1.

1 SU SOĞUTMA KULELERİ
1.1.1 SU SOĞUTMA KULESİ

1.1.1.1 Su Soğutma Kulesi Nedir?

Su soğutma kuleleri, sistemden gelen sıcak suyun dolgu üzerine püskürtülmesi ile ısının
atmosfere verilerek ortamdan uzaklaşması ile soğuma sağlayan sistemlerdir.

Soğutma kulesi bir ısı uzaklaştırma ünitesidir. İçinden geçen suyun bir kısmının
buharlaşmasını sağlayarak sistemdeki istenmeyen ısıyı atmosfere verir. Kalan su ise istenilen
derecede soğur. Sıcak bir nesnenin üzerine su dökülerek soğuduğunu düşünün. Islak bir
yüzeyin soğuması kuruya oranla çok daha hızlıdır. Aynı şekilde, su soğutma kulesi de, kuru
tip ısı uzaklaştırma ünitelerinden çok daha etkilidir. Su soğutma kulelerinin yaygın kullanım
alanları arasında klima sistemleri, üretim tesisleri ve enerji santralleri vardır.

Çoğu havalandırma sistemleri ve endüstriyel prosesler, taşınması ve dağıtılması gereken

ısı üretirler. Yaygın olarak, ısıyı soğutma yoğunlaştırıcısından veya endüstriyel proses ısı
değiştiricisinden taşımak için ısı transfer aracı olarak su kullanılır.

Geçmişte, bu; sürekli bir su nehrinin, yararlı bir su kaynağından ya da doğal bir su
kaynağından çekilmesiyle yapılıyordu. Su, prosesten geçerken ısıtılıyor ve daha sonra
doğrudan bir lağıma boşaltılıyor ya da suyun kendi içine geri gönderiliyordu. Bu amaçla yan
hizmetlerden alınan su, şimdi artan su ihtiyaçları ve imha maliyetlerinden dolayı pahalı hale
geldi. Buna benzer olarak, doğal kaynaklardan çekilen soğutma suları neredeyse elde
edilemez halde, çünkü boşaltma sularının artan sıcaklığının neden olduğu su kaynakları
ekolojisini bozan etkenler kabul edilemez hale geldi.

Hava ile soğutulmuş ısı değiştiricileri, ısıyı doğrudan atmosfere atarak suyu soğutmak
amacıyla kullanılabilir; ama ilk maliyet ve bu araçların vantilatör enerji tüketimi yüksektir.
Bunlar, ekonomik olarak suyu kuru termometre sıcaklığından yaklaşık 11oC soğutabilirler. Bu
tür sıcaklıklar çoğu soğutma sistemlerinin ve çoğu endüstriyel proseslerin soğutma suyu
gereksinimleri için çok yüksektir.
 Soğutma kuleleri bu problemlerin çoğunun üstesinden gelir. Bu nedenle yaygın olarak,
ısıyı soğutma suyu soğutucularından, havalandırma ve endüstriyel proses sistemlerinden
atmak için kullanılır. Soğutma kulesi sisteminin su tüketim oranı tek geçişli sisteminin
oranının sadece % 5' dir ve alınan su tedarikleriyle çalışmak için en ucuz sistemdir. Buna ek
olarak, ısıtılan suyun boşa1tımı çok azdır, böylece çevreyle ilgili etki büyük ölçüde azalır.
Son olarak, soğutma kuleleri, suyu 2–3 oC çevre nemli-ampul sıcaklığında veya normal
boyutlardaki havalandırma sistemlerinin yapabileceğinden 20 oC daha düşük soğutabilir.

1.1.1.2 Kule Çalışma Prensipleri

Su soğutma kuleleri çalışma prensiplerine göre karşı akışlı ve çapraz akışlı kuleler
olmak üzere ikiye ayrılır. Karşı akışlı su soğutma kulelerinde su yukarıdan aşağı süzülürken
hava aşağıdan yukarı hareket eder. Çapraz akışlı su soğutma kulelerinde su yukarıdan aşağı
inerken hava akımı yataydır. Karşı akışlı kuleler, diğerlerine oranla daha etkilidir. Son yıllarda
tercih edilen teknoloji olan karşı akışlı kulelerin çalışma prensibini ayrıntılı olarak
incelemekte fayda vardır.

Şekil 1.1 İnşai tip kule dizaynı

Karşı akışlı cebri çekişli tip su soğutma kulelerinde, sistemde ısınan su kule içerisine
alındıktan sonra, yukarıdan aşağıya doğru fıskiyeler yardımı ile tüm kule oturma alanına
üniform olarak püskürtülür. Bu sırada, hava, fan yardımı ile cebri olarak dolgular içerisinden
yukarı doğru emilir. Püskürtülen su kütlesinin kule dolguları üzerinde süzülürken
parçalanması ve emilen hava ile karşılaşarak bir kısmının buharlaşması ile soğuması sağlanır.
Buharlaşmanın gerçekleşmesi ile nemi artan hava, kulenin en üstünde yer alan fan yardımı ile
atmosfere atılır.

Şekil 1.2 Karşı ve Çapraz Akışlı kule dizaynı

Bir soğutma kulesi, suyu kütle ve ısı transferinin kombinasyonu ile soğutur. Soğutulan
su, kulede sprey püskürteçlerle, sıçratma çubukları veya atmosferik havaya çok geniş su
yüzeyi alanı açan film-tipi dolguyla dağıtılır. Atmosferik hava;

1. Pervaneler,

2. Taşınım akımları

3. Doğal rüzgâr akımları veya

4. Spreylerin indüksiyon etkisiyle dolaştırılır.

Suyun bir kısmı ısıyı belli bir basınçta sıvıyı buharlaştırmak İçin emer. Atmosferik basınçtaki
bu buharlaşma ısısı, sıvı halde kalan sudan hava-akımına transfer edilir.
 Şekil 1.3, su ve havanın karşıt-akışlı bir soğutma kulesinde geçtiği sıradaki sıcaklık
ilişkisini gösterir. Eğriler su sıcaklığındaki düşüşü (A noktasından B noktasına) ve havanın
yaş termometre sıcaklığındaki artışı (C noktasından D noktasına) gösterir. Soğutma kulesine
giren ve çıkan su arasındaki sıcaklık farkı (A eksi B) aralıktır. Yatışkın bir durumda çalışan
bu sistem için, aralık; su sıcaklığının yük ısı değiştiricisinden artışı aynıdır, soğutma
kulesinden ve ısı değiştiricisindeki akış oranının aynı olmalarını sağlar. Buna göre, aralık;
yüklenmiş ısı ve su akımı oranıyla belirlenir, soğutma kulesinin boyutundan veya ısı yeteneği
ile değil.

