zein esperimentu diren deterministak eta zein ausazkoak.

G a) Gela baten luzera neurtzea.
b) Karta-sorta batetik karta bat ateratzea.
c) Harri bat erortzen utzi eta azelerazioa neurtzea.
d) Litroko botila bat ur pisatzea.
e) Txanpon bat jaurti eta emaitzari erreparatzea.

a) Determinista. c) Determinista. e) Zorizkoa.

b) Zorizkoa. d) Determinista.

035 Deskribatu 2 dado jaurti eta goiko aurpegietako zenbakien kendura idazteko
G ausazko esperimentuaren lagin-espazioa.
(−) 1 2 3 4 5 6
1 0 1 2 3 4 5
2 1 0 1 2 3 4
3 2 1 0 1 2 3
4 3 2 1 0 1 2
5 4 3 2 1 0 1
6 5 4 3 2 1 0

Zenbaki handienari txikiena kenduko diogu beti: E = {0, 1, 2, 3, 4, 5}.

036 Kutxa batean, 8 bola gorri, 4 hori eta berde bat daude. Bola bat ausaz atera eta
GG haren kolorea idazten badugu, zein da lagin-espazioa?

E = {bola gorria, bola horia, bola berdea}

037 Oierrek 2 dado jaurti ditu,

GG eta gero, lortutako puntuak batu
dtu. Deskribatu esperimentu horren
lagin-espazioa. Puntuak batu
ondoren zati 3 egin eta hondarra
kalkulatzen badugu, zein da
lagin-espazioa.

440
832705 _ 0430-0456.qxd 6/11/08 16:49 Página 441

ERANTZUNAK 14
(+) 1 2 3 4 5 6
1 2 3 4 5 6 7
2 3 4 5 6 7 8
3 4 5 6 7 8 9
4 5 6 7 8 9 10
5 6 7 8 9 10 11
6 7 8 9 10 11 12

E = {2, 3, 4, 5, 6, 7, 8, 9, 10, 11, 12}

3z zatitzean hondarra 0, 1 edo 2 da; beraz, lagin-espazioa
E = {0, 1, 2} da.

038 1etik 12ra zenbakitutako 12 aurpegi dituen dado bat jaurti da. Gertakari hauek
GG ditugu:
A = «Zenbaki bikoitia ateratzea»
B = «Zenbaki bakoitia ateratzea»
C = «3ren multiploa ateratzea»
D = «5ren multiploa ateratzea»
F = «5 baino handiagoa ateratzea»
G = «4 baino txikiagoa ateratzea»
a) Idatzi gertakariak.
b) Adierazi zein gertakari pare diren bateraezinak.
c) Ba al daude bateraezinak diren hiru gertakari?
a) A = {2, 4, 6, 8, 10, 12} D = {5, 10}
B = {1, 3, 5, 7, 9, 11} E = {6, 7, 8, 9, 10, 11, 12}
C = {3, 6, 9, 12} F = {1, 2, 3}
b) A-B, C-D, D-F, E-F
c) Ez dago.

039 4 txanpon jaurti ditugu. Deskribatu lagin-espazioa zuhaitz-diagrama baten

GG bidez eta idatzi bi gertakari hauen oinarrizko gertakariak:
A = «Gutxienez aurpegi bat lortzea» B = «Aurpegi bat bakarrik lortzea»
1.txanpona 2.txanpona 3.txanpona 4.txanpona 1.txanpona 2.txanpona 3.txanpona 4.txanpona

Aurp. Aurp. Aurp. Aurp.

Gur. Gur.
Aurp. Aurp.
Aurp. Aurp.
Gur. Gur.
Gur. Gur.
Aurp. Gur.
Aurp. Aurp.
Aurp. Aurp.
Gur. Gur.
Gur. Gur.
Aurp. Aurp.
Gur. Gur.
Gur. Gur.
A = {AAAA, AAAX, AAXA, AXAA, AXAX, AXXA, AXXX, XAAA, XAAX,
XAXA,XAXX, XXAA, XXAX, XXXA}
B = {AXXX, XAXX, XXAX, XXXA}

441
832705 _ 0430-0456.qxd 6/11/08 16:49 Página 442

Probabilitatea

040 Aurreko ariketako datuak kontuan hartuta, kalkulatu:

GG
a) A ∪ B b) A ∩ B 苶
c) A 苶
d) B

a) A ∪ B = A, B gertakaria A gertakarian dagoelako.

b) A ∩ B = B
苶 = «0 aurpegi lortzea» = {XXXX}
c) A
苶 = «0, 2, 3 edo 4 aurpegi lortzea» =
d) B
= {AAAA, AAAX, AAXA, AXAA, AXAX, AXXA, XAAA, XAAX, XAXA,
XXAA, XXXX}

041 Dominoko 28 fitxak hartuko ditugu kontuan.

GG Fitxa bat hartu eta puntuen arteko batuketa egiten bada, kalkulatu.
a) A = «5aren multiploa ateratzea»
b) B = «Zenbaki bikoitia ateratzea»
c) A ∪ B, A ∩ B, A
苶 eta B
苶
d) A ∪ A
苶 eta B ∩ B
苶

(+) 0 1 2 3 4 5 6
0 0 1 2 3 4 5 6
1 1 2 3 4 5 6 7
2 2 3 4 5 6 7 8
3 3 4 5 6 7 8 9
4 4 5 6 7 8 9 10
5 5 6 7 8 9 10 11
6 6 7 8 9 10 11 12

