1

YEHOWA NGAI HPE JAW AI CHYEJU NLANG HTE HPE, NGAI KANING DI DANG
WA LU NA RAI NGA A TA? (Sh.K 116:12)

Chyum Daw a shingdu labau: kadai ka da ai ngu ai hpe tup hkrak n chye lu tim, si hkrung si
htan lam kaw nna hkye la na matu Yehowa kaw akyu hpyi ai shaloi, Yehowa madat ya ai hte
hkye hkrang la ai hkrum ai majaw chyeju dum ai let, shakawn kungdawn ai ga, re ngu ai hpe
chye na lu ga ai ( 116:3,8).
Dai majaw shawng daw de, Yehowa hpa baw galaw ya a ta? ngu ai hpe hkai dan
nna, dai chyeju ni hpe kaning di dang wa lu na rai ta? ngu chyeju kade kaba ai hpe shakawng
hkungga jaw ai re. Dai hpang K.K hte tawn da ai ga shaka hpe kalang bai shagrin nna, shangun
ma kaja zawn tut nawng shakawn kungdawng hkungga jaw nga na re ngu ga sadi jaw ai
mahkawn ga rai nga ai. Dai rai nna "Yehowa ngai hpe jaw ai chyeju hpe ngai kaning di dang wa
lu na rai ta?" ngu ai gaw, ja gumhpraw hku mung, arawng aya hku mung, hpaji beng-ya degree
hku mung Karai Kasang a chyeju hpe dang wa lu na lam n nga ai, ngu ai hpe dum chye ai hte
kaning re ai lam hku Karai Kasang hpe chyeju dum na ngu ai hpe sharin la lu shangun ai lam re.
Karai a up hkang bau sin ai npu hta asak hkrung nna, Karai hpe chyu sha shakawn shagrau let
madat mara sak hkrung na ngu ai hpe myit dum la lu ai lam re. Dai hpe lawu de na hku sharin la
lu ga ai.

1.Chyeju dum ai ngu ai gaw Kam sham ai lam hta ru pawt jung ai lam re.
Ngai kam sham nga nngai (Sh.K 116:10b).
A. Karai Kasang hpe shakawn shagrau let madat mara sak hkrung ai gaw, makam masham hta
galu kaba wa ai lam re. (i) K.K a lam chye chyang ai hta galu kaba wa ai; (ii) myit masin hta K.K
a mai kaja ai lam hpe grau grau chye hkam sha wa ai; (iii) K.K sharawng awng ai hku asak
hkrung mayu ai hta galu kaga wa ai (iv) K.K a hpung shingkang dan hkung hkra asak hkrung ai
lam hta galu kaba wa ai.
B. Karai Kasang hpe shakawn shagrau let madat mara sak hkrung ai gaw, galai shai ai sak
hkrung lam re. Lk 15: 11-32 dam mat ai kasha ga shadawn hta: (i) Yubak a mayam kaw na lawt
lu shangun ai (release){ Bai hpan shalat la ai (Yawhan 1:13 “K.K e shaprat ai”; Yawhan 3:3
“ntsa de na shangai ai”}. (ii) kasha aya bai dagraw (restore) { wenyi lam hta bai hkrung sharawt
la hkrum ai, (Kolo 3:1 “wenyi si nga ai kaw nna, Hkristu hte rau bai hkrungrawt lu ai”; Roma
6:13 “si mat ai kaw nna bai hkrung lu ai”}.(iii) kasha a rawn asam de galai shai shangun ai
(transform){Ask hkrung lam ningnan hpa ap ya hkrum ai (II Kor 5:17 “asak hkrung lam dingsa
galai nna, ningnan hta pra lu ai”; Eph 2:10 “mai kaja ai bungli galaw na matu Hkristu hta hpan
da hkrum ai”; Ehpe 4:24 “tengman ai hte seng ai dinghpring ai hte chyoi pra ai K.K hpan tawn
da ai gawng shingyan ningnan hpe dagraw ai ni tai wa ra ai”}.

