Περιεχόμενα

Σημείωμα της έκδοσης................................................................................................................. 3

Τα νέα του Μουσείου................................................................................................................... 4
Μουσειακά Παραλειπόμενα....................................................................................................... 5
Περιβαλλοντικά νέα................................................................................................................. 6-7
IAN Πουλιά που κινδυνεύουν......................................................................................................... 8-9
ΦΕΒ Μανιταρολόγιον..........................................................................................................................10
ΜΑΡ Δράσεις των Μουσείων..............................................................................................................11
2019 Έρευνα Ιονίου Πανεπιστημίου για τους επισκέπτες του Μουσείου......................... 12-21
Η σελίδα της Δράσης για την Άγρια Ζωή.............................................................................22
Η σελίδα της Ελληνικής Ορνιθολογικής Εταιρείας............................................................23
Η σελίδα της Καλλιστώ-Περιβαλλοντική οργάνωση για την άγρια ζωή και τη φύση....24
Η σελίδα του Φορέα Διαχείρισης Δάσους Δαδιάς-Λευκίμης-Σουφλίου......................25
Η σελίδα του Αρκτούρου..........................................................................................................26
Η σελίδα της WWF Ελλάς........................................................................................................27
Βιβλιοπαρουσιάσεις...................................................................................................................28
Αρθρογραφία .............................................................................................................................29
Μικρές συνεντεύξεις..................................................................................................................30

Εκδότης: Επιμέλεια Εξωφύλλου:

Μουσείο Φυσικής Ιστορία Μετεώρων Σιακαβάρας Γιώργος
& Μουσείο Μανιταριών

Συντακτική Oμάδα:
Κωνσταντινίδης Γιώργος
Λεγάκις Αναστάσιος
Λιέας Νίκος
Πάλλα Βίκυ
Παπακώστα Ελευθερία
Παραλυκίδης Νίκος

Υπεύθυνη Περιοδικού:
Βίκυ Πάλλα
Μουσείο Φυσικής Ιστορίας Μετεώρων
Δημιουργικό - Eκτύπωση: & Μουσείο Μανιταριών
Λυχνία Α.Ε. Πίνδου 20 Καλαμπάκα
Τ.Κ. 42200
Ανδραβίδας 7, 13671 Χαμόμυλο
Τηλ: 2432024959 Fax: 2432024001
Αχαρνών mail: info@meteoramuseum.gr
Τ. 210 3410436, F. 210 3425967 www.meteoramuseum.gr
lyhnia.com • info@lyhnia.com

13ΤΡΙΜΗΝΙΑΙΑ ΕΚΔΟΣΗ
ΜΟΥΣΕΙΟΥ ΦΥΣΙΚΗΣ
ΙΣΤΟΡΙΑΣ ΜΕΤΕΩΡΩΝ &
ΜΟΥΣΕΙΟΥ ΜΑΝΙΤΑΡΙΩΝ
 Νίκος Πάλλας
Διευθυντής του Μουσείου

Η ιστορική εξέλιξη των μουσείων είναι ραγδαία. Από χώροι ιδιωτικών συλλογών, έχουν
εξελιχθεί σε σημαντικούς πολιτιστικούς θεσμούς, ενώ ο χαρακτήρας που ελάμβαναν κατά
Σημείωμα της
διαστήματα, είχε σχέση με τις κοινωνικές, πολιτιστικές, αλλά και οικονομικές συνήθειες έκδοσης
της εκάστοτε ιστορικής περιόδου.
Σήμερα, ο ρόλος των μουσείων είναι εκπαιδευτικός αλλά και ψυχαγωγικός. Η προσπάθειά
τους να προσελκύσουν νέες κατηγορίες επισκεπτών, τα οδήγησε από τη σχεδόν αποκλει-
στική τους επικέντρωση στα κάθε είδους εκθέματα, στον ολοένα και πιο προσεγμένο
τρόπο έκθεσής τους, αλλά και στην καλύτερη δυνατή εξυπηρέτηση του κοινού τους.
Για τον σκοπό αυτό χρησιμοποιούνται διάφορα μέσα, μεταξύ των οποίων και νέες τεχνολο-
γίες, με στόχο τη διαδραστικότητα και τελικά την αποκόμιση της βέλτιστης «μουσειακής
εμπειρίας», η οποία δημιουργεί εξ αντικειμένου νέους πολλαπλασιαστές και άρα νέους
επισκέπτες.
Ένα μέσο που σίγουρα βοηθά στην κατανόηση των προσδοκιών διαφόρων κοινωνικών 3
ομάδων, είναι οι έρευνες κοινού που διεξάγονται από διάφορα μουσεία. Είναι εκείνες
που «δείχνουν» στις εκάστοτε διοικήσεις τις πρωτοβουλίες που πρέπει να λάβουν, προ-
κειμένου να ανταποκριθούν με αποτελεσματικότητα στις ανάγκες των επισκεπτών, να
λύσουν προβλήματα και να βελτιώσουν τη σχέση μουσείου-κοινού.
Βέβαια σ' αυτές τις έρευνες κοινού και στην ορθολογική τους αξιολόγηση, υπάρχουν διά-
φορα προβλήματα που πρέπει να ξεπεραστούν. Το κυριότερο είναι η ανομοιογένεια των
επισκεπτών (ηλικιακή, μορφωτική, κοινωνική, οικονομική, πολιτιστική, επαγγελματική κ.λ.π.),
αλλά και η συχνότητα των επισκέψεων στα μουσεία και η αναγκαιότητά τους, (τακτικοί
επισκέπτες, περιστασιακοί, με εξειδικευμένες μουσειακές γνώσεις κ.λ.π). Τα προβλήματα
αυτά είναι σαφές ότι διαφοροποιούν τις ανάγκες, εξ αντικειμένου τις διευρύνουν, δυσχε-
ραίνοντας έτσι την ανταπόκριση των μουσείων στον τεράστιο όγκο τους.
Αυτά βεβαίως τα προβλήματα, αλλά και άλλα που δεν μπορούν να χωρέσουν στα πλαίσια
μιας σελίδας, σε καμία περίπτωση δεν θα πρέπει να οδηγούν στην άρνηση των ερευνών
ή στην αμφισβήτηση της αξιοπιστίας τους. Αντίθετα, πρέπει αυτές να είναι κάθε φορά
προσαρμοσμένες στο είδος του μουσείου και να επικεντρώνουν στα ιδιαίτερα χαρακτη-
ριστικά των επισκεπτών, στις ανάγκες και τις προσδοκίες τους.
Έτσι, μέσα από τις απαντήσεις, οδηγούμαστε στην άντληση σοβαρών πληροφοριών για τη
γενική, αλλά και την πιο εξειδικευμένη παροχή υπηρεσιών, την οργάνωση του μουσείου,
τα εκπαιδευτικά προγράμματα όπως επίσης και σε διαφοροποιήσεις και προσαρμογές,
που αφορούν την αντιμετώπιση κάθε κοινωνικής ομάδας ξεχωριστά.
Η έρευνα που παρουσιάζουμε σήμερα, που έγινε σε συνεργασία και την επίβλεψη του
αντίστοιχου τμήματος του Ιονίου Πανεπιστημίου, προσπαθεί να δώσει κάποιες απαντήσεις,
που σίγουρα μας βοηθούν στο να βελτιωθούμε περαιτέρω. Τους ευχαριστούμε θερμά
για αυτή τους τη συνεργασία.
Τα νέα του
Μουσείου
Συμμετοχή στη SIAL PARIS 2018
SIAL PARIS
2018
M E T E O R A M U S E U M
Μετά τη συμμετοχή μας σε εκθέσεις
προϊόντων στη Νέα Υόρκη («Fancy
Food Show»2018 ) και τη Σιγκαπούρη
(«Fine Foods Fair»2018), ήταν η σειρά
4 του Παρισιού. Το μουσείο μας συμμε-
τείχε με τα προϊόντα του σε μια από
τις μεγαλύτερες και ποιοτικότερες εκ-
θέσεις παγκοσμίως, τη Sial Paris 2018, η οποία συγκεντρώνει
χιλιάδες επισκέπτες και αγοραστές από όλο τον κόσμο. Ήταν μια
έκθεση μέσα από την οποία μπορούσε ο καθένας να αντιληφθεί
το μέγεθος του ανταγωνισμού, αλλά και των προκλήσεων που
καλούνται να υπερβούν τα Ελληνικά προϊόντα προκειμένου να
κατακτήσουν τη θέση που αρμόζει στην ποιότητά τους, στην
παγκόσμια αγορά. Ιδιαίτερα ο τομέας των μανιταριών, έχει να
υπερβεί τα εμπόδια χωρών με μεγάλη παράδοση στην αξιοποίησή
τους, όπως η Ιταλία, η Γαλλία, η Ισπανία κ.α. Η ανταπόκριση όμως
η οποία υπήρξε στα προϊόντα μας, μας κάνει ιδιαίτερα αισιόδο-
ξους και πιστεύουμε ότι ο ποιοτικός δρόμος που έχουμε χαράξει
σ' αυτόν τον τομέα, οδηγεί σε ιδιαίτερα θετικά αποτελέσματα.
Ιδιαίτερη ευαισθησία
Είναι γνωστές σε όλους οι επιπτώσεις τις προσφυγικής κρίσης
σε κάθε τομέα της κοινωνικής και οικονομικής μας ζωής. Όπως
είναι επίσης γνωστές οι απίστευτες περιπέτειες των ανθρώπων
που αναγκάζονται για διάφορους λόγους να εγκαταλείψουν
τις εστίες τους, αναζητώντας ένα καλύτερο αύριο. Αν λοιπόν
πρέπει να είμαστε μια φορά ευαισθητοποιημένοι απέναντι σ'
αυτό των παγκόσμιων διαστάσεων πρόβλημα, τι μπορεί να πει
κανείς απέναντι στα μικρά παιδιά που μπαίνουν σ' αυτή την
τεράστια διαδικασία. Η προσφορά μας στην άμβλυνση των
προβλημάτων που αντιμετωπίζουν πρέπει να είναι η μέγιστη
δυνατή. Με αφορμή λοιπόν μια πρόσφατη εκπαιδευτική επί-
σκεψη προσφυγόπουλων στο μουσείο μας, δεν έχουμε παρά
να δηλώσουμε την ειλικρινή μας διάθεση για τη συμβολή μας
σ' αυτή την κατεύθυνση με συγκεκριμένες δράσεις.
Το Μουσείο και ο Μύλος
των Ξωτικών
Το μουσείο μας είναι για
άλλη μια φορά συνεπές στο ετήσιο ραντεβού του
με το μεγαλύτερο Χριστουγεννιάτικο θεματικό πάρ-
κο της χώρας μας, τον Μύλο των Ξωτικών, στα
Τρίκαλα, που πραγματοποιείται από 30 Νοεμβρίου
ως 6 Ιανουαρίου. Από ένα ιδιαίτερα γιορτινό περι-
βάλλον όπως αυτό του Μύλου, δεν θα μπορούσε
να λείπει το περιβαλλοντικό αποτύπωμα που κάθε
χρόνο αφήνει το μουσείο, μέσα από το ιδιαίτερο
θέμα που κάθε φορά παρουσιάζει. Φέτος το θέμα
μας αφορά «τα ζώα της χώρας του Άγιου Βασί-
λη»και γίνεται ιδιαίτερη αναφορά στα ζώα εκείνα
που ζουν στα όρια του Αρκτικού κύκλου και κυρίως
τους κινδύνους που αντιμετωπίζουν μέσα από την
εξελισσόμενη κλιματική αλλαγή. Ένα θέμα ιδιαίτε-
ρα ευαίσθητο, το οποίο μάλιστα εμπλουτίζεται από
την παρουσία αντίστοιχων ζώων, όπως η αρκτική
αλεπού, ο λαγόποδας, η αρκτική κουκουβάγια κ.α.
και από τις πρώτες κιόλας ημέρες φάνηκε η θετική
του επίδραση κυρίως στα σχολικά γκρούπ.
Νέα Προϊόντα
Δύο νέα προϊόντα διέθεσε αυτή την περίοδο το
μουσείο στους καταναλωτές. Το πρώτο αφορά τη
Μανιταρόσουπα Βελουτέ. Ένα μοναδικό προϊόν,
χωρίς συντηρητικά, που προσφέρει ένα απολαυστι-
κό γρήγορο γεύμα, αφού ετοιμάζεται σε τρία λεπτά
και αποτελεί μια υγιεινή διατροφική λύση για όλους
όσους αδυνατούν να αφιερώσουν ιδιαίτερο χρόνο
στο μαγείρεμα. Πραγματικά θα σας γοητεύσει. Το
δεύτερο αφορά τη συνένωση δύο υπερτροφών: Το
μέλι, με το περίφημο «μανιτάρι της αθανασίας»,
δηλαδή το Γανόδερμα. Ένα προϊόν, όπου η γευστική
απόλαυση συνδυάζεται άριστα με την υψηλή δια-
τροφική αξία και των δύο συστατικών του. Αξίζει
να τα δοκιμάσετε. Θα τα βρείτε σε επιλεγμένα
καταστήματα, και στο e-shop του μουσείου.
Απολογιστικά Ι
Η ολοκλήρωση ενός έτους , συνήθως σηματο-
δοτεί την είσοδο στην απολογιστική περίοδο,
για κάθε τομέα και τις επιμέρους πτυχές του. Η
διενέργεια του κυνηγιού τρούφας από το μουσείο,
είναι ένας τέτοιος τομέας. Όχι βέβαια για να «ευ-
λογήσουμε τα γένια μας» εξαιτίας της επιτυχίας
του, αλλά για την εξαγωγή βασικών συμπερασμά-
των που έχουν σχέση με την περιοχή. Το πρώτο,
είναι ότι αναδείχθηκε μια νέα δυνατότητά της, η
οποία μέχρι χθες ήταν εντελώς άγνωστη. Το δεύ-
τερο, σηματοδοτεί την ανάγκη των επισκεπτών και
για «κάτι άλλο» πέραν των συνηθισμένων που έτσι
και αλλιώς κάνουν. Και το τρίτο, είναι ότι εισάγει
προστιθέμενη αξία, η οποία δεν αφορά απλά το
μουσείο, αλλά όλη την ευρύτερη περιοχή των Με-
τεώρων. Ας αναζητήσουμε λοιπόν αυτές τις νέες
δυνατότητες. Υπάρχουν και συνήθως είναι δίπλα
μας. Δεν έχουμε παρά να τις ανακαλύψουμε.
Δηλητηριασμένα δολώματα
Η υπόθεση των
δηλητηριασμένων
δολωμάτων είναι
μια παλιά ιστορία.
Είναι ενταγμένη θα
έλεγε κανείς, στη
συνεχή προσπά-
θεια εξάπλωσης
του ανθρώπου σε
βάρος της άγριας
ζωής. Η συνεχής αυτή διεύρυνση της παρουσί-
ας του, συνδέεται ευθέως με τον περιορισμό
του περιβάλλοντος των άγριων ζώων, γεγονός
που πολλές φορές τα αναγκάζει να αναζητούν
τροφή ανάμεσα στα χωριά και τις καλλιέργειες
των ανθρώπων, με ότι αυτό σημαίνει σε απώλεια
εισοδημάτων τους. Όμως αυτή η σύγκρουση με-
ταξύ κατοίκων, κυρίως απομακρυσμένων περιο-
χών, και άγριων ζώων ή και η σύγκρουση μεταξύ
ορισμένων παραγωγών με κυνηγούς, μπορεί να
αντιμετωπιστεί με κάθε είδους «φόλες»; Ασφα-
λώς όχι, γιατί το αποτέλεσμα είναι ένα και μο-
ναδικό: Εκατοντάδες νεκρά ζώα κάθε χρόνο.
Ας σταματήσει επιτέλους αυτή η πρακτική και
ας αναζητήσουμε τρόπους αντιμετώπισης των
όποιων «συγκρούσεων». Οι περιβαλλοντικές
οργανώσεις κάνουν μια πολύ σοβαρή δουλειά σ'
αυτή τη κατεύθυνση. Το μουσείο θα είναι πάντα
αρωγός σε κάθε τέτοια προσπάθεια.
Μουσειακά
Παραλειπόμενα
Απολογιστικά ΙΙ
Έχουμε αναφερθεί απ' αυτές τις στήλες του περιοδικού, αλλά
και από άλλες, ότι κανένα μουσείο δε μπορεί να υποκαταστήσει
ή και να πλησιάσει το γνωστικό αντικείμενο που παρέχει το σχο-
λείο. Μπορεί όμως να λειτουργήσει συμπληρωματικά και με έναν
διαδραστικό τρόπο, να προσφέρει εξειδικευμένες γνώσεις, πέρα 5
από τα όρια της διδακτέας ύλης, αλλά και να αναδείξει σημαντικά
μηνύματα, ανάλογα με το αντικείμενό του. Το μουσείο μας, στα
πλαίσια πάντα και των οικονομικών του δυνατοτήτων, προσπαθεί
να ανταποκριθεί με επάρκεια σ' αυτό το ρόλο. Αλλά γι' αυτό , δεν
θα κρίνουμε εμείς τον εαυτό μας. Αρμόδιοι είναι οι καθηγητές,
οι δάσκαλοι, αλλά και το σύνολο των μαθητών που συμμετέχει.
Το γεγονός δε ότι τα σχόλια τους γραπτά και προφορικά, δεν
φείδονται επαίνων, αποτελεί για μας τη μεγαλύτερη επιβράβευ-
ση. Για τον λόγο αυτό, θέλουμε να τους διαβεβαιώσουμε, ότι
ο δρόμος που έχουμε ανοίξει και που συνδυάζει τη μάθηση με
την ψυχαγωγία, θα εξακολουθήσει, όχι μόνον να είναι ανοιχτός,
αλλά θα περιλαμβάνει και νέες συνεχώς ανανεωμένες εμπειρίες.
Τουρισμός εμπειρίας
Η προηγούμενη μας αναφορά στο κυνήγι τρούφας οδήγησε τη
γραφίδα μας και σ' αυτό το σχόλιο. Βλέπουμε καθημερινά, σε
διάφορες ηλεκτρονικές σελίδες, τουριστικές και μη, διάφορες
έρευνες σχετικά με αυτό που αποκαλούμε τουρισμό εμπειρίας,
εναλλακτικό τουρισμό κ.λ.π. Το βασικό συμπέρασμα είναι ένα:
Ότι υπάρχει ένα συνεχώς αυξανόμενο, με ραγδαίους ρυθμούς θα
λέγαμε, τουριστικό ρεύμα, που κατά τη διάρκεια των διακοπών ή
και των επισκέψεων σε μια περιοχή, επιθυμεί να βιώσει μια πρω-
τόγνωρη εμπειρία. Είτε αυτή αφορά την επαφή του με τη φύση,
είτε τον πολιτισμό, τα ήθη και τα έθιμα, είτε τη γαστρονομία,
είτε έναν συνδυασμό αυτών και άλλων στοιχείων που προσφέρει
μια περιοχή. Αυτό με τη σειρά του σημαίνει ένα πράγμα: Ή ότι
μια περιοχή ή μια χώρα θα ανταποκριθεί σ' αυτό, ή θα μείνει
απλός παρατηρητής, βλέποντας το δικό του μερίδιο αγοράς να
συρρικνώνεται συνεχώς. Ας ελπίσουμε ότι όλοι θα αντιληφθούν
ότι να ανήκεις στην πρώτη κατηγορία είναι μονόδρομος.
 Επιμέλεια: Ελευθερία Παπακώστα
Εκπαιδευτικός - Υπεύθυνη εκπαιδευτικών προγραμμάτων του Μουσείου
Περιβαλλοντικά
νέα Το “Δάσος των Τρολ” στη Σουηδία
Τα στρεβλωμένα δέντρα του Trollskogen ή “Δάσους
των Τρολ” είναι ηλικίας έως και 200 χρόνων και
μοιάζουν σαν να τους έχουν κάνει μάγια. Αυτό
συμβαίνει γιατί οι ισχυροί άνεμοι της Βαλτικής
έχουν γονατίσει τα καλυμμένα με λειχήνες πεύκα,
ενώ αναμεσά τους είναι και σκόρπιες γιγάντιες
βελανιδιές. Η πιο διάσημη μάλιστα είναι η Trolleken
ή Βελανιδιά των Τρολ και είναι ένα από τα πιο ηλι-
κιωμένα δέντρα στις νοτιοανατολικές ακτές της Σουηδίας. Το απόκοσμο
αυτό τοπίο συναντά κανείς στο άκρο της σουηδικής νήσου Έλαντ.
Πηγή: newsbeast.gr

