Professional Documents
Culture Documents
ΚΑΒΑΛΑΣ
ΣΧΟΛΗ ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΚΩΝ ΕΦΑΡΜΟΓΩΝ
ΤΜΗΜΑ ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΑΣ ΠΕΤΡΕΛΑΙΟΥ
&
ΦΥΣΙΚΟΥ ΑΕΡΙΟΥ
ΠΤΥΧΙΑΚΗ ΕΡΓΑΣΙΑ
ΒΑΣΙΛΕΙΟΥ ΣΩΤΗΡΙΟΣ
ΑΡΙΘΜΟΣ ΜΗΤΡΩΟΥ: 2810
ΚΑΒΑΛΑ
ΑΚΑΔΗΜΑΪΚΟ ΕΤΟΣ: 2011-2012
Ευχαριστίες
I
2.8.1 Συνολική περιοχή, ονομαστική τιμή και εύρος διακύμανσης 88
2.8.2 Ανώτερη Θερμογόνος Δύναμη και δείκτης Wobbe 88
2.8.3 Σχετική Πυκνότητα 89
2.8.4 Πίεση Σύνδεσης 89
2.9. Επεξηγήσεις για τα συστατικά και τις προσμίξεις των αερίων 90
2.9.1 Υδρογονάνθρακες 90
2.9.2 Νερό 91
2.9.3 Οξυγόνο 91
2.9.4 Μονοξείδιο του άνθρακα 91
2.9.5 Διοξείδια του άνθρακα 91
2.9.6 Νέφος, σκόνη 92
2.9.7 Οξείδια του αζώτου, αμμωνία, υδροκυάνιο 92
2.9.8 Ενώσεις του Θείου 92
2.10 Συμπληρωματικοί κανόνες για αέρια 2ης οικογένειας αερίων 93
2.10.1 Γενικά 93
2.10.2 Αέρια για τη ρύθμιση κατάστασης 94
2.10.3 Πρόσθετα Αέρια 94
2.10.4 Εναλλακτικά αέρια 94
2.10.5 Μέτρα για την χρήση φυσικών αερίων με οριακές τιμές του δείκτη 95
Wobbe
ΚΕΦΑΛΑΙΟ 3ο Καύση και ενέργεια 96-128
3.1 Ισοζύγια μάζας και ενέργειας 96
3.1.1 Γενικές αρχές 96
3.1.2 Στοιχειομετρική καύση με καθαρό οξυγόνο 97
3.1.2.1 Καύση απλών ουσιών 97
3.1.2.2 Καύση ενώσεων 98
3.1.3 Καύση με αέρα 99
3.1.3.1 Στοιχειομετρική Καύση 99
3.1.3.2 Πραγματικές ποσότητες καύσης 101
3.1.3.3 Καύση μιγμάτων 102
3.1.3.4 Καύση με περίσσεια αέρα 102
3.1.3.5 Η υγρασία του αέρα και του καυσίμου 103
3.1.3.6 Ποσότητες και σύσταση καυσαερίων 106
3.1.4 Το σημείο δρόσου των καυσαερίων 106
3.1.5 Ενεργειακοί υπολογισμοί της καύσης 108
3.1.6 Μη πλήρης και ατελής καύση 112
3.1.7 Έλεγχος καύσης 116
3.1.7.1 Στόχος του ελέγχου 116
3.1.7.2 Προσδιορισμός του λόγου αέρα μέσω ανάλυσης καυσαερίων 116
3.1.7.3 Προσδιορισμός του βαθμού απόδοσης 117
3.2 Θερμοκρασίες και ταχύτητα φλόγας 119
3.2.1 Θερμοκρασία φλόγα, θερμοκρασία καύσης 119
3.2.2. Θερμοκρασία ανάφλεξης 120
3.2.3 Όρια ανάφλεξης 120
3.2.4 Ταχύτητα φλόγας 122
ΚΕΦΑΛΑΙΟ 4ο Μεταφορά και διανομή φυσικού αερίου 129-172
4.1 Γενικά 129
4.1.1 Γενική εικόνα για την διαχείριση του φυσικού αερίου 129
4.1.2 Διακίνηση με πιεστικά Δίκτυα 129
4.1.2.1 Επίγεια δίκτυα μεταφοράς. 129
4.1.2.2 Υποθαλάσσια δίκτυα μεταφοράς 131
4.1.2.3 Το υγροποιημένο φυσικό αέριο (LNG) 133
4.2 Ελληνικό δίκτυο μεταφοράς 137
4.3 Δίκτυα μεταφοράς και διανομής 143
4.3.1 Χαλύβδινα δίκτυα 143
II
4.3.1.1 Προγραμματισμός 143
4.3.1.2 Στοιχεία για του σωλήνες τηλεδικτύων. 144
4.3.1.3 Χαλύβδινοι σωλήνες για άλλα δίκτυα 146
4.3.1.4 Υπολογισμός πάχους τοιχώματος χαλύβδινων σωλήνων 150
4.3.1.5 Η τοποθέτηση 153
4.3.1.6 H διάβρωση 153
4.3.1.7 Συνδέσεις χαλύβδινων σωλήνων 155
4.3.2 Πλαστικά δίκτυα 157
4.3.2.1 Σωλήνες 157
4.3.2.2 Εξαρτήματα και συνδέσεις 160
4.3.3 Διατάξεις υποβιβασμού πιέσεως 161
4.3.4 Η πρόσδοση της οσμής 165
4.4 Το κόστος του Δικτύου 166
4.4.1 Δίκτυα πόλεως 166
4.4.2 Τηλεδίκτυα 166
4.4.3 Αλυσίδα LNG 166
4.5 Δίκτυα 168
4.5.1 Είδη δικτύων 168
4.5.2 Κύρια τμήματα δικτύου 169
4.5.3 Σχέδια υπολογισμού 170
4.5.4 Χρήση ηλεκτρονικών υπολογιστών 172
ΚΕΦΑΛΑΙΟ 5ο Εγκαταστάσεις φυσικού αερίου 173-192
5.1 Γενικά 173
5.2 Προσδιορισμός των διαμέτρων των σωληνώσεων. 174
5.2.1 Βασικές αρχές διαστασιολόγησης 174
5.2.1.1 Υπολογισμός της παροχής όγκου αιχμής 175
5.2 Γενική διαδικασία υπολογισμού 177
5.3 Υπολογιστική διαδικασία. 178
5.4 Τεχνικές οδηγίες σωληνώσεων αερίου 181
5.4.1 Ορισμός εννοιών 182
5.5 Εγκατάσταση εσωτερικών σωληνώσεων 183
5.5.1 Γενικά 183
5.5.2 Κατευθυντήριες οδηγίες ως προς την όδευση αγωγών 184
5.5.3 Κατευθυντήριες οδηγίες ως προς τις σωληνώσεις, τις συνδέσεις και τα 187
υλικά
5.5.4 Κατευθυντήριες οδηγίες ως προς τον χώρο εγκατάστασης των 187
συσκευών
5.5.5 Κατευθυντήριες οδηγίες για τις συσκευές αερίου 188
5.5.6 Κατευθυντήριες οδηγίες για την απαγωγή των καυσαερίων. 189
5.5.7 Κατευθυντήριες οδηγίες για τις μαγειρικές συσκευές. 189
5.5.8 Κατευθυντήριες οδηγίες για τα λεβητοστάσια. 190
5.5.9 Δοκιμή και έλεγχος της εγκατάστασης 190
5.5.10 Σημεία ελέγχου Εσωτερικών Εγκαταστάσεων Φυσικού Αερίου 191
ΚΕΦΑΛΑΙΟ 6ο Όργανα και συσκευές 193-208
6.1 Όργανα εγκαταστάσεων 193
6.1.1 Προστασία από διάβρωση 193
6.1.2 Όργανα διακοπής 193
6.1.3 Ασφάλειες λειτουργίας 193
6.1.4 Ρυθμιστής πίεσης αερίου 194
6.1.5 Επαγρυπνητές πιέσεως αερίου 195
6.1.6. Φίλτρα αερίου 195
6.1.7 Όργανα πυροπροστασίας 196
6.1.8 Μετρητές αερίου 196
6.1.8.1 Τοποθέτηση μετρητών αερίου 197
6.2 Σύστημα απαγωγής καυσαερίων 198
III
6.2.1 Απαγωγή καυσαερίων μέσω καπνοδόχων 199
6.3 Εφαρμογές του φ.α. σε συσκευές οικιακής χρήσης 200
6.4 Επιτοίχιες μονάδες θέρμανσης αερίου 201
6.5 Αρχή λειτουργίας 201
6.6 Είδη επιτοίχιων μονάδων 202
6.7 Όργανα ρύθμισης ασφαλείας 203
6.8 Διάταξη απαγωγής καυσαερίων εφοδιασμένη με ασφάλεια ροής 203
6.9 Επιτοίχιες μονάδες παροχής ζεστού νερού χρήσης και συνεχούς ροής 203
6.10 Επιτοιχιοι λέβητες θέρμανσης και παραγωγής ζεστού νερού 204
6.11 Boiler 205
6.12 Συσκευές ανίχνευσης αερίου 205
6.13 Λέβητες αερίου (πιεστικού ατμοσφαιρικοί 206
6.14 Διάφοροι τύπου συσκευών αερίου 206
ΚΕΦΑΛΑΙΟ 7ο Εξαρτήματα φυσικού αερίου 209-219
7.1 Ορειχάλκινες βάνες (Brass Ball Valves): 209
7.2 Εύκαμπτοι σύνδεσμοι αερίου (gas flexible hoses 210
7.3 Φίλτρα αερίου (gas filters) 211
7.4 Ηλεκροβαλβίδες αερίου (solenoid valves for gas) 211
7.5 Εξαρτήματα ασφαλείας (safety fittinds) 212
7.6 Ρυθμιστές πίεσης (Gas pressure regulators) 214
7.7 Υλικά στεγανοποίησης σπειρωμάτων (thread sealing material) 215
7.8 Ανιχνευτές αερίων(Gas detectors) 216
7.9 Φορητοί ανιχνευτές (portable detectors) 217
7.10 Υλικά σήμανσης δικτύων αερίου (marking material for natural gas 218
network)
7.11 Υλικά καθοδκής προστασίας (cathodic protection material 218
ΚΕΦΑΛΑΙΟ 8ο Μελέτες φυσικού αερίου 220-265
Παράρτημα Α Φυσικές ιδιότητες 266-274
Παράρτημα Β Τύποι συσκευών 275-289
Πηγές 290-293
IV
Κεφ. 1ο Ιστορική Αναδρομή
1.Εισαγωγή
Η ιστορία των αερίων καυσίμων όπου συγκαταλέγετε και το φυσικό αέριο, αρχίζει
με την παραγωγή καύσιμου αερίου με ξηρή απόσταση από στερεά καύσιμα, το οποίο
χρησίμευε για τον φωτισμό. Γι’ αυτό τον λόγο και εκλήθη “φωταέριο”.
Το 1821 στο Fredonia της Νέας Υόρκης, ο William A. Hart άνοιξε ένα βαθύ πηγάδι
27 ποδιών σε μια προσπάθεια διάτρησης της επιφάνειας της γης, να πάρει ένα αέριο
μεγαλύτερης ροής. Αυτή ήταν η πρώτη και σκόπιμη διάτρηση για την απόκτηση
φυσικού αερίου από τα έγκατα της γης. Ο Hart, θεωρείται από πολλούς ως ο
«πατέρας του φυσικού αερίου» στην Αμερική. Τελικά διαμορφώθηκε, να είναι η
πρώτη αμερικανική εταιρεία φυσικού αερίου η Fredonia Gas Light Company.
1
Κατά το μεγαλύτερο μέρος του 19ου αιώνα, το φυσικό αέριο χρησιμοποιήθηκε
σχεδόν αποκλειστικά ως πηγή φωτός. Εάν δεν υπήρχε η υποδομή αγωγών, ήταν
δύσκολο για τη μεταφορά του φυσικού αερίου για μεγάλες αποστάσεις ή σε σπίτια
που το χρησιμοποιούσανε για θέρμανση ή για μαγείρεμα. Οι περισσότεροι αγωγοί
φυσικού αερίου που δημιουργήθηκαν σε αυτήν την εποχή, ήταν κατασκευασμένα από
τον άνθρακα, σε αντίθεση με τη μεταφορά από ένα πηγάδι. Κοντά στο τέλος του 19ου
αιώνα (το 1890) , με την άνοδο της ηλεκτρικής ενέργειας, η φωταγώγηση με φυσικό
αέριο είχε μετατραπεί σε ηλεκτρική και έτσι πολλές πόλεις άρχισαν να αντικαθιστούν
τις λάμπες αερίου του δρόμου με την ηλεκτρική ενέργεια. Αυτό οδήγησε τους
παραγωγούς φυσικού αερίου να αναζητούν νέες αγορές για τα προϊόντα τους.
Το 1885, ο Robert Bunsen, επινόησε αυτό που είναι τώρα γνωστό, ως καυστήρα
Bunsen. Κατάφερε να δημιουργήσει μια συσκευή που αναμειγνύονται με φυσικό
αέριο και αέρα στις κατάλληλες ποσότητες, δημιουργώντας μια φλόγα που θα
μπορούσε να χρησιμοποιηθεί με ασφάλεια για την παροχή θερμότητας για το
μαγείρεμα και τη θέρμανση κτιρίων. Η εφεύρεση του καυστήρα Bunsen,
δημιουργήσει νέες ευκαιρίες για τη χρήση του φυσικού αερίου στην Αμερική, και σε
όλο τον κόσμο. Η εφεύρεση της ρύθμισης θερμοκρασίας με θερμοστατικό διακόπτη
των συσκευών η οποία επιτρέπεται για την καλύτερη αξιοποίηση του δυναμικού
θέρμανσης του φυσικού αερίου, που επιτρέπει τη θερμοκρασία της φλόγας, πρέπει να
ρυθμίζεται και να παρακολουθείται.
2
Κεφ. 1ο Ιστορική Αναδρομή
Μόλις η μεταφορά του φυσικού αερίου ήταν δυνατή, νέες χρήσεις για το φυσικό
αέριο ανακαλύφθηκαν. Αυτές περιελάμβαναν τη χρήση φυσικού αερίου για τη
θέρμανση κατοικιών και τη λειτουργία συσκευών, όπως θερμαντήρες νερού και
φούρνο! Η βιομηχανία άρχισε να χρησιμοποιεί το φυσικό αέριο στην παραγωγή και
στις μονάδες επεξεργασίας. Επίσης, το φυσικό αέριο χρησιμοποιήθηκε για τη
θέρμανση λεβήτων που χρησιμοποιούνται για την παραγωγή ηλεκτρισμού. Η
υποδομή μεταφορών είχε κάνει το φυσικό αέριο προσιτό και περισσότερο δημοφιλές
ως μορφή ενέργειας
Μετά από την επιτυχή εφαρμογή και χρήση του φωταερίου στους διάφορους τομείς
κατευθυνθήκαμε στην αξιοποίηση του κάθε αερίου το οποίο παράγονταν η θα
μπορούσε να παραχθεί με οποιονδήποτε τρόπο. Με αυτόν τον τρόπο περνάμε σε μια
νέα εποχή, την εποχή των βιομηχανικών αερίων. Ως πρώτο βιομηχανικό αέριο
μπορούμε να θεωρήσουμε το αέριο των υψικαμίνων, το οποίο αέριο καίγονταν χωρίς
να αξιοποιηθεί. Ο Bischof συνέλαβε την ιδέα του δια αέρος αεριογόνου (εμφύσηση
αέρα ανεπαρκούς για καύση δια διαπύρου στρώματος κοκ) και παρήγαγε επίσης ένα
πτωχό αέριο το 1839 (Luftgas, gas du generateur).
3
Πίνακας 1.1 εξέλιξη των κλιβάνων παραγωγής αερίου
Μέχρι το 2000, υπήρχαν πάνω από 600 μονάδες επεξεργασίας φυσικού αερίου στις
Ηνωμένες Πολιτείες, οι οποίες συνδέονται με περισσότερα από 300.000 μίλια
(480.000 χιλιόμετρα) των βασικών αγωγών μεταφοράς. Παγκοσμίως, υπάρχουν
επίσης, σημαντικά κοιτάσματα φυσικού αερίου στην πρώην Σοβιετική Ένωση, στον
Καναδά, στην Κίνα, και στις Αραβικές χώρες του Κόλπου και της Μέσης Ανατολής.
4
Κεφ. 1ο Ιστορική Αναδρομή
5
Εικόνα 1.1γ Διαμορφώσεις στις οποίες συγκεντρώνεται το φυσικό αέριο
Τα γεωλογικά χαλιά, δεν μπορούν να δώσουν την πλήρη εικόνα για το που ακριβώς
υπάρχουν οι παγίδες υδρογονανθράκων, αλλά για πιθανές περιπτώσεις. Για να
μπορέσουμε να διαπιστώσουμε αν οι παγίδες που βλέπουμε στο χαλί μας οι οποίες
6
Κεφ. 1ο Ιστορική Αναδρομή
Το Titus Ville έγινε γνωστό από το 1860 για το πετρέλαιο, ό,τι ήταν η Καλιφόρνια
για τους χρυσοθήρες, από το 1848. Σε ενάμιση χρόνο από την πρώτη επιτυχή
γεώτρηση, υπήρχαν στην περιοχή 75 άλλες γεωτρήσεις που παρήγαγαν αργό
πετρέλαιο και η κωμόπολη έγινε το επίκεντρο εμπορικών συναλλαγών τεράστιου
οικονομικού ύψους και τόπος συγκέντρωσης ριψοκίνδυνων κερδοσκόπων.
1
Αναφορά της κ. Παπαδοπούλου Μαρίας στο μάθημα μηχανική ταμιευτήρων, του τμήματος
τεχνολογίας πετρελαίου & φυσικού αερίου
7
Εικόνα 1.2 περιστρεφόμενο γεωτρύπανο
Στους πρώτους μήνες του 1861, εντοπίστηκε στην ίδια περιοχή κοίτασμα με μεγάλη
πίεση και παραγωγή χιλίων, βαρελιών (1 barrel = ~159 λίτρα) ημερησίως .
περισσότερο από ότι όλες οι άλλες γεωτρήσεις μαζί. Η παραγωγή στη δυτική
Πενσυλβανία, έφτασε το 1860 τα 450 χιλιάδες βαρέλια και το 1862 τα 3
εκατομμύρια. Και ενώ η παραγωγή αυξανόταν διαρκώς, οι τιμές ανεβοκατέβαιναν
απρόβλεπτα και συχνά καταστροφικά: Τον Ιανουάριο 1851 κόστιζε το βαρέλι 10
δολάρια και στο τέλος του ίδιου έτους μόνο 10 σεντς, αλλά στο τέλος του 1862 η τιμή
είχε σταθεροποιηθεί στα 4 δολάρια. Οι περισσότερες «εταιρίες του ενός ανδρός»,
εξαφανίστηκαν φυσικά από την αγορά με τέτοια αστάθεια των τιμών. Ο παράλληλα
εξελισσόμενος εμφύλιος πόλεμος στις ΗΠΑ, έκανε τις επιχειρηματικές και εμπορικές
προβλέψεις ακόμα πιο ανασφαλείς, στο βαθμό που ο πρωτοπόρος Ντρέϊκ έχασε όλα
τα κέρδη και τις συμμετοχές του και κατέληξε επαίτης. Αργότερα, του απονεμήθηκε
από την πολιτεία της Πενσυλβάνιας, μια τιμητική σύνταξη.
Στη συνέχεια, η ανάπτυξη και η εξέλιξη των γεωτρυπάνων είναι γρήγορη και στενά
συνδεδεμένη με την ανάπτυξη του πετρελαιοκινητήρα, των κραμάτων, των
υδραυλικών συστημάτων, των βελτιωμένων μεθόδων εμφύτευσης και στερέωσης
8
Κεφ. 1ο Ιστορική Αναδρομή
μικρών διαμαντιών στα κοπτικά άκρα, γεγονός που μείωσε το κόστος διάτρησης, και
γενικά με την ανάπτυξη της τεχνολογίας.
Ο πολφός, έχει και άλλες ιδιότητες για την χρησιμοποίηση του, όπως :
9
Όταν συναντήσουμε το στρώμα με τους υδρογονάνθρακες, δεν σταματάμε την
γεώτρηση αλλά συνεχίζουμε περαιτέρω για την αναζήτηση βαθύτερων στρωμάτων,
για την εξασφάλιση ότι δεν θα υπάρχουν άλλες παγίδες υδρογονανθράκων. Όταν
διαπιστωθεί με την έρευνα, ότι δεν υπάρχει κάποιο άλλο πηγάδι, τότε η γεώτρηση
επενδύεται για να ολοκληρωθεί η τσιμέντωση και η σύνδεση των σωλήνων για την
παραγωγή υδρογονανθράκων. (εικόνα 1.3)
Για πρώτη φορά, το ζήτημα του φυσικού αερίου τέθηκε τον Οκτώβριο του 1979 στη
Μόσχα, στη συνάντηση του τότε Πρωθυπουργού Κωνσταντίνου Καραμανλή με το
Ρώσο ομόλογό του Αντρέι Κοσύγκιν. Στη συνάντηση εκείνη εξετάστηκε η
δυνατότητα προμήθειας φυσικού αερίου από τη Ρωσία και η κατασκευή κεντρικού
αγωγού για τη μεταφορά του στη χώρα μας.
10
Κεφ. 1ο Ιστορική Αναδρομή
Η εισαγωγή του φυσικού αερίου στο ενεργειακό ισοζύγιο της Ελλάδας συνιστά, μια
μεγάλη εθνική προσπάθεια, που ξεκίνησε στις αρχές της δεκαετίας του 1980 και
συνεχίζεται εντατικά έως σήμερα, στα πλαίσια της ενεργειακής στρατηγικής της
χώρας μας. Παρακάτω παραθέτονται οι πιο σημαντικές χρονιές για την πορεία του
φυσικού αερίου στη χώρα μας.
1983 Καταρτίζεται, η πρώτη προμελέτη για το Φυσικό Αέριο στην Ελλάδα, για
λογαριασμό της Δημόσιας Επιχείρησης Πετρελαίου (ΔΕΠ).
1987 Υπογράφεται, η πρώτη διακρατική συμφωνία μεταξύ Ελλάδας και Ρωσίας, για
τον εφοδιασμό της χώρας μας με ρωσικό Φυσικό Αέριο.
1988 Το Φεβρουάριο, υπογράφεται η πρώτη διακρατική συμφωνία μεταξύ Ελλάδας
και Αλγερίας, για τον εφοδιασμό της χώρας μας με Υγροποιημένο Φυσικό Αέριο.
Το Σεπτέμβριο ιδρύεται η Δημόσια Επιχείρηση Αερίου (ΔΕΠΑ), ως θυγατρική
εταιρεία της Δημόσιας Επιχείρησης Πετρελαίου.
1990 Το Δεκέμβριο, η ΔΕΠΑ υπογράφει την πρώτη σημαντική της συμφωνία
κατασκευής του αγωγού μεταφοράς Φυσικού Αερίου, που έχει μήκος 512 χλμ,
ξεκινά από τα ελληνοβουλγαρικά σύνορα και καταλήγει στην Αττική.
1992 Εκκινούν τα έργα κατασκευής του Κεντρικού Αγωγού του Συστήματος
Μεταφοράς Φυσικού Αερίου.
1994 Η ΔΕΠΑ, υπογράφει την πρώτη συμφωνία παροχής Φυσικού Αερίου με τη
ΔΕΗ.
1995 Δημιουργείται, το ρυθμιστικό και νομικό πλαίσιο για την ίδρυση των
περιφερειακών Εταιρειών Διανομής Αερίου (ΕΔΑ), με τη συμμετοχή της ΔΕΠΑ και
ιδιωτών επενδυτών.
1996 Αρχές του έτους, ολοκληρώνεται η κατασκευή του αγωγού και του
Μετρητικού Σταθμού Συνόρων Σιδηροκάστρου. Το αέριο εισάγεται στον αγωγό και
γίνονται οι πρώτες δοκιμές. Το Νοέμβριο γίνεται η πρώτη διάθεση Φυσικού Αερίου
στη βιομηχανική μονάδα της Ελληνικής Βιομηχανίας Ζάχαρης (Ε.Β.Ζ.), στη
Λάρισα.
11
2000 Ξεκίνησε η λειτουργία του τερματικού σταθμού υγροποιημένου φυσικού
αερίου (LΝG) στη βραχονησίδα Ρεβυθούσα, ανοικτά των Μεγάρων, όπου
παραδίδονται υγροποιημένο φυσικό αέριο από το δεύτερο βασικό προμηθευτή της
χώρας, την Αλγερία.
2003 Υπογράφεται, η πρώτη διακρατική συμφωνία μεταξύ Ελλάδας και Τουρκίας,
για τον εφοδιασμό της χώρας μας με φυσικό αέριο.
2005 Ψηφίζεται από τη Βουλή των Ελλήνων ο Ν. 3428/2005 για την απελευθέρωση
της αγοράς φυσικού αερίου, ο οποίος προβλέπει τη δημιουργία της θυγατρικής
εταιρίας της ΔΕΠΑ ΑΕ με την επωνυμία Διαχειριστής Εθνικού Συστήματος
Φυσικού Αερίου (ΔΕΣΦΑ ΑΕ). (ΦΕΚ 313, 27.12.2005).
2006 Ο Υπουργός Ανάπτυξης, ύστερα από θετική γνωμοδότηση της Ρ.Α.Ε.,
υπογράφει την Υπουργική Απόφαση για τα τιμολόγια μεταφοράς φυσικού αερίου,
με τα οποία καθορίζονται τα κόμιστρα χρήσης του Εθνικού Συστήματος Φυσικού
Αερίου (Υ.Α.4955 / ΦΕΚ 360, 27.03.2006).
Η Ελλάδα είναι η μόνη χώρα της ΕΕ που δεν διέθετε ένα κρατικό φορέα για τη
διαχείριση των δικαιωμάτων της σε ό,τι αφορά στον ενεργειακό της πλούτο σε
υδρογονάνθρακες και φυσικό αέριο και την προστασία του περιβάλλοντος. Η
δημιουργία ενός κρατικού φορέα, ενίσχυσε σημαντικά την ενεργειακή αυτάρκεια της
χώρας καθώς θα συμβάλει στην αύξηση της εγχώριας παραγωγής υδρογονανθράκων.
Επιπρόσθετα, τα οφέλη για την εθνική οικονομία από μια συστηματική
εκμετάλλευση των κοιτασμάτων υδρογονανθράκων που βρίσκονται στο ελληνικό
υπέδαφος θα είναι εξαιρετικά σημαντικά
Το φυσικό αέριο, όταν φτάνει στην επιφάνεια της γής δεν είναι καθαρό. Κατά την
εξόρυξη του συμπεριλαμβάνονται διάφορα αδρανή επιβλαβή στοιχεία. Το κυριότερο
επιβλαβές στοιχείο είναι το υδρόθειο, που μπορεί να περιέχεται σε χαμηλή αναλογία.
Όταν η ποσότητα του υδρόθειου είναι μεγαλύτερη του 1% κατ’ όγκο
χαρακτηρίζεται το αέριο ως όξινο, ενώ όταν η ποσότητα του υδρόθειου είναι
μικρότερη του 1% κατ’ όγκο χαρακτηρίζεται το αέριο ως ισχνά (leagnas,
magergas).
Το υδρόθειο είναι τοξικό και μαζί με το ελεύθερο νερό, δρα ισχυρά διαβρωτικά στα
μέταλλα, καταστρέφοντας τα δίκτυα μεταφοράς και τις αντλίες. Από την καύση του
υδρόθειου παράγεται διοξείδιο του θείου (SO2)3, το οποίο είναι επίσης τοξικό και
διαβρωτικό αέριο. Το υδρόθειο απομακρύνεται από το φ. αέριο κάνοντας το πλύσεις
12
Κεφ. 1ο Ιστορική Αναδρομή
Το παραγόμενο τελικό προϊόν, δηλ. το στοιχειακό θείο, αποτελεί μια βασική πρώτη
ύλη της χημικής βιομηχανίας (π.χ. στην παραγωγή θειϊκου οξέος).
Καμιά φορά, το φ. αέριο δίνεται και σε πλησίον κειμένους σταθμούς και χωρίς
αποϋδροθείωση. Τα ελεύθερα αέρια υδρόθειου χαρακτηρίζονται σαν γλυκά αέρια. Η
αποϋδρωθείωση των όξινων αερίων είναι μία δύσκολη διαδικασία η οποία κοστίζει
ακριβά.
Η αφαίρεση του CO2, του H2S καθώς και άλλων οργανικών ενώσεων του θείου,
γίνεται με έκπλυση του αερίου με κατάλληλα διαλύματα, τα οποία συγκρατούν με
χημική ή με φυσική απορρόφηση. Τα διαλύματα αναγεννώνται και ανακτώνται τα
απορροφηθέντα. Με αυτές τις διαδικασίες, η παραγωγή του θείου επιβαρύνει την
ατμόσφαιρα.
