Keynote na Talumpati sa 2007 Nakem

Conference
Mariano Marcos State University, Mayo 23,
2007

MARAMING WIKA, MATATAG

NA BANSA

Ricardo Ma. Nolasco Ph.D.

Tagapangulo, Komisyon sa Wikang
Filipino

Isa pong karangalan at pribilehiyo

para sa akin at sa Komisyon sa Wikang
Filipino na maimbitahan at
makapagsalita sa inyong kumperensya.
Ang ibabahagi ko sa inyo ngayong
umaga ay tungkol sa bisyon, direksyon
at mga programa ng KWF para sa
susunod na tatlong taon, o hanggang
2010. Ibinabahagi ko ang mga ito sa
inyo sa pag-asang yayakapin ninyo ang
nasabing mga bisyon, direksyon at
programa bilang sarili ninyong bisyon
at programa.
 Kamakailan lamang ay
nagkasundo ang pamunuan ng KWF na
baguhin ang aming bisyon. Ang
pangarap namin ay: “maging sentro ng
kapantasan sa mga wika at literatura ng
mga Pilipino.” Umaalinsunod ang
pangarap na ito sa aming mandato na
paunlarin, palaganapin at panatilihin
ang mga wikang ginagamit ng mga
Pilipino sa iba’t ibang larangan.

Ang ganitong bisyon at misyon

ay pag-amin na bagamat ang KWF ay
siyang opisyal na ahensyang pangwika
ay malayo pa rin ito sa pagiging tunay
na sentro ng kapantasan at kaalaman sa
mga wika at panitikan ng mga Pilipino.
Ang itinatayo namin ay isang sentro ng
impormasyon, dokumentasyon at
pananaliksik; na may kuwerpo (corps)
ng mga mananaliksik na may mataas na
kakayahan sa linggwistika at applied na
linggwistika (hal. pagtuturo ng wika)
at pagsasaling-wika; isang sentro na
katatagpuan at naglalaman ng lahat ng
mga pag-aaral at akda tungkol sa mga
wika ng Pilipinas; isang sentro na may
kamalig ng mga datos sa ibat ibang

2
wika, at sa ibat ibang genre, kasama
na ang audio at video recording ng
mga pangyayaring komunikatibong may
mga anotasyon at komentaryo; isang
sentro na lumilikha ng mga orihinal at
huwarang mga diksyunaryo,
gramatika, ortograpiya, iskolarli na
mga babasahin, materyales sa
literasiya at reperensya sa pagtuturo sa
magkakaibang disiplina; at isang
sentro na dalubhasa rin sa
teknolohiyang pang-impormasyon at
pangkomunikasyon upang magampanan
ang gawain ng pagpapaunlad,
pagpapalaganap at pagpapanatili ng
mga wika sa Pilipinas.

Ang katwiran para sa pangarap

naming ito ay nagmumula sa aming
pagkilala sa kahalagahan ng mga
wikang ginagamit ng mga Pilipino—ang
wikang pambansa, ang mga wikang
panglokal at mga wika na pang-ibayong
dagat--- para sa magkakaibang mga
layunin: para sa literasiya at edukasyon
ng ating mamamayan; para sa layuning
pangkultura at intelektuwal; para sa
pagkakakilanlan at etnisidad; para sa

3
pakikipagtalastasan sa loob at labas ng
bansa; para sa pag-unlad na pang-
ekonomiya; at para sa kaisahan at
katatagang pampulitika.

Gusto naming isipin na lipas na

ang panahon na ang mga gawain ng
komisyon—sa katotohanan o sa
karaniwang pagkakaalam-- ay
eksklusibong nakatuon sa wikang
pambansa, sa kapabayaan ng mahigit
na 170ng wika ng ating bansa at nang
walang makatotohanang pagsasaalang-
alang sa isa pang opisyal na wika ng
bansa, ang Ingles, o sa mas eksaktong
pormulasyon, ang Philippine English.

Ito ang landas o linya ng “isang

bansa, maraming wika”, na siyang
simulain ng kasalukuyang tema ng
buwan ng wika 2007, na “maraming
wika, matatag na bansa.”

Ano ang batayan at katwiran ng

“maraming wika, matatag na bansa”?