E = {0, 1, 2, 3, 4, 5, 6, 7, 8, 9, 10, 11, 12}

a) A = {5, 10}

b) B = {2, 4, 6, 8, 10, 12}

c) A ∪ B = {2, 4, 5, 6, 8, 10, 12} A ∩ B = {10}

A苶 = {0, 1, 2, 3, 4, 6, 7, 8, 9, 11, 12} 苶 = {0, 1, 3, 5, 7, 9, 11}
B

d) A ∪ A
苶=E 苶∩B=⭋
B

042 Karta-sorta batetik 2 karta atera ditugu. Ezinezko gertakari bat hau da:
G
a) «2 urre ateratzea»
b) «Palo bereko 2 karta ateratzea»
c) «Palo desberdineko 2 karta ateratzea»
d) «Palo bereko 2 beltz berdin ateratzea»

Gertaera ezinezkoa hau da: d) «Palo bereko 2 beltz berdin ateratzea».

442
832705 _ 0430-0456.qxd 6/11/08 16:49 Página 443

ERANTZUNAK 14

043 6 aurpegiko dado bat jaurti dugu. Ordenatu gertakariak probabilitate

G txikienekotik handienekora.
a) «Zenbaki bakoitia ateratzea»
b) «5 edo handiagoa ateratzea»
c) «7 baino txikiagoa ateratzea»
d) «7 baino handiagoa ateratzea»

P (D ) < P (B ) < P (A) < P (C )

044 Karta-sorta batetik karta bat atera dugu. Kalkulatu gertakarien

G probabilitateak.
a) A = «Urrea ateratzea»
b) B = «Errege urrea ateratzea»
c) C = «Ezpata edo kopa ateratzea»

10 1 20
a) P (A) = = 0,25 b) P (B) = = 0,025 c) P (C ) = = 0,5
40 40 40

045 Dado bat jaurti eta aurpegi guztietako puntuak batu ditugu, goiko aurpegikoak
GG izan ezik. Kalkulatu lagin-espazioa eta 3ren multiploa den zenbaki bat
ateratzeko probabilitatea.
E = {15, 16, 17, 18, 19, 20}
2
P (3ren multiploa ateratzea) = = 0,33
6

046 EGIN HONELA

NOLA KALKULATZEN DIRA EKIPROBABLEAK EZ DIREN GERTAKARI BATZUEN PROBABILITATEAK?
Dado trukatu batean, 5 ateratzeko probabilitatea gainerako zenbakiak ateratzekoa
halako hiru da. Zenbatekoa da 2 ateratzeko probabilitatea?
LEHENA. Oinarrizko gertakari guztien probabilitatearen batura 1 da.
1, 2, 3, 4 edo 6 ateratzeko probabilitatea x bada, 5 ateratzeko probabilitatea 3x da.
P (1) = x P (3) = x P (5) = 3x
P (2) = x P (4) = x P (6) = x
P (1) + P (2) + P (3) + P (4) + P (5) + P (6) = 1
x + x + x + x + 3x + x = 1
BIGARRENA. Lortutako ekuazioa ebatzi behar da.
x + x + x + x + 3x + x = 1 → 8x = 1 → x = 0,125
2 ateratzeko probabilitatea 0,125 da.

443
832705 _ 0430-0456.qxd 19/11/08 17:42 Página 444

Probabilitatea

047 Dado batean hau betetzen bada:

GG 1
P (1) = P (2) = P (3) = eta P (4) = P (5) = P (6) = x, zenbatekoa da x?
7
P (E ) = P (1) + P (2) + P (3) + P (4) + P (5) + P (6) =
1 1 1 3
= + + +x +x +x →1= + 3x
7 7 7 7
4
Ekuazioa ebazten badugu, hau lortuko dugu: x = .
21

048 6 aurpegiko dado trukatu batean, zenbaki lehenak diren aurpegien probabilitatea
GG gainerako aurpegien probabilitateen bikoitza da.
Zer probabilitate du aurpegi bakoitzak? Eta zer probabilitate du zenbaki bikoiti bat
ateratzeak?
x = P (1) = P (4) = P (6) eta 2x = P (2) = P (3) = P (5) izango da.

Gertakari hauek bateraezinak dira eta P (E ) = 1 denez:

P (E ) = P (1) + P (2) + P (3) + P (4) + P (5) + P (6) = 1

1
x + 2x + 2x + x + 2x + x = 1 → 9x = 1 → x =
9
1 2
P (1) = P (4) = P (6) = P (2) = P (3) = P (5) =
9 9
2 1 1 4
P (bikoitia) = P (2) + P (4) + P (6) = + + =
9 9 9 9

049 Hona hemen dado trukatu baten aurpegien probabilitateak:

GG
Aurpegia 1 2 3 4 5 6
P 0,1 0,1 0,1 a b 0,1

P (4) = 2 ⋅ P (5) bada, zenbatekoak dira a eta b?

P (E ) = P (1) + P (2) + P (3) + P (4) + P (5) + P (6) =

= 0,1 + 0,1 + 0,1 + a + b + 0,1 = 1

Gainera, hau egiaztatzen da: P (4) = 2 ⋅ P (5) → a = 2b

⎧⎪a + b = 0,6
Sistema ebazten badugu: ⎨ hau lortuko dugu: a = 0,4 eta b = 0,2.
⎪⎪⎩a = 2b

050 20tik 79ra arteko zenbaki bat hartuta, zenbat da zifren biderkadura 18 izateko
GG probabilitatea?