Τα αέρια, που περιέχουν μεγάλη συγκέντρωση αζώτου (που φθάνει μέχρι και 50%),
μπορούν να αξιοποιηθούν και να μπουν σε μεγάλα συστήματα, εφόσον απομακρυνθεί
13
ένα μέρος του αζώτου. Με την βοήθεια της ψύξης, στους -160 και -170 oC, το
μεθάνιο υγροποιείται και το άζωτο αφήνεται να διαφύγει στην ατμόσφαιρα.
Το φ. αέριο, δεν το παίρνουμε από την φύση μόνο στην αέρια του φάση, αλλά το
βρίσκουμε στις παγίδες υδρογονανθράκων αναμεμιγμένο με το πετρέλαιο.
Γνωρίζουμε, ότι τα κοιτάσματα βρίσκονται υπό ορισμένη θερμοκρασία και πίεση. Θα
μπορούσαμε να πούμε, ότι ανά 100m βάθους η θερμοκρασία αυξάνεται κατά 3 oC και
η πίεση κατά 10 bar. Ένα κοίτασμα το οποία βρίσκεται στα 5000m βάθος, θα
μπορούσαμε να πούμε ότι το κοίτασμα έχει πίεση 500 bar και θερμοκρασία 150 oC.
Σε αυτές τις συνθήκες, το φ. αέριο, βρίσκεται διαλυμένο μέσα στο αργό πετρέλαιο.
Κατά την διαδικασία της άντλησης του αργού πετρελαίου, όπως ανεβαίνει προς την
επιφάνεια, η πίεση μειώνεται και εκλύεται αέριο που δημιουργείται αφρός, όπως
ακριβώς συμβαίνει με την σαμπάνια όταν την ανοίγουμε. Ο διαχωρισμός πετρελαίου
και αερίου γίνεται σε δεξαμενές υπό πίεση, οι οποίες βρίσκονται στην επιφάνεια της
Γής. Το φ. αέριο περιέχει, συνήθως σημαντικό ποσοστό βαρύτερων αέριων
υδρογονανθράκων (C4 –C5, υδρογονάνθρακες), οι οποίοι θα πρέπει να διαχωριστούν
και στην συνέχεια να αποθηκευτούν υπό πίεση ως υγραέρια.
14
Κεφ. 1ο Ιστορική Αναδρομή
Η απομάκρυνση των υδρατμών είναι αναγκαία για δύο λόγους. Πρώτον, γιατί υπό
ορισμένες συνθήκες πιέσεως και θερμοκρασίας, σχηματίζουν με τους
υδρογονάνθρακες κρυσταλλικές ενώσεις, ονομαζόμενες Gashydrate, οι οποίες
ενώσεις φράζουν τους αγωγούς.
Η απομάκρυνση των υδρατμών από το φ. αέριο γίνεται κυρίως, είτε με βαθειά ψύξη
είτε με υγρά απορροφητικά υλικά όπως γλυκόλη και σε ειδικές περιπτώσεις και με
στερεά. Η βαθειά ψύξη γίνεται με εκτόνωση και όταν δεν επαρκεί αυτή τότε γίνεται
με πρόσθετη ψύξη, που επί το πλείστον προηγείται της εκτόνωσης. Η απομάκρυνση
των υδρατμών με γλυκόλη, η οποία είναι μία πολύ υγροσκοπική υγρή ουσία που
απορροφά μεγάλες ποσότητες νερού, γίνεται με διατάξεις όπως φαίνεται στην εικ.1.5.
Από την γεώτρηση, φέρεται το αέριο υπό την υψηλή πίεση της αντιθλήψεως στον
πρώτο διαχωριστή, όπου αποτίθεται το ελεύθερο νερό και τυχόν συμπαρασυρόμενα
στερεά που στην συνέχεια διοχετεύονται στην δεξαμενή νερού. Το αέριο εισέρχεται
στον προθερμαντήρα, που προθερμαίνεται κατάλληλα και στη συνέχεια
αποτονώνεται μέσω του μειωτή πιέσεως στην πίεση της εγκαταστάσεως. Το νερό που
καταπίπτει, διαχωρίζεται στον διαχωριστή από το αέριο και οδηγείται στην δεξαμενή
του νερού.
Το αέριο οδηγείται στο κάτω μέρος του ξηραντήρα, που είναι μια κολώνα
υπερκείμενους κώδωνες, στην οποία ρέει από πάνω προς τα κάτω γλυκόλη. Αυτήν,
συγκρατεί την υπόλοιπη υγρασία του αερίου, έτσι ώστε τούτο εξέρχεται από πάνω
ξηρό και οδηγείται στο σύστημα μεταφοράς (6) ή το σύστημα περαιτέρω
15
καθαρισμού. Το επιβλαβέστερο στοιχείο, που πρέπει γα συγκρατηθεί είναι το
υδρόθειο (H2S), που σε πολλά κοιτάσματα συνευρίσκεται με το αέριο σε σημαντική
αναλογία. Τούτο συγκρατείται σε ειδικές εγκαταστάσεις (συνήθως με την μέθοδο
Glaus) μετατρεπόμενο σε θείο.
Για την ολοκλήρωση της εικόνας των φυσικών αερίων δίδονται στον πίνακα 1.3
στοιχεία για τα φυσικά αέρια, που ενδιαφέρουν την Ευρώπη.
Ποιάς σπουδαιότητας όμως για την ενεργειακή οικονομία του κόσμου είναι πλέον
το φυσικό αέριο; Μια εικόνα αυτού μας δίδει ο πίνακας 1.4 όπου φαίνονται οι
καταναλώσεις των διαφόρων πρωτογενών μορφών ενεργείας
16
Κεφ. 1ο Ιστορική Αναδρομή
Η υψηλή αυτή κατανάλωση του φυσικού αερίου κατά τομείς φαίνεται στον πίνακα
1.5. Χαρακτηριστικό στοιχείο, που προκύπτει από τον πίνακα είναι ότι το φυσικό
αέριο καλύπτει θερμικές ανάγκες των μικρών καταναλωτών και κατά δεύτερο λόγο
της βιομηχανίας.
Οι ιδιότητες του φυσικού αερίου, οδήγησαν τελικά την τελευταία εικοσαετία και
παρά τις δύο πετρελαϊκές κρίσεις σε σημαντική αύξηση της καταναλώσεώς του, που
προκαλεί πολλές σκέψεις για το μέλλον. Εικόνα αυτής της αυξήσεως δίδει το διά-
γραμμα του (εικ.1.6). Αυτό, οδήγησε και σε μεγάλη ανάπτυξη του διεθνούς
εμπορίου εικόνα του οποίου έχουμε από τους πίνακες 1.6α και 1.6β όπου φαίνονται
οι διακινούμενες ποσότητες φυσικού αερίου από χώρα σε χώρα αφ’ ενός με πιεστικά
δίκτυα και αφ’ ετέρου με υγροποίηση υπό ψύξη.
Η τόση ζήτηση φυσικού αερίου, προκαλεί και σκέψεις για τα αποθέματα του. Περί
αυτών, δίδει στοιχεία ο πίνακας 1.7. Αυτά δεν είναι πολλά, αλλά επαρκούν
περισσότερο από το πετρέλαιο και με τα ανακαλυπτόμενα συνεχώς νέα κοιτάσματα,
ασφαλώς επαρκούν μέχρι το 2050 μ.Χ, το έτος, που φθάνουν οι σημερινές
προβλέψεις ενεργείας, οπότε ελπίζεται να υπάρξει νέα τεχνολογία για την κάλυψη
των ενεργειακών αναγκών (συνθετικά φυσικό αέρια,, σύντηξη κλπ.).
17
Πίνακας 1.5 Καταναλώσεις ενέργειας
18
Κεφ. 1ο Ιστορική Αναδρομή
Πίνακας 1.6α Διακινούμενες ποσότητες φ αερίου, από χώρα σε χώρα με πιεστικά δίκτυα
109 m3/α (1990)
Πίνακας 1.6β Διακινούμενες ποσότητες LNG από χώρα σε χώρα 109 m3/α (1990)
19
Πίνακας 1.7 Βεβαιωμένα αποθέματα σε 1012 m3, ποσοστό επί το σύνολο σε % και λόγος
αποθεμάτων/ παραγωγής σε έτη την 31 δεκ. 1990
Στο εργοστάσιο της Αλάσκας, η Kenai, άρχισε παραδόσεις ΥΦΑ στο Τόκιο της
Ιαπωνίας για την χρήση του αερίου και για την παραγωγή ηλεκτρικής ενέργειας το
1969. Το 1972, το Μπρουνέι έγινε ο πρώτος παραγωγός της Ασίας, με αποτέλεσμα
να λειτουργεί μία μονάδα υγροποιημένου φ. αερίου στη Lumut η οποία έχει
χωρητικότητα 6,5 mtpa. Εργοστάσιο της Λιβύης στο Marsa el Brega άρχισε τις
παραδόσεις στην Ισπανία το 1970. Η Ιταλία επίσης τροφοδοτείται από τη Λιβύη,
σηματοδοτώντας την είσοδο ενός νέου παραγωγού και δύο νέους αγοραστές στις
τάξεις του εμπορίου υγροποιημένου φ. αερίου.
20
Κεφ. 1ο Ιστορική Αναδρομή
Στην Αμερική, οι εισαγωγές από την Αλγερία, έχουνε αρχίσει από το 1972 με την
Distrigaz της Βοστώνης, της οποίας η δέσμευση ήτανε να αγοράσει 50 εκατομμύρια
κυβικά πόδια την ημέρα (MMscfd) από το εργοστάσιο Skikda για περίοδο 20 ετών.
Η ζήτηση για LNG στην Ασία εξακολούθησε να αυξάνεται και η Μαλαισία εισήλθε
στην αγορά υγροποιημένου φ. αερίου το 1983 (ο όγκος συμβολαίου αρχικά ήτανε σε
6 mtpa αλλά στη συνέχεια αυξήθηκε σε 7,5 mtpa), ακολουθούμενη από την
Αυστραλία το 1989 (ομοίως με αρχικό όγκο σύμβασης με 6 mtpa που έχει πλέον
αυξηθεί στα 7,5 mtpa).
Το Κατάρ έγινε η δεύτερη παραγωγός της Μέσης Ανατολής ΥΦΑ, με την παράδοση
του πρώτου φορτίου του υγροποιημένου φ. αερίου από τις εγκαταστάσεις
υγροποιημένου φ. αερίου Qatargas, τον Ιανουάριο του 1997. Πιο πρόσφατα αρκετές
μονάδες έχουν έρθει στη γραμμή: Τρινιντάντ (3 mtpa) η οποία ξεκίνησε τον Απρίλιο
του 1999, η Ras Laffan (6.6 mtpa) ξεκίνησε τον Μάιο του 1999 και η Νιγηρία (5,6
mtpa) τον Οκτώβριο του 1999. Τον Απρίλιο του 2000, το Ομάν άρχισε τη
δραστηριότητά τους με μια μονάδα δυναμικότητας σχεδιασμού των 6,6 mtpa. Που το
πρώτο φορτίο θα παραδοθεί στην Κορέα.
21
Η μεταφορά του, γίνεται είτε μέσω ειδικά διαμορφωμένων πλοίων με την
αντίστοιχη ψυκτική ικανότητα είτε μέσω αντίστοιχων βυτιοφόρων. Η αποθήκευσή
του γίνεται σε ειδικά κατασκευασμένες δεξαμενές. Ο όγκος του, είναι ίσος με το
1/614 του όγκου του φυσικού αερίου, σε κανονικές συνθήκες πίεσης και
θερμοκρασίας, κάνοντας αποδοτική τη μεταφορά του σε μεγάλες αποστάσεις, όπου
δεν υπάρχουν αγωγοί.
Οι συνθήκες που απαιτούνται για την συμπύκνωση του φυσικού αερίου σε υγρή
μορφή, εξαρτώνται από την ακριβή του σύνθεση, από την αγορά για την οποία
προορίζεται και από τη διαδικασία που χρησιμοποιείται. Τυπικές τιμές θερμοκρασίας
κυμαίνονται, από -120 έως -170 ºC (το καθαρό μεθάνιο υγροποιείται στους -161.6
°C) και πιέσεις μεταξύ 101 και 6000 kPa (περίπου 1-60 atm). Το υψηλής πίεσης
φυσικό αέριο που συμπυκνώνεται, στη συνέχεια μετατρέπεται σε χαμηλής πίεσης για
αποθήκευση και αποστολή.
Η πυκνότητα του υγροποιημένου φυσικού αερίου είναι περίπου 467 γραμμάρια ανά
λίτρο, μικρότερη σε σύγκριση με την πυκνότητα του νερού, (η οποία είναι περίπου
994 γραμμάρια ανά λίτρο) ή 0.41 – 0.5 kg/L, ανάλογα με τη θερμοκρασία, την πίεση
και τη σύσταση. Έτσι, αν το ΥΦΑ χυθεί στο νερό, επιπλέει και εξατμίζεται γιατί
είναι ελαφρύτερο από το νερό. Οι ατμοί ΥΦΑ από την εξάτμιση είναι εύφλεκτοι και
μπορεί να δημιουργήσουν έκρηξη κάτω από ορισμένες συνθήκες. Οι ατμοί ΥΦΑ
γίνονται εύφλεκτοι όταν η συγκέντρωση τους στον αέρα είναι μεταξύ 5% και 15%
(κατ 'όγκο αέρα). Όταν η συγκέντρωση ατμών ΥΦΑ στο αέρα υπερβαίνει το 15% δεν
μπορεί να πάρουν φωτιά γιατί υπάρχει λίγο οξυγόνο. Όταν η συγκέντρωση ατμών
ΥΦΑ στον αέρα είναι κάτω από το 5% (κατώτατο όριο δεν μπορεί να καούν γιατί
είναι πολύ λίγο το φυσικό αέριο.
Η ικανότητα της θερμογόνου δύναμης που έχει, δεν είναι συγκεκριμένη, εφόσον
εξαρτάται από τη σύσταση του φυσικού αερίου, από την προέλευσή του και από την
επεξεργασία του.
Η ανώτερη θερμογόνος δύναμή του, είναι κατ’ εκτίμηση, 24MJ/L στους -164 °C
ενώ για το ίδιο υγροποιημένο φυσικό αέριο, η κατώτερη θερμογόνος δύναμη είναι
21MJ/L.
22
Κεφ. 1ο Ιστορική Αναδρομή
Το υγροποιημένο φ. αέριο είναι μί απολύ καθαρή μορφή του φ. αερίου και δεν είναι
καρκινογενές ή τοξικό. Το Φ. αέριο για να υγροποιηθεί πρέπει να απομακρύνονται
όλες οι προσμίξεις όπως είναι:
Θείο, το διοξείδιο του θείου και ο υδράργυρος είναι διαβρωτικά για τον
εξοπλισμό του ΥΦΑ.
Νερό, το οποίο θα μπορούσε να παγώσει και να προκαλέσει απόφραξη του
εξοπλισμού.
Οι κίνδυνοι που συνδέονται με την ασφάλεια των τερματικών σταθμών ΥΦΑ είναι
σε συζήτηση για πολλές δεκαετίες. Το ατύχημα στο Κληβελαντ το 1944, μία από τις
πρώτες εγκαταστάσεις υγροποιημένου φυσικού αερίου στο οποίο σκοτώθηκαν 128
άτομα που δημιούργησε φόβους για τους κινδύνους του ΥΦΑ που εξακολουθούν να
υπάρχουν και σήμερα. Βελτιώσεις στην τεχνολογίας και πρότυπα ασφαλείας από το
1940 έχουν κάνει ασφαλέστερες τις εγκαταστάσεις ΥΦΑ, παρόλα αυτά σοβαροί
κίνδυνοι παραμένουν, γιατί το ΥΦΑ είναι εγγενώς ασταθής και συνήθως
μεταφέρεται και αποθηκεύεται σε μεγάλες ποσότητες. Τον Ιανουάριο του 2004, το
ατύχημα σε τερματικό ΥΦΑ στην Skikda της Αλγερίας όπου σκοτώθηκαν 27 άτομα
και τραυματίστηκαν πάνω από 100 εργαζόμενοι έχουν φέρει στην επικαιρότητα τις
ανησυχίες για την ασφάλεια των εγκαταστάσεων ΥΦΑ.
23
πάνω από μια οριζόντια «λίμνη», εξατμιζόμενου καυσίμου, όπου το καύσιμο έχει
μηδενική ή χαμηλή αρχική ορμή. Η «πυρκαγιά λίμνης» μπορεί να είναι στατική (π.χ.
όταν η «λίμνη» καύσιμου είναι περιορισμένη) ή μια "ταχέως εξαπλούμενη" πυρκαγιά.
Μια τέτοια πυρκαγιά δεν μπορεί να κατασβησθεί. Θα πρέπει να αναλωθεί πρώτα όλο το
ΥΦΑ για να σβήσει. Δεδομένου, ότι η «πυρκαγιά λίμνης» ΥΦΑ αναπτύσσει πολύ ψηλές
θερμοκρασίες σε γρήγορο χρόνο, η θερμική ακτινοβολία μπορεί να τραυματίσει ανθρώπους
και κάνει ζημία σε ιδιοκτησίες που βρίσκονται σε σημαντική απόσταση από την «πυρκαγιά
λίμνης». Πολλοί ειδικοί συμφωνούν ότι η πυρκαγιά λίμνης από ΥΦΑ, ειδικά πάνω σε νερό,
είναι ο πιο σοβαρός κίνδυνος ΥΦΑ.
24
Κεφ. 1ο Ιστορική Αναδρομή
την ανάφλεξη εξερράγη, εκτός του ότι δημιούργησε μια μεγάλη πυρκαγιά στην
περιοχή διαρροής του.
Αν η ανάφλεξή των ατμών ΥΦΑ γίνει κοντά στη πηγή της διαρροής, το θερμικό
φορτίο από την ανάφλεξη, μπορεί να (ή να μην) διαφέρει σημαντικά από μια
«πυρκαγιά λίμνης» (fire pool), επειδή η ανάφλεξη του σύννεφου ατμών ΥΦΑ, θα
μπορούσε πιθανότατα να καεί προς τα πίσω μέχρι την πηγή της διαρροής του ΥΦΑ
(γνωστή και σαν flash fire ή cloud fire) και να μετατραπεί σε «πυρκαγιά λίμνης» (fire
pool). Αν το σύννεφο αναφλεχθεί σε σημαντική απόσταση από την διαρροή, η
θερμική ζώνη επικινδυνότητας μπορεί να επεκταθεί σημαντικά. Η θερμική
ακτινοβολία, που προέρχεται από την ανάφλεξη ενός σύννεφου ατμών ΥΦΑ, μπορεί
να είναι πολύ υψηλή, μέσα στο αναφλεγόμενο σύννεφο, και κατά συνέπεια, ιδιαίτερα
επικίνδυνη για τους ανθρώπους.
Εάν υπάρξει κάποιος περιορισμός στο σύννεφο ατμού ΥΦΑ, το μεθάνιο μπορεί να
προκαλέσει τέτοιες καταστρεπτικές υπερπιέσεις που θα οδηγήσουν σε έκρηξη. Αυτός
ο περιορισμός, μπορεί να παρασχεθεί σε περιοχές γεμάτες με εξοπλισμό και οι
κατασκευές, μπορούν επίσης να διευκολύνουν τις καταστρεπτικές υπερπιέσεις, εάν
ένα σύννεφο ατμού αναφλεγεί μέσα σε αυτές.
Με βάση τα παραπάνω, υπάρχουν δύο είδη ζωνών ασφαλείας γύρω από τον
τερματικό σταθμό και την εγκατάσταση ΥΦΑ:
2) Η ζώνη ασφαλείας για το νέφος ατμών ΥΦΑ, που είναι η μέγιστη απόσταση που
το νέφος ατμών ΥΦΑ μπορεί να ταξιδέψει και να εξακολουθεί να παραμένει
εύφλεκτο. Άνθρωποι και περιουσίες στη ζώνη αυτή, θα καούν εάν το νέφος ατμών
ΥΦΑ αναφλεχθεί.
Και οι δύο αυτές ζώνες ασφαλείας είναι σημαντικές. Το νέφος ατμών ΥΦΑ, μπορεί
να σκοτώσει εκείνους που εκτίθενται στο νέφος, σε περίπτωση που αναφλεχθεί και
υπάρχουν πολλές διαθέσιμες πηγές ανάφλεξης στις κατοικήσιμες περιοχές. Μια
φωτιά, θα κάψει εκείνους που εκτίθενται σε θερμική ακτινοβολία σε επίπεδα
υψηλότερα από 1.600 BTU / hr/ft ².
25
Να σημειώσουμε ότι, η έκταση μέσα και στις δυο ζώνες ασφαλείας (θερμική και
διασποράς ατμών ΥΦΑ), σύμφωνα, με την Αμερικανική νομοθεσία θα πρέπει να
ανήκει ή ελέγχεται από φορέα εκμετάλλευσης της εγκατάστασης ΥΦΑ.
Μελέτη του Δρ Jerry Havens, που έγινε από το Public Utilities Commission of the
State of California, για την Ομοσπονδιακή Ρυθμιστική Επιτροπή Ενέργειας,
καταλήγει στο συμπέρασμα, ότι άτομα που ζουν σε ακτίνα 3 μιλίων (5 χιλιομέτρων)
από ένα τερματικό σταθμό ΥΦΑ βρίσκονται σε κίνδυνο. Η μελέτη του, καταλήγει
στο συμπέρασμα, ότι θα πρέπει να υπάρχει μια ζώνη ασφάλειας τουλάχιστον 3
μιλίων (5 χιλιομέτρων) μεταξύ ενός τερματικού σταθμού υγροποιημένου φυσικού
αερίου και μιας κατοικημένη περιοχής
Να σημειώσουμε ότι, σύμφωνα με την νομοθεσία σε πολλές χώρες και στις δυο
ζώνες ασφαλείας, οι αποστάσεις καθορίζονται κατά περίπτωση με υπολογιστικά
μοντέλα που παίρνουν υπόψη τους, της κατά τόπου συνθήκες (ταχύτητα του ανέμου,
την ατμοσφαιρική θερμοκρασία και τη σχετική υγρασία, μορφολογία κλπ).
Για παράδειγμα, ο κ. Μπαλαούρας υπολόγισε ότι για τον τερματικό σταθμό ΥΦΑ
της Ρεβυθούσας, οι ατμοί ΥΦΑ είναι επικίνδυνοι σε μια ακτίνα 4.833 μετρων από το
τερματικό σταθμό για μια διαρροή 14,300 κυβικών μέτρων ΥΦΑ.
Μια μελέτη από την Shannon LNG για ενα τερματικό σταθμό ΥΦΑ στη Ιρλανδία,
βρήκε οτι οι ατμοί ΥΦΑ μπορούν να ταξιδέψουν 12.4 χλμ πριν αναφλεχθούν.
Έκθεση, απο τα Sandia National Laboratories το 2006 υπολόγισε οτι οι ατμοί ΥΦΑ
είναι εύφλεκτοι μέχρι 11.7 χλμ από την εγκατάσταση ΥΦΑ στο Cabrillo .
Οι ζώνες ασφάλειας διαφέρουν για τα πλοία εν πλω και τα πλοία στο λιμάνι. Οι
ζώνες ασφάλεια των λιμένων, καθορίζονται από τις λιμενικές αρχές με βάση τον
26
Κεφ. 1ο Ιστορική Αναδρομή
ειδικό παράγοντες κινδύνου σε ένα δεδομένο τερματικό. Υπάρχουν δύο σκοποί για
τις ζώνες ασφαλείας για πλοία ΥΦΑ:
To SIGTTO (The Society of International Gas Tanker and Terminal Operators Ltd)
στις εκθέσεις του “Site Selection” και “LNG Operations in Port Areas: Essential best
practices for the industry”, συμβουλεύει ότι,είναι καλή πρακτική να θεσπιστεί ένα
είδος ζώνης αποκλεισμού γύρω από τα διερχόμενα δεξαμενόπλοια ΥΦΑ. "Σε
περίπτωση που η κίνηση πλοίων είναι προς στην κατεύθυνση του δεξαμενόπλοιου, η
ζώνη αυτή, μπορεί να εκτείνεται περίπου 1 έως 2 μίλια πριν από το δεξαμενόπλοιο
ΥΦΑ. Μια απόσταση, που καθορίζεται από την απόσταση που απαιτείται για να
σταματήσει με ασφάλεια ένα δεξαμενόπλοιο ΥΦΑ. Κίνηση που ακολουθεί το
δεξαμενόπλοιο ΥΦΑ θα πρέπει να αποκλειστεί σε ανάλογη απόσταση, επιτρέποντας
περιθώρια για το δεξαμενόπλοιο να επιβραδύνει και να κάνει ελιγμούς χωρίς αυτό να
παρεμποδίζεται από την προσέγγιση πλοίων. Σε γενικές γραμμές, η κίνηση πλοίων δεν
θα πρέπει να είναι κοντύτερα από 1,5 μίλια μπροστά ή 0,5 μίλια πίσω από το
δεξαμενόπλοιο ΥΦΑ »(σελίδα 15 της έκθεσης).
Για ένα "δεξαμενόπλοιο ΥΦΑ χωρητικότητας 135.000 κυβικών μέτρων, κύματα που
ενδέχεται να έχουν δυσμενή αποτελέσματα είναι εκείνα που προσεγγίζουν άμεσα από
μπροστά ή από πίσω, και έχουν ύψος πάνω από 1,5 μέτρο για περιόδους μεγαλύτερες
των 9 δευτερόλεπτων" (σελίδα 7 της έκθεσης).
27
Πίνακας 1.9, όρια έκθεσης που συστήνει η API(1997) για την έκθεση εργαζομένων στην
θερμική ακτινοβολία από τις φλόγες
Οποιαδήποτε μείωση στην συγκέντρωση του οξυγόνου έχει κάποιο ρίσκο όσο
αναφορά τον πληθυσμό λόγω της αυξημένης ευαισθησίας τους (πνευμονικές,
καρδιακές παθήσεις). Πάντως, αναφορές έχουν δείξει, ότι το ποσοστό μόνιμων
τραυματισμών είναι πολύ μικρό σε ανθρώπους με καλή φυσική κατάσταση και σε
28
Κεφ. 1ο Ιστορική Αναδρομή
συνθήκες με συγκέντρωση οξυγόνου πάνω από 12.5% στο επίπεδο της θάλασσας. Για
συγκέντρωση πάνω από 14% η συχνότητα των τραυματισμών (μόνιμων) είναι ακόμα
μικρότερη.
29
ξαφνική αύξηση της πίεσης. Ατμοί ΥΦΑ ξέφυγαν από τις βαλβίδες ασφαλείας
δεξαμενών και τις οπές αερισμού. Η οροφή της δεξαμενής με ελαφρά βλάβη
1972, Ανατολικό Μόντρεαλ, Καναδά Κατά τη διάρκεια της απόψυξης των
δραστηριοτήτων σε μια εγκατάσταση ΥΦΑ υπερσυμπίεση του συμπιεστή
προκάλεσε είσοδο του φυσικό αέριο στο κέντρο έλεγχου, ακολουθούμενη από
την έκρηξη, όταν ένας εργαζόμενος άναψε τσιγάρο.
1973, Staten Island, ΗΠΑ. Πυρκαγιά ξέσπασε σε εκτός λειτουργίας δεξαμενή
ΥΦΑ που επισκευαζόταν. 40 εργαζόμενοι μέσα στη δεξαμενή σκοτώθηκαν.
Υγροποιημένο φυσικό αέριο, το οποίο είχε διαρρεύσει κατά τη διάρκεια
προηγούμενων εκφορτώσεων, είχε συσσωρευτεί στο έδαφος, κάτω και γύρω από
τσιμεντένιο τοίχωμα της δεξαμενής.
30
Κεφ. 1ο Ιστορική Αναδρομή
31
1973, Canvey Island, Ηνωμένο Βασίλειο. Μια μικρή ποσότητα ΥΦΑ ήταν
διέρρευσε σε νερά βροχής προκάλεσε έκρηξη των ατμών χωρίς φλόγες που
είναι γνωστή ως «απότομη μετάβαση φάσης».
1977, Arzew, Αλγερία Βλάβη σε βαλβίδα αλουμινίου από τις κρυογονικές
θερμοκρασίες απελευθέρωσε ΥΦΑ, που οι ατμοί δεν αναφλέχθηκαν. Ένας
εργαζόμενος απεβίωσε .
1979, Cove Point, Maryland ΗΠΑ, Διαρροή ΥΦΑ από αντλία σε ηλεκτρικό
υποσταθμό, με αποτέλεσμα έκρηξη που σκότωσε ένα εργαζόμενο και
τραυματίστηκε σοβαρά άλλο. Έγιναν 3 εκατ. δολάρια ζημιές.
