DBH3 Geometria 2

242
Leku geometrikoak.
Irudi lauak
8
PARALELOGRAMOAK
ETA TRIANGELUAK
EDOZEIN
POLIGONO
ZIRKUNFERENTZIAREN
LUZERA
IRUDI ZIRKULARREN
AZALERA
POLIGONOEN
ANGELUAK
ZIRKUNFERENTZIAREN
ANGELUAK
IRUDI LAUEN
ANGELUAK
POLIGONOEN
PERIMETROAK
ETA AZALERAK
POLIGONO
ERREGULARRAK
ARKU BATEN
LUZERA
ZIRKULUAREN
AZALERA
IRUDI ZIRKULARREN
PERIMETROAK ETA AZALERAK
Jakintsuen aberastasuna
Hura gehiegizkoa zen: hain jakintsua izanda aberatsa ez izateak barkamenik ez zuela
leporatzen zion amak berak. Lehenago ere entzun izan zuen arren,
inoiz baino min handiagoa egin zion Tales Miletokoari.
Etxean sartu eta plan bat prestatzeari ekin zion.
Astroak aztertu zituen eta urtea laborantzarako
oso ona izango zela aurresan zuen.
Beraz, zuen diru guztia eta maileguz lortu ahal
izan zuena bildu eta Miletoko nahiz alboko
Kios herriko olio-prentsa guztiak bereganatu zituen.
Klimari buruz aurresandakoa erabat bete zen. Auzokoak
pozik zeuden oliba-uztak etekin onak emango zizkielakoan.
Baina olibak ehotzera joan zirenean
irribarrea okertu zitzaien, Talesek eskatutakoa
ordaintzea beste irtenbiderik ez zutelako.
Mendekua burutu eta aberastu ondoren, prentsak
eta lurrak saldu, eta filosofia eta matematika ikasteari
ekin zion. Baina aurrez hau esan zien auzokoei:
Zeuek hartu kontuan gainerakoei ematen dizkiezuen aholkuak.
Talesen postulatuetako batek dioenez, zirkunferentzierdi
batean inskribatutako angeluak angelu zuzenak dira beti.
Nola egingo zenuke 4 cm-ko hipotenusa duen
triangelu angeluzuzena?
Konpasa erabiliz, 2 cm-ko erradioko
zirkunferentzia marraztu eta diametro bat
markatu behar da. 4 cm-ko luzera izango
du eta hipotenusa da. Gero, zirkunferentziaren
edozein puntu hartu (diametrokoa ez dena),
A, eta puntua diametroaren bi muturrekin
elkartuz, triangelu angeluzuzena
lortzen da.
A
2
cm
244
ARIKETAK
Marraztu koadernoan baldintza hauek betetzen dituzten puntuen leku
geometrikoa.
a) 6 cm-ko luzera duen zuzenki baten muturrekiko distantziakideak dira.
b) 90-ko angeluaren aldeekiko distantziakideak.
c) P puntutik 2 cm-ra daude.
a) Leku geometrikoa 6 cm-ko luzerako zuzenki baten erdibitzailea da.
b) Leku geometrikoa 90-ko angeluaren erdikaria da.
c) Leku geometrikoa 2 cm-ko erradioko eta P zentroko zirkunferentzia da.
Zehaztu zuzen batekiko distantziakideak diren puntuen leku geometrikoa.
Zuzen batekiko distantziakideak diren puntuak bi zuzen paralelo dira eta
jatorrizko zuzenetik distantzia berera daude.
Definitu zuzen gorriak, leku geometriko gisa.
a)
b)
a) Leku geometriko bat da, r zuzenetik distantziara
dagoena.
b) r-tik d distantziara eta P puntuarekin lerrokatuta dauden puntuek
osatutako leku geometrikoa da, harekin zuzena osatzen dutela.
Marraztu irudiko triangeluen zirkunferentzia zirkunskribatuak.
a) b)
a) b)
004
d
2
003
002
001
Leku geometrikoak. Irudi lauak
d
r
r
d
P
d
2
d
2
A
C
A B
C
B
A
C
B
C
B
A
245
8
Marraztu triangelu aldeberdin bat, eta adierazi barizentroa eta zirkunzentroa. Ba al
dago ezer aipagarririk? Gauza bera gertatzen al da edozein triangelu aldeberdinetan?
Edozein triangelu aldeberdinetan, barizentroa
eta zirkunzentroa bat datoz,
erdibitzaileak eta erdibidekoak
bat datozelako.
Definitu barizentroa leku geometriko gisa.
Barizentroa aurkako aldeetarako distantzia erpinetarako distantziaren
halako bi duten puntuen leku geometrikoa da.
Marraztu triangelu hauetako bakoitzean inskribatutako zirkunferentzia.
a) b)
a) b)
Marraztu triangelu aldeberdin bat eta adierazi ortozentroa zein intzentroa. Ba al
dago ezer aipagarririk? Gauza bera gertatzen al da edozein triangelu aldeberdinetan?
Edozein triangelu aldeberdinetan,
ortozentroa eta intzentroa bat datoz,
erdikariak eta altuerak bat
datozelako.
Definitu zirkunferentzia inskribatua leku geometriko gisa.
Zirkunferentzia hau betetzen duen leku geometrikoa da: puntu guztietatik
intzentrorako distantzia eta intzentrotik triangeluaren aldeetarako distantzia
berdinak dira.
32 cm eta 24 cm-ko katetoak dituen triangelu angeluzuzenean, kalkulatu
hipotenusa.
a = + = = 32 24 1 600 40
2 2
. cm
010
009
008
007
006
005
ERANTZUNAK
C
A B
C
A
B
246
Aztertu ea neurri hauek triangelu angeluzuzen baten aldeen luzerak
diren.
a) 8 cm, 5 cm eta 4 cm b) 10 cm, 8 cm eta 6 cm
a) Ez da angeluzuzena, 8
2
5
2
+ 4
2
delako.
b) Angeluzuzena da, 10
2
= 8
2
+ 6
2
delako.
Triangelu angeluzuzen baten bi alde 28 eta 21 cm-koak dira. Zer luzera du
hirugarren aldeak?
Alde ezagunak katetoak badira:
Alde ezagunak hipotenusa eta kateto bat badira:
Azaldu zergatik ezin den izan angeluzuzena 35, 77 eta 85eko aldeak dituen
triangelua.
35 eta 77 7ren multiploak direnez, haien berbiduren batura ere
7ren multiploa da, eta 85 ez denez 7ren multiploa, haren berbidura
ere ez da izango. Beraz, Pitagorasen teorema ez da betetzen.
Kalkulatu zenbatekoa den a, triangelu aldeberdinean eta karratuan.
a) b)
a)
b)
Kalkulatu karratu baten aldearen luzera, jakinik diagonala 8 cm-koa dela.
Kalkulatu 28 cm-ko altuera duen triangelu aldeberdinaren aldearen luzera. 016
d
2 2 2 2 2
2 64 2 32 5 66 = + = = = = l l l l l , cm
015
a = + = = 6 6 72 8 49
2 2
, cm
a = = = 4 2 12 3 46
2 2
, cm
014
013
a = = = 28 21 343 18 52
2 2
, cm
a = + = = 28 21 1 225 35
2 2
. cm
012
011
l
l
l
l
l
2 2
2
2
2
2
28
2
784
4
4 3 136
= +
= +
=

. + + = =
=
l l l
l
2 2 2
3 3 136
3 136
3
32 33

.
.
, cm
4 cm
a
6 cm
a
h
=
2
8

c
m
247
8
Kalkulatu poligono hauen azalera.
a) Trapezioa. Oinarriak, 12 eta 8 cm; altuera, 5 cm.
b) 12 cm eta 9 cm-ko diagonalak dituen erronboa.
a) b)
Kalkulatu irudiaren azalera.
Azalera osoa = Laukizuzenaren azalera + 1. triangeluarena + 2. triangeluarena
Laukizuzenaren azalera = 26 2 = 52 cm
2
1. triangeluaren azalera =
2. triangeluaren azalera =
Azalera osoa = 52 + 16 + 30 = 98 cm
2
Kalkulatu 3 cm-ko altuera eta 5 cm-ko diagonala dituen laukizuzenaren azalera.
Azalera = 4 3 = 12 cm
2
Kalkulatu triangelu bakoitzaren azalera.
Alboko triangeluak berdinak dira:
Erdiko triangeluaren azalera: A =
Kalkulatu heptagono erregular baten apotema. Aldea: 6 cm; azalera: 130,8 cm
2
.
Kalkulatu 7 cm-ko aldea duen karratuaren azalera, poligono erregularren
azaleraren formula aplikatuz.
A = A = A = = 49 cm
2
28
7
2
2
4
2
l
l
2
P a
2
022
A
P a
a
A
P
=
=
2
2 2 130 8
6 7
6 23
,
, cm
021
12 10
2
60
= cm
2
.
A =
=
12 5
2
30 cm
2
020
Oinarria cm = = = 5 3 16 4
2 2
019
10 6
2
30
= cm
2
16 2
2
16
= cm
2
018
A =
=
12 9
2
54 cm
2
A =
+
=
( ) 12 8 5
2
50 cm
2
017
ERANTZUNAK
10 cm
2 cm
6 cm
26 cm
4 cm
10 cm
12 cm
248
Kalkulatu 6 cm-ko aldea duen hexagono erregularraren azalera.
Apotema 6 cm-ko aldea duen triangelu aldeberdinaren altuera da; triangelu
hori bi triangelu angeluzuzenetan bana daiteke.
Kalkulatu alboko irudiaren azalera. Kontuan hartu barrukoa
hexagono erregularra dela.
Azalera 2 cm-ko aldea duen hexagonoaren azalera halako.
bi da. Apotema 2 cm-ko aldea duen triangelu
aldeberdinaren altuera da.
Irudiaren azalera: 2 10,38 = 20,76 cm
2
.
Kalkulatu 2 dm
2
-ko azalera duen triangelu aldeberdinaren altuera eta perimetroa.
Altuera aldearen mende:
h = 0,87 2,14 = 1,86 dm
P = 3 2,14 = 6,42 dm
Kalkulatu 6 cm-ko diametroa duen zirkuluaren azalera.
r = r = = 3 cm
L = 2r L = 2 3 = 18,84 cm
A = r
2
A = 3
2
= 28,26 cm
2
Bi zirkunferentzia zentrokideren erradioak 5 eta 3 cm-koak dira, hurrenez
hurren. Kalkulatu bien arteko koroa zirkularraren azalera. Kalkulatu sortzen
dituzten zirkuluen azalerak ere.
Koroaren azalera = (R
2
r
2
) = (5
2
3
2
) = 16 = 50,24 cm
2
Zirkulu handienaren azalera = r
2
= 5
2
= 25 = 78,5 cm
2
Zirkulu txikienaren azalera = r
2
= 3
2
= 9 = 26,26 cm
2
027
6
2
d
2
026
A = =

= = 2
0 87
2
4
0 87
2 14
l l
l
,
,
, dm
h =
= = l
l
l l.
2
2
2
2
3
4
0 87 ,
025
A =

=
12 1 73
2
10 38
,
, cm
2
a = = = 2 1 3 1 73
2 2
, cm
024
A =

=
36 5 2
2
93 6
,
, cm
2
a = = = 6 3 27 5 2
2 2
, cm
023
2 cm 2 cm
2 cm 2 cm
2 cm
Kalkulatu 120-ko eta 20 cm-ko erradioko sektorearen segmentu zirkularraren
azalera.
A
Zuzenkia
= A
Sektorea
A
Triangelua
A
Sektorea
=
r
2
= h
2
+ h = = 17,3 cm
A
Triangelua
=
A
Zuzenkia
= 418,67 173 = 245,67 cm
2
Zer erlazio dago bi zirkunferentziaren erradioen artean, bien arteko koroa
zirkularraren azalera zirkulu handienaren azaleraren erdia bada?
Zirkunferentzia handienaren azalera txikienaren azaleraren bikoitza da; beraz,
zirkunferentzia handienaren erradioa txikienarena bider da.
ARIKETAK
Erlazionatu elementu hauek.
a) Barizentroa 1) Altuerak
b) Intzentroa 2) Erdibitzaileak
c) Zirkunzentroa 3) Erdibidekoak
d) Ortozentroa 4) Erdikariak
a) 3) c) 2)
b) 4) d) 1)
Marraztu zenbait triangelu angeluzuzen eta adierazi ortozentroa.
Non dago?
Angelu zuzenaren erpinean dago.
031
G
030
G
2
029
b h
=

=
2
20 17 3
2
173
,
cm
2
20 10 300
2 2
=
r
2
2

=
20 120
360
418 67
2
, cm
2
028
249
8 ERANTZUNAK
C
C
C
B A
B
A B A
H
H
H
250
Marraztu lerrokatuta ez dauden hiru puntu eta haietatik igarotzen den
zirkunferentzia.
Puntuak elkartzen dituzten zuzenkiak eta
erdibitzaileak marraztuko ditugu. Ebakidura-puntua
zirkunferentziaren zentroa da.
Marraztu triangelu angeluzuzen bat eta haren erdibitzaileak. Ondoren, adierazi
zirkunzentroa. Zer hauteman duzu?
Zirkunzentroa hipotenusaren erdiko puntuan
dago.
Triangelu angeluzuzen isoszele batean, hipotenusa 10 cm luze da.
Zirkunferentzia zirkunskribatua bada, zenbatekoa da erradioa?
Intzentroa hipotenusaren erdiko puntuan dagoenez, hipotenusa da
diametroa; beraz, erradioa 5 cm-koa da.
36 cm-ko perimetroa duen triangelu aldeberdinean, zirkunferentzia
zirkunskribatua egin dugu. Erdibidekoa 10,39 cm-koa dela jakinik, zenbatekoa
da zirkunferentziaren erradioa?
Triangelu aldeberdinetan zuzen eta puntu nabarmenak bat datozenez,
erradioa barizentrotik zentrorako distantzia da: r = 10,39 2 : 3 = 6,93 cm.
Triangelu angeluzuzenetan, barizentroa, ortozentroa, zirkunzentroa eta intzentroa
hemen egoten dira:
a) Triangelutik kanpo. c) Alde batean.
b) Triangeluaren barruan.
Intzentroa eta barizentroa barruko puntuak dira; ortozentroa eta
zirkunzentroa, berriz, alde batean daude.
Triangelu angeluzuzen isoszele batean, adierazi zirkunzentroa eta ortozentroa.
Triangeluaren bi puntu lotzen dituen zuzenkia hau da:
a) Erdibidekoa b) Erdibitzailea c) Altuera d) Erdikaria
Triangelu angeluzuzen eskalenoetan ere betetzen al da hori?
Zuzenkia bat dator erdibideko, erdibitzaile,
altuera eta erdikari batekin. Triangelua eskalenoa
bada, hori ez da betetzen.
037
GG
036
GG
035
GG
034
GG
033
GG
032
GG
A B
C
O
A
C
O
H
B A
B
C
O
251
8
Triangelu angeluzuzen isoszeleetan:
a) Hipotenusaren altuera kateto bat baino handiagoa al da?
b) Hipotenusaren erdibidekoa kateto bat baino handiagoa ala
txikiagoa da?
a) Ez. Izan ere, altuerak bi triangelu angeluzuzen osatzen ditu eta haien
hipotenusa hasierako triangeluaren katetoa da. Hipotenusa alde handiena da.
b) Erdibidekoa altuerarekin bat dator eta txikiagoa da, a) atalean
adierazitakoagatik.
Triangelu angeluzuzen baten hipotenusa 12 cm-koa da, eta kateto bat, 6 cm-koa.
Kalkulatu beste katetoaren luzera.
Kalkulatu triangelu angeluzuzen bakoitzean falta den aldearen luzera
(a hipotenusa da).
a) a = 34 cm, b = 30 cm b) b = 28 cm, c = 21 cm
a)
b)
Kalkulatu triangelu angeluzuzen baten hipotenusaren luzera, jakinik katetoen
arteko kendura 2 cm-koa dela eta txikienak 6 cm dituela.
Katetoen luzera: 6 cm eta 6 + 2 = 8 cm. Hipotenusaren luzera:
Adierazi ea angeluzuzenak diren triangelu hauek. Hala diren kasuetan, adierazi
hipotenusaren eta katetoen neurriak.
a) 5, 12 eta 13 cm-ko aldeak dituen triangelua.
b) 6, 8 eta 12 cm-ko aldeak dituen triangelua.
c) 5, 6 eta cm-ko aldeak dituen triangelua.
d) 7, 24 eta 25 cm-ko aldeak dituen triangelua.
a) Angeluzuzena. Hipotenusa 13 cm luze da,
eta katetoak, 12 cm eta 5 cm luze.
b) Ez da angeluzuzena.
c) Angeluzuzena. Hipotenusa cm luze da, eta
katetoak, 6 cm eta 5 cm luze.
d) Angeluzuzena. Hipotenusa 25 cm luze da,
eta katetoak, 24 cm eta 7 cm luze.
25 24 7 625
2 2
= + =
61 61 5 6
2 2
= +
12 8 6 100 10
2 2
+ = =
13 12 5 169
2 2
= + =
61
042
G
a = + = = 36 64 100 10 cm
041
GG
a = + = = 784 441 1 225 35 . cm
c = = = 1 156 900 256 16 . cm
040
G
b = = = 144 36 108 10 39 , cm
039
G
038
GG
ERANTZUNAK
252
Kalkulatu adierazitako zuzenkien luzera.
a) b)
a)
b)
Triangelu isoszele baten alde berdinak 7 cm-koak dira, eta beste aldea,
4 cm-koa. Kalkulatu altuera.
7
2
= h
2
+ 2
2
h
2
= 7
2
2
2
h
2
= 49 4
h = 6,71 cm
Kalkulatu 30 cm-ko perimetroa duen triangelu aldeberdinaren altuera.
Aldea: 30 : 3 = 10 cm. Altuera:
Azalera: 10 8,66 : 2 = 43,3 cm
2
.
Kalkulatu triangelu isoszele baten oinarriaren luzera, jakinik alde berdinak
17 cm-koak direla, eta altuera, 8 cm-koa.
Oinarriaren erdiak, altuerak eta aldeetako batek triangelu aldeberdina
osatzen dute. Pitagorasen teorema aplikatuz gero,
hau lortuko dugu:
b
b
2
17 8 225 15 30
2 2
= = = = cm cm
046
GG
100 25 75 8 66 = = , cm
045
GG
h = 45
044
G
FE = + = 18 16 34
FB FC FD = + = = + = = + = 4 4 8 1 8 3 9 9 18
EB EC ED = + = = + = = + = 1 4 5 1 5 6 1 6 7
043
GG
2 cm
4
c
m
2 cm
1