Η λαθροθηρία οδηγεί σε ελέφαντες χωρίς

χαυλιόδοντες
6 Σύμφωνα με έρευνα που παρουσίασε το National Geographic, η λαθροθηρία
έχει ασκήσει τέτοια πίεση στους πληθυσμούς ελεφάντων στη Μοζαμβίκη, ώστε
υπάρχουν εξελικτικές συνέπειες. Έτσι, ενώ ιστορικά μόνον το 2 έως 4% των
θηλυκών αφρικάνικων ελεφάντων δεν είχε φυσικά χαυλιόδοντες, τώρα σχεδόν
το ένα τρίτο του πληθυσμού δεν αναπτύσσει χαυλιόδοντες. Είναι χαρακτηρι-
στικό παράδειγμα του πώς η πίεση σε ένα οικοσύστημα μπορεί να οδηγήσει σε
απίστευτες εξελικτικές προσαρμογές, με ταχύτητα ρεκόρ στην εξελικτική κλίμακα.  Πηγή: naftemporiki.gr

210 εκατομμύρια εκτοπισμένοι από την κλιματική αλλαγή

Η κλιματική αλλαγή οδηγεί σε αύξηση της συχνότητας των ακραίων καιρικών φαι-
νομένων, όπως καταιγίδες, πλημμύρες και πυρκαγιές. Έτσι, σύμφωνα με την ΜΚΟ
Ίδρυμα Περιβαλλοντικής Δικαιοσύνης, κάθε χρόνο, από το 2008, αναγκάζονται
περισσότεροι από 21 εκατομμύρια άνθρωποι να απομακρυνθούν από τις κατοικίες
τους, δηλαδή περίπου 59.600 άτομα κάθε ημέρα, ή 41 κάθε λεπτό. Εκατομμύρια
επίσης άτομα έχουν αναγκαστεί να φύγουν επειδή δεν έχουν πρόσβαση σε πόσιμο
νερό, τη δυνατότητα να καλλιεργήσουν ή να εργαστούν στον τόπο τους. Καταλή-
γοντας υποστηρίζει το αυτονόητο, ότι δηλαδή κάθε πολίτης πρέπει να εμπλακεί
ενεργότερα στην αντιμετώπιση της κλιματικής αλλαγής.
 Πηγή: naftemporiki.gr

Σήμα κινδύνου για παράκτιες πλημμύρες

Οι ετήσιες ζημιές από τις παράκτιες πλημμύρες μπορούν να αυξηθούν κατά
30 φορές έως το 2050 και κατά 700 φορές έως το 2100, αγγίζοντας ακόμη
και το ένα τρισεκατομμύριο ευρώ το χρόνο. Αυτό προβλέπει μία νέα μελέτη
του Κοινού Κέντρου Ερευνών της Ευρωπαϊκής Επιτροπής (Joint Research
Centre-JRC), με επικεφαλής μάλιστα τον Μιχάλη Βουσδούκα, ερευνητή του
JRC. Αυτό σημαίνει ότι οι ευρωπαϊκές χώρες -και η Ελλάδα- θα πρέπει να
κατασκευάσουν νέα αναχώματα ύψους μισού μέτρου έως το 2050 και ενάμιση έως δύο μέτρων έως το 2100, για
να αποφύγουν μελλοντικές καταστροφές.
Πηγή: eleftherostypos.gr

Παγκόσμιος σκουπιδότοπος η Ασία

Κίνα, Ινδονησία, Φιλιππίνες, Ταϊλάνδη και Βιετνάμ, είναι οι πέντε χώρες της Ασίας
που πετούν κάθε χρόνο περισσότερα από τέσσερα εκατομμύρια τόνους πλαστικού
στη θάλασσα, δηλαδή τα μισά απορρίμματα σε παγκόσμια κλίμακα, σύμφωνα με
τη Μη Κυβερνητική Οργάνωση Ocean Conservancy. Οι εξωτικοί παράδεισοι της
Ινδονησίας κινδυνεύουν να μετατραπούν σε παγκόσμιο σκουπιδοτενεκέ απόθεσης
πλαστικών, ενώ στο Βιετνάμ οι πλαστικές σακούλες καλύπτουν του παράκτιους
βάλτους. Σύμφωνα με τους ειδικούς η αντιμετώπιση του προβλήματος αντιμετωπίζεται με την εκπαίδευση των
Ασιατών και τη βελτίωση της αποκομιδής των απορριμμάτων.  Πηγή: eleftherostypos.gr
Οι μισές βροχές ενός έτους περνούν
σε 12 μέρες.
Η κλιματική αλλαγή επηρεάζει τη συχνότητα αλλά και την πο-
σότητα των βροχοπτώσεων. Έτσι, σύμφωνα με δημοσίευση του
Εθνικού Κέντρου Ατμοσφαιρικής Έρευνας των ΗΠΑ, διαπιστώ-
θηκε ότι οι μισές ετήσιες βροχές πέφτουν στη διάρκεια μόνο 12
ημερών, ενώ στην πιο βροχερή μέρα οπουδήποτε στον κόσμο,
πέφτει βροχή που αντιστοιχεί στις βροχοπτώσεις ενός μήνα. Αυτά
βέβαια διαφέρουν από περιοχή σε περιοχή, όμως το γενικό συμπέρασμα ισχύει. Το μέλλον δε, προβλέπεται ακόμα πιο
δυσοίωνο, αφού σε έναν θερμότερο πλανήτη, οι μέρες μειώνονται ακόμη περισσότερο.
Πηγή: newsbeast.gr

Γνωρίζετε ότι:
1. Σύμφωνα με νέα μελέτη του Πανεπιστημίου της Βαρκελώνης, η ανθρώπινη δραστηριότητα
αναμένεται να αυξήσει δραματικά τις καμένες εκτάσεις στη Μεσόγειο;

2. Οι περίοδοι των πυρκαγιών τη διετία 2017-2018 ήταν ασυνήθιστα έντονες σε αρκετές 7

περιοχές της Ευρώπης;

3. Οι ερευνητές διαπίστωσαν ότι αύξηση της θερμοκρασίας κατά 1,5oC οδηγεί σε αύξηση
κατά 40% των καμένων εκτάσεων;

4. Αν η υπερθέρμανση του πλανήτη αγγίξει τους 3 βαθμούς, τότε η καμένη έκταση θα αυξηθεί
κατά 100%;

5. Απαιτείται τελικά διαφοροποίηση των στρατηγικών διαχείρισης, διότι οι συνήθεις προσπάθειες

πρόληψης των πυρκαγιών δεν αντιμετωπίζουν τις επιπτώσεις της κλιματικής αλλαγής;

6. Σύμφωνα με τον καθηγητή του Γέιλ, Νίκολα Σκοτ, η κλιματική αλλαγή διαφοροποιεί τον
χάρτη του πλανήτη;

7. Ξανασχεδιάζει, σύμφωνα με τον ίδιο, τις καλλιεργήσιμες εκτάσεις, τους κυκλώνες, τις
ερήμους, το λιώσιμο των πάγων και τα νέα όρια των τροπικών;

8. Επηρεάζει εν ολίγοις που καλλιεργούμε τι, την πρόσβαση στο πόσιμο νερό, ακόμα και το
που ζούμε;

9. Οι πληθυσμοί είναι αναγκασμένοι να ζητήσουν νέες λύσεις, που μεγιστοποιούν μεταξύ των
άλλων και το προσφυγικό πρόβλημα;

10. Για του λόγου το αληθές, επικαλείται επιστημονικά στοιχεία που δείχνουν ότι οι τροπικοί
επεκτείνονται κατά μισή ποσοστιαία μονάδα κάθε χρόνο;

11. Η έκταση της Σαχάρας αυξήθηκε κατά 10% από το 1902;

12. Στις ΗΠΑ οι συνθήκες που ευνοούν τη δημιουργία κυκλώνων έχουν μετατοπιστεί κατά 800
χιλιόμετρα ανατολικότερα;

Σε επίπεδα ρεκόρ τα επιβλαβή αέρια το 2017

Οι εκπομπές αερίων που προκαλούν το φαινόμενο του θερμοκη-
πίου, στο οποίο οφείλεται η υπερθέρμανση του πλανήτη, έφτασαν
σύμφωνα με τον ΟΗΕ, σε νέα επίπεδα-ρεκόρ το 2017. δυστυχώς
δε, όπως χαρακτηριστικά αναφέρει η Παγκόσμια Μετεωρολο-
γική Υπηρεσία, “τίποτα δεν παραπέμπει σε ανατροπή αυτής της
τάσης που οδηγεί σε άνοδο της στάθμης των θαλασσών, στην
όξυνση των ωκεανών και στην αύξηση του αριθμού της έντασης
των ακραίων μετεωρολογικών φαινομένων”.

Πηγή: kathimerini.gr
 Γεώργιος Χανδρινός
Ορνιθολόγος
Πουλιά που
κινδυνεύουν
Γυπαετός:
ο γενειοφόρος
φτερωτός άρχοντας
των βουνών μας
Ο γυπαετός Gypaetus barbatus είναι ένα από τα
μεγαλύτερα αρπακτικά πουλιά. Έχει βάρος 4,50-7,50κ.,
άνοιγμα φτερούγων που φτάνει τα 2,80.μ., μεγάλη,
ρομβοειδή ουρά, τα ενήλικα δε άτομα έχουν λευκό,
υποκίτρινο ή πυρόξανθο χρωματισμό στο κάτω μέρος
του σώματος, κατακόκκινο οφθαλμικό δακτύλιο και
μια τούφα από σκληρές τρίχες στο ράμφος που μοιάζει
με μούσι (εξ ού και το όνομα barbatus=γενειοφόρος).
Η εμφάνιση του αυτή σε συνδυασμό με την ικανότητα
του να πετά ώρες ατελείωτες πλανάροντας με ακίνητες
φτερούγες–σαν αληθινό ανεμόπτερο- τον κατατάσσουν
αναμφίβολα, ως ένα από τα εντυπωσιακότερα πουλιά
του πλανήτη μας. Ο μεγάλος αυτός γύπας έχει μία
ακόμη συνήθεια, ιδιόρρυθμη στον κόσμο των πουλιών:
τρέφεται κυρίως με κόκαλα νεκρών ζώων που, όταν είναι
μεγάλα, τα σηκώνει στον αέρα και τα αφήνει να πέσουν
σε προ-επιλεγμένα σημεία των βράχων για να σπάσουν.
Αν και έχει ευρεία εξάπλωση στην Αφρική και, κυρίως,
την Κεντρική Ασία, (στα Ιμαλάια είναι κοινό είδος), ο
γυπαετός έφτασε στα πρόθυρα της εξαφάνισης από
την Ευρώπη, αλλά χάρη στις επίμονες προσπάθειες
πολλών ανθρώπων έχει σήμερα είτε πλήρως ανακάμψει
(Πυρηναία κλπ), είτε έχει επανεγκατασταθεί επιτυχώς σε
χώρες από τις οποίες είχε εξοντωθεί (Ελβετία, Αυστρία
κλπ). Αντίθετα, στη σημερινή Ελλάδα, ο γυπαετός
αποτελεί δυστυχώς (με τον Ασπροπάρη) το σπανιότερο
είδος γύπα. Στις αρχές του 20ου αι. οι γυπαετοί ήταν
συνηθισμένα πουλιά στην Ελλάδα, ακόμη και στα
μεγάλα νησιά. Έκτοτε, η γεωγραφική τους εξάπλωση
άρχισε να περιορίζεται σημαντικά, ωστόσο ακόμη και
μέχρι τη δεκαετία του ’60 το είδος διατηρούσε αραιά
μεν αλλά ευρεία κατανομή σε όλα τα μεγάλα βουνά
της ηπειρωτικής χώρας και της Κρήτης, με πληθυσμό
που είχε εκτιμηθεί (αρχές της δεκαετίας του '80) σε
25 ζευγάρια. Από τότε, ο πληθυσμός αυτός άρχισε,
δυστυχώς, να συρρικνώνεται ταχύτατα με μείωση κατά
84% και περιορισμό της κατανομής του κατά 75%.
Στα μέσα της δεκαετίας του '90 είχαν πλέον απομείνει
μόλις τέσσερα ζευγάρια στην Κρήτη και ένα μεμονω-
μένο άτομο στα βουνά Βόρας- Τζένα – Πίνοβο, στη
Δυτική Μακεδονία. Σήμερα, ο γυπαετός δεν απαντάται
πλέον στην ηπειρωτική Ελλάδα, παρά μόνο στην Κρήτη
με συνολικό πληθυσμό που δεν ξεπερνά τα 30 άτομα
(6-7 αναπαραγόμενα ζευγάρια). Αυτός είναι πλέον και
ο μοναδικός πληθυσμός του είδους στη Ν.Α. Ευρώπη.
Ο γυπαετός είναι ορεσίβιο είδος που απαντάται σε
κοιλάδες το χειμώνα και στην αλπική ζώνη πάνω από
το δασοόριο το καλοκαίρι. Προτιμά συνήθως γυμνές
περιοχές με βράχια ή απότομες ορθοπλαγιές τόσο
στην ενδοχώρα όσο και σε παράκτιες περιοχές και σε
υψόμετρο 400μ - 2.500μ. Αν και δεν ζει ομαδικά όπως
π.χ τα όρνια, συμβιώνει άνετα με αυτά, συχνά δε οι
γυπαετοί, και ειδικά τα νεαρά άτομα, παρακολουθούν
άλλα πτωματοφάγα είδη (σαρκοφάγα θηλαστικά,
όρνια, κορακοειδή) για τον εντοπισμό της τροφής
τους, που είναι κυρίως τα κόκαλα ή τα υπολείμματα
του πτώματος. Στην Κρήτη, η επιβίωση του εξαρτάται
πλέον αποκλειστικά από τη νομαδική κτηνοτροφία,
αφού τα χιλιάδες αιγοπρόβατα που κινούνται σε όλους
τους ορεινούς όγκους του νησιού σε ημιάγρια σχεδόν
κατάσταση αποτελούν σημαντική πηγή τροφής του.
Φωλιάζει σε χαμηλό σχετικά υψόμετρο (750μ.), σε κάθε
δε επικράτεια το ζευγάρι χτίζει σε μικρές σπηλιές, 2-3
φωλιές που τις χρησιμοποιεί εναλλακτικά. Από τα μέσα
Νοεμβρίου έως τα τέλη Ιανουαρίου το θηλυκό γεννά 1-2
αυγά, η δε επώαση διαρκεί 53-55 ημέρες. Ο μοναδικός
νεοσσός που επιζεί εγκαταλείπει τη φωλιά μετά από
120-130 ημέρες, αλλά παραμένει στην επικράτεια της
φωλιάς για 3-5 μήνες ακόμα, καθοδηγούμενος από
τους γονείς του. Ενηλικιώνεται σε πέντε περίπου χρόνια
Η παραγωγικότητα του είδους είναι, δυστυχώς, αρκετά
χαμηλή (0.25-0.60 νεοσσοί / επικράτεια / έτος).
Όλα τα δεδομένα συγκλίνουν στο ότι η εξαφάνιση
του γυπαετού από την ηπειρωτική Ελλάδα, οφείλεται
κυρίως στην χρήση δηλητηριασμένων δολωμάτων για
την -δήθεν- καταπολέμηση σαρκοφάγων θηλαστικών,
9
στη γενικότερη μείωση της ελεύθερης κτηνοτροφίας
σε πολλές ορεινές περιοχές και στην καταδίωξη από
λαθροθήρες ή βοσκούς. Στην Κρήτη, η λαθροθηρία
και, τοπικά, η χρήση δολωμάτων για την εξολόθρευση
κορακιών και αδέσποτων σκύλων, παραμένουν ακό-
μα οι κύριες πηγές θνησιμότητας του είδους. Αν και
όλες οι περιοχές αναπαραγωγής του γυπαετού στην
Κρήτη ανήκουν στο δίκτυο ΖΕΠ / Natura 2000, το εί-
δος εξακολουθεί να απειλείται επίσης από την όχληση
και την υποβάθμιση των βιοτόπων φωλιάσματος και
τροφοληψίας, που προέρχονται από την ανεξέλεγκτη
διάνοιξη αγροτικών δρόμων λόγω της ανερχόμενης
τουριστικής και οικιστικής πίεσης σε πολλές ορεινές
περιοχές, τα σχέδια εγκατάστασης ανεμογεννητριών
κλπ. Οι ανθρωπινες αυτές επεμβάσεις προκαλούν συχνά
σοβαρές δυσκολίες στην ανεύρεση τροφής ιδιαίτερα
κατα την κρίσιμη αναπαραγωγική περίοδο, που σε
συνδυασμό με το ζήτημα της ενδογαμίας (δεν έχει
ακόμη μελετηθεί επαρκώς) καθιστούν τον πληθυσμό του
γυπαετού στην Κρήτη -άρα και στην Ελλάδα- ιδίατερα
εύθραυστο. Για τον λόγο αυτό, στο ελληνικό «Κόκκινο
Βιβλίο», το είδος κατάσσεται ως «Κρισίμως Κινδυνεύον».
Ευτυχώς, εδω και 10 -15 χρόνια, το είδος παρακολου-
θείται συστηματικά και υπεύθυνα από τους επιστήμονες
του Πανεπιστημίου Κρήτης (προστασία φωλιών, παροχή
τροφής, καταγραφή των μετακινήσεων του κλπ),
ενώ ταυτόχρονα αποτελεί χαρακτηριστικό έμβλημα
περιβαλλοντικής εκπαίδευσης και προβολής του νησιού.
Όσον αφορά την ηπειρωτική Ελλάδα, η εμπειρία από άλ-
λες χώρες δείχνει οτι η επανεγκατάσταση του είδους είναι
απολύτως εφικτή, αφού βεβαίως προηγηθεί ενδελεχής
μελέτη των πλεονεκτημάτων ή και των μειονεκτημάτων
ενός τέτοιου προγράμματος και η χρηματοδότηση του.
Έτσι, ίσως κάποτε να ξαναδούμε τον εντυπωσιακό αυτό
γενειοφόρο άρχοντα να γυροπετά αγέρωχα πάνω από
τις πλαγιές του Ολύμπου, τα φαράγγια της Τύμφης η
και τους βράχους των Μετεώρων όπως άλλωστε έκανε
στο όχι και τόσο μακρινό παρελθόν.
 Γιώργος Κωνσταντινίδης
Μανιταρόφιλοι Ελλάδας- Μανιταρόφιλοι Δυτικής Μακεδονίας