1983, Bontang, Ινδονησία. Ένα ρήγμα σε εγκατάσταση ΥΦΑ ως αποτέλεσμα
της υπερπίεσης σε εναλάκτη θερμότητας από μια κλειστή βαλβίδα
2004, Skikda, Αλγερία. Ένας ατμολέβητας που ήταν μέρος μιας εγκατάστασης
ΥΦΑ εξερράγη, προκαλώντας μια δεύτερη, πιο μαζική έκρηξη νέφους ατμών
ΥΦΑ και πυρκαγιά. 27 άτομα σκοτώθηκαν και 74 τραυματίστηκαν σοβαρά.
32
Κεφ. 1ο Ιστορική Αναδρομή
2004 Τρινιντάντ & Τομπάγκο Τον Ιούνιο του 2004, οι εργαζόμενοι είχαν
εκκενωθεί πριν από έκρηξη σε αεριοστρόβιλο σε εγκατάσταση ΥΦΑ.
2004, Νορβηγία. Ένα δεξαμενόπλοιο ΥΦΑ με πλήρες φορτίο και πλήρωμα 14
άτομα κλυδωνίζεται δυτικά του Fedje, στη δυτική ακτή της Νορβηγίας, βόρεια
του Μπέργκεν. Το πλοίο είχε σταματήσει τις μηχανές, και οι άγκυρες ήταν
άχρηστες; στο θυελλώδη καιρό. Ρυμουλκά πλοία μπόρεσαν να ρυμουλκήσουν το
δεξαμενόπλοιο μόλις 30 μέτρα πριν χτυπήσει σε βράχους. Ειχαν γίνει
προετοιμασίες για να εκκενώσουν τα 800 άτομα που ζουν στο νησί της Fedje απο
φόβο ότι το δεξαμενόπλοιο θα εκρήγνυτο αν προσάραζε
2005 Νιγηρία. Υπόγειος αγωγός ΥΦΑ εξερράγη και η πυρκαγιά που
προκάλεσε εκτιμάτε ότι έκαψε 27 τετραγωνικά χιλιόμετρα. Έντεκα άτομα
αγνοούνται και η υδρόβια ζωή καταστράφηκε ολοσχερώς στην ψαράδικη
κοινότητα Ogoloma στο Kalakama, στο νησί Okrika.
33
Εικ. 1.15-1.16:Aτύχημα Υ.Φ.Α. στην Skikda Αλγερίας, 2004
34
Κεφ. 1ο Ιστορική Αναδρομή
2004, Ghislenghien Βέλγιο. Αγωγός που μετέφερε αέριο από ένα τερματικό σταθμό
ΥΦΑ στο Zeebrugge εξερράγη και σκότωσε 23 άτομα και τραυμάτισε σοβαρά 50.
35
Εικ.1.20:Νιγηρία 2005, έκρηξη εργοστασίου Ζάχαρης
36
Κεφ. 1ο Ιστορική Αναδρομή
37
1.3.8 Γενικές πληροφορίες για το ΥΦΑ
38
Κεφ. 1ο Ιστορική Αναδρομή
Εικόνα 1.21, Η τεχνολογία μεταφοράς φ. αερίου και το κόστος σε σχέση με την απόσταση
39
1.3.8.5. Εγκαταστάσεις υγροποιημένου φυσικού αέριου
40
Κεφ. 1ο Ιστορική Αναδρομή
Τα δεξαμενόπλοια μεταφοράς ΥΦΑ έχουν μήκος μέχρι 300 μέτρα μήκος, 46 μέτρα
πλάτος και απαιτούν ένα ελάχιστο βάθος υδάτων 12 μέτρα όταν είναι πλήρως
φορτωμένα. Αυτή τη στιγμή υπάρχουν 155 δεξαμενόπλοια που μεταφέρουν
περισσότερο από 120 εκατ. τόνους υγροποιημένου φυσικού αερίου ανά έτος.
41
Εικ 1.28: Διατομή δεξαμενής δεξαμενόπλοιου ΥΦΑ σφαιρικού τύπου
42
Κεφ. 1ο Ιστορική Αναδρομή
43
Εικ.1.31: Διατομή δεξαμενής δεξαμενόπλοιου ΥΦΑ διαρθρωτικού πρισματικού
σχεδιασμού
44
Κεφ. 1ο Ιστορική Αναδρομή
45
Εικ.1.34:Δεξαμενές ΥΦΑ διπλής συγκράτησης
46
Κεφ. 1ο Ιστορική Αναδρομή
Πίνακας 1.38: φυσικό αέριο που μεταφέρεται στο Blaise της Γαλλίας
47
Υπεράκτιες (off-shore) εγκαταστάσεις ΥΦΑ
48
Κεφ. 1ο Ιστορική Αναδρομή
49
1.3.9Παγκόσμια αποθέματα LNG
Υπάρχουν τεράστια αποθέματα φυσικού αερίου στον κόσμο, που δεν έχουν
πρόσβαση σε τοπικές αγορές..
Πίνακας 1.10: Source: BP 2006 Annual Statistic Review Πηγή: BP 2006 Ετήσια
Επισκόπηση Στατιστικά
50
Κεφ. 1ο Ιστορική Αναδρομή
Το συμπιεσμένο φυσικό αέριο είναι φυσικό αέριο το οποίο έχει συμπιεστεί και
αποθηκευτεί σε συγκολλητές φιάλες, σε πιέσεις μέχρι και 3600 psi (25 MPa). Τυπικά η
σύνθεσή του είναι η ίδια με εκείνη του φυσικού αερίου που μεταφέρεται με αγωγούς,
με μια ποσότητα νερού να έχει αφαιρεθεί. Τόσο το υγροποιημένο φυσικό αέριο όσο
και το συμπιεσμένο φυσικό αέριο μπορούν να χρησιμοποιηθούν ως καύσιμα σε
κατάλληλα διαμορφωμένες μηχανές εσωτερικής καύσης. Το υγροποιημένο φυσικό
αέριο μπορεί να χρησιμοποιηθεί για να παραχθεί συμπιεσμένο φυσικό αέριο και η
διαδικασία απαιτεί πολύ λιγότερο αρχικό εξοπλισμό και περίπου το 15% του
αντίστοιχου με την κανονική διαδικασία παραγωγής, του κόστους λειτουργίας και
συντήρησης.
Οι καθημερινά αυξανόμενες ανάγκες σε ενέργεια και πρώτες ύλες από τη μια και τα
συγκριτικά πλεονεκτήματα του έναντι των άλλων καυσίμων από την άλλη συντέλεσαν
στην ενδυνάμωση του ρόλου του φ.α., στην παγκόσμια ενεργειακή σκηνή.
Παγκοσμίως, η κατανάλωση φ. αερίου, αυξήθηκε κατά 3,3 % το 2004, ενώ το 2005 το
ποσοστό αυτό κυμάνθηκε στα επίπεδα του μέσου ρυθμού αύξησης της τελευταίας
δεκαετίας, δηλαδή στο 2,3%. Οι ποσότητες φ.α που διακινήθηκαν μέσω αγωγών ανά
τον κόσμο το 2004, σημείωσαν αύξηση 1%, ενώ πο ποσότητες υ.φ.α. οι οποίες
μεταφέρθηκαν με πλοία μέσα στο 2004 παρουσίασαν αύξηση 5,4%.
51
Γράφημα 1.1
Γράφημα 1.2
3 3
Ρωσία 21.9 % (589.1 δις m ). Μεγάλη Βρετανία 3.6 % (95.9δις m ).
3 3
ΗΠΑ 20.2 % (542.9 δις m ). Ιράν 3.2 % (85.5 δις m ).
3 3
Καναδάς 6.8 % (182.8 δις m ). Αλγερία 3.0 % (82.0 δις m ).
52
Κεφ. 1ο Ιστορική Αναδρομή
Γράφημα 1.3
53
Εικόνα 1.44 κατανάλωση ανά κάτοικο το 2009 (toe)
54
Κεφ. 1ο Ιστορική Αναδρομή
Γράφημα 1.6 Πηλίκο αποθεμάτων προς παραγωγή στο τέλος του 2009 (R/P
reserves to production ratio)
Όπως φαίνεται στο ακόλουθο γράφημα οι ΗΠΑ προκειμένου να ικανοποιήσουν τις
μεγάλες τους απαιτήσεις σε Φ.Α. εισάγουν αντίστοιχα μεγάλες ποσότητες, όντας ο
μεγαλύτερος εισαγωγέας Φ.Α. παγκοσμίως. Πιο αναλυτικά :
Γράφημα 1.7
55
3
ΗΠΑ 20.3 % (102.05 δις m ).
3
Γερμανία 18.3 % (91.76 δις m ).
3
Ιταλία 12.2 % (61.40 δις m ).
3
Γαλλία με 7.4 % (37.05 δις m ).
Το εμπόριο Υ.Φ.Α. απαιτεί εγκαταστάσεις ελλιμενισμού και υποδοχής των ειδικών
πλοίων μεταφοράς του και δε θα μπορούσε να αφορά παρά νησιωτικές ή χώρες που
βρέχονται από θάλασσα. Έτσι, λοιπόν, οι μεγαλύτερες ποσότητες Υ.Φ.Α [Γραφ1.9]
εισάγονται από τις ακόλουθες χώρες :
3
Ιαπωνία 76.95 δις m (43.2 %).
3
Νότιος Κορέα 29.89 δις m (16.8 %).
3
ΗΠΑ 18.47 δις m (10.4%).
3
Ισπανία 17.51 δις m (9.9 %).
3
Ταϊβάν 9.13 δις m (5.1 %).
3
Γαλλία 7.63 δις m (4.3 %).
3
Ιταλία 5.90 δις m (3.3 %).
Γράφημα 1.8
56
Κεφ. 1ο Ιστορική Αναδρομή
57
58
Κεφ. 1ο Ιστορική Αναδρομή
59
1.6. Το φ. αέριο στην ελληνική ενεργειακή σκηνή.
Πρόδρομος του φ. αερίου στην Ελλάδα ήτανε το φωταέριο. Το διέθεσε για πρώτη
φορά το 1857, η Γαλλική Εταιρεία Φωταερίου, η οποία το 1939 περιήλθε στο δήμο
Αθηναίων. Η Δημοτική Επιχείρηση Φωταερίου (ΔΕΦΑ) συνέχισε να προμηθεύει τους
καταναλωτές της με φωταέριο έως το 1984. Τη χρονιά αυτή έγινε η σύνδεση με τα
ελληνικά διυλιστήρια Ασπροπύργου (ΕΛΔΑ) και ξεκίνησε η τροφοδότηση του
δικτύου της ΔΕΦΑ με ναφθαέριο, το οποίο χρησιμοποιήθηκε έως το 1997. Το φ. αέριο
λαμβάνεται μετά το 1982 από τις πετρελαιοπηγές του Πρίνου και χρησιμοποιείται ως
πρώτη ύλη στη βιομηχανία φωσφορικών λιπασμάτων.
Η επιλογή της εισαγωγής υγρού φ. αερίου από την Αλγερία, παρότι συνεπάγεται
μεγαλύτερο κόστος σε σχέση με την εισαγωγή φ. αερίου από την Ρωσία, εντούτοις
κρίνεται ωφέλιμη, καθώς εξασφαλίζει την κάλυψη της ημερήσιας ζήτησης αιχμής, με
τον εμπλουτισμό των ήδη υπαρχόντων ποσοτήτων αερίου αλλά ενισχύει και την
αξιοπιστία του συστήματος με τη διασφάλιση της πτώσης πίεσης, ιδιαιτέρα τους
χειμερινούς μήνες που είναι σύνηθες το φαινόμενο.
Στο πλαίσιο αυτό, εντάσσεται και η νεώτερη συμφωνία με την τουρκική εταιρεία
Botas, η οποία υπογράφτηκε στις 23/12/2003, για την προμήθεια 0,75 δις m3 φ. αέριο
ετησίως.
Το φ. αέριο δεν έχει σταθερή σύνθεση και μπορεί να διαφέρει από κοίτασμα σε
κοίτασμα. Αυτό το γεγονός σε συνδυασμό με την ανάγκη μεταφοράς μέσω των
διεθνών διασυνδεδεμένων δικτύων καθιστά απαραίτητο τον έλεγχο της σύστασης και
των ιδιοτήτων του για τον υπολογισμό των ποσοτήτων ενέργειας και του κόστους
βάσει των διεθνών συμβάσεων προμήθειας. Στον ακόλουθο πίνακα 1.11, δίδεται η
χημική σύσταση και οι ιδιότητες των δυο αερίων από τις εισαγόμενες χώρες.
Περιεκτικότητα %
w/w
60
Κεφ. 1ο Ιστορική Αναδρομή
N2 5 max 0.2-1.4
CO2 3 max
Πίνακας 1.11: χημική σύσταση και οι ιδιότητες των δυο αερίων από τις
εισαγόμενες χώρες
61
Συστήματος Διανομής Αερίου που εντάσσεται στις περιοχές τους. Μετά την
ολοκλήρωση των διαγωνισμών που ανέδειξαν ως πλειοδότες της εταιρείας
Cinergy – Shell για την περιοχή της Αττικής και η εταιρεία Italgaz για τις περιοχές
Θεσσαλίας και Θεσσαλονίκης. Συστήθηκαν οι, ΕΠΑ Αττικής, ΕΠΑ
Θεσσαλονίκης και ΕΠΑ Θεσσαλίας, με συμμετοχή των αντίστοιχων ΕΔΑ κατά
51% και των Cinergy- Shell και Italgaz αντίστοιχα 49%. Η ΔΕΠΑ βρίσκεται στη
διαδικασία ίδρυσης νέων θυγατρικών εταιρειών ΕΠΑ, οι οποίες θα
δραστηριοποιούνται στις περιοχές της Κ. Μακεδονίας, Ανατολικής Μακεδονίας
και Θράκης καθώς και στην περιοχή της Ανατολικής Στερεάς Ελλάδος και
Εύβοιας.
62
Κεφ 2ο Ιδιότητες των αέριων καυσίμων
2.1 Γενικά
Τα καύσιμα αέρια σε χαμηλές πιέσεις (μέχρι 100 mbar) και όχι χαμηλές
θερμοκρασίες μπορούν με καλή ακρίβεια να αντιμετωπισθούν ως ιδανικά αέρια, ενώ
υψηλές πιέσεις και χαμηλές θερμοκρασίες προκαλούν απόκλιση από την ιδανική
συμπεριφορά.
Το ιδανικό ( η τέλειο) αέριο είναι ένα θερμοδυναμικά πρότυπο αέριο, το οποίο έχει
ορισθεί σκοπίμως για την περιγραφή της καταστατικής συμπεριφοράς των αερίων.
Χαρακτηρίζεται από την έλλειψη δυνάμεων ασκουμένων μεταξύ μορίων και από την
παραδοχή μηδενικού όγκου των μορίων.
63
Οι ιδιότητες ενός αερίου, οι οποίες δεν εξαρτώνται από την μορφή του, παριστούν
την κατάσταση του. Η κατάσταση μιας ποσότητας ενός ιδανικού αερίου
χαρακτηρίζεται από τα μεγέθη:
Απόλυτη πίεση p,
Απόλυτη θερμοκρασία Τ και
Όγκος V
Η απόλυτη πίεση p ενός αερίου προκύπτει από την ατμοσφαιρική πίεση pamb και
την υπερπίεση (ή ενεργό πίεση) pe, την οποία μετρούν τα όργανα μέτρησης της
πίεσης.
Η συνολική πίεση ενός αερίου συντίθεται από τις μερικές πιέσεις των συστατικών
του αερίου, αν πρόκειται για μίγμα. Αν το αέριο είναι υγρό, δηλαδή περιέχει
υδρατμούς και πρέπει να δοθεί μόνον η πίεση του ξηρού αερίου, τότε πρέπει να
αφαιρεθεί η μερική πίεση των υδρατμών pD :
pD = φ* ps (2.4)
64
Κεφ 2ο Ιδιότητες των αέριων καυσίμων
θ σε oC 0 2 4 5 6 8 10 12 14
Ps σε mbar 6,11 7,05 8,13 8,72 9,34 10,73 12,28 14,02 15,98
θ σε oC 15 16 18 20
Ορισμένες ιδιότητες των αερίων, π.χ. η πυκνότητα, εξαρτώνται από την πίεση και
την θερμοκρασία λειτουργίας, δηλαδή την κατάσταση του αερίου. Η κατάσταση
λειτουργίας θα χαρακτηρίζεται με τους δείκτες « p,T» ή «Λ». Για τη σύγκριση
μεγεθών εξαρτωμένων από την κατάσταση πρέπει να χρησιμοποιείται μία κατάσταση
αναφοράς κοινή για όλα, η οποία καλείται κανονική κατάσταση. Αυτή
χαρακτηρίζεται με το γράμμα « n » ως δείκτη και ορίζει
Η πίεση και η θερμοκρασία του αερίου είναι μεγέθη εντατικά, μη εξαρτώμενα από
την ποσότητα του. Εκστατικά μεγέθη, δηλ. εξαρτώμενα από την ποσότητα του
αερίου, είναι ο όγκος V [m3] και η μάζα [kg]. Αντί της μάζας m μπορεί να μετριέται η
ποσότητα της ύλης n σε kmol. 1 kmol καταλαμβάνει το μοριακό όγκο Vm, ο οποίος
σε κανονικές συνθήκες είναι
pV = n R T (2.5)
ή
𝑚
𝑝𝑉 = 𝑀 𝑹𝑇 (2.6)
65
τη σύσταση του αερίου, την πίεση και την θερμοκρασία. Για να ληφθεί απ’ όψη η
απόκλιση εισάγεται στην καταστατική εξίσωση ένας διορθωτικός συντελεστής, ο
παράγων πραγματικού αερίου Ζ.
𝑝𝑉𝑝,𝑇
𝑍𝑝,𝑇 = (2.7)
𝑛𝑹𝑇
Οπότε
𝑝𝑉 = 𝑛𝑍𝑹𝑇 (2.8)
Στον πίνακα 2.2, δίνονται τιμές του Ζ για την κανονική κατάσταση για ορισμένα
αέρια της δημόσιας διανομής.
𝑍𝑃,𝑡
𝛫𝑝,𝛵 = (2.9)
𝑍𝑛
Ομάδα L Ομάδα H
Για την αυτόματη αναγωγή στην κανονική κατάσταση ενός όγκου αερίου
μετρημένου στην κατάσταση λειτουργίας πολλές φορές χρησιμοποιείται ο
καταστατικός συντελεστής συμβολιζόμενος με το Ζ, ο οποίος ορίζεται
66
Κεφ 2ο Ιδιότητες των αέριων καυσίμων
Οπότε
Η αναγωγή στην κανονική κατάσταση είναι αναγκαία για να υπάρχει κοινή βάση
αναφοράς, επειδή η καταστατική (πίεση και θερμοκρασία) υπόκειται σε μεταβολές.
Ενώ οι προσδιορισμοί της μάζας m ή της ποσότητας ύλης n είναι ανεξάρτητοι από
την κατάσταση του αερίου, ο προσδιορισμός του όγκου εξαρτάται από την
κατάσταση. Σε όλους τους προσδιορισμούς ποσοτήτων αερίων πρέπει να προσεχθεί η
υγρασία του αερίου, ενώ σε προσδιορισμούς όγκου πρέπει να προσεχθούν
επιπροσθέτως η πίεση, η θερμοκρασία η πραγματική συμπεριφορά. Έτσι στον
προσδιορισμό μίας ποσότητας αερίου ως όγκο λειτουργία Vλ ή VP,T περιλαμβάνει
πάντοτε ο προσδιορισμός της κατάστασης λειτουργίας.
𝑝 𝑇𝑛 𝑍𝑛 𝑝 𝑇𝑛 1
𝑉𝑛 = 𝑉𝑝,𝑇 = 𝑉𝑝,𝑇 (2.12)
𝑝𝑛 𝑇 𝑍𝑝,𝑇 𝑝𝑛 𝑇 𝐾𝑝,𝑇
67
68
Κεφ 2ο Ιδιότητες των αέριων καυσίμων
𝑉
𝜑𝑖 = ∑ 𝑖 (2.13)
𝑉𝑖
𝑛
𝑥𝑖 = ∑ 𝑖 (2.14)
𝑛𝑖
𝑐+ℎ+𝑜+𝑠+𝑛+𝑎+𝑤 =1 (2.16)
𝑚 𝑚 𝑚
𝜉𝑖 = ∑ 𝑚𝑖 (𝜉𝑐 ≡ 𝑐 = ∑ 𝑚𝑐 , 𝜉ℎ ≡ ℎ = ∑ 𝑚ℎ ) (2.17)
𝑖 𝑖 𝑖
Οι προσμίξεις των αερίων μπορούν να είναι αέριες, υγρές ή στερεές. Για την
πλειοψηφία των προσμίξεων των αερίων συνηθίζεται ο προσδιορισμός των
συγκεντρώσεων σε mg/m3, cm/m3 καθώς και σε vppm (volume parts per million=
μέρη όγκου στο εκατομμύριο), σε mg/kg καθώς και σε ppm = μέρη στο εκατομμύριο.
69
2.4 Οικογένειες αερίων, ομάδες
Από τις δύο ομάδες μόνο η ομάδα Α έχει πλέον σημασία στα πλαίσια της ΕΕ.
Τα εναλλακτικά αέρια είναι μίγματα αερίων, τα οποία, παρ’ ότι η σύσταση τους
και ενδεχομένως τα χαρακτηριστικά δεδομένα τους αποκλίνουν από εκείνα του
βασικού αερίου, για την ίδια πίεση αερίου και αμετάβλητη ρύθμιση της
συσκευής παρουσιάζουν μία συμπεριφορά καύσης ισότιμη προς εκείνη του
βασικού αερίου.
70
Κεφ 2ο Ιδιότητες των αέριων καυσίμων
Επίσης έχουν προτυποποιηθεί διεθνώς (π.χ. ΕΛΟΤ ΕΝ 437, DIN 3362 Teil2)
ορισμένα αέρια καλούμενα αέρια δοκιμής. Τα αέρια δοκιμής είναι τεχνικώς καθαρά
αέρια ή κατ’ αναλογία μίγματα των αερίων αυτών. Χρησιμεύουν στη δοκιμή των
συσκευών και εστιών καύσης αερίων για κανονική συμπεριφορά καύσης, για τις επί
μέρους οικογένειες ή κατ’ αναλογία ομάδες αερίων αντιστοιχούν ιδιαίτερα αέρια
δοκιμής.
Η πυκνότητα
Η θερμογόνος δύναμη
Ο δείκτης Wobbe
Πρόκειται για τις ιδιότητες στις οποίες επιβάλλονται απαιτήσεις από τους
κανονισμούς.
2.5.1 Πυκνότητα ρ
Η πυκνότητα ρ ενός αερίου είναι το πηλίκο της μάζας m προς το όγκο V στην πίεση
P και την θερμοκρασία Τ. Μονάδα μέτρησης είναι kg/m3. Διακρίνουμε
Η πυκνότητα λειτουργίας ρP,T = ρΛ εξαρτάται από το είδος του αερίου και τις
συνθήκες, άρα είναι μεταβλητό μέγεθος και υπολογίζεται σύμφωνα με την εξίσωση
𝑚
𝜌𝑝,𝑇 = (2.18)
𝑉𝑝,𝑇
71
Εξαρτάται μόνο από το είδος του αερίου. Τιμές της κανονικής πυκνότητας για
ορισμένα αέρια δίνονται στον πίνακα 2,3. ομοίως στο παράρτημα Α, πίνακες Α.2 έως
Α.5, δίνεται η πυκνότητα για σταθερή πίεση (1,01235 bar= 1013.25 mbar), για
ορισμένα αέρια, αέρια της 1ης και 2ης οικογένειας καθώς και για τα καυσαέρια
φυσικού αερίου της ομάδας Η, σε εξάρτηση από την θερμοκρασία.
Αν ένα αέριο έχει θερμοκρασία και πίεση οι οποίες απέχουν από το σημείο
συμπύκνωσης, και άρα η συμπεριφορά του μπορεί να αποδοθεί από το Νόμο των
ιδανικών αερίων, τότε η πυκνότητα ρP,T μπορεί να υπολογισθεί με καλή προσέγγιση
𝑚 𝑝𝑀
𝜌𝑝,𝑇 = = (2.20)
𝑉𝑝,𝑇 𝑹𝑇
Η θερμογόνος δύναμη είναι η κύρια ενεργειακή ιδιότητα μιας ουσίας. Μας δίνει
πληροφορία για την ποσότητα θερμότητας, η οποία εκλύεται κατά την πλήρη καύση
της μονάδας ποσότητας της ουσίας (ορθότερα από θερμοδυναμική άποψη η
εκλυόμενη ενέργεια θα έπρεπε να ονομάζεται ενθαλπία καύσης) μετριέται σε ειδικές
συσκευές καλούμενες θερμιδόμετρα.
Η θερμογόνος δύναμη (Η) είναι ένας συλλογικός χαρακτηρισμός για την ανώτερη
θερμογόνο δύναμη Η0 και την κατώτερη θερμογόνο δύναμη Hu. Η ανώτερη και η
κατώτερη θερμογόνος δύναμη ενός αερίου σύμφωνα με τα πρότυπα (π.χ. DIN 51850)
δίνονται από την αρνητική τιμή της ενθαλπίας αντίδρασης (ΔΗ)R, η οποία εκλύεται
κατά την καύση του αερίου υπό σταθερή πίεση P= 1.01235 bar. Η θερμοκρασία
αναφοράς έχει διεθνώς καθορισθεί στους 25 oC.
72
Κεφ 2ο Ιδιότητες των αέριων καυσίμων
του άνθρακα CO2 (αέριο), νερό Η2Ο (αέριο), άζωτο Ν2 (αέριο) και διοξείδιο του
θείου SO2 (αέριο).
73
Πίνακας 2.4 Λόγος ανώτερης και κατώτερης θερμογόνου δύναμης
Έτσι
Όπου xv,n η ποσότητα υγρασίας, η οποία παράγεται κατά την καύση 1m3
Ο λόγος ανώτερης και κατώτερης θερμογόνου δύναμης f= Ho.n / Hu,n εξαρτάται από
την περιεκτικότητα του καυσίμου σε υδρογόνο. Για καθαρό υδρογόνο έχει τιμή 1,182
ενώ για τον άνθρακα είναι 1. Για τα σημαντικότερα καύσιμα αέρια η τιμή του δίνεται
στο πίνακα 2.4
74
Κεφ 2ο Ιδιότητες των αέριων καυσίμων
σχεδιάζονται έτσι, ώστε να μην προκύπτει συμπύκνωση των υδρατμών. Γι’ αυτό το
λόγο στους ενεργειακούς υπολογισμούς χρησιμοποιείται η κατώτερη θερμογόνος
δύναμη.
*) Μέσες τιμές
Γενικά στην τεχνική της καύσης, όπως π.χ. στο θέμα εναλλακτικότητας,
χρησιμοποιείται ο ορισμός με βάση την ανώτερη θερμογόνο δύναμη
75
𝑄̇𝐵 = 𝑉𝑛̇ 𝐻̇𝜊,𝑛 = 𝑉𝛬̇ 𝛨̇𝜊,𝛣 (2.26)
Από τη ρευστομηχανική μας είναι γνωστό, ότι για πραγματική ροή με τριβές η
παροχή η εξερχόμενη από το ακροφύσιο υπολογίζεται (βλέπε εικόνα 2.1)
2(𝑝1 −𝑝𝑎𝑚𝑏)
𝑉𝑛̇ = 𝛢𝛼√ (2.27)
𝜌
Όπου
α συντελεστής ακροφυσίου
ρ πυκνότητα αερίου
P1 πίεση αερίου
Η διαφορά P1-Patb προφανώς εκφράζει την υπερπίεση του αερίου Pu,1 στο
ακροφύσιο.
2𝑝
𝑄̇𝐵 = 𝑉𝑛̇ 𝐻̇𝜊,𝑛 = 𝛢𝛼√ 𝑢,1 𝐻𝑜,𝑛 (2.28)
𝜌
2𝑝 𝐻𝑜,𝑛
𝑄̇𝐵 = 𝛢𝛼 √ 𝑢,1 (2.29)
𝜌𝛼έ𝜌𝛼 √𝑑
2𝑝𝑢,1
𝛢𝛼√ = 𝑐𝑜𝑛𝑠𝑡
𝜌𝛼έ𝜌𝛼
𝐻𝑜,𝑛
𝑄̇𝐵 = 𝑐𝑜𝑛𝑠𝑡 = const 𝐖𝑜,𝑛 (2.30)
√𝑑
76
Κεφ 2ο Ιδιότητες των αέριων καυσίμων
Εξαρτώμενη μόνο από το μέγεθος Wo, το οποίο είναι το πηλίκο της ανώτερης
θερμογόνου δύναμης Ηο και της τετραγωνικής ρίζας της σχετικής πυκνότητας d και
καλείται ανώτερος δείκτης Wobbe. Συνήθως δίνεται ο ανηγμένος στην κανονική
κατάσταση
𝐻𝑜,𝑛
𝑊𝑜,𝑛 = (2.31)
√𝑑
Ομοίως ισχύει για τον κατώτερο δείκτη Wobbe, Ο οποίος είναι το πηλίκο της
κατώτερης θερμογόνου δύναμης Ηu,n και της τετραγωνικής ρίζας της σχετικής
πυκνότητας d
𝐻𝑢,𝑛
𝑊𝑢,𝑛 = (2.32)
√𝑑
Ο δείκτης Wobbe, επειδή η σχετική πυκνότητα d είναι αδιάστατη, έχει τις ίδιες
μονάδες μέτρησης με τη θερμογόνο δύναμη : kWh/m3 , MJ/m3.