c
m
3
c
m
2 cm
A
A F
E
E
?
?
D
D
B
B
C
C
1

c
m
1

c
m
1 cm
7 cm 7 cm
h
4 cm
Kalkulatu triangelu isoszele baten alde berdinen luzera, jakinik alde desberdinak
42 cm dituela eta altuera 20 cm-koa dela.
osatzen dute. Pitagorasen teorema aplikatuko dugu:
Kalkulatu 6 cm-ko altuera duen triangelu aldeberdinaren aldearen
luzera.
osatzen dute. Pitagorasen teorema aplikatuko dugu:
049
h
2 2
2
2 2
2
3
4
36
3
4
48 6 93 =
\
)
= = = = l
l
l l l , cm
048
GG
l = = = 21 20 841 29
2 2
cm
047
GG
EGIN HONELA
NOLA KALKULATZEN DA EDOZEIN TRIANGELUREN ALTUERA, ALDEEN LUZERA
JAKINIK?
Kalkulatu 5 cm, 8 cm eta 10 cm-ko aldeak dituen triangeluaren altuera.
LEHENA. Triangelua marraztu eta elementu guztiak izendatu behar dira.
Altuerak oinarria bi zatitan banatzen du:
AH; haren luzerari x esango diogu.
HB; haren luzera 10 x izango da.
BIGARRENA. Lortutako bi triangelu angeluzuzenei Pitagorasen teorema aplikatu
behar zaie.
AHC triangeluan: 5
2
= x
2
h
2
h
2
= 5
2
x
2
HBC triangeluan: 8
2
= (10 x)
2
h
2
h
2
= 8
2
(10 x)
2
HIRUGARRENA. Bi adierazpenak berdindu eta ekuazioa ebatzi behar da.
25 x
2
= 64 (100 x
2
20x)
25 x
2
= 64 100 x
2
20x
20x = 61 x = 3,05 cm
LAUGARRENA. h kalkulatu behar da.
h x h
2 2 2 2 2
5 5 3 05 3 96 = = = , , cm
h x
h x
x x
2 2 2
2 2 2
2 2 2
5
8 10
5 8 10
=
=
'
!
1
1
+
1
1
=
( )
( ) )
2
253
8 ERANTZUNAK
5 cm 8 cm
C
A H B
x 10 x
h
10 cm
G F
254
Kalkulatu triangelu baten altuera, jakinik aldeen luzerak hauek direla:
a) AB = 4 cm BC = 7 cm CA = 9 cm
b) AB = 6 cm BC = 10 cm CA = 14 cm
c) AB = 5 cm BC = 11 cm CA = 15 cm
a)
16 x
2
= 49 81 + 18x x
2
18x = 48 x = 2,67 cm
b)
36 x
2
= 100 196 + 28x x
2
28x = 132 x = 4,71 cm
c)
25 x
2
= 121 225 + 30x x
2
30x = 129 x = 4,3 cm
Kalkulatu P puntuaren eta A puntuaren arteko distantzia, CP zuzenkiaren eta
DP zuzenkiaren luzerak berdinak izan daitezen grafikoetan.
a) b)
a) Baldin CP = PD = d
4 + x
2
= 9 + 49 14x + x
2
14x = 54 x = 3,86 cm
b) Baldin CP = PD = d
4 + x
2
= 9 + 36 12x + x
2
12x = 41 x = 3,42 cm
d x d
2 2 2
2 4 18 49 3 96 = + = + = , , cm
d x
d x
x x
2 2 2
2 2 2
2 2 2 2
2
3 6
2 3 6
= +
= +
+ = +
( )
( )
d x d
2 2 2
4 16 18 49 5 56 = + = + = , , cm
d x
d x
x x
2 2 2
2 2 2
2 2 2 2
4
3 7
4 3 7
= +
= +
+ = +
( )
( )
051
GGG
h x h
2 2 2
5 25 18 49 2 55 = = = , , cm
h x
h x
x
2 2 2
2 2 2
2 2 2
5
11 15
5 11 15
=
=
=
( )
( x)
2
h x h
2 2 2
6 36 22 22 3 71 = = = , , cm
h x
h x
x
2 2 2
2 2 2
2 2 2
6
10 14
6 10 14
=
=
=
( )
( x)
2
h x h
2 2 2
4 16 7 11 2 98 = = = , , cm
h x
h x
x x
2 2 2
2 2 2
2 2 2 2
4
7 9
4 7 9
=
=
=
( )
( )
050
GG
7 cm
4 cm
C
A
P
D
B 6 cm
2 cm
3 cm
3 cm
C
A
P
D
B
255
8
Kalkulatu zer luzera duen x-k irudietan.
a) c)
b) d)
a)
b)
c)
d)
Behatu irudiari eta kalkulatu.
a) Erronboaren aldea.
b) AB, katetoaren luzera, AC katetoarena eta BC hipotenusarena.
a)
b)
Kalkulatu irudi hauen perimetroa.
a) b)
a)
P = 28 + 25 + 18 + 26,93 = 97,93 cm
b)
P = 17,46 + 14 + 28 + 12 + 18,44 + 8,6 + 5 + 28 + 16 = 147,5 cm
c = + = = 14 12 340 18 44
2 2
, cm
b = + = = 5 7 74 8 6
2 2
, cm
a = + = = 16 7 305 17 46
2 2
, cm
x = + = = 25 10 725 26 93
2 2
, cm
054
GG
BC AC AB AC = + = + =
2 2 2 2
24 18 30 cm
AB
d
d = + = + =
2
12
2
12 18 cm
AC
D
D = + = + =
2
16
2
16 24 cm
l = + = + = = 8 6 64 36 100 10
2 2
cm
053
GG
x = = = = 117 9 117 81 36 6
2
2
cm
x = + = = 8 5 89 9 43
2 2
, cm
10
100
2
50 7 07
2 2 2 2
= + = = = x x x x , cm
x = + = = 4 4 32 5 66
2 2
, cm
052
G
ERANTZUNAK
1
1
7
c
m
4 cm
x
x
5 cm
1
0

c
m
x
9 cm
8 cm
x
G F
12 cm
G
F

1
6

c
m
C
l
A
B
25 cm
28 cm 18 cm
12 cm
5 cm 16 cm
14 cm
7 cm
28 cm
a
c
b
x
256
Behatu irudiari.
Laukizuzenaren aldeak 15 eta 20 cm luze badira,
zer luzera du zirkunferentziaren erradioak?
Erradioa diagonalaren erdia da:
Demagun tangram txinatarraren zazpi pieza hauek ditugula.
Kalkulatu tangram honen pieza bakoitzaren
azalera.
Karratuaren diagonala kalkulatuko dugu:
A
Triangelu handiena
=
A
Triangelu ertaina
= = 12,5 cm
2
A
Triangelu txikiena
=
A
Karratua
=
A
Erronboidea
= b h = A
Erronboidea
= 5 2,5 = 12,5 cm
2
Pieza guztien azaleren batura karratuaren azalera osoaren berdina dela
egiaztatuko dugu, 10
2
cm
2
:
2 25 + 12,5 + 2 6,25 + 12,5 + 12,5 =
= 50 + 12,5 + 12,5 + 12,5 + 12,5 = 100 cm
2
Aukeratu erantzun zuzena, kasu bakoitzean.
a) 2 cm eta 4 cm-ko diagonalak dituen erronboaren azalera hau da:
I) 4 cm
2
III) 6 cm
2
II) 2 cm
2
IV) 12 cm
2
b) 10 cm eta 8 cm-ko oinarriak eta 6 cm-ko altuera dituen trapezioaren azalera:
I) 240 cm
2
III) 108 cm
2
II) 54 cm
2
IV) 60 cm
2
c) 10 cm-ko aldea duen triangelu aldeberdinaren azalera hau da:
I) 86,6 cm
2
III) 43,3 cm
2
II) 50 cm
2
IV) 100 cm
2
a) I) 4 cm
2
b) II) 54 cm
2
c) I) 86,6 cm
2
057
G
l l
2 4
d
4
10 2
4
100 2
16
2
2
=

= 112 5 , cm
2
d d
4 4
2
10 2
4
10 2
4
2
100 2
16 2
6 25
= , cm
2
5 5
2
5 2 5 2
2
25 2
2
25
=

= cm
2
d d = + = = l l l
2 2
2 10 2 cm
056
GGG
r =
+
= =
400 225
2
625
2
12 5 , cm
055
GG
20 cm
15 cm
G
5 cm
5 cm
2,5 cm
2
,
5

c
m
257
8
Triangelu isoszele baten azalera 24 m
2
-koa da, eta alde desberdinaren luzera,
6 m-koa. Kalkulatu beste aldeen luzera.
Triangelu angeluzuzen baten azalera 12 cm
2
-koa da, eta kateto baten luzera,
6 cm-koa. Kalkulatu hipotenusaren luzera.
Beste katetoaren luzera: 12 2 : 6 = 4 cm
eta hipotenusarena:
Kalkulatu 90 cm-ko perimetroa duen triangelu aldeberdinaren azalera.
Aldea: 90 : 3 = 30 cm
Altuera:
Azalera =
Triangelu aldeberdin baten azalera 30 cm
2
-koa bada, kalkulatu aldearen luzera.
Aldea x bada, altuera: h =
Azalera = 30 = x = 8,32 cm
Kalkulatu 13 cm-ko hipotenusa duen triangelu angeluzuzenaren azalera,
kateto bat 5 cm-koa bada.
Beste katetoa:
eta azalera: (5 12) : 2 = 30 cm
2
.
Kalkulatu karratu baten azalera, jakinik diagonala 7,07 cm-koa dela.
Karratua erronbo gisa hartzen badugu,
azalera: (7,07 7,07) : 2 = 25 cm
2
.
Kalkulatu laukizuzen honen azalera.
Oinarriaren erdia: ,
eta beraz, azalera: 10 8 = 80 cm
2
.
Kalkulatu laukizuzen baten azalera. Oinarria: 10 cm; diagonala: cm.
Altuera: eta azalera: 10 4 = 40 cm
2
. 116 100 4 = cm
116 065
GG
41 16 5 = cm
064
GG
063
GG
169 25 144 12 = = cm
062
GG
x
x
x
=
3
2
2
3
4
2
x
x x
=
2
3
2
.
061
GG
25 98 30
2
789 7
,
,
= cm
2
30 15 675 25 98
2 2
= = , cm.
060
GG
36 16 52 7 21 + = = , cm.
059
GG
A
b h h
h =
=
= + = +
2
24
6
2
24 2
6
8
3 8 9 64
2 2 2 2

m
l l ll = = 73 8,54 m
058
GG
ERANTZUNAK
4 cm
4
1
c
m
258
Kalkulatu laukizuzen baten azalera; oinarria: 7 cm; perimetroa: 24 cm.
7 + 7 + 2h = 24 2h = 10 h = 5 cm
Azalera = 5 7 = 35 cm
2
Kalkulatu margotutako gunearen azalera.
A = 6 8 + 4 9 + 11 8 + 9 4 = 48 + 36 + 88 + 36 = 208 cm
2
068
067
GG
066
GG
4 cm
6 cm
9 cm
4 cm
11 cm
8 cm
F
EGIN HONELA
NOLA KALKULATZEN DA TRAPEZIO ISOSZELE BATEN AZALERA, ALTUERA JAKIN GABE?
Kalkulatu trapezio
isoszele honen
azalera.
LEHENA. Altuera mugatzen duen triangelu angeluzuzenaren oinarria kalkulatu behar
da. Trapezio isoszelea denez, altuerek bi triangelu angeluzuzen berdin mugatzen
dituzte; haien oinarriak trapezioaren oinarrien arteko kenduraren erdia dira.
BIGARRENA. Altuera mugatzen duen triangelu angeluzuzenari Pitagorasen teorema
aplikatu behar zaio.
1,5
2
+ h
2
= 2,5
2
h
2
= 2,5
2
1,5
2
= 4
HIRUGARRENA. Azalera kalkulatu behar da.
A
B b h
=
+
=
+
=
( ) ( )
2
8 5 2
2
13
2
cm
h = = 4 2 cm
AE FB
AB CD
= =
=
2
8 5
2
1,5 cm
5 cm D C
A 8 cm
2,5 cm
B
5 cm D
h h
C
A 8 cm
2,5 cm 2,5 cm
1,5 1,5
B E F
D
h
A
2,5 cm
1,5
E
259
8
Kalkulatu trapezio isoszele hauen azalera.
a) c)
b) d)
a)
b)
c)
d)
Kalkulatu irudi hauen azalerak:
a) 2 cm-ko aldeko hexagono erregularrarena.
b) 48 cm-ko perimetroko oktogono erregularrarena.
a) Apotema hau da:
b) Aldea 6 cm luze da.
6 18 4 24
4 24
6
2
7 24
2 2 2
= + = =
= + =
=

x x x
a
A
P a
,
, ,
cm
cm
22
48 7 24
2
173 76 =

=
,
, cm
2
a
A
P a
= = =
=

=

=
2 1 3 1 73
2
12 1 73
2
10 38
2 2
,
,
,
cm
cm
2
070
GG
b
A
B b h
= =
=
+
=
+
=
14 2 4 6
2
14 6 3
2
30
m
m
2
( ) ( )
AE
B AB
= = =
= = + =
4 13 3 5 4 81 2 19
7 2 2 19 11 3
2 2
, , , ,
, ,
m
88
2
11 38 7 4 13
2
37 95
m
m
2
A
B b h
=
+
=
+
=
( ) ( , ) ,
,
h DE
A
= = ( )

