1

2
3
4
IZBOR REŽIMA OBRADE

Analitički – proračun na osnovu parametara obradljivosti

Stezanje 01

Zahvat 01. Spoljašnja poprečna gruba obrada čeone površine  40

Dubina rezanja, a=1.5 mm

Geometrija alata: =45o, 1=45o, r=0.8 mm (usvojeno prema držaču)
=5o, =6o, =0o (T 5.12.1a, T 5.3.2b)
Držač tipa CSDP, bxh=20x20 (T. 5.3.2.b)
Pločica SPUN

Izbor koraka
- Korak s obzirom na otpornost alata:

 doz
s '  y1 , mm / o
C o  C k1  a x1  k F

gdje je: doz=200-250 [N/mm2], dozvoljeni napon na savijanja za materijal noža,

5
 doz=220 [N/mm2], usvojeno
Co=(6f+2.4ef-0.7)/b2e [mm-2], konstanta stezanja alata za tip držača CTDP,
f=ln/h=1.5 (preporučena vrijednost), e=h/b=20/20=1
bxh, poprečni presjek drške noža
ln, slobodna dužina noža
Co=(61.5+2.411.5-0.7)/2021=0.02975 [mm-2]
Ck1, [N/mm2], specifična glavna sila rezanja (T. 9.1.2)
Ck1=1500 [N/mm2]
x1, y1, parametri obradljivosti (T. 9.1.2)
x1= 1
y1=0.75
kF= kFM kF kF=1.0411.04=1.082
kFM=(180/170)0.75=1.04, uticaj materijala obratka
kF=1, uticaj glavnog napadnog ugla 
kF=1.04, uticaj grudnog ugla  (interpolacijom)

 doz 220
s'  y1  0.75
C o  C k1  a  k F
x1
0.02975  1500  1.51  1.082
s '  4.39  mm / o
Usvaja se prva niža standardna vrijednost s’=4 [mm/o], T-6.2.2
- Koraci s obzirom na kvalitet obrađene površine i krutost sistema mašina-alat-obradak, se u
slučaju čeone poprečne obrade ne računaju.
- Preporučena vrijednost koraka iz tablica:
Za klasu kvaliteta N10 prema T. 2.1.3 je Ra=12.5 m. Za dato Ra i poznatu geometriju alata,
odnosno, r=0.8 mm i =45o i 1=45o je, prema T. 2.3.5, Rz=49.3 m i s=0.553 mm/o.
Obzirom da na mašini koju smo izabrali ne postoji navedena vrijednost posmaka (koraka),
potrebno je za dati faktor geometrijske promjene prenosnika s=1.12, iz T. 6.2.2 odabrati
standardnu vrijednost koraka (prvu bližu i najčešće manju vrijednost), pa je:
sp=0.5 [mm/o]

- Mjerodavan posmak je posmak s manjom vrijednošću:

so=min(s', sp)= min(4.39; 0.5)
so=0.5 [mm/o]

6
Izbor brzine rezanja i određivanje broja obrtaja
 Broj obrtaja s obzirom na puno iskorištenje postojanosti alata od T=90 min (T.
5.12.2b – pojedinačna proizvodnja, ručno upravljanje mašinom i tvrdi metal TM) se
izračunava kao:
320  Cv  kv
nA  ,  o / min 
D  T m  a x  soy
320  780  0.735
nA 
40  900.38 1.50.11  0.50.17
nA  892.6  o / min 

gdje je:
Cv=780, konstanta brzine rezanja
x=0.11
parametri obradljivosti T - 9.1.1.a
y=0.17
m=0.38
kV= kVS kVO kVM=0.71.051=0.735 ( T-9.1.1.b, pripremak sa korom, obradljivost
dobra i stanje mašine normalno)

 Broj obrtaja s obzirom na puno iskorištenje snage mašine

1.91 107  PM 
nM  ,  o / min 
D  Ck1  a x1  soy1  k F
1.91 107  5.5  0.8
nM 
40 1500 1.51  0.50.75 1.082
nM  1451.4  o / min 

- Mjerodavan je manji broj obrtaja nA koji lezi između dva standardna broja obrtaja:
nm<nA<nm+1
710<892.6<1000
pa je:
1/ y 1/ 0.17
 n   892.6 
sm 1  so  A   0.5    0.256  0.25  mm / o  (T-6.2.2.a)
 nm 1   1000 
Mjerodavna brzina kretanja
ns=max{nmso; nm+1sm+1}=max{7100.5; 10000.25}={355;250}=355 [mm/min]
(sa nsmax se postiže manje mašinsko vrijeme obrade – kraća obrada)