2. Karai Kasang hpe shakawn shagrau let madat mara sak hkrung ai gaw tut nawng
Chyeju dum shakawn kungdawn hkungga jaw nga ai sak hkrung lam re.
 2

Hkye hkrang la ngu ai gawm hpe ngai magra jum nna (Sabyi hkungga nawng jau ya na
nngai) (Sh.K 116:13). Yehowa a amying hpe shaga na nngai (I will call upon the name of the
Lord (Sh.K 116: 13,17).
A: Hpa majaw K.K hpe hkungga la ra shakawn kungdawn hkungga jaw a ta?: (1) Karai Kasang
chyu sha galu kaba hkik hkam dik ai Karai re majaw shakawn kungdawn ra ai re. Kaga nat hpara
ni n re. Tsa Dan wa n re. Shingra tara n re. Hpungtang hpaji kung ai masha ni n re. Karai Kasang
hta lai kadai nnga ai ngu ai hpe kam sham ai majaw, hkrung nga lu ai hte hkam la lu ai lam ni
hpe myit dum nna hkungga la ra shagrau hkungga jaw ai lam rai nga ai. (2) N dai prat htawm
hpang prat, asak hkrung lam ting a matu mai kaja ai pahkam jaw ya ai majaw shakawn
kungdawn ra ai re. Shinggyim masha ni a asak hpe tsaw ra manu shadan ai hte, asak a matu,
wenyi n shat, hkum hkrang n shat jaw nga ai ngu ai pahkam lu la ai majaw, hkungga la ra
shagrau hkungga jaw ai lam rai nga ai. (3) Dai ni nan Karai Kasang a kasha hku hkrung nga lu ai
chyeju lu la ai majaw shakawn kungdawn ai lam re. Mungkan ntsa asak hkrung na chyeju lu la ai
ni law law re. Rai tim Karai Kasang hpe n chye ai, hpan madu asak daju hpe n chye ai ni law law
re. Tinang hkum Karai Kasang hpe chye lu ai hte Karai Kasang a bau maka ai asak hkrung lam
hta hkrung nga lu ai majaw, hkungga la ra shagrau hkungga jaw ai lam rai nga ai. (4) Chyeju
baw hkum sum hpa lu la nga ai majaw shakawn kungdawn ai lam re. Shingra tara mung Karai
Kasang hpan da ai. Yawng mayawng gaw Karai Kasang hte seng ai. Shingra tara mung, tinang
galaw shakut lu ai lam mung, Karai Kasang a shaman chyeju n lawm yang kaman li la sha re.
Hpan da ai wa, yu lahku bau maka nga ai wa a chyeju hte rai yang chyu sha, manu dan ai, akyu
kaja pru ai, chyeju baw hkum sum hpa lu la mai ai hpe kam sham ai majaw, hkungga la ra
shagrau hkungga jaw ai lam rai nga ai.
B. Kaning re ai lam ni a matu shakawn kungdawn ra a ta?: Ga shaka dingsa na Israela ni
a labau hpe yu ai shaloi Karai Kasang a chyeju hpe myit dum shakawn kungdawn ai poi lamang
law law nga nga ma ai. Shalai dat ai poi,Pentikoti poi, sum poi, etc zawn re ai ni rai ma ai.
Petikoti poi shani gaw shawng ngai ai nsi nai si ni hpe Yehowa a man e sak jaw let nlung nnan
sha poi hku chyeju dum ai myit masin hte galaw ma ai (J.J 23:17; Pru 23:16; B.Hk 28:26).
Karai Kasang a kashu kasha ni a lak lai ai maka kum la gaw, Madu Yesu Hkristu
a amying ningsang gang nna, Kawa Karai Kasang hpe tut nawng e lam shagu a matu, a shakawn
kungdawn nga ai lam re (Eph 5: 20; I The 5;17). Hkristan ni gaw aten shagu matut manoi K.K a
chyeju hpe shakawn chye na matu tinang hkum tinang shadum nga ra ai. Karai Kasang a tsawra
myit hta hkye hkrang la hkrum ai majaw (II Thes 2;13-14); Hkristu a mai kaja ai sakse garan
gachyan ai ni tai lu ai majaw (I Kor 1;4); makam masham, myit mada shara, tsawra myit hte asak
hkrung lu ai majaw (Kol 1:3-5), akyu hpyi ai hta shakut sharang ai hte shakawn kungdawn nga lu
ai majaw ( Kol 4:2). sasana magam bungli a matu shingdep shingtau tai lu ai majaw ( II Kor
1:11; Phil 1:4-5), ga sadi dung ai karai, mara raw ya ai Karai, tara rap ra ai hku jeyang nga ai
Karai, hkyi ba lit li gun ai ni hpe ban sa shangun ai Karai, hpung shingkang npu hta Wenyi hte
hpring tsup ai hku hkrung nga lu shangun ai Karai, bau sin makawp maga ai Karai, kyu hpyi ai n
sen hpe madat ya nna chyeju jaw nga ai Karai, wenyi & hkum hkrang yawng hte seng ai shaman
chyeju ni jaw nga ai Karai, etc., rai nga ai majaw, shakawn kungdawn ra ai re (Esai 24:14).
C. Gara Hku Shakawn kungdawn na?: Karai Kasang a kashu kasha ni a lak lai ai laklai ai
maka kumla gaw, lam shagu a matu hta Karai Kasang hpe tut nawng e chyeju dum (shakawn
kungdawn) hkungga nawng jau ai lam re ( Ehp. 5:19-20; Phil. 4:6; I Thes 5:18). Shakawn
kungdawn ai ngu ai gaw shagrau sha-a ai (praise), hpyi nem ai (prayer) hte hkungga la ra nawku
 3