60 kasu posible daude, eta aldeko 3 kasu: 29, 36 eta 63.

3 1
Probabilitatea hau da: P (zenbakiaren zifren biderkadura 18 izatea) = = .
60 20

444
832705 _ 0430-0456.qxd 6/11/08 16:49 Página 445

ERANTZUNAK 14

051 Txintxeta bat jaurtitzean, punta gora ala behera

GG begira duela gera daiteke.

a) Ausazko esperimentua al da?

b) Zein dira oinarrizko gertakariak?
c) Gertakari ekiprobableak al dira?

a) Zorizko esperimentua da.

b) E = {punta gora begira, punta behera begira}
c) Gertakariak ez dira ekiprobableak.

052 Loteria-ontzi batean 0tik 9ra zenbakitutako 10 bola

GG daude. Bola bat atera eta ontzira itzuli dugu, 100 aldiz. Hona hemen emaitzak:

Bola 0 1 2 3 4 5 6 7 8 9
fi 7 13 11 12 8 10 12 6 10 11

A = «3ren multiploa»
B = «Zenbaki bakoitia»
C = «6ren zatitzailea»
Kalkulatu.

a) A, B eta C-ren maiztasun erlatiboak.

b) A ∪ B, A ∩ B, A ∪ C eta A ∩ C gertakarien maiztasun erlatiboak.
c) Aurreko gertakarietako bakoitzaren probabilitatea.

12 + 12 + 11 35
a) hi (A) = = = 0,35
100 100
0 + 6 + 11
13 + 12 + 10 52
hi (B) = = = 0,52
100 100
13 + 11 + 12 + 12 48
hi (C ) = = = 0,48
100 100

12 + 12 + 11 + 13 + 10 + 6 64
b) hi (A ∪ B) = = = 0,64
100 100
12 + 11 23
hi (A ∩ B) = = = 0,23
100 100
12 + 12 + 11 + 13 + 11 59
hi (A ∪ C ) = = = 0,59
100 100
12 + 12 24
hi (A ∩ C ) = = = 0,24
100 100
c) Gertakari bakoitzean, aurreko ataletan kalkulatutako maiztasun erlatiboa
probabilitatearen baliotik hurbil dago.

445
832705 _ 0430-0456.qxd 19/11/08 17:42 Página 446

Probabilitatea

053 Lau aurpegiko dado bat 100 aldiz jaurti eta ezkutuko aurpegiko zenbakia
GG idazten da.
Aurpegia 1 2 3 4
fi 28 22 30 20
Kalkulatu gertakarien maiztasun erlatiboak.
a) «3ren multiploa» c) «1 baino handiagoa»
b) «2ren multiploa» d) «1 baino txikiagoa»
30
a) hi (3ren multiploa) = = 0,3
100
22 + 20 42
b) hi (2ren multiploa) = = = 0,42
100 100
22 + 30 + 20 72
c) hi (1 baino handiagoa den aurpegia) = = = 0,72
100 100
d) hi (1 baino txikiagoa den aurpegia) = 0

054 Karta-sorta batetik karta bat atera da ausaz. Kalkulatu gertakarien probabilitateak.
GG a) «Zalduna izatea»
b) «Beltza ez izatea»
c) «Errege urrea edo errege ezpata izatea»
d) «Ez izatea ez urrea ez bastoia»
e) «Kopa ez den beltza izatea»
4 2 9
a) P = = 0,1 c) P = = 0,05 e) P = = 0,225
40 40 40
28 20
b) P = = 0,7 d) P = = 0,5
40 40

055 Kutxa batean, 1etik 100era zenbakitutako 100 bola daude. Bola bat atera eta
GG gertakariak definituko ditugu.
A = «n, 5en multiploa da» D = «n, ez da zatigarria 10ekin»
B = «n, 3ren multiploa da» F = «n, ez da zatigarria 1ekin»
C = «n, ez da zatigarria 2rekin» G = «n, 11ren multiploa da»
a) Zenbat oinarrizko gertakari ditu gertakari bakoitzak?
Zer probabilitate dituzte?
b) Ba al daude bi gertakari bateraezin?
c) Eta bi gertakari bateragarri?
d) Eta aurkako bi gertakari?
e) Kalkulatu A ∩ B, B ∪ C eta D-ren propietateak.

a) A = {5, 10, 15, 20, 25, 30, 35, 40, 45, 50, 55, 60, 65, 70, 75, 80, 85,
90, 95, 100}
20
P (A ) = = 0,2
100