= = 164
24 16
2
148 12 17
2
2
, m
==
+
=
+
=
( ) ( ) ,
,
B b h
2
24 16 12 17
2
243 4 m
2
h DE
A
B b
= =

= =
=
+
3
10 6
2
5 2 24
2
2
,
( )
cm
hh
2
10 6 2 24
2
17 92 =
+
=
( ) ,
, cm
2
069
GG
ERANTZUNAK
6 cm 7 m
16 m
24 m
14 m
4 m
3 m
3 cm
3,5 m
4,13 m
10 cm
164 m
6

c
m
x
x
x
D C
E A F B
a
a
260
Kalkulatu irudiko zuzenki gorriaren luzera.
Zuzenkiaren erdibitzailea marratuz gero,
erpinerako distantzia erradioaren erdia da, 3 cm,
eta triangelu aldeberdina osatzen du hexagonoaren
alde batekin eta zuzenkiaren erdiarekin. Beraz,
zuzenkiaren erdia:
eta zuzenkia 10,4 cm-koa da.
Adierazi zer azalera duten margotutako guneek.
a) Karratu handiena Karratu txikiena 2 triangelu
A =
b) Hexagonoa osatzen duten triangelu aldeberdinak marraztuz gero,
margotutako gunea triangelu bakoitzaren erdia da, eta beraz, hexagonoaren
azaleraren erdia izango da. Hexagonoaren apotema 3,46 cm-koa denez,
azalera 41,57 cm
2
-koa da, eta margotutako gunearena, 20,78 cm
2
-koa.
c) Hexagonoa osatzen duten triangelu aldeberdinak marraztuz gero,
margotutako gunea triangelu oso bat eta beste biren erdiak dira; hau da,
bi triangeluren baliokidea da edo hexagonoaren herena. Hexagonoaren
apotema 2,6 cm-koa denez, azalera 23,4 cm
2
-koa da, eta margotutako
gunearen azalera, 7,8 cm
2
-koa.
d)
Azalera osoa triangeluen azalera da:
x =
A = Triangelu handiena + Triangelu txikiena =
= 5,54 5,54 : 2 + 5,54 1,15 : 2 = 18,53 cm
2
Kalkulatu 6 cm eta 8 cm-ko katetoak dituen triangelu angeluzuzenean
zirkunskribatutako zirkuluaren azalera.
Hipotenusa 10 cm-koa da eta diametroarekin bat dator; erradioa 5 cm-koa
da, eta azalera, 25 = 78,5 cm
2
-koa.
Kalkulatu 8 cm-ko aldeko karratuan zirkunskribatutako eta inskribatutako
zirkunferentziek mugatutako koroa zirkularraren azalera.
Barruko zirkunferentziaren erradioa aldearen erdia da: 4 cm; eta kanpokoa
diagonalaren erdia ( ): 5,66 cm.
Azalera = (32 16) = 50,24 cm
2
64 64 128 11 31 + = = , cm
074
GG
073
GG
9 7 67 1 33 115 = = , , , cm.
5 2 5 2
5 2 5
2
6 25
2 2

= ,
,
, cm
2
072
GG
36 9 27 5 2 = = , cm,
071
GGG
6 cm
4 cm 3 cm
5 cm
3 cm
a) b) c) d)
G
5,54 cm
x
3

c
m
5
,5
4
c
m
261
8
Kalkulatu 60-ko anplitudea eta 12cm-ko luzerako zirkunferentziaren erradioa
dituen sektore zirkularraren azalera.
Zirkunferentzia 12 cm-koa bada, erradioa 6 cm-koa da. Sektorea
zirkuluaren seiren bat denez, azalera:
Kalkulatu zirkulu baten azalera, jakinik haren diametroa eta 7 cm-ko aldea duen
karratuaren perimetroa berdinak direla.
Diametroa 28 cm-koa da, erradioa 14 cm-koa eta azalera: 196 = 615,44 cm
2
.
5 cm-ko erradioa duen zirkunferentzian triangelu angeluzuzen isoszele bat
inskribatu da. Kalkulatu zirkuluaren eta triangeluaren arteko azalera.
Triangeluaren oinarria eta diametroa bat datoz, bai eta altuera eta erradioa
ere; beraz, azalera: 10 5 : 2 = 25 cm
2
. Zirkuluaren eta triangeluaren
arteko azalera: 25 25 = 53,5 cm
2
.
Kalkulatu margotutako gunearen azalera, jakinik zirkunferentziaren diametroa
10 cm-koa dela.
a) 25 2 6,25 = 39,25 cm
2
b) 5 cm-ko aldea duen hexagonoaren azalera: , eta
gunearen azalera: 25 64,95 = 13,55 cm
2
.
c) Zirkuluaren erdia da: 25 : 2 = 39,25 cm
2
.
Kalkulatu irudi hauen azalera.
a) Zirkuluerdi bat da, azalera jakin bat batuta eta kenduta; beraz, azalera
zirkuluerdiarena da: A = 36 = 113,04 cm
2
.
b) Zirkuluerdi bat gehi zirkulu-laurden bat da; hau da, zirkuluaren hiru
laurden gehi triangelu aldeberdin bat.
A = 0,75 4 + 2 1,73 : 2 = 11,15 cm
2
079
GGG
30 4 33
2
64 95
=
,
, cm
2
078
GG
077
GG
076
GG
36
6
18 84
= , . cm
2
075
GG
ERANTZUNAK
10 cm
b)
a) c)
10 cm
10 cm
4 cm
a)
12 cm
b)
Kalkulatu irudi hauen azalera.
a) Laukizuzen bat ken karratu bat da: A = 7 5 3 3 = 26 cm
2
.
b) Irudiari azalera jakin bat kendu eta batu zaio; beraz, azalera jatorrizko
irudiaren azalera da: A = 10 4 = 40 cm
2
.
c) Karratu bat gehi triangelu aldeberdin bat ken zirkulu bat da:
h = = 4,33 A = 5 5 + (5 4,33) : 2 4 = 23,27 cm
2
.
d) Irudiari azalera jakin bat kendu eta batu zaio; beraz, azalera jatorrizko
irudiaren azalera da: A = 2,5 2,5 = 6,25 cm
2
.
081
5 2 5
2 2
,
080
GGG
EGIN HONELA
NOLA KALKULATZEN DA TRAPEZIO ZIRKULAR BATEN AZALERA?
Kalkulatu bi erradiok
mugatutako koroa
zirkularraren zatia
(trapezio zirkularra).
LEHENA. Bi sektore zirkularren azalera kalkulatu behar da.
Kasu honetan, 30-ko anplitudea dute, eta erradioak 20 eta 8 cm-koak dira,
hurrenez hurren.
BIGARRENA. Bi sektoreen azaleren kenketa egin.
Trapezio zirkularraren azalera 87,92 cm
2
-koa da, gutxi gorabehera.
A A
1 2
2
104 67 16 75 87 92 = = , , , cm
A
2
2
2
8 30
360
16 75 =

=
, cm
A
1
2
2
20 30
360
104 67 =

=
, cm
262
a) c)
5 cm
7 cm
5 cm
5 cm
2 cm
b) d)
10 cm 2,5 cm
2,5 cm
4 cm
3 cm
8

c
m
20 cm
30
F
1
0

m
6 m
263
8
Kalkulatu aurreko ariketako koroa zirkularrak sortutako trapezio zirkularraren
azalera, anplitudea 120-koa bada.
Hiruko erregela aplikatuz, hau lortuko dugu:
Kalkulatu trapezio zirkular baten azalera. Erradioak: 12 eta 6 cm. Anplitudea: 270.
A
Sektore handiena
=
A
Sektore txikiena
=
A
Trapezioa
= 339,12 84,78 = 254,34 cm
2
Behatu bitxiloreari eta kalkulatu lore-hosto bakoitzaren zati zuriaren azalera, zati
horiarena eta guztizko azalera.
Zati zuriko sektore bakoitzaren azalera:
A = = 6,28 cm
2
Zati horiko sektore bakoitzaren azalera:
A' = = 18,84 cm
2
Azalera osoa:
A
Osoa
= 6 (A + A') = 6 (6,28 + 18,84) = 6 25,12 = 150,72 cm
2
Behatu dorreari eta haren itzalari.
Zer distantzia dago dorrearen punturik
altuenaren eta itzalaren muturraren artean?
d
2
= 150
2
+ 200
2
d
2
= 62.500
d = 250 m
10 m-ko eskailera bat horma baten kontra dago jarrita.
Eskaileraren oinaren eta hormaren artean 6 m daude.
Zer altuera hartzen du eskailerak horman?
10
2
= h
2
+ 6
2
h
2
= 100 36 = 64
h = 8 m
086
GG
085
GG

=
( ) , ( ) 8 4 45
360
3 14 64 16 45
360
2 2
4 45
360
2
084
GG

=
6 270
360
84 78
2
, cm
2

=
12 270
360
339 12
2
, cm
2
083
GG
30 87 92
120
87 92 4 351 68
,
, ,
A
A
= = cm
2
082
GG
ERANTZUNAK
4 cm
45
G
G
10 m
6 m
h
200 m
1
5
0

m
264
Lau angeluko lur-sail baten aldeetan 32 zuhaitz landatu dituzte, 5 m-ko tarteak
utzita. Zer azalera du lur-sailak? Zer luzera du aldeak?
32 zuhaitz daudenez eta karratuaren perimetroa osatzen denez,
5 m-ko 32 tarte egongo dira; hau da:
P = 32 5 = 160 m 4l = 160 l = 40 m
Azalera hau da: A = l
2
A = 40
2
= 1.600 m
2
.
Bide-seinale honek nahitaez gelditu beharra adierazten du.
Kalkulatu azalera, 90 cm-ko altuera eta 37 cm-ko aldea baditu.
Apotema altueraren erdia da: 45 cm;
perimetroa: 37 8 = 296 cm.
Eraikin bateko 50 etxebizitzen oinplanoa irudian ikus
daitekeena da. Hexagonoaren aldea 30 m-koa da.
Lurreko moketaren prezioa 20 /m
2
-koa
bada, kalkulatu zenbat ordaindu duten eraikin
osoko moketa.
Apotema hau da: a =
A
Hexagonoa
=
A
Karratua
= 30
2
= 900 m
2
A
Triangelua
=
Solairu baten azalera: 2.340 + 900 + 390 = 3.630 m
2
.
Solairu bateko moketaren prezioa: 3.630 20 = 72.600 .
Eraikin osoko moketaren prezioa: 50 72.600 = 3.630.000 .
Mikelek erronboide formako
lorategia du. Bide bat ere
badago, eta bidearen neurriak
badakizkigu. Kalkulatu
lorategiaren azalera eta
perimetroa.
Perimetroa: P = 2 (x + y) + 2 45 =
= 2 (15,4 + 46,4) + 2 45 = 213,6 m
Azalera: A = b a = (x + y) 38 =
= (15,4 + 46,4) 38 = 2.348,4 m
2
y = = 60 38 46 4
2 2
, m
x = = 41 38 15 4
2 2
, m
090
GGG
1
2
30 30
3
2
390 = m
2
P a
A
=

=
2
6 30 26
2
2 340 . m
2
30 15 675 26
2 2
= = m.
089
GGG
A =
=
296 45
2
6 660 . cm
2
088
GG
087
GG
30 m
6
d
a
m
4
,
1

d
a
m
3
8

m
4
,
5

d
a
m
6
0
m
4
5

m
38 m
y
x
41 cm
G
265
8
Beirate triangeluar bat jarri dugu. Kalkulatu beira gorrizko
gunearen azalera, jakinik leihoa 1 m-eko aldea duen
triangelu aldeberdina dela.
Triangelu gorri bakoitza aldearen 1/8 m da eta aldeberdina;
beraz, altuera hau da:
A
t
=
27 triangelu gorri daudenez, azalera osoa hau da:
A = 27 0,007 = 0,189 m
2
Pista zirkular batean 15 kg hondar bota dituzte metro koadroko.
Guztira 4.710 kg hondar bota badituzte, zer erradio du pistak?
Lehendabizi, pistak zenbat metro koadro dituen kalkulatu
behar da:
4.710 : 15 = 314 m
2
A = r
2
314 = r
2
r
2
= 100 r = 10 m
30 m-ko diametroa duen pista zirkular batean, 30 kg hondar bota nahi dituzte
metro koadroko.
a) Zenbat tona hondar behar dira?
b) Eskorga mekaniko batean 5na kg-ko 157 zaku jarri dituzte. Zenbat bidaia
egin beharko dituzte?
D = 30 m r = 15 m A = 15
2
= 706,5 m
2
a) 30 kg/m
2
706,5 m
2
= 21.195 kg 21,2 t hondar behar dira.
b) Bidaia bakoitzean: 5 157 = 785 kg.
Beraz, = 27 bidaia egin beharko dituzte.
Lorategi karratu batean, zirkulu bat egin nahi dute,
lauzak erabiliz, irudian ageri den moduan.
a) Zer azalera du lauzatutako gainazalak?
b) Zer azalera du soropila duen gainazalak?
a) A
Zirkulua
= r
2
A = 5
2
= 78,5 m
2
b) A
Karratua
= 10
2
= 100 m
2
A
Soropila
= A
Karratua
A
Zirkulua
= 100 78,5 = 21,5 m
2
094
GG
21 195
785
.
093
GG
092
GG
b h
=