Ang batayan at katwiran ay may

kinalaman sa pagiging multilinggwal at

4
pagiging multikultural ng mga Pilipino.
Sa halip na isang disbentahe,
itinuturing ng komisyon na
napakalaking bentahe ang pagkakaroon
ng Pilipinas ng mahigit na 170ng wika.
Pangsampu tayo sa pinakamaraming
wika sa buong daigdig, sa kabila ng
palasak at mapangmenos na palagay na
ang mga wikang ito’y pawang mga
dialekto lamang. Ang natural na
kundisyon ng karaniwang Pilipino at ng
karaniwang mamamayan ng daigdig ay
hindi lang iisa ang alam nitong wika.
Sa karaniwan, ang Pilipino at ang
karaniwang tao sa daigdig ay may alam
na dalawa o mahigit pang wika. Si
Hesukristo ang pinakamainam na
halimbawa ng pagiging multilinggwal,
sapagkat marunong siya ng Aramaic,
ng Hebrew, Griyego at Latin. Si
pangulong GMA ay mainam na
halimbawa ng isang Pilipino. Maalam
siya sa Kapampangan, Sinebwano,
Ilokano, Tagalog, Ingles at Espanyol.
Dahil sa katotohanang ito, ang ideya at
pangakong pag-unlad sa ilalim ng isang
sentralisadong nasyon-estado na may

5
iisang sentralisadong wikang pambansa
ay naglalaho.

Gayunpaman, mayroon tayong

wikang pambansa. Ito ang wikang
Tagalog na nang dahil sa kumbinasyon
ng mga sirkumstansyang historikal,
pang-ekonomiya at sosyopulitikal ay
naging komon na wika ng
magkakaibang etnolinggwistikong
grupo ng ating bayan. Ang
kasalukuyang Filipino ay ang dating
wika ng Katagalugan na naging
pambansa. Ang Filipino, kung gayon,
ay ang pambansang linggwa prangka.

Kung batayang panglinggwistika

ang pag-uusapan, ang wikang
pambansa at ang Tagalog ay nabibilang
sa iisang wika. Ang unang batayan sa
pagsabi nito ay ang tinatawag na
mutual intelligibility. Ang isang
nagsasalita ng “Filipino” at ang isang
nagsasalita ng Tagalog ay
magkakaunawaan. Kung gayon,
nagsasalita sila ng isang wika.

6
 Ang ikalawang batayan ay ang
gramatika. Ang gramatika ng umiiral
na “Filipino” ay walang pinag-iiba sa
gramatika ng Tagalog. Totoong sa
ilalim ng konstitusyon, ang wikang
Filipino ay kailangang nakasalig sa mga
umiiral na wika sa Pilipinas. Pero, sa
ngayon, ang gramatika ng wikang
pambansa ay yaong sa Tagalog.
Tingnan lamang ang mga panlapi (
-um-, -in, -an, at i-) at ang mga
gramatikal na pananda (i.e. ang, ng, sa)
at mga partikulo (i.e. pa, na, kung, daw,
kasi). Hindi ba magkapareho lang sa
mga panlapi at gramatikal na pananda
at partikulo ng tinatawag na “Filipino”?
Walang panlapi o gramatikal na
elementong galing sa Ilokano,
Sebwano, Ilonggo at sa ibang
malalaking wika ang may matatag na
katayuan sa wikang pambansa.

May ilang teorista sa akademya

na nagpapalaganap ng ideya na ang
kaibahan ng “Filipino” sa Tagalog ay
ang pagiging “malaya” ng una, at ang
pagkapurista ng huli. Ang ibinibigay
nilang halimbawa ay ang pagkakaiba ng

7
leksikon ng “Filipino” at ng “Tagalog”,
gaya raw ng “fakulti”, sa halip na
“guro”, “kolehiyo” sa halip na
“dalubhasaan”, “miting” sa halip na
“pulong” atbp. Kinikilala ng KWF na
ang “purismo” at “Tagalismo” ay mga
hadlang sa pagpapaunlad ng wikang
pambansa. Subalit, kailangan ding
alalahanin na hindi panghihiram ng
dayuhang leksikon o leksikon buhat sa
iba pang wika ng Pilipinas ang batayan
sa pagklasipika ng dalawa o mahigit
pang barayti na magkakaibang wika.
(Maging ang mga Tagalog sa Batangas
at Bulakan ay nanghihiram din at
nagko- code-switch.) Gaya ng
nabanggit sa itaas, ang
pagkakaunawaan at ang gramatika ay
higit na mapagpasyang batayan.
Idagdag pa rito ang katotohanan na
karamihan ng mga Pilipino ay
tumatawag pa rin sa wikang pambansa
na “Tagalog”. at madaling
maintindihan kung bakit kakaunti
lamang, maliban sa kakarampot sa
akademya, ang naniniwala na ang
“Tagalog” at ang “Filipino” ay
“magkaibang wika.”