Şekil 1.3 Karşı akışlı soğutma kulesinde hava ile suyun sıcaklıkla ilişkisi

Çıkan su sıcaklığı ve giren hava yaş termometre sıcaklığı arasındaki fark (B-C, Şekil
1.3) yaş termometre sıcaklığına yaklaşım ya da soğutma kulenin yaklaşımıdır. Yaklaşım
soğutma kulesinin fonksiyonudur ve büyük soğutma kuleleri daha yakın yaklaşımlar (daha
soğuk çıkan su) üretir "verilen ısı yükü, akış oranı ve giren havalandırma için". Böylece,
ısının transfer edildiği sıcaklık düzeyi soğutma kulesinin ısı yeteneği ve giren hava yaş
termometre sıcaklığı ile belirlenirken, soğutma kulesi tarafından atmosfere taşınan ısı miktarı,
her zaman kuledeki yüklü ısıya eşittir
 Soğutma kulesinin ısı performansı giren hava yaş termometre sıcaklığına bağlıdır. Giren
havanın kuru termometre sıcaklığı ve bağıl nem, mekanik taslak soğutma kulelerinin ısı
performansı üzerinde önemsiz bir etkiye sahiptir, ama soğutma kulesi içindeki su buharlaşma
oranını etkiler. Soğutma kulesinden geçen havanın psikrometrik: (nem ölçme) analizi, bu
etkiyi açıklar (Şekil 1.5). Hava, çevre durumuna göre A noktasına girer, ısıyı ve kütleyi (nem)
sudan emer ve B noktasından doymuş durumda ortaya çıkar (çok hafif yüklerde, boşaltılan
hava doymayabilir) sudan havaya transfer edilen ısı miktarı, giriş ve çıkış durumları
arasındaki hava entalpisindeki farkla orantılıdır (hB-hA). Sabit enta1pi çizgisinin, sabit yaş
termometre sıcaklık çizgilerine karşılığından dolayı, hava entalpisindeki değişim, havanın yaş
termometre sıcaklığındaki değişim tarafından belirlenebilir.

Şekil 1.5’te AB vektörüyle gösterilen havanın ısınması, su soğutulurken hava tarafından

emilen ısının hissedilebilir kısmını gösteren AC bileşenine ve ısının gizli kısmını gösteren CB
bileşenine ayrılabilir. Eğer giren hava, aynı yaş termometre sıcaklığında fakat daha yüksek
kuru termometre sıcaklığında D noktasına dönüştürülürse, DB vektörüyle gösterilen toplam
ısı transferi aynı kalır, fakat hissedilebilir ve gizli bileşen derecede değişir. Su, ısı ve küt1eyi
havaya bıraktığı sırada EB gizli ısıyı gösterirken, DE hissedilebilir hava soğumasını gösterir.
Böylece, aynı su-soğutma yükü için, gizli ısı transferinin, hissedilebilir ısı transferine oranı,
önemli derecede değişebilir.

Gizli ısının, hissedilebilir ısıya oranı, soğutma kulesinin su kullanımının analizinde

önemlidir. Kütle transfer (buharlaşma) sadece gizli ısı transferinde meydana gelir ve
buharlaşma özel nemdeki değişikliğe orantılıdır. Çünkü giren hava kuru, termometre sıcaklığı
ya da bağıl nem, gizli ısının, hissedilebilir ısı transferi oranını etkiler, aynı zamanda
buharlaşma oranını da etkiler. Şekil 1.5'te, AB durumundaki (WB-WA) buharlaşma oranı, DB
durumundakinden (WB-WD) daha azdır. Çünkü gizli ısı transferi (kütle transferi) toplamın
küçük bir kısmını gösterir.

Tipik dizayn durumundaki buharlaşma, her 7oC su sıcaklık aralığı için, su akış oranının
yaklaşık % l' dir; ama çalışan bölümün üzerindeki ortalama buharlaşma oranı, dizayn
oranından daha azdır. Çünkü toplam ısı transferinin hissedilebilir bileşeni giren hava sıcaklığı
düştükçe artar.
 Buharlaşmadan kaynaklanan su kaybına ek olarak, boşalan havaya, sıvı taşınımından ve
kalan su kalitesindeki düşmeden dolayı da kayıplar ortaya çıkar. Bu iki etkenden bölümün
ilerisinde söz edilmiştir.

1.1.1.3 Kule Dizayn Durumları

Genelde su soğutma kuleleri en sıcak yaz günlerine ait meteorolojik veriler göz önünde
bulundurularak tasarlanırlar.
Gerekli bilgiler:

� Toplam soğutulacak su miktarı (m³/h) ve/veya kapasite (kcal/h, kW)

� Soğutma kulesi giriş suyu sıcaklığı (°C)

� Soğutma kulesi çıkış suyu sıcaklığı (°C)

� Bölgeye ait yaş termometre değeri (°C)

Yardımcı bilgiler:

� Sirkülasyon suyunun kalitesi

� Bölgeye ait kuru termometre değeri (°C)

� Bölgeye ait nem oranı verileri (%)

� Deniz seviyesine göre yükseklik (m)

� Soğutma suyunun kullanıldığı tesis

Yaş Termometre Değeri: Soğutmanın sağlanmasında en belirleyici olan etken yaş

termometre sıcaklığıdır. Bu değer bölgelere göre farklılık gösterir. Kulenizin kurulacağı
bölgeye ait yaş termometre değerini belirlemek için çeşitli tablo veya haritaları
kullanabilirsiniz.
Not: Şekil 1.4’te belirtilen Yaş Termometre sıcaklık değerleri şehir merkezi için
belirlenmiş değerlerdir. İlçelerde farklı değerler geçerli olabilir.
 Şekil 1.4 İllere Göre Yaş Termometre Değerleri