7
Glavno vrijeme obrade
Prema T-3.1, glavno vrijeme obrade za ovaj zahvat se računa prema izrazu:
L l  l1  l2 20  3.5  2
tg  i  i  1
ns ns 710  0.5
tg  0.072  min 

gdje je:
D 40
l   20  mm 
2 2
a 1.5
l1   (0.5  2)   2  3.5  mm 
tg tg 45o
l2  (0.5  2)  2  mm 

Efektivna tehnološka brzina rezanja je:

  D  n   40  710
vT    89.2  m / min 
1000 1000
Snaga rezanja zahvata se racuna prema:
y
D  Ck1  a x1  so 1  k F    n
P ,  kW 
60  106
40  1500  1.5  0.50.75 1.082    710
P
60  106
P  2.15  kW   PM  5.5  0.8  4.4  kW 
Tabelarno određivanje snage rezanja:
Specifična snaga, za ovaj zahvat, za tup alat, iznosi (T-8.7.1)
p=0.064 kW/cm3/min
Snaga rezanja se dobije prema izrazu (T-8.7.2)
asv   D a s n   40 1.5  0.5  710  0.064
P p p
2 2000 2000
P  2.14  PM   5.5  0.8  4.4  kW 

8
Zahvat 03. Uzdužna gruba obrada na prečnik  35
D=40 mm, d=36.3 mm pa je dubina rezanja a=(40-36.3)/2=1.85 mm
Dubina rezanja, a=1.85 mm
Geometrija alata: =91o, 1=29o, r=0.4 mm , =5o, =6o, =0o (T 5.12.1a, T 5.3.2i)
Držač tipa CTGP, bxh=20x20 (T. 5.3.2.i)
Pločica TPUN

Izbor koraka
- Korak s obzirom na otpornost alata:

 doz
s '  y1 , mm / o
C o  C k1  a x1  k F

gdje je: doz=200-250 [N/mm2], dozvoljeni napon na savijanja za materijal noža,

doz=220 [N/mm2], usvojeno
Co=(6f+2.1ef-0.65)/b2e [mm-2], konstanta stezanja alata za tip držača CTGP,
f=ln/h=1.5 (preporučena vrijednost), e=h/b=20/20=1
bxh, poprečni presjek drške noža
ln, slobodna dužina noža
Co=(61.5+2.111.5-0.65)/2021=0.02875 [mm-2]

9
 Ck1, [N/mm2], specifična glavna sila rezanja (T. 9.1.2)
Ck1=1500 [N/mm2]
x1, y1, parametri obradljivosti (T. 9.1.2)
x1= 1
y1=0.75
kF= kFM kF kF=1.040.891.04=0.962
kFM=(180/170)0.75=1.04, uticaj materijala obratka
kF=0,89, uticaj glavnog napadnog ugla =91o
kF=1.04, uticaj grudnog ugla  (interpolacijom)

 doz 220
s '  y1  0.75
Co  Ck1  a  k F
x1
0.02875 1500 1.851  0.962
s '  4.07  mm / o
Usvaja se prva niža standardna vrijednost s’=4 [mm/o] T-6.2.2
- Korak s obzirom na kvalitet obrađene površine

s ''  8  r  Rt ,  mm / o 
gdje je:
r=0.4 mm, radijus zaobljenja vrha alata
Rt, mm, teoretska visina neravnina profila obrađene površine i odgovara maksimalnoj
visini neravnina Rmax (usvajati Rz iz priručnika – T-2.3.5)
Za N10 i r=0.4 mm je Rt=Rz=49.6 m= 0.0496 mm, pa je:

s ''  8  r  Rt  8  0.4  0.0496

s ''  0.398  mm / o 
Usvaja se prva niža standardna vrijednost: s''=0.355 [mm/o] T-6.2.2
- Korak s obzirom na krutost sistema mašina-alat-obradak
U ovom slučaju nakon grube dolazi još i fina obrada pa se posmak računa prema

2  E  I
s '''  y1 ,  mm / o 
0.8    Ck1  a x1  l 3  k F
gdje je:
2=1.3 mm, dodatak za finu obradu cilindrične površine 35
E=22.2105 [N/mm2], modul elastičnosti materijala obratka
I=0.04do4=0.0436.34=69 452.276 [mm4]

10
 , koeficijent stezanja obratka (=1/3 – konzolno stezanje; =1/48 – stezanje između
šiljaka;  =1/100 – stezna glava – šiljak)

2  E  I 1.3  2.1  105  69452.276

s '''  y1 
0.8    Ck1  a x1  l 3  k F 0.75 0.8  1  1500 1.851 1073  0.962
110
s '''  4831.67  mm / o 
Dobijena vrijednost koraka dokazuje da je radni predmet veoma krut i da njegove
elastične deformacije pod dejstvom sila rezanja praktično ne utiču na tačnost obrade.
Kako se koraci s'' i s''' odnose uslov postizanja odgovarajuće tačnosti i kavliteta obrade
između ova dva koraka se određuje mjerodavan korak sk
sk=min(s'', s''')=min(0.355, 4831.67)
sk=s''=0.355 [mm/o]
Za ovu vrijednost koraka potrebno je provjeriti sljedeći uslov:

 2 0.4    Ck1  a 1  sk 1  k F  l
x y 3 2
sk
  C
2 EI 8r
gdje je: C, mm, dubina defektnog (T-2.4.1)
Za grubo struganje C=60 m
1
0.4   1500 1.851  0.3550.75  0.962 107 3
1.3 110 0.3552
   0.06
2 2.1  105  69452.276 8  0.4
0.65  0.1
Rješenje s''' nema praktičnog značaja jer se obrada ne smije vršiti posmakom većim od s''
zbog ugrožavanja kvaliteta obrađene površine.
Dakle, korak sk se prema navedenoj nejednakosti moze još povećavati, ali se zbog
narušavanja kvaliteta obrađene površine korak s'' ne smije mijenjati.
Mjerodavna vrijednost koraka je:
so=min(s', sk)=min(4, 0.355)
so=0.355 [mm/o]

- Preporučena vrijednost koraka iz tablica:

Za klasu kvaliteta N10 prema T. 2.1.3 je Ra=12.5 m. Za dato Ra i poznatu geometriju alata,
odnosno, r=0.4 mm i =91o i 1=29o je, prema T. 2.3.5, Rz=49.6 m i s=0.386 mm/o.

11
Obzirom da na mašini koju smo izabrali ne postoji navedena vrijednost posmaka (koraka),
potrebno je za dati faktor geometrijske promjene prenosnika s=1.12, iz T. 6.2.2 odabrati
standardnu vrijednost koraka (prvu bližu i najčešće manju vrijednost), pa je:
sp=0.355 [mm/o]

Obzirom da se racunska i tabelarna vrijednost poklapaju konačno usvajamo mjerodavan

posmak : so=0.355 [mm/o]

Izbor brzine rezanja i određivanje broja obrtaja

 Broj obrtaja s obzirom na puno iskorištenje postojanosti alata od T=90 min (T. 5.12.2b –
pojedinačna proizvodnja, ručno upravljanje mašinom i tvrdi metal TM) se izračunava kao:
320  Cv  kv
nA  ,  o / min 
D  T m  a x  soy
320  780  0.735
nA 
40  900.38 1.850.11  0.3550.17
nA  924.55  o / min 

gdje je:
Cv=780, konstanta brzine rezanja
x=0.11
parametri obradljivosti T - 9.1.1.a
y=0.17
m=0.38
kV= kVS kVO kVM=0.71.051=0.735 ( T-9.1.1.b, pripremak sa korom, obradljivost
dobra i stanje mašine normalno)
 Broj obrtaja s obzirom na puno iskorištenje snage mašine
1.91 107  PM 
nM  ,  o / min 
D  Ck1  a x1  soy1  k F
1.91 107  5.5  0.8
nM 
40 1500 1.851  0.3550.75  0.962
nM  1711.3  o / min 

- Mjerodavan je manji broj obrtaja nA koji lezi između dva standardna broja obrtaja:
nm<nA<nm+1
710<924.5<1000
pa je:

12
 1/ y 1/ 0.17
 n   924.5 
sm 1  so  A   0.355    0.223  0.2  mm / o  (T-6.2.2.a)
 nm 1   1000 
Mjerodavna brzina kretanja
ns=max{nmso; nm+1sm+1}=max{7100.355; 10000.2}={252;200}=252 [mm/min]
(sa nsmax se postiže manje mašinsko vrijeme obrade – kraća obrada)
Glavno vrijeme obrade
Prema T-3.1, glavno vrijeme obrade za ovaj zahvat se računa prema izrazu:
L l  l1  l2 105.5  2
tg  i  i  1
ns ns 710  0.355
tg  0.43  min 

gdje je:
l  105.5  mm
l1  (0.5  2)  2  mm 
l2  0  mm 

Snaga rezanja zahvata se racuna prema:

D  Ck1  a x1  so 1  k F    n
y

P ,  kW 
60  106
40  1500  1.85  0.3550.75  0.962    710
P
60  106
P  1.825  kW   PM  5.5  0.8  4.4  kW 

13
Zahvat 04. Uzdužna gruba obrada na prečnik 20 (20+ 2=21.2 mm)
D=36.3 mm, d=21.2 mm pa je dubina rezanja a=(36.3-21.2)/2=7.55 mm
Dubina rezanja, a=7.55 mm
Geometrija alata: =91o, 1=29o, r=0.4 mm , =5o, =6o, =0o (T 5.12.1a, T 5.3.2i)
Držač tipa CTGP, bxh=20x20 (T. 5.3.2.i)
Pločica TPUN