8
 Pero may isang malaki at hindi
matatawarang pagkakaiba ang wikang
Tagalog noon at ang wikang pambansa
ngayon. Ang kasalukuyang wikang
pambansa ay ang pangalawang wika ng
nakararaming Pilipino. Mas marami
nang Pilipino ngayon na marunong mag-
Tagalog pero hindi ito ang kanilang
kinagisnan o unang wika. Ito ang
pangalawang wika nila. Ito ang isa sa
tampok na dahilan sa pagtawag dito ng
ibang pangalan—Filipino. Ito rin ang
panlipunang batayan sa paglitaw ng
mga pasalitang barayti ng “Filipino”;
mga barayti na hindi lamang limitado
sa Katagalugan at Kamaynilaan, kundi
sumasaklaw sa Davao, Iloilo, Cebu,
Baguio, Angeles, Cagayan de Oro,
Zamboanga City at sa ibang punong
sentrong lungsod kung saan nagtatagpo
ang magkakaibang grupong etniko. Sa
ngayon, ang barayting
pinakaprestihiyoso ay ang barayti sa
Metro Manila at kanugnog na mga
lugar, na siyang itinuturo ngayon sa
mga paaralan at pinalagaganap ng
masmidya. Pero hindi maipupuwing na

9
ang wikang Tagalog ay naging
pambansa na.

Ang ganitong mga katotohanan,

sa aking palagay, ay hindi nalingid sa
mga gumawa ng mga probisyong
pangwika sa ating konstitusyon.
Nanalig sila na habang nalilinang, ang
wikang pambansa ay dapat payabungin
at pagyamanin pa salig sa umiiral na
mga wika sa Pilipinas at sa iba pang
wika. Idineklara din nila ang wikang
Filipino at ang wikang Ingles bilang
wikang opisyal, pero hindi nila
kinaligtaan na ipahayag din na ang mga
wikang pangrehiyon ay pantulong na
wikang opisyal at midyum ng pagtuturo.
Higit sa lahat, tiniyak nila ang
pagtatayo ng isang komisyon na
“magsasagawa, mag-uugnay at
magtataguyod” ng mga pananaliksik
hindi lamang sa wikang pambansa,
kundi sa iba pang mga wika ng mga
Pilipino. Ang ganitong mga probisyong
pangkonstitusyon ay nagkaroon ng
katuparan sa pagkakapagtibay ng RA
7104 na siyang lumikha sa Komisyon sa
Wikang Filipino.

10
 Ang lohika ng patakarang
multilinggwal sa pagpapaunlad ng mga
wika sa Pilipinas ay unti-unting
tinatanggap ngayon ng mas maraming
mananaliksik sa wika at/o tagagawa ng
patakaran sa ating pamahalaan.
Nitong kamakailan, may isang grupo
ng mga mananaliksik ang naglabas ng
KRT 3 Formulation of the National
Learning Strategies for the Filipino and
English Languages na nagmumungkahi
sa pamahalaan na:

 para sa ECCD (3-5ng taon), ang

paggamit ng wika ng bata sa day
care center. Gagamitin ang
Filipino at English (at Arabic) sa
mga istorya at panitikan;
 para sa Grade 1 hanggang 3, ang
paggamit ng wika ng bata bilang
midyum ng pagkakatuto para sa
lahat ng subject. Gagamitin ang
Filipino at English (at Arabic)
bilang magkahiwalay na subject
para sa oral language
development;

11
  para sa Grade 4 pataas, Filipino
bilang midyum ng pagtuturo para
sa Makabayan at subject na
Filipino at/o panitikan at English
bilang midyum sa Math at Science.
Gagamitin ang wika ng bata bilang
pantulong na wika;
 samantala, sa sekundarya,
magtuturo ng mga language
elective sa wika ng bata, wikang
pangrehiyon, Arabic at anumang
wika sa ibayong dagat;

Ayon sa nasabing dokumento:

“(c)ontrary to being a hindrance, the
languages of children must be
considered as enabling factors on which
student learning and achievement can
be based. The use of the mother tongue
in learning has been found to be the
most effective way to bridge learning in
all subject areas including the
development of future languages. This
is a generalization based on numerous
experiences of other multilingual
countries as well as empirical studies
conducted in the Philippines.”