Şekil 1.5 Soğutma kulesindeki havanın psikometrik analizi

Giren hava kuru termometre sıcaklığı; herhangi bir buharlaştırıcı tipte soğutma
kulesinden buharlaştıran su miktarını etkiler. Hiperbolik kulelerden geçen hava akımını da
etkiler ve doğrudan kuru durumda çalışan herhangi dolaylı-temas soğutma kulesi bileşeninde
ısı yeteneği kurar. Parametrelerdeki değişikliklerle bağlantılı olan kule performansındaki
değişiklikler Performans Eğrileri hakkındaki bölümde açıklanmaktadır.
 Havalandırma uygulamaları için kullanılan soğutma kulesinin ısı yeteneği, buharlaştırıcı
soğutmanın kW başına 1.25 kW ısı dağılımına dayanan geçerli kapasitede ifade edilebilir.
Geçerli soğutma kapasitesi 25.6oC giren hava yaş termometre sıcaklığında, 35oC'den
29.4°C'ye kadar suyun 54 mL soğuması olarak tanım1anır. Bu durumlarda, soğutma kulesi,
buharlaştırıcı kapasitenin kW’ı için 1.25 kW'yı reddeder. Bu tarihsel tüketim, tipik
havalandırma durumlarında, buharlaştırıcı da toplanan ısının her kW için, soğutma kulesinin,
ek olarak 0.25 kW kompresör (sıkıştırıcı) ısı dağıtması gerektiği varsayımına dayanır. Özel
uygulamalar için geçerli kapasite oranları kullanılmaz ve kulenin ısı performans yeteneği
genellikle özel çalışma sıcaklığı durumlarındaki bir su akım oranı olarak ifade edilir. (Giren
su sıcaklığı, çıkan su sıcaklığı, giren hava yaş termometre sıcaklığı).

1.1.2 SOĞUTMA KULESİ TİPLERİ

2 temel buharlaştırıcı soğutma aracı tipi kullanılır. Bunlardan birincisi, doğrudan temas
veya açık soğutma kulesi (Şekil 1.6'e bakın) suyu doğrudan soğutma atmosferine verir,
böylece kaynak ısı yükünü doğrudan havaya transfer eder. 2.tip soğutma kulesi, genellikle
kapalı devre soğutma kulesi olarak adlandırılır ve ısınan akışkan ve atmosfer arasındaki
dolaylı teması içerir (Şekil 1.7).
Doğrudan temas araçlarından en temeli, suyu herhangi bir ısı transfer aracı ya da
dolumu olmadan havaya çıkaran sprey-dolu kulelerdir. Bu araçta havaya çıkarılan su yüzeyi
miktarı, spreylerin verimliliğine bağlıdır ve temas zamanı su dağıtma sisteminin basıncına ve
yükselmesine bağlıdır.
 Şekil 1.6 Doğrudan temaslı ya da buharlaşmalı soğutma kulesi

Temas yüzeylerini arttırmak için, açığa çıkma zamanı gibi, bir ısı transfer aracı veya
dolgu hava yolunda su dağıtım sisteminin altına yerleştirilir. Kullanılan 2 tip dolgu çeşidi,
sıçratma tipi ve film tipi (Şekil 1.8) sıçratma tipi dolgu, düzenli sıralarla düzenlenmiş sıçratma
çubuklarının başarılı yükseltmeleriyle suyu basamak1andırmaya zorlayarak temas alanını ve
zamanı büyütür. Film tipi dolgu aynı etkiyi suyun ince bir tabakada, aralıklı tabakalar
üzerinden akmasını sağlayarak yaratır (Prensip olarak dikey yerleştirilmiş polinivil klorür
(PVC))
Şekil 1.7 Temas olmayan ya da kapalı buharlaşmalı soğutma kulesi
 Şekil 1.8 Film tipi dolgu

Bu 2 tip dolgu çeşidi hem karşıt akışlı hem çapraz akışlı kulelere uygulanabilir. Tipik
olarak havalandırma ve soğutmalarda rastlanan ısı performans düzeyleri için, film tipi dolgulu
kule genellikle daha yoğundur ve sıkıdır. Ama sıçratma tipi dolgu, başlangıçtaki hava suya
karşı daha az duyarlıdır ve özellikle biçimlenmesinin yanında, daha geniş aralıklı film tipi
dolgular biyolojik kirlerle, yığınlarla ve birikintilerle tıkanabilen uygulamalar için tercih
edilir.

Dolaylı temas (kapalı devre) soğutma kuleleri 2 akışkan devre içerir:

1. Bobin demeti tüplerini aşarken suyun atmosfere açıldığı bir dış devre

2. Soğutulan akışkanın bobin demeti tüplerinin içinde dolaştığı bir iç devre.

Çalışmada, ısı; iç akışkan devreden bobin tüp duvarlarından, dış su devresine, daha
sonra da ısı ve kütle transferiyle atmosferik havaya çıkar. İç akışkan devre hiçbir zaman
atmosferle temas etmediği için, bu birim sudan başka akışkanları soğutmak ve/veya ilk
soğutma devresinin havayla gelen kir ve yabancı maddelerle tıkanmasını önlemek için
kullanılabilir.

Alternatif bir kapalı-devre soğutma (Şekil 1.9), bobindeki ısı alış-verişini arttırmak için
soğutma kulesi dolgusu içerir. Bu birimde, bir hava akımı bobin üzerinden tekrar dolaşan suya
paralel akar ve pervanede yatay olarak ortaya çıkar. Tekrar dolaşan su daha sonra yeniden
bobin üzerine gelmeden önce, ikinci bir hava akımı ile daha çok soğutulduğu soğutma kulesi
dolgu üzerinden çıkar.

Şekil 1.9 Akışkan dolanımlı ve dolgulu soğutma kulesi

1.1.2.1 Doğrudan Temas Soğutma kuleleri

Mekanik Olmayan-Taslak Kuleler: Spreyler tarafından emilen ya da hava
yoğunluğunda farklılık gösteren bu kuleler dolgu içermezler ve mekanik bir hava taşıma aracı
kullanmazlar. Su spreylerinin dikey (Şekil 1.10) ya da yatay (Şekil 1.11) emme etkisi, paralel
bir etki akış taslağındaki kuleden geçen hava akımını içerir.