Izbor koraka
- Korak s obzirom na otpornost alata:

 doz
s '  y1 , mm / o
C o  C k1  a x1  k F

gdje je: doz=200-250 [N/mm2], dozvoljeni napon na savijanja za materijal noža,

doz=220 [N/mm2], usvojeno
Co=(6f+2.1ef-0.65)/b2e [mm-2], konstanta stezanja alata za tip držača CTGP,
f=ln/h=1.5 (preporučena vrijednost), e=h/b=20/20=1
bxh, poprečni presjek drške noža
ln, slobodna dužina noža
Co=(61.5+2.111.5-0.65)/2021=0.02875 [mm-2]
Ck1, [N/mm2], specifična glavna sila rezanja (T. 9.1.2)

14
 Ck1=1500 [N/mm2]
x1, y1, parametri obradljivosti (T. 9.1.2)
x1= 1
y1=0.75
kF= kFM kF kF=1.040.891.04=0.962
kFM=(180/170)0.75=1.04, uticaj materijala obratka
kF=0,89, uticaj glavnog napadnog ugla =91o
kF=1.04, uticaj grudnog ugla  (interpolacijom)

 doz 220
s '  y1  0.75
Co  Ck1  a  k F
x1
0.02875 1500  7.551  0.962
s '  0.624  mm / o 
Usvaja se prva niža standardna vrijednost s’=0.56 [mm/o] T-6.2.2
- Korak s obzirom na kvalitet obrađene površine

s ''  8  r  Rt ,  mm / o 
gdje je:
r=0.4 mm, radijus zaobljenja vrha alata
Rt, mm, teoretska visina neravnina profila obrađene površine i odgovara maksimalnoj
visini neravnina Rmax (usvajati Rz iz priručnika – T-2.3.5)
Za N10 i r=0.4 mm je Rt=Rz=49.6 m= 0.0496 mm, pa je:

s ''  8  r  Rt  8  0.4  0.0496

s ''  0.398  mm / o 
Usvaja se prva niža standardna vrijednost: s''=0.355 [mm/o] T-6.2.2
- Korak s obzirom na krutost sistema mašina-alat-obradak
U ovom slučaju nakon grube dolazi još i fina obrada pa se posmak računa prema

2  E  I
s '''  y1 ,  mm / o 
0.8    Ck1  a x1  l 3  k F
gdje je:
2=1.2 mm, dodatak za finu obradu cilindrične površine 20
E=22.2105 [N/mm2], modul elastičnosti materijala obratka
I=0.04do4=0.0421.24=8079.853 [mm4]
, koeficijent stezanja obratka (=1/3 – konzolno stezanje; =1/48 – stezanje između

15
 šiljaka;  =1/100 – stezna glava – šiljak)
l=107 mm (noz prelazi preko polovine ukupne duzine obrade)

2  E  I 1.2  2.1  105  8079.853

s ''' 
y1 
0.8    Ck1  a x1  l 3  k F 0.75 0.8  1  1500  7.551  1073  0.962
110
s '''  57.85  mm / o 
Kako se koraci s'' i s''' odnose uslov postizanja odgovarajuće tačnosti i kavliteta obrade
između ova dva koraka se određuje mjerodavan korak sk
sk=min(s'', s''')=min(0.355, 57.85)
sk=s''=0.355 [mm/o]
Za ovu vrijednost koraka potrebno je provjeriti sljedeći uslov:

 2 0.4    Ck1  a 1  sk 1  k F  l
x y 3 2
sk
  C
2 EI 8r
gdje je: C, mm, dubina defektnog (T-2.4.1)
Za grubo struganje C=60 m
1
0.4   1500  7.551  0.3550.75  0.962  1073
1.2 110 0.3552
   0.06
2 2.1  105  8079.853 8  0.4
0.6  0.11
Rješenje s''' nema praktičnog značaja jer se obrada ne smije vršiti posmakom većim od s''
zbog ugrožavanja kvaliteta obrađene površine.
Mjerodavna vrijednost koraka je:
so=min(s', sk)=min(0.56, 0.355)
so=0.355 [mm/o]

- Preporučena vrijednost koraka iz tablica:

Za klasu kvaliteta N10 prema T. 2.1.3 je Ra=12.5 m. Za dato Ra i poznatu geometriju alata,
odnosno, r=0.4 mm i =91o i 1=29o je, prema T. 2.3.5, Rz=49.6 m i s=0.386 mm/o.
Obzirom da na mašini koju smo izabrali ne postoji navedena vrijednost posmaka (koraka),
potrebno je za dati faktor geometrijske promjene prenosnika s=1.12, iz T. 6.2.2 odabrati
standardnu vrijednost koraka (prvu bližu i najčešće manju vrijednost), pa je:
sp=0.355 [mm/o]