446
832705 _ 0430-0456.qxd 6/11/08 16:49 Página 447

ERANTZUNAK 14
B = {3, 6, 9, 12, 15, 18, 21, 24, 27, 30, 33, 36, 39, 42, 45, 48, 51, 54,
57, 60, 63, 66, 69, 72, 75, 78, 81, 84, 87, 90, 93, 96, 99}
33
P (B ) = = 0,33
100
C = {2, 4, 6, 8, 10, 12, 14, 16, 18, 20, 22, 24, 26, …, 100}
50
P (C ) = = 0,5
100
D = {10, 20, 30, 40, 50, 60, 70, 80, 90, 100}
10
P (D) = = 0,1
100
F = {1, 2, 3, 4, 5, 6, 7, 8, 9, 10, 11, 12, 13, 14, 15, 16, …, 99, 100}
100
P (F ) = =1
100
G = {11, 22, 33, 44, 55, 66, 77, 88, 99}
9
P (F ) = = 0,09
100
b) D eta G gertakariak bateraezinak dira, D ∩ G = ⭋ delako.
c) A eta B gertakariak bateragarriak dira,
A ∩ B = {15, 30, 45, 60, 75, 90} ⫽ ⭋ delako.
d) Ez dago kontrako gertakaririk, ez dagoelako ebakidura ⭋ eta bildura E
duen ondorengorik.
6
e) A ∩ B = {15, 30, 45, 60, 75, 90} → P (A ∩B ) = = 0,06
100
P (B ∪ C ) = P (B ) + P (C ) − P (B ∩ C ) = 0,33 + 0,5 − 0,16 = 0,67
10
P (D ) = = 0,1
100

056 Kutxa batean, 4 bola gorri eta 6 bola zuri daude. Ondoz ondo 2 bola ateratzen
GG badira, kalkulatu gertakarien probabilitateak.
a) «Bi bola zuri ateratzea» c) «Gutxienez bola gorri bat ateratzea»
b) «Bola zuri bat eta gorri bat d) «Bola gorririk ez ateratzea»
ateratzea»
Bola kutxan ez dugula berriz sartzen kontuan hartuko dugu.
Z = {bola zuria ateratzea} G = {bola gorria ateratzea}
6 5 1
a) P (Z1 ∩ Z2) = P (Z1) ⋅ P (Z2 /Z1) = ⋅ =
10 9 3
b) P (Z1 ∩ G2) + P (G1 ∩ Z2) = P (Z1) ⋅ P (G2 /Z1) + P (G1) ⋅ P (Z2 /G1) =
6 4 4 6 8
= ⋅ + ⋅ =
10 9 10 9 15
1 2
c) 1 − P (B1 ∩ B2) = 1 − =
3 3
1
d) P (B1 ∩ B2) =
3

447
832705 _ 0430-0456.qxd 19/11/08 17:42 Página 448

Probabilitatea

057 3 txanpon jaurti dira. Kalkulatu lagin-espazioa, oinarrizko gertakari bakoitzaren

GG probabilitatea eta gertakari hauen probabilitateak:
a) P (3 aurpegi) e) P (2 aurpegi, 1 gurutze)
b) P (0 aurpegi) f) P (1 gurutze)
c) P (4 aurpegi) g) P (gutxienez 2 aurpegi)
d) P (2 gurutze, 1 aurpegi) h) P (gehienez 1 aurpegi)

1
a) P (3 aurpegi) = = 0,125
8
1
b) P (0 aurpegi) = = 0,125
8
c) P (4 aurpegi) = 0
3
d) P (2 gurutze eta aurpegi 1) = = 0,375
8
3
e) P (2 aurpegi eta gurutze 1) = = 0,375
8
3
f) P (1 gurutze) = = 0,375
8
4
g) P (gutxienez, 2 aurpegi) = = 0,5
8
4
h) P (gehienez, 1 aurpegi) = = 0,5
8

058 EGIN HONELA

NOLA KALKULATZEN DA GERTAKARI KONPOSATU BATEN PROBABILITATEA, KONTINGENTZIA-
TAULAK ERABILIZ?

DBHko 4. mailan 12 mutil eta 28 neska daude. 10 mutilek eta 8 neskak

betaurrekoak dituzte. Ikasle bat ausaz hartuta, kalkulatu mutila izan eta
betaurrekoak ez izateko probabilitatea.
Mutila Neska Guztira
LEHENA. Problemako datuak
Betaurrekodunak 10 8
kontingentzia-taula edo bi sa- Betaurrekorik gabe
rrerako taula batean bildu be-
Guztira 12 28
har dira.
Mutila Neska Guztira
BIGARRENA. Taula osatu be- Betaurrekodunak 18
10 8
har da. Betaurrekorik gabe 2 20 22
Guztira 12 28 40

HIRUGARRENA. Probabilitatea kalkulatzeko behar diren datuak taulatik hartu behar

dira.
betar. gabeen kop. 2
P (betaurrekorik gabe) = = = 0,05
ikasle kop. 40

448
832705 _ 0430-0456.qxd 19/11/08 17:42 Página 449

ERANTZUNAK 14

059 Haurtzaindegi batean, 10 mutiko eta

GG 12 neskato daude. 6 mutikok oinez
badakite eta 6 neskatok ez. Kalkulatu
bat ausaz hartuta mutikoa izan eta
oinez ez jakiteko probabilitatea.

A = «Mutila izatea»
B = «Neska izatea»
C = «Ibiltzen jakitea»

oinez ez dakiten mutil kop. 4

P (A ∩ C苶) = = = 0,18
mutil kop. 22

060 Gela batean 20 mutil eta 16 neska daude. Mutilen erdiak eta nesken hiru
GG laurdenek ilea beltza dute, eta gainerakoak ilehoriak dira.
Ikasle bat ausaz hartuta, zenbatekoa da mutila eta ilehoria izateko
probabilitatea? Eta ilehoria izatekoa, sexua kontuan hartu gabe?