Η μανιταροφιλία και
η μανιταρογνωσία
στον ελληνισμό

Μανιταρολόγιον
Ιουλίου - Δεκεμβρίου 2018
-Τον Ιούλιο του 2018 δημοσιεύεται στο
Plant Biosystems η εργασία των Ηλία
Πολέμη, Δημήτρη Δήμου, Βασιλικής
10 Φρυσούλη και Γιώργου Ζερβάκη:
Diversity of saproxylic basidiomy-
cetes in Quercus ilex woodlands of
central and insular Greece.
-Τον Ιούλιο του 2018, η Περιφερειακή
Ενότητα Γρεβενών, στο πλαίσιο της
15ης πανελλήνιας γιορτής μανιταριού,
χρηματοδοτεί την εκτύπωση 3
εκπαιδευτικών αφισών με τίτλους:
α) 20 Τρούφες της Ελλάδας β) 32
Υπόγειοι Ασκομύκητες της Ελλάδας
και γ) 32 Υπόγειοι Βασιδιομύκητες
της Ελλάδας. Τις αφίσες σχεδίασε ο
Γ. Κωνσταντινίδης, με φωτογραφίες
των: Β. Καουνά, Γ. Κωνσταντινίδη,
Γ. Φ ρ α νσ ο υ ά , Τ. Τσ α μ π ά ζ η ,
Δ. Ταμπουρά, Λ. Κόττη, Β. Νάκκα,
Δ. Βολοβότση, Μ. Γκίλα, Β. Μπασιάκου
και Α. Παπατσάνη. Στους συλλέκτες
των δειγμάτων περιλαμβάνονται
εκτός των παραπάνω και οι Γ. Σέτκος,
Δ. Κλεισιάρη, Γ. Προυντζόπουλος,
Σ. Τσιροβασίλης, Θ. Σωτηριάδης,
Β. Κουτσούκης, Π. Παναγιωτίδης,
Σ. Νικολαΐδης, Α. Λάμπρου, Κ. Νόλα,
Φ. Καραγιάννης, Γ. Αργυρόπουλος,
Α. Κλείτσας και Ι. Βουβαλούδης.
-Τον Αύγουστο του 2018, η Βουλγάρα
μυκητολόγος Monica Slavova, μετά
την επίσκεψή της στην 15η πανελλήνια
γιορτή μανιταριού, παρουσίασε στο
χρονολόγιό της ένα λεύκωμα 36
φωτογραφιών με το σχόλιο: Conos-
cete la città dei funghi Grevena?
Se avete l’opportunità, visitatela a
tutti i costi!!! (Γνωρίζετε τα Γρεβενά,
την πόλη των μανιταριών; Εάν έχετε την
ευκαιρία, επισκεφθείτε την, με κάθε
κόστος!!!).
-Τον Σεπτέμβριο του 2018 δημοσιεύ-
εται στο IMA FUNGUS η εργασία των
R. Scambler, T. Niskanen, B. Assyov, A.
M. Ainsworth, J.-M. Bellanger, Μιχάλη
Λοϊζίδη, P. -A. Moreau, P. M. Kirk και
K. Liimatainen: Diversity of Chroo-
gomphus (Gomphidiaceae, Bole-
tales) in Europe, and typification
of C. rutilus.
-Τον Σεπτέμβριο του 2018, στο Κοπαό-
νικ της Σερβίας, ο Σταύρος Ζωγράφος,
υπεύθυνος διαβαλκανικών σχέσεων
των Μανιταρόφιλων Ελλάδας, ανακη-
ρύσσεται επίτιμο μέλος της Σερβικής
Μανιταροφιλικής Ομοσπονδίας.
-Τον Σεπτέμβριο του 2018 δημοσιεύ-
εται στο Ascomycete.org η εργασία
των Carlo Agnello, Pablo Alvarado
και Μιχάλη Λοϊζίδη: Sarcopeziza
(Pezizaceae, Ascomycota), a new
monotypic genus for Inzenga’s old
taxon Peziza sicula.
-Τον Νοέμβριο του 2018, 4μελής
αντιπροσωπεία των Μανιταρόφι-
λων Ελλάδας, προσκεκλημένη του
A. M. B. (Μυκητολογικού Συλλόγου
Μπρεζάντολα), συμμετέχει στις
εργασίες του 79ο Comitato Scientifico
Nazionale (79ης Εθνικής Επιστημο-
νικής Επιτροπής), στο Λέτσε της Ιτα-
λίας. Στο πλαίσιο των εκδηλώσεων ο
Γιώργος Κωνσταντινίδης παρουσίασε
εργασία με τίτλο «Μυκητολογία στην
Ελλάδα» για την οποία συνεργάστηκαν
οι Γ. Κωνσταντινίδης, Β. Καουνάς και Ε.
Κοτλίδα. Τα κείμενα μετέφρασαν στα
ιταλικά ο Α. Ντίνος και στα αγγλικά οι
Ά. Παπαδημητρίου και Δ. Κλεισιάρη.
-Τον Νοέμβριο του 2018, αντιπροσω-
πεία των Μανιταρόφιλων Ελλάδας,
προσκεκλημένη του Κέντρου Προώ-
θησης Παραδοσιακών Προϊόντων Κύ-
πρου και του Κοινοτικού Συμβουλίου
του ορεινού χωριού Σπήλια Λευκωσίας,
συμμετέχει στην 1η Παγκύπρια Γιορτή
Μανιταριού.
-Τον Δεκέμβριο του 2018 κυκλο-
φορεί το «Ημερολόγιο Μανιταριών
Σκλήθρου Φωκίδας», που σχεδίασε
ο Λίνος Κόττης.
 Επιμέλεια: Έλενα Σελιώνη, ΜSc
Βιολόγος

Το Βρετανικό Μουσείο επέστρεψε λάφυρα του Αφγανιστάν Δράσεις

Η Μεγάλη Βρετανία επέστρεψε ιστορι- Μουσείων
κά μνημεία του Αφγανιστάν στο Εθνικό
Μουσείο στην Καμπούλ. Τα μνημεία χρο-
νολογούνται από την Εποχή του Χαλκού
και πρόκειται για 843 αντικείμενα συνο-
λικού βάρους 2 τόνων. Κατά την περίοδο
του εμφυλίου πολέμου στο Αφγανιστάν,
πριν δύο δεκαετίες, τα μουσεία και οι
χώροι ανασκαφής λεηλατήθηκαν με σκοπό την πώληση των εκθε-
μάτων στη μαύρη αγορά. Κάποια από τα εκθέματα περιήλθαν στην
κατοχή της Μεγάλης Βρετανίας μέσω τελωνειακών κατασχέσεων.
Οι ειδικοί του Βρετανικού Μουσείου αναγνώρισαν τα λάφυρα
και, αφού επιβεβαίωσαν την προέλευσή τους, τα κράτησαν στο
Απτέρα-Ελεύθερνα-Κνω-
Μουσείο μέχρι να έρθει η κατάλληλη στιγμή της επιστροφής σός: τρεις αρχαίες πόλεις
στο Αφγανιστάν. Η ασφαλής επιστροφή των μνημείων ανακοινώθηκε σε δελτίο ζωντανεύουν στο Μουσείο
τύπου που παραχώρησαν οι David Cameron και Hamid Karzai, πρωθυπουργός Κυκλαδικής Τέχνης
του Ηνωμένου Βασιλείου και πρόεδρος του Αφγανιστάν, αντίστοιχα.

11
Το Μουσείο Τέχνης της Χάγης φέρνει τους πίνακες του Βερμέερ
κοντά σας με ένα κλικ.
Ο Ολλανδός ζωγράφος Johannes Vermeer απο-
τελεί έναν από τους σημαντικότερους ζωγράφους
της Χρυσής εποχής της Ολλανδίας του 17ου αιώνα.
Ωστόσο, για να δει κάποιος τα έργα του, θα πρέπει Για πρώτη φορά 500
να ταξιδέψει σε διάφορα μέρη του κόσμου, όπως περίπου αρχαιότητες
στο Λονδίνο, στη Νέα Υόρκη και τέλος, στο Μαου- από τρεις πρωτεύου-
ριτσχάους (Mauritshuis) στη Χάγη, το εμβληματικό σες της «Εκατόμπο-
Μουσείο Τέχνης της Ολλανδίας, όπου φυλάσσεται λης» Κρήτης φεύγουν
το πιο γνωστό έργο του ζωγράφου, το «Κορίτσι με το από την πατρίδα τους
μαργαριταρένιο σκουλαρίκι». Το μουσείο ένωσε τις για μια περιοδική έκθεση στο Μου-
δυνάμεις του με την Google και δημιούργησαν μια εφαρμο- σείο Κυκλαδικής Τέχνης. Στην έκθεση
γή επαυξημένης πραγματικότητας, στην οποία μπορεί κανείς περιγράφεται η ιστορία τριών πόλεων,
να δει όλα τα έργα του Vermeer. Έτσι, το Μαουριτσχάους της Απτέρας, της Ελεύθερνας και της
και τα υπόλοιπα μουσεία, παραχώρησαν φωτογραφίες υψη- Κνωσού από την γέννησή τους, στην
λής ανάλυσης των έργων τέχνης του ζωγράφου, τις οποίες ακμή τους και ως την εγκατάλειψή
μπορεί κανείς να δει με την παραμικρή λεπτομέρεια από τους με παρουσιαστούν για πρώτη
το κινητό του, κάνοντας μεγέθυνση. Η υπεύθυνη του Μαουριτσχάους κα φορά ευρήματα από νεότερες ανα-
Gordenker πιστεύει ότι αυτή η κίνηση δεν θα μειώσει την επισκεψιμότητα σκαφές. Ιδιαίτερη εντύπωση προκαλεί
του μουσείου, διότι η ψηφιακή τεχνολογία καταργεί μεν τα σύνορα, αλλά το πάτωμα της έκθεσης, όπου είναι
δεν μπορεί να υποκαταστήσει την αυθεντική εμπειρία που βιώνει όποιος αποτυπωμένη η Κρήτη και οι πόλεις
επισκέπτεται το μουσείο. που παρουσιάζονται στην έκθεση,
ώστε ο επισκέπτης να περπατά πάνω
Πυρκαγιά στο Εθνικό Μουσείο της Βραζιλίας: η επόμενη μέρα στα χώματά τους, κοιτάζοντας τα εκ-
θέματα. Ο διευθυντής του Μουσείου
Το κτίριο στο οποίο στεγαζόταν το Εθνικό Μουσείο κος Σταμπολίδης αναφέρει ότι η έκθε-
της Βραζιλίας στο Ρίο ντε Τζανέιρο υπέστη σοβαρές ση αυτή ασχολείται «…με πόλεις που
ζημιές από την πυρκαγιά που ξέσπασε τον Σεπτέμβριο λησμονήθηκαν,..αλλά ανασύρθηκαν
του 2018, με συνέπεια την καταστροφή εκθεμάτων από την λήθη από ανθρώπους που
ανυπολόγιστης αξίας. Ένα μήνα μετά, ο διευθυντής δεν ξεχνούν και έτσι ξαναζωντάνεψαν
του Μουσείου ανήγγειλε τη διάσωση του κρανίου της μέσα από τα χέρια των αρχαιολόγων,
«Λουτσία», του αρχαιότερου γνωστού ανθρώπινου των εργατών, των τεχνητών, των φοι-
απολιθώματος στην Αμερική. Το απολίθωμα είναι σπασμένο σε τητών….» Η έκθεση κλείνει με μια
κομμάτια, εκ των οποίων έχει βρεθεί περίπου το 80%, δήλωσε, και έκπληξη: πάνω στην προέκταση της
είναι ένα καλό νέο μετά από μια τραγωδία. Η «Λουτσία» είχε ανακα- θάλασσας που περιβάλλει την Κρήτη
λυφθεί σε ανασκαφή του 1975 κοντά στην πόλη Μπέλο Οριζόντε «υπερίπτανται» δύο κεφαλές ταύρων,
της Βραζιλίας και πήρε το όνομά της κατ’αναλογία με τη «Λούσι», το αφρικανικό μία από τα χέρια ενός Μινωίτη δημι-
απολίθωμα ανθρώπου ηλικίας 3,2 εκατομμυρίων ετών. Οι επιστήμονες πιστεύουν ουργού και μία του Πικάσο! Με τον
ότι το κρανίο και τα οστά της Λουτσία ανήκουν σε μια γυναίκα περίπου 20 χρονών τρόπο αυτό δίνεται η σκυτάλη στην
και ύψους 1,5μέτρου, η οποία έζησε πριν από 12.000 χρόνια. To Εθνικό Μουσείο επόμενη έκθεση που θα ακολουθή-
θα ανακατασκευασθεί και αναμένεται να λειτουργήσει μετά από περίπου τρία σει με τίτλο «Πικάσο και Αρχαιότητα:
χρόνια με τη «Λουτσία» στην συλλογή του. Γραμμή και πηλός» το 2019.
 ΙΟΝΙΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ
ΤΜΗΜΑ ΑΡΧΕΙΟΝΟΜΙΑΣ, ΒΙΒΛΙΟΘΗΚΟΝΟΜΙΑΣ ΚΑΙ ΜΟΥΣΕΙΟΛΟΓΙΑΣ
Εργαστήριο Μουσειολογίας, Προστασίας, Αποκατάστασης και Αξιοποίησης Πολιτισμικών Αγαθών (μουσείων,
μνημείων, κ.λπ.)

Αποτελέσματα Έρευνας Κοινού του Μουσείου Φυσικής Ιστορίας

Μετεώρων & Μουσείου Μανιταριών
Παναγιώτης Σαραντίδης, Γεώργιος Απ. Παπαϊωάννου, Ελευθερία Παπακώστα, Έλενα Σελιώνη*

12 Εισαγωγή που ωθούν ένα άτομο να το επισκεφτεί, η καταγραφή της

Το Μουσείο Φυσικής Ιστορίας Μετεώρων & Μουσείο
Μανιταριών διαθέτει μια πλούσια συλλογή πτηνών και
θηλαστικών. Εκθέτει περίπου τριακόσια είδη ζώων. Επί-
σης, διαθέτει ένα ολοκληρωμένο μουσείο μανιταριών,
που αποτελείται από γλυπτά μανιτάρια που παρουσιάζο-
νται σε τρεις φάσεις της ανάπτυξής τους. Η τοποθέτηση
των εκθεμάτων σε διοράματα που αναπαριστούν το
οικοσύστημα που διαβιούν ενισχύει την εμπειρία της
επίσκεψης. Το μουσείο είναι δημοφιλές για την ποικιλία
και σπανιότητα των εκθεμάτων του και για τις μανιταρο-
δράσεις του, όπως το κυνήγι τρούφας. Η επιθυμία του
μουσείου να ανταποκριθεί στις σύγχρονες απαιτήσεις
του κοινού, να ανιχνεύσει τη σχέση του με τους επισκέ-
πτες και να κατανοήσει τον βαθμό ικανοποίησής τους,
οδήγησε στη συνεργασία με το Εργαστήριο Μουσειολο-
γίας του Ιονίου Πανεπιστημίου προκειμένου να διεξαχθεί
έρευνα κοινού. Συμπαραστάτες σε αυτή την προσπάθεια
υπήρξαν ο Διευθυντής του Μουσείου κ. Νίκος Πάλλας
και τα στελέχη του μουσείου. Πρόκειται για μια έρευνα
που αποσκοπεί στη συλλογή αξιοποιήσιμων δεδομένων
που θα χρησιμοποιηθούν για την ενίσχυση των υποδο-
μών του μουσείου και τη βελτίωση των υπηρεσιών του.
Περιγραφή της έρευνας
Κύριο αντικείμενο της έρευνας αποτέλεσε η διερεύνη-
ση των απόψεων και των στάσεων των επισκεπτών του
Μουσείου Φυσικής Ιστορίας Μετεώρων & Μουσείου
Μανιταριών που δραστηριοποιείται στην πόλη της Καλα-
μπάκας. Στόχοι της έρευνας ορίστηκαν η καταγραφή της
συχνότητας και των κινήτρων των επισκέψεων σε μου-
σεία γενικότερα, η ανάδειξη των αναγκών του κοινού του
συγκεκριμένου μουσείου, η αναζήτηση των προσδοκιών
συμμετοχής στις δράσεις του (Black, 2010). Επιδιώχθηκε
η αξιολόγηση της αποτελεσματικότητας του μουσείου
α) στον επικοινωνιακό τομέα, β) στην παροχή υπηρεσιών
και γ) στους τομείς που αφορούν τη μετάδοση γνώσεων
και εμπειριών. Τέλος, αποτυπώθηκαν τα στοιχεία που
ικανοποιούν ή δυσαρεστούν κατά την επίσκεψη.
Η έρευνα πραγματοποιήθηκε στο Μουσείο Φυσικής
Ιστορίας Μετεώρων & Μουσείο Μανιταριών από τον
Δεκέμβριο του 2016 μέχρι τον Μάρτιο του 2018. Προ-
ηγήθηκε πιλοτική έρευνα τον Νοέμβριο του 2016. Συμ-
μετείχαν 661 επισκέπτες.
Η μεθοδολογία που ακολουθήθηκε ήταν η ποσοτική
προσέγγιση με χρήση δομημένου ερωτηματολογίου. Το
ερωτηματολόγιο άλλωστε αποτελεί μια από τις πιο δημο-
φιλείς μεθόδους αξιολόγησης στα μουσεία (Οικονόμου,
2013). Ο Hein (1998) θεωρεί ότι τα ερωτηματολόγια
ενδείκνυνται για μεγάλους πληθυσμούς έρευνας όπως
τους επισκέπτες μουσείων, καθώς διευκολύνουν την
αξιολόγηση των προτιμήσεων και των αντιλήψεών τους.
Είναι ανάγκη να αναφέρουμε ότι κατά τη διάρκεια του
σχεδιασμού, της υλοποίησης και της αξιολόγησης της
έρευνας εφαρμόστηκε ένα πλαίσιο δεοντολογίας που
εξασφάλισε τη συναίνεση των συμμετεχόντων στην
έρευνα, τους ενημέρωσε για τους στόχους της και την
αξιοποίηση των δεδομένων που θα προκύψουν και αντι-
μετώπισε με σεβασμό τις προσωπικές τους πληροφορίες
(NESH, 2016).
Δημογραφικά στοιχεία επισκεπτών
Η παρουσίαση των δημογραφικών χαρακτηριστικών των
ερωτηθέντων σκιαγραφεί το φύλο, την ηλικία, τον τόπο
κατοικίας και το επίπεδο σπουδών τους.