16
Obzirom da se racunska i tabelarna vrijednost poklapaju konačno usvajamo mjerodavan
posmak : so=0.355 [mm/o]

Izbor brzine rezanja i određivanje broja obrtaja

 Broj obrtaja s obzirom na puno iskorištenje postojanosti alata od T=90 min (T. 5.12.2b –
pojedinačna proizvodnja, ručno upravljanje mašinom i tvrdi metal TM) se izračunava kao:
320  Cv  kv
nA  ,  o / min 
D  T m  a x  soy
320  780 1.05
nA 
36.3  900.38  7.550.11  0.3550.17
nA  1246.8  o / min 

gdje je:
Cv=780, konstanta brzine rezanja
x=0.11
parametri obradljivosti T - 9.1.1.a
y=0.17
m=0.38
kV= kVS kVO kVM=11.051=1.05 ( T-9.1.1.b, pripremak sa korom (skinuta u prethodnom
zahvatu, obradljivost dobra i stanje mašine normalno)
 Broj obrtaja s obzirom na puno iskorištenje snage mašine
1.91 107  PM 
nM  ,  o / min 
D  Ck1  a x1  soy1  k F
1.91107  5.5  0.8
nM 
36.3 1500  7.551  0.3550.75  0.962
nM  462  o / min 

- Kako je nM < nA određuje se broj prolaza prema najvećem dozvoljenom koraku (T-
8.1.1 – nastavak 4)
y1 0.75
s   1 
x1 1
i   max      2.17
 so   0.355 
pa se usvaja i=2 prolaza.
Dubina rezanja je sada:
a 7.55
a'    3.75  mm 
i 2

Nova vrijednost koraka je:

17
 x1 1
s  soi  0.355  2
' y1 0.75
 0.89  mm / o 
Odnosno, usvaja se prva niza standardna vrijednost s'=0.8 [mm/o].
Mjerodavan broj obrtaja, za dalji proračun, je nM'=nM=462 [o/min]
Ovaj broj obrtaja se nalazi između dva standardna broja:
355<462<500
Za nM<nA vazi:
1/ y1
n '   462 
1/ 0.75

sm 1  so  M   0.8    0.72  0.71  mm / o  (T-6.2.2.a)

 nm 1   500 

Mjerodavna brzina kretanja

ns=max{nmso; nm+1sm+1}=max{3550.8; 5000.71}={284;355}=355 [mm/min]
(sa nsmax se postiže manje mašinsko vrijeme obrade – kraća obrada)
Glavno vrijeme obrade
Prema T-3.1, glavno vrijeme obrade za ovaj zahvat se računa prema izrazu:
L l  l1  l2 70  2
tg  i  i  2
ns ns 500  0.71
tg  0.41  min 

gdje je:
l  70  mm 
l1  (0.5  2)  2  mm 
l2  0  mm 

Snaga rezanja zahvata se racuna prema:

y
D  Ck1  a x1  so 1  k F    n
P ,  kW 
60  106
36.3  1500  3.755  0.710.75  0.962    500
P
60  106
P  3.98  kW   PM  5.5  0.8  4.4  kW 

18
Zahvat 05. Uzdužna spoljašnja fina obrada na prečnik 35, L=35.5 mm
D=36.3 mm, d=35 mm pa je dubina rezanja a=(36.3-35)/2=0.65 mm
Dubina rezanja, a=0.65 mm
Geometrija alata: =91o, 1=29o, r=0.4 mm , =5o, =6o, =0o (T 5.12.1a, T 5.3.2i)
Držač tipa CTGP, bxh=20x20 (T. 5.3.2.i)
Pločica TPUN

Izbor koraka
U slučaju fine obrade, računa se samo korak s obzirom na kvalitet obrađene površine.
- Korak s obzirom na kvalitet obrađene površine

s ''  8  r  Rt ,  mm / o 
gdje je:
r=0.4 mm, radijus zaobljenja vrha alata
Rt, mm, teoretska visina neravnina profila obrađene površine i odgovara maksimalnoj
visini neravnina Rmax (usvajati Rz iz priručnika – T-2.3.5)
Za N7 i r=0.4 mm je Rt=Rz=6.27 m= 0.00627 mm, pa je:

s ''  8  r  Rt  8  0.4  0.00627

s ''  0.141  mm / o 
Usvaja se prva niža standardna vrijednost: s''=0.14 [mm/o] T-6.2.2

19
- Preporučena vrijednost koraka iz tablica:
Za klasu kvaliteta N7 prema T. 2.1.3 je Ra=1.6 m. Za dato Ra i poznatu geometriju alata,
odnosno, r=0.4 mm i =91o i 1=29o je, prema T. 2.3.5, Rz=6.27 m i s=0.141 mm/o.
Obzirom da na mašini koju smo izabrali ne postoji navedena vrijednost posmaka (koraka),
potrebno je za dati faktor geometrijske promjene prenosnika s=1.12, iz T. 6.2.2 odabrati
standardnu vrijednost koraka (prvu bližu i najčešće manju vrijednost), pa je:
sp=0.14 [mm/o]