daw jau ai (worship) ni lawm nga ai re ( SH.K 95:1-7; 116:17; Kolo 4:2; Shinran 7:12; 11:17).
Dai lam ni yawng a ginchyum gaw, hkrung nga ai hkungga hku Karai a man hta sak hkrung ai
lam re (Rm 12:1-2). Dai gaw chyoi pra ai hte Karai sharawng awng ai wa tai hkra, chyoi pra ai
wenyi lam woi ai hpe hkam la sak hkrung ai lam re. Dinghta ga a myit n hkan dagraw ai; hkum
sai shan a mayam n tai ai; tsatan hte yubak a mayam n tai ai sha K.K a hpung shingkang dan
hkung na matu arawn asam galai nna, sak hkrung ai lam re.
Shakawn kungdawn ai lam n galaw ai gaw, Karai Kasang hpe shagrau shaa lam n galaw
ai wa rai nga ai ( LK 17:16-18).

3. Karai Kasang hpe shakawn shagrau let madat mara sak hkrung ai gaw , ga shaka hpe
grau grau shangang shaking ai lam re. Nye a ga shaka ngai Yehowa hpe raw na nngai , Shi a
myu sha ni a man e, ngai dai lam galaw na nngai (I will pay my vows to the Lord now in the
presence of all His people)(Sh.K 116:14, 18):
“Ngai nanhte a Karai Kasang tai nga na nngai; nanhte mung nye a amyu tai na marin dai”
( N.N 17:7; Pru 6:7; J.J 26:12) ngu ai lam hpe hkan nang hkan sa ra ai ngu tsun ai lam rai nga ai.
Dai majaw Israela amyu ni hpe amyu kaba shatai la na, shaman chyeju jaw na, amying
hpe galu kaba shangun na, chyeju daju tai nga shangun na ngu nna Abraham hpe jaw da ai
ga sadi hpe bai shangang shankang ai shaloi; K.K hpang maga de nna Israela hpe Shi a Sali
wunli tai ai amyu ngu nna, tsawra la ai, manu shadan la ai,shagrau shareng la ai, madu la ai, lak
san lata san la ai lam hpe sang lang dan ai lam re. Dai hta Israela amyu sha langai hkrai gaw
Karai Kasang hpe sha kam sham manoi manat ai, Karai Kasang hte tut nawng mahku mara
matut mahkai kanawn mazum ai, Karai Kasang a ga ni hpe madat mara let Karai Kasang a matu
hkinjawng mungdan hte chyoi pra ai amyu hku sak hkrung ra ai ngu ai lam re.
Karai Kasang a hkinjawng mungdan ngu ai gaw Karai Kasang hpe Hkawhkam ngu
masat ai hte, Karai shatsam ai magam bungli gun hpai na matu daw jau ma tai ai mungdan ngu
tsun mayu ai re.Karai Kasang hte shinggyim masha lapran hkinjawng langai zawn htinglu
htinglai ya ai mungdan; Hkinjawng tai lu ai laksan chyeju, ahkang aya, sari sadang, manu lit ni lu
madu da ai hpe ayan myit dum nna, Karai a man hta sit shang lu ai hkinjawng langai zawn, Karai
e masat la hkrum ai mungdan tai nga hkra gaw gap ra ai hpe shadum ai lam rai nga ai.
Chyoi pra ai amyu ngu ai gaw kaga yu maya amyu baw sang ni hte n bung ai sha, Karai
Kasang a hpung shingkang shadan shadawng na matu lak san ginhka da ai, ap nawng da ai
amyu ngu ai re. Chyoi pra ai Wenyi hku nna Karai Kasang myit masin galai shai ya ai hpe hkam
la let, tinang a myti ra ai lam hpe kau da n htawm, Karai jai lang ai amyu masha tai na matu tsep
kawp ap nawng sak hkrung ai lam re. Karai Kasang sharawng awng ai hkrung nga ai hkungga
hku asak hkrung ai (Roma 12:1-2);Chyoi pra ia Wenyi shanu ai htingnu hku hkam la let sak
hkrung ai lam rai nga ai (I Kor 6:19).
Israela ni dai lam ni hku shanhte a myu sha lam yan hpe gaw gap jang teng sha Karai
Kasang a Sali wunli tai ai amyu tai na re. Karai Kasang a Sali wunli ngu ai gaw (1) Karai
Kasang madu ai ( belonging especially to the Lord)(2) Mungkan hta Karai Kasang a dat kasa tai
let Karai a hpung shingkang shadan shadawng ai ( representing Him in the earth) (3) Karai a yaw
shada da ai lam ni hpe shadik shatup na matu tinang a sak hkrung lam hpe san da ai ( being set
 4