12
 Ang isang halimbawa ng
empirikal na pag-aaral na nagbibigay-
balidasyon sa bisa ng multilinggwal na
patakaran ay ang resulta ng 2006 NAT
Grade 3 reading test sa dibisyon ng
Kalinga. Sa sampung distritong ito,
tanging ang Lubuagan lamang ang may
first language component, ibig sabihin,
ang unang wika ay siyang ginamit na
midyum ng pagtuturo sa naturang
eskuwelahan, kahit sa science at math.
Ang natitirang siyam na dibisyon ay
sumailalim sa regular na edukasyong
bilinggwal. Ipinakikita ng reading test
na ang distrito ng Lubuagan ang
nakapagtala ng pinakamataas na marka
sa English (76.5%) at Filipino (76.44%).
Ang pumangalawa na distrito ay ang
Tinglayan na nakaiskor ng 64.5% sa
English at 61.4% sa Filipino. Ang
pumangatlo naman ay ang Pasil, na
nakaiskor ng 51.9% sa English at
47.7% sa Filipino.

Ang ganitong mga ebidensya ay

nagpapatotoo na maaaring gawing tulay
ang lokal na wika upang matutuhan ang
English at Filipino. Ang totoo’y

13
maraming mga pag-aaral ang
nagpapakita na ang paggamit ng
wikang hindi-sa- bata ay hindi
makatutulong manapa’y makasasama
pa nga sa pang-akademikong
performance ng bata. Mahalagang
banggitin muli ang mga napatunayan sa
pananaliksik ni Taufeulangaki (2004):

 ang mga bata ay nangangailangan

ng pinakamababa na 12ng taon
upang matutuhan ang kanilang
unang wika;
 ang mga bata ay hindi natututo ng
pangalawang wika nang mas
mabilis kaysa mga matanda;
 ang may edad na bata ay may
higit na kasanayan sa pagkatuto
ng pangalawang wika;
 mas importante ang pag-unlad
pangkognitibo ng bata kaysa
paghantad sa ikalawang wika;

Sa isang hiwalay na artikulo,

nabanggit ko na ang eksklusibong
paggamit ng Ingles at Filipino ay
nagresulta sa tinatawag ni Smolicz,
Nical and Secombe (2000) na

14
inferiorization ng iba pang wika sa
Pilipinas. Ninanakaw ng kasalukuyang
patakarang bilinggwal ang wika ng bata
at hinahalinhan ito ng isang wikang di-
pamilyar at tiwalag sa kanilang kultura
at karanasan. Ang mensahe ng
bilinggwal na edukasyon sa marami
nating mag-aaral ay walang kuwenta
ang kanilang kinagisnang wika. Sa
halip na tingnan bilang resource at
pundasyon ng panimulang kaalaman,
itinuturing ang pagkakatuto ng wikang
sarili na isang malaking kakulangan o
deficiency, o dikaya’y kapansanan. Sa
halip na pagmamahal at pagpapahalaga
sa sariling kultura’t wika, pagkutya at
pagmamaliit sa sarili ang itinuturo ng
kasalukuyang patakaran.

Sinusuportahan ng KWF ang

anumang kampanya na papaghusayin
ang kasanayan sa Ingles ng ating mga
estudyante. Pero kailangang linawin na
ang pinakamabisang paraan ay ang
pagturo dito bilang pangalawang wika.
Ibig sabihin nito, magsimula sa
kinagisnang wika sa unang mga grado.
Kapag mabulas na at matatag na ang

15
kasanayang pangliterasi at
pangkognitibo ng estudyante sa
kinagisnang wika at kultura, ipakilala
ang Ingles at ang Filipino bilang mga
subject. Sa paglaon ay maaari na ring
ituro ang iba pang subject sa Filipino
at Ingles. Gayunpaman, ang katatasan
sa Ingles ay hindi makakamtan lamang
sa eskuwelahan. Sa labas ng
eskuwelahan, kailangang magkaroon
ang mga estudyante ng mga modelo o
huwaran sa pagsusulat at pagsasalita
ng mabuting Ingles, at kasabay nito ng
mga pagkakataon para magamit ang
kanilang kasanayan sa Ingles. Sa
kasalukuyan ay walang sapat na
motibasyon at oportunidad maliban sa
eskuwelahan upang mapaunlad ng mga
estudyante ang kanilang kasanayan sa
Ingles, laluna sa pagsasalita nito.