* Ο Παναγιώτης Σαραντίδης είναι Υποψήφιος Διδάκτορας Μουσειολογίας, του τμήματος Αρχειονομίας Βιβλιοθηκονομίας και
Μουσειολογίας του Ιονίου Πανεπιστημίου.
Ο Γεώργιος Απ. Παπαϊωάννου είναι Επίκουρος Καθηγητής του τμήματος Αρχειονομίας Βιβλιοθηκονομίας και Μουσειολογίας
του Ιονίου Πανεπιστημίου και Διευθυντής του Εργαστήριου Μουσειολογίας, Προστασίας, Αποκατάστασης και Αξιοποίησης
Πολιτισμικών Αγαθών (μνημείων, μουσείων, κ.λπ.) του παραπάνω τμήματος.
Η Ελευθερία Παπακώστα είναι Υπεύθυνη Προγραμματισμού & Εκπαιδευτικών Προγραμμάτων στο Μουσείο Φυσικής Ιστορίας
Μετεώρων & Μουσείο Μανιταριών.
Η Έλενα Σελιώνη (ΜSc Βιολόγος) είναι στέλεχος του Μουσείου Φυσικής Ιστορίας Μετεώρων & Μουσείου Μανιταριών.
 376 376 250 250
400 400
270 270 199 191 199
200 200191
200 200 150 150
13 13 113 113
2 2 90 90
0 0 100 100
55 55
50 50 12
12 1 1
0 0

Διάγραμμα 1 & Διάγραμμα 2 Φύλο και ηλικία επισκεπτών

Σύμφωνα με το διάγραμμα 1 η πλειονότητα των επι- 2 διαπιστώνουμε ότι 390 (60% περίπου) από τους 661
σκεπτών που συμπλήρωσαν το ερωτηματολόγιο ήταν επισκέπτες ανήκουν στις ηλικίες 25-44 ετών και μόλις
γυναίκες (376). Αναφορικά με την κατανομή του δείγ- 12 άτομα είναι άνω των 65 ετών. Τέλος, μόλις 90 άτομα
ματος με βάση την ηλικία, μελετώντας το διάγραμμα (14%) δήλωσαν ηλικίες 18-24 ετών.

Ετικέτα τιμής Συχνότητα Ποσοστά 13

Ημιαστική περιοχή (2000-10000 κάτοικοι) 8 1,21

Αστικό κέντρο (>10000 κάτοικοι) 631 95,46

Αγροτική περιοχή (>2000 κάτοικοι) 1 0,15
ΔΞ/ΔΑ 21 3,18

Σύνολο 661 100,0

Πίνακας 1 Περιοχή κατοικίας επισκεπτών

Η συντριπτική πλειονότητα (95%) των επισκεπτών προ-
έρχεται από αστικά κέντρα, ενώ ελάχιστο ποσοστό κα-
τοικεί σε ημιαστικές περιοχές (Πίνακας 1). Παρόμοια
περίπου ποσοστά ισχύουν και για τον τόπο γέννησης
των επισκεπτών.
100%
Επίπεδο σπουδών επισκεπτών
Αποτελέσματα της έρευνας που αφορούν τη στάση
των επισκεπτών απέναντι στα μουσεία
Στα παρακάτω διαγράμματα αποτυπώνονται ποσοτικά
δεδομένα που αφορούν τη συχνότητα επίσκεψης, τα
στοιχεία της κοινωνικής διάστασης της επίσκεψης και
το είδος μουσείων που προτιμάνε οι μετέχοντες στην
έρευνα.

80% ποτέ: 4%
άλλο: 8% ΔΞ/ΔΑ: 0%

60%
πιο σπάνια:
10%
40% 2-3 φορές τον
40% χρόνο: 55%
24%
20% 16%
11%
1% 2% 3% 2% 1 φορά τον
1%
0% χρόνο: 23%

Διάγραμμα 4
Συχνότητα επίσκεψης σε μουσεία

Διάγραμμα 3 Επίπεδο σπουδών Η συχνότητα επίσκεψης στα μουσεία καταγράφεται

συμμετεχόντων στην έρευνα
Το επίπεδο σπουδών των ερωτηθέντων είναι αρκετά
υψηλό. Από αυτούς το 40% είναι απόφοιτοι ΑΕΙ/ΤΕΙ και
24% είναι κάτοχοι μεταπτυχιακού τίτλου. Αθροιστικά θα
λέγαμε ότι η πλειονότητα των ερωτηθέντων (67%) είναι
απόφοιτοι Τριτοβάθμιας Εκπαίδευσης, ενώ απόφοιτοι
Δημοτικού σχολείου και Γυμνασίου είναι μόλις το 3%.
στο διάγραμμα 4. Ένας σημαντικός αριθμός συμμετε-
χόντων (55%) δήλωσαν ότι επισκέπτονται μουσείο 2-3
φορές τον χρόνο και 23% μία φορά τον χρόνο. Μόλις
το 4% (26 άτομα) δήλωσε ότι ποτέ δεν επισκέπτεται
μουσεία. Μας προβληματίζει το γεγονός ότι το 33% των
ερωτηθέντων δηλώνουν ότι μόνο μια φορά τον χρόνο
και σπανιότερα αποφασίζουν να εισέλθουν σε έναν
μουσειακό χώρο.
 επιλογές. Μόνο 22 άτομα δήλωσαν ότι τον τελευταίο
χρόνο δεν επισκέφτηκαν κανένα μουσείο. Τέλος, αρ-
δεν επισκέφτηκα κανένα μουσείο 22 κετοί από τους 99 επισκέπτες που δήλωσαν «άλλο»,
διευκρινίζουν ότι επισκέφτηκαν το μουσείο είτε με
άλλο 99
τον/την σύντροφό τους είτε μόνοι τους.
269
...με φίλους Συχνότητα

76
Τις επιλογές των επισκεπτών που αφορούν τον τύπο
...με το σχολείο
μουσείου που προτιμούν περισσότερο, καταγράφουν
...με την οικογένεια
363 τα αποτελέσματα που παρουσιάζονται στον πίνακα
2. Παρατηρούμε ότι έναν μεγάλο ποσοστό (40,7%)
0 100 200 300 400 500 600 700
δεν απάντησε σε αυτή την ερώτηση, ίσως επειδή δυ-
σκολεύτηκε να επιλέξει. Στις προτιμήσεις κυριαρχεί
Διάγραμμα 5 Επισκεφτήκατε ένα μουσείο
η επιλογή που αφορά τα μουσεία φυσικής ιστορίας.
τον τελευταίο χρόνο … (μία ή περισσότερες επιλογές)
Είναι αναμενόμενη αυτή η προτίμηση με την έννοια
ότι οι ερωτηθέντες είναι οι επισκέπτες ενός μουσεί-
Οι περισσότεροι από τους ερωτηθέντες (363) πήγαν ου φυσικής ιστορίας. Ακολουθούν σε προτίμηση τα
τον τελευταίο χρόνο σε ένα μουσείο με την οικογένεια αρχαιολογικά μουσεία και τα μουσεία καλών τεχνών.
και αρκετοί (269) με φίλους. Λιγότεροι πηγαίνουν στο Ένα ελάχιστο ποσοστό επιλέγει βυζαντινά μουσεία.
μουσείο με έναν εκπαιδευτικό φορέα ή κάνουν άλλες

14
Ετικέτα τιμής Συχνότητα Ποσοστά Έγκυρα Ποσοστά Συσσωρευτικά
Ποσοστά
Φυσικής Ιστορίας 88 13,3 22,45 99,23
Αρχαιολογικό 84 12,71 21,43 21,43
Καλών Τεχνών 70 10,59 17,86 69,13
Επιστήμης, Τεχνολογίας 43 6,51 10,97 33,67
Ιστορικό 37 5,6 9,44 51,28
Θεματικό 32 4,84 8,16 41,84
Πολεμικό 16 2,42 4,08 76,79
Λαογραφικό 14 2,12 3,57 72,7
Βυζαντινό 5 0,76 1,28 22,7
Άλλο 3 0,45 0,76 100
269 40,7 Ελλειπούσες
Σύνολο 661 100 100

Πίνακας 2 Ποιος τύπος μουσείου σας ενδιαφέρει περισσότερο; (μία επιλογή)

Παρουσίαση αποτελεσμάτων έρευνας που αφορούν

το Μουσείο Φυσικής Ιστορίας Μετεώρων & Μουσείο Μανιταριών

Προκειμένου ένα μουσείο να βελτιώσει τις υπηρεσί-

ες του και τις εκθέσεις του είναι απαραίτητο να συμ- 205 197

βουλεύεται και να ακούει το κοινό του, που αποτελεί

σημαντικό παράγοντα στη διαδικασία της μουσειακής 117

αξιολόγησης (Νικονάνου, Μπούνια, Φιλιππουπολίτη, 57

70
40
Χουρμουζιάδη και Γιαννούτσου, 2015). Επίσης, ένας 15 5 18 3

από τους στόχους του μουσείου είναι να κάνει αισθη-

τή την παρουσία του στην κοινωνία και πρωτίστως να
ενημερώνει τον πληθυσμό για την παρουσία του. Τα εν-
διαφέροντα των επισκεπτών είναι συνήθως αποκλίνοντα
και διαφορετικά και γι’ αυτόν τον λόγο είναι αδύνατο
για ένα μουσείο να ικανοποιήσει τις προσδοκίες όλων Διάγραμμα 6 Από πού ενημερωθήκατε για το μου-
των επισκεπτών του (Durbin, 1996). σείο μας; (μία ή περισσότερες επιλογές)
Στο παραπάνω διάγραμμα αποτυπώνονται οι τρόποι
μέσω των οποίων οι επισκέπτες ενημερώθηκαν για το
Μουσείο Φυσικής Ιστορίας Μετεώρων & Μουσείο
Μανιταριών. Το ένα τρίτο περίπου από αυτούς πλη-
ροφορήθηκε για το μουσείο από άτομο του οικείου
περιβάλλοντος. Ένας επίσης μεγάλος αριθμός επισκε-
πτών (197) ενημερώθηκε από τουριστικό οδηγό, γε-
γονός που σημαίνει ότι το συγκεκριμένο μουσείο έχει
ενταχθεί σε αυτούς τους οδηγούς και αποτελεί ένα
από τα σημεία αναφοράς της επίσκεψης στην πόλη της
Καλαμπάκας. Παρατηρείται επίσης ότι ελάχιστοι επισκέ-
πτες ενημερώθηκαν για το μουσείο από τον τύπο, την
τηλεόραση και το ραδιόφωνο (38 άτομα αθροιστικά).
Σε 167 περιπτώσεις (23%) το μουσείο έγινε γνωστό
μέσω του διαδικτύου (ιστοσελίδες και μέσα κοινωνικής
δικτύωσης). Ειδικότερα, την ιστοσελίδα του μουσείου
συμβουλεύτηκαν 57 άτομα, δηλαδή το 9% των περιπτώ-
σεων. Τέλος, 117 επισκέπτες αναφέρουν άλλες πηγές
πληροφόρησης για το μουσείο όπως πληροφόρηση
από: «συνεργάτη του μουσείου», «ταξιδιωτικό γραφείο»,
«πινακίδες», «Μύλο των Ξωτικών»,«σχολείο του παιδιού
μου», «ξενοδοχείο», «τοπικό χάρτη της πόλης», «info
tourist point της πόλης».
Άλλος λόγος
1% ΔΞ/ΔΑ 0%
Ψυχαγωγία Γνώση και
14%
πληροφόρηση
σχετικά με το
περιβάλλον
Συνοδός 27%
παιδιών 7%
Περιέργεια
19%
Γνώση και
πληροφόρηση
σχετικά με τα
Ερευνητικοί μανιτάρια
λόγοι 2% 23%
Εκπαίδευση
7%
Διάγραμμα 7 Γιατί επισκεφτήκατε το μουσείο μας;
(μία ή περισσότερεςεπιλογές)
Η απεικόνιση των αναγκών του κοινού είναι σημαντική
για ένα μουσείο προκειμένου να αξιολογήσει αν το υλι-
κό και η πληροφορία που προσφέρει ανταποκρίνονται
σε αυτά που απαιτούν οι επισκέπτες του (Black, 2010).
Το Μουσείο Φυσικής Ιστορίας Μετεώρων & Μουσείο
Μανιταριών, όπως αναφέρθηκε παραπάνω, διαθέτει
συλλογές πτηνών, θηλαστικών και μανιταριών. Επίσης,
εντάσσει τα παραπάνω εκθέματα μέσα στο οικοσύστη-
μα που διαβιούν. Προσφέρει μεταξύ άλλων μια σειρά
εκπαιδευτικών προγραμμάτων που απευθύνονται σε
ενήλικες και παιδιά. Ζητήθηκε από τους επισκέπτες
να καταγράψουν τον λόγο της επίσκεψης στο μουσείο,
κυρίως για να καταγραφούν τα κίνητρά τους αλλά και
να ανιχνευτούν οι προσδοκίες τους. Όπως παρατηρούμε
στο παραπάνω διάγραμμα η γνώση και η πληροφόρηση
σχετικά με το περιβάλλον (27%) και τα μανιτάρια (23%)
αποτελούν βασικά κίνητρα της επίσκεψης. Το κοινό
θεωρεί ότι σε ένα μουσείο φυσικής ιστορίας μπορεί να
προσλάβει πληροφορία και να βιώσει εμπειρίες. Σε 252
(19%) περιπτώσεις αναφέρθηκε ως λόγος επίσκεψης
η περιέργεια. Σε αυτή την περίπτωση προφανώς ο επι-
σκέπτης αναμένει να δει ζώα υπό εξαφάνιση, παράξενα
και σπάνια πτηνά, αλλά και τη συλλογή μανιταριών που
αποτελεί πόλο έλξης λόγω της σπανιότητάς της. Μπο-
ρούμε επομένως να θεωρήσουμε ότι η ιδιαιτερότητα της
συλλογής μανιταριών και η συλλογή σπάνιων ζώων και
πτηνών ενταγμένα σε μοναδικά διοράματα, αποτελούν
λόγους επίσκεψης σε αυτό το μουσείο.
Ένα μουσείο προσφέρει μάθηση μέσω εκπαιδευτικών
προγραμμάτων και δράσεων. Αυτές οι δραστηριότητες
απευθύνονται σε οικογένειες, παιδιά, νέους, ενηλίκους,
άτομα με αναπηρία κ.ά. (Ambrose & Paine, 2012). Το
7% περίπου των απαντήσεων αναφέρονται στην εκπαί-
δευση ως λόγο επίσκεψης στο συγκεκριμένο μουσείο.
Πρόκειται για ένα περιορισμένο ποσοστό αν λάβου-
με υπόψη ότι το μουσείο ήδη προσφέρει μια ποικιλία
εκπαιδευτικών προγραμμάτων. Το ποσοστό αυτό θα
μπορούσε να αυξηθεί με την κατάλληλη εκπαιδευτική
στρατηγική και την ανάλογη πληροφόρηση του κοινού. 15
Το 2% των επισκεπτών (23 άτομα) δήλωσε ότι βρίσκεται
στο μουσείο για ερευνητικούς λόγους. Αυτό αποτελεί
ένα ενθαρρυντικό ποσοστό με την έννοια ότι στο συγκε-
κριμένο μουσείο επιτελείται η λειτουργία της έρευνας,
έστω και σε μικρό βαθμό. Τέλος, το 14% περίπου των
ερωτηθέντων (185 άτομα) γράφει ότι επισκέφτηκε το
μουσείο, για να ψυχαγωγηθεί.
300 263
250 224
208
200 143 141
150
75
100 63
50 1
0
Διάγραμμα 8 Προτιμήσεις σχετικά με τις
δράσεις σχετικές με τα μανιτάρια
(μία ή περισσότερες επιλογές)
Σε μια προσπάθεια να ερευνηθούν οι προτιμήσεις των
επισκεπτών αναφορικά με τις δράσεις του μουσείου που
αφορούν τα μανιτάρια τέθηκε το ερώτημα: «Σε ποια
από τις μανιταροδράσεις του μουσείου θα επιθυμού-
σατε να συμμετάσχετε;». Έχουμε 263 απαντήσεις που
αφορούν το κυνήγι τρούφας και ακολουθεί η μαγειρική
μανιταριών με 224 επιλογές. Επιπρόσθετα, οι επισκέπτες
ενδιαφέρονται για την ταυτοποίηση των μανιταριών
(208 περιπτώσεις). Οι απαντήσεις σε ένα τέτοιο ερώ-
τημα ενισχύουν το μουσείο στην προσπάθειά του να
σχεδιάσει και να προγραμματίσει τις μανιταροδράσεις
με βάση τις προτιμήσεις. Επίσης, δίνεται η δυνατότητα
να βελτιωθούν κάποιες δραστηριότητες, ώστε να εστι-
άσουν στις ανάγκες του κοινού και να ικανοποιήσουν
τις απαιτήσεις του.
 326

122
130
6
24 53

5΄-15΄
15΄-30΄
30΄- 60΄
60΄- 90΄
90΄+
ΔΞ/ΔΑ

Διάγραμμα 9 Πόσα λεπτά διήρκεσε η επίσκεψή σας;

Η διάρκεια επίσκεψης σε ένα μουσείο καταδεικνύει
τη δυνατότητα του μουσείου να κρατήσει ενεργό το
ενδιαφέρον του επισκέπτη και να του προσφέρει πα-
ραστάσεις, γνώση, εμπειρία και ψυχαγωγία στο πλαίσιο
ποιοτικού χρόνου. Πολλοί από τους επισκέπτες του
συγκεκριμένου μουσείου είναι τουρίστες (Έλληνες και
ξένοι), άλλοι είναι διερχόμενοι από την πόλη της Καλα-
16
μπάκας, μερικοί συνδυάζουν την επίσκεψη στα Μετέω-
ρα με την επίσκεψη στο μουσείο, κάποιοι συνοδεύουν
τα παιδιά τους. Τα αποτελέσματα της έρευνας έδειξαν
ότι περίπου οι μισοί (326 άτομα) από τους επισκέπτες
που συμπλήρωσαν το ερωτηματολόγιο αφιέρωσαν στο
μουσείο 30 με 60 λεπτά, ενώ το ένα πέμπτο των επι-
σκεπτών (130 άτομα) έως και 90 λεπτά. Ωστόσο, 122
επισκέπτες έμειναν στο μουσείο από 15 μέχρι 30 λεπτά,
χρόνος περιορισμένος, για να επεξεργαστούν και να
κατανοήσουν το περιεχόμενο των συλλογών.