apart unto Him for His purposes)(4) Karai a shaman chyeju hkam la lu ai (a blessed) (5)Shaman
chyeju ginlen ai sai lam tai lu ai (Channel of the blessing) ngu ai lachyum re.

4. Karai Kasang hpe shakawn shagrau let madat mara sak hkrung ai gaw, ga sadi tawn
nna sak hkrung ai lam re.
Ngai na a shangun ma kaja rai nga nngai (Sh.K 116: 15-16). Myit masin matu kadoi ai
(Yerimi (4:4; Tara.J 30:6;; Roma 2:29). Mihka 6:8 Dinghpring ai lam,Tsaw ra matsan dum
ai, hte K.K a man e myit nem let hkan hkawm na lam hku sak hkrung na.
(1) Karai Kasang hta lai nna kaga karai shaje, ja gumhpraw, arawng sadang, hpaji degree ni hpe
n nawku ai., Karai shara kaw n tawn ai (Pru 20:3).
(2) Ndai dinghta ga a myit n hkan dagraw ai sha, Karai Kasang a mai kaja ai sharawng awng ai
hte hkum tsup re ai myit mang lam hpe chye ginhka lu na matu hkrung nga ai, chyoi pra ai hte
Karai Kasang sharawng awng ai hkungga hkum hku shani shagu asak hkrung ra ai ( Rom 12:1-
2).
(3) Yesu baw tai ai hpe hkam la let lam shagu hta galu kaba wa hkra, chyoi pra ai Wenyi a lam
woi ai hku tsaw ra myit hte tengman ai ga tsun nga let asak hkrung ai (Eph 4:15).
(4) Lam shagu hta Karai Kasang a amying ningsang dan hkung na matu asak hkrung ai.
(5) Karai Kasang a sali wunli tai lu na matu sha n rai, Karai Kasang a sali wunli hpe gam jaw lu
ai masha, amyu tai nga lu na matu, Karai Kasang a mungga hpe madat mara ai hte ga shaka hpe
shadik let asak hkrung ai (Pru 19:5-6).
(6) Shinggyim masha – Karai a Kasha – Narzri (Buhkawm 6)
5. Karai Kasang hpe shakawn shagrau let madat mara sak hkrung ai gaw, shaman chyeju
hpe marin marit let sak hkrung ai lam re.
Yehowa K.K gaw tengman ai K.K rai nna, chyeju jaw nga ai majaw lam shagu a matu tut nawng
e shakawn kungdawn nga ra ai re. SH.K 50:23 hta “shakawn kungdawn hkungga jaw ai wa gaw, K.K a
arawng shapraw ai wa rai nga, tinang hkan nang ai lam yaw yu ai wa hpe K.K a hkye hkrang la ai lam
K.K madun na re” shakawn kungdawn ai wa K.K a hpung shingkang shadan shadawng lu ai chye ju lu la
ai ngu tsun da ai re. Dai ni, Tsadan gaw shinggyim masha law law hpe wenyi myi pat kau ya nga ai, myit
masin hpe shamak kau ya nga ai. Dai majaw law law wa shingra tara kaw mahta nna asak hkrung nga ma
ai. Shingra tara hku masha byin wa ai. Gam maka a majaw re ngu nna hpan da ai K.K hpe n chye ai shah