𝑊
𝑄̇𝐵,2 = 𝑄̇𝐵,1 0.1 (2.33)
𝑊0.1
Επειδή η πίεση του δικτύου και άρα η πίεση της σύνδεσης των συσκευών μπορεί να
διακυμαίνεται μέσα σε κάποια όρια (βλέπε § 2.7), έχει εισαχθεί ένας διευρυμένος
δείκτης Wobbe Wo,e , Wu,e. Ο διευρυμένος δείκτης Wobbe λαμβάνει υπ’ όψη εκτός
από τα υλικά μεγέθη, τα οποία ήδη εμπεριέχονται στο δείκτη Wobbe και την πίεση
ροής Pe (σε mbar) ως προς την επίδραση της στη ροή του αερίου και επομένως στη
θερμική φόρτιση
Κατ’ αναλογία
77
𝑊𝑢,𝑒 = 𝑊𝑢,𝑛 √𝑝𝑒 (2.35)
Στους πίνακες 2.6 και 2.7 δίνονται οι συστάσεις και οι ιδιότητες ορισμένων αερίων.
78
Κεφ 2ο Ιδιότητες των αέριων καυσίμων
Αέριο Αέριο Wo = Wo =
αέρια πόλης πόλης 12,0 15,0
Α Β kWh/m3 kWh/m3
Μοριακή Μάζα M kg/mol 13,4 11,323 18,525 19,049
3
Μοριακός Όγκος Vm,n m /kmol 22,348 22,407 22,35 22,34
3
Πυκνότητα ρn kg/m 0,6 0,505 0,8285 0,8527
Σχετ. πυκνότητα d - 0,464 0,391 0,641 0,6595
3
Σταθερά αερίου Ri kJ/m K 0,372 0,371 0,372 0,372
3
kWh/m 5,059 5,444 9,961 12,206
Ανώτερη θερμογόνος δύναμη Ho,n 3
MJ/m 18,211 10,598 35,36 43,942
3
kWh/m 4,54 4,837 8,99 11,046
Κατώτερη Θερμογόνος δύναμη Hu,n 3
MJ/m 16,343 17,414 32,364 39,766
3
kWh/m 7,428 8,708 12,443 15,03
W o,n 3
MJ/m 26,743 31,35 44,797 54,109
Δελικτης Wobbe 3
kWh/m 6,666 7,738 11,23 13,602
W u,n 3
MJ/m 23,999 27,856 40,43 48,967
2.6.1 Θερμοχωρητικότητα
2. τη θερμοκρασία
Στη ειδική περίπτωση του ιδανικού αερίου δεν υπάρχει εξάρτηση από την πίεση.
79
αέρια 1ης και 2ης οικογένειας καθώς και για καυσαέρια φυσικού αερίου της ομάδας Η.
Αν ο αναγνώστης χρειαστεί την ειδική θερμοχωρητικότητα υπό σταθερή πίεση cp σε
kJ/m3K, μπορεί να την υπολογίσει διαιρώντας της με την πυκνότητα p.
kJ
kJ Cp [ 3 ]
Cp [ ]= m K
kg (2.36)
kgK ρ[ 3]
m
𝑹
𝑐𝑣 = 𝑐𝑝 = 𝑐𝑝 𝑅 (2.37)
𝑀
𝜗
ℎ = ∫𝜗 2 𝑐𝑝 (𝜗)𝑑𝜗 (2.38)
1
1 2 𝜗
𝑐𝑝,𝑚 =
𝜕2− 𝜕1
∫𝜗 𝑐𝑝 (𝜗)𝑑𝜗 (2.39)
1
Mε τη βοήθεια της μέσης ειδικής ενθαλπίας cp,m, την οποία στη συνέχεια θα
συμβολίζουμε cm.. στους πίνακες Α.10 και Α.11 του παραρτήματος δίνεται σε kJ/m3K
η μέση ειδική θερμοχωρητικότητα υπό σταθερή πίεση cm σε εξάρτηση από την
θερμοκρασία για σταθερή πίεση (1,01235bar), για ορισμένα αέρια και για καυσαέρια
φυσικού αερίου της ομάδας Η.
80
Κεφ 2ο Ιδιότητες των αέριων καυσίμων
𝑑𝜗
𝑞 = −𝜆 (2.41)
𝑑𝑛
𝑑𝜗
η κλίση (gradient) της θερμορροής.
𝑑𝑛
2.6.3. Ιξώδες
Το ιξώδες είναι η φυσική ιδιότητα ενός ρευστού η οποία εκφράζει την αντίσταση
ροής. Διακρίνουμε το δυναμικό ιξώδες η μετρούμενο σε kg/ms ή Pas, και το
κινηματικό ιξώδες v μετρούμενο σε m2/s. Τα δυο ιξώδη συνδέονται μέσω της σχέσης
𝑛 = 𝜈𝜌 (2.43)
𝑑𝑢
𝜏 = 𝑛 𝑑𝑦 (2.44)
Όπου τ οι διατμητικές τάσεις που ανθίστανται στη ροή και du/dy η κλίση (gradient)
της ταχύτητας. Στους πίνακες Α.16 έως Α.19 του παραρτήματος, δίνεται σε kg/ms το
δυναμικό ιξώδες σε εξάρτηση από τη θερμοκρασία, για σταθερή πίεση (1.01325 bar)
για ορισμένα αέρια, αέρια της 1ης και 2ης οικογένειας καθώς και για καυσαέρια
φυσικού αερίου της ομάδας Η.
81
2.7 Απαιτήσεις για τις ιδιότητες των αερίων
2.7.1 Γενικά
Για να μπορεί ένα αέριο να καταταγεί σε μια οικογένεια και σε μία ομάδα αερίων
και να επιτραπεί η δημόσια διανομή του, πρέπει να ικανοποιούνται ορισμένες
απαιτήσεις. Οι απαιτήσεις αυτές αφορούν:
Τη σχετική πυκνότητα
Με τον όρο σύσταση των αερίων εννοούμε εκτός από το βασικό αέριο, το οποίο
χαρακτηρίζει την ομάδα (υδρογόνο για την 1η οικογένεια, μεθάνιο για την 2η κλπ) και
μία σειρά προσμίξεων των αερίων, οι οποίες μπορούν να είναι τόσο αέριες, όσο και
υγρές ή στερεές :
Υδρογονάνθρακες
Νερό (υδρατμοί)
Οξυγόνο
Μονοξείδιο του άνθρακα
Διοξείδιο του άνθρακα
Νέφος (πίσσα, λάδι, γλυκόλη ή άλλα μη πτητικά υγρά)
Σκόνη
Οξείδια του αζώτου, αμμωνία, υδροκυάνιο
Ενώσεις του θείου.
Αυτές εμπεριέχονται στο αέριο είτε εκ φύσεως, είτε προέρχονται από μια
ενδεχομένως εφαρμοσθείσα διεργασία παραγωγής, είτε προστίθενται στο αέριο
σκοπίμως ενεργή ουσία, είτε προκύπτουν κατά την μεταφορά του αερίου.
Στη χώρα μας οι απαιτήσεις για τις διάφορες οικογένειες και ομάδες αερίων
καθορίζονταν από την ΤΟΤΕΕ 2471/86, αλλά σήμερα ισχύει το πρότυπο ΕΛΟΤ ΕΝ
437. Το σχέδιο Τεχνικού Κανονισμού το οποίο πρόκειται να αντικαταστήσει την
ΤΟΤΕΕ 2471/86, προσαρμόζει τις απαιτήσεις στο πρότυπο ΕΛΟΤ ΕΝ 437 και τις
συμπληρώνει με απαιτήσεις για τις προσμίξεις. Εκτός από τις απαιτήσει του Σχεδίου
Τεχνικού Κανονισμού, για σύγκριση δίνονται οι αντίστοιχες απαιτήσεις των
κανονισμών της Γερμανικής Ένωσης του Κλάδου Αερίου και Υδραυλικών (DVGW-
Deutscher Verien des Gas – und Wasserfaches) .
82
Κεφ 2ο Ιδιότητες των αέριων καυσίμων
Οι αναλυτικές μέθοδοι για την έρευνα των ιδιοτήτων των αερίων έχουν
συγκεντρωθεί στο Φύλλο Εργασίας G 261(DVGW- Arbeitsbl att G261).
2.7.2. Απαιτήσεις του Σχεδίου Τεχνικού Κανονισμού για τις ιδιότητες των
αερίων
Το Σχέδιο Τεχνικού Κανονισμού ορίζει τις απαιτήσεις μόνο για την 2η οικογένεια
αερίων, επειδή δεν προβλέπεται χρήση άλλων αερίων στη χώρα μας.
Πίνακας 2.9 Μέγιστες τιμές για τις προσμίξεις αερίων 2ης οικογένειας
83
Τα αέρια συνιστάται να είναι ξηρά, δηλαδή να έχουν σχετική υγρασία φ<60%.
Πίνακας 2.10.1 Απαιτήσεις του Arbeitsblatt G 260/1 για αέρια 1ης οικογένειας
84
Κεφ 2ο Ιδιότητες των αέριων καυσίμων
2.7.3. Απαιτήσεις των γερμανικών κανονισμών για τις ιδιότητες των αερίων
Οι απαιτήσεις των γερμανικών κανονισμών για τις ιδιότητες των αερίων έχουν
κωδικοποιηθεί σε δύο τεύχη (καλούμενα Arbeitsblätter = φύλλο εργασίας). Αυτά
είναι το DVGW- Arbeitsblatt G 260/ Ι και G 260/ΙΙ. Στο πρώτο τεύχος δίνονται οι
γενικές απαιτήσεις για τα αέρια, ενώ το δεύτερο περιλαμβάνει πρόσθετους κανόνες
για τα αέρια της 2ης οικογένειας.
Πίνακας 2.10.2 Μέγιστες τιμές για τις προσμίξεις στα αέρια της 1ης οικογένειας
3
Βενζολικοί υδρογονάνθρακες g/m 10
3
Ναφθαλίνη mg/m 50/p (p σε bar)
Συμπυκνώσιμοι υδρογονάνθρακες
Σημείο Συμπύκνωσης
ο
C θερμοκρασία εδάφους
στην εκάστοτε πίεση του
ο
Νερό: Σημείο Δρόσου C αγωγού
Ομίχλη, Σκόνη, Υγρό τεχνικά καθαρό
Κλάσμα Όγκου του Οξυγόνου %
Σε Ξηρά Δίκτυα Διανομής 3
Σε Υγρά Δίκτυα Διανομής 0,5
3 3
Οξείδια Αζώτου cm /m 0,2
Συνολικό Θείο mg/m3 200
Υδρόθειο mg/m3 2
Αμμωνία mg/m3 3
Υδροκυάνιο mg/m3 150
Κλάσμα Όγκου Μονοξειδίου
Άνθρακα % 6
Πίνακας 2.11.1 Απαιτήσεις του Arbeitsblatt G 260/1 για αέρια 2ης οικογένειας
85
Πίεση σύνδεσης
Συνολική Περιοχή pe mbar 18 έως 24
Ονομαστική τιμή mbar 20
Πίνακας 2.11.2 Μέγιστες τιμές για τις προσμίξεις στα αέρια της 2 ης οικογένειας
Πίνακας 2.12.1 Απαιτήσεις του Arbeitsblatt G 260/1 για αέρια 3ης οικογένειας
Χαρακτηρισμός Απαιτ'ησεις
1. προπάνιο κατά DIN 61522
2. μίγματα προπανίου/ βουτανίου για
οικιακούς σκοπούς με κλάσμα μάζας
των υδρογονανθράκων C4 το πολύ
60% κατά DIN 61522
πίεση σύνδεσης
Συνολική περιοχή pe mbar 47,5 έως 57,5
ονομαστική τιμή mbar 50,0
86
Κεφ 2ο Ιδιότητες των αέριων καυσίμων
Πίνακας 2.12.2 Μέγιστες τιμές για τις προσμίξεις στα αέρια της 3 ης οικογένειας
Πίνακας 2.13 Απαιτήσεις του Arbeitsblatt G 260/1 για αέρια 4ης οικογένειας
φυσικό
υγραέριο/
αέριο/
αέρας a)
Χαρακτηρισμός Σύμβολο Mονάδα αέρας
Δείκτης Wobbe
3 b)
W o,n
kWh/m 6,8 έως 7,0 7,0
Συνολική Περιοχή 3 24,5 εως
MJ/m
25,2 25,2
Επιτρεπτό εύρος διακύμανσης στην 3
kWh/m ±0,2
τοπική περιοχή διανομής
3
kWh/m 7,5 6,0 έως 6,4
Ανώτερη Θερμογόνος Δύναμη 3 21,6 έως
MJ/m
Ho,n 27,0 23,0
Επιτρεπτό εύρος διακύμανσης στην 3
kWh/m
τοπική περιοχή διανομής ± 0,2
1,15 έως 0,75 έως
d
Σχετική πυκνότητα 1 1,22 0,85
Πίεση σύνδεσης pe
c)
Συνολική Περιοχή mbar 12 έως 18 7,5 έως 15
Ονομαστική τιμή mbar 15 8
Α) ισχύει για υγραέριο κατά DIN 51622 με κλάσμα μάζας των ακόρεστων
υδρογονανθράκων C4 κατά μέγιστο 10%.
Β) ονομαστική τιμή για τη ρύθμιση των μιγμάτων και κατ’ αναλογία των
συσκευών.
Γ) για διανομή προπανίου/ αέρα επιτρέπεται ελάχιστη πίεση σύνδεσης 7,5 mbar
όμως σε αυτή την περίπτωση πιθανώς ενδέχεται η ονομαστική φόρτιση των
συσκευών
87
2.7.4. Ταξινόμηση των καυσίμων αερίων με βάση το πρότυπο ΕΛΟΤ ΕΝ 437
3
Οικογένειες δείκτης Wo [MJ/m ] σε 15
ο
και ομάδες C και 1013,25 mbar
αερίων ελάχιστη τιμή μέγιστη τιμή
η
1 οικογένεια
ομάδα a 22,4 24,8
η
2 οικογένεια 39,1 54,7
ομάδα Η 45,7 54,7
ομάδα L 39,1 44,8
ομάδα E 40,9 54,7
η
3 οικογένεια 72,9 87,3
ομάδα B/P 72,9 87,3
ομάδα P 72,9 76,8
ομάδα B 81,8 87,3
Για τις διάφορες οικογένειες αερίων και κατ’ αναλογία για τις ομάδες τους
καθορίζονται συνολικές περιοχές, ονομαστικές τιμές και εύρος διακύμανσης
μεγεθών. Ο καθορισμός τους έχει στόχο την απρόσκοπτη λειτουργία των συσκευών
από την άποψη της συμπεριφοράς τους κατά την καύση.
Την ονομαστική τιμή μιας ιδιότητας είναι μία τιμή χαρακτηριστική του μεγέθους
της. Συνήθως είναι μία μέση ή ελάχιστη τιμή.
Στην 1η οικογένεια αερίων για την ανώτερη θερμογόνο δύναμη καθορίζονται για τις
δυο ομάδες Α και Β συνολικές περιοχές, ονομαστικές τιμές και εύρος διακύμανσης.
Για το δείκτη Wobbe καθορίζονται συνολικές περιοχές.
88
Κεφ 2ο Ιδιότητες των αέριων καυσίμων
Στην 2η οικογένεια αερίων δεν καθορίζονται τιμές για την ανώτερο θερμογόνο
δύναμη επειδή η ρύθμιση των συσκευών για αέρια αυτής της οικογένειας γίνεται με
βάση το δείκτη Wobbe. Γι’ αυτόν καθορίζονται για τις δύο ομάδες Lκαι H συνολικές
περιοχές, ονομαστικές τιμές και εύρος διακύμανσης.
Στην 4η οικογένεια αερίων για την ανώτερη θερμογόνο δύναμη και το δείκτη
Wobbe καθορίζονται για τις δυο ομάδες είτε συνολικές περιοχές, είτε ονομαστικές
τιμές και εύρος διακύμανσης.
Αν συσκευές ρυθμιστούν για καύση αερίων της 2ης οικογένειας για την ονομαστική
τιμή μιας ομάδας, τότε το ανώτερο όριο της συνολικής περιοχής αυτής τα ομάδας και
το ανώτερο όριο του εύρους διακύμανσης είναι ταυτόσημο. Αν για τη ρύθμιση
συσκευών σε ειδική περίπτωση για ιδιαίτερους λόγους εκλεγεί μία χαμηλότερη τιμή,
τότε για την σχετική περιοχή τροφοδοσίας δεν επιτρέπεται να εκμεταλλευθούμε το
τμήμα της συνολικής περιοχής το οποίο τέθηκε επάνω από το ανώτερο όριο της
περιοχής διακύμανσης, επειδή αυτό θα οδηγούσε υπερφόρτιση.
Οι κατώτερες οριακές τιμές για το δείκτη Wobbe των δύο ομάδων της 2ης
οικογένειας αερίων έχουν καθορισθεί, λαμβάνοντας υπ’ όψη τις συνθήκες οι οποίες
υφίστανται στην πράξη, περίπου 15% κάτω από την ονομαστική τιμή. Για το μέλλον
προβλέπεται μία διερεύνηση στα 20%, για να είναι εκμεταλλεύσιμα και άλλα αέρια
και αυτό λαμβάνεται υπ’ όψη από τους κατασκευαστές ήδη από σήμερα κατά την
εξέλιξη, τυποποίηση και δοκιμή νέων συσκευών.
Το ανώτερο όριο των περιοχών, οι οποίες αναφέρονται στους πίνακες 2.10.1 και
2.11.1, μπορεί να παραβιασθεί, αν χρησιμοποιηθούν μίγματα υγραερίου/ αέρα ως
εναλλακτικά αέρια ή ως πρόσθετα αέρια..
Η συνολική περιοχή και η ονομαστική τιμή της πίεσης σύνδεσης ισχύουν για την
περιοχή της οικιακής χρήσης. Για την πίεση σύνδεσης για βιοτεχνικές και
βιομηχανικές εγκαταστάσεις μπορούν κατά τις περιστάσεις να συμφωνηθούν άλλες
τιμές.
Αν και για την 1η και 2η οικογένεια ορίζεται αντίστοιχα ελάχιστη πίεση σύνδεσης
7,5 mbar και 18 mbar (με πιθανή μείωση αργότερα σε 17,5 mbar) η πίεση σύνδεσης
(πίεση ροής) στη συσκευή για απρόσκοπτη ρύθμιση με ρυθμιστή πίεσης δεν πρέπει
να είναι αντίστοιχα μικρότερη από 8 mbar και 20 mbar.
89
Από την ονομαστική πίεση σύνδεση των 20 mbar και τη πίεση του δικτύου
διανομής (για τη χώρα μας προβλέπεται πίεσης δικτύου 23 mbar) προκύπτει η
διαθέσιμη πτώση πίεσης, με βάση την οποία θα διαστασιολογηθούν οι σωληνώσεις.
Φυσικά κατά τον καθορισμό της μέγιστης διαθέσιμης πτώσης πίεσης, πρέπει να
ληφθούν υπ’ όψη η πιθανότητα αλλαγής ομάδας αερίου και ένας συντελεστής
ασφαλείας.
Κύρια συστατικά των καύσιμων αερίων τα οποία διανέμονται στη δημόσια διανομή
αερίων είναι π.χ. το υδρογόνο, το μεθάνιο ή τα υγραέρια. Επί πλέον, όπως είδαμε
μπορούν να εμπεριέχονται σε μια σειρά προσμίξεων των αερίων, οι οποίες μπορούν
να είναι τόσο αέριες, όσο και υγρές ή στερεές.
2.9.1. Υδρογονάνθρακες
Τα αέρια της 2ης οικογένειας μπορούν ανάλογα με την προέλευση και τη διεργασία
προετοιμασίας τους να περιέχουν σε συνθήκες λειτουργίας συμπυκνώσιμους
υδρογονάνθρακες και μεταξύ αυτών και αρωματικούς υδρογονάνθρακες. Κατά την
εκτόνωση του αερίου κάτω από την πίεση διεργασίας προετοιμασίας μπορούν να
διαχωρισθούν υπό ορισμένες καταστάσεις λειτουργίας (αναδρομική συμπύκνωση).
90
Κεφ 2ο Ιδιότητες των αέριων καυσίμων
2.9.2 Νερό
Τα αέρια τα ευρισκόμενα υπό υψηλή και μέση πίεση πρέπει κατά το δυνατό να είναι
ξηρά, δηλαδή να παρουσιάζουν μια σχετική υγρασία κάτω από 60%, για να
αποφευχθούν διάβρωση και σχηματισμούς υδριτών των αερίων.
2.9.3. Οξυγόνο
Το ανώτερο όριο των τιμών των αναφερομένων στους πίνακες 2.10.2. και 2.11.2.
μπορεί να παραβιασθεί, αν χρησιμοποιηθούν μίγματα υδρογονανθράκων/ αέρα ως
εναλλακτικά ή πρόσθετα αέρια
Η περιεκτικότητα του CO εξαρτάται από την πρώτη ύλη και τις συνθήκες
λειτουργίας της εγκατάστασης παραγωγής του αερίου. Σε υφιστάμενες εγκαταστάσεις
μπορεί να παραβιασθεί η κατευθυντήρια τιμή.
Το διοξείδιο του άνθρακα μπορεί να υπάρχει είτε λόγω της διεργασίας παραγωγής
αερίου είτε εκ φύσεως. Σε υγρά αέρια το διοξείδιο του άνθρακα μπορεί να ευνοήσει
τη διάβρωση. Για την παρεμπόδιση της πρέπει, προφανώς, να προτιμηθεί ξήρανση
του αερίου αντί της απομάκρυνσης του CO2 ( π.χ. με απορρόφηση).
Η παρουσία νέφους (πίσσα, λάδι γλυκόλη ή άλλα πτητικά υγρά) στο αέριο
εξαρτάται από την εφαρμοζόμενη μέθοδο προετοιμασίας. Επίσης οι εγκαταστάσεις
συμπιεστών μπορούν κατά την περίπτωση να προκαλέσουν παρουσία νέφους λαδιού.
91
Αν για την άρση των διαρροών σε συνδέσεις με μούφες και για την δέσμευση
σκόνης σε δίκτυο σωληνώσεων προστεθούν στα αέρια υγρά με τη μορφή νέφους
(ψεκασμός), τότε η προστιθέμενη ποσότητα πρέπει να περιορισθεί τόσο, ώστε να μην
επηρεασθούν αρνητικά οι ιδιότητες καύσης των αερίων και η λειτουργία των
συσκευών αερίου.
Η σκόνη μπορεί να εισχωρήσει κατά την παραγωγή του αερίου. Περαιτέρω δεν
μπορεί να αποφευχθεί πλήρως η δημιουργία σκόνης λόγω της χημικής μετατροπής
και της διάβρωσης μέσα στους αγωγούς (σκουριές). Για την απομάκρυνση ή
κατακράτηση της σκόνης πρέπει να προβλέπονται μέτρα στην αναγκαία έκταση (π.χ.
φίλτρο). Στα συστήματα διανομής ο σχηματισμός σκόνης μπορεί να περιορισθεί με τη
μη υπέρβαση των κατευθυντηρίων τιμών για προσμίξεις των αερίων, οι οποίες
ευνοούν τη διάβρωση.
Τα αέρια της 1ης οικογένειας αερίων μπορούν να περιέχουν οξείδια του αζώτου,
αμμωνία και υδροκυάνιο, οι περιεκτικότητες των οποίων προκύπτουν από τη
σύσταση των πρώτων υλών και από τις συνθήκες λειτουργίας των εγκαταστάσεων
παραγωγής αερίων.
Οι θειούχες προσμίξεις των αερίων είναι υδρόθειο, σουλφίδιο του διοξειδίου του
άνθρακα, διθειάνθρακας και λοιπά οργανικά σουλφίδια, δισουλφίδια, μερκαπτάνες
και θειοφένια.
Η περιεκτικότητα σε ενώσεις του θείου στα παραγώμενα αέρια εξαρτάται από την
χρησιμοποιούμενη πρώτη ύλη και από τον καθαρισμό του αερίου, ενώ στα φυσικά
αέρια από τις πηγές αερίων καθώς και από τη μέθοδο προετοιμασίας. Η
περιεκτικότητα των αερίων σε θείο επηρεάζει τη διάρκεια ζωής των σωληνώσεων και
των διατάξεων κατανάλωσης. Για το λόγο αυτό πρέπει να είναι περιορισμένη για όλα
τα καύσιμα αέρια.
92
Κεφ 2ο Ιδιότητες των αέριων καυσίμων
Η μέγιστη τιμή για το υδρόθειο των 5mg/m3 στα αέρια της 2ης οικογένειας προς το
παρόν δεν μπορεί ακόμη να τηρηθεί σε εξαιρετικές καταστάσεις για όλα τα φυσικά
αέρια. Η τιμή αυτή επιτρέπεται τότε για σύντομο χρονικό διάστημα να παραβιασθεί
μέχρι και κατά 5mg/m3 ( ακραία τιμή 10mg/m3). Και εδώ όμως πρέπει να τηρηθούν
οι μέγιστες τιμές για το συνολικό θείο σύμφωνα με τον Πίνακα 2.11.2.
2.10.1. Γενικά
Στη χώρα μας θα διανέμεται φυσικό αέριο, δηλαδή αέριο της 2ης οικογένειας
αερίων. Η ιδιαιτερότητα αυτή μας υποχρεώνει να επικεντρώσουμε την προσοχή μας
σ’ αυτά.
Αν οι απαιτήσεις αυτές δεν μπορούν να τηρηθούν σε όλη την έκταση τους, τότε δεν
επιτρέπεται με τη χρήση των αερίων να προκύψουν επηρεασμοί της λειτουργίας και
της ασφάλειας της διανομής και της χρησιμοποίησης σε κανονικές συσκευές.
Οι πρόσθετοι όροι υπό τους οποίους είναι επιτρεπτή μια περιορισμένη απόκλιση
από τις οριακές και κατευθυντήριες τιμές τις καθορισμένες στον πίνακα 2.11.1 δεν
δίνονται εδώ.
Διακρίνονται:
Αέρια για τη ρύθμιση της κατάστασης ενός ήδη διανεμόμενου αερίου, δηλαδή
αέρια τα οποία προσμιγνύονται για τη ρύθμιση των χαρακτηριστικών δεδομένων
της τεχνικής της καύσης του αερίου.
Πρόσθετα αέρια, τα οποία προσμιγνύονται σε ένα βασικό αέριο για συμπλήρωση
της προσφοράς αερίου ή για την αξιοποίηση τοπικώς διαθέσιμών αερίων (π.χ. για
τα αέρια του Πρίνου), όπου το ύψος της προστιθέμενης ποσότητας περιορίζεται
από την απαίτηση για ισοδύναμη συμπεριφορά καύσης.
Εναλλακτικά αέρια, π.χ. για την αξιοποίηση αερίων από άλλες διεργασίες, τα
οποία όμως μέσα στην οικογένεια αερίων για την ίδια πίεση αερίου και για ίδια
ρύθμιση των συσκευών αερίου παρουσιάζουν μια ισοδύναμη συμπεριφορά
καύσης.
93
Φυσικά αέρια με ιδιότητες στις οριακές περιοχές του πίνακα 2.11.1.
Για την επίτευξη των επιθυμητών χαρακτηριστικών δεδομένων της τεχνικής της
καύσης μπορεί να ρυθμιστεί η κατάσταση αερίων της 2ης οικογένειας με τα
ακόλουθα αέρια:
Αέρας, άζωτο
Αέρια της 1ης οικογένειας αερίων
Φυσικά αέρια με άλλες ιδιότητες
Υγραέρια
94
Κεφ 2ο Ιδιότητες των αέριων καυσίμων
2.10.5. Μέτρα για τη χρήση φυσικών αερίων με οριακές τιμές του δείκτη
Wobbe.
95
3.1. Ισοζύγια μάζας και ενέργειας
Το απαραίτητο για την καύση οξυγόνο κατά κανόνα λαμβάνει από τον
ατμοσφαιρικό αέρα και μόνον σε ειδικές εφαρμογές(π.χ. αυτογενής συγκόλληση),
όπου απαιτούνται υψηλές θερμοκρασίες, χρησιμοποιείται καθαρό οξυγόνο.
Τα αέρια καύσιμα είναι σχεδόν πάντοτε μίγματα καύσιμων αερίων και συνήθως
δίνεται η σύσταση τους σε κλάσματα όγκου φi (τα οποία, όπως αποδεικνύεται, για τα
ιδανικά αέρια είναι ίσα με τα μοριακά κλάσματα xi (βλέπε και την § 2.3).