Çünkü dikey sprey kuleleri için hava hızları (hem giren, hem çıkan) çok düşüktür, bu tür
kuleler ters rüzgâr etkilerine duyarlıdır, bundan dolayı normal olarak çalışma sıcaklıklarının
sisteme kritik olmadığı zaman düşük maliyetli gereksinimleri karşılamak için kullanılır. Bazı
yatay sprey kuleleri (Şekil 1.11) büyük hava miktarları yaratmak ve hava/su temasım
geliştirmek için yüksek basınç spreyleri kullanırlar. Çok hızlı ya da aşamalı pompalama
sistemleri normalde, azaltılmış yük ve çevre şartlarının süreçlerinde enerji kullanımını
azaltmak için önerilir.

Şekil 1.10 Düşey sprey kuleler

Şekil 1.11 Yatay sprey kuleler

Şekil 1.12 Hiperbolik kule
Şekil 1.13 Geleneksel mekanik taslak kuleler
 Şekil 1.14 Cebri itişli soğutma kulesi

Baca (Hiperbolik) Kuleler: Öncelikli olarak büyük güç gereksinimlerinde kullanıldı,

ama daha genel ilgi alanı olabilir (Şekil 1.12). Isı transfer biçimi karşıt-akışlı, çapraz akışlı ya
da paralel akışlı olabilir. Hava; hafif nemli, baca ve dış atmosfer arasında meydana gelen hava
yoğunluğu farklılıklarıyla kuleden geçer. Dolgu, sıçratma ya da film tipinde olabilir.

Bu yüksek ilk maliyet ürünlerinin ilk gerekçeleri, yardımcı güç gereksinimlerindeki

azalmadan (pervane enerjisinin çıkarılması), azalmış özellik alanlarından ve yeniden
dolaşımın ve/veya buhar girişiminin elenmesinden gelir. Baca, yapısında kullanılan maddeler
başlangıçta çelik pekiştirilmiş betondu, önceki, kereste yapılarda boyut kısıtlamaları vardı.

Mekanik Taslak Kuleler: Şekil 1.13; 5 farklı mekanik taslak kule dizaynları gösterir.
Pervaneler, giriş hava kenarında (zorlamalı-taslak) veya çıkış hava kenarında (yapay taslak)
olabilir. Pervane ya da vantilatörlerine ve enerji kullanımı gereksinimlerine bağlıdır. Hava
yukarı (karşıt akışlı ısı transferi) ya da yatay (çapraz akış ısı transferi) akarken, su aşağı akar.
Hava girişi kulenin 1.2.3 veya tüm 4 kenarlarından olabilir. 4 kombinasyonun hepsi
(zorlanmış taslak karşıt akış, yapay taslak karşıt akış, zorlanmış taslak çapraz akış ve yapay
taslak -çapraz akış) farklı boyutlarda üretildi.
 Kuleler tipik olarak, bütün kulenin ya da birkaç büyük bileşenin fabrika montajı olduğu
ve bölgeye kurma işlemi için gönderildiği fabrika montajlı (Şekil 1.14) veya kulenin tamamı
ile bölgede yapılandırıldığı alan kuruluşlu (Şekil 1.15) olarak sınıflandırılabilir.

Çoğu fabrika montajlı kuleler genellikle çinko kaplı çelik olarak metal yapıdadır. Diğer
yapılar paslanmaz çelik ve cam elyaf pekiştirilmiş plastik kuleler ve bileşenler içerir. Alan
kuruluşlu kuleler, baskın olarak koruyucu madde ile işlenmiş Douglas ağacı ve Selvi
ağacından, özel bileşenler ve durum maddeleri için kullanılan cam elyaf ile çerçevelenir.
Kereste kesimi ve soğutma kulesi suyunu süzen ahşap koruyucular ile ilgili çevresel sorunları
cam elyaf pekiştirilmiş yapısal çerçeveleri olan soğutma kulelerinin artan sayısını
yükseltmiştir. Alan kuruluşlu kulelerde çinkolaşmış çelik veya paslanmaz çelikten yapılabilir.
Tam kuleler veya bileşenler için kaplanmış metaller özellikle çelik kullanılır. Beton ve
seramik maddeler genellikle büyük kulelerde sınırlıdır.

Şekil 1.15 Çapraz akışlı mekanik soğutma kulesi

Hava ile soğutulmuş ısı değiştiricisi ile kombinasyon içerisinde olan alışılmış bir
mekanik taslak ünitesi içeren özel amaçlı kuleler yaş/kuru kulelerdir (Şekil 1.16). Bunlar,
buharlaşmanın azalması ya da suyun korunması için kullanılır. Soğutma kulelerinden
boşaltılan sıcak ve nemli bulutlar özel1ikle soğuk havada yoğundur. Bazı kurmalarda, bu
bulutların sınırlı azalması, yollardaki, köprülerdeki ve çevre binalardaki kısıtlı görünürlükten
kaçınmak için gerekir.

Şekil 1.16 Kuru-yaş soğuma kulesi

Bir buhar bulutu azaltma kulesi genellikle bağıl nemi azaltmak için çıkan havayı ölçen
hava ile soğutulmuş küçük bir bileşene sahiptir ve böylece kulenin sis-üretme potansiyelini
azaltır. Bir su koruma kulesi genellikle geniş bir hava ile soğutulmuş bileşene gereksinim
duyar, bunun sebebi su tüketiminde önemli tasarruflar sağlamak içindir. Bazı dizaynlar,
azaltılmış çevre sıcaklığı şartları boyunca, tamamı ile buharlaştırıcı olmayan hava ile
soğutulmuş ısı değiştiricileriyle ısı yüklerini taşıyabilir.