=
2
1 8 0 11
2
0 007
/
m
2
,
,
h =
= =
1
8
1
16
1
64
1
256
3
2 2
116
0 11 = , m
091
GGG
ERANTZUNAK
1 m
10 m
266
Gozogile batek azukrea bota du irudikoaren moduko
200 erroskillaren goialdean. 5 kg azukre erabili baditu,
zenbat gramo azukre beharko dira erroskilla baten
1 cm
2
estaltzeko?
Erroskila bakoitzaren goiko aldearen (laua)
azalera kalkulatuko dugu:
A = (R
2
r
2
) A = (8,5
2
2,5
2
) = 66 = 207,24 cm
2
200 erroskila direnez, estali beharreko azalera:
200 207,24 = 41.448 cm
2
5 kg azukre erabili badira, cm
2
-ko kantitate hau behar da:
5.000 g : 41.448 cm
2
= 0,12 g
Monokulo baten armazoia egin dugu, 10 cm burdin hari erabiliz.
Zer azalera izango du armazoian ahokatzen den leiarrak?
L = 2r 10 = 2r r = 1,6 cm
A = r
2
A = 1,6
2
= 8 cm
2
Kalkulatu disko trinko baten gainazal grabagarriaren azalera (argazkian urdinez
ageri da). Diskoaren azalera osoaren zer ehuneko erabiltzen da grabatzeko?
A = (6
2
2
2
) = 32 = 100,5 cm
2
Erabilitako azalera = 100=%88,9
Lorezain batek soropila landatu du
koroa zirkular bat osatuz. Koroa
zirkularrean marraz daitekeen
zuzenkirik handiena 15 m-koa da?
Zer azalera du lorezainak
landatutako soropilak
Eskatutako azalera koroa zirkularrarena da:
A = (R
2
r
2
)
Zuzenkia 15 cm luze denez, Pitagorasen teorema
aplikatuko dugu:
R
2
= r
2
+ R
2
r
2
= 7,5
2
Ordezkatuz, hau lortuko dugu:
A = (R
2
r
2
) = 7,5
2
= 176,63 m
2
15
2
2
098
GGG
100 5
113
,
097
GG
096
GG
095
GGG
R
7,5
r
6 cm
5
c
m
G
F
G
F
6 cm
2 cm
G
F
G
F
267
8 ERANTZUNAK
A B C
1.500 m 3.200 m
Hona hemen Brasilgo bandera. Neurtu eta
kalkulatu azalera osoaren zer ehuneko dagokion
kolore bakoitzari.
A
Zirkulua
= 6
2
= 113 mm
2
A
Erronboa
= D d = 27 18 = 486 mm
2
A
Laukizuzena
= 37 24 = 888 mm
2
Urdina = 100 = %12,7 Horia =
Berdea =
A hiriko teleferikoa mendi baten
oinetik atera eta gailurreraino
iristen da. Handik B edo C hirira
joaten da.
a) Zer distantzia egiten du
teleferikoak A eta C
hirien artean?
b) Eta A eta B hirien artean?
a) Distantzia (A-Gail.) =
Distantzia (Gailurra-C) =
= 3.298,48 m
Distantzia (A-C) = 1.700 + 3.298,48 = 4.998,48 m
Pintore batek irudi hauek erabili ditu hesi bat apaintzeko. Margotutako hesiaren
metro koadroko 32 kobratzen badu, zenbat kobratuko du irudi bakoitza?
1. irudia: hesiko irudia lau aldiz errepikatzen da. Irudiaren azalera 2 m-ko
erradioa duen zirkuluerdiaren azalera da; hau da: A = 4 : 2 = 6,28 m
2
.
4 irudi direnez, azalera 25,12 m
2
-koa da, eta prezioa:
32 = 0,08 = 8 zentimo
2. irudia: 5 m-ko aldea duen karratu batean inskriba daitezkeen 8 lore-hosto
dira, karratuaren diagonalarekiko simetrikoak. Erdi bakoitzaren azalera hau
da: 90-ko angelua eta 5 m-ko erradioa dituen sektore zirkularrarena ken
5 m-ko oinarria eta altuera dituen triangeluarena: .
Lore-hostoaren azalera 14,25 m
2
-koa da, eta 8 lore-hostoena, 114 m
2
-koa;
prezioa: 32 = 0,36 = 36 zentimo.
114
10 000 .
25
4
5 5
2
7 125
= , m
2
25 12
10 000
,
.
101
GGG
10 240 000 640 000 10 880 000 . . . . . + = =
2 250 000 640 000 2 890 000 1 700 . . . . . . + = = m
100
GG
888 486
888
100 45 3
= % ,
486 113
888
100 42
= %
113
888
099
GG
4 m
10 m
800 m
268
Triangelu batean, edozeinetan, erdibidekoak marraztu ditugu, eta 6 triangelu
eratu dira, barizentroa erpin komuna dutela. Azaldu zergatik duten guztiek
azalera bera. Hori aintzat hartuta, frogatu barizentrotik erpin bakoitzerako
distantzia barizentrotik aurkako aldearen erdiko punturakoaren bikoitza dela.
A eta B triangeluen oinarriak berdinak dira (erdibidekoaren definizioa
dela-eta), eta altuerak ere berdinak direnez, azalerak bat datoz.
Hau da, S
A
= S
B
, S
C
= S
D
, S
E
= S
F
.
Triangelu osoa kontuan hartuta eta arrazoiketa berari jarraituz:
S
A
+ S
B
+ S
C
= S
D
+ S
E
+ S
F
.
S
C
= S
D
denez S
A
+ S
B
= S
E
+ S
F
2S
A
= 2S
E
S
A
= S
E
.
Beraz, S
A
= S
B
= S
E
= S
F
, eta arrazoiketa edozein erdibidekorekin errepikatuz,
S
C
eta S
D
-ren berdinak direla lortuko dugu:
S
A
= S
B
= S
C
= S
D
= S
E
= S
F
.
denez eta , eta gainera, S
B
= S
C
= S
D
:

Zer da handiena, ABC triangelu angeluzuzenaren
azalera ala L
1
eta L
2
-ren azaleren batura?
(Irudiko zirkunferentzien diametroak triangeluaren
aldeak dira.)
A
1
eta A
2
L
1
eta L
2
-ri dagozkien zirkuluerdi osoen azalerak balira, hiru
zirkuluerdien azalera hauek lirateke:
A
1
= A
2
= A
3
=
Pitagorasen teorema aplikatuz:
A
1
+ A
2
= = = = = A
3
Triangeluari zirkuluerdi handienaren azalera izateko falta zaion azalera
L
1
eta L
2
-ri falta zaiena da. L
1
eta L
2
-ren azalera triangeluaren bera da.
r
3
2
2
(r
1
2
+ r
2
2
)
2
r
2
2
2
r
1
2
2
r
3
2
2
r
2
2
2
r
1
2
2
103
GGG
b
b h
h
b
1
2 2
2 2
=

= 2
2 2
1 2
b h b h
=

2
2 2
1 2
b h b h
=

S S
b h
C D
+ =

2
2
S
b h
B
=

1
2
S
A
= S
B
; S
E
= S
F
102
GGG
C
A B
L
1
L
2
F
A B
E D
C
D
C
h
B
b
2
b
1
269
8
Alderatu marratutako gunearen eta gune zuriaren azalera.
Zirkulu handienaren laurdenaren erradioa r bada,
r/2 bi zirkuluerdi txikiena izango da; eta haien azalerak:
Zirkulu-laurdenaren azalera zirkuluerdien azaleren batura denez, haien
ebakidura, marratutako gunea, gune zuriaren berdina da (zirkuluerdien
kanpokoa).
Karratu hauetan marraztutako zuzenkiak diagonalak dira edo karratuen erpinak
aurkako aldeen erdiko puntuekin lotzen dituzten zuzenkiak. Karratuaren
azaleraren zer zatiki daude margotuta?
ABC triangelua hartuta, margotutako azalera erdibidekoek
elkar ebakitzean eratutako 6 triangeluetako bat da. 102.
ariketan ikusi zenez, berdinak dira; hain zuzen, karratuaren
erdiaren seirena, eta dagokion zatikia: .
4 triangelu berdin, 4 trapezio berdin eta karratu bat eratu
dira. Triangeluak antzekoak direnez, triangeluen kateto
handiena karratuaren aldearen berdina da, eta triangeluen
kateto txikiena trapezioen oinarri handienaren berdina.
Beraz, trapezio bat eta triangelu bat elkartuz gero, margotutako
karratuaren berdina lortuko dugu, eta horren ondorioz,
karratu osoa margotutako 5 karraturen berdina da, eta
dagokion zatikia: .
Aurreko atalean azaldutakoagatik, triangelua trapezioaren
herena da eta karratuaren laurdena; beraz, dagokion
zatikia: .
Bigarren ebazpenean bezala, erdiko bi karraturen baliokidea
daukagu, eta dagokion zatikia hau da: .
Lehenengo ebazpenean bezala, c eta a azalerak
erdibidekoen bilketaz eratutako triangeluak dira, eta
azalera azalera osoaren da; azalera urdina, berriz,
a azaleraren bikoitza da, eta dagokion zatikia: .
1
6
1
12
2
5
1
20
1
5
1
12
105
GGG
A
r
A A
r
r
A A
1
2
2 3
2
2
2 3
4
2
2 8
=

= =
=

+
= =

=
r
A
2
1
4
104
GGG
ERANTZUNAK
D C
A B
D C
A
b
a
c
B
270
EGUNEROKOAN
Plano honetan bulego-eraikin bat egiteko lur-saila ageri da.
Lur-sailak 1.300 m-ko aldea duen triangelu aldeberdinaren forma du eta hiru
errepide ditu inguruan.
Obrako kontratista eta arkitektoa bat etorri dira eraikinaren kokapenari buruz.
Demagun egin beharreko eraikina karratu formakoa izango dela 484 m
2
-ko
azalera izango duela, eta irteerako bideen metro linealak 1.150 balioko
duela. Zenbat balioko dute egin beharreko
hiru bideek?
106
GGG
G F
1.300 m
Nik uste dut eraikinaren
eta hiru errepideen
arteko distantziak
berdina izan behar duela...
Hala, soinua eta
kutsadura txikiagoak
izango dira.
Ados nago Baina orduan,
hiru errepideetarako egin
beharko ditugun hiru sarreren
kostuaren aurrekontua egin
beharko duzu.
271
8
Zirkuluan inskribatutako karratua marraztuko dugu, zentroa intzentroan
duela, eta zuzenek zirkulua ebakitzean lortutako hexagonoa marraztuko dugu.
Zirkuluaren erradioa karratuaren diagonalaren erdia da.
Hexagonoaren apotema hau da:
Triangeluak antzekoak direnez:
Karratuaren eta alboaren arteko distantzia barizentrotik alborako
distantzia ken OD da.
Barizentrotik alborako distantzia altueraren herena da.
Karratutik oinarrirako distantzia altueraren herena ken karratuaren
aldearen erdia da:
Distantzien batura hau da:
2 362,57 + 364,28 = 1.089,42 m.
Beraz, prezioa hau da:
1.089,42 1.150 = 1.252.833 .
1 125 83
3
22
2
364 28
. ,
, = m.
Alborako distantzia = =
1 125 83
3
12 71 362 57
. ,
, , mm
h = = 1 300 650 1 125 83
2 2
. . , m
OD
OC
OB
OA
OD = =
=
11 15 56
13 47
12 71
,
,
, m
OA = = 242 60 5 13 47 , , m
r =
+
=
484 484
2
15 56 , m
l = = 484 22 m
ERANTZUNAK
C
D
A B
O
272
Mendi baten gailurrean errepikagailua jarri nahi dute, inguruan dauden lau
herrietako komunikazioak bermatzeko.
Lau herriak laukizuzen baten erpinetan daude kokatuta, eta hauek dira haien
arteko distantziak:
Mapan ikus daitekeenez, mendi-gailurraren eta Hargaitz nahiz Herrigoitiren
arteko distantziak erraz neur daitezke. Hona hemen distantzia horiek:
Dena den, Sasimendiren eta beste bi herrien arteko distantziak ezin dira hain
erraz neurtu, tartean aintzira bat dagoelako.
Antzeko beste errepikagailu batzuetan egin diren neurketei esker, jakina da
seinalea onargarria dela 90 km arteko distantzian, baina hortik aurrera ez dela
hain ona.
107
GGG
Hargaitz - Herrigoiti 100 km
Herrigoiti - Herribeheiti 60 km
Hargaitz - Sasimendi 50 km
Herrigoiti - Sasimendi 80 km
Hargaitz Herrigoiti
Haizpe
Herribeheiti
Pico de Buey
60 km
100 km
Sasimendi
273
8
Onargarria izango al da seinalea Herribeheiti eta Haizpe herrietan?
2.500 x
2
= 6.400 10.000 + 200x x
2
200x = 6.100 x = 30,5 km
Distantziak 90 km baino txikiagoak direnez, seinalea onargarria da.
SBH = + = ( , ) , , 60 39 62 30 5 36 68
2 2
km
SHB = + = ( , ) ( , ) , 60 39 62 100 30 5 72 42
2 2
km
h x h
2 2 2
50 2 500 930 25 39 62 = = = . , , km
h x
h x
x
2 2 2
2 2 2
2 2 2
50
80 100
50 80
=
=
=
( )
( ( ) 100
2
x
ERANTZUNAK
MOTAK ELEMENTUAK AZALERAK
274
Gorputz
geometrikoak
9
PRISMAK ETA PIRAMIDEAK
ELEMENTUAK EULERREN FORMULA
POLIEDROAK
PRISMEN ETA
PIRAMIDEEN
BOLUMENAK
CAVALIERIREN
PRINTZIPIOA
ZILINDROEN, KONOEN
ETA ESFEREN
BOLUMENAK
BOLUMENAK
IRUDI ESFERIKOAK AZALERAK
BIRAKETA-GORPUTZAK
KOORDENATU
GEOGRAFIKOAK
LUR-ESFERA
Arkimedesen ondarea
Sizilian, Zizeron arduratuta zegoen haren seme Markoren eredua Julio Zesarren
gerlari-izaera eta garaipenak zirelako. Zizeronek honela hitz egin zion semeari:
Hemendik oso hurbil, Sirakusan, garai guztietako gerra-ingeniari handiena
bizi izan zen. Erromatar armadari hiru urtez baino
gehiagoz eusteko gai izan zen, bera bakarrik.
Markori interes handia sortu zion gai hark eta aitak
Arkimedesen historia kontatu zion. Gainera, biharamunean
haren hilobia ikustera joango zirela agindu zion.
Biharamunean, hilobiaren aurrean, Markok Arkimedesen
balentriak ikusteko itxaropena zuen, baina zilindro
batean inskribatutako esfera bat baino ez zuen aurkitu.
Orduan, Zizeronek esan zion:
Ingeniaritza militarrean aurrerapen asko egin arren, ez zuen haiei buruz
ezer idatzi, baina bai matematikako eta mekanikako liburu asko.
Haren ustez, altxorrik handiena hau zen: esferaren bolumena
hura barne hartzen duen zilindroaren bolumenaren
bi heren dela aurkitzea.
Irudi batzuk irudi lauak biraraziz lortzen dira.
Zer irudi dira? Ezagutzen al duzu horrela sortzen
den beste irudirik?
Laukizuzen bat haren alde baten
inguruan biraraziz zilindroa
sortzen da.
Esfera, berriz, zirkuluerdi bat haren
diametroa barne hartzen duen ardatzaren
inguruan biratzean sortzen da.
276
ARIKETAK
Adierazi zer izen duten poliedro hauek eta zenbat aurpegi nahiz ertz dituzten.
a) b)
a) Hexaedroa: 6 aurpegi eta 10 ertz.
b) Hexaedroa: 6 aurpegi eta 12 ertz.
Egin aurreko ariketako poliedroen garapen lauak eta adierazi zer urratsi
jarraitu diezun.
a) b)
Marraztu ertz eta erpin kopuru desberdina duten bi heptaedro.
(Erreparatu aurreko adibideei.)
Poliedro hau kubo moztu bat da (kuboaren erpin guztiak moztuta daude
triangelu aldeberdin bana osatzen dutela).
Poliedro ahurra ala ganbila da?
Egiaztatu Eulerren formula betetzen duela.
Ganbila da. Aurpegiak = 14, ertzak = 36, erpinak = 24.
Eulerren formula betetzen du 14 + 24 = 36 + 2.
004
003
002
001
Gorputz geometrikoak
277
9
Adierazi zer poligono erregular egin daitekeen:
a) Triangelu aldeberdinez. b) Karratuz.
Zenbat aurpegi elkartzen dira erpin bakoitzean?
a) Tetraedroa (3), oktaedroa (4) eta ikosaedroa (5). b) Kuboa (3).
Egin al daiteke poliedro erregular bat hexagono erregularrak soilik erabiliz?
Eta sei alde baino gehiagoko poligono erregularrak erabiliz?
Ezin da poliedro erregularrik egin 6 alde baino gehiagoko poligonoak erabiliz,
angelu poliedroen neurria 360 baino handiagoa izango litzatekeelako.
Sailkatu prisma hauek eta izendatu elementu nagusiak.
a) b)
Ortoedroa Prisma hexagonal zeiharra
Kalkulatu 9 cm-ko ertza duen kuboaren azalera.
Azalera 6 aurpegien azaleren batura da; beraz, A = 6 9
2
= 486 cm
2
.
Kalkulatu prisma triangeluar baten azalera. Oinarria triangelu aldeberdin
erregularra da; oinarriko ertza, 5 cm-koa; eta altuera, 16,5 cm-koa.
Lehendabizi, oinarriaren azalera kalkulatuko dugu:
A = 3 A
Aurpegia
A
Aldea
= 3 5 16,5 = 247,5 cm
2
A = A
Aldea
+ 2 A
Oinarria
A = 247,5 + 2 10,8 = 269,1 cm
2
Kalkulatu prisma hexagonal erregular baten azalera. Oinarriko ertzak 8 cm ditu;
altuerak, 10 cm.
Lehendabizi, oinarriaren azalera kalkulatuko dugu:
A
Aldea
= 6 A
Aurpegia
= 6 8 10 = 480 cm
2
A = A
Aldea
+ 2 A
Oinarria
A = 480 + 2 165,6 = 811,2 cm
2
A
P a
A
Oinarria Oinarria
2
6,9
165,6 cm =
=

