ΕΛΛΗΝΙΚΟ ΑΝΟΙΚΤΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ

ΣΧΟΛΗ ΑΝΘΡΩΠΙΣΤΙΚΩΝ ΣΠΟΥΔΩΝ

ΠΣ ΣΠΟΥΔΕΣ ΣΤΟΝ ΕΥΡΩΠΑΪΚΟ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟ

ΘΕ ΕΠΟ31:

Οι Επιστήμες της Φύσης και του Ανθρώπου στην Ευρώπη

ΘΕΜΑ 2ΗΣ ΕΡΓΑΣΙΑΣ

H στροφή στην εμπειρική μελέτη της φύσης από τον Ύστερο Μεσαίωνα έως και
τον Γαλιλαίο.

Η εμπειρική μελέτη αποτελούσε έναν από τους τρόπους προσέγγισης για την
απόκτηση αξιόπιστης γνώσης για τη φύση. Ωστόσο, σε όλη την περίοδο από τον
Μεσαίωνα έως και την Επιστημονική Επανάσταση σημειώνονται σημαντικές
διαφοροποιήσεις και αλλαγές σε ότι αφορά την έννοια και τον ρόλο της εμπειρικής
έρευνας. Αυτές ακριβώς οι διαφοροποιήσεις σε συνδυασμό και με άλλα σημαντικά
νέα στοιχεία σύλληψης και περιγραφής του κόσμου οδηγούν τον 17ο αιώνα στην
συγκρότηση ενός νέου κοσμοειδώλου και καθιστούν έκτοτε την νεωτερική
πειραματική μεθοδολογία θεμέλιο της σύγχρονης επιστήμης.

1) Κατά τον Ύστερο Μεσαίωνα σημειώθηκε στροφή στην εμπειρική μελέτη της
φύσης. Τεκμηριώστε αυτή την άποψη αναδεικνύοντας τους λόγους και αναφερθείτε
σε τουλάχιστον δύο χαρακτηριστικά παραδείγματα: ένα που να αναφέρεται στο έργο
των πειραματιστών του 13ου αιώνα (Grosseteste, R. Bacon) και ένα στο έργο των
νομιναλιστών του 14ου αιώνα (Ockham, Buridan, και Oresme). (600 λέξεις)

2. «Αυτοί που έχουν ασχοληθεί με την επιστήμη ήταν μέχρι τώρα είτε άνθρωποι του
πειράματος είτε άνθρωποι του δόγματος. Οι άνθρωποι του πειράματος είναι όπως το
μυρμήγκι, απλώς συλλέγουν και χρησιμοποιούν. Οι άνθρωποι του λογισμού μοιάζουν
με αράχνες, που υφαίνουν ιστούς από την ίδια την ουσία τους. Όμως η μέλισσα
διαλέγει την μέση οδό: συλλέγει το υλικό της από τα άνθη του κήπου και του αγρού,
όμως το χωνεύει και το μεταμορφώνει με μια δύναμη δική της. Το γνήσιο έργο της
φιλοσοφίας δεν διαφέρει από της μέλισσας. Αφού ούτε εξαρτάται αποκλειστικά ή
κυρίως από τις δυνάμεις του λογικού, κι ούτε δέχεται παθητικά την ύλη που συλλέγει
από τη φυσική ιστορία και τα μηχανικά πειράματα αποθηκεύοντάς την στη μνήμη
όπως έχει, αλλά την αποθηκεύει αλλαγμένη και χωνευμένη. Συνεπώς πολλά έχουμε
να ελπίζουμε από μια στενότερη και καθαρότερη συμμαχία ανάμεσα σ’ αυτές τις δύο
δυνάμεις, την πειραματική και την ορθολογική, τέτοια που δεν έχει γίνει ποτέ στο
παρελθόν» (Francis Bacon, Novum Organum, Βιβλίο πρώτο, XCV). Με βάση το
παραπάνω απόσπασμα, να αναπτυχθεί η προβληματική του Bacon αναφορικά με τη
σημασία της εμπειρικής μελέτης της φύσης, τον χαρακτήρα και τον ρόλο του
πειράματος σε αυτή. Ποιες ομοιότητες και ποιες διαφορές παρουσιάζει η εμπειρική
θεωρία της επιστήμης του Bacon από την μεσαιωνική εμπειρική έρευνα; (500 λέξεις)
3. Παρά την καθαρά εμπειρική αντίληψη της επιστήμης που πρέσβευε ο Bacon τα
θεμέλια της σύγχρονης επιστήμης τίθενται με το έργο του Γαλιλαίου. Αναλύστε τις
μεθοδολογικές αρχές του Γαλιλαίου αναδεικνύοντας ταυτόχρονα τους παράγοντες
που διαφοροποιούν την νεωτερική πειραματική μεθοδολογία που θεμελίωσε σε
συνδυασμό με τις βασικές εννοιολογικές αλλαγές και τα νέα στοιχεία σύλληψης και
περιγραφής της φύσης που υπεράσπιζε και που οδήγησαν τελικά στην συγκρότηση
ενός νέου κοσμοειδώλου. Τέλος, ανασυγκροτείστε πολύ σύντομα (σε μια παράγραφο)
τα βασικά στοιχεία που θεωρείτε ότι αποτελούν τα θεμέλια της νεωτερικής επιστήμης
και την διακρίνουν από τις προηγούμενες προσπάθειες προσέγγισης και κατανόησης
της φύσης. (800 λέξεις)

ΟΔΗΓΙΕΣ

Η εργασία θα απαντά στα συγκεκριμένα Ερωτήματα δομημένη ως δοκίμιο, χωρίς

Πρόλογο, αλλά με Επίλογο που θα συνοψίζει τα συμπεράσματά σας και θα
αναδεικνύει το κοινό εννοιολογικό νήμα ανάμεσα στα τρία ερωτήματα (μέχρι 100
λέξεις). Το σώμα της εργασίας θα χωρίζεται σε τρία μέρη που θα αντιστοιχούν στα
Ερωτήματα του Θέματος.