100,0%

80,0%
56%
60,0%

36%
40,0%

20,0%
6%
1%
0,0%
0,0% 1%

Διάγραμμα 10 Είστε ικανοποιημένοι από το πληροφοριακό

υλικό που παρέχει το μουσείο;

Η παροχή ουσιαστικής και τεκμηριωμένης πληροφορίας
σχετικά με τις συλλογές, τα αντικείμενα και το πλαίσιο
που τα περιβάλλει αποτελεί έναν από τους στόχους
κάθε μουσειακού οργανισμού. Ειδικότερα σε ένα μου-
σείο φυσικής ιστορίας αυτή η απαίτηση είναι εντονό-
τερη, με την έννοια ότι είναι ανάγκη να προσφερθεί
ένα ολοκληρωμένο σύνολο πληροφοριών που αφορά
όχι μόνο τα επιμέρους εκθέματα αλλά και τα στοιχεία
του οικοσυστήματος που τα φιλοξενεί. Μάλιστα αυ-
τές οι πληροφορίες είναι ανάγκη να ανταποκρίνονται
στις προσδοκίες ενός κοινού με διαφορετικές οπτικές
και ενδιαφέροντα (μαθητές διάφορων βαθμίδων, ενή-
λικοι και ειδικότερα ερευνητές, τουρίστες κ.ά.). Στο
διάγραμμα 10 παριστάνεται ο βαθμός ικανοποίησης
του κοινού από το πληροφοριακό υλικό που παρέχει το
μουσείο. Η συντριπτική πλειοψηφία των ερωτηθέντων
(92%) είναι πολύ έως παρά πολύ ικανοποιημένη από
τις πληροφορίες που συλλέγει και αυτό αποτελεί μια
πολύ θετική διαπίστωση.
 Πίνακας 3 Αξιολόγηση συστήματος ξενάγησης με QR κωδικούς

Οι νέες τεχνολογίες υιοθετούνται συνεχώς από τους
πολιτιστικούς οργανισμούς. Τα μουσεία εντάσσουν
στις εκθέσεις τους ψηφιακές εφαρμογές (Deliyiannis
& Papaioannou, 2013). Η χρήση QR κωδικών τα τε-
λευταία χρόνια είναι ιδιαίτερα δημοφιλής λόγω της
μεγάλης δυνατότητας αποθήκευσης της πληροφορίας
και της ταχύτατης αναγνωσιμότητάς τους. Το Μουσείο
Φυσικής Ιστορίας Μετεώρων & Μουσείο Μανιταριών
χρησιμοποιεί αυτή την πρακτική προκειμένου να δώσει
τη δυνατότητα στον επισκέπτη να επιλέξει και να αντλή-
σει με ευκολία την πληροφορία που επιθυμεί. Μόνο
22% των ατόμων που απάντησαν στο ερωτηματολόγια
αξιολόγησαν το σύστημα ξενάγησης με QR κωδικούς
του συγκεκριμένου μουσείου. Από τα 146 άτομα που
αξιολόγησαν την εφαρμογή τα 99 θεώρησαν ότι τους
βοήθησε πολύ έως πάρα πολύ όπως συμπεραίνουμε
17
από τον Πίνακα 3.

ΔΞ/ΔΑ Καθόλου
3% 2%
Λίγο
5%

Πάρα
πολύ
Μέτρια
33%
20%

Πολύ
37%

Διάγραμμα 11 Πιστεύετε ότι το μουσείο μας ευαισθητοποιεί τον

επισκέπτη για τα περιβαλλοντικά προβλήματα της εποχής μας;

Ένας από τους στόχους ενός μουσείου φυσικής ιστο-
ρίας είναι να ενημερώνει τους επισκέπτες του για πε-
ριβαλλοντικά προβλήματα, όπως είναι η μόλυνση του
περιβάλλοντος και οι κλιματολογικές αλλαγές και να
πληροφορεί για θέματα όπως η σημασία της βιοποικι-
λότητας και η προστασία της χλωρίδας και της πανίδας.
Το Μουσείο Φυσικής Ιστορίας Μετεώρων & Μουσείο
Μανιταριών έχει εντάξει στη φιλοσοφία του τη δια-
μόρφωση της περιβαλλοντικής συνείδησης. Ευαισθη-
τοποιεί το κοινό του σε θέματα περιβαλλοντικά και
αυτό αντικατοπτρίζεται στο διάγραμμα 11. Η έρευνα
κοινού κατέδειξε ότι το 33% των ερωτηθέντων θεωρεί
ότι η παραπάνω λειτουργία επιτελείται «παρά πολύ»
και το 37% ότι επιτελείται «πολύ». Το ένα πέμπτο των
ερωτηθέντων την αξιολογεί ως «μέτρια».
 100%
80%
60%
35%
25% 31%
40%
20% 1% 2% 6%

0%
Καθόλου Λίγο Μέτρια Πολύ Πάρα πολύ ΔΞ/ΔΑ

Διάγραμμα 12 Θεωρείτε ότι παρέχονται από το μουσείο μας διευκολύνσεις για τα ΑμεΑ;

Με την έννοια προσβασιμότητα δεν εννοούμε μόνο
τη δυνατότητα των επισκεπτών να προσεγγίζουν τα
εκθέματα, αλλά και τη φυσική - σωματική, αισθητική,
πνευματική, πρόσβαση στη γνώση, στην πληροφορία,
στον πολιτισμό. Ο επισκέπτης αναμένει γνώση, εμπειρία,
ψυχαγωγία. Μεταξύ άλλων το μουσείο καλείται να προ-
18 σφέρει όλες τις διευκολύνσεις που διασφαλίζουν την
επιτυχία της επίσκεψης και για τα Άτομα με Αναπηρία,
με πρώτο μέλημα την άρση αρχιτεκτονικών φραγμών ή
άλλων εμποδίων, που δυσχεραίνουν την πρόσβαση και
την ελεύθερη κίνηση στους χώρους του μουσείου. Οι
επισκέπτες κλήθηκαν να αξιολογήσουν αν το μουσείο
παρέχει διευκολύνσεις για τα ΑμεΑ. Αν και το 35% δεν
απάντησε σε αυτή την ερώτηση το 31% αξιολογεί ως
«παρά πολύ καλή» την πρόσβαση για τα ΑμεΑ και το
25% ως «πολύ καλή».

Λίγο 1%,
ΔΞ/ΔΑ 2%, Καθόλου 0%
5 επισκέπτες
Μέτρια 7%,
13 επισκέπτες
44 επισκέπτες

Πολύ 36%,
241 επισκέπτες

Πάρα πολύ 54%,

358 επισκέπτες

Διάγραμμα 13 Σε ποιο βαθμό η επίσκεψη

ικανοποίησε τις προσδοκίες σας; 

Αρκετά μεγάλο ποσοστό συγκεντρώνει η ικανοποίηση ικανοποίηση. Ο βαθμός ικανοποίησης των προσδοκιών
των επισκεπτών από την επίσκεψη στο μουσείο. Αθροι- ενός επισκέπτη απεικονίζει και τη δυνατότητα του μου-
στικά, το 90% των επισκεπτών είναι πολύ έως πάρα πολύ σείου να ανταποκριθεί στις ανάγκες του και να δημιουρ-
ικανοποιημένοι! Μόλις το 7% αποτυπώνει μια μέτρια γήσει τις προϋποθέσεις για μια μελλοντική επίσκεψη.
Στοιχεία που εντυπωσίασαν τους επισκέπτες και άτομο ανακαλύπτει και κατανοεί με τον δικό του τρόπο
παρατηρήσεις τα εκθέματα, κάτι που εξαρτάται τόσο από τα κίνητρά
Κατά τη διάρκεια μιας μουσειακής επίσκεψης ο επι- του όσο και από την ποιότητα των υπηρεσιών που προ-
σκέπτης βιώνει εμπειρίες, δέχεται ερεθίσματα. Κάθε σφέρονται (Black,2018).

μουσείο μανιταριών 122

όλα 94
πτηνά 64
ζώα 49
μανιτάρια 41
αετοί 28
ταριχευμένα ζώα - πτηνά 22
μουσείο φυσικής… 18
εξαφανισμένα είδη 14
πληροφορίες 13
διοράματα 13
λύγκας 11
αρκούδα 11
παρουσίαση εκθεμάτων 10
19
θηλαστικά 10
μονοπάτι μανιταριών 10

0 50 100 150

Διάγραμμα 14 Τι σας εντυπωσίασε περισσότερο;

Στην παρούσα έρευνα οι επισκέπτες κατέγραψαν τα
εκθέματα και τα στοιχεία γενικότερα που τους εντυ-
πωσίασαν περισσότερο. Από τους 661 ερωτηθέντες
οι 89 (13,5%) δεν απάντησαν σε αυτή την ανοιχτού
τύπου ερώτηση. Όπως παρατηρούμε στο διάγραμμα
14 σε 122 περιπτώσεις οι επισκέπτες εντυπωσιάστη-
καν συγκεκριμένα από «το μουσείο μανιταριών». Σε
94 περιπτώσεις η απάντηση είναι «όλα», γεγονός που
μας οδηγεί στο συμπέρασμα ότι ένα μεγάλος αριθμός
επισκεπτών ικανοποιήθηκε από το σύνολο των συλλο-
γών. Υψηλής εκτίμησης τυγχάνουν τα πτηνά, τα ζώα, τα
μανιτάρια και ακολουθούν σε προτίμηση οι αετοί και
τα ταριχευμένα ζώα - πτηνά.

μουσείο μανιταριών 122

μανιτάρια 41
μονοπάτι μανιταριών 10
γλυπτά μανιτάρια 3
δάσος μανιταριών 2
ιστορία μανιταριών 2
τρούφες 2
δηλητηριώδη μανιτάρια 1
ονομασίες μανιταριών 1
μανιταροπροϊόντα 1
εδώδιμα & τοξικά μανιτάρια 1
ομοιώματα μανιταριών 1

0 20 40 60 80 100 120 140

Διάγραμμα 15 Τι άρεσε στους επισκέπτες

σχετικά με τα μανιτάρια

Ωστόσο πέρα από την ικανοποίηση που εκφράζεται αποκλειστικά τα μανιτάρια: «το μονοπάτι μανιταριών»,
για το μουσείο μανιταριών υπάρχουν και πιο εξειδι- «τα γλυπτά μανιτάρια», «το δάσος των μανιταριών», «η
κευμένες - μεμονωμένες θετικές κρίσεις που αφορούν ιστορία τους», «οι τρούφες» κ.ά.
 Τι άρεσε στους επισκέπτες σχετικά με τα ζώα Τι άρεσε στους επισκέπτες σχετικά με τα πτηνά

ζώα 49 πτηνά 64
αρκούδα 11 αετοί 31
λύγκας 11 άγρια πτηνά 7
θηλαστικά 10 κουκουβάγιες 7
άγρια ζώα 6 κόνδορας 6
σπάνια ζώα 6 γύπες 5
λύκος 5 φλαμίνγκο 4
ελάφι 2 όρνιο 3
νυκτόβια ζώα 2 αρπακτικά 2
λευκός ασβός 1 λεπτομύτα 2
αλεπού 1 κόκκινη ίβις 1
αγριογούρουνο 1 μπούφος 1
νυκτόβια πτηνά 1
πάπιες 1
20
Πίνακας 4 Τι άρεσε στους επισκέπτες σχετικά με τα ζώα και τα πτηνά

Από τη μελέτη του πίνακα 4 προκύπτει ότι ιδιαίτερα
θετικά εκφράστηκε το κοινό για τα εκθέματα ζώων και
πτηνών με 49 και 64 θετικές κρίσεις αντίστοιχα. Στην πε-
ρίπτωση των ζώων υπάρχουν αναφορές στην αρκούδα,
στον λύγκα, σε σπάνια και υπό εξαφάνιση ζώα, σε άγρια
ζώα. Στη συλλογή των πτηνών δημοφιλείς είναι οι αετοί
με εξειδικευμένες αναφορές στους: γυπαετό, χρυσαετό,
θαλασσαετό και λευκοκέφαλο αετό. Ακολουθούν τα
άγρια πτηνά, οι κουκουβάγιες και οι κόνδορες.

Αξίζει να αναφερθούν μερικές μεμονωμένες απαντή-
σεις που εκφράζουν θετικά σχόλια επισκεπτών: «Πολύ
ενδιαφέρον το διόραμα με το αφιέρωμα στον γύπα
των Μετεώρων και των υπόλοιπων ζώων της περιοχής»,
«μου άρεσε πολύ η απεικόνιση του περιβάλλοντος των
νυκτόβιων ζώων και γενικά η οργάνωση των εκθεμάτων
ήταν απρόσμενα εντυπωσιακή», «μου άρεσε το επίπεδο
της λεπτομέρειας στην παρουσίαση τωνζώων».
Η τελευταία ερώτηση ανοιχτού τύπου, που τέθηκε ήταν
η εξής: «Είναι αποδεκτό να υπάρχουν πράγματα που
δεν σας άρεσαν στο μουσείο μας. Θα μπορούσατε να
αναφερθείτε σε κάποιο από αυτά;». Σε αυτό το ερώ-
τημα ανταποκρίθηκε το 16% των επισκεπτών που απά-
ντησαν στο ερωτηματολόγιο, δηλαδή 107 άτομα. Οι
παρατηρήσεις αφορούσαν κατά κύριο λόγο ζητήματα
σχετικά με την ελλιπή παροχή πληροφοριών σε κάποιες
περιπτώσεις, την αληθοφάνεια των γλυπτών μανιταριών,
την παρουσίαση των ζώων, τον μουσειακό χώρο, τα διο-
ράματα, τα βίντεο, τη διαδραστικότητα και τις τιμές. Οι
περισσότερες από αυτές τις κρίσεις είναι μεμονωμένες,
όποτε δεν υπάρχει η δυνατότητα γενίκευσης.
Πιο συγκεκριμένα κάποιοι επισκέπτες ζητάνε περισσότε-
ρη πληροφορία. Αυτή η πληροφορία αφορά τα εκθέματα
των ζώων και το περιβάλλον τους. Επίσης, ενδιαφέρονται
να πληροφορηθούν τόσο για την τοπική χλωρίδα και
πανίδα, όσο και για τους γεωλογικούς σχηματισμούς των
Μετεώρων. Θα επιθυμούσαν να υπάρχει περισσότερο
ενημερωτικό υλικό για τα μανιτάρια και ειδικότερα για
τις ιατρικές και θεραπευτικές χρήσεις τους.
Υπάρχουν και κάποιες καλοπροαίρετες παρατηρήσεις
σχετικά με τα μανιτάρια. Σε 12 περιπτώσεις οι επισκέ-
πτες έγραψαν ότι περίμεναν να δουν αληθινά μανιτάρια,
δηλαδή «μια πραγματική καλλιέργεια μανιταριών».
Αναφορικά με τα διοράματα κάποιοι ανέφεραν ότι
ήταν «στριμωγμένα» και ότι χρειάζονται περισσότερη
ανάλυση.
Ιδιαίτερη αναφορά έγινε στην ταριχευμένη αρκούδα
δίπλα στην οποία οι επισκέπτες έχουν τη δυνατότητα
να βγουν αναμνηστική φωτογραφία επί πληρωμή. Ειδι-
κότερα 8 επισκέπτες εκφράζουν τη δυσαρέσκεια τους
για αυτό το γεγονός.
Κάποιες παρατηρήσεις αφορούν τον μουσειακό χώρο
και την τοποθεσία του μουσείου. Παραθέτουμε μερικές:
«Πιο μεγάλο μουσείο να φτιάξετε», «περιορισμένος
χώρος όταν υπάρχουν πολλοί επισκέπτες».
Μεμονωμένοι ξένοι επισκέπτες έγραψαν ότι «χρειά-
ζονται πιο επαγγελματικές αγγλικές ορολογίες», «δε
μεταφράζονται όλα στα αγγλικά» και ότι στο πωλητήριο
υπάρχει έλλειψη βιβλίων στα αγγλικά.
Ενδιαφέρον παρουσιάζουν οι προτάσεις βελτίωσης της
μουσειακής εμπειρίας:
«χρειάζεται βιωματική ξενάγηση», «θα ήταν χρήσιμος
ένας τομέας γεωλογικών πληροφοριών», «να αριθμού-
νται τα εκθέματα των πτηνών», «θα ήταν ωραιότερα αν
υπήρχε μουσική», «περισσότερο έντυπο υλικό», «τα
εκθέματα μανιταριών να είναι αληθινά», «περισσότερο
φως σε κάποια εκθέματα».
Είναι φανερό ότι οι παραπάνω παρατηρήσεις, έστω και
μεμονωμένες, είναι ουσιαστικές και στοιχειοθετούν
υλικό προς επεξεργασία από τη μεριά του μουσείου,
ώστε να αντιληφτεί στοιχεία που χρήζουν βελτίωσης
και προσοχής.
 Συμπεράσματα