=
2
6 8
2
a = = = 8 64 16
2 2
4 6,9 cm
010
A b h A
Oinarria B
= = =
1
2
1
2
5 4,3 10,8 cm
2
h = = 5
2 2
2,5 4,3 cm
009
008
007
006
005
ERANTZUNAK
Oinarria
Alboko ertza G
G
Oinarria A
l
t
u
e
r
a
A
l
t
u
r
a Alboko ertza G
Alboko aurpegia G
Oinarriko ertza G
Alboko aurpegia G
Oinarriko ertza G
5 cm
h
8

c
m
a
4 cm
278
Sailkatu piramide hauek eta esan elementu nagusien izenak.
a) b)
Piramide triangeluar zuzena Piramide hexagonal zeiharra
Kalkulatu piramide hexagonal erregular baten guztizko azalera, jakinik oinarriko
ertza 6 cm-koa dela, eta alboko aurpegien apotema, 12 cm-koa.
Oinarri hexagonalaren azalera kalkulatuko dugu:
6
2
= a
2
+ 3
2
a = = 5,2 cm
A
Aldea
= 6 A
Aurpegia
A
Aldea
= 6 36 = 216 cm
2
A = A
Aldea
+ A
Oinarria
A = 216 + 93,6 = 309,6 cm
2
Oinarritzat edozein triangelu hartuta piramide zuzen bat egin daiteke.
Egin al daiteke edozein lauki hartuta?
Triangelua hartuta egin daiteke; izan ere, erdibitzaileen ebakiduratik
(zirkunzentroa) igarotzen den triangeluaren zuzen zutean egongo da
erpina. Laukizuzena hartuta ezin da; izan ere, erdibitzaileen ebakidurak
ez du zertan puntu bat izan.
Marraztu biraketa-gorputz hauen garapen laua eta kalkulatu azalera.
a) 3 cm-ko erradioko oinarria eta 5 cm-ko altuera dituen zilindroa.
b) 4 cm-ko erradioa eta 6 cm-ko sortzailea dituen konoa.
a)
A
A
= 2rh A
L
= 2 3 5 = 94,2 cm
2
A
O
= r
2
A
B
= 3
2
= 28,26 cm
2
A = A
A
+ 2 A
O
A = 94,2 + 2 28,26 = 150,72 cm

2
b)
A
A
= rg A
L
= 4 6 = 75,36 cm
2
A
O
= r
2
A
B
= 4
2
= 50,24 cm
2
A = A
A
+ A
O
A
T
= 75,36 + 50,24 =
= 125,6 cm
2
014
013
A b h A
Aurpegia Aurpegia
2
1 1
cm = = =
2 2
6 12 36
A
P a
A
Oinarria Oinarria
=
=

=
2
6 6
2
5,2
93,6 cm
2
36 9 27 =
012
011
Oinarria
Alboko ertza G
Apotema
A
l
t
u
r
a
F
Alboko
aurpegia
F
Oinarria F
Oinarriko
ertza
F
Erpina G Erpina G
Alboko aurpegia G
G
Oinarriko ertza
Alboko ertza G
Altuera G
G
3 cm
6

c
m
a
5
4 cm
6

c
m
G
G
3 cm
279
9
Alboko azalera: 75,36 cm
2
. Oinarriko erradioa: 4 cm. Zer altuera du zilindroak?
A
A
= 2rh 75,36 = 2 4 h
Kono batek zilindro baten oinarri bera eta haren azaleraren erdia ditu.
Zein da altuera?
Erradio bera eta azalera erdia dituenez:
r (h + r) = r (g + r) h = g
Zilindroaren altuerak konoaren sortzailearen berdina izan behar du, eta
konoaren altuera sortzailea baino txikiagoa denez beti, zilindroaren
altuera konoarena baino handiagoa da.
20 cm-ko erradioko esferan, kalkulatu 40-ko ziri-gainazalaren azalera eta
10 cm-ko altuerako txapel esferikoarena.
A
Ziri-gainazala
= A
Ziri-gainazala
= = 558,2 cm
2
A
Txapel esferikoa
= 2rh A
Txapel esferikoa
= 2 20 10 = 1.256 cm
2
15 zentimetroko diametroa duen laranja batean, azalaren zer azalera dagokio
12 laranja-ataletako bakoitzari?
Laranja-atal bakoitza neurri honetako ziri-gainazala da: .
A
Ziri-gainazala
= A
Ziri-gainazala
= A
Ziri-gainazala
= 58,9 cm
2
Kalkulatu gune esferiko baten altuera, azalera 10-ko ziri-gainazal
esferiko baten azaleraren berdina izan dadin, jakinik dagokion
esferaren erradioa 15 cm-koa dela. Eta erradioa 30 cm-koa
balitz? Esferaren erradioaren araberakoa al da emaitza?
A
Ziri-g.
= A
Ziri-g.
= A
Ziri-g.
= 78,5 cm
2
A
Gunea
= 2r
2
h A
Gunea
= 2 15
2
h = 1.413 h
Beraz: 78,5 = 1.413 h h = 0,06 cm.
Erradioa r = 30 cm bada, hau daukagu:
A
Ziri-gainazala
= = 314 cm
2
314 = 2 30
2
h h = = 0,06 cm
eta hori gunearen altuera bera da; berdintza planteatuz eta sinplifikatuz
ondoriozta genezakeen hori:
= 2r
2
h h =
adierazpenean ez da ageri erradioa, r.
2
360
n 4
360
2
r n
314
5 652 .
4 30 10
360
2

4 15 10
360
2
4
360
2
r n
h
15 cm
019
4 30
360
2
7,5 4
360
2
r n
360
12
30 =
018
4 20 40
360
2
4
360
2
r n
017
016
h = =
75,36
25,12
cm 3
015
ERANTZUNAK
280
Kalkulatu prisma hexagonal erregular baten bolumena. Oinarriko ertza 3 cm-koa
da, eta altuera, 4 cm-koa.
Oinarriaren azalera kalkulatuko dugu:
3
2
= a
2
+ 1,5
2
a = = 2,6 cm
V = A
O
h V = 23,4 4 = 93,6 cm
3
Kalkulatu aurreko ariketako prisman zirkunskribatutako zilindroaren bolumena.
Zilindroaren erradioa eta hexagonoaren aldea berdinak dira (3 cm).
V = r
2
h = 3
2
4 = 113,04 cm
3
Kalkulatu kubo baten ertzaren luzera, jakinik 3, 4 eta 5 cm-ko ertzak dituen
ortoedroaren bolumen bera duela.
V
Ortoedroa
= 3 4 5 = 60 cm
3
V
Kuboa
= l
3
60 = l
3
l = 3,91 cm
Bi zilindrok bolumen bera badute eta baten erradioa bestearen erradioaren
bikoitza bada, zer lotura dago altueren artean?
r
2
h = r'
2
h' r
2
h = 4 r
2
h' h = 4h'
Erradio txikieneko zilindroaren altuera bestearen halako lau da.
Kalkulatu irudi hauen bolumena.
a) b)
a)
b)
Kalkulatu irudiko kuboaren eta konoaren arteko
espazioaren bolumena.
V
Kuboa
= 10
3
= 1.000 cm
3
V
Konoa
= r
2
h V
Konoa
= 5
2
10 = 261,7 cm
3
V
Kuboa
V
Konoa
= 1.000 261,7 = 738,3 cm
3
1
3
1
3
10 cm
025
V r h V = = =
1
3
1
3
4 3 50 24
2 2 3
, cm
V A h V = = =
1
3
1
3
3 7 21
2 3
Oinarria
cm
4 cm
5 cm
3 cm
7

c
m
024
r' = 2r
023
022
021
A
P a
A
O O
=
=

=
2
6 3
2
2,6
23,4 cm
2
9 2,25
020
1,5 cm
3

c
m
a
r erradioko eta h altuerako konoa badugu, nola handituko da gehien bolumena:
erradioa 1 cm handituz ala altuera 1 cm handituz?
Erradioa 1 cm handituz:
Bolumena honela handitzen da: .
Altuera 1 cm handituz:
Bolumena honela handitzen da: .
Erradioaren kasuan gehiago handitzen da, baldin bada.
Kalkulatu 10 cm-ko diametroa duen esferaren bolumena.
Esfera baten bolumena 22 dm
3
-koa bada, zer erradioa du?
Kalkulatu 1 m-eko altuerako eta diametroko zilindroan
zirkunskribatutako eta inskribatutako esferen bolumena.
Zer alde dago esferen
erradioen artean?
Esfera inskribatuaren erradioa zilindroaren
diametroaren erdia da: 0,5 m.
Esfera zirkunskribatuaren erradioa zilindroaren diagonalaren
erdia da; Pitagorasen teorema erabiliz kalkulatuko dugu.
Diagonalaren luzera: m.
Erradioen arteko aldea:
2
2
1
2
2 1
2
1
2
=

=

=
1,41
0,205 m.
r V r = = =
=
2
2
4
3
4
3 2
3
3
m
1,41
1,47 m
33
1 1 2
2 2
+ =
V r = = =
4
3
4
3
3 3 3
0,5 0,52 m
1 m
G
F
1 m
029
V r r r = = = =
4
3
22
4
3
22
4
3
3 3
3

1,74 dm
028
V r = = =
4
3
4
3
5 523 33
3 3 3
, cm
10 cm
027
h
r
r
>
+
2
2 1
1
3
2 1
1
3
2 1
2 1
2 2
2
( ) ( ) ( ) ( ) r h r r h r h
r
r
+ > + > >
+

1
3
2
( ) r
V r h r h r = + = +
1
3
1
1
3
1
3
2 2 2
( ) ( ) ( ) ( ).
1
3
2 1 ( ) ( ) r h +
V r h r r h r h = + = + + = +
1
3
1
1
3
2 1
1
3
2 2 2
( ) ( ) ( ) ( ) ( )
11
3
2 1 ( ) ( ) r h +
026
281
9 ERANTZUNAK
282
Bilatu atlas batean Ipar latitudea eta Mendebalde longitudea dituen hiri bat, eta
Hego latitudea eta Ekialde longitudea dituen beste bat.
Ipar latitudea eta Mendebalde longitudea: New York.
Hego latitudea eta Ekialde longitudea: Sidney.
A hiriaren koordenatuak 20 E 30 I dira, eta B hiriarenak, 50 M 25 H.
Zenbat gradu longitude eta latitude daude A eta B hirien
artean?
Latitudeen arteko aldea: 25 + 30 = 55.
Longitudeen arteko aldea: 20 + 50 = 70.
A eta B puntuak paralelo berean badaude, zer lotura dago bien
latitudeen artean?
Izango al lukete loturarik meridiano berean baleude ?
Paralelo berean badaude, latitude bera dute.
Meridiano berean badaude, longitude bera dute,
baina latitudeari buruz ezin da ezer esan.
ARIKETAK
Marraztu poliedro hauen garapenak.
a) c)
b) d)
a)
b) d)
c)
033
GG
A
B
032
031
030
283
9
Erregularrak al dira hiru
poliedro hauek?
Arrazoitu erantzuna.
Ez dira erregularrak, aurpegien forma eta neurria ez baitira berdinak.
Aztertu ea betetzen duten Eulerren formula poliedro hauek.
a) c) e) g)
b) d) h) f)
Sailkatu ahurretan eta ganbiletan.
a) Aurpegiak = 10 Erpinak = 7 Ertzak = 15 10 + 7 = 15 + 2
Ganbila.
b) Aurpegiak = 9 Erpinak = 9 Ertzak = 16 9 + 9 = 16 + 2
Ahurra.
c) Aurpegiak = 12 Erpinak = 10 Ertzak = 20 12 + 10 = 20 + 2
Ganbila.
d) Aurpegiak = 9 Erpinak = 9 Ertzak = 16 9 + 9 = 16 + 2
Ahurra.
e) Aurpegiak = 8 Erpinak = 8 Ertzak = 14 8 + 8 = 14 + 2
Ganbila.
f) Aurpegiak = 4 Erpinak = 4 Ertzak = 6 4 + 4 = 6 + 2
Ganbila.
g) Aurpegiak = 9 Erpinak = 9 Ertzak = 16 9 + 9 = 16 + 2
Ganbila.
h) Aurpegiak = 11 Erpinak = 16 Ertzak = 24 11 + 16 24 + 2
Ahurra.
Beheko taulan poliedro erregularrak daude adierazita. Osatu taula eta egiaztatu
denek betetzen dutela Eulerren formula.
036
GG
035
GG
034
GG
a) b) c)
ERANTZUNAK
Aurpegiak Erpinak Ertzak A+Ep Er
Tetraedroa 4 4 6 2
Kuboa 6 8 12 2
Oktaedroa 8 6 12 2
Dodekaedroa 12 20 30 2
Ikosaedroa 20 12 30 2
284
Marraztu piramide pentagonal bat. Zenbatu ertzak, erpinak eta aurpegiak, eta
egiaztatu Eulerren formula betetzen duela.
Aurpegiak = 6, erpinak = 6, ertzak = 10.
Betetzen du Eulerren formula 6 + 6 = 10 + 2.
Adierazi zer poligono den prismaren oinarria, kasu bakoitzean.
a) 10 erpin baditu.
b) 9 ertz baditu.
c) 9 aurpegi baditu.
a) Pentagonoa. b) Triangelua. c) Heptagonoa.
Adierazi zer poligono den piramidearen oinarria, kasu bakoitzean.
a) 10 erpin baditu.
b) 12 ertz baditu.
c) 9 aurpegi baditu.
a) Eneagonoa. b) Hexagonoa. c) Oktogonoa.
Luzera bereko ertzak dituzten tetraedro eta oktaedro bana
ditugu; aurpegi batetik itsatsi ditugu, beste poliedro bat
osatzeko. Betetzen al du Eulerren formula poliedro horrek?
Aurpegiak = 10, erpinak = 7, ertzak = 15.
Betetzen du: 10 + 7 = 15 + 2.
Ortoedro baten hiru ertzak 5, 6 eta 4 cm-koak dira, hurrenez hurren.
Kalkulatu diagonala.
d = oinarriaren diagonala =
d = = 7,8 cm
D = ortoedroaren diagonala =
D = = 8,8 cm
Kalkulatu 3 cm-ko ertza duen kuboaren diagonala.
d = oinarriaren diagonala = cm
D = kuboaren diagonala = = 5,2 cm 3 18 9 18 27
2 2
+ = + = ( )
3 3
2 2
+
042
GG
16 61 77 + =
4
2 2
+d
36 25 61 + =
6 5
2 2
+
041
G
040
GG
039
G
038
G
037
G
d
D
F
D
E
A B
C
6 cm
4 cm
5 cm
285
9
Kubo baten diagonala m-koa da. Zenbatekoa da ertza?
Eta aurpegi baten diagonala?
d
2
= l
2
+ l
2
= 2l
2
D
2
= d
2
+ l
2
= 3l
2
( )
2
= 3l
2
l
2
= 9 l = 3 m
d
2
= 2l
2
d = l d = 3 = 4,2 m
Lau angeluko piramide erregular baten apotema
12 cm-koa da, eta oinarriko ertza, 10 cm-koa.
Zenbatekoa da altuera?
a
2
12
2
= h
2
+ 5
2

h
2
= 144 25 = 119 h = 10,9 cm
Piramide hexagonal erregular baten apotema 10 cm-koa da, eta oinarriko ertza,
10 cm-koa. Zenbatekoa da altuera?
Oinarriaren apotema, a', kalkulatuko dugu:
10
2
= a'
2
+ 5
2
a' = cm
Piramidean kolorea duen triangeluari
Pitagorasen teorema aplikatuko diogu:
a
2
= h
2
+ a'
2
10
2
= h
2
+ ( )
2

h
2
= 100 75 h = = 5 cm
Kalkulatu gorputz geometriko hauetan adierazitako zuzenkien luzera.
a) b)
a) Oinarriaren diagonala kalkulatuko dugu, l = 6 cm aldea duen karratua.
d
2
= 6
2
+ 6
2
= 2 6
2
d = 6 cm
Margotutako triangeluari Pitagorasen teorema aplikatuz:
h
2
= 36 18 h = = 3 cm
Beraz, zuzenkiaren luzera: 2h = 2 = 6 = 8,5 cm.
b) Markatutako zuzenkia l = 8 cm aldea duen karratuaren diagonala da.
d = + = = = 8 8 2 8 8 2
2 2 2
11,3 cm
2 18
2 18
l
2 2
2
2 2
2
2
6
6 2
2
= +
= +
h
d
h
2
8 cm
8 cm
6 cm
046
GG
25
75
75
045
G
= +
h
2
2
2
l
044
G
2 2
27
27 043
GGG
ERANTZUNAK
D
d
l
l = 10 cm
h
12 cm
5 cm
a =10 cm
h
1
0

c
m
a'
a'
G
G
G
l
h
l
2
G
d
2
Kono bat oinarriaren paraleloa den plano batez ebakitzean,
beste kono bat eta kono-enbor bat lortzen dira.
Kalkulatu kono-enborraren altuera.
Altuera:
Marraztu oinarri karratuko piramide-enbor bat. Oinarrien aldeak 8 cm eta
11 cm-koak dira, eta altuera, 4 cm-koa. Kalkulatu alboko aurpegiaren altuera.
Pitagorasen teorema aplikatuko dugu:
a
Kalkulatu piramide-enborraren alboko ertza, x, eta piramidearen
altuera, h.
Antzeko triangeluak direnez, H = h 4,8 hartuta:
h = 14,4 cm
H = 14,4 4,8 = 19,2 cm
'
!
1
1
+
1
1
h 6
h 4,8 8
x =