Kuru/yaş başka bir çeşidi buharlaştırma olarak ön soğutma/hava ile soğutma ısı
değiştiricisidir. Hava ile soğutma değiştiricisinin yaz performansını geliştirmek için adyabatik
bir doyurucu (hava ön soğutucu/nemlendirici) kullanır; böylece suyu korur (Şekil 1.17). 10–
20oC çevre koşullarının altında tam kuru çalışma beklenirken, buharlaştırıcı dolgu bölümleri
genellikle sadece özel yaz dönemlerinde çalışır. Bileşik su pompaları, düşük havza suyunu,
kapalı devre akışkan soğutucusuna ve buharlaştırma sıkılaştırıcı ürünlere benzer bir şekilde
adyabatik doyurucuların dağıtım sistemine dönüştürür.

1.1.2.2 Doğrudan Isı Reddinin Diğer Yolları

Havuzlar, Sprey Havuzlar, Sprey Motül (Kapsül) Havuzlar ve Kanallar
Isı, buharlaşma, radyasyon ve taşınım yoluyla suyun yüzeyinden dağılır. Toplama nehirleri ya
da havuzlar (yapay ya da doğal) bazen doğal hava akımları ve rüzgâr yoluyla ısıyı yaymak
için kullanılır. Bu sistem, genellikle gerçek olanın sınırlı olmadığı geniş yerlerde kullanılır.

Havuz yüzeyinin üzerindeki pompa-sprey sistemi, suyu küçük damlalarla püskürterek

ısı transferini arttırır. Böylece su yüzeyini genişletir ve hava ile yakın temasa geçirir. Isı
transferi büyük ölçüde buharlaştırıcı soğutmanın sonucudur. Sistem, dolaşan suyu havaya
püskürtmek için dal kollar ve püskürteçler kullanan boru düzenindedir. Havuz genel olarak
toplama havuzu olarak hareket eder. Sıcaklık kontrolleri, gerçek alan talepleri, yaş
termometre sıcaklığına sınırlı yaklaşım ve kışın çalışma zorlukları, sprey havuzu daha yoğun
ve daha kontrol edilebilir mekanik veya doğal taslak kuleleri anlamında belirler.

Denklem gibi deneysel olarak türeyen ilişkiler, soğutma havuzu oranını tahmin etmek
için kullanıldı. Ama rüzgâr hızındaki ve güneş radyasyonlarındaki değişimlerden dolayı,
güvenliğin önemli sınırları sonuca eklenmelidir.

A(0,0887 + 0,07815V )
WP = [Pw − Pa ] (1.1)
h fg
WP= Suyun buharlaşma oram, kg/s
A= Havuz yüzeyinin alanı, m2
V=Su yüzeyinin hava hızı, m/s
hfg= Su yüzeyinin sıcaklığında suyu buhara dönüştürmek için gereken gizli ısı,
KJ/kg
Pa= Çevre havanın çiğlenme noktası sıcaklığındaki doyurma buharı basıncı, kPa
Pw= Yüzey suyunun sıcaklığındaki doyurma buhar basıncı, kPa
 Şekil 1.17 Doygun hava-soğutma ısı değiştiricisi

1.1.2.3 Dolaylı Temas Kule Tipleri

Kanalı Devre Soğutma Kuleleri (Mekanik Taslak)

Karşıt-akışlı ve çapraz-akışlı düzenlemelerin ikisi de zorlanmış ve yapay pervane

düzenlerinde kullanılır. Boru şeklinde ısı değiştiricileri tipik olarak kıvrık demetlerdir,
genellikle serbest ağırlık iç drenajı için düzenlenir. Pompalar, suyu alçak toplama havzasından
yüksek dağıtım havzalarına ve spreylerine taşımak için üründe birleşiktir. İç bobinler birçok
maddeden üretilebilir ama çinko kaplı çelik ve bakır baskın olanlarıdır. Buharlaştırma
soğutucularına benzeyen kapalı devre soğutma kuleleri ısı pompa sistemlerinde ve vida
sıkıştırıcı yağ pompa sistemlerinde kullanılır.

Dolaylı temas kuleleri (Şekil 1.7) kapalı devre ısı değiştiricisi gerektirir (genellikle boru
şeklinde kıvrık bobin demetleri). Bu ısı değiştiricileri, soğutma kulesinin dolgusuna benzer
hava/su basamaklarına açılır. Bazı tipler, tamamlayıcı film ya da dış ısı değişim yüzey alanını
arttırmak için sıçratma dolgu bölümleri içerir (Şekil 1.8).

Bobin Odalı Kuleler (Mekanik Taslak)

Bobin odalı kuleleri genellikle ayrılmış bobin bölümlerinden oluşur

(havalandırılmamış). Bu bölümler soğutma kulesinin altında yer alır (Şekil 1.18). Karşıt akışlı
ve çapraz akışlı tipler zorlanmış ya da yapay pervane düzenlemeleriyle görülebilir. Kulenin
tabanında yer alan yeniden dağıtım su tepsisi, boru şeklindeki ısı değiştiricisi bobinlerine
ağırlık akışı ilk soğutulan suyu besler. Bu ünitelerin işlevleri, her zaman yardımcı dolgunun
gerekmesi hariç, kapalı devre akışkan soğutucuların işlevlerine benzer ve hava akımı sadece
kulenin dolgu alanlarından işlevlerine benzer ve hava akımı sadece kulenin dolgu alanlarından
geçer. Tipik olarak, bu üniteler alan kuruluşlu, çok pervaneli hücre kuleleri gibi düzenlenirler
ve öncelikli olarak endüstriyel proses soğutmalarında kullanılırlar.
 Şekil 1.18 Isı değiştiricili kuleler

1.1.3 YAPI MADDELERİ

Soğutma kulesinin yapılandırma malzemeleri genellikle aşındırıcı suya ve atmosferik
şartlara karşı direncine göre seçilir.

Ahşap (Tahta): Ahşap, donanım hariç geniş ölçüde tüm yapı için kullanıldı. Selvi ağacı
ve köknar ağacı, genellikle suyla gelen koruyucu kimyasalların fabrikasyon sonrası basınç
işleyişi ile, tipik olarak kromatlı bakır arsenik (CCA) veya asit bakır kromata (ACC) hakim
oldu. Bu mikrobisidal kimyasallar, termit gibi ahşap bozucu organizmaları önler.