Obzirom da se racunska i tabelarna vrijednost poklapaju konačno usvajamo mjerodavan

posmak : so=0.14 [mm/o]

Izbor brzine rezanja i određivanje broja obrtaja

 Broj obrtaja s obzirom na puno iskorištenje postojanosti alata od T=90 min (T. 5.12.2b –
pojedinačna proizvodnja, ručno upravljanje mašinom i tvrdi metal TM) se izračunava kao:
320  Cv  kv
nA  ,  o / min 
D  T m  a x  soy
320  780 1.05
nA 
36.3  900.38  0.650.11  0.140.17
nA  1912.7  o / min 

gdje je:
Cv=780, konstanta brzine rezanja
x=0.11
parametri obradljivosti T - 9.1.1.a
y=0.17
m=0.38
kV= kVS kVO kVM=11.051=1.05 ( T-9.1.1.b, pripremak bez kore, obradljivost
dobra i stanje mašine normalno)
 Broj obrtaja s obzirom na puno iskorištenje snage mašine
1.91 107  PM 
nM  ,  o / min 
D  Ck1  a x1  soy1  k F
1.91107  5.5  0.8
nM 
36.3 1500  0.651  0.140.75  0.962
nM  10784.6  o / min 

- Mjerodavan je manji broj obrtaja nA koji lezi između dva standardna broja obrtaja:
nm<nA<nm+1

20
 1400<1912.7<2000
pa je:
1/ y 1/ 0.17
 n   1912.7 
sm 1  so  A   0.14    0.1076  0.1  mm / o  (T-6.2.2.a)
 nm 1   2000 
Mjerodavna brzina kretanja
ns=max{nmso; nm+1sm+1}=max{14000.14; 20000.1}={196;200}=200 [mm/min]
(sa nsmax se postiže manje mašinsko vrijeme obrade – kraća obrada)
Glavno vrijeme obrade
Prema T-3.1, glavno vrijeme obrade za ovaj zahvat se računa prema izrazu:
L l  l1  l2 35.5  2
tg  i  i  1
ns ns 2000  0.1
tg  0.1875  min 

gdje je:
l  35.5  mm 
l1  (0.5  2)  2  mm 
l2  0  mm 

Snaga rezanja zahvata se racuna prema:

y
D  Ck1  a x1  so 1  k F    n
P ,  kW 
60  106
36.3  1500  0.65  0.10.75  0.962    2000
P
60  106
P  0.63  kW   PM  5.5  0.8  4.4  kW 
Gubitak tehnološke brzine rezanja:
Cv  kv  Dn 780  1.05   36.3  2000
v    0.38   1.668  m / min 
T  a  so
m x y
1000 90  0.65  0.1
0.11 0.17
1000

21
Zahvat 06. Uzdužna spoljašnja fina obrada na prečnik 20, L=70 mm
D=21.2 mm, d=20 mm pa je dubina rezanja a=(21.2-20)/2=0.6 mm
Dubina rezanja, a=0.6 mm
Geometrija alata: =91o, 1=29o, r=0.4 mm , =5o, =6o, =0o (T 5.12.1a, T 5.3.2i)
Držač tipa CTGP, bxh=20x20 (T. 5.3.2.i)
Pločica TPUN

Izbor koraka
U slučaju fine obrade, računa se samo korak s obzirom na kvalitet obrađene površine.
- Korak s obzirom na kvalitet obrađene površine

s ''  8  r  Rt ,  mm / o 
gdje je:
r=0.4 mm, radijus zaobljenja vrha alata
Rt, mm, teoretska visina neravnina profila obrađene površine i odgovara maksimalnoj
visini neravnina Rmax (usvajati Rz iz priručnika – T-2.3.5)
Za N8 i r=0.4 mm je Rt=Rz=12.6 m= 0.0126 mm, pa je:

s ''  8  r  Rt  8  0.4  0.0126

(*)
s ''  0.2  mm / o 
Usvaja se prva niža standardna vrijednost: s''=0.2 [mm/o] T-6.2.2

22
- Preporučena vrijednost koraka iz tablica:
Za klasu kvaliteta N7 prema T. 2.1.3 je Ra=3.2 m. Za dato Ra i poznatu geometriju alata,
odnosno, r=0.4 mm i =91o i 1=29o je, prema T. 2.3.5, Rz=12.6 m i s=0.199 mm/o.
Usvojeno sp=0.2 [mm/o]

Obzirom da se racunska i tabelarna vrijednost poklapaju konačno usvajamo mjerodavan

posmak : so=0.2 [mm/o]