Η διεξαγωγή της έρευνας κοινού στο Μουσείο Φυσικής
Ιστορίας Μετεώρων & Μουσείο Μανιταριών έδωσε
την ευκαιρία να αναδειχθούν ενδιαφέροντα στοιχεία
που αφορούν τις αντιλήψεις των επισκεπτών του. Οι
περισσότεροι από τους επισκέπτες που συμμετείχαν
στην έρευνα ανήκουν στην ηλικιακή ομάδα 25-44 ετών,
κατοικούν σε αστικά κέντρα και έχουν υψηλό επίπεδο
σπουδών. Πάνω από τους μισούς επισκέπτονται μουσεία
2-3 φορές τον χρόνο, κυρίως με την οικογένεια και με
φίλους. Η πλειονότητα των ατόμων που συμπλήρωσαν
το ερωτηματολόγιο προτιμούν να επισκέπτονται μουσεία
φυσικής ιστορίας, αρχαιολογικά μουσεία και μουσεία
καλών τεχνών. Αναφορικά με το μουσείο Φυσικής Ιστο-
ρίας Μετεώρων & Μουσείο Μανιταριών δήλωσαν ότι
πληροφορήθηκαν για αυτό από το οικείο τους περι-
βάλλον, τους τουριστικούς οδηγούς και το διαδίκτυο.
Ως κίνητρα επίσκεψης αναφέρονται η πληροφόρηση
σχετικά με το περιβάλλον και τα μανιτάρια, η περιέργεια
και λιγότερο η συμμετοχή στα εκπαιδευτικά προγράμ-
ματα του μουσείου. Η ανάλυση των αποτελεσμάτων
της έρευνας ανέδειξε τις προτιμήσεις των επισκεπτών
σχετικά με τις μανιταροδράσεις με κυρίαρχες τάσεις
το κυνήγι τρούφας και τη μαγειρική μανιταριών. Επίσης,
σύμφωνα με τα ποσοτικά στοιχεία που πρόεκυψαν, για
τους μισούς από τους επισκέπτες η επίσκεψη διαρκεί
μισή με μία ώρα. Όπως διαπιστώθηκε η πλειονότητα
των συμμετεχόντων είναι ικανοποιημένη από το πλη-
ροφοριακό υλικό που παρέχει το μουσείο και θεωρεί
ότι η παρουσίαση των εκθεμάτων ευαισθητοποιεί τον
επισκέπτη για τα περιβαλλοντικά προβλήματα. Επίσης,
αναγνωρίζεται ότι το μουσείο παρέχει στα ΑμεΑ δυνατό-
τητες πρόσβασης στις συλλογές. Από τα ευρήματα της
έρευνας πρόεκυψε ότι οι επισκέπτες δεν είναι αρκετά
εξοικειωμένοι με τη χρήση των QR κωδικών που παρέχει
το μουσείο. Η συντριπτική πλειοψηφία των συμμετεχό-
ντων αξιολόγησαν θετικά την επίσκεψή τους. Οι αναφο-
ρές στα εκθέματα που τους εντυπωσίασαν δίνουν την
ευκαιρία στο μουσείο να αντιληφθεί τα στοιχεία που
ενδιαφέρουν, συγκινούν και ενθουσιάζουν το κοινό.
Από την άλλη πλευρά, οι παρατηρήσεις τους σχετικά με
στοιχεία που δεν τους εντυπωσίασαν ήταν μεμονωμένες
αλλά ουσιαστικές και παρέχουν στους υπεύθυνους την
ευκαιρία για διορθωτικές κινήσεις.
Με την παρούσα ποσοτική έρευνα το Μουσείο Φυσι-
κής Ιστορίας Μετεώρων & Μουσείο Μανιταριών, ένα
επαρχιακό μουσείο, για πρώτη φορά επιχείρησε μέσω 21
ερωτηματολογίου να προσεγγίσει τους επισκέπτες του
και να αντλήσει στάσεις, γνώμες και θέσεις, ώστε να
τους κατανοήσει. Μια μελλοντική έρευνα θα μπορούσε
να διεξαχθεί μέσω συνεντεύξεων, ώστε να προκύψουν
ποιοτικά δεδομένα σε συγκεκριμένα ζητήματα που αφο-
ρούν τα εκπαιδευτικά προγράμματα και την ερμηνεία
των συλλογών. Ευελπιστούμε ότι αυτή η προσπάθεια θα
αποτελέσει παράγοντα ενδυνάμωσης και αυτοβελτίωσης
του μουσείου και ότι θα το οδηγήσει στην αναβάθμιση
των υπηρεσιών του και στην επίτευξη των στόχων του.

Βιβλιογραφία

Ambrose, T., & Paine, C. (2012). Museum Basics. London: Routledge.

Black, G. (2010). Το ελκυστικό μουσείο. Μουσεία και επισκέπτες, μτφ. Κωτίδου Σ., Αθήνα: Πολιτιστικό Ίδρυμα
Ομίλου Πειραιώς.
Deliyiannis, I., & Papaioannou, G. (2013). Augmented Reality for Archaeological Environments on mobile devices:
a novel open framework. Mediterranean Archaeology & Archaeometry, Vol.14, No.4, 1-10.
Durbin, G. (Ed.). (1996). Developing Museum Exhibitions for Lifelong Learning. London: The Stationery Office
for Group for Education in Museums.
Hein, G.E. (1998). Learning in the Museum. New York: Routledge.
Νικονάνου, Ν., Μπούνια, Α., Φιλιππουπολίτη, Α., Χουρμουζιάδη, Α., Γιαννούτσου, Ν., 2015. Μουσειακή μάθηση
και εμπειρία στον 21ο αιώνα. [ηλεκτρ. βιβλ.] Αθήνα: Σύνδεσμος Ελληνικών Ακαδημαϊκών Βιβλιοθηκών. Διαθέσιμο
στο: http://hdl.handle.net/11419/712 (προσπέλαση: 27/11/2018)
Οικονόμου, Μ. (2003). Μουσείο: Αποθήκη ή ζωντανός οργανισμός; Μουσειολογικοί προβληματισμοί και ζητή-
ματα. Αθήνα: Κριτική.
NESH 2016, Guidelines for Research Ethics in the Social Sciences, Humanities, Law and Theology, by the The
Norwegian National Research Ethics Committees. Διαθέσιμο στο: https://www.etikkom.no/globalassets/
documents/english-publications/60127_fek_guidelines_nesh_digital_corr.pdf (προσπέλαση: 27/11/2018)
Η σελίδα της
Δράσης Έχει πολλά ζώα εδώ! Ηρεμία δε βρίσκεις! Όλοι
για την μιλάνε διαρκώς για το πως τραυματίστηκαν,
κάθε ζώο και μια ιστορία, πτηνά, θηλαστικά,
Άγρια Ζωή ερπετά. Εγώ είμαι μια αλεπού. Βγήκα για κυνήγι

ανθρώπους ότι αποξηράνανε τους υγροτόπους. Διανύουν

μεγάλες αποστάσεις χωρίς ένα μέρος να ξεκουραστούν
και στα λίγα που απομένουν, μπορεί να δηλητηριαστούν
ή κάποιος άνθρωπος να τα πυροβολήσει για πλάκα.
Μια λιβαδοχελώνα, η Νο341, που είναι καιρό εδώ μέσα
και έχει ακούσει αμέτρητες ιστορίες, λέει πως για όλα
φταίει ο άνθρωπος. Έχουν περάσει από εδώ όλων των
ειδών ζώα, ασβοί, πέρδικες, κουκουβάγιες, αλεπούδες,
φλώροι, σταχτάρες και ποιον δεν έχει γνωρίσει εδώ μέσα
η Νο341! Όλοι σε ένα συμφωνούν… από ανθρώπου
χέρι τους βρήκε το κακό! Ευτυχώς υπάρχουν λέει και
εξαιρέσεις, να όπως αυτοί εδώ πάνω από τα κεφάλια μας,
εθελοντές στην Δράση για την Άγρια Ζωή, έτσι τους λένε.
Εσύ που διαβάζεις αυτό το κείμενο αν θέλεις μπορείς να
έρθεις να μας γνωρίσεις και να βοηθήσεις.
Σημείωση: Τα περιστατικά που αναφέρονται είναι
βασισμένα σε πραγματικά αίτια εισαγωγής ζώων που
προσκομίστηκαν στη Δράση για την Άγρια Ζωή.
ώστε να φέρω τροφή στα δύο παιδιά μου. Ξαφνικά είδα
ένα εκτυφλωτικό φως κι άκουσα ένα δυνατό θόρυβο.
Έπεσα στο σκληρό και κρύο έδαφος σφαδάζοντας στον
πόνο. Προσπάθησα να περπατήσω αλλά δεν μπορούσα.
Πλέον είμαι ένας από τους ασθενείς του κέντρου περί-
θαλψης Δράση για την Άγρια Ζωή.
Με έχουν απομονωμένη, αλλά ακούω τους υπόλοιπους
που ψιθυρίζουν ασταμάτητα. Τα μικρόπουλα λένε πως
πιάστηκαν σε παγίδες, ξόβεργες και καπατσέδες, όπως
τα ονομάζουν οι άνθρωποι. Τα αρπακτικά, είναι πολλά και
δεν ξεχωρίζω τις φωνές τους γερακίνες, κιρκινέζια, ένας
σφηκιάρης και δυο ξεφτέρια έχουν λέει όλα πυροβοληθεί!
Το ίδιο ωρύονται πως τους συνέβη ένας πελεκάνος και μία
πάπια, δηλαδή πως τους πυροβόλησαν άνθρωποι… Τρεις
πελαργοί φωνάζουν συνεχώς πως φταίνε τα γυμνά ηλε- Δράσε μαζί μας!
κτροφόρα καλώδια! Συμφωνούν μαζί τους ένας μπούφος www.drasi-agriazoi.gr
κι ένας καλαμόκιρκος. Οι σκαντζόχοιροι και οι χελώνες τα https://www.facebook.com/drasiagriazoi
έχουν βάλει με τα αυτοκίνητα που τρέχουν! Κι εγώ το ίδιο mail@drasi-agriazoi.gr
όπως καταλάβατε. Ο Σφηκιάρης, μετανάστης, κραυγάζει Διεύθυνση: 9ο χλμ Θεσσαλονίκης – Αθήνας
πως αν γίνει καλά του χρόνου δε θα πετάξει από εδώ, θα
τηλέφωνο 6979914852
ακολουθήσει άλλο δρόμο. Τα φλαμίνγκο κατηγορούν τους

Πώς τα
πήγαν φέτος
οι Ασπροπάρηδες
στην Ελλάδα;
Για ακόμη μία χρονιά, πιστοί στο
ετήσιο ραντεβού τους μαζί μας εδώ
και χιλιάδες χρόνια, οι Ασπροπάρη-
δες διένυσαν χιλιάδες χιλιόμετρα
από την Αφρική για να φωλιάσουν
στα βράχια της ελληνικής υπαί-
θρου.
Σύμφωνα με τα αποτελέσματα της
παρακολούθησης της Ελληνικής
ΟΡΝΙΘΟΛΟΓΙΚΗΣ Εταιρείας και
του WWF Ελλάς, στο πλαίσιο του
Προγράμματος LIFE «ΖΩΗ για τον
Ασπροπάρη», η αναπαραγωγική
περίοδος για το 2018 δεν είχε
πολλές διαφορές με αυτή του
προηγούμενου έτους. Σε εθνικό
επίπεδο είχαμε τον ίδιο αριθμό επι-
κρατειών (6), ίδιο αριθμό ζευγαριών
(5), ίδιο αριθμό αναπαραγόμενων
ζευγαριών (4), αλλά μεγαλύτερο
αριθμό νεοσσών (5 νεοσσοί), που
κατάφεραν να μεγαλώσουν και να
πετάξουν επιτυχώς!
Η περιοχή την Μετεώρων ξεχώρι-
σε τη φετινή χρόνια κατακτώντας
δύο πρωτιές: η πρώτη ήρθε στις 19
Μαρτίου με την πρώτη παρατήρηση
Ασπροπάρη στην Ελλάδα και στα Βαλκάνια, που αφορούσε τον
γνωστό «Στραβοουρά», τον μοναχικό αρσενικό Ασπροπάρη τον
Μετεώρων που δυστυχώς έμεινε και φέτος μόνος του μέχρι το
τέλος της αναπαραγωγικής περιόδου. Η δεύτερη πρωτιά, ήρθε
στις 22 Μαΐου, όταν εκκολάφθηκε στα Μετέωρα ο πρώτος
νεοσσός Ασπροπάρη των Βαλκανίων. Όμως η μεγαλύτερη
επιτυχία του τελευταίου ζευγαριού των Μετεώρων ήταν ότι
κατάφερε να μεγαλώσει το μικρό του μετά από 4 χρόνια απο-
Η σελίδα της
Ελληνικής
Ορνιθολογικής
Εταιρείας
23
τυχημένων προσπαθειών! Προς τα τέλη Αυγούστου, οι τέσσερις
Ασπροπάρηδες αποχαιρέτησαν τα βράχια των Μετεώρων και
ξεκίνησαν το μεταναστευτικό τους ταξίδι.
Η περιοχή την Μετεώρων είχαμε συνολικά τέσσερα 4 ζευγά-
ρια Ασπροπάρηδων. Τα τρία ζευγάρια της Δαδιάς φώλιασαν
με επιτυχία, αλλά μόνο τα δύο από αυτά κατάφεραν να απο-
κτήσουν νεοσσούς. Όλα τα μικρά πέταξαν από τις φωλιές τους
με επιτυχία και αναχώρησαν για το (πρώτο) μεταναστευτικό
τους ταξίδι.
Στην Ήπειρο, ο Αώος, ο ενήλικος Ασπροπάρης που σημάνθηκε
με δορυφορικό πομπό από την ΟΡΝΙΘΟΛΟΓΙΚΗ το 2015, επέ-
στρεψε και φέτος από το μακρινό Τσαντ όπου διαχειμάζει. Ο
Αώος δεν κατάφερε φέτος να φωλιάσει με επιτυχία (φωλιάζει
στην Αλβανία και χρησιμοποιεί την περιοχή της Κόνιτσας για
τροφοληψία) και ξεκίνησε το μακρύ του ταξίδι για την Αφρική
στα μέσα Αυγούστου, φτάνοντας με ασφάλεια στον χειμερινό
προορισμό του στην υποσαχάρια Αφρική.
Ένα από τα σημαντικότερα αποτελέσματα της αναπαραγωγικής
περιόδου, εκτός του μεγαλύτερου αριθμού νεοσσών, είναι ότι
δεν είχαμε καμία απώλεια Ασπροπάρη από δηλητηριασμένα
δολώματα. Για έναν πληθυσμό που έχει υποστεί τόσο ραγδαία
μείωση, όσο αυτός του Ασπροπάρη κατά τις τελευταίες δε-
καετίες, τα αποτελέσματα της φετινής χρονιάς αποτελούν
σπουδαίο γεγονός.
Ευχόμαστε οι Ασπροπάρηδές μας να περάσουν με ασφάλεια τη
χειμερινή περίοδο στην Αφρική και να τους ανταμώσουμε και
πάλι την ερχόμενη άνοιξη στον ελληνικό ουρανό, φέρνοντας
μαζί τους και νέα μέλη στην ομάδα!
Περισσότερα για το Πρόγραμμα LIFE «ΖΩΗ για τον
Ασπροπάρη»: www.lifenophron.eu
Η σελίδα της
Καλλιστώ -
Περιβαλλοντική
οργάνωση για την
άγρια ζωή
και τη φύση
24

Δράσεις κατάρτισης και ανταλλαγής καλών
πρακτικών σε Μέτσοβο και Αμύνταιο
Η υλοποίηση διαχειριστικών δράσεων για τη βελτίωση των
συνθηκών συνύπαρξης ανθρώπου-αρκούδας, η εξάλειψη ή
ο περιορισμός σε ανεκτά επίπεδα των αρνητικών αλληλεπι-
δράσεων όσο και η ενίσχυση και διάχυση των κοινωνικοοικο-
νομικών ωφελειών και της τεχνογνωσίας που συνεπάγεται η
παρουσία και συνύπαρξη της αρκούδας με τον άνθρωπο στην
περιοχή του Δήμου Αμυνταίου, αποτελούν τις βασικές επιδι-
ώξεις του προγράμματος LIFE AMYBEAR, το οποίο πραγμα-
τεύεται μέσα από καταγεγραμμένα περιστατικά προσέγγισης,
τις αλληλεπιδράσεις μεταξύ ανθρώπου και αρκούδας στην
ευρύτερη περιοχή του Δήμου Αμυνταίου. Ένα σημαντικό τμήμα
των δράσεων του έργου αφιερώνεται σε δράσεις ενημέρωσης,
ανταλλαγής καλών πρακτικών και κατάρτισης προσωπικού.
Στις 10-12-2018 στο Μετσόβιο Κέντρο Διεπιστημονικών
Ερευνών, πραγματοποιήθηκε συνάντηση ανταλλαγής εμπειρί-
ας και καλών πρακτικών στη διαχείριση πληθυσμών αρκούδας
στην περιοχή της
Πίνδου με άξονα
δράσης το έργο
LIFE ARCPIN.
Η σ υ νά ν τ η σ η
αφορούσε πρω-
τίστως τα μέλη των Ομά-
δων Άμεσης Επέμβασης
για την αρκούδα και
στόχευε στην περαιτέρω
εξειδικευμένη ενημέρω-
LIFE AMYBEAR:
σή τους πάνω σε ζητήματα που άπτονται στη διαχείριση πε-
ριστατικών προσέγγισης πληθυσμών αρκούδας σε κατοικη-
μένες περιοχές. Η επιτόπια επίσκεψη σε περιοχές εφαρμογής
διαχειριστικών δράσεων και μέτρων που υλοποιήθηκαν στην
περιοχή του Μετσόβου από το έργο LIFE ARCPIN (LIFE12
NAT/GR/000784), ολοκλήρωσε τον κύκλο ενημέρωσης των
εταίρων του έργου LIFE AMYBEAR και μελών Ομάδων Άμε-
σης Επέμβασης, παρέχοντας τους τη δυνατότητα να λάβουν
σημαντικές συμβουλές και τεχνικές πληροφορίες.
Την Δευτέρα 17-12-2018 στα πλαίσιο υλοποίησης της δρά-
σης C2 του έργου «Βελτίωση των συνθηκών συνύπαρξης
ανθρώπου-αρκούδας στο Δήμο Αμυνταίου», στο Πνευματικό
Κέντρο του Δήμου Αμυνταίου, πραγματοποιήθηκε ο δεύτε-
ρος επιμορφωτικός κύκλος κατάρτισης του προσωπικού των
Δασικών Υπηρεσιών της Αποκεντρωμένης Διοίκησης και των
φορέων που εμπλέκονται στη διαχείριση πληθυσμών αρκού-
δας. Κεντρικό θέμα του σεμιναρίου ήταν η επιμόρφωσης του
προσωπικού των Ομάδων Άμεσης Επέμβασης σε θέματα αντι-
μετώπισης περιστατικών παράνομης χρήσης δηλητηριασμένων
δολωμάτων με αντίστοιχη επίδειξη στο πεδίο περιστατικών
εξιχνίασης από εκπαιδευμένο σκύλο καθώς και επίδειξη του
κυτίου πρώτων βοηθειών για την αντιμετώπιση περιστατικών
δηλητηρίασης σκύλων από δηλητηριασμένα δολώματα. Τις
εισηγήσεις ολοκλήρωσε αναφορά για περιστατικά επέμβασης
των Ομάδων Άμεσης Επέμβασης στην περιοχή εκτέλεσης του
έργου με έμφαση στην αντιμετώπιση πρακτικών προβλημάτων.
Περισσότερες πληροφορίες θα βρείτε εδώ: http://www.
lifeamybear.eu/
 Η σελίδα του
Φορέα
Διαχείρισης
Δάσους
Δαδιάς-
Λευκίμης-
Σουφλίου

25

Ολοκληρώθηκε για φέτος το πρόγραμμα

σύλληψης και τοποθέτησης
δορυφορικών πομπών σε άτομα
Μαυρόγυπα στο Εθνικό Πάρκο δάσους
Δαδιάς-Λευκίμης-Σουφλίου
γραφή των κύριων περιοχών που χρησιμοποιούν και την
διερεύνηση των αιτιών θανάτου τους. Οι 8 έχουν τοπο-
θετηθεί στο πλαίσιο του ΕΠΠΕΡΑΑ (ΈΣΠΑ 2007-2013),
βασικού προγράμματος χρηματοδότησης του Φορέα
Διαχείρισης και οι 20 στο πλαίσιο του προγράμματος
LIFE (LIFE RE-VULTURES), στο οποίο ο Φορέας Διαχείρι-
σης συμμετέχει ως εξωτερικός συνεργάτης.