\
)
\
)
=
8 6
2
8 6
2
2 2
2
4,8 25, ,04 cm = 5
050
GGG
= = 18,25 4,27 cm
= =

\
)
= b h
2 2
2
2
11 8
2
4
049
GGG
h = = = 8 5 3 60
2 2
( ) 7,75 cm
048
GG
047 EGIN HONELA
NOLA KALKULATZEN DA PIRAMIDE-ENBOR BATEN ALBOKO AURPEGIAREN ALTUERA?
Kalkulatu piramide-enbor honen alboko aurpegiaren
altuera.
Piramide-enborra: oinarri izeneko bi aurpegi paralelok eta trapezio isoszeleak diren
zenbait alboko aurpegik osatutako poliedroa. Piramidea oinarriaren paraleloa den
plano batez ebakitzean eratzen da.
LEHENA. ABC triangelu angeluzuzena definitu behar da
AB = 7 4 = 3 cm
AC = h = 4 cm
BIGARRENA. Pitagorasen teorema aplikatu behar da.
(BC)
2
= (AB)
2
(AC)
2
BC = = 3 4 5
2 2
cm
286
4 cm
4 cm
7 cm
G
G
G
4 cm
4 cm
G
G
B
A
C
3 cm
8 cm
5 cm
h
x
8 cm
6

c
m
F
4,8 cm
8 cm
11 cm
h
a
F
b
287
9
Kalkulatu prisma triangeluar zuzen baten guztizko azalera. Altuera 3 cm-koa da,
eta oinarria, 2 cm-ko aldeko triangelu aldeberdina.
2
2
= a
2
+ 1
2

Eta alboko aurpegi baten (laukizuzena) azalera kalkulatuko dugu:
A
Aurpegia
= 2 3 = 6 cm
2
A
Aldea
= 3 A
Aurpegia
= 3 6 = 18 cm
2
A = A
Aldea
+ 2 A
Oinarria
A = 18 + 2 = 21,5 cm
2
Kalkulatu ortoedro baten azalera. Altuera 5 cm-koa da, eta oinarria,
3 4 cm-ko laukizuzena.
Alboko aurpegi mota bakoitzaren azalera kalkulatuko dugu:
A
= 3 5 = 15 cm
2
A
= 4 5 = 20 cm
2
A
Oinarria
= 4 3 = 12 cm
2
A = 2 A
+ 2 A
+ 2 A
Oinarria
A = 2 15 + 2 20 + 2 12 = 30 + 40 + 24 = 94 cm
2
Ortoedro baten luzera zabaleraren bikoitza da, eta zabalera, altueraren
bikoitza. Kalkulatu guztizko azalera, jakinik diagonala cm-koa dela.
Altuera = x
Zabalera = 2x
Luzera = 2 2x = 4x
Oinarriaren diagonala, d', hau da:
d' =
Eta ortoedroaren diagonala, d, hau da:
d
2
= d'
2
+ x
2
21 = 20x
2
+ x
2

21 = 21x
2
x = 1 cm
Beraz, neurriak 4 cm, 2 cm eta 1 cm dira:
A = 2 4 2 + 2 4 1 + 2 2 1 = 16 + 8 + 4 = 28 cm
2
( ) ( ) 21 20
2 2 2 2
= + x x
( ) ( ) 4 2 20
2 2 2
x x x + = cm
21
053
GG
052
G
3
A b a A
Oinarria Oinarria
= = =
1
2
1
2
2 3 3 cm
2
a = = 4 1 3 cm
051
G
ERANTZUNAK
a
2 cm
1 cm
x
2
1
c
m
2x 4x
288
Kalkulatu piramide triangeluar zuzen baten guztizko azalera, jakinik alboko ertza
6 cm-koa dela, eta oinarria, 4 cm-ko aldea duen triangelu aldeberdina.
Alboko aurpegi baten apotema kalkulatuko dugu:
a 5,66 cm
A
Aur.
= b a A
C
= 4 5,66 = 11,32 cm
2
A
Aldea
= 3 A
Aurpegia
A
Aldea
= 3 11,32 = 34 cm
2
h 3,5 cm
A
Oinarria
= b h = 4 3,5 = 7 cm
2
A = A
Aldea
+ A
Oinarria
A = 34 + 7 = 41 cm
2
Tetraedro erregular baten ertza 2 cm-koa da. Kalkulatu aurpegi baten azalera eta
guztizkoa.
Aurpegi baten azalera kalkulatuko dugu:
A
Aurpegia
= b h A
C
A = 4 A
Aurpegia
= = 6,93 cm
2
Oktaedro erregular baten ertza 4 cm-koa da. Kalkulatu aurpegi baten azalera eta
guztizkoa.
Aurpegi baten azalera kalkulatuko dugu:
A
Aurpegia
A = 8 A
Aurpegia
A
T
= 8 55,4 cm
2
Ikosaedro erregular baten ertza 6 cm-koa da. Kalkulatu aurpegi baten azalera eta
guztizkoa.
Ikosaedroaren azalera: A = 20 A
Aurpegia
.
A
Aurpegia
= b h A
Aur.
= 6 5,2 = 15,6 cm
2
A = 20 15,6 = 312 cm
2
1
2
1
2
h h = = = = 6 3 36 9 27
2 2
5,2 cm
057
GG
4 3 32 3 = =
= =
1
2
4 12 4 3 cm
2
h = = 4 2 12
2 2
cm
056
GG
4 3
= =
1
2
2 3 3 cm
2
1
2
h = = 2 1 3
2 2
cm
055
GG
1
2
1
2
= = = 4 2 12
2 2
1
2
1
2
= = = 6 2 32
2 2
054
G
2 cm
2 cm
6 cm
4 cm
a
h
h
1 cm
2 cm
h
4 cm
2 cm
h
6 cm
3 cm
G
289
9
Kalkulatu hauen ertza:
a) cm
2
-ko guztizko azalera duen tetraedroa.
b) cm
2
-ko aurpegiak dituen ikosaedroa.
c) cm
2
-ko guztizko azalera duen oktaedroa.
a) A = 4 A
Aurpegia
= 4 A
A
A
A
= cm
2
l
2
= 16 l = 4 cm
b)
l
2
= 4 l = 2 cm
c) A = 8 A
Aurpegia
18 = 8 A
C
l
2
= 9 l = 3 cm
Kalkulatu gorputz hauen eta irudi esferiko hauen azalera.
a) c) e) g)
b) d) f) h)
059
G
A
Aurpegia
= =
1
2
3
2
9 3
4
3
4
2
l
l l

h = = l
l l
2
2
4
3
2
A
C
=
9 3
4
2
cm 3
2 3
3
2
2
= l
A b h
Aurpegia
= =
=
1
2
3
1
2 2
2 3
2
2
l l
l
ll
l
3
4
2
4 3
3
4
2
=
l
A h A
C Aurpegia
= = =
1
2
1
2
3
2
3
4
2
l l
l l

h =
= = l
l l l
2
2
2
2
3
4
3
2
4 3 16 3
18 3
3
16 3
058
GG
ERANTZUNAK
h
l
h
l
6 cm
9 cm
G
4 cm
40
4 cm
6 cm
G
6 cm
3 cm
5 cm
G 3 cm
3 cm
G
5

c
m
3 cm
G
5

c
m
4 cm
3 cm
l
2
l
2
290
a) A = 2 (3 4) + 2 (4 5) + 2 (3 5) = 24 + 40 + 30 = 94 cm
2
b) A = 2r
2
+ 2rh A = 2 3
2
+ 2 3 5
A = 56,52 + 94,2 = 150,72 cm
2
c) A
Esfera
= 4r
2
A
Esfera
= 4 3
2
= 113,04 cm
2
d) A
Txapel esferikoa
= 2rh A
Txapel esferikoa
= 2 5 3 = 94,2 cm
2
e) Alboko aurpegi baten apotema kalkulatuko dugu:
A
Aurpegia
= b a A
Aurpegia
= 3 5,8 = 8,7 cm
2
A
Aldea
= 6 A
Aurpegia
A
Aldea
= 6 8,7 = 52,2 cm
2
Gero, oinarriaren azalera kalkulatu behar da:
a' =
A = A
A
+ A
O
A = 52,2 + 23,4 = 75,6 cm
2
f) Alboko azalera kalkulatuko dugu:
A
A
= rg A
A
= 4 6 = 75,36 cm
2
A
O
= r
2
A
O
= 4
2
= 50,24 cm
2
A = A
A
+ A
O
A
T
= 75,36 + 50,24 = 125,6 cm
2
g) A
Ziri-gainazala
22,33 cm
2
h) A
Gunea
= 2rh A
Gunea
= 2 9 6 = 339,12 cm
2
Kalkulatu hauen azalera:
a) Aurpegi baten diagonala 10 cm-koa duen kuboa.
b) Oinarriaren diametroa 20 cm-koa eta altuera 12 cm-koa dituen zilindroa.
c) 4 cm-ko erradioko eta 6 cm-ko altuerako konoa.
d) 12 cm-ko diametroko esfera.
e) 80-ko anplitudeko eta 20 cm-ko erradioko ziri-gainazal esferikoa.
f) 10 cm-ko erradioko eta 9 cm-ko altuerako txapel esferikoa.
g) 8 cm-ko altuerako eta 12 cm-ko erradioko gune esferikoa.
h) 3 cm-ko altuera eta oinarriko aldea dituen piramide hexagonal erregularra.
a) d
2
= l
2
+ l
2
10
2
= 2l
2
l = cm
A
Aurpegia
= l
2
A
A
= 50 cm
2
A
Kuboa
= 6 A
A
A
Kuboa
= 6 50 = 300 cm
2
b) A
Aldea
= 2rh A
Aldea
= 2 10 12 = 753,6 cm
2
A
Oinarria
= r
2
A
Oinarria
= 10
2
= 314 cm
2
A = A
Aldea
+ 2 A
Oinarria
A = 753,6 + 2 314 = 1.381,6 cm
2
50
060
G
=
=

=
4
360
4 4 40
360
2 2
r n
A
Ziri-gainazala
A
P a
A
O O
=
=

=
'
2
6 3
2
2
2,6
23,4 cm
3
2 2
= = 1,5 6,75 2,6 cm
1
2
1
2
a = = = 6
2 2
1,5 33,75 5,8 cm
6 cm
3

c
m
1,5 cm
1,5 cm
a
a'
291
9
c) A
Aldea
= rg A
Aldea
= 4 = 90,56 cm
2
A
Oinarria
= r
2
A
Oinarria
= 4
2
= 50,24 cm
2
A = A
Aldea
+ A
Oinarria
A = 90,56 + 50,24 = 104,8 cm
2
d) A
Esfera
= 4r
2
A
Esfera
= 4 6
2
= 452,2 cm
2
e) A
Ziri-gainazala
= A
Ziri-gainazala
= = 1.116,4 cm
2
f) A
Txapel esferikoa
= 2rh A
Txapel esferikoa
= 2 10 9 = 565,2 cm
2
g) A
Gunea
= 2rh A
Gunea
= 2 12 8 = 602,9 cm
2
h) Alboko ertza eta alboko aurpegiaren apotema kalkulatuko ditugu:
Oinarriaren apotema hau da:
A = 35,76 + 23,4 = 59,16 cm
2
Oinarri karratuko piramide zuzen baten (eta beraz erregularraren) alboko azalera
80 cm
2
-koa da, eta oinarriko perimetroa, 32 cm-koa. Kalkulatu piramidearen
apotema.
Bi zilindroren alboko azalera bera da, eta erradioak, 6 eta 8 m-koak, hurrenez
hurren. Kalkulatu altuera, jakinik bien arteko aldea 3 m-koa dela. Kalkulatu,
halaber, zilindroaren alboko azalera eta guztizko azalera.
2 6 (x + 3) = 2 8 x 12,56x = 113,04 x = 9 m
6 m-ko erradioa duen zilindroak 12 m-ko altuera du, eta 8 m-ko erradioa
duen zilindroak, 9 m-ko altuera.
6 m-ko erradioa duen zilindroa:
Alboko azalera = 2 6 12 = 452,16 m
2
Oinarriaren azalera = 6
2
= 113,04 m
2
Azalera osoa = 452,16 + 2 113,04 = 678,24 m
2
8 m-ko erradioa duen zilindroa:
Alboko azalera = 2 8 9 = 452,16 m
2
2
= 200,96 m
2
Azalera osoa = 452,16 + 2 200,96 = 854,08 m
2
062
GG
A
P a a
a
Aldea
=
=
2
80
32
2
5 cm
061
GG
A
P a
Oinarria
2,6
23,4 cm =
=
2
18
2
2
a = + = 3
2 2
1,5 2,6 cm
A
Aldea
= = 6
2
5,96 35,76 cm
A
Aurpegia
3,97
5,96 cm =
=
3
2
2
Apotema 1,5 cm = = 18 3 97
2
,
Ertza 4,24 cm = + = 3 3
2 2
4 20 80
360
2