Metaller: Çinko kaplı çelik küçük ve orta boyutlu yerleştirmeler için kullanılır.
Fabrikasyon daki sıcak çinkolama daha büyük kaynaklar, için kullanılır. Sıcak
çinkolama, kadmiyum ve çinko tepsileme donanım içi kullanılır. Pirinçler ve tunçlar özel
donanımlar, bağlantılar ve boru maddesi için seçilir. Paslanmaz çelik prensip olarak (302,403
ve 316) tabaka metal, sürücü şafi ve aşındırıcı atmosferler hariç donanımlar için kullanılır.
Dökme demir, taban dökümleri, pervane göbekleri, motor ve boru vana bileşenleri için genel
bir seçimdir. Poliüretanla kaplı metaller ve PVC özel bileşenler için kullanılır. 2 parçalı
epoksi bileşikleri ve epoksi tozu kaplamalar anahtar bileşenler ya da tüm soğutma kuleleri için
kullanılır.

Plastikler: Cam-elyaf pekiştirilmiş plastik (FRP) maddeler yapı, boru, pervane

silindirleri, pervane kanatları, yapısal bağıntı bileşenleri gibi bileşenler için kullanılır.
Poliprobilen ve akrilonitril butadien strin (AB) enjeksiyon şekilli bileşenler (dolgu çubuklar
ve akış delilleri gibi) için özelleştirilir. PVC çoğunlukla, dolgu, kubbe maddeleri eleyici
olarak kullanılır. Pekiştirilmiş plastik havan büyük boru sistemlerinde kullanılır.

Grafit Birleşikler: Grafit birleşik sürücü şaftları son zamanlarda soğutma kulelerinin
kurulmasında kullanılıyor. Bu şaftlar çeliğe/paslanmaz çelik şaftlarına güçlü, aşınma-dirençli
bir alternatif sunuyor.
Beton, Duvar ve Kiremit: Beton, alan kuruluşlu soğutma kulelerinin soğuk su
havzaları için özelleştirilir ve borulama, kaplama ve büyük kulelerin yapısal sistemlerinde
özellikle güç endüstrisinde kullanılır. Özel kiremitler ve duvarcılık estetik önemli olduğu
zaman kullanılır.

1.1.4 Kule Seçiminde Dikkat Edilmesi Gerekenler

Özel bir uygulama için uygun su soğutma aracını seçmek, soğutma görevini, ekonomiyi,
istenilen servisleri, çevresel durumları ve estetiği göz önünde bulundurmayı gerektirir. Bu
faktörlerin çoğu birbiriyle bağlantılıdır, ama bireysel olarak değerlendirilmeleri gerekir.

Çünkü su soğutma araçlarının çeşitleri gereken soğutma görevini karşılayabilir.

Yükseklik, uzunluk, genişlik, hava akımının hacmi pervane ve pompa enerji tüketimi, yapı
malzemeleri, su kalitesi ve elde edilebilirlik gibi şeyler son araç seçimini etkiler.

Hayat döngüsü maliyeti ve geri ödeme analizi. Bu işlemlerin her biri; aracı, toplam

sahiplenme, çalışma, bakım maliyetleri temelinde karşılaştırır.

İlk maliyet karşılaştırmaları aşağıdaki etkenleri göz önünde bulundurur.

1. Aracın kuruluş maliyeti

2. Havza iskeleti ve aralığın değeri

. Pompalar ve ana taşıyıcılar

 . Pompalar ve pervane motorlarına elektrik hatları

. Elektrik kontrolleri ve elektrik düğmesi

. Kuleye ve kuleden hava üfleme (Bazı dizaynlar daha çok giriş ve boşaltma
bağlantıları gerektirir, bundan dolayı maliyeti etkiler)

. Kule havzası, kuyu elekleri, akış üflemesi ve bütünleme hatları - eğer üretici
tarafından konulmamışsa.

. Kapatma ve kontrol vanaları, eğer üretici tarafından konulmamışsa

. Yürüme yolları, merdivenler, kuleye erişimi sağlamak

. Yangın koruma sistemi gibi şeyleri içeren diğer alt sistemlerle ara birim maliyetleri

Satın alma ve bakım maliyetleri değerlendirirken, aşağıdakiler göz önünde bulundurulan

temel şeylerdir.

. Sistem enerjisi maliyetleri (Pervaneler, pompalar) - yılda çalışma saati temelinde

. Talep ücretleri

. Beklenilen araç ömrü

. Bakım ve tamir maliyetleri

. Para maliyetleri

Diğer faktörler
1. Güvenlik özellikleri ve güvenlik kodları
2. Yapı kodlarına uygunluk
3. Genel dizayn ve yapıların katılığı
4. Aşınmanın yakın etkileri, ölçek ya da hizmet ömründe bozulma
5. Yedek parçaların elde edilebilirliği
6. Deneyim ve üreticilerin güvenilirliği
 7. Çeşitli yüklerde veya mevsimsel değişimler boyunca ekonomik çalışma için çalışma
esnekliği.

1.1.5 UYGULAMA

Bu bölüm önemli dizayn düşüncelerinin bazılarını açıklar ama soğutma kulesi

üreticilerine daha detaylı tavsiyeler için başvurulabilir.

1.1.5.1 Yerleştirme
Soğutma kulesi, serbest hava hareketli ve engellenmemiş hava kaynaklı açık bir alana
yerleştirildiğinde, yerleştirme normal olarak iyi bir kurma işlemine engel olmaz. Ama kuleler
genellikle içeriye, duvarlara karşı ya da ilişiktekilere yerleştirilir. Böyle durumlarda, aşağıdaki
faktörler düşünülmelidir.

1. Yeterli serbest ve engellenmemiş alan sağlanmalıdır. Böylece birimin çevresindeki

pervanelere yeteri hava kaynağı ve uygun servis sağlanabilir.

2. Kule boşaltım - havası tekrar dolaşımı arttıracak şekilde hiçbir türlü

saptırılmamalıdır. (Şekil 1.19) Tekrar dolaşım giren yaş termometre sıcaklığını arttırır ve
yüksek sıcak ve soğuk su sıcaklıklarına neden olur ve soğuk hava boyunca çalışma, emilen
hava alanlarının buzlanmasını arttırabilir. Havanın yeniden dolaşma ihtimali, özellikle çoklu
kule kuruluşlarında göz önünde bulundurulmalıdır.