A = «Mutila izatea» C = «Ile beltza izatea»

B = «Neska izatea» D = «Ile horaila izatea»
20 1 20 5
P (A ∩ D) = P (A) ⋅ P (D /A) = ⋅ = =
36 2 72 18
10 4 14 7
P (D ) = P (A ∩ D) + P (B ∩ D) = + = =
36 36 36 18

061 Bazkari batean, 28 gizon eta 32 emakume daude. 16 gizonek eta 20 emakumek
GG okela eskatu dute, eta gainerakoek, arraina.
Lagun bat ausaz hartuta, kalkulatu gertakarien probabilitateak.
a) Zenbatekoa da gizona izateko probabilitatea?
b) Zenbatekoa da arraina jateko probabilitatea?
c) Eta gizona izan eta arraina jateko probabilitatea?
d) Zenbatekoa da okela eta arraina jateko probabilitatea?

A = «Gizona izatea» C = «Haragia jatea»

B = «Emakumea izatea» D = «Arraina jatea»
28 7
a) P (A) = =
60 15
b) Arraina jan duten 12 gizon eta 12 emakume daudenez:
24 2
P (D) = = = 0,4
60 5
7 12 1
c) P (A ∩ D) = P (A) ⋅ P (D /A) = ⋅ = = 0, 2
15 28 5
d) P (C ∩ D) = 0, gertakariak kontrakoak direlako.

449
832705 _ 0430-0456.qxd 19/11/08 17:42 Página 450

Probabilitatea

062 Anderrek eta Ikerrek gela txukundu behar dute. Anderrek 3 bola gorri, 2 berde
GG eta 1 urdin sartu ditu poltsa batean, eta bat ateratzeko esan dio Ikerri. Ateratako
bola gorria bada, Ikerrek txukunduko du gela, eta urdina bada, Anderrek.
a) Zer probabilitate du bola gorria ateratzeak?Eta bola urdina ateratzeak?
b) Bidezkoa al da Anderrek proposatutakoa?
c) Ikerrek ez du onartu eta hau proposatu du: bola gorria bada berak txukunduko
du, eta urdina edo berdea bada, Ikerrek. Bidezkoa al da? Zergatik?
3 1
a) P (gorria) = = 0,5 P (urdina) = = 0,167
6 6
b) Ez da bidezkoa, bola gorria ateratzeko probabilitatea handiagoa delako.
2 1 3
c) P (berdea edo urdina) = P (berdea) + P (urdina) = + = = 0,5
6 6 6
Ikerrek proposatutako tratua bidezkoa da, bi gertakariek probabilitate
bera dutelako.

063 Dadoen joko batean, bi dado jaurti eta puntuen baturak 11 edo 7 izan behar du,
GG irabazteko.
a) Deskribatu lagin-espazioa. b) Kalkulatu irabazteko probabilitatea.

(+) 1 2 3 4 5 6 a) Lagin-espazioa hau da:

1 2 3 4 5 6 7 E = {2, 3, 4, 5, 6, 7, 8, 9, 10, 11, 12}.
2 3 4 5 6 7 8 b) Kasu posibleak: 6 ⋅ 6 = 36
3 4 5 6 7 8 9
P (11 edo 7 ateratzea) =
4 5 6 7 8 9 10
5 6 7 8 9 10 11
= P (11 ateratzea) + P (7 ateratzea) =
2 6 8 2
6 7 8 9 10 11 12 = + = =
36 36 36 9

064 Kontuan hartu 1 eta 30 arteko zenbaki bat ausaz aukeratzean datzan esperimentua.
GG Gertakari hauek ditugu: A = «14 baino txikiagoa edo haren berdina den zenbaki
bikoiti bat lortzea», B = «3ren multiploa edo 10en berdina dena lortzea» eta
C = «10en multiploa lortzea». Deskribatu gertakariak eta kalkulatu probabilitatea.
a) A ∪ B c) B ∪ C e) C ∩ B
b) A ∪ C d) A ∩ B f) A ∩ C
A = {2, 4, 6, 8, 10, 12, 14} B = {3, 6, 9}
C = {10, 20, 30}
9
a) A ∪ B = {2, 4, 6, 8, 10, 12, 14, 3, 9} → P (A ∪ B ) = = 0,3
30
9
b) A ∪ C = {2, 4, 6, 8, 10, 12, 14, 20, 30} → P (A ∪ C ) = = 0,3
30
6
c) B ∪ C = {3, 6, 9, 10, 20, 30} → P (B ∪ C ) = = 0,2
30
1
d) A ∩ B = {6} → P (A ∩ B ) =
30
e) C ∩ B = ⭋ → P (C ∩ B) = 0
1
f) A ∩ C = {10} → P (A ∩ C) =
30

450
832705 _ 0430-0456.qxd 19/11/08 17:42 Página 451

ERANTZUNAK 14

065 Kalkulatu aurreko gertakari bakoitzaren kontrakoen probabilitatea.

GG 1 29
a) P (A ∪ B) = 1 − 0,3 = 0,7 d) P (A ∩ B) = 1 − =
30 30
b) P (A ∪ C) = 1 − 0,3 = 0,7 e) P (C ∩ B) = 1 − 0 = 1
1 29
c) P (B ∪ C) = 1 − 0,2 = 0,8 f) P (A ∩ C) = 1 − =
30 30

066 DBHko laugarren mailako ikasgela batean 30 ikasle daude. Ikasle bat ausaz
GG aukeratzean neska izateko probabilitatea 0,6 da; zenbait neska eta mutil daude
ikasgelan? Zein da aukeratutako ikaslea mutila izateko probabilitatea?

ikasgelako neska kop.