Συνολικά 28 δορυφορικοί πομποί έχουν

τοποθετηθεί σε Μαυρόγυπες από το Φο-
ρέα Διαχείρισης τα τελευταία δύο χρόνια,
με σκοπό την ακριβή παρακολούθηση
των μετακινήσεων των πουλιών, την κατα-
Η σελίδα του
Αρκτούρου

Προστατευόμενα Είδη
Ελάφι
26

Στη μεγάλη πυρκαγιά της Πάρνηθας το 2007 ο πλη-

θυσμός των ελαφιών υπέστη σοβαρές απώλειες (18
ελάφια βρέθηκαν απανθρακωμένα) και υπήρξε σοβαρή
καταστροφή του ενδιαιτήματός του.

Το ελάφι εξαπλώνεται σε ολόκληρη σχεδόν την Ευρώ-
πη, τη βόρεια Αφρική, τις περισσότερες οροσειρές της
κεντρικής Ασίας, τη Σιβηρία, την Άπω Ανατολή και τη
βόρεια Αμερική. Το χειμώνα προτιμά τα δάση, ενώ το
καλοκαίρι επιλέγει να κινηθεί σε μεγαλύτερο υψόμε-
τρο όπου η τροφή αφθονεί. Σύμφωνα με την ελληνική
μυθολογία η Άρτεμις το έθεσε υπό την προστασία της
από θαυμασμό για τον ελεύθερο κι ατίθασο χαρακτήρα
του. Στην Ελλάδα παλιότερα ευημερούσε σε όλη την
επικράτεια. Δυστυχώς όμως σήμερα, εντοπίζεται μόνο
στην Πάρνηθα και σε περιορισμένους πληθυσμούς στην
Ροδόπη και την Ήπειρο. Ο πληθυσμός του Κόκκινου
Ελαφιού έχει συρρικνωθεί σε τέτοιο βαθμό (περίπου
600 άτομα) ώστε το είδος να βρίσκεται στα πρόθυρα
της εξαφάνισης και να χαρακτηρίζεται ως Κρισίμως
Κινδυνεύον σύμφωνα με το Κόκκινο Βιβλίο των Απει-
λούμενων Ζώων της Ελλάδας.
Γνωρίζατε ότι
• Είναι το μεγαλύτερο φυτοφάγο που ζει στη χώρα
μας.
• Το κόκκινο ελάφι που ζει στην Ελλάδα, αντίθετα
απ’ ό,τι δηλώνει το όνομά του, έχει καφεκόκκινο
τρίχωμα το καλοκαίρι και γκρίζο το χειμώνα.
• Μόνο τα αρσενικά έχουν κέρατα, τα οποία μεγα-
λώνουν μέχρι και 2,5 εκ. την ημέρα.
• Όταν τα κέρατα αναπτυχθούν τελείως πέφτουν και
βγαίνουν νέα κάθε χρόνο!
• Το μόνο όπλο για την άμυνά του είναι το γρήγορο
τρέξιμό του κι οι οξύτατες αισθήσεις του.
• Κυλιέται στη λάσπη προκειμένου να καθαρίσει το
σώμα του από τα παράσιτα.
• Το αρσενικό είναι πολυγαμικό είδος (σε κάθε ενή-
λικο αναλογούν 8-10 θηλυκά)!
Το κείμενο προέρχεται από την ιστοσελίδα του Αρκτούρου

Απειλές
Το παράνομο κυνήγι αποτελεί τη πιο βασική απειλή.
Η υποβάθμιση του βιοτόπου κι η παρεμβολή στο φυσικό
του χώρο από τον άνθρωπο.

Πρόσκληση στη διαδραστική έκθεση
WWF Ελλάς για τη βιώσιμη διατροφή:
«Υγιή παιδιά, υγιής πλανήτης»
Αγαπητοί φίλοι εκπαιδευτικοί,
Έχουμε τη χαρά να σας ανακοινώσουμε ότι η διαδραστική
έκθεση του WWF Ελλάς για τη βιώσιμη διατροφή, με
τίτλο «Υγιή παιδιά, υγιής πλανήτης», που πέρυσι ταξίδεψε
σε όλη την Ελλάδα φέτος θα βρίσκεται στην Αττική και
συγκεκριμένα τον χειμώνα θα φιλοξενηθεί στο Ιστορικό
Αρχείο του Πολιτιστικού Ιδρύματος Ομίλου Πειραιώς,
μετά από ευγενική παραχώρηση του χώρου. Την άνοιξη
θα φιλοξενηθεί στο Πάρκο Τρίτση σε συνεργασία με τον
Φορέα Διαχείρισης του Πάρκου.
Στελεχωμένη από εμψυχωτές του WWF, η έκθεση αποτε-
λείται από 5 περίπτερα-παιχνίδια και βασίζεται σε παιδα-
γωγικό υλικό που έχει εγκριθεί από το Υπουργείο Παιδείας
(και μπορείτε να βρείτε εδώ: https://food.wwf.gr/schools).
Συγκεκριμένα, η έκθεση μάς προσκαλεί να ανακαλύψουμε
τη μυστική σύνδεση της διατροφής μας με το περιβάλ-
λον μέσα από εκπαιδευτικά περίπτερα-σταθμούς. Θα
μάθουμε παίζοντας με ποιον τρόπο η επιλογή τοπικών και
εποχικών φρούτων και λαχανικών, η μείωση της κατανά-
λωσης επεξεργασμένων τροφίμων, καθώς και η υπεύθυνη
κατανάλωση ψαρικών σε συνδυασμό με την αποφυγή της
σπατάλης φαγητού, προστατεύουν την υγεία μας αλλά και
την υγεία του πλανήτη.
Χώρος και χρόνος διεξαγωγής: Η έκθεση θα λειτουρ-
γήσει: 23 Ιανουαρίου 2019- 1 Μαρτίου 2019 στο
Η σελίδα της
WWF Ελλάς
27
Ιστορικό Αρχείο του Πολιτιστικού Ιδρύματος Ομίλου
Πειραιώς, Δωρίδος 2 & Λεωφόρος Ειρήνης 14, 177 78
Ταύρος, με την ευγενική παραχώρηση του Πολιτιστικού
ΙδρύματοςΠειραιώς. Για προκράτηση επίσκεψης συμπλη-
ρώστε εδώ https://doodle.com/poll/2nau3ivtbe8kudis
4 Μαρτίου 2019-19 Απριλίου 2019 στο Μητροπο-
λιτικό Πάρκο «Αντώνης Τρίτσης», Σπ. Μουστακλή 23,
13121 Ίλιον. Σε συνεργασία με τον Φορέα Διαχείρισης
τουΠάρκου. Για προκράτηση επίσκεψης συμπληρώστε εδώ
https://doodle.com/poll/hr5agieu4a372gct
Σε ποιους απευθύνεται: παιδιά νηπιαγωγείου και δημοτικού
Ημέρες και ώρες λειτουργίας: Δευτέρα, Τετάρτη και
Παρασκευή, 9.00 – 12.30
Διάρκεια προγράμματος: μία ώρα
Αριθμός μαθητών: μέχρι 25 παιδιά (ένα σχολικό τμήμα
τη φορά). Θα υπάρχει η δυνατότητα παράλληλης απασχό-
λησης δευτερου τμήματος με εκπαιδευτικό πρόγραμμα
για το χαρτί από το Πολιτιστικό Ιδρυμα Πειραιώς και η
δυνατότητα περιπάτου στο Πάρκο Τρίτση.
Δεν υπάρχει οικονομική επιβάρυνση για το πρόγραμμα.
Δηλώστε συμμετοχή κάνοντας προκράτηση. Για να θε-
ωρήσετε ότι ισχύει η κράτησή σας θα πρέπει να λάβετε
πρώτα mail επιβεβαίωσης από το WWF Ελλάς.
Περισσότερες πληροφορίες: Mαρίνα Συμβουλίδου,
m.symvoulidou@wwf.gr , 210 33 14 893, εσωτ. 414.