και
96
Κεφ 3ο Καύση και ενέργεια
c+h+o+s+n+a+w=1 (3.4)
1
𝛨2 + 𝛰 → 𝐻2 𝛰
2 2
Από την εξίσωση αυτή διαπιστώνουμε, ότι για την καύση 1kmol H2 (ή αντίστοιχα
1m3 H2) απαιτούνται στοιχειομετρικά ½ kmol Ο2 (ή αντίστοιχα ½ m3 Ο2) και
παράγεται 1 kmol υδρατμού (ή αντίστοιχα 1 m3 Η2Ο). Ομοίως διαπιστώνουμε, ότι για
την καύση 2 kg H2 απαιτούνται στοιχειομετρικά 16 kg O2 και παράγονται 18 kg H2O
(περίπου).
C + O2 → CO2
Από την εξίσωση αυτή, διαπιστώνουμε, ότι για την καύση 1 kmol C απαιτούνται
στοιχειομετρικά 1 kmol O2( ή αντίστοιχα 22,41 m3 O2) και παράγεται 1 kmol CO2 (ή
αντίστοιχα 22,41 m3 CO2). Ομοίως διαπιστώνουμε, ότι για την καύση 12 kg C
απαιτούνται στοιχειομετρικά 32 kgl O2 και παράγεται 44 kg CO2 (περίπου).
97
Στην περίπτωση στη οποία η ποσότητα του οξυγόνου δεν είναι επαρκής, αντί για
παραγωγή διοξειδίου του άνθρακα έχουμε παραγωγή μονοξειδίου του άνθρακα, το
οποίο ως γνωστόν είναι ισχυρό και ύπουλο δηλητήριο.
1
𝐶 + 𝑂 → 𝐶𝑂
2 2
Από την εξίσωση αυτή διαπιστώνουμε, ότι για την ατελή καύση 1 kmol C
απαιτούνται στοιχειομετρικά ½ kmol O2( ή αντίστοιχα 11.2 m3 O2) και παράγεται 1
kmol CO (ή αντίστοιχα 22,41 m3 CO). Ομοίως διαπιστώνουμε, ότι για την ατελή
καύση 12 kg C απαιτούνται στοιχειομετρικά 16 kgl O2 και παράγεται 28 kg CO2
(περίπου).
Οι εξισώσεις καύσης των ουσιών που μας ενδιαφέρουν, οι οποίες συνηθέστερα είναι
υδρογονάνθρακες, μπορούν να σχηματισθούν ως ισοζύγια γραμμοατόμων με τη
βοήθεια των εξισώσεων καύσης του άνθρακα και του υδρογόνου. Έτσι η
στοιχειομετρική εξίσωση καύσης του μεθανίου (CH4) με οξυγόνο γράφεται
Από την εξίσωση αυτή διαπιστώνουμε, ότι για την καύση 1kmol CH4 (ή αντίστοιχα
1m3 H2) απαιτούνται στοιχειομετρικά 1 kmol Ο2 (ή αντίστοιχα 2 m3 Ο2) και
παράγεται 1 kmol CO2 (ή αντίστοιχα 1 m3 CO2) καθώς και 2 kmol υδρατμού (ή
αντίστοιχα 2 m3 Η2Ο). Ομοίως διαπιστώνουμε, ότι για την καύση 16 kg CH4
απαιτούνται στοιχειομετρικά 64 kg O2 και παράγονται 44 kg CO2 και 2*18=36 kg
υδρατμού (περίπου).
Από την εξίσωση αυτή διαπιστώνουμε ότι η ελάχιστη ποσότητα οξυγόνου (την
οποία θα συμβολίζουμε Ο2,min) για να καεί το C2H6, είναι Ο2,min= 3,5 m3/m3.
Και στις ανωτέρω περιπτώσεις οι αναφερόμενοι όγκοι και οι μάζες είναι, όπως
εξηγήσαμε, προσεγγιστικοί.
98
Κεφ 3ο Καύση και ενέργεια
Αιθυλένιο
Προπάνιο
Προπυλένιο
Βουτάνιο
Βουτένιο
Πεντάνιο
Εξάνιο
Επτάνιο
𝑦 𝑦
𝐶𝑥 𝐻𝑦 + (𝑥 + ) 𝑂2 → 𝑥𝐶𝑂2 + 𝐻2 𝑂
4 2
Όπως ήδη αναφέραμε, στην πράξη η καύση γίνεται με ατμοσφαιρικό αέρα και
μόνον σε ειδικές περιπτώσεις με καθαρό οξυγόνο. Ο ατμοσφαιρικός αέρας
αποτελείται κυρίως από άζωτο (Ν2) και οξυγόνο (Ο2), ενώ περιέχει σε μικρότερες
περιεκτικότητες διοξείδιο του άνθρακα (CO2), ευγενή αέρια, υγρασία κλπ. Με
ικανοποιητική ακρίβεια για τους υπολογισμούς καύσης θεωρούμε ότι ο αέρας
αποτελείται από
99
Ν2 : 79% v/v
Ο2 : 21% v/v
Από την εξίσωση αυτή διαπιστώνουμε ότι η ελάχιστη ποσότητα αέρα (την οποία θα
συμβολίζουμε με Lmin) για να καεί το CH4 είναι
Γενικά η ελάχιστη ποσότητα αέρα Lmin θα υπολογίζεται από την ελάχιστη ποσότητα
οξυγόνου (Ο2,min)
𝑄2,𝑚𝑖𝑛
𝐿𝑚𝑖𝑛 = (3.5)
0,21
Στην περίπτωση της στοιχειομετρικής καύσης του CH4 με αέρα, το μοριακό κλασμα
του CO2 στα ξηρά καυσαέρια είναι
1
𝑥𝐶𝑂2 = = 0,095
8,52
100
Κεφ 3ο Καύση και ενέργεια
Η τιμή αυτή είναι η μέγιστη τιμή της περιεκτικότητας του CO2 για την καύση του
μεθανίου. Η τιμή της περιεκτικότητας του CO2 , χρησιμοποιείται για των έλεγχο των
εστιών καύσης.
101
3.1.3.3. Καύση μιγμάτων
Σε πολλές περιπτώσεις το καύσιμο είναι μίγμα αερίων και ατμών, οπότε πρέπει να
γνωρίζουμε τη μοριακή σύσταση (η σύσταση κατ’ όγκο)
Στις περιπτώσεις αυτές οι ποσότητες της καύσης του μίγματος Ο2,min, Lmin, Vmin,σ,
Vmin,ξ προσδιορίζονται αναλογικά προς τις περιεκτικότητες xi από τις αντίστοιχες
ποσότητες κάθε συστατικού i, Ο2,min, Lmin, Vmin,σ, Vmin,ξ
𝑦
𝛰2𝑚𝑖𝑛 = 0,5𝑥𝐻2 + 0,5𝑥𝐶𝑂 + 2𝑥𝐶𝐻4 + ∑ (𝑥 + 4 ) 𝑥𝐶𝑥 𝐻𝑦 − 𝑥𝑂2 [𝑚3 /𝑚3 ] (3.12)
𝑂2,𝑚𝑖𝑛
𝐿𝑚𝑖𝑛 = (3.13)
0,21
102
Κεφ 3ο Καύση και ενέργεια
𝑉𝜋𝜌 𝐿
𝜆= = (3.19)
𝑉𝜎𝜏 𝐿𝑚𝑖𝑛
L= λ Lmin (3.20)
Ενώ η συνολική ποσότητα ξηρών καυσαερίων (χωρίς να ληφθεί υπ’ όψη η υγρασία
του αέρα)
Στις οικιακές εφαρμογές, ο λόγος αέρα πρέπει σε κάθε περίπτωση να έχει ελάχιστη
τιμή 1,15 δηλαδή, για λόγους ασφαλείας πρέπει πάντοτε να έχουμε περίσσεια αέρα
τουλάχιστον 15%, επειδή διαφορετικά θα έχουμε ατελή καύση και παραγωγή
μονοξειδίου του άνθρακα ή και ακαύστων.
Καύση μπορεί να λάβει χώρα και για τιμές του λόγου αέρα μικρότερες από λ=1,
οπότε φυσικά θα είναι μη πλήρης. Μας είναι γνωστή η περίπτωση της μη πλήρους
καύσης στους κινητήρες με πλούσιο μίγμα (τραβηγμένο τσόκ). Καύση λαμβάνει
χώρα και για τιμές του λόγου αέρα μεγάλες, λ>2. Γενικά καύση είναι δυνατή για
τιμές του λόγου αέρα περίπου
Τα όρια αυτά, όπως θα δούμε παρακάτω, μαζί με τις εξισώσεις καύσης καθορίζουν
τα όρια ανάφλεξης ή εκρηκτικότητας των αερίων μιγμάτων.
Συνήθως μας δίνεται η σχετική υγρασία του αέρα φL αντί της απόλυτης υγρασίας
wL. Η απόλυτη υγρασία του αέρα wL είναι ίση με το κλάσμα του όγκου των
υδρατμών προς το όγκο του ξηρού αέρα.
103
𝑥𝐷 𝑝𝐷 𝑝𝐷
𝑊𝐿 = = = (3.23)
𝑥𝐿 𝑝𝐿 𝑝−𝑝𝐿
Η απόλυτη υγρασία του αέρα υπολογίζεται από τη σχετική υγρασία του αέρα
𝜑𝐿 𝑝𝑆
𝑊𝐿 = (3.24)
𝑝−𝜑𝐿 𝑝𝑆
Όπου ps η πίεση των υδρατμών, η οποία εξαρτάται από τη θερμοκρασία και μπορεί
να ληφθεί από τον πίνακα Α.1
104
Κεφ 3ο Καύση και ενέργεια
105
𝜑𝐺 𝑝𝑆
𝑊𝐺 = (3.25)
𝑝−𝜑𝐺 𝑝𝑆
(1+𝑊𝐿 )
𝐿𝛿𝜄𝜊𝜌𝜃 = 𝐿 (3.26)
(1+𝑊𝐺 )
Οι ποσότητες και η σύσταση των καυσαερίων για καύση των αερίων της ομάδας Η
της 2ης οικογένειας με περίσσεια αέρα υπολογίσθηκαν με βάση τα προηγουμένως
εκτεθέντα και δίνονται στον πίνακα 3.2
Υδρατμοί
𝑦
𝑉𝐻2 𝑂 = 𝑥𝐻2 + 2𝑥𝐶𝐻4 + ∑ 2 𝑥𝐶𝑥 𝐻𝑦 + 𝑊𝐿 𝜆𝐿𝑚𝑖𝑛 + 𝑊𝐺 [𝑚3 /𝑚3 ] ( 3.30)
Άζωτο
Οξυγόνο
106
Κεφ 3ο Καύση και ενέργεια
Στη θερμοκρασία δρόσου των καθαρών υδρατμών η πίεση κορεσμού των υδρατμών
ps=poH2O είναι ίση με την μερική πίεση των υδρατμών pD=PH2O
Χαρακτηριστικά ζεύγη τιμών της συνάρτησης αυτής δίνονται στον πίνακα Α.1. Η
μερική πίεση των υδρατμών εξαρτάται από το μοριακό κλάσμα των υδρατμών στα
καυσαέρια και από τη συνολική πίεση p, η οποία συνήθως είναι ίση με την
ατμοσφαιρική pamb.
𝑝𝐻2 𝑂 = 𝑥𝐻2 𝑂 ∙ 𝑝
Οι υπολογισμοί του σημείου δρόσου δίνουν θερμοκρασίες της τάξης των 50 οC. Για
τα στερεά και υγρά καύσιμα, όπου η παρουσία κάποιας ποσότητας θείου είναι
αναπόφευκτη, παρά την αποθείωση στην οποία μπορούν να υποβληθούν, η ύπαρξη
των οξειδίων του θείου ανεβάζει τη θερμοκρασία δρόσου στους 140 οC. Έτσι για τους
λέβητες οικιακής χρήσης, οι οποίοι καίουν αποθειωμένο πετρέλαιο θέρμανσης, τα
ευρωπαϊκά πρότυπα επιτρέπουν ελάχιστη θερμοκρασία 160 οC στην έξοδο από τον
λέβητα (εκτός εάν έχουν ειδική καπνοδόχο).
107
Για αέρια καύσιμα, τα οποία περιέχουν απειροελάχιστες ποσότητες θειούχων
ενώσεων, το πρόβλημα δεν υφίσταται. Έτσι η επιθυμία των κατασκευαστών να
αυξήσουν το βαθμό απόδοσης των συσκευών οδήγησε σε σχεδιασμό συσκευών, στις
οποίες επιτυγχάνεται κατά το δυνατόν εκτεταμένη υγροποίηση των υδρατμών και άρα
εκμετάλλευση της ενθαλπίας συμπύκνωσης του. Πρόκειται για τους λέβητες
ανώτερης θερμογόνου δύναμης.
Για το φυσικό αέριο της ομάδας Η της 2ης οικογένειας αερίων δίνεται στον πίνακα
3.3 το σημείο δρόσου συναρτήσει του λόγου αέρα λ, μειώνεται η περιεκτικότητα των
καυσαερίων σε υδρατμούς, οπότε μειώνεται το σημείο δρόσου, ενώ χειροτερεύει η
δυνατότητα εκμετάλλευσης της ενθαλπίας συμπύκνωσης τους.
Η καύση είναι εξώθερμη χημική αντίδραση και άρα συνοδεύεται από έκλυση
θερμότητας με αποτέλεσμα υψηλές θερμοκρασίες. Η ενέργεια αυτή εξαρτάται φυσικά
108
Κεφ 3ο Καύση και ενέργεια
και από τις συνθήκες της διεργασίας. Έτσι κατά την καύση του CH4 στους 25 οC θα
έχουμε (οι ποσότητες σε kmol)
(το αρνητικό πρόσημο είναι θέμα σύμβασης και σημαίνει έκλυση ενέργειας)
Από την εξίσωση αυτή βλέπουμε ότι κατά την καύση 1 kg CH4 λαμβάνουμε
ενθαλπία (θερμότητα) αντίδρασης
109
cpkiη μέση ειδική θερμοχωρητικότητα του συστατικού i για το θερμοκρασιακό
εύρος από 0 έως τη θερμοκρασία του αέρα 𝜗αδοC.
Η ενθαλπία του αέρα καύσης και του καυσίμου μπορούν να ληφθούν αμελητέες, αν
ο αέρας και το καύσιμο δεν έχουν προθερμανθεί. Στην περίπτωση αυτή γράφεται
απλούστερα
Ή ακόμη απλούστερα
Στις ανωτέρω εξισώσεις όλα τα μεγέθη αναφέρονται στη μάζα. Είναι όμως σύνηθες
για τα αέρια οι υπολογισμοί να γίνονται με αναφορά στον όγκο. Έτσι οι εξισώσεις
3.36 & 3.37 θα γραφθούν αντίστοιχα
110
Κεφ 3ο Καύση και ενέργεια
111
Η αδιαβατική θερμοκρασία για τα περισσότερα αέρια καύσιμα 𝜗αδ είναι τάξης
μεγέθους 1800 ÷ 2000 οC για καύση με αέρα, με τιμές λ λίγο μεγαλύτερες από 1. για
καύση με καθαρό οξυγόνο η θερμοκρασία ξεπερνά του 4000οC.
Μας είναι γνωστό από την καθημερινότητα ότι σε ορισμένες περιπτώσεις σκοπίμως
καίμε ένα καύσιμο μη πλήρως, παρέχοντας οξυγόνο λιγότερο από το στοιχειομετρικό
απαιτούμενο, δηλ. με λ<1. Έτσι έχουμε την εμπειρία του τραβήγματος του τσοκ στο
μη καταλυτικό αυτοκίνητο μας με σκοπό τη προθέρμανση του κινητήρα. Φυσικά
κατά την καύση με λ<1 δεν έχουμε πλήρη μετατροπή των προϊόντων προς CO2 και
Η2Ο,αλλά λαμβάνουμε κυρίως CO και δευτερευόντως σε σχετικά ασήμαντες
ποσότητες Η2. αν θελήσουμε να αντιμετωπίσουμε την αντίδραση μόνο με ισοζύγια
μάζας, τότε η εξίσωση καύσης πχ. Του CH4 για λ<1 μπορεί να γραφεί (θεωρώντας
πλήρη καύση του Η2) γενικά
C: 1= α + β
α= 4λ – 3
CH4 +λ* 2O2 + λ*7,52 Ν2→ (4λ – 3)CO2 +4 (λ-1) CO + 2H2O + λ*7,52 Ν2
112
Κεφ 3ο Καύση και ενέργεια
Ή γενικά
Ri το αντιδρών συστατικό i
Pi το προϊόν συστατικό i
Για τον προσδιορισμό των περιεκτικοτήτων των συστατικών των προϊόντων της
αντίδρασης πρέπει να βρεθεί τρόπος σύνδεσης μεταξύ τους, εκτός από τα ισοζύγια
μάζας. Η βολικότερη σύνδεση των περιεκτικοτήτων γίνεται μέσω των μερικών
πιέσεων τω προϊόντων pρi. Αυτή η σύνδεση επιτυγχάνεται μέσω της σταθεράς
ισορροπίας Κp, η οποία ορίζεται
𝑝 𝑉𝑃𝑖
∏( 𝑃𝑖 )
𝑝𝑜
𝛫𝑝 = 𝑝𝑅𝑖 𝑉𝑅𝑖
(3.40)
( )
𝑝𝑜
pRi, ppi οι μερικές πιέσεις των προϊόντων της αντίδρασης, στα οποία
συγκαταλέγονται και όσα αντιδρώντα δεν καταναλώθηκαν.
𝑝𝐶𝑂 1 𝑝 2
𝐻 𝑂
2)
( ( 2 ) 2
𝑝𝐶𝑂2 𝑝𝐻
𝑝𝑜 𝑝𝑜 2𝑂
𝐾𝑝 = 𝑝𝐶𝐻 1 𝑝𝑂 2
ή 𝐾𝑝 = (3.41)
4) ( 2) 𝑝𝐶𝐻 𝑝2
( 4 𝑂 2
𝑝𝑜 𝑝𝑜
Κp = Kp (T) (3.42)
113
114
Κεφ 3ο Καύση και ενέργεια
Στον προσδιορισμό των προϊόντων της καύσης υπεισέρχεται επίσης και η κινητική
των χημικών αντιδράσεων. Επειδή το ανωτέρω ξεφεύγουν του σκοπού του παρόντος
βιβλίου, δεν θα αναλυθούν. Ο ενδιαφερόμενος αναγνώστης πρέπει πάλι να καταφύγει
στην ειδική βιβλιογραφία.
115
3.1.7. Έλεγχος καύσης.
Έτσι για να ελεγχθεί η ποιότητα της καύσης πρέπει να προσδιοριστεί ο λόγος αέρα
και ενδεχομένως η ύπαρξη ρύπων στα καυσαέρια.
Αντιθέτως, είναι οικονομική και από τεχνικής άποψης, απλή ανάλυση των
καυσαερίων, η οποία σύσταση , όπως διαπιστώσαμε, εξαρτάται μονοσήμαντα από το
λόγο αέρα. Έτσι είναι ευκολότερος ο προσδιορισμός του λόγου αέρα μέσω ανάλυσης
των καυσαερίων. Μάλιστα, επειδή στο σύστημα λήψης δείγματος των καυσαερίων ο
υδρατμός τους συμπυκνώνεται, οι συσκευές μετρήσεων προσδιορίζουν τη σύσταση
των ξηρών καυσαερίων.
Όπου ο δείκτης α σημαίνει αναφορά στο καύσιμο αέριο, ενώ ο δείκτης κ σημαίνει
αναφορά στο καυσαέριο. Φυσικά η σχέση είναι δύσχρηστη. Γι’ αυτό έχουν
αναπτυχθεί απλούστερες σχέσεις, οι οποίες για πλήρη καύση δίνουν το λόγο αέρα, αν
είναι γνωστή η περιεκτικότητα του CO2 ή O2 του στα ξηρά καυσαέρια:
𝜒𝐶𝑂2,𝑚𝑎𝑥 𝑉𝑚𝑖𝑛,𝜉
𝜆 =1+( − 1) (3.46)
𝑥𝐶𝑂2 𝐿𝑚𝑖𝑛
Και
116
Κεφ 3ο Καύση και ενέργεια
𝜒𝑂2 𝑉𝑚𝑖𝑛,𝜉
𝜆 =1+( ) (3.47)
0,21−𝑥𝑂2 𝐿𝑚𝑖𝑛
Οι τιμές των Xco2,max και Vmin,ξ, Lmin μπορούν να ληφθούν από τους πίνακες 3.1 και
3.2. Για τα αέρια καύσιμα ο λόγος Vmin,ξ, /Lmin μπορεί να ληφθεί κατά προσέγγιση
ίσος με 0,9.
𝜒𝐶𝑂2,𝑚𝑎𝑥 𝑉𝑚𝑖𝑛,𝜉
𝜆 =1+( − 1) (3.48)
𝑥𝐶𝑂2 +𝑥𝐶𝑂 𝐿𝑚𝑖𝑛
Ο βαθμός απόδοσης υπολογίζεται από το λόγο της ωφέλιμης ενέργειας προς την
καταναλισκόμενη.
Στις εστίες καύσης αερίου δεν συναντώνται οι δυο τελευταίες απώλειες. Έτσι ο
βαθμός απόδοσης ενός λέβητα ή μιας συσκευής αερίου υπολογίζεται
117
Είναι δυνατόν ο βαθμός απόδοσης να αναφέρεται στην ανώτερη θερμογόνο δύναμη,
πράγμα το οποίο εφαρμόζεται σε ορισμένες χώρες. Τούτο πρέπει να λαμβάνεται υπ’
όψη κατά τις συγκρίσεις. Το πρότυπο ΕΛΟΤ 234 καθορίζει της απαιτήσεις για το
βαθμό απόδοσης των λεβήτων. Από 1.1.1994 ισχύει για λέβητες ισχύος μέχρι 300 kW
το ευρωπαϊκό πρότυπο ΕΝ 303.
Η ακριβής μέτρηση του βαθμού απόδοσης ενός λέβητα ή μιας συσκευής είναι
δυνατόν μόνο σε εργαστήριο. Για τον λόγο αυτό, για τον έλεγχο υφισταμένων
εγκαταστάσεων στην πράξη χρησιμοποιείται ο βαθμός απόδοσης της εστίας καύσης
nΕ. Σ’ αυτόν αμελούνται οι θερμικές απώλειες από το περίβλημα της συσκευής και
άρα ορίζεται
nΕ = 1 - qκ (3.51)
Οι πληροφορίες οι οποίες λαμβάνονται από τον βαθμό απόδοσης της εστίας nE,
θεωρούνται για την πράξη επαρκείς, επειδή οι απώλειες στα καυσαέρια είναι πολύ
μεγαλύτερες από τις απώλειες από το περίβλημα.
118
Κεφ 3ο Καύση και ενέργεια
119
Η θερμοκρασία φλόγας είναι κριτήριο για την επικινδυνότητα πυρκαγιάς των
καυσίμων.
Όσο χαμηλότερο το κάτω όριο ανάφλεξης και όσο υψηλότερο το άνω όριο (δηλ.
όσο μεγαλύτερη η περιοχή), τόσο μεγαλύτερος και ο κίνδυνος ανάφλεξης και
έκρηξης.
Τα όρια ανάφλεξης εξαρτώνται από την ελάχιστη και τη μέγιστη τιμή του λόγου
αέρα λ, με την οποία είναι δυνατή η καύση. Σε προηγούμενη παράγραφο είδαμε ότι η
ελάχιστη τιμή είναι περίπου λ = 0,6 και η μέγιστη τιμή είναι περίπου λ= 3. ας
γράψουμε τώρα την εξίσωση καύσης του μεθανίου CH4 με λόγο αέρα λ.
Από την εξίσωση αυτή βλέπουμε ότι η περιεκτικότητα του CH4 στα αντιδρώντα
είναι
1
1 + 2𝜆 + 7,52𝜆
120
Κεφ 3ο Καύση και ενέργεια
Για το μεθάνιο από τον πίνακα 3 λαμβάνονται τα όρια ανάφλεξης: 5% και 15% κατ’
όγκο. Άρα
121
1 1
0,05 = = ⇒𝜆≈2
1 + 2𝜆 + 7,52𝜆 1 + 9,52𝜆
1 1
0,15 = = ⇒ 𝜆 ≈ 0,6
1 + 2𝜆 + 7,52𝜆 1 + 9,52𝜆
Διαπιστώνεται ότι τα όρια ανάφλεξης είναι ανάλογα προς τις αναμενόμενες τιμές
του λόγου αέρα λ. το άνω όριο αντιστοιχεί σε μεγάλη ποσότητα καυσίμου (άρα μικρό
λ), ενώ το κάτω όριο σε μικρή.
Λ = -u * sinβ (3.52)
122
Κεφ 3ο Καύση και ενέργεια
Αν η ταχύτητα φλόγας Λ είναι πολύ μεγαλύτερη από την ταχύτητα ροής, τότε το
μέτωπο φλόγας μπορεί να κινηθεί αντίθετα προς την κατεύθυνση ροής, δηλαδή να
έχουμε αντεπιστροφή φλόγας (φαινόμενο γνωστό από τις οξυγονοκολλήσεις).
Η ταχύτητα της φλόγας εξαρτάται από το είδος του καυσίμου, το είδος του
οξειδωτικού, (οξυγόνο ή αέρας), τη θερμοκρασία και την αναλογία καυσίμου –
οξειδωτικού (λόγος αέρα λ).
Στον πίνακα 3.8 δίνονται οι μέγιστες ταχύτητες φλόγες για διάφορα αέρια μαζί με
την αντίστοιχη συγκέντρωση C του καυσίμου % κατ’ όγκο για στρωτή ροή.
Διαπιστώνεται ότι η ταχύτητα της φλόγας είναι πολύ μεγαλύτερη, όταν η καύση
γίνεται με οξυγόνο. Στον πίνακα 3.9 δίνεται η ταχύτητα της φλόγας για μεθάνιο και
στον πίνακα 3.10 για φυσικό αέριο συναρτήσει της θερμοκρασίας και του λόγου
αέρα.
123
Παράδειγμα 3.1
Ρωσικό φυσικό αέριο (2ης οικογένειας, ομάδας Η) καίγεται με λόγο αέρα λ= 1,15.
να υπολογισθούν:
Λύση:
124
Κεφ 3ο Καύση και ενέργεια
Από τις περιεκτικότητες και τα Lmin,i και Vmin,σ,i των συστατικών, υπολογίζονται για
το φυσικό αέριο
Με τις τιμές αυτές των Lmin, και Vmin,σ και με λόγο αέρα λ = 1,15 υπολογίζονται ο
αέρας καύσης L, τα καυσαέρια V , οι ποσότητες και οι περιεκτικότητες των
συστατικών στα καυσαέρια. Οι υπολογισμοί δίνονται στον πίνακα 3.13.
125
L=λLmin = 1.15 * 10,095 = 11,610 m3/m3
Υπολογίζονται:
Διαπιστώνουμε ότι η τιμή αυτή ελάχιστα διαφέρει από την τιμή, η οποία
λαμβάνεται από τον πίνακα 3.3 για καύση φυσικού αερίου με λ= 1,15 για υγρασία φ
= 0 oC (54,4 oC).
126
Κεφ 3ο Καύση και ενέργεια
Οι τιμές των όγκων καυσαερίων σε m3/m3 καυσίμου λαμβάνονται από τον πίνακα
3.13. Οι ειδικές θερμοχωρητικότητες των συστατικών cpki λαμβάνονται kJ/m3K από
τους πίνακες του παραρτήματος. Η αδιαβατική θερμοκρασία προεκτιμάτε (για να
ληφθούν οι cpki) 1800 oC.
𝛨𝑢
𝜕𝛼𝛿 =
∑ 𝑉𝑘𝑖 𝑐𝑝𝑘𝑖
𝛨𝑢 35.004
𝜕𝛼𝛿 = = = 1837 ℃
∑ 𝑉𝑘𝑖 𝑐𝑝𝑘𝑖 1,104 ∙ 2,422 + 1,956 ∙ 2,009 + 9,20 ∙ 1,477 + 0,318 ∙ 1,556
Αν συγκρίνουμε την τιμή αυτή με τις τιμές του πίνακα 3.2, θα διαπιστώσουμε ότι
είναι περίπου ίση με την αδιαβατική θερμοκρασία καύσης του μεθανίου (1822 oC).