P (neska izatea) = = 0,6 → Neskak: 0,6 ⋅ 30 = 18
ikasgelako ikasle kop.
12
P (mutila izatea) = = 0,4
30
067 Test moduko azterketa batek 5 galdera ditu, eta bakoitzak 3 erantzun posible ditu.
GG a) Kalkulatu ausaz erantzutean 3 galdera asmatzeko probabilitatea.
b) Adierazi zein den ausaz erantzuten badugu gutxienez 2 galdera asmatzeko
probabilitatea.
c) Azterketa gainditzeko, gutxienez, 3 galderari zuzen erantzun behar bazaio,
kalkulatu zein da gainditzeko eta ez gainditzeko probabilitatea, ausaz
erantzuten badugu.
A = «Galdera bat asmatzea» izango da.
a) Sor daitezkeen 3 galderen azpitaldeak, hauek dira:
5!
C 5, 3 = = 10
3! ⋅ 2!
1
Galdera bakoitzak -ko probabilitatea duenez asmatzeko:
3
1 2
P (A) = 苶) = .
eta P (A
3 3
P (3 galdera asmatzea) = C5, 3 ⋅ P (A ∩ A ∩ A ∩ A苶 ∩ A苶) =
⎛1⎞ ⎛2⎞
3 2
⎛5⎞ 5!
= ⎜⎜ ⎟⎟⎟ ⋅ P (A) ⋅ P (A) ⋅ P (A) ⋅ P (A
苶) ⋅ P (A
苶) = ⋅ ⎜⎜⎜ ⎟⎟⎟ ⋅ ⎜⎜⎜ ⎟⎟⎟ = 0,16
⎝3⎠ 3! ⋅ 2! ⎝ 3 ⎠ ⎝ 3 ⎠
b) P (gutxienez 2 galdera asmatzea) = P (2 asmatzea) + P (3 asmatzea) +
+ P (4 asmatzea) + P (5 asmatzea) = C5, 2 ⋅ P (A ∩ A ∩ A
苶∩A
苶∩A 苶) +
+ C5, 3 ⋅ P (A ∩ A ∩ A ∩ A
苶∩A苶) + C5, 4 ⋅ P (A ∩ A ∩ A ∩ A ∩ A
苶) +
⎛5⎞ ⎛ 1 ⎞ ⎛ 2 ⎞
2 3

+ C5, 5 ⋅ P (A ∩ A ∩ A ∩ A ∩ A) = ⎜⎜ ⎟⎟⎟ ⋅ ⎜⎜⎜ ⎟⎟⎟ ⋅ ⎜⎜⎜ ⎟⎟⎟ +

⎝2⎠ ⎝ 3 ⎠ ⎝ 3 ⎠

⎛ ⎞ ⎛1⎞ ⎛2⎞ ⎛ ⎞ ⎛1⎞ ⎛2⎞ ⎛ ⎞ ⎛1⎞

3 2 4 5
131
+ ⎜⎜5⎟⎟⎟ ⋅ ⎜⎜⎜ ⎟⎟⎟ ⋅ ⎜⎜⎜ ⎟⎟⎟ + ⎜⎜5⎟⎟⎟ ⋅ ⎜⎜⎜ ⎟⎟⎟ ⋅ ⎜⎜⎜ ⎟⎟⎟ + ⎜⎜5⎟⎟⎟ ⋅ ⎜⎜⎜ ⎟⎟⎟ = = 0,54
⎝3⎠ ⎝ 3 ⎠ ⎝ 3 ⎠ ⎝4⎠ ⎝ 3 ⎠ ⎝ 3 ⎠ ⎝5⎠ ⎝ 3 ⎠ 243
c) P (gainditzea) = P (3 asmatzea) + P (4 asmatzea) + P (5 asmatzea) =
131 80 51
= P (gutxienez 2 asmatzea) − P (2 asmatzea) = − = = 0,21
243 243 243
P (ez gainditzea) = 1 − 0,21 = 0,79

451
832705 _ 0430-0456.qxd 19/11/08 17:42 Página 452

Probabilitatea

068 Nekane osagaien denda batera joaten da astean 2 alditan, eta Mikelek denda
GG horretan lan egiten du, astean 4 egun. Ostiraletan ez badira joatean eta dendak
igandeetan ixten badu, zer probabilitate dute elkar ikusteko?
Finkatutako eguna ostirala edo igandea bada, probabilitatea zero izango da,
egun horietan ez direlako joaten dendara.
Beste edozein egunetan, esaterako asteartean, hau gertatuko da:
4 2
P (Mikel asteartean joatea) = eta P (Nekane asteartean joatea) =
5 5
Biak joateko probabilitatea, elkartzeko probabilitatea da, eta bi gertakariak
askeak direnez, biderkadura da:
4 2 8
P (M ∩ N) = P (M) ⋅ P (N) = ⋅ =
5 5 25

069 Idatzi gertakari guztiak oinarrizko gertakariak dituen esperimentu bat.

GG
Adierazi esperimentu bat non gertakari guztiak oinarrizkoak diren.
Lagin-espazioa bi gertakarik osatzen dute: «Aurpegia ateratzea» eta «Gurutzea
ateratzea».
Kasu honetan, oinarrizkoa ez den gertakaria gertakari ziurra da.