Izbor brzine rezanja i određivanje broja obrtaja

 Broj obrtaja s obzirom na puno iskorištenje postojanosti alata od T=90 min (T. 5.12.2b –
pojedinačna proizvodnja, ručno upravljanje mašinom i tvrdi metal TM) se izračunava kao:
320  Cv  kv
nA  ,  o / min 
D  T m  a x  soy
320  780 1.05 (*)
nA 
21.2  900.38  0.60.11  0.20.17
nA  3109.6  o / min 

gdje je:
Cv=780, konstanta brzine rezanja
x=0.11
parametri obradljivosti T - 9.1.1.a
y=0.17
m=0.38
kV= kVS kVO kVM=11.051=1.05 ( T-9.1.1.b, pripremak bez kore, obradljivost
dobra i stanje mašine normalno)
 Broj obrtaja s obzirom na puno iskorištenje snage mašine
1.91 107  PM 
nM  ,  o / min 
D  Ck1  a x1  soy1  k F
1.91 107  5.5  0.8 (*)
nM 
21.2 1500  0.61  0.20.75  0.962
nM  15309.5  o / min 

- Mjerodavan je manji broj obrtaja nA veci od najveceg moguceg raspolozivog broja

obrtaja na masini, usvajamo:
n=2000 [o/min]

23
Glavno vrijeme obrade
Prema T-3.1, glavno vrijeme obrade za ovaj zahvat se računa prema izrazu:
L l  l1  l2 70  2
tg  i  i  1
ns ns 2000  0.2 (*)
tg  0.18  min 

gdje je:
l  70  mm 
l1  (0.5  2)  2  mm 
l2  0  mm 

Snaga rezanja zahvata se racuna prema:

y
D  Ck1  a x1  so 1  k F    n
P ,  kW 
60  106
21.2  1500  0.6  0.20.75  0.962    2000 (*)
P
60  106
P  0.57  kW   PM  5.5  0.8  4.4  kW 

Zahvat 07. Obaranje ivice 1/45o ( ne proracunavamo)

Geometrija alata: =45o, 1=45o, r=0.8 mm (usvojeno prema držaču)

=5o, =6o, =0o (T 5.12.1a, T 5.3.2b)

24
Držač tipa CSDP, bxh=20x20 (T. 5.3.2.b)
Pločica SPUN

Zahvat 08. Izrada navoja M20

- Korak navoja s=1 mm ( jednohodi z=1) (iz prirucnika za navoj M20 odrediti korak
navoja- isti kao s)

Iz T-8.1.4a je:
v=18-60 [m/min], TM P10
T.8.1.4b, za s=1 mm/o, bira se broj prolaza i=5, redom sa dubinama rezanja:
a1=0.19
a2=0.16
a3=0.13
a4=0.11
a5=0.08
Usvaja se da su prva tri prolaza – gruba, a četvrti i peti – fini.

Za grubu obradu (usvajamo manje vrijednosti brzina iz datog opsega)

v1=20 [m/min]

Za finu obradu
v2=60 [m/min]
pa je:

25
 1000  v
n , odnosno
 D
1000  20
n1   318.3  o / min   250  o / min 
  20
1000  60
n2   954.9  o / min   710  o / min 
  20
Glavno vrijeme izrade:
L l  l1  l2
tg  i  i
ns ns
l1  (1  3) s  1.5  1  1.5 mm  (T .3.1)
l2  (1  3) s  1.5  1  1.5 mm  (T .3.1)
pa je :
L 50  1.5  1.5
t g1  i   3  0.64  min 
n1  s 250  1
L 50  1.5  1.5
tg 2  i   3  0.15 min 
n2  s 710  1

Zahvat 09 – Odsjecanje na prečniku 35

Držač tipa FC51.22 (T-5.5.1a)
Širina rezanja B=4 [mm]

26
Izbor brzine rezanja
Iz T-8.1.3 (nastavak 2) je:
vn=135 [m/min]
Izbor koraka
s=0.053 [mm/o] za B=3 [mm]
s=0.061 [mm/o] za B=6 [mm]

Interpolacijom se, za B=4 [mm], dobije:

s=0.0556, odnosno , s=0.05 [mm/o]

Nominalna brzina rezanja

vn=135 [m/min]

Popravka brzine rezanja zbog postojanosti:

v=vnkT=1350.73=98.5 [m/min] (kT iz T-5.12.2b)

Broj obrtaja:
1000  v
n , odnosno
 D
1000  98.5
n  895.8  o / min   710  o / min 
  35
Glavno vrijeme izrade:

17.5  2  2
tg   0.6  min 
710  0.05

Zahvat 10. Spoljašnja poprečna gruba obrada čeone površine 35

Dubina rezanja, a=1.5 mm

Geometrija alata: =45o, 1=45o, r=0.8 mm (usvojeno prema držaču)
=5o, =6o, =0o (T 5.12.1a, T 5.3.2b)
Držač tipa CTDP, bxh=20x20 (T. 5.3.2.b)
Izbor koraka
- Korak s obzirom na otpornost alata:

 doz
s '  y1 , mm / o
C o  C k1  a x1  k F

gdje je: doz=200-250 [N/mm2], dozvoljeni napon na savijanja za materijal noža,

doz=220 [N/mm2], usvojeno
Co=(6f+2.4ef-0.7)/b2e [mm-2], konstanta stezanja alata za tip držača CTDP,
f=ln/h=1.5 (preporučena vrijednost), e=h/b=20/20=1

27
 bxh, poprečni presjek drške noža
ln, slobodna dužina noža
Co=(61.5+2.411.5-0.7)/2021=0.02975 [mm-2]
Ck1, [N/mm2], specifična glavna sila rezanja (T. 9.1.2)
Ck1=1500 [N/mm2]
x1, y1, parametri obradljivosti (T. 9.1.2)
x1= 1
y1=0.75
kF= kFM kF kF=1.0411.04=1.082
kFM=(180/170)0.75=1.04, uticaj materijala obratka
kF=1, uticaj glavnog napadnog ugla 
kF=1.04, uticaj grudnog ugla  (interpolacijom)

 doz 220
s'  y1  0.75
C o  C k1  a  k F
x1
0.02975  1500  1.51  1.082
s '  4.39  mm / o
Usvaja se prva niža standardna vrijednost s’=4 [mm/o], T-6.2.2
- Koraci s obzirom na kvalitet obrađene površine i krutost sistema mašina-alat-obradak, se u
slučaju čeone poprečne obrade ne računaju.
- Preporučena vrijednost koraka iz tablica:
Za klasu kvaliteta N10 prema T. 2.1.3 je Ra=12.5 m. Za dato Ra i poznatu geometriju alata,
odnosno, r=0.8 mm i =45o i 1=45o je, prema T. 2.3.5, Rz=49.3 m i s=0.553 mm/o.
Obzirom da na mašini koju smo izabrali ne postoji navedena vrijednost posmaka (koraka),
potrebno je za dati faktor geometrijske promjene prenosnika s=1.12, iz T. 6.2.2 odabrati
standardnu vrijednost koraka (prvu bližu i najčešće manju vrijednost), pa je:
sp=0.5 [mm/o]

- Mjerodavan posmak je posmak s manjom vrijednošću:

so=min(s', sp)= min(4.39; 0.5)
so=0.5 [mm/o]

Izbor brzine rezanja i određivanje broja obrtaja

 Broj obrtaja s obzirom na puno iskorištenje postojanosti alata od T=90 min (T. 5.12.2b –
pojedinačna proizvodnja, ručno upravljanje mašinom i tvrdi metal TM) se izračunava kao:

28
 320  Cv  kv
nA  ,  o / min 
D  T m  a x  soy
320  780  0.735
nA 
35  900.38 1.50.11  0.50.17
nA  1457.3  o / min 

gdje je:
Cv=780, konstanta brzine rezanja
x=0.11
parametri obradljivosti T - 9.1.1.a
y=0.17
m=0.38
kV= kVS kVO kVM=11.051=1.05 ( T-9.1.1.b, pripremak bez kore, obradljivost
dobra i stanje mašine normalno)

 Broj obrtaja s obzirom na puno iskorištenje snage mašine

1.91 107  PM 
nM  ,  o / min 
D  Ck1  a x1  soy1  k F
1.91 107  5.5  0.8
nM 
35 1500 1.51  0.50.75 1.082
nM  1658.7  o / min 

- Mjerodavan je manji broj obrtaja nA koji lezi između dva standardna broja obrtaja:
nm<nA<nm+1
1400<1457.3<2000
pa je:
1/ y 1/ 0.17
 n   1457.3 
sm 1  so  A   0.5    0.0776  0.071 mm / o  (T-6.2.2.a)
 nm 1   2000 
Mjerodavna brzina kretanja
ns=max{nmso; nm+1sm+1}=max{14000.5; 20000.071}={700;142}=700 [mm/min]
(sa nsmax se postiže manje mašinsko vrijeme obrade – kraća obrada)
Glavno vrijeme obrade
Prema T-3.1, glavno vrijeme obrade za ovaj zahvat se računa prema izrazu:
L l  l1  l2 17.5  3.5  2
tg  i  i  1
ns ns 1400  0.5
tg  0.0328  min 

gdje je:

29
 D 35
l   17.5  mm 
2 2
a 1.5
l1   (0.5  2)   2  3.5  mm 
tg tg 45o
l2  (0.5  2)  2  mm 

Snaga rezanja zahvata se racuna prema:

y
D  Ck1  a x1  so 1  kF    n
P ,  kW 
60  106
35  1500  1.5  0.50.75 1.082    1400
P
60  106
P  3.71  kW   PM  5.5  0.8  4.4  kW 

30