4
360
2
r n
4 6
2 2
+
ERANTZUNAK
3
c
m
3 cm
292
Zilindro baten altuera eta oinarriaren diametroa berdinak dira. Zilindroak
470 cm
2
-ko azalera du. Kalkulatu oinarriko erradioa.
Altuera: 2x, erradioa: x.
Alboko azalera = 2x x = 6,28x
2
Oinarriaren azalera = x
2
= 3,14x
2
Azalera osoa = 6,28x
2
+ 2 3,14x
2
= 12,56x
2
= 470 x = 6,12 cm
Kalkulatu zilindro baten altuera, oinarri baten azalera alboko azaleraren berdina
bada, eta horietako bakoitza 154 cm
2
-koa bada. Kalkulatu guztizko azalera.
Erradioa: x, altuera: y.
Oinarriaren azalera = x
2
= 154 x = 7 cm
Alboko azalera = 14 y = 154 y = 3,5 cm
Erradioa: 7 cm, altuera: 3,5 cm.
Kalkulatu kono baten alboko azalera, kontuan hartuta altuera eta oinarriaren
diametroa berdinak direla, eta oinarriko zirkunferentzia 18,85 cm-koa bada.
2r = 18,85 cm r = 3 cm, h = 3 2 = 6 cm
066
g A rg
Aldea
= + = = = = 6 3 6 71 3 14 3 6 71 63 2
2 2
, , , , cm 11
2
cm
065
GG
064
GG
063
GG
EGIN HONELA
NOLA KALKULATZEN DA PIRAMIDE-ENBORREN ETA KONO-ENBORREN
ALBOKO AZALERA?
Kalkulatu irudi hauen alboko azalera.
a) b)
a) Piramide-enbor baten alboko azalera hau da:
A
Alboa
912 cm
2
b) Kono-enbor baten alboko azalera hau da:
A
Alboa
= (r + r' )g = (12 + 10) 15 =
= 1.036,2 cm
2
=
+
=
4 24 14
2
12
( )
=
+
=
n
a
( ) l l'
2
24 cm
14 cm 1
2

c
m
12 cm
10 cm
15 cm
G
G
a
l'
l
2r'
2r
g
293
9
Kalkulatu irudi hauen guztizko azalera.
a) c)
b) d)
a) Alboko azalera = (6 + 3) 8 = 226,08 cm
2
1. oinarriaren azalera = 6
2
= 113,04 cm
2
2
= 28,26 cm
2
Guztizko azalera = 226,08 + 113,04 + 28,26 = 367,38 cm
2
b) Alboko azalera 950 cm
2
c) Sortzailea: .
Alboko azalera = (10 + 12) 14,14 = 976,79 cm
2
2
= 452,16 cm
2
2
= 314 cm
2
Guztizko azalera = 976,79 + 452,16 + 314 = 1.742,95 cm
2
d) Alboko azalera 240 cm
2
1. oinarriaren azalera = 81 cm
2
2. oinarriaren azalera = 36 cm
2
Guztizko azalera = 240 + 81 + 36 = 357 cm
2
Esfera baten erradioa 3 cm-koa da. Kalkulatu guztizko azalera.
A = 4 3
2
= 113,04 cm
2
Esfera baten zirkulu maximoa 78,54 cm
2
-koa da.
Kalkulatu erradioa eta guztizko azalera.
Zirkulua = x
2
= 78,54 cm
2
x = 5 cm
A = 4 5
2
= 314 cm
2
069
GG
068
G
=
+
= 4
6 9
2
8
g = + = = 14 2 200
2 2
14,14 cm
=
+
= 5
16 22
2
10
8 cm
9 cm
6 cm
10 cm
22 cm
16 cm
G
14 cm
10 cm
G
G
G
12 cm
8 cm
6 cm
3 cm
G
067
GGG
ERANTZUNAK
294
Kalkulatu gorputz geometriko hauen guztizko azalera.
a) c) e)
b) d)
a) l = 3 cm aldeko karratuaren azalera kalkulatuko dugu A = l
2
= 9 cm
2
.
6 gurutze dira eta bakoitzak 5 karratu ditu A = 6 5 9 = 270 cm
2
.
8 hutsune dira eta bakoitzak 3 karratu ditu
A = 8 3 9 = 216 cm
2
Beraz, guztizko azalera hau da:
A = 270 + 216 = 486 cm
2
3 3 = 9 cm-ko ertza duen kuboaren azaleraren berdina
A
Aurpegia
= 9
2
= 81 cm
2
A = 6 A
A
A = 6 81 = 486 cm
2
b) Guztizko azalera kuboaren 5 aurpegien azaleren eta piramidearen
4 alboko aurpegien azaleren batura da.
A
Kuboa
= 5 6
2
= 5 36 = 180 cm
2
A
Piramidearen aldea
= 4 A
Aurpegia
Aurpegi baten azalera kalkulatzeko, apotema, a, kalkulatuko dugu:
A
Aurpegia
= b a A
A
= 6 3,6 = 10,8 cm
2
A
Piramidearen aldea
= 4 10,8 = 43,2 cm
2
Beraz, A = 180 + 43,2 = 223,2 cm
2
.
c) Zilindroaren azalera hau da:
A = 2rh + r
2
= 2 6 7 + 6
2
= 376,8 cm
2
eta esferaerdiarena:
A = A = 2 6
2
= 226,1 cm
2
A = 376,8 + 226,1 = 602,9 cm
2
4
2
2
r
1
2
1
2
a h a a
2 2
2
2 2
2
2 3 13 = +
= + = =
l
3,6 cm
070
GG
7 cm
6 cm
G
4 cm 8 cm
6 cm
2 cm
3 cm
5 cm
3 cm
a h
l
2
G
295
9
d) Zilindroerdiaren azalera kalkulatuko dugu:
A
Aldea
= + 2rh rh = 1,5 5 + 1,5 5 = 31,05 cm
2
A
Oinarriak
= 2 A
B
= 1,5
2
= 7,07 cm
2
A = 31,05 + 7,07 = 38,12 cm
2
Konoerdiaren azalera kalkulatzeko, sortzailea kalkulatuko dugu:
A
A
= A
A
= = 12,29 cm
2
A
Oinarria
= A
O
= = 3,53 cm
2
A = 12,29 + 3,53 = 15,82 cm
2
e) Izkinako triangeluaren aldea kalkulatuko dugu:
l
2
= 4
2
+ 4
2
= 32 l = = 5,66 cm
A
Aurpegi osoa
= 8
2
= 64 cm
2
A
Ebakidura
= b h = 4 4 = 8 cm
2
A
Ebakitako aurpegia
= 64 8 = 56 cm
2
Kuboaren alboko azalera hau da:
A
A
=3 A
Aur.
+3 A
Ebakitako aur.
A
L
=3 64 +3 56 =192 +168 =360 cm
2
Azkenik, kuboaren izkinako triangeluaren azalera
kalkulatuko dugu:
h = h = 4,9 cm
A
Izkina
= l h A
Izkina
= 5,66 4,9 = 13,9 cm
2
A = 360 + 13,9 = 373,9 cm
2
Kalkulatu 10 cm-ko ertza eta 5 cm-ko altuera dituen lau angeluko piramide
zuzenaren bolumena.
A
O
= l
2
A
O
= 10
2
= 100 cm
2
V = A
O
h V = 100 5 = 166,7 cm
3
1
3
1
3
071
G
1
2
1
2
5 66 2 83 24
2 2
, , =
1
2
1
2
32
3,14 1,5
2
2
r
2
2
3,14 1,5 5,22
2
rg
2
g = + = + = 5 25
2 2
1,5 2,25 5,22 cm
r
2
2
2
2
rh
ERANTZUNAK
1,5 cm
5 cm
g
4 cm
4 cm
5,66 cm
2,83 cm
l
h
h
l
296
Kalkulatu prisma triangeluar zuzen baten bolumena, jakinik 8 cm-ko altuera
duela eta oinarria 4 cm-ko aldeko triangelu aldeberdina dela.
h = cm
A
O
= b h A
O
= = 6,9 cm
2
V = A
O
h V = 6,9 8 = 55,2 cm
3
Kalkulatu piramide triangeluar zuzen baten bolumena, jakinik alboko ertzak
8 cm-koak direla, eta oinarria, 7 cm-ko aldeko triangelu aldeberdina.
h' = 6,1 cm
A
O
= b h' A
O
= 7 6,1 = 21,4 cm
2
Piramidearen altuera kalkulatzeko, Pitagorasen teorema aplikatuko diogu
koloreko triangeluari; aldeberdina denez, erradioa hau da:
r = h' r = 6,1 = 4,1 cm
8
2
= h
2
+ r
2
h = = 6,9 cm
V = A
O
h V = 21,4 6,9 = 49,2 cm
3
Kalkulatu zilindro baten bolumena, diametroa 12 cm-koa bada, eta altuera,
diametroa halako hiru.
V = r
2
h V = 6
2
36 = 4.069,4 cm
3
074
GG
1
3
1
3
64 16,81
2
3
2
3
1
2
1
2
7
2 2
= = 3,5 36,75
073
GG
1
2
4 12
1
2
4 2 12
2 2
=
072
GG
4 cm
2 cm
4 cm
8

c
m
h
3,5 cm
7 cm
h
r
h'
7 cm
8

c
m
h = 3 12 = 36 cm
6 cm
G
297
9
Kalkulatu gorputz geometriko hauen bolumena.
a) b)
a) Ertza: .
V = 2,89
3
= 25,66 cm
3
b) Ertza: .
Altuera: .
V = 9,23 8 7,54 = 556,75 cm
3
076
h =
= = 8
8
3
2
2
56,88 7,54 cm
8
2
3
2
2
2
=
= = a
a a
a 9,23 cm
5 3
2 2 2
= + + = = a a a a a 2,89 cm
G 8 cm
5
c
m
075
GGG
ERANTZUNAK
EGIN HONELA
NOLA KALKULATZEN DA PIRAMIDE-ENBOR BATEN ETA KONO-ENBOR BATEN BOLUMENA?
a) b)
Piramide-enbor baten bolumena edo kono-enbor baten bolumena formula
honen bidez kalkula daiteke:
a) S
1
= 6
2
= 36 cm
2
S
2
= 4
2
= 16 cm
2
b) S
1
= r
2
= 5
2
= 78,5 cm
2
S
2
= r'
2
= 3
2
= 28,26 cm
2
V = + + =
9
3
461 58 ( ) , 78,5 28,26 78,5 28,26 cm
3
V = + + =
9
3
36 16 36 16 228
3
( ) cm
V
h
S S S S = + +
3
1 2 1 2
( ) h
r
r'
S
2
S
1
G
S
2
S
1
h
9 cm
3 cm
5 cm
G
4 cm
6 cm
9 cm
G
6 cm
9 cm
G
G
298
a) b)
a) Pitagorasen teorema aplikatuz, alboko aurpegiaren altuera kalkulatuko
dugu:
Eta berriro ere Pitagorasen teorema aplikatuz, piramide-enborraren altuera
lortuko dugu: , eta bolumena:
b) Pitagorasen teorema aplikatuz, altuera kalkulatuko dugu:
, eta bolumena hau da:
12 cm-ko ertzeko kuboaren barruko piramidearen oinarria
aurpegi bat da, eta piramidearen erpina, oinarriaren aurkako
aurpegiaren zentroa. Kalkulatu piramidearen azalera eta
bolumena.
Apotema: .
Alboko azalera
2
= 144 cm
2
. Azalera = 144 + 322,08 = 366,08 cm
2
Bolumena
Kalkulatu kono baten bolumena:
a) 5 cm-ko erradioa eta 8 cm-ko altuera baditu.
b) 5 cm-ko erradioa eta 8 cm-ko sortzailea baditu.
a) V = r
2
h V = 5
2
8 = 209,3 cm
3
b) Konoaren altuera kalkulatuko dugu:
V = r
2
h V = 5
2
6,24 = 163,28 cm
3
1
3
1
3
h = = = 8 5 64 25
2 2
6,24 cm
1
3
1
3
079
G
=

=
12 12
3
576
2
3
cm
=

= 4
12
2
2
13,42
322,08 cm
a = + = = 12 6 180
2 2
13,42 cm
12 cm
078
GG
V = + + =
4,9
189,76 cm
3
3
3 4 3 4
2 2 2 2
( )
h = = = 5 4 3 24
2 2
( ) 4,9 cm
V = + + =
8,27
763,6 cm
3
12 7 12 7
2 2 2 2 3
( )
h = = = 8,64 2,5 68,4 8,27 cm
2 2
h
Aurpegia
74,75 8,64 c =

= = 9
12 7
2
2
2
m m.
7 cm
12 cm
9 cm
077
GG
5 cm
3 cm
4 cm
G
8 cm
5 cm
h
299
9
Kalkulatu 20 cm-ko diametroa duen esferaren bolumena.
V = r
3
V = 10
3
= 4.186,7 cm
3
Kubo eta esfera banak azalera bera dute: 216 cm
2
. Zeinek du bolumen handiena?
A
Kuboa
= 6 A
Aurpegia
= 6l
2
216 = 6l
2
l = = 6 cm
A
Esfera
= 4r
2
216 = 4r
2
r = = 4,15 cm
V
Kuboa
= l
3
V
Kuboa
= 6
3
= 216 cm
3
V
Esfera
= r
3
V
Esfera
= 4,15
3
= 299,2 cm
3
Esferak du bolumen handiena.
Kalkulatu gorputz geometriko hauen bolumena.
a) e)
b) f)
c) g)
d) h)
a) V
Piramidea
= A
B
h V
Piramidea
= 2
2
2 = = 2,7 cm
3
V
Ortoedroa
= a b c V
Ortoedroa
= 4 2 2 = 16 cm
3
V = V
Piramidea
+ V
Ortoedroa
= 2,7 + 16 = 18,7 cm
3
8
3
1
3
1
3
7 cm
6 cm
G
3 cm
8 cm
4 cm
4 cm
4 cm
6 cm
4 cm
5 cm
3

c
m
2 cm
2 cm
2 cm
4 cm
082
GGG
4
3
4
3
17 2 ,
36
081
GGG
4
3
4
3
080
GG
3 cm
4 cm
4 cm
G
G
ERANTZUNAK
300
b) V
Konoa
= r
2
h V
Konoa
= 3
2
4 = 37,68 cm
3
V
Zilindroa
= r
2
h V
Zilindroa
= 3
2
4 = 113,04 cm
3
V = 37,68 + 113,04 = 150,72 cm
3
c) V
Konoa
= 4
2
4 = 67 cm
3
V
Zilindroa
= r
2
h V
Zilindroa
= 4
2
8 = 401,92 cm
3
V = V
Zilindroa
V
Konoa
= 401,92 67 = 334,92 cm
3
d) V
Kuboa
= l
3
V
Kuboa
= 9
3
= 729 cm
3
V
Hutsunea
= 3
3
= 27 cm
3
V = V
Kuboa
8 V
Hutsunea
= 729 8 27 = 513 cm
3
e) V
Zilindroerdia
= r
2
h V
Zilindroerdia
= 1,5
2
5 = 17,66 cm
3
V
Konoerdia
= r
2
h V
Konoerdia
= 1,5
2
5 = 5,89 cm
3
V = 17,66 + 5,89 = 23,55 cm
3
f) V
Piramidea
= A
B
h = 6
2
2 = 24 cm
3
V
Kuboa
= l
3
= 6
3
= 216 cm
3
V = V
Kuboa
V
Piramidea
= 216 24 = 192 cm
3
g) Triangelu aldeberdinaren aldea kalkulatuko dugu:
l
2
= 4
2
+ 4
2
= 32
V
Kuboa
= l
3
= 8
3
= 512 cm
3
Kubotik alakatutako muturraren bolumena kalkulatuko dugu
(piramide triangeluarra da):
A
Oinarria
= 4 4 = 8 cm
2
V
Muturra
= A
Oinarria
h V
Muturra
= 8 4 = 10,7 cm
3
h) V
Esferaerdia
= r
3
= 6
3
= 452,16 cm
3
V
Zilindroa
= r
2
h = 6
2
7 = 791,28 cm
3
V = 452,16 + 791,28 = 1.243,44 cm
3
1
2
4
3
1
2
4
3
1
3
1
3
1
2
l = = 32 4 2 cm
1
3
1
3
1
6
1
6
1
2
1
2
1
3
1
3
1
3
4 cm
4 cm
l
4

c
m
4 cm
4

c
m
301
9
Erreparatu A eta B hirien kokalekuei eta erantzun.
a) B hiria eta A hiria paralelo berean daude.
Zer latitude du B hiriak? Zer lotura dago A eta B hirien
latitudeen artean?
b) A eta E hiriak meridiano berean daude.
Zer lotura dago bi hirien longitudeen artean?
a) Latitude bera dute.
b) Longitude bera dute.
Igogailu batek neurri hauek ditu: 100 100 250 cm.
Sartuko al da igogailuan 288 cm-ko luzera duen makila bat?
Igogailuan sar daitekeen makilarik luzeena igogailuaren diagonalaren
luzera berekoa da.
Beraz, makila ezin da igogailuan sartu.
4 6 m-ko laukizuzen formako gela bat margotu nahi dugu (sabaia barne).
Gela 3 m-ko altuerakoa da, eta 30 m
2
margotzeko, poto bat pintura
behar da.
a) Zenbat poto erosi beharko ditugu, fabrikatzaileak dioenari kasu egiten
badiogu?
b) Azkenik, 4 poto behar izan baditugu, zenbat metro koadro margotu ditugu
poto bat erabiliz?
Alboko azalera: (4 + 4 + 6 + 6) 3 = 60 m
2
; eta sabaiaren azalera
hau da: 6 4 = 24 m
2
. Azalera osoa: 60 + 24 = 84 m
2
.
a) Poto kopurua: 84 : 30 = 2,8; beraz, 3 poto beharko ditugu.
b) 4 poto oso erabili baditugu, bakoitzarekin 84 : 4 = 21 m
2
margo daiteke.
Kefren piramideak irudian ageri diren neurriak ditu.
Kalkulatu piramidearen altuera.
Apotemak, altuerak eta aldearen erdiak osatutako triangelu
angeluzuzena kontuan hartuta, altuera hau da:
h = = = 179,37 107,625 20.590,46 143,49 m
2 2
086
GG
085
GG
d = + + = = < 100 100 250 82 500 288
2 2 2
. 287,22 cm cm
084
GG
A
B
E
083
GG
179,37 m
215,25 m
G
ERANTZUNAK
302
Kalkulatu 10 m-ko ertza duen kubo formako dorrearen guztizko azalera, kontuan
hartuta piramide formako 12 m-ko altuerako teilatua duela.
Kuboaren alboko azalera hau da:
A
Kuboa
= 4 10
2
= 400 m
2
Piramidearen alboko azalera kalkulatzeko, lehendabizi, aurpegi baten
altuera neurtu behar dugu.
A
Aurpegia
= b a A
Aurpegia
= 10 13 = 65 m
2
A
Piramidearen aldea
= 4 65 = 260 m
2
; A
Pira. aldea
= A
L
+ A
B
= 400 + 260 = 660 m
2
A = 400 + 660 = 1.060 m
2
Kubo batek eta esfera batek bolumen bera dute: 125 cm
3
. Zeinek du azalera
txikiena? Kubo edo esfera formako andela egin beharko bazenu, zer modutan beharko
zenuke material gutxien?
V
Kuboa
= l
3
125 = l
3
l = 5 cm
A
Kuboa
= 6 A
C
= 6l
2
A
Kuboa
= 6 5
2
= 150 cm
2
V
Esfera
= r
3
125 = r
3