070 Esperimentu batekin lotutako zenbat gertakariren probabilitatea da 1?

GG Eta zenbat gertakariren probabilitatea da 0?
1eko probabilitatea dute beti gertatzen diren gertakariak, eta 0ko probabilitatea
dute inoiz gertatu ezin diren gertakari guztiak. Lehen gertakariek lagin-espazioa
dute eta bigarren gertakariek ez dute oinarrizko gertakaririk.
Adibidez, dado bat jaurtitzean eta lortutako puntuazio idaztean datzan
esperimentua kontuan hartuko dugu.
«6 baino txikiagoa edo berdina den puntuazioa ateratzea» gertakaria ziurra
da, eta baita «8 baino txikiagoa edo berdina den puntuazioa ateratzea»
gertakaria ere.
Bestalde, “0 baino txikiagoa den zenbakia ateratzea” ezinezkoa da, eta baita
“Puntuazio negatiboa lortzea” gertakaria ere.

071 Ate bateko 3 sarrailak zabaltzen dituzten 3 giltzak ditut, baina ez dakit zein den
GG sarraila bakoitzeko giltza.
a) Zenbatekoa da lehen saiakeran konbinazioa asmatzeko probabilitatea?
b) Eta 3 giltza eta soilik 2 sarraila balira? (Giltza batek ez du sarrailarik
zabaltzen.)
a) Kasu posibleen kopurua hau da: P 3 = 3! = 6
aldeko kasuak 1
P (asmatzea) = =
kasu posibleak 6
b) Bi sarrailekin, kasu posibleen kopurua hau da: V 3, 2 = 6
Beraz, lehen aldian asmatzeko probabilitatea bera da bi ataletan.

452
832705 _ 0430-0456.qxd 19/11/08 17:42 Página 453

ERANTZUNAK 14

072 Metro bateko barra bat 3 zatitan banatu dugu ausaz. Zenbatekoa da
GG 3 zatiekin triangelu bat osatzeko probabilitatea?
Triangelu bat osatu ahal izango da alde handienak beste bien lotura baino txi-
kiagoa denean, edo alde handiena 0,5 m luze baino txikiagoa bada.
1
Alde handiena denez, m.baino handiagoa da.
3
1
A: 0,5 m luze baino txikiagoa izatea. B: m. luze baino handiagoa izatea.
3
1 1
⋅
P (A ∩ B) 2 3 1
Probabilitatea hau da: P (A /B) = = =
P (B) 2 4
3

073 Eskualde batean, auzi bat ebaztea

GG zaila zenean, beste aukera bat ematen zitzaion
auzipetuari. 100 bola berde, 100 bola gorri eta
bi kutxa
ematen zizkioten. Auzipetuak
200 bolak bi kutxetan banatu behar zituen. Ondoren, ausaz kutxa bat
aukeratu eta barrutik bola bat ateratzen zuen. Bola berdea ateraz gero, auzipetua
aske geratzen zen. Auzipetua bazina, nola banatuko zenituzke
bolak, aske geratzeko probabilitatea ahalik handiena izateko?
Salbatzeko probabilitatea ahalik eta handia izateko, kutxa batean bola berde
bat eta beste kutxan gainerako bolak jarri beharko lirateke.
Bola berdea ateratzeko probabilitatea hau da:
P (berdea) = P (berdea ∩ 1. kutxa) + P (berdea ∩ 2. kutxa) =
= P (berdea/1. kutxa) ⋅ P (1. kutxa) + P (berdea/ 2. kutxa) ⋅ P (2. kutxa) =
1 99 1 149
=1 ⋅ + ⋅ =
2 199 2 199

074 Telebistako lehiaketa batean, itxiak dauden hiru ate erakuten dizkio aurkezleak
GG lehiakideari. Ateen atzean, auto bat eta bi ahuntz daude. Lehiakideak ate bat
aukeratu du, aurkezleak beste ate bat zabaldu du eta ahuntz bat azaldu da.
Orduan, ea beste ate bat aikeratu nahi duen galdetu dio aurkezleak.
Zer egin behar luke lehiakideak?
Emaitza
1/2
Ahuntza Aldatzea Irabazten du
2/3 Ez aldatzea Galtzen du
1/2
1/2
1/3 Aldatzea Irabazten du
Autoa
1/2 Ez aldatzea Galtzen du

2 1
⋅
P (autoa ∩ aldatzea) 3 2 2
P (autoa /aldatzea) = = =
P (aldatzea) 1 3
2
Lehiakideak aldatu beharko luke.

453
832705 _ 0430-0456.qxd 19/11/08 17:42 Página 454

Probabilitatea

EGUNEROKOAN
075 Egunkarietan, albiste hau
GG argitaratu dute.
Albisteak dionez, 165.432
gazte sartu ziren zozketan,
eta horietatik 16.442k O
ALEK
eskuratu zuten etxebizitza. OFIZI N
BABES ETXEBIZITZE N
N ZA
AZKE A EZ DA I
ET
ZOZK TATIBOA
EKI
Pertsona guztiei
zenbaki bana eman ondoren,
zenbaki bat ausaz aukeratu behar zen eta zenbaki
horretatik hasita ondoz ondoko 16.442 zenbakiak zituzten
pertsonek lortu zuten etxebizitza.