Ek olarak, soğutma kuleleri, sıcak boşaltımı ve kimyasal ve/veya biyolojik atıklar içeren
sapmaların, kulenin hizmet ettiği binanın ya da yan binaların temiz hava emilimini
engellemesini önlemek için yerleştirilmelidir.

Soğutma kulesinin yeri genellikle aşağıdakilerden bir ya da daha çoğu ile belirlenir.

1. Yapısal destek gereksinimleri

2. Donanım kısıtlamaları

3. Yerel kodlar ve düzenler

4. Soğutma kulesine yardımcı servisleri getirme maliyeti ve

 5. Mimari rekabet edebilirlik.

Ses, sis ve sapma düşünceleri de plan aşamasında uygun yer seçimi için en iyi şekilde
ele alınır.

Şekil 1.19 Kule boşaltım havasının geri dönmesi

1.1.5.2 Borulama
Borulama düzeni standart ticari uygulamalara uygun boyutlarda olması gerekir. Bütün
boru düzenekleri genişleme ve daralmaya izin verecek biçimde dizayn edilmelidir. Eğer kule
birden fazla giriş bağlantısına sahipse, dengeleme vanaları her hücreye akışı dengelemek
üzere yerleştirilmelidir. Pozitif kapatma vanaları, eğer gerekliyse, servis için bireysel hücreleri
ayırmak amacıyla kullanılmalıdır.

2 ya da daha fazla kule çalıştırıldığı zaman, kule çubukları arasındaki bir eşitleme
çizgisi ünitelere ve ünitelerden borudaki dengesizlikleri giderir ve tıkanan delik ve süzgeçler
gibi engellerden doğan akış oranlarındaki değişimleri giderir. Tüm ısı değiştiricileri ve
mümkün olan bütün kule boru düzeni, durdurmadaki soğutma kulesinin taşmasını önlemek ve
çalıştığı süre boyunca yeterli pompa çalışmasını sağlamak için soğutma kulesindeki çalışan su
düzeyinin altına yerleştirilmelidir. Kule havzaları, çalışma boyunca, su emme hattına hava
girişini önlemek için uygun miktarda su taşımalıdır. Kule havza1arı, çalışmadaki yükselticiye
su dağıtım hatlarını doldurmak ve kulenin su süspansiyon gereksinimini karşılamak için
çalışma ve taşma düzeyleri yeterli yedek hacim de bulundurmalıdır.

1.1.5.3 Kapasite kontrolü

 Çoğu soğutma kuleleri, çevre yaş termometre sıcaklığında önemli değişimlere uğrar ve
normal çalışma süresince yükleme yapar. Bazı kapasite kontrol biçimleri belli yoğunlaştırıcı
sıcaklıkları ve proses durumlarını korumak için gerekebilir.

Şekil 1.20 Soğutma kulesinde hıza karşı fan gücü

Pervane dönüşü, soğutma kulelerinde kapasite kontrolünde en basit yöntemdir ve

genellikle çoklu ünite ya da çoklu hücre kurulularında kullanılır. Çıkış suyu sıcaklığının
kapalı kontrolünün gerekli olmadığı donmayan iklimlerde, pervane dönüşü yeterli ve pahalı
olmayan bir kapasite kontrol metodudur. Ama çok sık dönüşten kaynaklanan motor yorulması
bir sorundur.

Çift hız pervane motorları ya da pervane dönüşüyle bağlantı içinde olan ek düşük güç
yardımcı motorları, tek pervane dönüşüyle karşılaştırılan kapasite kontrolü adımlarının
sayısını ikiye katlar. Bu, fan dönüşüyle sadece bir aşamalı kapasite kontrolü sağlayan tek
pervaneli motor ünitelerinde kullanışlıdır. Çift hız pervane motorları genellikle öncelikli
kapasite kontrolü metodu olarak soğutma kulelerinde kullanılır ve azaltılmış yükte azaltılmış
enerji tüketiminin en avantajını sağlar.

Bütün pervaneleri aynı hızda çalıştırmak için bir sonrakini pervaneyi çalıştırmadan önce
tam bir hız çalıştırmaktan daha ekonomiktir. Şekil 1.20 soğutma kulesi gücünü hız yönünden
tek - hız, çift hız ve çeşitli hız pervane motorlarını karşılaştırır.

Körüklü pervane1erin boşaltımındaki ayarlama nemlendiricileri, enerji yönetimi gibi

soğutma kulesi kapasite kontrolünde kullanılır. Çoğu durumda, ayarlama nemlendiricileri iki
hız motorlarıyla bağlantılı kullanılır. Pervane motor hızı için sıklık ayarlama kontrolleri
önemli kapasite kontrolü ve enerji yönetimini sağlar. Otomatik, değişen çift pervanelerinin
yaptığı gibi, değişen sıklık (frekans) pervane sürücüleri ekonomiktir ve pervanenin ömrünü
uzattığı gibi önemli derecede enerji tasarrufu yapar. Ama kule üreticileri ve değişen sık1ık
sürücüsünün (UFD) hakkında tartışılması gereken özel konular vardır:

. Vantilatör sistemini kritik bir hızda çalıştırmaktan kaçınmaya özen gösterilmelidir.

Kule üreticisi hangi hızdan kaçınılması gerektiğini söyleyebilir.

. Bazı sürücüler, özellikle vuruş genişliği ayarlama (PLUM) sürücüleri, motorda

sorunlara neden olabilen, motorda aşırı voltaj yaratır. Bu yüksek voltajların büyüklüğü
kontrolör ve motor arasındaki kabloların uzunluğu ile önemli derecede artar, bundan dolayı
temel uzunluklar olabildiğince kısa tutulmalıdır. Özel motorlar, filtreler ya da diğer
doğrulayıcı ölçüler güvenilir çalışmayı sağlamak için gerekli olabilir.