Είναι λίγο αυξημένη, επειδή οι μέσες ειδικές θερμοχωρητικότητες προεκτιμήθηκαν
για θερμοκρασία 1800 oC, δηλ. λίγο μικρότερες. Αν επαναληφθεί ο υπολογισμός με
μέσες ειδικές θερμοχωρητικότητες λαμβανόμενες για θερμοκρασία 1825 oC, η τιμή
θα προσεγγίσει περισσότερο τους 1822 oC
𝛨𝑢,𝑛 − 𝑄𝑘 − 𝑄𝑀 𝑄𝑘 𝑄𝑀
𝜂𝛬 = =1− −
𝐻𝑢,𝑛 𝐻𝑢,𝑛 𝐻𝑢,𝑛
Για 𝜗κ = 200 oC
Qκ= (1,104*1,803 + 1,956* 1,595 + 9,201* 1,305+ 0,318* 1,337)*200= 3509 kJ/m3
𝑄𝑘 𝑄𝑀 3.509
𝜂𝛬 = 1 − − =1− − 0,02 = 1 − 0,092 − 0,02 = 0,888 ή 88,8%
𝐻𝑢,𝑛 𝐻𝑢,𝑛 38.004
β) όταν τα καυσαέρια ψυχθούν μέχρι τους 50 oC, τότε θα εξέλθουν από τον λέβητα
κορεσμένα σε υδρατμό με μερική πίεση (πίνακας Α1), pυδρ =0,12335 bar αντί 0,1555
bar. Η ποσότητα των υδρατμών θα μειωθεί κατά 100*(0,1555-0,12335) /0,1555 =
20,7%. Θα υγροποιηθούν οι υδρατμοί περίπου Vυδρ= 0,207 * 1,956 = 0,405 m3/m3 για
κάθε m3 υδρατμών λαμβάνεται επιπλέον ενέργεια ΔΗv,n= 1,963 kJ/m3 (§2.5.2) ο
βαθμός απόδοσης, όταν τα καυσαέρια εξέρχονται από τον λέβητα με θερμοκρασία 𝜗κ
<𝜗δρ υπολογίζεται
127
𝑄𝑘 𝑄𝑀 𝑉𝜐𝛿𝜌 𝛥𝛨𝑉
𝜂𝛬 = 1 − − +
𝐻𝑢,𝑛 𝐻𝑢,𝑛 𝐻𝑢,𝑛
Για 𝜗κ = 50 oC
𝑄𝐾 = (1,104 ∙ 1,670 + 1,956 ∙ 1,571 + 9,201 ∙ 1,300 + 0,318 ∙ 1,308)50 = 865 𝑘𝐽/𝑚3
𝑄 𝑄 𝑉𝜐𝛿𝜌 𝛥𝛨𝑉
𝜂𝛬 = 1 − 𝐻 𝑘 − 𝐻 𝑀 +
𝑢,𝑛 𝑢,𝑛 𝐻𝑢,𝑛
865 0.405∙1963
𝜂𝛬 = 1 − 38.004 − 0,02 + = 1 − 0,023 − 0,02 + 0,021 = 0,978 ή 97,8%
38.0004
128
Κεφ. 40 Μεταφορά & διανομή φυσικού αερίου.
4.1 Γενικά
Έτσι, μπορούμε να αναφέρουμε ότι η γενική διαχείρισης του φυσικού αερίου γίνεται
σε τρία στάδια, τα οποία φαίνονται στο ακόλουθο διάγραμμα 4.1α, το οποίο
αναφέρεται στην επικρατούσα οικονομική και εμπορική οργάνωση.
Διάγραμμα 4.1α
4.1.2. Διακίνηση με πιεστικά Δίκτυα.
129
δίκτυα ηλεκτρικής ενέργειας, πολύ μεγάλες ποσότητες ενέργειας. Καλύτερη εικόνα
των δυνατοτήτων μεταφοράς παρουσιάζονται στο διάγραμμα. 4.1β.
130
Κεφ. 40 Μεταφορά & διανομή φυσικού αερίου.
131
Υπάρχουν κατασκευές που έχουν γίνει για μεγαλύτερα βάθη με νεώτερη
τεχνολογία. Το σύστημα τροφοδοσίας της Ιταλίας από την Αλγερία (συνεργασία με
ΕΝΙ) από το Hassi Mrel μέσω Skihda και του ακρωτηρίου Bon στην Τυνησία προς
Σικελία, αποτελείται από ένα τετραπλό αγωγό 20’’ (508mm) που φθάνει σε βάθος
έως 608m. Το σύστημα αυτό που θα φτάσει την πίεση των 180 bar θα έχει
δυναμικότητα 19*109 mn3/a. Η γραμμή Arzew- Αλμερία για τροφοδότηση της
Ισπανίας και της Γαλλίας (συνεργασία Enagas & Gaz de France) φθάνει βάθος
1500m. Σήμερα η υποθαλάσσιοι αγωγοί τοποθετούνται μέχρι τα 2000m λόγω
ανάπτυξης νεώτερης τεχνολογίας.
Οι υποθαλάσσιες γραμμές συνδέουν της βρετανικές πηγές της Β. Θάλασσας προς
την Σκωτία και την μέση Αγγλία. Από τον νορβηγικό πεδίο του Ekofisk στη Β.
Θάλασσα, λειτουργεί μία υποθαλάσσια γραμμή μήκους 440Km, η οποία τροφοδοτεί
την Emden από το 1977 με 6*106 mn3/a. Η σύνδεση του Νορβηγικού πεδίου του
Heimdal προς το Ekofisk αυξάνει την τροφοδότηση αυτή κατά μερικά ακόμη
δισεκατομμύρια mn3 ετησίως. Η τελική δυνατότητα μεταφοράς του αγωγού αυτού (Ø
144mm)με δυο ενδιάμεσους σταθμούς συμπίεσης και αύξηση της πίεσης σε 138 bar
θα φθάσει τα 22*109 mn3/a.
132
Κεφ. 40 Μεταφορά & διανομή φυσικού αερίου.
το σύστημα αγωγών, Heimdal και Sleipner προς Ekofisk. Το όλο σύστημα έχει μήκος
850 Κm.
Στο σύστημα τροφοδότησης της Δ. Ευρώπης έχει περιληφθεί και το
πρωτοανακαλυφθέν το 1979 και μετέπειτα μεγάλο κοίτασμα πέραν του πεδίου
Statfjord (βάθος 300m).
133
Από Marsael Brega (Λιβύη) προς La specia (Ιταλία,1970) και Βαρκελώνη
(Ισπανία1970)
Lumet (Brunei) προς Yokahama (Ιαπωνία, 1972)
Badak (Ινδονησία) προς Osaka (Ιαπωνία,1977) και Los Angeles (ΗΠΑ,1978)
Aby Dhabi προς Τόκιο (Ιαπωνία, 1976)
Στην συνέχεια οργανώνονται γραμμές μεταφοράς LNG από:
Thrinidad προς Corpus Christi (USA)
Bonny (Νιγηρία) προς ΗΠΑ
Αυστραλία προς Ιαπωνία
Ινδονησία προς Ιαπωνία και Los Angeles (ΗΠΑ)
Αλγερία προς Cave Point (USA), Zeebrugge (Βέλγιο), St. Nazaire (Γαλλία),
Wihelmshafen (Δυτ. Γερμανία) και St. John (Canada)
Σοβιετική ένωση προς ΗΠΑ και Ιαπωνία.
Μία εικόνα αυτών των γραμμών, φαίνονται στην εικόνα 4.3.
Οι μόνιμες αυτές γραμμές, χαρακτηρίζονται από κυκλικότητα λειτουργίας, όπως
φαίνονται και στην εικόνα 4.4. το παραγόμενο φυσικό αέριο (από την πηγή)
μεταφέρεται με υπό πίεση στο λιμάνι φόρτωσης, όπου ψύχεται στην θερμοκρασία
υγροποίησης του. Το υγροποιημένο φ. αέριο, αποθηκεύεται υπό ατμοσφαιρική πίεση
στις δεξαμενές φορτώσεως. Από εκεί, φορτώνεται στα πλοία που χρησιμοποιούν για
την κίνηση τους το αεριοποιημένο LNG και το μεταφέρουν στις δεξαμενές του
παραλήπτη. Το σύστημα είναι πλήρες μονωμένο έτσι ώστε η αυτόματη αεριοποίηση
του LNG, να είναι της τάξεως 0,25 % ανά 24ωρο.
Τα σημερινά πλοία των 125000m3 αποτελούν το δεύτερο άλμα εξέλιξη τους. Από τα
πρώτα πλοία τύπου Jules Verue των 25000 m3 με κυλινδρικές ελεύθερες ιστάμενες
δεξαμενές, προχωρήσαμε σε πλοία τύπου Polar Alaska 71000 m3με δεξαμενές
μεμβρανών για να καταλήξουμε σε πλοία των 125000 m3 τύπου Moss – Rosenberg με
αυτόνομες σφαιρικές δεξαμενές. Η αύξηση χωρητικότητας των πλοίων, αύξησε τις
μεταφερόμενες ποσότητες στην αλυσίδα, με συνέπεια την αύξηση ελάχιστου
οικονομικού όγκου διακινήσεως και του ελάχιστου οικονομικού μεγέθους του
σταθμού παραλαβής από 500*106 m3/a σε 1000*106 m3/a. Η ελαχιστοποίηση του
κόστους του μεγάλου εγχειρήματος. Οδήγησε σε περιορισμό χρόνων φορτώσεως και
εκφορτώσεως, μέχρι και μια ημέρα.
134
Κεφ. 40 Μεταφορά & διανομή φυσικού αερίου.
Ο σταθμός εκφορτώσεως (εικ. 4.5) από το πλοίο(1) αποτελείται κατ’ αρχήν από την
εξέδρα παραλαβής (2), και τις δεξαμενές του LNG (3),που αποθηκεύεται με
ατμοσφαιρική πίεση και θερμοκρασία -161,5 oC. Από αυτές, παραλαμβάνεται το
LNG. Ο σταθμός αεριοποίησης, αποτελείται από τις αντλίες (4), που το συμπιέζουν
σε πίεση κάπως μεγαλύτερη από την πίεση λειτουργίας του πιεστικού δικτύου
(8)[συνήθως 70-80bar]. Το συμπιεσμένο LNG, θερμαίνεται με θάλασσα, (μείωσης
της θερμοκρασίας της κατά 5-7 oC στον εναλλάκτη (5) και μετά τυχόν κάποια
επεξεργασία (6), οδηγείται στον μετρητή (7) και από εκεί στο πιεστικό δίκτυο
μεταφοράς.
135
Εικόνα 4.5. Σταθμός παραλαβής και αεριοποίησης LNG
Για την ολοκλήρωση της εικόνας των διεργασιών υγροποιήσεως και αεριοποιήσεως,
δίνονται τα απαραίτητα στοιχεία στον πίνακα 4.3 καθώς και οι συναρτήσεις p=f(t)
των συνθετικών του φ. αερίου στο διάγραμμα 4.2
136
Κεφ. 40 Μεταφορά & διανομή φυσικού αερίου.
Όπως ήδη έχει αναφερθεί, το Φ.Α. αφού συλλεχθεί και υποστεί τον απαραίτητο
καθαρισμό, μεταφέρεται στο χώρο χρησιμοποίησης του. Οι εξελιγμένες τεχνολογίες
επιτρέπουν σήμερα τη μεταφορά του Φ.Α. σε πολύ μεγάλες αποστάσεις. Η μεταφορά
του Φ.Α. επιτυγχάνεται με δυο τρόπους (Εικ. 4.6α,4,6β). Ο ένας, αφορά τη μεταφορά
του αερίου υπό υψηλή πίεση μέσω υπόγειου ή υποθαλάσσιου δικτύου αγωγών, όπου
κάθε 200-350 Km, απαιτείται επανασυμπίεση του αερίου, η οποία γίνεται σε ειδικούς
σταθμούς. Σε περιοχές που δεν προσφέρονται για μεταφορά με αγωγούς, το Φ.Α.,
υγροποιείται και μεταφέρεται με ειδικά δεξαμενόπλοια. Το Φ.Α. υγροποιείται στους –
162 °C και παρουσιάζει μείωση του όγκου του 600:1
137
Εικόνα 4.6β Διαδικασία μεταφοράς Υ.Φ αερίου μέσω ειδικών πλοίων
138
Κεφ. 40 Μεταφορά & διανομή φυσικού αερίου.
1) Τον κύριο χαλύβδινο αγωγό υψηλής πίεσης, μήκους 511 Km, ο οποίος εισέρχεται
από τα ελληνοβουλγαρικά σύνορα (περιοχή Κουλά) στον Προμαχώνα με πίεση
εισόδου της τάξης των 50 bar (προδιαγραφών αντοχής 70 bar) και διάμετρο έως τη
Νέα Μεσήμβρια Ø 36˝ (inch). O κυρίως αγωγός συνεχίζει διασχίζοντας μέσω των
Τεμπών τη Θεσσαλία, την Φθιώτιδα και μέσω της Βοιωτίας καταλήγει στην
Αττική, στην περιοχή Ασπροπύργου, βόρεια των Ελληνικών Διυλιστηρίων
(ΕΛΔΑ). Παράλληλα συνδέεται με παράπλευρους κλάδους μήκους 400 Km και
διαμέτρου έως και Ø 30˝ (inch). Ενδεικτικά, αναφέρονται οι ακόλουθες διατομές
των αγωγών Θεσσαλονίκης Α & Β (24 in), Κομοτηνής (24 in), Πλατέως Ημαθίας
(10 in), Βόλου (10 in), Οινόφυτων (10 in), Λαυρίου (30/24 in), Κερατσινίου
(30/14 in) και των υποθαλλάσιων αγωγών σύνδεσης της Ρεβυθούσας (24 in).
139
Εικόνα 4.8 Πανοραμική άποψη των εγκαταστάσεων στη νήσο Ρεβυθούσα
140
Κεφ. 40 Μεταφορά & διανομή φυσικού αερίου.
141
οποίο βρίσκεται στο Πάτημα Ελευσίνας. Οι εγκαταστάσεις στο Πάτημα είναι
εφοδιασμένες με το σύστημα τηλεμετρίας, δηλαδή σύστημα εποπτικού ελέγχου
και συλλογής δεδομένων (SCADA) της εταιρείας Valmet, το οποίο επεξεργάζεται
τα δεδομένα που συλλέγονται από τους σταθμούς αερίου. Επιπλέον, διαθέτουν
εκτεταμένο σύστημα κινητών και σταθερών τηλεπικοινωνιών, το οποίο
υποστηρίζεται από δίκτυο οπτικών ινών.
Εικόνα 4.12 Καμπίνα οργάνων/ συσκευών σταθμού διανομής M/R 19/4 bar.
142
Κεφ. 40 Μεταφορά & διανομή φυσικού αερίου.
4.3.1.1 Προγραμματισμός.
Γενικά το πρώτο στάδιο της όλης διαδικασίας σχεδιάσεως και κατασκευής ενός
πιεστικού δικτύου είναι η πρώτη επιλογή των εδαφών, από όπου θα περάσουν οι
αγωγοί. Τα στοιχεία αυτά τίθενται υπόψη των αρμοδίων, που πρέπει να
συμφωνήσουν για την χάραξη. Εάν ο αγωγός περνάει από οικισμούς ή διασχίζει
δρόμου, σιδηροδρομικές γραμμές, αυλάκια μεταφοράς νερού κλπ., εκτός από την
κάτοψη χρειαζόμαστε και σχέδια κατακόρυφων τομών καθέτων και κατά μήκος. Στην
διεθνή πρακτική ακολουθούν διάφορες συνεννοήσεις με τους ιδιοκτήτες των εδαφών,
από τα οποία θα πρέπει να περάσει ο αγωγός, διότι πρέπει να συμφωνήσουν και
αυτοί. Σε περίπτωση διαφωνίας, υπάρχει νομοθεσία η οποία επιλύει ταχέως τις
διαφορές, με βάση το δημόσιο συμφέρον εφ’ όσον κριθεί ότι υπάρχει στην
εκδικαζόμενη υπόθεση. Σε αυτή την περίπτωση, ο ιδιοκτήτης των εδαφίων
υποχρεούται να δεχθεί τη διέλευση των αγωγών.
Γενικά, σχεδιάζεται ένα χρονοδιάγραμμα για τον υπολογισμό του έργου, όπως
φαίνεται στην εικ. 4.13
143
4.3.1.2. Στοιχεία για του σωλήνες τηλεδικτύων.
Για την κατασκευή των τηλεδικτύων και των δικτύων διανομής (εφ’ όσον η πίεση
του δικτύου είναι μεγαλύτερη των 4 bar), χρησιμοποιούνται σωλήνες από χάλυβα.
Βέβαια, άλλοι χαλύβδινοι σωλήνες χρησιμοποιούνται για τα τηλεδίκτυα και άλλοι για
τα υπόλοιπα δίκτυα.
1
Ο Χάλυβας παρασκευάζεται με εξανθράκωση του χυτοσιδήρου. Ταυτοχρόνως απομακρύνονται κατά το δυνατόν
το θείο και ο φωσφόρος, στοιχεία τα οποία όπως προαναφέρθηκε είναι επιβλαβή, και ρυθμίζεται η περιεκτικότητα
σε μαγγάνιο και πυρίτιο, στοιχεία τα οποία εμπεριέχονται στον ακατέργαστο σίδηρο. Οι παραπάνω ρύποι
απομακρύνονται δια της καύσης με την πρόσδωση οξυγόνου. Η επιθυμητή χημική σύσταση του χάλυβα
επιτυγχάνεται με την αποξείδωση και την προσθήκη ασβέστου για την δέσμευση του φωσφόρου.
Για την αποφυγή δημιουργίας φυσαλίδων, οι οποίες μπορούν να δημιουργηθούν κατά την χύτευση του ρευστού
χάλυβα εξαιτίας υπολειμμάτων οξυγόνου και διοξειδίου του άνθρακα, προστίθενται στο κράμα συμπληρωματικώς
πυρίτιο, μαγγάνιο, ασβέστιο ή αλουμίνιο. Οι κατ’ αυτόν τον τρόπο επεξεργασμένοι χάλυβες ονομάζονται
ησυχασμένοι. Τα πλεονεκτήματά τους είναι ότι δεν επηρεάζονται από την γήρανση και συγκολλούνται ιδιαιτέρως
καλά.
144
Κεφ. 40 Μεταφορά & διανομή φυσικού αερίου.
Για da = 1000 mm ± 6 %
2
έλαστρο το [élastro] Ο40 : (τεχν.) μηχάνημα που χρησιμοποιείται για την έλαση μεταλλικών όγκων και την παραγωγή
ελασμάτων, ράβδων, συρμάτων κτλ.: H απλούστερη μορφή ελάστρου αποτελείται από δύο παραλλήλους και αντίρροπα
στρεφόμενους κυλίνδρους.
145
Πλήρη στοιχεία για τους χαλύβδινους σωλήνες των τηλεδικτύων μπορούμε να
βρούμε στο DIN 17172.
146
Κεφ. 40 Μεταφορά & διανομή φυσικού αερίου.
Πίνακας 4.6 Εξωτερικοί διάμετροι και πάχη σωλήνων κατά DIN2448 & 2458
147
Πίνακας 4.7 Στοιχεία σωλήνων χωρίς ραφές για γραμμές αερίου κατά DIN 2460
148
Κεφ. 40 Μεταφορά & διανομή φυσικού αερίου.
Επομένως ισχύουν τα της παροχής Ι (κατά DIN 2413) οπότε το ονομαστικό πάχος
da * p
s0 mm (4.1)
2 * * u 0
P η πίεση σε N/mm2
Uo συντελεστής συγκόλλησης.
Όπου Κ, το μέτρο αντοχής σε Ν/mm2 συνήθως η τάση σ0,2 (όριο ροής) και S είναι ο
συντελεστής ασφαλείας που παίρνει συνήθως τιμές κατά DIN 2413όπως στον πίνακα
4.9.
Ειδικά για τα τηλεδίκτυα με πίεση p>16 bar, το DIN 2470 Τ2, συνιστά τις τιμές του
πίνακα 4.10 για τις συνιστώμενες ποιότητες υλικών. Ο συντελεστής, uσ, λαμβάνει
κατά DIN 2461, Uσ=0,7 για τους σωλήνες εμπορίου 0,8 και για τους σωλήνες με
προδιαγραφές χωρίς ειδικό πιστοποιητικό παραλαβής 0,9 Για τους σωλήνες με
προδιαγραφές και ειδικό πιστοποιητικό παραλαβής. Υπενθυμίζεται πάντως, ότι κατά
DIN1636 Β.1, ότι για σωλήνες με προδιαγραφές που έχουν κατασκευαστεί με
ηλεκτροσυγκόλληση από τις δύο πλευρές (εντός και εκτός σωλήνα) ή με ηλεκτρική
συγκόλληση υπό πίεση εφ’ όσον έχουν υποστεί ειδικούς ελέγχους και εφόσον
υπάρχει πιστοποιητικό παραλαβής και προς τούτο άδεια του εργοστασίου υσ ≈ 1,0.
Συνιστάται να χρησιμοποιούνται σωλήνες από κατασκευαστές που έχουν υσ ≈ 1,0.
150
Κεφ. 40 Μεταφορά & διανομή φυσικού αερίου.
Πίνακας 4.9 Τιμές συντελεστή ασφαλείας S και του βαθμού χρήσης Υ=1/S για σωλήνες
κατά DIN 2413
s=s0+c1+c2 (4.5)
151
c2 προσθήκη για να καλύψει τυχόν παρουσιαζόμενη Korrosion. Κατ’ άλλους
ειδικούς η προσθήκη c1 πρέπει ανάλογα με διάφορους παράγοντες να είναι όπως
προκύπτει από τον πίνακα 4.11.
Μπορούμε να πούμε ότι κατά την καταπόνηση από εσωτερική πίεση αναπτύσσονται
τρεις τάσεις:
152
Κεφ. 40 Μεταφορά & διανομή φυσικού αερίου.
𝑝(𝑑𝛼 −𝑠) 𝛫
𝜎𝜊 = ≤ ∗ 𝜐𝜎 (4.11α)
2𝑠 𝑆
Τότε
𝑝∗𝑑𝛼
𝑠= 𝛫 (4.12)
2 ∗𝜐𝜎 +𝑝
𝑆
Η κατά μήκος τάση, δεν εμφανίζεται, που σημαίνει ότι μπορεί να λάβει τιμές
p*di/2s έως -0,5 p χωρίς να ενοχλήσει. Έτσι ,είμαστε εξασφαλισμένοι από τυχόν
τάσεις που θα αναπτυχθούν σε διαστολή, που δεν είναι μεγάλες γιατί οι διαφορές
θερμοκρασιών στο έδαφος είναι αρκετά περιορισμένες
Μπορεί όμως, κάποιοι να παραλείψουμε για λόγους προσέγγιση την πίεση που
εισέρχεται στον παρανομαστή, άρα
𝑝∗𝑑𝛼
𝑠= 𝛫 + 𝑐1 + 𝑐2 (4.12α)
2 ∗𝜐𝜎 +𝑝
𝑆
4.3.1.5. Η τοποθέτηση
Στην Ευρώπη και στην Αμερική, όταν είναι να τεθεί σε λειτουργία το δίκτυο,
καθαρίζεται και ελέγχεται για στεγανότητα με δοκιμή σε πίεση ( μέσω κάποιων
κανονισμών)
4.3.1.6 Η διάβρωση
153
αέρα, να παρουσιάζουν το φαινόμενο της διάβρωσης (εδάφη από υγρό πυλό, βούρκο
κλπ) το οποίο έχει αποδοθεί σε διάφορους αναερόβιους μικροοργανισμούς.
Πολύ συχνά, το αίτιο της διάβρωσης, είναι ηλεκτρικά ρεύματα που δημιουργούνται,
όταν οι σωλήνες διατρέχουν διαφορετικά είδη εδαφών. Ένα άλλο αίτιο, είναι τα
«αλητεύοντα» ρεύματα, τα οποία προκαλούντα από πηγές συνεχών ρευμάτων που
μπορεί να υπάρχουν στο περιβάλλον των σωληνώσεων. Τα ρεύματα αυτά,
χρησιμοποιούν τους σωλήνες σαν αγωγούς και προκαλούν σοβαρή διάβρωση στα
σημεία που τους εγκαταλείπουν.
Αλλά επηρεάζονται από την θερμοκρασία, π.χ., έκθεση στον ήλιο. Τα δύο πλαστικά
υλικά, τα οποία χρησιμοποιούνται ευρέως και έχουνε ζήτηση, είναι το πολυαιθυλένιο
(ΡΕ) και το πολυβινυλοχλωρίδιο (PVC).
Η παθητική επικάλυψη, απεδείχθη πολύ επιτυχής λόγω του μεγάλου χρόνου ζωής
των σωληνώσεων, διότι συναντούμε δίκτυα τα οποία είναι 70 ετών, ενώ θεωρητικά
φθάνουν τα 25-50 έτη, τα οποία έχουν υποστεί σε μερικά σημεία μικρές βλάβες όπως
σχισμές, πόρους που μπορεί να επιτρέψουν την δημιουργία οπών. Έτσι,
συμπληρώνουμε τα παθητικά μέτρα με την ενεργητική προστασία, καθοδική
προστασία. Πρόκειται, για αντιπαράθεση προς τα προκαλούντα ρεύματα της
Korrosion, συνεχούς ρεύματος ισχυρότερου αυτού. Αυτό, γίνεται με την βοήθεια
γαλβανικών ανόδων (ψευδαργύρου ή κραμάτων μαγνησίου) ή με εξωτερική πηγή. Το
τμήμα της γραμμής που προστατεύετε, πρέπει να απομονώνεται από την υπόλοιπη
γραμμή, το οποίο επιτυγχάνεται με μονωτικά παρεμβύσματα (φλάντζες). Το κομμάτι
το οποίο βρίσκεται σε προστασία, θα πρέπει να είναι δυνατή η ηλεκτρική ροή, π.χ.,
στην περίπτωση παρεμβολής οργάνων με φλάντζες, όπως διάφορα αποφρακτικά ή
ρυθμιστικά όργανα θα πρέπει να είναι γεφυρωμένα. Επίσης, θα πρέπει να είναι
ασφαλής η ηλεκτρική απομόνωση από τους πελάτες, που εξασφαλίζεται με την
παρεμβολή μονωτικού τεμαχίου προς τις εγκαταστάσεις του πελάτη. Τέλος, σε
περίπτωση που υπάρχει διασταύρωση σε μικρή απόσταση με άλλες ξένες σωληνώσεις
ή καλώδια συνιστάται η παρεμβολή μονωτικής πλάκας.
154
Κεφ. 40 Μεταφορά & διανομή φυσικού αερίου.
Μπορούμε να πάρουμε περισσότερα στοιχεία για την προετοιμασία των ραφών από
τον πίνακα 4.12, η προετοιμασία γίνεται με μηχανικά εργαλεία. Η επιλογή
ηλεκτροδίων και συρμάτων γίνεται με βάση το υλικό των σωλήνων κυρίως βάσει π.χ.
του DIN 1913. Η ποιότητα της συγκόλλησης, πρέπει να είναι τουλάχιστον η Ι κατά
DIN 1912, ενώ η καλύτερης ποιότητα, θα πρέπει να είναι κατά DIN 8563.
155
Πίνακας 4.12 Προετοιμασία ραφών για συγκόλληση σωλήνων
156
Κεφ. 40 Μεταφορά & διανομή φυσικού αερίου.
4.3.2.1. Σωλήνες
Το σκληρό PVC καθώς και το σκληρό ΡΕ, αντέχουν στην Korrosion και είναι κακοί
αγωγοί του ηλεκτρισμού. Βασικό τους μειονέκτημα είναι, ευπαθή έναντι τάσεων που
αναπτύσσονται στο υλικό λόγω θερμοκρασιακών μεταβολών, λόγω μηχανικών
φορτίσεων και έναντι αιτιών γενικώς που προκαλούν παλαίωση στο υλικό. Πρέπει να
σημειωθεί, ότι η μεταβολή του μήκους του, λόγω θερμοκρασιακών μεταβολών είναι
μεγάλη, γι’ αυτό οι συνδέσεις γίνονται με τρόπο που επιδέχεται τέτοιες μεταβολές
όπως μούφες που συγκολλούνται προς τον σωλήνα ηλεκτρικά ή συνδέονται με αυτόν
με κόλλες ή και πίεση.
157
Κύρια χαρακτηριστικά των σωληνώσεων είναι:
Παρατηρούμε, ότι δεν υπάρχει πλήρης αντιστοιχία των προτύπων DIN, ISO,
ASTM, ΕΛΟΤ κλπ, ώστε οι λαμβανόμενες τιμές από την μία τυποποίηση να μας δίνει
σαφή εικόνα για στοιχεία που ζητάμε με βάση άλλη τυποποίηση.
Οι βασικές απαιτήσεις στις σωληνώσεις αερίου για την διανομή σε δίκτυα αερίου
είναι:
Στον πίνακα 4.13, παρατηρήσαμε, ότι τα στοιχεία τα οποία παρατέθηκαν, έχει γίνει
διεθνής τυποποίηση ονομαστικών και εξωτερικών διαμέτρων, αλλά και κανονικών
παχών. Αυτά προέκυψαν από υπολογισμούς, οι οποίοι έγιναν με βάση την εξίσωση
του προτύπου ISO 161-1.
𝑝𝜀𝜋𝜄𝜏𝜌 ∗𝑑𝑎
𝑠 = (2𝜎+𝑝 (4.15)
𝜀𝜋𝜄𝜏𝜌 )
158
Κεφ. 40 Μεταφορά & διανομή φυσικού αερίου.