Zein izan da
arazoa?

Zozketaren arduradunek sei loteria-ontzi jarri zituzten. Guztietan, 0tik 9ra

zenbakitutako hamar bola zeuden, ehun milakoen loteria-ontzian izan ezik; izan
ere, 0 zenbakia zuten bost bola eta 1 zenbaki zuten beste bost bola zeuden
loteria-ontzi horretan.

Bolak atera ondoren, zenbaki saritua 155.611 izan zen. Zenbaki horretatik hasi
eta zerrendaren amaieraraino iritsi zirenez, berriro ere hasieratik hasi ziren.
Zure ustez, benetakoa al da albistea?

Pertsonei zenbakiak esleitu baino lehen denek dute probabilitate bera,

baina behin esleituta, 100.000 baino handiagoak diren zenbakiek
ateratzeko probabilitate handiagoa izango dute, lehen ontzian 5 eta
1 bolako proportzioa dagoelako, 1 eta 0 bolen aldean.
Beraz, berria egia da.

454
832705 _ 0430-0456.qxd 6/11/08 16:49 Página 455

ERANTZUNAK 14
076 Igorri zozketak zuzen egiteko modu bat bururatu zaio; esate baterako, aurreko
GG ariketako zozketa. Zozketak egiteko modu hori ausazko zenbakien taula bat
erabiltzea da.

Digitu hauen artean

aukeratutako zenbakien
zerrenda bat da:
0, 1, 2, 3, 4, 5, 6, 7, 8
eta 9.

Erreparatu ausazko zenbakien taulari. Izatez taula handiago baten zati bat da.

Orain, nondik hasi erabaki behar da. Horretarako, bi dado jaurti daitezke; lehen
dadoak ilara adieraziko du, eta bigarrenak, zutabea. Ondoren, zenbakiaren bila
hasiko gara.

5 zifrako baliozko
Esaterako, 3 eta 2 ateraz gero,
lehen zenbakia izango
bilaketa 3. ilaran, 2. zutabean hasiko
da aukeratua.
da: 59667.

00980 zenbakia ateratzen bada, esate baterako, 980 zenbakia duen pertsonari
eta hurrengoei egokituko zaie etxebizitza, 16.442 pertsonak
osatu arte.
Igorren metodoa erabiliz gero, aukeratuak izateko probabilitate bera al dute
pertsona guztiek?
Ez dute probabilitate bera, 998 baino txikiagoa den zenbakia duten
pertsonek, eta hau baino handiagoa dutenek: 98.036 + 16.442 = 104.447,
ez baitute inoiz lortuko etxebizitza; beraz, ez dute etxebizitza lortzeko
probabilitaterik.

455
832705 _ 0430-0456.qxd 19/11/08 17:42 Página 456

Arte-zuzendaritza: José Crespo

Proiektu grafikoa:
Azala: CARRIÓ/SÁNCHEZ/LACASTA
Barrualdea: Manuel García, Rosa Barriga
Irudiak: Estudio Haciendo el león, Bartolomé Seguí, José María Valera

Proiektu-burua: Rosa Marín

Irudien koordinazioa: Carlos Aguilera
Proiektu-garapenerako burua: Javier Tejeda
Garapen grafikoa: José Luis García, Raúl de Andrés

Zuzendaritza teknikoa: Ángel García Encinar

Koordinazio teknikoa: Miren Pellejero, Félix Rotella

Konposaketa eta muntaketa: Maitane Barrena, MonoComp, S. A., Luis González

Hizkuntza-egokitzapena: Argos, GP
Argazkien aukeraketa eta dokumentazioa: Nieves Marinas

Argazkiak: A. Toril; Algar; C. Jiménez; D. Lezama; E. Morales; F. de Madariaga;

J. Escandell.com; J. Jaime; J. V. Resino; P. Esgueva; T. Arias; A. G. E. FOTOSTOCK;
COMSTOCK; COVER; DIGITALVISION; EFE/SIPA-PRESS/G. Elkaim;
EFE/SIPA-PRESS/OCEAN IMAGES; FOTONONSTOP; HIGHRES PRESS
STOCK/AbleStock.com; I. Preysler; JOHN FOXX IMAGES; NASA/NASA,
ESA and A. Schaller (for STScI); PHOTODISC; STUDIO TEMPO/J. Sánchez;
FUJITSU/SIEMENS; MATTON-BILD; MUSÉE RODIN; SERIDEC PHOTOIMAGENES
CD/DigitalVision; SANTILLANAREN ARTXIBOA

© 2008 by Zubia Editoriala, S. L. / Santillana Educación, S. L.

Legizamon poligonoa
Gipuzkoa kalea, 31
48450 Etxebarri (Bizkaia)
Inprimatzailea:

ISBN: 978-84-8147-919-5
EK: 832705
Lege-gordailua:

Lan honen edozelako bikoiztea, banatzea edo jendaurreko jakinaraztea zein

eraldatzea soilik egin ahal izango da jabeen baimena edukita, legeak xedatu-
riko salbuespenak salbu. Lan honen zatiren bat fotokopiatu edo eskaneatu
behar baduzu, jo ezazu CEDROra (Centro Español de Derechos Reprográfi-
cos, www.cedro.org).