Ang komitment ng KWF sa “isang

bansa, maraming wika” ay makikita sa
tema at saklaw ng nakaraang
patimpalak na idinaos noong Buwan ng
Wika 2006. Sa simula’t sapul ay
nakasanayan na namin na magdaos
nang taunan ng isang patimpalak

16
lamang, ang tradisyunal na
Gantimpalang Collantes sa sanaysay sa
wikang Filipino. Noong 2006, sa
kauna-unahang pagkakataon ay
nagdaos ang KWF ng magkakahiwalay
na mga timpalak sa pormal na pagsulat
sa Sebwano (tula at maikling kuwento),
Iloko (tula at maikling kuwento),
Hiligaynon (maikling kuwento) at
Pangasinan (tula). Ang nagwaging mga
akda ay nakatipon ngayon sa isang akda
na pinamagatang Ani ng Wika 2006.
Ang tema ng buwan ng wika 2006 ay:
“Ang buwan ng wikang pambansa ay
buwan ng mga wika ng Pilipinas.”

Ngayong taong 2007, pinalawak

namin ang saklaw ng patimpalak para
makasama ang Bikol (maikling kuwento
at sanaysay), Samar-Leyte (tula at
maikling kuwento), Kapampangan
(tula), Meranaw (sanaysay),
Maguindanao (sanaysay) at Tausug
(sanaysay). Ang tema ng buwan ng
wika 2007 ay: “Maraming wika,
matatag na bansa.”

17
 Ang multilinggwal na adhikain ng
KWF ay hindi lamang naipapahayag sa
taunang pagdiriwang ng buwan ng
wika at pagkilala sa mahusay na mga
akdang pampanitikan, kundi sa mga
pangmatagalang programa at
proyektong inako nitong isakatuparan.

Ang mga programa’t proyektong

ito ay naglalayon na makamit ang
sumusunod na pagbabago sa ating
kapaligiran: ang pagpabor ng opinyong
publiko sa multilinggwalismo.
Hanggang ngayon, marami pa rin ang
naniniwala na hindi na kailangang pag-
aralan ang wikang pambansa o ang
ating mga lokal na wika sapagkat “alam
na natin ito.” Laganap pa rin ang
maling pag-iisip na ang pagkakaroon ng
isang wika ay mapagpasya sa pagbubuo
ng isang bansa.

Upang pumabor ang opinyong

publiko sa multilinggwalismo, plano
naming magbigay ng napapanahong
mga impormasyon sa OP, DEPED,
CHED, ang Kongreso at iba pang
ahensya ng gobyerno tungkol sa mga

18
bagay na may kinalaman sa wika.
Makatwiran lamang na ang unang
benepisyaryo ng aming mga
pananaliksik ay ang pamahalaan na rin.

Gusto rin naming lumikha ng

bagong mga kaalamang pangwika at
pampanitikan. Nais naming palakasin
ang: Philippine Lexicography program,
Philippine Grammars Program, ang
National Translation Program, ang
Phonology, Phonetics and Ortography
Program, mga proyekto sa literasiya at
pagtuturo ng wika; Philippine Language
Mapping Project; Bibliography of
Philippine Languages project;
Endangered Languages Program;
Philippine corpus;

Gusto rin naming palaganapin sa

publiko at stakeholder ang
impormasyon at kaalamang pangwika at
pampanitikan. Kayá namin itinatayo
ang: Library and Archives of Philippine
Languages; pinapataas ang kantidad
at kalidad ng mga publikasyon;
nagdadaos ng mga seminar, workshop,
lektyur, at iba pang aktibidad na pang-

19
edukasyon; pinapaganda ang aming
website; nagkakaloob ng mga research
grants o tinutulungan ang mga
stakeholder na makakuha ng mga
research grants; nagtatayo ng mga
language councils sa mga rehiyon;
pinalalakas ang mga kakayahang pang-
IT at pampananaliksik, at sinisikap na
magkaroon ng sarili naming tahanan at
gusali.

Sa pagwawakas, nais kong ibilin

sa inyo ang sinabi ng isang katutubong
Amerikano, isang American Indian,
tungkol sa relasyon ng wika at ng
buhay. Aniya, kailangan natin ang
wikang dayuhan para mabuhay sa
kasalukuyang panahon. Pero kailangan
natin ang wikang sarili, para mabuhay
nang habampanahon.

Magandang umaga sa inyong

lahat.

20
21
22