Εκπαιδευτικός - Yπεύθυνη έκδοσης Περιοδικού
Βιβλιοπαρουσιάσεις
Το Μουσείο στα πλαίσια της συνεργασίας του με τον εκδοτικό οίκο Λιβάνη, συνεχίζει τις πα-
ρουσιάσεις των βιβλίων του. Σε αυτό το τεύχος σας παρουσιάζουμε, Η ΣΜΥΡΝΙΑ ΤΟΥ ΚΑΤΑΥ-
ΛΙΣΜΟΥ, ΠΗΓΑΙΝΕ ΟΠΟΥ ΣΕ ΠΑΕΙ Η ΚΑΡΔΙΑ & Ο ΠΑΠΠΟΥΣ ΕΥΤΥΧΗΣ. Καλή ανάγνωση!
ΜΠΑΜΠΗΣ ΡΑΚΗΣ
Η ΣΜΥΡΝΙΑ
ΤΟΥ ΚΑΤΑΥΛΙΣΜΟΥ
Είναι δυνατόν
δυο άνθρωποι
από διαφορετι-
κούς κόσμους
να αγαπηθούν
για πάντα; Να ξε-
περάσουν τα αξε-
πέραστα, αυτά
που οι κοινωνίες
28 καταδικάζουν;
Η Φιλιώ έρχεται
στην Ελλάδα χωρίς όνειρα, χωρίς αύριο,
με μόνη προίκα το παρελθόν της στη Μι-
κρά Ασία. Η καταστροφή την αφήνει πάμ-
φτωχη, γυμνή από συναισθήματα, και τη
στέλνει σε έναν προσφυγικό καταυλισμό.
Όμως εκεί καραδοκεί η μοίρα, αυτή
που ορίζει τις ζωές. Και η μοίρα θα τη
φέρει κοντά στον άνθρωπο που θα την
αλλάξει…
Ένα βιβλίο ύμνος στην αγάπη, γεμάτο
ανατροπές, με πρωταγωνίστρια τη μοίρα,
να παίζει και να υφαίνει τα παιχνίδια της.
Άνοιγε ένα νέο και σημαντικό κεφάλαιο
στη ζωή του νεαρού χρυσού κληρονό-
μου, που μοιραία διαμόρφωνε μέσα του
έναν διαφορετικό κόσμο.
Είχε να αντιμετωπίσει ανθρώπους που
ποτέ δεν είχε γνωρίσει. Ήταν ο κόσμος
του χρήματος, που σου δίνει ταυτόχρονα
και τεράστια εξουσία. Φτάνει να μη σε
παρασύρει σε απάνθρωπα μονοπάτια.
Θυμήθηκε προς στιγμή τα λόγια της μητέ-
ρας του όταν τη ρώτησε επιστρέφοντας
από τον συμβολαιογράφο:
«Τι είναι για μένα η Φιλιώ;». Κι εκείνη του
απάντησε: «Είναι ο φύλακας άγγελός
σου, που θα σε προστατεύει σε δύσκο-
λες ώρες».
Ο Μπάμπης Ράκης γεννήθηκε στην Αλε-
ξάνδρεια της Αιγύπτου. Μετανάστευσε
στην Κύπρο, όπου εργάστηκε ως δημο-
σιογράφος σε εφημερίδες και στο ρα-
διόφωνο. Τα γεγονότα του 1974 όμως
τον ανάγκασαν να μεταναστεύσει στην
Αυστραλία. Εκεί εργάστηκε σε ελληνικές
εφημερίδες του Σίδνεϊ, καθώς και στο
τμήμα ειδήσεων του ελληνικού τμήμα-
τος του κρατικού πολυεθνικού σταθμού
SBS. Έχει εκδώσει συλλογή διηγημάτων.
Σήμερα ζει και εργάζεται στην Κύπρο.
Επικοινωνία με τον συγγραφέα:
bambisrakis@cytanet.com.cy
Επιμέλεια: Βίκυ Πάλλα
SUSANNA TAMARO
ΠΗΓΑΙΝΕ ΟΠΟΥ ΣΕ ΠΑΕΙ Η ΚΑΡΔΙΑ
Στη ζωή κάθε
άντρα υπάρχει
μόνο μία γυναί-
κα με την οποία
θα φτάσει στην
τέλεια ένωση και
στη ζωή κάθε
γυναίκας υπάρ-
χει μόνο ένας
άντρας με τον
οποίο θα νιώσει
την απόλυτη ολοκλήρωση. Όταν θ’
ανοιχτούν μπροστά σου πολλοί δρόμοι
και δε θα ξέρεις ποιον να διαλέξεις,
μην πάρεις έναν στην τύχη. Κάθισε και
περίμενε. Πάρε βαθιές, γεμάτες εμπι-
στοσύνη αναπνοές, όπως όταν πρωτο-
ήρθες στη ζωή, και μην αφήσεις τίποτα
να σε διακόψει.
Περίμενε, περίμενε όσο μπορείς. Μείνε
ακίνητη, σιωπηλή, κι άκουσε την καρδιά
σου. Κι όταν σου μιλήσει, πήγαινε όπου
σου πει εκείνη.
Μετάφραση ΔΑΦΝΗ ΧΡΗΣΤΟΥ
Διατήρησα μόνο τις αναμνήσεις από
τότε που ήσουνα μικρούλα, ένα εύ-
θραυστο και σαστισμένο κουταβάκι. Σ’
εκείνη απευθύνομαι μ’ αυτό το γράμμα,
κι όχι στο πλάσμα που είχες εξελιχθεί
τον τελευταίο καιρό, το αλαζονικό, που
ένιωθε συνέχεια την ανάγκη να αμυνθεί.
Ξέρω πως ένα από τα πράγματα που
είχαμε συμφωνήσει όταν έφυγες ήταν
ότι δε θ’ αλληλογραφούμε, και το σέ-
βομαι, αν και ουδέποτε με χαροποίησε.
Γι’ αυτό και τούτες οι αράδες δε θα πε-
τάξουν ποτέ για να σε ανταμώσουν στην
Αμερική. Αν δε με βρεις όταν γυρίσεις,
θα σε περιμένουν αυτές εδώ.
Η Σουζάνα Ταμάρο γεννήθηκε το 1957
στην Τεργέστη και ζει στη Ρώμη. Εμφα-
νίστηκε στα γράμματα το 1989 με το
μυθιστόρημα Το Κεφάλι στα Σύννεφα.
Εκτός από μυθιστορήματα, έχει γρά-
ψει και παιδικά βιβλία. Έχει τιμηθεί
με πολλά βραβεία, ενώ τα βιβλία της
έχουν μεταφραστεί σε τριάντα τέσσερις
γλώσσες.
Το μυθιστόρημά της Πήγαινε Όπου σε
Πάει η Καρδιά έγινε παγκόσμιο best
seller, ξεπερνώντας τα δεκαέξι εκατομ-
μύρια αντίτυπα.
Η Ταμάρο προσφέρει αφιλοκερδώς τις
υπηρεσίες της σε διάφορους φιλανθρω-
πικούς οργανισμούς.
ΔΗΜΗΤΡΑ Π. ΠΥΡΓΕΛΗ
Ο ΠΑΠΠΟΎΣ ΕΥΤΎΧΗΣ
Όταν ήµουν µικρός,
προσπαθούσα να
κρατήσω τα βλέφα-
ρά µου ανοιχτά για
να σε δω!
Τα χρόνια πέρασαν...
Η αγάπη µου όµως
για σένα δεν έσβησε.
Τώρα πια µεγάλωσα. Τα µαλλιά µου
άσπρισαν.
Οι ρυτίδες στο µέτωπό µου φανερώνουν
πως ξεµάκρυνα από την πρώτη µου νιότη.
Όσο κι αν µεγάλωσα, δεν έπαψα να
χαίροµαι σαν µικρό παιδί για όλα αυτά
που έζησα, αλλά και να ανυποµονώ για
όλα εκείνα που θα ’ρθουν.
Φέτος δε θέλω να µου φέρεις δώρο.
Θα σε περιµένω εγώ µε δώρα και σου
υπόσχοµαι να µην κλείσουν τα βλέφαρά
µου.
ΔΗΜΗΤΡΑ Π. ΠΥΡΓΕΛΗ
Γεννήθηκε και ζει στην Ξάνθη. Εργάζεται
στο βιβλιοπωλείο της. Κάνει εκπομπές
στο Ράδιο Ξάνθη 93,5 fm, επισκέπτεται
σχολεία και αφηγείται παραμύθια, δημι-
ουργώντας σχέσεις με το πιο «άναρχο»
υλικό της ανθρωπότητας, τα παιδιά. Θα
ήθελε να φωνάξει σε όλους πως η ζήση
είναι πολύτιμη και πως τη σπαταλάει
όποιος απομακρύνεται από την αγάπη
και την ομορφιά.
Η πρώτη δημόσια κατάθεσή της στον
κόσμο του παραμυθιού ήταν Η Μικρή
Μπότα του Αϊ-Βασίλη από τις Εκδόσεις
Λιβάνη και ακολούθησαν Ο Καπετά-
νιος στην Μπανιέρα από τις Εκδόσεις
Καλειδοσκόπιο, Οι Μικρές Ιστορίες για
το Μεγάλο μας Κόσμο από τις Εκδό-
σεις Παρρησία, Τα Δυο Αδέρφια και Το
Φεγγάρι από τις Εκδόσεις Μεταίχμιο, το
διήγημα «Χωρίς Ψεγάδι» από τη συλλογή
Η Ελλάδα που Αγαπώ – Μακεδονία από
τις Εκδόσεις Παπαδόπουλος, Ταξίδεψε
Μαζί μου από τις Εκδόσεις Λιβάνη, το
διήγημα «Ο Δάσκαλος που Αλφάδιασε
το Μέλλον» από τη συλλογή Πατρίδες
Αλησμόνητες – Μικρά Ασία - Πόντος
από τις Εκδόσεις Παπαδόπουλος, το
διήγημα «Ο Άνθρωπος Αντέχει» από τη
συλλογή Θάλασσες που μας Ενώνουν.
Η Περιφέρεια Ανατολικής Μακεδονίας
και Θράκης το 2018 τη βράβευσε για
την προσφορά της στην εκπαίδευση και
στον πολιτισμό.
 Κεραμετσίδης Γιώργος
Βιολόγος
O “Moby-dick” και οι
γίγαντες της θάλασσας
στα ελληνικά νερά
Πολλοί από εσάς θα γνωρίζετε ή τουλάχιστον θα έχετε
ακουστά το διάσημο μυθιστόρημα του Herman Melville,
“Moby-dick”, το οποίο, μετά την έκδοσή του το 1851,
μεταφέρθηκε σε διάφορες διασκευές στη μικρή και μεγάλη
οθόνη. Το βιβλίο πραγματεύεται την ιστορία του καπε-
τάνιου ενός φαλαινοθηρικού πλοίου ο οποίος θέλει να
πάρει εκδίκηση σκοτώνοντας μια τεράστια λευκή φάλαινα
η οποία, σε προηγούμενο ταξίδι του, είχε προκαλέσει μεγά-
λα δεινά στο πλήρωμα και το πλοίο του ενώ είχε επιτεθεί
αγρίως και τραυματίσει τον ίδιο.
Μόνο στην ανάγνωση ή θέαση του “Moby-dick’’, ο
μέσος Έλληνας αναγνώστης/θεατής κυριεύεται από
συναισθήματα όπως περιέργεια, δέος, θαυμασμό -ίσως
και λίγο φόβο- για το περίφημο φερόμενο ως ειδεχθές
γιγάντιο κήτος, τα οποία, αργότερα, απαλύνονται στη
σκέψη ότι ευτυχώς στις θάλασσές μας δεν υπάρχουν τέτοια
πλάσματα. Η πραγματικότητα, ωτόσο, για τα κητώδη -τα
κοινά σε όλους μας φάλαινες και δελφίνια καθώς και τις
λιγότερο γνωστές φώκαινες- των ελληνικών θαλασσών
είναι κάπως διαφορετική!
Το πρώτο, λοιπόν, ανατρεπτικό νέο είναι ότι ο “Moby-dick”
που, στην πραγματικότητα, δεν είναι κάτι άλλο παρά ένας
φυσητήρας (Physeter macrocephalus), πιθανότατα, αν ζού-
σε, θα έβρισκε πολλά άτομα του είδους του να κολυμπούν
στο Αιγαίο και στο Ιόνιο Πέλαγος. Μάλιστα, σύμφωνα με
δημοσιευμένες έρευνες σε διεθνή επιστημονικά περιοδικά
και άλλες έγκυρες δημοσιευμένες αναφορές, φαίνεται ότι
στην Ελλάδα και, ειδικότερα, κατά μήκος της Ελληνικής
Τάφρου*, συναντάται ο μεγαλύτερος αναπαραγωγικός
πληθυσμός του είδους στη Μεσόγειο! Με απλά λόγια, αυτό
σημαίνει ότι αν σαλπάρετε καμιά φορά στα ανοιχτά του
Ιονίου ή της Νότιας Κρήτης και είστε τυχεροί, μπορεί να
έχετε μια αναπάντεχη συνάντηση με ένα φυσητήρα μήκους
έως 18 μέτρων! Παρά τη φήμη, βέβαια, που συνοδεύει
αυτά τα πλάσματα, δεν υπάρχει η παραμικρή πιθανότητα
να επιτεθούν στο σκάφος σας. Το μόνο που έχετε να κάνε-
τε σε μια τέτοια σπάνια περίπτωση είναι να τηρήσετε μια
απόσταση ασφαλείας για να μην τρομοκρατήσετε το ζώο
και, έτσι, να έχετε την ευκαιρία να το απολαύσετε ακόμα
περισσότερο.
Εκτός από τους φυσητήρες, φυσικά, λίγοι θα φαντάζονται
Είδος Κοινή ονομασία
Balaenoptera physalus Πτεροφάλαινα
Physeter macrocephalus Φυσητήρας
Ziphius cavirostris Ζιφιός
Grampus griseus Σταχτοδέλφινο
Tursiops truncatus Ρινοδέλφινο
Stenella coeruleoalba Ζωνοδέλφινο
Delphinus delphis Κοινό δελφίνι
Phocoena phocoena relicta Φώκαινα
Αρθρογραφία
ότι οι ελληνικές θάλασσες-αλλά κυρίως το Ιόνιο- αποτελούν
σπίτι για το δεύτερο μεγαλύτερο ζώο του πλανήτη, την
πτεροφάλαινα (Balaenoptera physalus). Το συγκεκριμένο
είδος μπορεί να φτάσει τα 22 μέτρα σε μήκος και τους 80
τόνους σε βάρος. Στον παρακάτω πίνακα φαίνονται όλα
τα είδη κητωδών που ζουν στις ελληνικές θάλασσες. Από
αυτά, αξίζει να γίνει ιδιαίτερη αναφορά στο Ζιφιό, ένα
ακριβοθώρητο βαθύβιο ζώο που φτάνει τα 7 μέτρα και
συναντάται συχνά-αν και, συνήθως, νεκρό ξεβρασμένο
σε παραλίες- στην Ελλάδα. Τέλος, ενδιαφέρουσα είναι η
παρουσία ενός ακόμα ντροπαλού ζώου, της φώκαινας, που,
στη χώρα μας, συναντάται κυρίως στο Βορειοανατολικό
Αιγαίο ενώ το βάρος της δεν ξεπερνά τα 65 κιλά! 29
*Ελληνική Ταφρος (Hellenic Trench) είναι μια στενή γεωλογι-
κή κοιλότητα στον πυθμένα η οποία εκτίνεται από το Βόρειο
Ιόνιο πέλαγος έως το βορειοδυτικό τμήμα της Θάλασσας
της Λεβαντίνης (ανατολικότερο τμήμα της Μεσογείου)
** Οι διαστάσεις που παρατίθενται στον πίνακα
αντιπροσωπεύουν μέσες τιμές από άτομα του κάθε είδους
παγκοσμίως. Τα άτομα που απαντούν στη Μεσόγειο τείνουν
να είναι λίγο μικρότερα
Τα κητώδη είναι θαλάσσια θηλαστικά και διακρίνονται
σε οδοντοκήτη (κήτη με δόντια), όπως τα δελφίνια, οι
φώκαινες, ο φυσητήρας κ.α. και σε μυστακοκήτη (κήτη
με μπαλένες), όπως η πτεροφάλαινα και το μεγαλύτερο ζώο
που υπήρξε ποτέ στη Γη, η γαλάζια φάλαινα. Οι μπαλένες
είναι κερατοειδείς σχηματισμοί στο στόμα του ζώου, που
του επιτρέπουν να φιλτράρει μεγάλες ποσότητες νερού και
να παγιδεύει την τροφή του (π.χ. μικρά ψάρια, καρκινοειδή).
Είναι φτιαγμένες από κερατίνη, τη ίδια ουσία με τα νύχια
και τα δόντια. Όλα τα κητώδη περνούν ολόκληρη τη ζωή
τους στο νερό παρότι έχουν προέλθει από χερσόβιους
προγόνους και ο κοντινότερος συγγενής τους, στις μέρες
μας, είναι ο ιπποπόταμος.
Κλείνοντας, πρέπει να σημειωθεί ότι τα μοναδικά αυτά ζώα
βρίσκονται σε μεγάλο κίνδυνο, στην εποχή μας. Η κλιματι-
κή αλλαγή, η ρύπανση των θαλασσών, η ηχορύπανση και
η αλιεία είναι όλες ανθρωπογενείς δραστηριότητες που
πλήττουν καθημερινά αυτά τα πλάσματα και δημιουργούν
ένα αβέβαιο μέλλον για την επιβίωση τους.
Amazon.com - fineartamerica.com - ptes.org
Μήκος (m) ** Βάρος (tn) **
18-22 30-80
11-18 20-50
5,5-7 2-3
2,6-3,8 0,3-0,5
1,9-3,9 0,15-0,65
1,8-2,5 0,09-0,15
1,7-2,4 0,07-0,11
1,4-1,9 0,055-0,065
Μικρή συνέντευξη
Mε τον Παναγιώτη Σαραντίδη
Υποψήφιο Διδάκτορα του Τμήματος
Αρχειονομίας, Βιβλιοθηκονομίας και
Μουσειολογίας του Ιονίου Παν/μίου
Ποια ανάγκη ωθεί ένα μουσείο να διεξάγει μια έρευνα
κοινού;
Είναι κοινή η παραδοχή ότι το μουσείο υπάρχει και δραστη-
ριοποιείται, όχι μόνο για να συντηρεί, να διαφυλάττει και
να εκθέτει τις συλλογές του αλλά κυρίως, για να ικανοποιεί
τις ανάγκες του ανθρώπου για γνώση, εμπειρία, ψυχαγωγία
και αναψυχή. Από τις ιδιωτικές συλλογές και τα μουσεία
για λίγους έχουμε φτάσει στο μουσείο για όλους σε μια
30
κοινωνία πολυπολιτισμική. Σε αυτό το πλαίσιο κάθε μουσείο
αισθάνεται την ανάγκη να διερευνήσει τις αντιλήψεις, τις
κρίσεις, τις ανάγκες και τις προσδοκίες του κοινού του.
Τι προσφέρει μια έρευνα κοινού και πώς αξιοποιείται
από ένα μουσείο;
Μια έρευνα κοινού παρέχει τη δυνατότητα στο μουσείο
να προσεγγίσει τόσο τους επισκέπτες του όσο και τους μη
επισκέπτες του και να τους κατανοήσει. Η έρευνα κοινού
εκμαιεύει γνώμες και θέσεις για διάφορα ζητήματα, ανα-
δεικνύει προβλήματα και αξιολογεί την αποτελεσματικότητα
του μουσείου. Το μουσείο αξιοποιεί τα ερευνητικά πορίσματα
και τις διαπιστώσεις, ώστε να κάνει αλλαγές και να βελτιώσει
την εικόνα του, τη λειτουργία του και την ποιότητα παροχής
των υπηρεσιών του.
Ποιος ο λόγος που οι έρευνες κοινού, είναι ιδιαίτερα
περιορισμένες σε μουσεία της χώρας μας;
Για να είμαστε ειλικρινείς στον τομέα αυτό, σε σχέση με τη
Δυτική Ευρώπη, υστερούμε. Τα τελευταία χρόνια όλο και πε-
ρισσότερα μουσεία επιδιώκουν να συλλέξουν πληροφορίες
για τα ενδιαφέροντα και τις επιθυμίες των επισκεπτών τους.
Θα πρέπει να παραδεχτούμε όμως ότι οι έρευνες κοινού που
υλοποιούνται στα ελληνικά μουσεία είναι πολύ περισσότερες
από αυτές που βγαίνουν προς τα έξω και δημοσιεύονται.
Επίσης, υπάρχει η πρόθεση για έρευνα αλλά πολλά μουσεία
δε διαθέτουν τους πόρους, τις συνεργασίες, την εμπειρία και
το προσωπικό, ώστε να υλοποιήσουν αξιολόγηση και έρευνα
κοινού. Αυτό συμβαίνει, επειδή είναι ανάγκη να δώσουν
προτεραιότητα σε άλλα ζητήματα, για να ικανοποιήσουν
πιο βασικές λειτουργίες τους. Σε αυτό το σημείο κρίνεται
σημαντική η συμβολή των πανεπιστημίων, καθώς με την
ανάπτυξη του τομέα της μουσειολογίας έχουμε έρευνες
κοινού από φοιτητές, οι οποίες πρέπει να δημοσιεύονται σε
επιστημονικά περιοδικά και να ανακοινώνονται σε συνέδρια.
Υπάρχουν σήμερα σαφώς καταγεγραμμένα κριτήρια
που αποδεικνύουν τη σχέση των Ελλήνων με τα μουσεία;
Τα κριτήρια συνεχώς αλλάζουν, καθώς τα τελευταία χρόνια
η επίσκεψη στο μουσείο είναι μια διαδικασία δυναμική και
μεταβαλλόμενη. Θεωρώ ότι συνεχώς προκύπτουν καινού-
ρια στοιχεία και ότι με τη συστηματική έρευνα θα έχουμε
μελλοντικά τη δυνατότητα να προβούμε σε συγκεκριμένες
διαπιστώσεις και γενικεύσεις.
Ποιες είναι οι δυσκολίες μιας έρευνας κοινού σε ένα
μουσείο;
Η έρευνα, για να επιτύχει τους στόχους της και να είναι
αποτελεσματική θα πρέπει να έχει ξεκάθαρους στόχους,
επαγγελματικό σχεδιασμό, οργανωμένη εκτέλεση και να
διενεργείται σε ένα πλαίσιο δεοντολογίας. Ο ερευνητής
πρέπει να είναι έμπειρος, ώστε να διαχειριστεί κατάλληλα
τους επισκέπτες, να αξιολογήσει και να εκτιμήσει τις πλη-
ροφορίες που θα συλλεχθούν. Πάντοτε υπάρχουν διαχει-
ριστικές ή πρακτικές δυσκολίες που σχετίζονται με θέματα
διαδικαστικά, το σημαντικό ωστόσο είναι να μην εστιάζουμε
στις δυσκολίες αλλά να τις ξεπερνάμε.
Δεδομένης της ανομοιογένειας των επισκεπτών, πώς ένα
μουσείο αξιολογεί τις μουσειακές ανάγκες διάφορων
κοινωνικών ομάδων;
Κάθε δυσκολία είναι μαζί και μια πρόκληση ερευνητικά
και πρακτικά. Όσο περισσότερη έρευνα γίνεται τόσο οι
προκλήσεις αυτές αντιμετωπίζονται αποτελεσματικότερα.
Μπορεί η χρήση νέων τεχνολογιών να συμβάλει στη
διαμόρφωση μιας νέας σχέσης κοινού-μουσείων;
Τα μουσεία σε ένα μεταβαλλόμενο κόσμο καλούνται να
αποτελέσουν χώρους επικοινωνίας και να ανταποκριθούν
στις σύγχρονες προκλήσεις. Η νέες τεχνολογίες προσφέρουν
νέους τρόπους επικοινωνίας, διευκολύνουν τη μάθηση, την
ερμηνεία και την αλληλεπίδραση μέσα στο μουσείο. Επίσης,
συντελούν στην παροχή πληροφοριακού υλικού και συμ-
φραζομένων για τα αντικείμενα. Άρα, διαμορφώνουν και μια
νέα σχέση κοινού και μουσείων που πρέπει να γίνει σεβαστή
και αξιοποιήσιμη και από τις δύο πλευρές.
Ένα γενικό συμπέρασμα για την έρευνα που κάνατε με
το μουσείο μας;
Πιστεύουμε ότι είναι ανάγκη τα Πανεπιστήμια να χαρακτη-
ρίζονται από εξωστρέφεια και ότι πρέπει τα μουσεία να
έχουνε κατεύθυνση ακαδημαϊκή και ερευνητική. Με αυτή
την έννοια το Εργαστήριο Μουσειολογίας του τμήματος
Αρχειονομίας, Βιβλιοθηκονομίας και Μουσειολογίας του
Ιονίου Πανεπιστημίου με ιδιαίτερη χαρά δέχτηκε να συμ-
βάλει στην υλοποίηση της έρευνας κοινού του Μουσείου
Φυσικής Ιστορίας Μετεώρων & Μουσείου Μανιταριών.
Τέτοιες συνεργασίες αποτελούν πρωτοβουλίες που οδηγούν
σε εξαιρετικά αποτελέσματα και μελλοντικές συνεργασίες.
 Όποια κι αν είναι η ιδέα σας,
την τυπώνουµε σε χαρτί!
Στη Λυχνία αγαπάµε τις ιδέες και τα όνειρα και µας γοητεύει να τα κάνουµε πράξη!
Γι’ αυτό επενδύουµε συνεχώς σε τεχνολογία υψηλών προδιαγραφών, για να
µπορούµε να παράγουµε ποιοτικές εκτυπώσεις και να σας προσφέρουµε
ανταγωνιστικές, ολοκληρωµένες λύσεις που ανταποκρίνονται στις ανάγκες σας.
Λύσεις που ξεκινούν από µια απλή επαγγελµατική κάρτα και καταλήγουν στην
πιο απαιτητική εκτύπωση και βιβλιοδεσία.
Στη Λυχνία είναι καθηµερινό µέληµά µας να βάζουµε µε αφοσίωση και συνέπεια
τις ιδέες σας στο χαρτί!

Ανδραβίδας 7
136 71 Χαµόµυλο Αχαρνών
Τ.: 210 3410436
F.: 210 3425967
www.lyhnia.com
info@lyhnia.com Πιστοποίηση για τη χρήση τεχνολογιών
Πιστοποίηση Σ∆Π
Αρ. Πιστοπ:
3

Λυχνία Α.Ε. Lyhnia S.A. @LYHNIAsa Lyhnia S.A. lyhnia ΕΛΟΤ ΕΝ ISO 9001:2000
Aρ. Πιστοπ. 738/∆/2008
 Ανακaλύψτε
την πλούσια συλλογή µας!
Στα καταστήματα ΕΛΤΑ