Η παραπάνω εξίσωση είναι μία έκφραση γενικής εξίσωσης για την καταπόνηση
κυλινδρικών σωμάτων.
𝑝𝜀𝜋𝜄𝜏𝜌 ∗𝑑𝑎 𝑑𝑎
𝑠= = 𝜎 (4.16)
2𝜎+𝑝 2 +1
𝑝
S= ½ (da/s – 1 ) ή s= da / (2S+1)
Η ονομαστική πίεση των σωλήνων, συνιστάται να είναι ΡΝ= 10. Τότε, S= 5 οπότε
τα ελάχιστα πάχη που αναφέρθηκαν στον πίνακα 4-13 προέκυψαν από την σχέσηη
s= da / (2S+1) = da / 11 mm (4.18)
Απαιτήσεις, θα πρέπει να έχουμε και από την πρώτη ύλη η οποία θα πρέπει:
159
Ο έλεγχος των σωλήνων, συνιστάται να γίνεται κατά DIN 8075. Πλην άλλων,
συνίσταται να εξετάζονται τα άκρα των σωλήνων, που οι διατομές τους πρέπει να
είναι αυστηρά κάθετες προς τον άξονα του σωλήνα. Επίσης, ελέγχονται οι ανοχές που
βρίσκονται μέσα στα όριο που ορίζει το DIN 8074. Επίσης, συνίσταται ο έλεγχος της
κυκλικότητας των σωλήνων. Εν προκειμένω, η μέγιστη διάμετρος επιτρέπεται να
προέρχεται από απόκλιση
160
Κεφ. 40 Μεταφορά & διανομή φυσικού αερίου.
161
1) Στο σύστημα παραγωγής του αερίου για την ρύθμιση της πίεσης των διατάξεων
επεξεργασίας του αερίου (π.χ. καθαρισμό) ή για την ρύθμιση της πίεσης αερίου
κατά την είσοδο του στο τηλεδίκτυο μεταφοράς.
2) Κατά την τροφοδότηση των τοπικών αστικών δικτύων ή των δικτύων μεγάλης
κατανάλωσης από τα τηλεδίκτυα μεταφοράς. Οι υποσταθμοί αυτοί έχουν
διατάξει μετρήσεως.
3) Στην μείωση της υψηλής πίεσης των τοπικών δικτύων προς τα δίκτυα μέσης ή
χαμηλής πίεσης διανομής.
4) Στην σύνδεση οικιακών και εμπορικών καταναλωτών, όπου η πίεση διανομής
είναι μεγαλύτερη από την πίεση λειτουργίας των συσκευών και σε συνδυασμό με
την μέτρηση του αερίου
5) Σε διάφορες ειδικές περιπτώσεις.
Για τον σχεδιασμό αυτών των συστημάτων, μειώσεως και ρυθμίσεως της πίεσης,
πρέπει να είναι γνωστές, η αρχική, η τελική πίεση και η ρέουσα ποσότητα αερίου. Η
ύπαρξη καμπύλης ζήτησης αερίου, είναι ιδιαίτερα ευπρόσδεκτη, γιατί είναι μεγάλης
σημασία ο τρόπος που μεταβάλλεται η ζήτηση. Επειδή, στις περισσότερες
περιπτώσεις δεν υπάρχει καμπύλη, προσπαθούμε να εκτιμήσουμε από το είδος, το
πλήθος των καταναλωτών και τις πιθανές ημερήσιες, εβδομαδιαίες και μηνιαίες
καταναλώσεις σε όλη την διάρκεια του έτους.
162
Κεφ. 40 Μεταφορά & διανομή φυσικού αερίου.
Επειδή, τέτοιες διατάξεις μείωσης και ρύθμισης της πίεσης, στα συστήματα
μεταφοράς και διανομής, όλες οι βιομηχανικώς ανεπτυγμένες χώρες έχουν
διατυπώσει σωρεία διατάξεις και κανονισμούς.
Οι πιο συνηθισμένες, διατάξεις υποσταθμών μείωσης της πίεσης και μέτρησης του
φυσικού αερίου, φαίνονται στην εικ. 4.15. Η μόνη τους διαφορά, αφορά στον χρόνο
που μπορεί η περιοχή χαμηλής πίεσης να μείνει χωρίς τροφοδοσία.
Στην πρώτη περίπτωση, κάθε διακοπή οποιαδήποτε ώρας πρέπει να είναι επιτρεπτή
από τον καταναλωτή. Πρόκειται, για υποσταθμό μιας απλής γραμμής η οποία
αποτελείται από:
1) Όργανο διακοπής
2) Φίλτρο
3) Ταχυθερμαντήρα
4) Ασφαλιστικό διακοπής
5) Μειωτή πιέσεως
7) Ασφαλιστικό διοχετεύσεως αερίου στην ατμόσφαιρα (σε περίπτωση υπερπίεσης).
8) Μετρητής αερίου.
9) Όργανο διακοπής.
Η Τρίτη περίπτωση, αφορά τις διατάξεις στις οποίες δεν επιτρέπεται διακοπή
λειτουργίας και διαμορφώνονται με δύο πλήρεις γραμμές παράλληλες, από τις οποίες
εργάζεται μόνο η μία, ενώ η άλλη μένει εφεδρική. Σε περιπτώσεις βλάβης της
λειτουργήσας, τίθεται χειροκίνητα με τηλεχειρισμό ή και αυτόματα στην εφεδρική
λειτουργία, ενώ απομονώνεται η πρώτη. Για την εξασφάλιση και αυτής της γραμμής,
σε περίπτωση που τεθεί εκτός λειτουργίας, υπάρχει παρακαμπτήρια γραμμή με
χειροκίνητη ρύθμιση.
163
Ένας πλήρης υποσταθμός μειώσεως και ρυθμίσεως της πίεσης φαίνεται στην
εικ.4.16
164
Κεφ. 40 Μεταφορά & διανομή φυσικού αερίου.
Διάγραμμα 4.3
Το φυσικό αέριο, όπως προκύπτει από την σύνθεση του, δεν φέρουν οσμή.
Επομένως, είναι ιδιαιτέρως δύσκολο να το καταλάβουμε σε περίπτωση διαρροής. Γι’
αυτό, οι κανονισμοί επιβάλλουν την πρόσδοση οσμής με πρόσμιξη ειδικών υλών
165
ισχυρότατης οσμής, ώστε να προσδιορίζεται ευκολότερα σε περίπτωση διαρροής.
Μία συχνή χρησιμοποιούμενη ύλη, είναι η τετραϋδροθειοφίνη (THT = C4H8S), που
συνήθως δίνεται μετά από τον ρυθμιστή πιέσεως, στους σταθμούς τροφοδοτήσεως
των πόλεων. Αντιστρόφως, η παρακολούθηση της οσμής, γίνεται στο δυσμενέστερο
και απομακρυσμένο σημείο του δικτύου..
Διάγραμμα 4.4 Σύνθεση του κόστους δικτύου πόλεως σε σχέση με την πίεση (μεσαία και
χαμηλή)
4.4.2. Τηλεδίκτυα
166
Κεφ. 40 Μεταφορά & διανομή φυσικού αερίου.
167
4.5. Δίκτυα
Ανάλογα με την περίπτωση και τις τοπικές συνθήκες διαμορφώνονται διάφορα είδη
δικτύων τα οποία φαίνονται στην εικόνα 4.17. Αυτά είναι:
168
Κεφ. 40 Μεταφορά & διανομή φυσικού αερίου.
2) Το δενδροειδές δίκτυο, αποτελείται από ένα κύριο αγωγό από τον οποίο ξεκινούν
διακλαδιζόμενοι αγωγοί διανομής. Είναι ένα δίκτυο το οποίο έχει μικρό κόστος
κατασκευής με μέση δυνατότητα ισχύος και μέσης ασφάλειας τροφοδότησης. Το
χαρακτηριστικό αυτού του δικτύου είναι ότι παρέχει την δυνατότητα
διασυνδέσεων των κλάδων (σε περίπτωση ανάγκης τροφοδότησης νέων
καταναλωτών ή και μεγαλύτερων καταναλωτών) ή και την τροφοδότηση του
κυρίου αγωγού από δεύτερη πηγή.
3) Το δακτυλιοειδές δίκτυο, το οποίο έχει μέσο κόστος κατασκευής αλλά έχει
μεγάλη δυνατότητα ισχύος καθώς και ικανοποιητική ασφάλεια τροφοδότησης.
4) Το δίκτυο κανονικού ιστού, το οποίο στοιχίζει πολύ σαν επένδυση αλλά έχει
μεγάλη δυνατότητα ισχύος κυρίως και μεγάλη ασφάλεια τροφοδότησης.
5) Το δίκτυο κανονικού ιστού το οποίο τροφοδοτείται από βρόχο, το οποίο έχει
πολύ μεγάλο κόστος κατασκευής αλλά αντιστοίχως έχει πολύ μεγάλη
δυνατότητα ισχύος και πολύ μεγάλη ασφάλεια λειτουργίας.
Για τον υπολογισμό ενός δικτύου, θα πρέπει, πριν ξεκινήσει η σχεδίαση του, να
δημιουργηθεί ένα σχέδιο υπολογισμού, το οποίο θα αποτελείται από κόμβους και τα
μεταξύ τους ευθύγραμμα τμήματα. Το ευθύγραμμο τμήμα, είναι ένα κομμάτι του
δικτύου, του οποίου δεν αλλάζει η διατομή, η ρέουσα ποσότητα του όγκου και η
τραχύτητα. Τέλος, το άθροισμα των επί μέρους αυτών τμημάτων, μας δίνει την
συνολική αντίσταση τριβής στο δίκτυο της κύριας γραμμής.
Για την κατανόηση του όλου σχεδιασμού, συγκεντρώνουμε όλους του καταναλωτές
ενός τμήματος στον επόμενο κόμβο. Δηλαδή, όταν στο κομμάτι αυτό έχουμε μία
αρχική ποσότητα αερίου και σύμφωνα με τις απαιτήσεις των καταναλωτών, η αρχική
ποσότητα θα είναι μικρότερη στην είσοδο του επόμενου κόμβου. Σε κάθε κόμβο, ο
εισερχόμενος όγκος αερίου, ισούται με τον εξερχόμενο (1ος νόμος του Kirchhoff).
Κάθε κόμβος μπορεί να φορτιστεί με περισσότερους καταναλωτές.(εικ.4.18)
Εικόνα 4.18 Απλούστευση του σχεδίου υπολογισμού. Επάνω είναι το πραγματικό σχέδιο
και κάτω το απλουστευμένο
169
δεικτών του ρολογιού, σαν θετικές και τις πτώσεις πιέσεως των ροών που είναι
αντίθετες από την φορά του ρολογιού, ως αρνητικές. Σύμφωνα με τα αναφερόμενα,
θα πρέπει το άθροισμα των πτώσεων κάθε βρόγχου, να είναι μηδέν (2ος νόμος
Kirchhoff).(εικ 4.19)
170
Κεφ. 40 Μεταφορά & διανομή φυσικού αερίου.
Έστω, ένα τμήμα του δικτύου της πόλης και θα πρέπει να γίνει ο υπολογισμός στο
κομμάτι ΑΒΓΔ. Γίνεται το σχέδιο υπολογισμού, εικ. 4.21α,β ,όπου σημειώνονται οι
κόμβοι: 1 ο οποίος είναι κύριος (τροφοδοτικός), 2,19,20,3,22 και οι μεταξύ τους
αποστάσεις. Μετά, σημειώνουμε τις ρέουσες ποσότητες αερίου και τις καταναλώσεις
των τμημάτων που μεταφέρονται στους κόμβους. Επιλέγουμε, προσωρινές
διαμέτρους για να μπορούμε να υπολογίσουμε τις αντιστάσεις και τις πτώσεις πίεσης.
Τα στοιχεία αυτά, τα υπολογίζουμε από το διάγραμμα 4.7, τα οποία προέκυψαν για
μεταβαλλόμενο όγκο κατά την ροή σε αγωγούς για θερμοκρασία 12oC και τραχύτητα
κ= 0,1 mm (κατηγορία αερίου δεύτερης γενιάς). Οι υπολογισμός, επαναλαμβάνεται
με διόρθωση διαμέτρων – όγκου ροής, για την πρόβλεψη του μέλλοντος.
Εικόνα 4.21β Παράσταση του δικτύου της περιοχής ΑΒΓΔ στο σχέδιο υπολογισμού
171
4.5.4 Χρήση ηλεκτρονικών υπολογιστών
Διάγραμμα 4.7 Πτώση της πίεσης κατά του μεταβλητού όγκου ροής αερίων της β’
οικογένειας για σωλήνες κατά DIN 2458 (κ=0,1 mm &t=12oC)
172
Κεφ. 5ο Εγκαταστάσεις φυσικού αερίου
5.1 Γενικά
Η ασφάλεια έναντι της εκδήλωσης και της εξάπλωσης πυρκαγιάς εξαρτάται από όλη
την διαμόρφωση του κτηρίου. Σύμφωνα με τον κανονισμό πυροπροστασίας αέριων
καυσίμων θα πρέπει να ενσωματώνονται στο δίκτυο των σωληνώσεων αερίου
διάφορες διατάξεις ασφαλείας όπως αποφρακτικές, μέτρησης, ρύθμισης κλπ, έναντι
πυρκαγιάς.
Στην περίπτωση την οποία δεν έχει γίνει σωστή διαστασιολόγηση τότε θα υπάρχει
μεγάλη πτώση πίεσης στο δίκτυο και το αέριο δεν θα επαρκεί ώστε όλες οι συσκευές
κατανάλωσης να δώσουν όλη την ονομαστική τους ισχύς.
173
εξοπλίσει την εγκατάσταση με τα απαραίτητα όργανα εξοπλισμού και διατάξεις
ρύθμισης, ασφαλείας και μέτρησης
Ο μηχανικός κατά τον κύκλο σπουδών του, αποκτά γνώσεις σχετικά με τον σχεδιασμό
εγκαταστάσεων αερίου, τις οποίες διευρύνει κατά τη διάρκεια της άσκησης του
επαγγέλματος του και τις συμπληρώνει με την αποκτώμενη εμπειρία. Όταν όμως
πρόκειται για την ασφάλεια αλλά και την περιουσία των πολιτών, δεν μπορεί να
επαφίεται ο σχεδιασμός των εγκαταστάσεων στην γνώση και στην εμπειρία του. Στις
αναπτυγμένες χώρες συντάσσονται κανόνες σχεδιασμού, οι οποίοι αποτελούν την
συνισταμένη όλων των γνώσεων και εμπειριών των μηχανικών αλλά και των
επιστημόνων. Οι κανονισμοί υπόκεινται σε συνεχή αναθεώρηση, ώστε να
προσαρμόζονται στις εκάστοτε απαιτήσεις και στη στάθμη της τεχνικής και της
επιστήμης.
Ο υπολογισμός της πτώσης της πίεσης για μεσαίες πιέσεις (από 100 mbar έως 1bar)
δεν θα πρέπει να ξεπερνά το 5% της ελάχιστης πίεσης λειτουργίας. Η επιτρεπόμενη
συνολική πτώση πίεσης δεν μπορεί για λόγους ασφαλείας να υπερβαίνει τα 3 mbar.
Από αυτά θα πρέπει να ληφθεί σε κάθε περίπτωση να αφαιρεθεί 1 mbar για την
πτώση στον μετρητή αερίου. Επίσης, θα πρέπει να ληφθούν υπ’ όψη ανοχές στις τιμές
βάση του υπολογισμού (τραχύτητες, τοπικές αντιστάσεις κλπ) καθώς και η μελλοντική
χρήση αερίου χαμηλότερης θερμογόνου δύναμης.
Για τους παραπάνω λόγους, η διαθέσιμη συνολική πτώση πίεσης στους εθνικούς
κανονισμούς των διαφόρων κρατών καθορίζεται γενικά μικρότερη από 2 mbar. Ο
ελληνικός κανονισμός καθορίζει την επιτρεπόμενη πτώση πίεσης μετά τον μετρητή
174
Κεφ. 5ο Εγκαταστάσεις φυσικού αερίου
Αντίστοιχα ορίζουν
Η πτώση πίεσης στα επιμέρους τμήματα της εγκατάστασης σωληνώσεων προκαλείται από
Η πτώση πίεσης εξαρτάται από την διαμόρφωση, τη διάμετρο, το μήκος και το υλικό του
αγωγού και από την παροχή του αερίου. Η χρησιμοποιούμενη για τη διαστασιολόγηση
παροχή προφανώς πρέπει να είναι μεγαλύτερη, δηλαδή η παροχή όγκου αιχμής 𝑉𝑠̇ . Η παροχή
όγκου αιχμής εξαρτάται από:
Η παροχή όγκου αιχμής 𝑉𝑠̇ για τις εφαρμογές της οικιακής χρήσης και για συσκευές αερίου
που χρησιμοποιούνται στην βιοτεχνία ή την βιομηχανία προκύπτει σύμφωνα με την
ακόλουθη εξίσωση
̇ 𝛩𝛲 + ∑ 𝑉𝛢 ∗̇ 𝑓𝑇
𝑉𝑠̇ = ∑ 𝑉𝛢𝛭𝛦 ∗ 𝑓𝑇𝑀𝐸 + ∑ 𝑉𝛢𝛩𝛲 ∗ 𝑓𝑇 ̇ 𝛩𝛸 + ∑ 𝑉𝛢 ∗ 𝑓𝑇
̇ 𝛩𝛢 + ∑ 𝑉𝛢 ∗̇ 𝑓𝑇𝛣𝛸 (5.1)
𝛩𝛸 𝛩𝛢 𝛣𝛸
ΒΧ: συσκευές αερίου για βιοτεχνία- βιομηχανία καθώς και σε κεντρικές εγκαταστάσεις
παρασκευής θερμού νερού και θέρμανσης με λέβητες αερίου.
175
Οι τιμές σύνδεσης 𝑉𝛢̇ των διαφόρων συσκευών δίνονται σε εξάρτηση με την κατώτερη
θερμογόνο δύναμη στον πίνακα 5.1 . Η τιμή σύνδεσης προσδιορίζεται από την ονομαστική
ισχύ της συσκευής η οποία δίνεται επάνω στην πινακίδα της συσκευής καθώς και στις
οδηγίες εγκατάστασης.
Η διάκριση των συσκευών αερίου για τις εφαρμογές της οικιακής χρήσης γίνεται σε
τέσσερα είδη με βάση τις μεγάλες διαφορές σε σχέση με τον ταυτοχρονισμό στη χρήση.
176
Κεφ. 5ο Εγκαταστάσεις φυσικού αερίου
Στη συνέχεια το δίκτυο διαιρείται σε επί μέρους κομμάτια. Η διαίρεση συντελείται με βάση
τα σημεία στα οποία μεταβάλλεται η ονομαστική διάμετρος του σωλήνα ή η παροχή όγκου
αιχμής. Τα σημεία αυτά είναι κάποια στοιχεία μορφής. Το στοιχείο αυτό προσμετράτε στο
θεωρούμενο τμήμα, ενώ το τελευταίο στοιχείο μορφής προσμετράτε ήδη στο επόμενο επί
μέρους τμήμα με εξαίρεση τα στοιχεία Τ 90ο, αντιρροής και διπλά τόξα Τ 90ο (τυποποιημένο
φύλλο 2)
Για κάθε τμήμα προσδιορίζεται η παροχή όγκου αιχμής 𝑉𝑠̇ ξεκινώντας από τα σημεία
σύνδεσης των συσκευών.
Ο προσδιορισμός των διαμέτρων των σωλήνων στη γενική περίπτωση μπορεί να γίνει
με την επαναληπτική μέθοδο:
Η παραπάνω διαδικασία είναι χρονοβόρα και επίπονη σε περίπτωση ενός μεγάλου δικτύου.
Για τον λόγο αυτό, για να βοηθηθεί ο μηχανικός, δανειστήκαμε από τον γερμανικό
κανονισμό δύο τυποποιημένες υπολογιστικές διαδικασίες, οι οποίες η μία είναι ακριβή και η
άλλη προσεγγιστική, στηριζόμενες σε πίνακες, διαγράμματα και φύλλα υπολογισμού.
177
5.3. Υπολογιστική διαδικασία.
2ο βήμα: από τα σχέδια διακρίνουμε τα είδη και ο αριθμός των οργάνων καθώς και τα
στοιχεία μορφής και σύνδεσης. Οι αριθμοί καταχωρούνται στο ΤΠ2 για κάθε τμήμα και
βρίσκομαι το συνολικό άθροισμα των τοπικών απωλειών το οποία στη συνέχεια
καταχωρείται στο ΤΠ1 στην στήλη 12 και στο αντίστοιχο τμήμα αγωγού.
3ο βήμα: για κάθε τμήμα αναγνωρίζουμε και καταχωρούμε το συνολικό μήκος του σε m
(στήλη 7η) και την υψομετρική διαφορά (ΔΗ) σε m, με πρόσημο «+» (στήλη 14η).
4ο βήμα: για κάθε τμήμα αναγνωρίζουμε και καταχωρούμαι στην αντίστοιχη γραμμή το
κάθε είδος της συσκευής καθώς και ο αριθμός των εξαρτώμενων τμημάτων των συσκευών.
(στήλη 2η).
5ο βήμα: Στην 3η στήλη καταχωρούμε το άθροισμα των τιμών σύνδεσης 𝑉𝛢 (m3/h) , για
κάθε είδος συσκευής.
6ο βήμα: Στην 4η στήλη καταχωρούμαι τον συντελεστή ταυτοχρονισμού 𝑓𝑇𝛪𝛪 για κάθε είδος
συσκευής σε εξάρτηση με τον αριθμό των συσκευών (2η στήλη).
7ο βήμα: πολλαπλασιάζουμε για κάθε είδος συσκευής, την στήλη 3 με την 4 και τις
καταχωρούμε στην στήλη 5.
8ο βήμα: Για κάθε τμήμα, προσθέτουμε τις αντίστοιχες τιμές της 5ης στήλης και την
καταχωρούμε στην 6η στήλη. Σε αυτό το σημείο, υπολογίζουμε την παροχή όγκου αιχμής 𝑉𝑠̇
για κάθε κομμάτι.
9ο βήμα: Για κάθε τμήμα, επιλέγουμε την ονομαστική διάμετρο DN συναρτήσει με την
παροχή όγκου αιχμής και για ταχύτητα περίπου τα 3 m/s ,μπορούμε να υπολογίζουμε μέσα
από τα διαγράμματα και τους πίνακες, την ταχύτητα (u, m/s) και την ανηγμένη πτώση πίεσης
(R, mbar/m) τα οποία τα αποτυπώνουμε στην 9η και 10η στήλη αντίστοιχα.
10ο βήμα: Στην συνέχεια υπολογίζουμε το γινόμενο R*I (7η *10η στήλη) και το
καταγράφουμε στην 11η στήλη. Το αποτέλεσμα αυτό, μας δίνει τις απώλειες πίεσης λόγω
τριβών στις σωληνώσεις.
178
Κεφ. 5ο Εγκαταστάσεις φυσικού αερίου
179
180
Κεφ. 5ο Εγκαταστάσεις φυσικού αερίου
11ο βήμα: Μέσα από τον πίνακα πτώσης πίεσης ή από το διάγραμμα, σε εξάρτηση από την
ταχύτητα ροής του αερίου και το άθροισμα των τοπικών απωλειών βρίσκομαι την πτώση
πίεσης και την καταχωρούμε στην 13η στήλη.
12ο βήμα: Υπολογίζουμε για κάθε κομμάτι το κέρδος ή την απώλεια πίεσης συνάρτηση της
υψομετρικής διαφοράς ΔΗ (14η στήλη). Στους ανερχόμενους αγωγούς έχουμε θετικό
πρόσημο και στους κατερχόμενους αρνητικό πρόσημο. Έτσι έχουμε τον ακόλουθο πίνακα
του οποίου οι τιμές καταχωρούνται στην 15η στήλη.
13ο βήμα: Για κάθε κομμάτι υπολογίζουμε τη συνολική πτώση πίεσης ΔρΤΑ προσθέτοντας
τις στήλες 11,13 &15.
14ο βήμα: Ελέγχουμε την συνολική πτώση πίεσης αν είναι μικρότερη από την κατά
περίπτωση μέγιστη επιτρεπόμενη
15ο βήμα: εφόσον κάθε τμήμα , η συνολική πίεση είναι μικρότερη από την
επιτρεπόμενη υπολογίζουμε τις συνολικές απώλειες των κλάδων και δημιουργούμε τα
αθροίσματα. Δpκλάδου =ΣΔp τμήμα
181
σωληνώσεων που συναντιούνται συχνά από τον μετρητή μέχρι την συσκευή
κατανάλωσης θα είναι υπό πίεση 23 mbar.
1) Εγκατάσταση αερίου είναι η διάταξη πίσω από την κύρια αποφρακτική διάταξη
(KAΔ) μέχρι την έξοδο από την εγκατάσταση απαγωγής καυσαερίων.
2) Τοποθέτηση – κατασκευή της εγκατάστασης αερίου είναι το σύνολο των μέτρων
για την τοποθέτηση της εγκατάστασης αερίου.
3) Μετατροπή της εγκατάστασης αερίου, είναι το σύνολο των μέτρων για την
επέκταση ή τον περιορισμό ή λοιπή αλλαγή διαμόρφωσης υφιστάμενης
εγκατάστασης αερίου.
4) Συντήρηση, είναι το σύνολο των μέτρων για τον καθορισμό και την εκτίμηση της
υφιστάμενης εγκατάστασης καθώς για τη διατήρηση και επαναφορά της δέουσας
κατάστασης.
1) Η επιθεώρηση είναι το μέτρο για το καθορισμό και την εκτίμηση της
υφιστάμενης κατάστασης.
2) Η προληπτική συντήρηση είναι το μέτρο για τη διατήρηση της δέουσας
κατάστασης
3) Η επισκευής είναι το μέτρο για την επαναφορά της δέουσας κατάστασης.
5) Εγκατάσταση σωληνώσεων είναι ο συνολικός χαρακτηρισμός για τις εσωτερικές
– εξωτερικές σωληνώσεις.
6) Κύρια Αποφρακτική Διάταξη (ΚΑΔ) είναι η αποφρακτική διάταξη στο τέλος
του αγωγού σύνδεσης με την οικία, η οποία είναι προορισμένη να αποφράσσει την
τροφοδοσία με αέριο ενός ή περισσότερων κτηρίων.
7) Μονωτικό στοιχείο είναι ένα δομικό στοιχείο για την διακοπή της διαμήκους
ηλεκτρικής αγωγιμότητας μιας σωλήνωσης.
8) Οικιακός ρυθμιστής πίεσης και μετρητής- ρυθμιστής πίεσης είναι τα δομικά
στοιχεία για την ρύθμιση της πίεσης στο τμήμα της εγκατάστασης σωληνώσεων
που ακολουθεί.
9) Εσωτερική σωλήνωση είναι η σωλήνωση η οποία είναι εγκατεστημένη μέσα στο
κτήριο πίσω από την ΚΑΔ.
10) Εξωτερική σωλήνωση ε είναι η σωλήνωση πίσω από την ΚΑΔ , η οποία είναι
εγκατεστημένη έξω από το κτήριο στο ύπαιθρο (υπέργεια σωλήνωση) ή μέσα στη
γη (υπόγεια σωλήνωση)
11) Η εσωτερική και η εξωτερική σωλήνωση μπορούν να αποτελούνται από αγωγό
διανομής, αγωγό ανόδου, αγωγό κατανάλωσης, αγωγό διακλάδωσης και αγωγό
σύνδεσης συσκευής.
182
Κεφ. 5ο Εγκαταστάσεις φυσικού αερίου
5.5.1. Γενικά.
183
Εικόνα 5.1 παράδειγμα εγκατάστασης στηριγμάτων σωληνώσεων
Η τοποθέτηση των σωλήνων του αερίου γίνεται μακριά από εγκαταστάσεις νερού.
Εάν για οποιοδήποτε λόγο, χρειαστεί να συμπορευτούν τότε οι γραμμές αερίου
τοποθετούνται πάνω από τις γραμμές του νερού σε απόσταση τουλάχιστον 0,25 m.
184
Κεφ. 5ο Εγκαταστάσεις φυσικού αερίου
Στα περάσματα από τοίχους υπογείων πρέπει να αφεθεί επαρκές διάκενο (αέρας) για
να αντιμετωπιστεί τυχόν συνήθης καθίζηση του τοίχου.
185
Όταν υπάρχει διέλευση γραμμής αερίου από άλλη ιδιοκτησία, απαιτείται
προσκόμιση υπεύθυνης δήλωσης άδειας του ιδιοκτήτη του χώρου διέλευσης ή
στήριξης.
Όταν υπάρχει περίπτωση, στην οποία η γραμμή αερίου περνάει από κοινόχρηστο
κλιμακοστάσιο οικοδομής θα πρέπει η διέλευση του αγωγού εντός καναλιού ή
φρεατίου, να είναι συγκολλητή η σύνδεση και τα κανάλια- φρεάτια να έχουν δείκτη
πυροαντίστασης που να καλύπτει τις απαιτήσεις του χώρου εγκατάστασης.