Συνολικός αριθμός λέξεων 1.800 έως 2.000.

Διευκρινίζεται ότι η απάντηση κάθε Ερωτήματος δεν θα πρέπει να αποκλίνει

περισσότερο από +/-10% του αριθμού λέξεων που αναγράφεται σε παρένθεση.
Υπερβολικά μικρότερες ή μεγαλύτερες ΓΕ δεν θα γίνονται δεκτές.

Καταληκτική ημερομηνία υποβολής στο study:

Δευτέρα, 11 Ιανουαρίου 2016, 11:59 μμ

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ

1. Ασημακόπουλος Μ. και Τσιαντούλας Α. (2008), Οι Επιστήμες της Φύσης και του

Ανθρώπου στην Ευρώπη (Τόμος Α’), Πάτρα: ΕΑΠ.
2. Βαλλιάνoς Π. (2008), Οι Επιστήμες της Φύσης και του Ανθρώπου στην Ευρώπη
(Τόμος Β’), Πάτρα: ΕΑΠ.
3. Καλδής Β. (επιμ.) (2008), Κείμενα Ιστορίας και Φιλοσοφίας των Επιστημών,
Πάτρα: ΕΑΠ. [κεφάλαιο 5].

Αναγνώσματα για μεγαλύτερη εμβάθυνση

1. Biagioli, M., Ο Γαλιλαίος αυλικός: Η πρακτική της επιστήμης στο πλαίσιο της
κουλτούρας της απολυταρχίας, μετάφραση Η. Καρκάνης, Αθήνα: Κάτοπτρο, 2006.

2. Butterfield, Herbert: Η καταγωγή της σύγχρονης επιστήμης (1300-1800), μτφ.

Αρζόγλου, Ιορδάνης, Μορφωτικό Ιδρυμα Ενθικής Τραπέζης, Αθήνα, 2005.

3. Crombie, A.C.: Από τον Αυγουστίνο στο Γαλιλαίο, Τόμος Α’, μτφ. Τσίρη Θεοδώρα,
Αρζόγλου Ιορδάνης, Μορφωτικό Ίδρυμα Εθνικής Τραπέζης, Αθήνα, 1994.
4. Crombie, A.C.: Από τον Αυγουστίνο στο Γαλιλαίο, Τόμος Β’, μτφ. Ιατρίδου
Μαριλένα, Κούρτοβικ Δημοσθένης, Μορφωτικό Ίδρυμα Εθνικής Τραπέζης, Αθήνα,
1992.

5. Drake, S., Γαλιλαίος, μτφ. Τ. Κυπριανίδης, Πανεπιστημιακές Εκδόσεις Κρήτης,

Ηράκλειο, 1993.

6. Duhem, P., Σώζειν τα Φαινόμενα, εισαγωγή, μτφ. – επιμ. Δ. Διαλέτης, Γ.

Χριστιανίδης, Αθήνα, Νεφέλη, 2007.

7. Gillispie, C.C., Στην Κόψη της Αλήθειας: Η εξέλιξη των επιστημονικών ιδεών από
το Γαλιλαίο ως τον Einstein, μετάφραση Δ. Κούρτοβικ, Μορφωτικό Ίδρυμα Εθνικής
Τραπέζης. Αθήνα, 1986.

8. Grant, Edward : Οι φυσικές επιστήμες στο Μεσαίωνα, μτφ. Σαρίκας, Ζήσης,

Πανεπιστημιακές Εκδόσεις Κρήτης, Ηράκλειο, 2004.

9. Koyré, A., Δυτικός Πολιτισμός, μτφ. Β. Κάλφας και Ζ. Σαρίκας, Υψιλον, Αθήνα,
1991.

10. Rossi, P., Η γέννηση της σύγχρονης επιστήμης στην Ευρώπη, μτφ.-επιμ. Π.
Τσιαμούρας, Ελληνικά Γράμματα, Αθήνα, 2004.

11. Westfall, Richard S.: Η συγκρότηση της σύγχρονης επιστήμης, μτφ. Ζήση, Κρινώ,
Πανεπιστημιακές Εκδόσεις Κρήτης, Ηράκλειο, 1993.

12. Αργυροπούλου Ρ., Στείρης Γ., Πατηνιώτης Μ., Παπανελοπούλου Φ.,

Χριστοπούλου Χ., Γαβρόγλου Κ., Οι Μεγάλες Δίκες: Η Δίκη του Γαλιλαίου, επιμέλεια
Κ. Καρτάλης, Β. Λάζου, Α. Ψαρομηλίγκου, Χ. Κ. Τεγόπουλος Εκδόσεις ΑΕ, Αθήνα,
2011.