pan da ai aria ni hpe karai shadu let wenyi myi sin mak nga ai ni law law re. Nkau mi dat jasat 4 kaw na
nga yawng dang hta byin kunghpan wa ai kaw shinggyim masha byin wa ai ngu kam ma ai. Nkau mi
evolution theory yat yat byin kung hpan wa ai masa hku shinggyim masha byin wa ai ngu kam nga ma ai.
Mahte 5:45 hta K.K kaja ai ni hte n kaja ai ni a ntsa jan hpe pru shangun nga ai rai nna, ding
hpring ai ni the n ding hpring ai ni a ntsa e marang jahtu ya nga ai re. Dai hpe n chye ai ni nsi naisi the sut
rai ni, hpaji byeng ya ni hpe shingra tara hku lu ai ngu shadu nga ma ai. Karai hpe tam tam, n tam tam
asak hkrung lu nga ai ngu wenyi myi kyaw mat ma nga ma ai. Dai ni law law wa ja gumhpraw sut gan the
pyaw lu ai aten hpe sha a lu ai ngu hkam la nga ma ai. Hkristan nig aw lam shagu hta chyeju kaba la nga
ai ngu shakawn kungdawn lu ai myit masin lu madu da lu ai ni re. Kabu ai aten hta mung K.K rau nga ai
majaw chyeju re. Yawn hkyen ai aten hta mung K.K rau nga nga ai majaw chyeju re. N grin ai shingra
tara hta hkrung nga tim K.K the rau re majaw chyeju re. Htani htana prat dingsa na matu mung K.K
 5

pahkam jau da ai kaw hkrung lu ai majaw chyeju re ngu shakawn lug a ai. Ehpe 5:1-20 hti ai shaloi
Hkristan ni gaw nsin mak ra asak hkrung lam n re. Yesu Hkristu hta e nhtoi rai nga lu ai ni re. Tinang
hkum chye na ai lam hta K.K hkrang bung sumla hte hpan da ai. Dai majaw asak hkrung lam gaw K.K
kaw nah pang ra ai. Hpan da ai wa a chyeju hte sha hkrung nga lu ai ngu ai lam ni hpe kam sham ai
majaw, lam shagu hta K.K a chyeju mu mada lu ai ni re. Dai majaw lam shagu a matu shakawn
kungdawn nga lu ai re.

Ga Hpungdim
Shinggyim masha gaw n hkum tsup ai. Gawng kya ai ni hkrai re. K.K a man de sit shang ai shaloi tinang
hkum tinang dai hpe myit dum let sit shang ra ai. Karai a shaman chyeju hte sha n rai dam yang gaw, ngai
hpa n rai nga ai, ngai lu ai sut rai ni hpa n rai nga ai, ngai chye ai hpaji ni hpa n rai nga ai, ngai lu ai
arawng aya ni hpa n rai nga ai ngu ai hpe myit dum let sit shang ra ai. K.K a shaman chyeju hte rai yang
chyu sha asak hkrung lam gaw, lachyum pru wa ai, manu dan wa ai, achyu rawng wa ai ngu ai, galu kaba
wa mai ai hpe hkam la let sit shang ra ai.

Ginlen shalai ai,

Rev.Dr. Lahpai Awng Li
MIT, Insein.