A
Esfera
= 4r
2
A
Esfera
= 4 3,1
2
= 120,7 cm
2
Esferak azalera txikiagoa du kuboan baino. Beraz, esfera formakoa.
Gode esfera formako zinema izugarri handia da. Kalkulatu azalera, jakinik
24.416.640 dm
3
-ko bolumena duela.
V = r
3
24.416.640 = r
3

A = 4r
2
A = 4 180
2
= 406.944 dm
2
r =

=
3 24 416 640
4
180
3
. .
dm
4
3
4
3
089
GG
r =

=
3 125
4
3
3,1 cm
4
3
4
3
088
GG
1
2
1
2
a h a
2 2
2
2 2
2
12 5 13 = +
= + =
l
m
087
GG
12 m
10 m
G
a
h
l
2
303
9
Kalkulatu igerileku
honen bolumena.
Igerilekua oinarri trapezoidaleko prisma dela kontuan hartuta, oinarriaren
azalera: A
Oinarria
= ; eta bolumena: V = 60 4 = 240 m
3
.
Urez betetako 3 m-ko ertzeko andel kubikoan, behean ageri diren gorputzak
sartu ditugu.
a) Kuboan 1,5 m-ko erradioko esfera bat sartu
ondoren, hasierako ur kantitatearen zer
ehuneko geratuko da?
b) Hasierako ur kantitatearen zer ehuneko
geratuko da 3 m-ko diametroa eta altuera
dituen zilindroa sartu ondoren?
c) Eta 3 m-ko diametroa eta altuera dituen
kono bat sartuz gero?
a) V
Kuboa
= l
3
V
Kuboa
= 3
3
= 27 m
3
V
Esfera
= r
3
V
Esfera
= 1,5
3
= 14,13 m
3
V
Kuboa
V
Esfera
= 27 14,13 = 12,87 m
3
Ehunekoa kalkulatzeko, hiruko erregela aplikatuko dugu:
Hasierako bolumenaren %47,7 geratuko da.
b) V
ZIlindroa
= r
2
h V
Zilindroa
21,2 m
3
V
Kuboa
V
Zilindroa
= 27 21,2 = 5,8 m
3
c) V
Konoa
= r
2
h V
Konoa
7,1 m
3
V
Kuboa
V
Konoa
= 27 7,1 = 19,9 m
3
'
!
1
1
+
1
1
= = x
1 990
27
.
%73,7
2 27 m
3
-tik 19,9 m
3
Si 100 m
3
-tik x m
3
=
\
)
=
1
3
3
2
3
2
1
3
'
!
1
1
+
1
1
= = x
580
27
%21,5
2 27 m
3
-tik 5,8 m
3
Si 100 m
3
-tik x m
3
=
\
)
=
3
2
3
2
'
!
1
1
+
1
1
= = x
1 287
27
.
%47,7
2 27 m
3
-tik 12,87 m
3
Si 100 m
3
-tik x m
3
4
3
4
3
091
GGG
4 2
2
20 60
2
= m
090
GG
3 m
3 m
3 m
ERANTZUNAK
304
11 6 15 cm cm-ko ortoedro formako ontzietan zukua saltzen
duen enpresa batek ontzien ezaugarriak aldatzea
erabaki du:
Oinarriaren azalera %10 txikitu du.
Altuera %10 handitu du.
a) Ontzi berriaren bolumena zaharrarena baino handiagoa ala txikiagoa da?
b) Prezioa ez bada aldatu, errentagarriagoa al da bezeroentzat
ontzi berria?
c) Tetrabrik batek 1,40 balio du. Zenbat irabaziko du enpresak hilean
99.000 litro zuku ontziratzen baditu? Eta zenbat irabazten zuen lehen?
a) V = 11 6 15 = 990 cm
3
A
O
= 11 6 = 66 cm
2
A
O
' = 0,9 66 = 59,4 cm
2
h' = 1,1 h h' = %110 15 = 16,5 cm
V' = A
O
' h' V' = 59,4 16,5 = 980,1 cm
3
Beraz, ontzi berriaren bolumena zaharrarena baino txikiagoa da.
b) Ez, prezio berean zuku gutxiago baitu.
c) V' = 980,1 cm
3
= 0,98 dm
3
= 0,98
99.000 : 0,98 = 101.020,4 ontzi
Gaur egun irabazten duena: 101.020 1,40 /ontzi = 141.428 .
V = 990 cm
3
= 0,99 dm
3
= 0,99
99.000 : 0,99 = 100.000 ontzi
Lehen irabazten zuena: 100.000 1,40 /ontzi = 140.000 .
Inurri bat oktaedro baten erpin
batean dago eta ertz guztietatik
igarotzea erabaki du, ertz beretik
bi aldiz igaro gabe. Adierazi
inurriak egin dezakeen ibilbide bat.
Bitxia bada ere, inurriak ezingo
luke gauza bera egin kubo
batean. Egiaztatu.
Oktaedroaren alboko lau aurpegiak kontuan hartzen baditugu, amaierako
puntu bakoitza ondorengo aurpegiaren hasierako puntua izango da.
Kuboarekin ezin da egin,
erpin bakoitza hiru ertzen
ebakidura delako (ez laurena)
eta ibilbidea egiten saiatzean
inurria erpin batera bigarren
aldiz iristen denean, ezingo du
handik atera.
093
GGG
092
GG
3.
o
4.
o
5.
o
1.
o
Hasiera
Amaiera
2.
o
305
9
Demagun Lurraren ekuatorea inguratu dugula, soka bat erabiliz.
a) Lurraren erradioa 6.378 km-koa bada, zer luzera izango du
sokak?
b) Metro bat luzeagoa den soka bat erabiliz zirkunferentzia bat egingo dugu.
Zer alde dago bien erradioen artean?
c) Gauza bera egingo dugu 18 mm-ko erradioko bola batekin. Zer alde dago bi
zirkunferentzien erradioen artean?
a) Luzera = 2r = 2 6.378 = 40.074,15588 km 40.074.155,88 m
b) 40.074.156,88 = 2r
r = 6.378.000,16
6.378.000,16 6.378.000 = 0,16 m = 16 cm Aldea 16 cm-koa da.
c) Distantzia bera da, erradioaren luzera edozein dela.
1638. urtean, Galileo matematikari handiak problema hau proposatu zuen:
Paperezko orri bat alde luzeenetik eta motzenetik biribilduz gero, bi zilindro
desberdin lortzen dira.
Bolumen bera al dute bi zilindroek?
Demagun aldeen luzerak a eta b direla.
a altuera duen zilindroaren bolumena:
b altuera duen zilindroaren bolumena:
Beraz, orria karratua bada soilik dute bolumen bera.
r
a
V r b
a
b
a b
= = = =
2 4 4
2
2
2
2
r
b
V r a
b
a
b a
= = = =
2 4 4
2
2
2
2
095
GGG
2 1 2
1
2
0 16 16
r r d d + = + = = = ( ) , m cm
r = 6.378 km
G
094
GGG
ERANTZUNAK
306
Zilindro batean inskribatutako esfera bat badugu, kalkulatu
zer alde dagoen esferaren eta zilindroaren bolumenen artean,
esferaren erradioaren menpe.
Zilindroaren bolumena = r
2
(2r) = 2r
3
Esferaren bolumena =
Beraz, esferaren bolumena zilindroaren bolumenaren da.
Aldea hau da:
Matematikako liburu batean, problema hau aurkitu dugu:
Oktaedro baten aldea l bada, bolumen hau du: V = l
3
0,4714.
Ikertu nola lortzen den formula hori.
Oktaedroaren bolumena oinarritzat aldearen berbidura eta l ertza
duten bi piramideren bolumena da.
Alboko apotema hau da:
Piramidearen altuera hau da:
EGUNEROKOAN
Christo Javacheff eta haren
emazte Jeanne gaur egungo bi
artista ospetsu dira.
Objektuak eta monumentuak
oihalez estaltzea dira haien obra
esanguratsuenak.
Hasieran, botilak, latak eta
kutxak oihal nahiz plastikoz
paketatzen zituzten. Baina, pixkana-pixkana, erronka handituz
joan ziren. 1982an, Floridako badiako 11 uharte inguratu zituzten
603.000 m
2
oihal arrosa erabiliz. 1985ean, Sena ibaiko Pont Neuf paketatu
zuten Parisen. 1995ean, Berlingo Reichstag eraikin izugarria oihalez
estali zuten.
098
GGG
V V
Oktaedroa Piramidea
0,4714 = = = 2
2
3
3 3
l l
V A h
Piramidea Oinarria
= = =
1
3
1
3
2
2
2
6
2 3
l l l
h =
=
3
2 2
2
2
2
2
l
l
l.
a =
= l
l
l.
2
2
2
3
2
097
GGG
2
3
3
r .
2
3
4
3
3
r
096
GGG
307
9
Etorkizunean, Madrilgo Alcalako atea eta Bartzelonako Kolonen estatua estali
nahi dituzte.
Hona hemen Madrilgo Alcalako atearen krokisa, neurri eta guzti.
Zenbat metro koadro oihal beharko dituzte, gutxi gorabehera, monumentua
erabat biltzeko, arkuak estali gabe?
Irudiak osagai hauek ditu: 42 10,5 (23 6,75) m-ko
lau angeluko prisma nagusia; gehi gaineko lau angeluko prisma,
12 10,5 4 m-koa; gehi lau angeluko prisma, teilatu gisa,
12 m-ko oinarria eta 6,75 m 4 m-ko altuera dituen
triangelua duena, prismaren altuera 10,5 m izanik; ken
ateetako lau angeluko bi prisma 3,5 10,5 6,75 m-koak;
ken erdiko hiru ateen espazioa, 5,4 10,5 (10,8 2,7) m-ko
lau angeluko prismak eta 2,7 m-ko erradioko eta 10,5 m-ko
altuerako zilindro-erdiak osatua.
V
Nagusia
= 42 10,5 16,25 = 7.166,25 m
3
V
Goikoa
= 12 10,5 4 = 504 m
3
V
Alboko atea
= 3,5 10,5 6,75 = 248,06 m
3
V
Ate nagusia
= 5,4 10,5 8,1 + 2,7
2
= 459,27 + 22,89 = 482,16 m
3
V
Osoa
= 7.166,25 + 504 + 173,25 2 248,06 3 482,16 = 5.900,9 m
3
V
Teilatua
2,75
10,5 173,25 m =
=
12
2
3
ERANTZUNAK
308
GOZOZALE gozokien lantegiko produktuen artetik,
gehien saltzen direnak 6 cm-ko diametroa eta
5 mm-ko lodiera duten galleta zirkularrak dira.
Galletak 40ko paketeetan saltzen dira,
zelofan-paperean bilduta. Kutxak ortoedro
formakoak dira, eta kutxa bakoitzean
lau pakete egoten dira.
Kutxak biltzeko paketeetako zelofan-paper bera
erabiltzen da.
Egunean 10.000 galleta inguru ekoizten direla kalkulatu da iritzira,
eta kutxa ortoedro formakoa izatea komeni den ala ez ari da aztertzen
finantza-departamentua.
Zure ustez, kutxak beste forma bat izango balu hobeto aprobetxatuko al litzateke
espazioa? Zer kantitate kartoi mehe aurreztuko lukete egunean?
GOZOZALE
099
GGG
Zenbat metro koadro
kartoi mehe behar
ditugu egun baterako?
Eta zenbat zelofan-paper?
Nire ustez, kontua
da kutxaren bolumenaren
zer ehuneko hartzen
duten galletek.
309
9
Paketeak zilindro forma du; erradioa 3 cm-koa da, eta altuera,
0,5 40 = 20 cm-koa.
Pakete batek behar duen zelofan-papera azaleraren berdina da.
A
Paketea
= 2r
2
+ 2rh = 2r (r + h) = 2 3(3 + 20) = 433,32 cm
2
Kutxaren azalera: A
Kutxa
= 2 12 12 + 12 4 20 = 1.248 cm
2
.
Kutxa bat egiteko behar den materiala:
A
Zelofana
= 4 433,32 + 1.248 = 2.981,28 cm
2
A
Kartoi mehea
= 1.248 cm
2
Eguneko kutxa kopurua 10.000 : 40 = 250 da; beraz, erabilitako
material guztia:
Guztizkoa
Zelofana
= 250 2.981,28 cm
2
= 745.320 cm
2
= 74,32 m
2
Guztizkoa
Kartoi mehea
= 250 1.248 cm
2
= 312.000 cm
2
= 31,2 m
2
Eta irudian ageri den moduan jarrita, hau lortuko dugu:
Alboko azalera bera da, baina oinarriaren azalera txikiagoa denez,
kartoi mehea aurrezten da.
Erronboidearen oinarria galletaren diametroaren bikoitza da, 12 cm,
eta altuera:
Altuera = 3 + 3 + h; h galletaren diametroaren, 12 cm, luzera bereko aldea
duen triangelu aldeberdinaren altuera da.
h = 6 + 10,39 = 16,39 cm
A
Oinarria
= 24 16,39 = 393,36 cm
2
Aurrez.
Kart. m.
= 2 (A
Karratua
A
Erronboidea
) = 2 (24
2
393,36) = 365,28 cm
2
Guztizko aurrezkia = 250 365,28 = 91.320 cm
2
= 9,132 m
2
Egunero 9,132 m
2
kartoi mehe aurreztuko da.
h = = 12 6
2 2
10,39 cm
ERANTZUNAK
h
3 cm
3 cm

DBH3 Geometria 2

Uploaded by

Document Information

Original Title

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

DBH3 Geometria 2

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

242

A = 94,2 + 2 28,26 = 150,72 cm

You might also like