186
Κεφ. 5ο Εγκαταστάσεις φυσικού αερίου
Όταν συνδέουμε την συσκευή αερίου με την σωλήνωση, δεν θα πρέπει να υπάρχουν
επιπλέον λυόμενες συνδέσεις και εξαρτήματα. Είναι απαραίτητα η βάνα αποκοπής
πριν την συσκευή που παραμένει σε πιθανή απομάκρυνση της συσκευής και μια
λυόμενη σύνδεση. Προτείνεται:
187
εγκατάστασης, ότι επιτρέπει την τοποθέτηση και την εγκατάσταση του μηχανήματος
αερίου.
Η εγκατάσταση συσκευών αερίου για την παραγωγή ψύξης γίνεται σύμφωνα με τον
τύπο και τις οδηγίες του κατασκευαστή της συσκευής. Απαιτείται σαφής αναφορά
στον φάκελος της μελέτης και υποβάλλονται οι σχετικές προδιαγραφές της
εγκατάστασης.
Για την εγκατάσταση συσκευών αερίου τύπου C12 και C13 με θερμική ισχύ άνω των
28kW,μπορούν να χρησιμοποιηθούν αντίστοιχες συσκευές με μέγιστη ονομαστική
θερμική ισχύ έως 28 kW.
Σχετικά με την εγκατάσταση των συσκευών τύπου Β3,C3 και C8 με ισχύ μεγαλύτερη
από 28 kW, πρέπει να γίνεται με τον τύπο και τις οδηγίες του κατασκευαστή της
συσκευής. Απαιτείται σαφής αναφορά στο φάκελο της μελέτης και υποβάλλονται οι
σχετικές προδιαγραφές της εγκατάστασης. Για τις συσκευές του τύπου Β3, C8 η
μέγιστη θερμική ισχύς ανά συσκευή δεν επιτρέπεται να υπερβαίνει τα 30 kW.
188
Κεφ. 5ο Εγκαταστάσεις φυσικού αερίου
Η ελάχιστη απόσταση μεταξύ των συσκευών τύπου C1, είναι τουλάχιστον 50cm.
Επίσης, θα πρέπει να τηρείται απόσταση 1m μεταξύ των στομίων απαγωγής των
καυσαερίων.
Για την προέκταση του μήκους της καπνοδόχου όταν πρόκειται για τις συσκευές
τύπου C1,C3,C4,C5 ή C8 με εξαρτήματα τα οποία δεν είναι του κατασκευαστή της
συσκευής, γίνεται αποδεκτή μόνο σε περίπτωση που προσκομιστεί γραπτή βεβαίωση
εκ μέρους της κατασκευάστριας εταιρείας (της συσκευής), τα οποία θα επισυναπτούν
στον φάκελο της μελέτης.
Για την χρήση της καπνοδόχου μεγαλύτερης από αυτή που προκύπτει με τον
υπολογισμό καπνοδόχου υπάρχει ο κίνδυνος για την δημιουργία των
συμπυκνωμάτων, γι’ αυτό θα χρειαστεί να το αναγράψουμε στην τεχνική έκθεση και
να ενημερωθεί ο πελάτης.
Όταν υπάρχει μηχανισμός σκίασης (τέντα) σε μπαλκόνι απέναντι από το στόμιο της
συσκευής C12 με ομόκεντρη καμινάδα, απαιτείται υπεύθυνη δήλωση του πελάτη, ότι
κατά την λειτουργία του μηχανήματος ο μηχανισμός σκίασης δεν θα εμποδίζει την
σωστή απαγωγή των καυσαερίων.
Για την προέκταση του μήκους της καπνοδόχου εξετάζεται κατά περίπτωση.
Χρειάζεται η υποβολή πιστοποιητικού του κατασκευαστή ή αντίγραφο του τεχνικού
φυλλαδίου της συσκευής.
Σε περίπτωση που υπάρχει άνοιγμα αερισμού, σε χώρο που συνυπάρχουν τζάκι και
κουζίνα αερίου, τότε το άνοιγμα θα πρέπει να είναι τουλάχιστον 150 cm2.
Για την εγκατάσταση μαγειρικής συσκευής, ισχύος ≤ 11kW σε χώρο που δεν
διαθέτει όγκο 20 m3και για μαγειρική συσκευή > 11kW απαιτείται μόνιμο άνοιγμα
αερισμού 150 cm2 προς την ύπαιθρο.
189
5.5.8 Κατευθυντήριες οδηγίες για τα λεβητοστάσια.
Ο έλεγχος δοκιμής και στεγανότητας του δικτύου είναι σοβαρή υπόθεση και θα
πρέπει να δίνουμε ιδιαίτερη προσοχή και σχολαστικότητα.
Η δοκιμή αντοχής γίνεται σε αγωγούς χωρίς εξαρτήματα και μετρητές. Κατά την
διάρκεια της δοκιμής πρέπει να κλειστούν στεγανά όλα τα ανοίγματα με τάπες,
καλύπτρες, ένθετους δίσκους ή τυφλές φλάντζες από μεταλλικά υλικά. Οι συνδέσεις
με τους αγωγούς που φέρουν αέριο δεν επιτρέπονται.
Η δοκιμή της αντοχής θα γίνει με αέρα ή κάποιο αδρανές αέριο όπως άζωτο,
διοξείδιο του άνθρακα, κλπ, όχι όμως με οξυγόνο και η πίεση δοκιμής θα γίνει στο
1bar για χρονικό διάστημα των 10 λεπτών. Στην διάρκεια αυτή η πίεση μέσα στο
δίκτυο πρέπει να παραμένει σταθερή χωρίς να μειώνεται.
Για την διάρκεια της πίεσης χρησιμοποιείται αντλία εξοπλισμένη με μανόμετρα και
σπειρώματα σύνδεσης. Στην διάρκεια της συμπίεσης, ο αέρας θερμαίνεται οπότε η
πίεση πέφτει κατά την ψύξη μέχρι ο αέρας να αποκτήσει τη θερμοκρασία του
σωλήνα. Η διάρκεια της μέτρησης των 10 λεπτών αρχίζει μετά την θερμοκρασιακή
εξισορρόπηση. Κατά τη διάρκεια της δοκιμής συνίσταται να χτυπάμε ελαφρώς τις
σωληνώσεις με ένα μεταλλικό σφυρί για να αποκολληθούν ρύποι και σκόνες. Η πίεση
θα επιβάλλεται στην στενότερη διατομή και για να αποφευχθεί περίπτωση
190
Κεφ. 5ο Εγκαταστάσεις φυσικού αερίου
Η δοκιμή της στεγανότητας ακολουθεί την ίδια διαδικασία με την αντοχή. Η πίεση
δοκιμής είναι 110 mbar. Το όργανο μέτρησης θα έχει τέτοια ακρίβεια ώστε να μπορεί
να αναγνωρισθεί ακόμη και μια πτώση πίεση 0,1 mbar. Συνίσταται η χρήση
μανόμετρου μορφής U.
Τα σημεία στα οποία η ΕΠΑ δίνει ιδιαίτερη σημασία και θα πρέπει ο εκάστοτε
μηχανικός να δώσει ιδιαίτερη προσοχή είναι τα ακόλουθα:
191
11) Την ύπαρξη των υπολογισμών της διαστασιολόγησης της καμινάδας με
αποδεκτό αποτέλεσμα βάσει του κανονισμού, όπου απαιτείται.
12) Την ύπαρξη σχεδίων, αξονομετρικό- κάτοψη- κατακόρυφο, τα οποία
συμφωνούν με την όδευση.
192
Κεφ. 6ο Όργανα & συσκευές
Γαλβανισμένοι χαλυβδοσωλήνες
Προστατευτικά επιχρίσματα ή πλαστικοποιήσεις
Προστατευτικοί επίδεσμοι και επενδύσεις με λαστιχοσωλήνες.
Στους καθοδικούς εξωτερικούς αγωγούς είναι δυνατή και μια καθοδική προστασία.
Για όλες τις εσωτερικές σωληνώσεις ισχύουν οι απαιτήσεις για σωλήνες, στοιχεία
μορφής και σύνδεσης. Δεν επιτρέπονται σωλήνες, στοιχεία μορφής και σύνδεσης από
όλκιμο χυτοσίδηρο.
Ύστερα από εισαγωγή στο σπίτι σαν κύρια διάταξη διακοπής (ΗΑΕ)
Μπροστά από μετρητές αερίου
Για τον διαχωρισμό των επιμέρους τμημάτων αγωγών
Μπροστά από κάθε συσκευή αερίου.
Για κάθε συσκευή πρέπει να εξασφαλίζεται ότι δεν θα υπάρχει δυνατότητα διαρροής
αερίου που δεν έχει καεί προς τα περιβάλλον. Γι’ αυτό μεριμνά η ασφάλεια αφής, που
δεν επιτρέπει δίοδο αερίου προς τον καυστήρα, αν δεν είναι εξασφαλισμένο το
193
άναμμα του. Προκειμένου περί εστιών με κατανάλωση μέχρι 0,4 m3/h η ασφάλεια
αφής επιτυγχάνεται με επαγρυπνήτρια φλόγα, η οποία ανάβει κάποιο μέσο (σπίρτο ή
ηλεκτρική έναυση).
Η ασφάλεια αφής πρέπει να επιτρέπει την δίοδο αερίου προς καύση μέσα σε χρόνο
λιγότερο από 90 sec μετά την επ’ αυτής επενέργεια.
Η ασφάλεια έναντι διακοπής της καύσης πρέπει να διακόπτει την ροή του αερίου
προς τον καυστήρα μέσα σε χρόνο λιγότερο από 60 sec.
194
Κεφ. 6ο Όργανα & συσκευές
Εικόνα 6.3 Ρυθμιστής μέσης πίεσης με ελατήριο και ενσωματωμένη βαλβίδα ασφαλείας.
Οι επαγρυπνητές πιέσεως αερίου επιτηρούν την πίεση αερίου μέσα στους αγωγούς
και εμποδίζουν την επιστροφή της φλόγας ή βλάβες στις συσκευές. Ορισμένες
συσκευές αερίου, για την αυτόματη λειτουργία τους χρειάζονται μια ελάχιστη πίεση
στην σύνδεση. Όταν αυτή πέφτει, λόγω αυξομειώσεων στο δίκτυο κάτω από την
ρυθμισμένη τιμή, τότε ο επαγρυπνητής δίνει έναν ηλεκτρικό παλμό ο οποίο προκαλεί
διακοπή στην παροχή μέσω μιας μαγνητικής βαλβίδας, (εικ.6.4) με αυτό τον τρόπο
εμποδίζεται η επιστροφή της φλόγας. Υπάρχουν και επαγρυπνητές οι οποίοι
διακόπτουν με μια μαγνητική προσαγωγή αερίου, όταν η πίεση γίνει μεγάλη π.χ.
λόγω βλάβης στο ρυθμιστή πιέσεως. Έτσι, αποφεύγονται βλάβες στις συσκευές.
195
όπου λόγο των αυξομειώσεων της πίεσης στο δίκτυο παροχής και λόγο των υψηλών
ταχυτήτων μπορεί να συμπαρασυρθούν στην εγκατάσταση.
Όταν εκδηλωθεί πυρκαγιά στην περιοχή του οργάνου, τότε ταχύτατα αυξάνεται η
θερμοκρασία και θέτει σε κίνδυνο την εγκατάσταση. Όταν η θερμοκρασία γίνει 70
ο
C± 5οC, τότε αντιδρά με τήξη μια κόλληση ή μια φύσιγγα με διαστολικό υλικό. Με
τη λήξη ή την διαστολή απελευθερώνεται ένα ελατήριο και κλείνεται αυτόματα η
βαλβίδα του αερίου (εικ. 6.5). Έτσι έχει διακοπεί η ροή του αερίου, ώστε να μην
εκρέει ανεξέλικτο αέριο
Οι μετρητές αερίου είναι απαραίτητοι για τον υπολογισμό της κατανάλωσης αερίου.
Τα κατασκευαστικά είδη που κυκλοφορούν στο εμπόριο είναι:
196
Κεφ. 6ο Όργανα & συσκευές
Οι μετρητές ενός στομίου. Έχουν ένα τεμάχιο ειδικής μορφής για την κοινή
είσοδο και έξοδο του αερίου (εικ. 6.7)
Οι μετρητές δυο στομίων. Έχουν την εισαγωγή αερίου αριστερά και την εξαγωγή
στα δεξιά (εικ. 6.8) η συναρμολόγηση γίνεται με μια πλάκα μετρητή και με μία
άρθρωση ώστε να μην μεταφέρονται μηχανικές τάσεις στο μετρητή. Η πλάκα του
μετρητή μπορεί να τοποθετηθεί καλά, επιτρέπει εύκολη συναρμολόγηση του
μετρητή και χρησιμεύει σαν ηλεκτρική γέφυρα.
Οι μετρητές με κερματοδέκτη. Τοποθετούνται σε εγκαταστάσεις που
χρησιμοποιούνται από πολλά άτομα. Με την ρίψη ενός κέρματος
απελευθερώνουν την ροή του αερίου για ορισμένο χρονικό διάστημα.
197
τοποθέτηση γίνεται σε πολυκατοικίες οι μετρητές θα πρέπει να τοποθετούνται σε
κοινόχρηστο χώρο και όχι σε κλιμακοστάσια. Επίσης δεν μπορούν να τοποθετηθούν
χώρους ή διαδρόμους οι οποίοι είναι δρόμοι διαφυγής. Το ύψος τοποθέτησης θα
πρέπει να είναι τέτοιο ώστε να είναι εύκολη η ανάγνωση της ένδειξης και της
αντικατάστασης του. Ο μετρητής θα πρέπει να αναρτηθεί έτσι ώστε να μην έρχεται σε
επαφή με τους τοίχους και η απόσταση από αυτούς πρέπει να είναι 2 cm.
Όπως είναι σημαντική η προσαγωγή αέρα για την καύση αερίων άλλο τόσο είναι
σημαντική και η απαγωγή των παραγόμενων καυσαερίων. Πολύ λίγες συσκευές είναι
εκείνες που δεν απαιτούν εγκατάσταση απαγωγής καυσαερίων. Αυτές είναι οι
λεγόμενες συσκευές τύπου Α (μαγειρικές οικιακές συσκευές). Γενικά, τα καυσαέρια
πρέπει να οδηγούνται στο ύπαιθρο. Μπορούμε να δεχτούμε με ασφάλεια, ότι μια
μαγειρική συσκευή η οποία έχει θερμική φόρτιση 11KW και
198
Κεφ. 6ο Όργανα & συσκευές
Καπναγωγοί
Εάν οι καπναγωγοί περνούν από χώρους που δεν είναι επιθυμητή η θέρμανση τους
θα πρέπει να μονώνονται καταλλήλως. Επίσης οι καπναγωγοί δεν πρέπει να
δημιουργούν μεγάλη πτώση πίεσης και θα πρέπει να είναι στεγανοί καθώς και για
κάθε συσκευή καύσης πρέπει να έχει το δικό της καπναγωγό.
199
Πίνακας 6.1 Ελάχιστες διαστάσεις καπναγωγών
Όπως είναι γνωστό, το φυσικό αέριο στον οικιακό τομέα χρησιμοποιείται για τις
εξής χρήσεις:
Θέρμανση χώρων
Παραγωγή ζεστού νερού χρήσης
Μαγείρεμα.
Θέρμανση χώρων.
Η κατανομή κατανάλωσης ζεστού νερού στα σπίτια είναι 60% στο μπάνιο, 25% στη
κουζίνα και 15% στο νιπτήρα. Η θέρμανση του νερού χρήσης γίνεται με
ταχυθερμαντήρες ή θερμαντήρες συνεχούς ροής. Με το άνοιγμα της βρύσης ρέει
απ’ευθείας ζεστό νερό που θερμένεται εκείνη τη στιγμή κατά τη ροή του.
200
Κεφ. 6ο Όργανα & συσκευές
Τέλος, υπάρχε και η περίπτωση ταυτόχρονης παραγωγής ζεστού νερού και νερού
θέρμανσης χώρων από τον ίδιο λέβητα.
Αξιοσημείωτο είναι ότι στην παραγωγή του ζεστού νερού χρήσης, η χρήση του
φυσικού αερίου έχει αντικαταστήσει τον ηλεκτρισμο και το πετρέλαιο( χρήση
κεντρικού λέβητα με παραγωγή νερού χρήσης).
Μαγείρεμα
Για όλα τα είδη και τις μεθόδους μαγειρέματος, υπάρχουν συσκευές αερίου
αντίστοιχες των ηλεκτρικών.
Τα πλεονεκτήματα του στο μαγείρεμα είναι ότι έχουν καλύτερς αποδόσεις των
συσκευών αφού αποδίδουν θερμότητα αμέσως με την ενεργοποίηση του διακόπτη.
Έχουμε μικρότερο κόστος λειτουργίας σε σχέση με τις υπόλοιπες συμβατικές.
Μπορεί να χρησιμοποιηθεί για την ψύξη (ψυγεία αερίου) και τον κλιματισμό.
Η εφαρμογή της ψύξης δεν ευδοκημεί στην ελλάδα, διότι η τεχνολογία που
χρησιμοποιεί είναι πολύ ακριβή μέχρι στιγμής σε σχέση με ένα ηλεκτρικό φυγείο του
οποίου το κόστος είναι τρείς φορές μικρότερο από το φυσικό αέριο.
201
Η λειτουργία μιας επιτοίχιας μονάδας γίνεται επιλεκτικά το χειμώνα και το
καλοκαίρι.
Β) με ηλεκτρονική ανάφλεξη
Α) φυσικού εφελκυσμού.
202
Κεφ. 6ο Όργανα & συσκευές
Α) ανοικτού φλογοθαλάμου
Β) κλειστού φλογοθαλάμου
Η προσαγωή του αέρα καύσης γίνεται από το εξωτερικό περιβάλλον και γι’ αυτό οι
συσκευές μπορούν να τοποθετηθούν ανεξάρτητα από το μέγεθος και τον αερισμό του
χώρου και η απαγωγή των καυσαερίων γίνεται βεβιασμένα.
Είναι εφοδιασμένες με δυο ομοκεντρους σωλήνες εκ των οποίων ο εξωτερικό
σωλήνας χρησιμεύει για την αναρρόφηση του απαραίτητου αέρα καύσης και ο
εσωτερικός σωλήνας για την απαγωγή των καυσαερίων η οποία γίνεται μηχανικά.
6.9 Επιτοίχιες μονάδες παροχής ζεστού νερού χρήσης και συνεχούς ροής
Οι συσκευές είναι μικρών διαστάσεων ανάλογα με την ισχύ τους και αποδίδουν 4-
20 Lt/min θερμοκρασίας 25 – 50 οC. διαθέτουν μπαταρία νερού και υπάρχει
δυνατότητα διανομής σε πολλές υποδοχές συγχρόνως από την ίδια συσκευή.
203
Για συσκευές με πολύ μικρή ισχύ, δε χρειάζεται καπνοδόχος με την προϋπόθεση ότι
θα υπάρχει σωστός εξαερισμός στο χώρο εγκατάστασης.
Κατασκευαστικά δεν διαφέρει από τον ταχυθερμαντήρα. Η μόνη διαφορά είναι στην
λειτουργία του εναλλάκτη. Δηλαδή εκεί που θέρμαινε το νερό χρήσης με την βοήθεια
των καυσαερίων εδώ θερμαίνει το νερό της θέρμανσης. Για την θέρμανσης του νερού
χρήσης, χρησιμοποιούμαι εναλλάκτη νερού- νερού.
Εικόνα 6.8 Επιτοίχια μονάδας θέρμανσης και παραγωγής ζεστού νερού χρήσης,
ατμοσφαιρικού τύπου.
204
Κεφ. 6ο Όργανα & συσκευές
6.11 Boiler
Χαρακτηριστικό τους γνώρισμα είναι ότι φέρουν μεγάλο βαθμό απόδοσης, 90%,
έναντι των συσκευών συνεχούς ροής..
205
Σημ: Οι ανιχνευτές αερίου εγκαθίστανται ψηλά στον χώρο εγκατάστασης ενώ σε
περίπτωση μίγματος υγραερίου εγκαθίστανται 20cm επάνω από το έδαφος.
Πιεστικούς Ατμοσφαιρικούς
Ο πρώτος αριθμός δηλώνει τον τύπο της εγκατάστασης προσαγωγής του αέρα και της
εγκατάστασης απαγωγής καυσαερίων.
206
Κεφ. 6ο Όργανα & συσκευές
207
Εικ. 6.11 MULTI BLOCK
208
Κεφ. 7 Εξαρτήματα φ. αερίου
Με ρακόρ αρσενικού
σπειρώματος (With male nut) Με ρακόρ PE και βάση στήριξης
(white PE connection & support
plate)
209
Με ρακόρ PE, βάση στήριξης & Με ρακόρ ΡΕ και κωνική τάπα
pressure tap (white PE connection, (white PE connection& conical
support plate & pressure tap) tap)
210
Κεφ. 7 Εξαρτήματα φ. αερίου
Φίλτρα με φυσίγγιο PN40(cartridge filters PN40) Στοιχεία φίλτρανσης (cartridge filters elements)
211
Χειροκίνητης επαναφοράς ex- proof, Αυτόματης επαναφοράς Ν.C
PN6 (Manual reset ex- proof, PN6) (automatical reset N.C)
212
Κεφ. 7 Εξαρτήματα φ. αερίου
Βάνα φλαντζωτή ΗΤΒ με βαλβίδα Βάνα με καπάκι push & turn (Valve
θερμικής προστασίας (HTB flanged with push & turn button)
valve with thermal device).
213
Βαλβίδα ασφαλείας διακοπής, (SAV), (safety shut- off valve )
214
Κεφ. 7 Εξαρτήματα φ. αερίου
Ρυθμιστικοί / μετρητικοί σταθμοί (Pressure regulating – metering stasion/ gas train for N.G)
Ταινίες τεφλόν (PTFE sealing tapes), νήμα στεγανοποίησης (pipe sealing cord)
215
Κόλλες υψηλού βαθμού ασφάλισης Πάστες στεγανοποίησης(sealing
(anaerobic seals high hardening) pastes)
Καννάβι (Hemp)
216
Κεφ. 7 Εξαρτήματα φ. αερίου
Laser methane mini: Μας δίνει την δυνατότητα ανίχνευτσης φ. αερίου εύκολα, γρήγορα,
με ακρίβεια και σε απόσταση έως 30 m, στοχεύοντας με μια ακτίνα λέιζερ το σημείο που
μας ενδιαφέρει. Είναι κατάλληλο για έλεγχο δικτύων φ. αερίου σε κλειστούς και ανοικτούς
χώρους. Η ακτίνα λέιζερ, μπορεί να διαπεράσει γυάλινες επιφάνειες για τον έλεγχο διαρροής
εντός κτηρίων. Διαθέτει οθόνη LCD, οπτικό και ακουστικό alarm.
Laser methane LMD: Μας δίνει την δυνατότητα ανίχνευτσης φ. αερίου εύκολα, γρήγορα,
με ακρίβεια και σε απόσταση έως 30 m, στοχεύοντας με μια ακτίνα λέιζερ το σημείο που
μας ενδιαφέρει. Είναι κατάλληλο για έλεγχο δικτύων φ. αερίου σε κλειστούς και ανοικτούς
χώρους. Η ακτίνα λέιζερ, μπορεί να διαπεράσει γυάλινες επιφάνειες για τον έλεγχο διαρροής
εντός κτηρίων. Δυνατότητα αποθήκευσης δεδομένων των μετρήσεων σε SDcard. Διαθέτει
οθόνη LCD, οπτικό και ακουστικό alarm με δυνατότητα σύνδεσης εξωτερικών ακουστικών.
217
7.10 Υλικά σήμανσης δικτύων αερίου (marking material for natural gas network)
218
Κεφ. 7 Εξαρτήματα φ. αερίου
219
Βιβλιογραφία:
290
Διαδίκτυο:
1. www.timrileylaw.com/LNG.htm
2. www.portland.indymedia.org/en/2005/08/323888.shtml
3. www.laohamutuk.org/Oil/LNG/app4.htm
4. www.forum.rice.edu/wp-content/.../RT%20120905%20Westcott.pdf
5. en.wikipedia.org/wiki/List_of_pipeline_accidents
6. www.spanglefish.com/pipelinetwitter/index.asp?pageid=164946
7. www.answers.com/topic/nigerian-national-petroleum-corporation
8. http://abduh137.wordpress.com/category/engineering-failures/page/2/
9. http://kylebarnoff.com/blog/
10. http://www.glossary.oilfield.slb.com/DisplayImage.cfm?ID=23
11. http://www.enerkon.com/storage.htm
12. http://msgeologist.blogfa.com/
13. http://www.ypeka.gr/Default.aspx?tabid=765&language=el-GR
14. http://energyin.gr/2012/02/14/%CE%B4%CE%B9%CE%B5%CE%B8%CE%
BD%CE%AD%CF%82-workshop-%CE%B3%CE%B9%CE%B1-
%CF%84%CE%B7%CE%BD-
%CE%B5%CE%BE%CF%8C%CF%81%CF%85%CE%BE%CE%B7-
%CF%85%CE%B4%CF%81%CE%BF%CE%B3%CE%BF%CE%BD%CE
%B1%CE%BD%CE%B8%CF%81/
291
24. www.bp.com Ενεργειακός όμιλος
25. http://greeknation.blogspot.com/2011/07/mega.html
26. http://climatechangegr.wordpress.com/category/greece/
27. http://blogs.sch.gr/spetsiotou/index.php/archives/971
28. http://www.alphaclimagr.gr/p.Se-12-Atokes-Doseis-VAILLANT-VGH-160-5-
Apodosi-8-0-kW-kai-CHoritikotita-160-Lt-THERMOSIFONES-
APOTHIKIS-BOILER-AERIOU-VGH-ME-ENSOMATONENO-
KAYSTIRA-AERIOU-Se-12-atokes-doseis-me-pistotikes-kartes.370684.html
29. http://www.yorksgeolsoc.org.uk/hydrocarbon.htm
30. http://www.kazembassy.org.uk/energy_sector.html
31. http://www.regjeringen.no/en/dep/md/documents-and-
publications/government-propositions-and-reports-/Reports-to-the-Storting-
white-papers-2/20012002/Report-No-12-2001-2002-to-the-
Storting/3.html?id=452060
32. http://portal.tee.gr/portal/page/portal/MATERIAL_GUIDES/METAL_KATA
SK/me1_2t.htm
33. http://library.tee.gr/digital/m2411/m2411_bakouras.pdf
34. http://Library.tee.gr/digital/m2411/m2411_paspalas.pdf
35. www.kasmeri.gr
36. http://energia.gr/
37. http://www.pi-schools.gr/
38. http://www.axiaplus.gr/
39. http://el.wikipedia.org/wiki/%CE%A0%CF%8D%CE%BB%CE%B7:%CE%
9A%CF%8D%CF%81%CE%B9%CE%B1
40. http://intertek.com/energy/
41. http://fossil.energy.gov/education
42. http://www.our-energy.com
43. http://petroleumhistory.com/
44. http://www.eia.gov
45. http://wtrg.com/
46. http://www.metalprices.com/
292
47. http://www.madehow.com/
48. http://www.iogawv.com/default.aspx
49. http://eetd.lbl.gov/
50. http://www.sempralng.com
51. http://lacledegaskids.com
52. www.levitostasio.net
53. www.monachos.gr/forum
54. www.buderus.com
55. http://www.mie.uth.gr/ekp_yliko/mhx_symp_ylik_VII.pdf
56. www.buderus.gr
293
Παράρτημα Α
266
Παράρτημα Α
267
Παράρτημα Α
268
Παράρτημα Α
269
Παράρτημα Α
270
Παράρτημα Α
271
Παράρτημα Α
272
Παράρτημα Α
273
Παράρτημα Α
274
Παράρτημα Β
275
Παράρτημα Β
276
Παράρτημα Β
277
Παράρτημα Β
278
Παράρτημα Β
279
Παράρτημα Β
280
Παράρτημα Β
281
Παράρτημα Β
282
Παράρτημα Β
283
Παράρτημα Β
284
Παράρτημα Β
285
Παράρτημα Β
286
Παράρτημα Β
287
Παράρτημα Β
288
Παράρτημα Β
Πρόσθετη σήμανση για συσκευές των τύπων Α και Β Πρόσθετη σήμανση AS για
συσκευές των τύπων Α και Β με διάταξη επιτήρησης του αέρα του χώρου
Πρόσθετη σήμανση " χ " για συσκευές του τύπου C, αν όλα τα τμήματα της
διαδρομής των καυσαερίων τα ευρισκόμενα υπό υπερπίεση περιρρέονται από τον
αέρα καύσης ή πληρούνται αυξημένες απαιτήσεις στεγανότητας.
Με την τεχνική έκθεση CEN/TR 1749/2008 του CEN Sector Forum Gas –
Utilization έχει θεσπιστεί νέος τύπος συσκευής αερίου C9.
289