. Değişen frekans sürücüleri tam dizayn pervane hızının % 25'inin altındaki bir hızda
çalıştırılmamalıdır. Bu önlem özellikle dişli hız azaltıcıları olan üniteler için doğrudur. Çünkü
düşük hızlar titreşime gürültüye ya da dişli sesine neden olabilir ve eğer dişli elektrik yağ
pompasıyla donatılmamışsa yağlama problemleri doğrulabilir.

Soğutma kulesinden hava akışına neden olmak için suyu içine katan soğutma kuleleri
kapasite kontrolü için çeşitli pompalama düzenlerine sahiptir. Serilerdeki çoklu pompalar ya
da çift hız pompalama kapasite kontrolü sağlar ve aynı zamanda enerji tüketimini azaltır.

Kapasite kontrolü için su geçişlerini ayarlama sadece soğutma kulesi üreticisi ile
görüşüldükten sonra kullanılmalıdır. Bu özellikle azaltılmış su akışının kule içindeki donmayı
artırdığı düşük çevre şartlarında önemlidir (Şekil 1.20).

1.1.5.4 Serbest Soğuma

Uygun donatılmış ve borulanmış sistem ile azaltılmış yükleme ve azaltılmış çevre
şartlan boyunca serbest soğutma için kule kullanmak enerji tüketimini önemli derecede
azaltır. Çünkü kulenin soğuk su sıcaklığı, yük ve çevre sıcaklığı düştükçe, düşer, sonunda su
sıcaklığı yükü doğrudan sunmak için yeterli düşüklükte olacaktır ve yoğun enerji
soğutucusunun kapanmasını sağlar. Şekil 1.21, Şekil 1.22 ve Şekil 1.23, üç adet serbest
soğutma metodunu gösterir, ama borulama, vanalama ve özel bir sistemin işleyişi için gerekli
olan kontrolleri göstermez.

Sistem operasyonunun serbest soğutma durumunun maksimum kullanımı, çevre

sıcaklığındaki düşüş, nem giderilmesi için olan ihtiyacı azalttığında ortaya çıkar. Bundan
dolayı, soğuk su devresindeki yüksek sıcaklıklar normal olarak serbest soğutma bölümünde
giderilir ve sistemin ısıtma soğutma dengesi için yararlıdır. Çoğu durumda, tipik olarak soğuk
su sıcaklıklarının 13oC'ye ya da çalışmanın serbest soğutma durumunda daha yükseğe
çıkmasına izin verilir. Bu, kule kullanımını arttırır ve sistem enerji tüketimini azaltır. Bazı
uygulamalar sabit bir soğuk su tedarik sıcaklığı gerektirir, bu serbest soğutma çalışma
saatlerini önemli ölçüde düşürür.

Dolaylı Serbest Soğutma: Bu tip soğutma soğutucu suyu ve soğuk su devrelerinin ayrı
tutar ve aşağıdaki şekilde uygulanabilir.

1. Buhar göçü sisteminde (Şekil 1.21), buharlaştırıcı ve soğutucu arasındaki geçişler,

soğutucu buhar akışının soğutucuya göçüne izin verir, kompresör çalışmadan buharlaştırıcıya
sıvı soğutucunun ağırlık akışını da sağlar. Bütün soğutma sistemleri bu düzenlemeye
uygulanamaz. Bazı durumlarda yardımcı pompalar soğutucu akışını ve bundan dolayı yük
yeteneğini arttırır.
 Şekil 1.21 Buharlaşmalı ve yoğuşmalı serbest soğuma

2. Sistemdeki ayrı bir ısı değiştiricisi (genellikle tepsi ve çerçeve tipi) ısının soğuk su
devresinden soğutucu su devresine, soğutucu sistemin geçişi ile transfer edilmesini sağlar.

Şekil 1.22 Yardımcı ısı değiştirici kullanarak soğutma

Şekil 1.23 Birbirine bağlı su dolaşımlı serbest soğuma

 Doğrudan Serbest Soğutma: Bu tip soğutma soğutucu su ve soğuk su devreleri
arasında bir bağıntıyı içerir bundan dolayı soğutma kulesi suyu doğrudan yüke hizmet eder
(Şekil 1.23). Bu durumda, soğuk su pompası normal olarak atlatılır, ki dizayn su akışı,
soğutma kulesi için korunabilsin. Doğrudan serbest soğutma sisteminin en önemli dezavantajı
çok kirli soğutucu suyun temiz soğuk su sisteminin kirlenmesine neden olmasıdır. Filtre
sistemleri bir kirlenmeyi azaltsa da, çoğu uzmanlar bunun bir sorun olarak görür. Kapalı devre
(dolaylı temas) soğutucu kulenin kullanımı ve kirlenme sorununu ortadan kaldırır. Yaz
boyunca kuleden gelen su soğutucuda kapalı bir döngüde dolaşır. Kış süresince kuledeki su
doğrudan soğuk su devresinde kapalı bir döngüde dolaşır.

1.1.5.5 Kışın Çalıştırmak

Bir soğutucu kulesi aşırı soğuk iklimlerde kullanıldığı zaman aşağıdaki dizayn ve
çalışma konulan gereklidir.

Açık Dolaştırılan Su

Soğuk iklimlerde çalışan doğrudan temas soğutma kuleleri uygun kapasite kontrol
metodu ile kışın kullanılabilir hale getirilir. Bu kapasite kontrolü, donma üzerindeki kuleden
çıkan su sıcaklığını korur. Ek olarak, soğuk hava boyunca, soğutma kulesinin düzenli
incelemeleri, bütün kontrollerin tam çalışmasını sağlamak amacıyla yapılmalıdır.

Yapay taslak pervane vantilatör kulelerinde, pervaneler hava emme alanlarının buzdan
çözülmesini sağlamak için periyodik olarak çalıştırılmalıdır. Zorlanmış taslak vantilatör
pervane kuleleri kapasite kontrol nemlendiricileriyle ve buzlanma olasılığını azaltmak için
değişen frekans sürücüleriyle donatılmalıdır. Zorlamalı taslak aracındaki nemli boşaltılan
havanın tekrar dolaşması hava giriş eleklerinde ve pervanelerinde buzlanmaya, sebep olabilir.
Elektriğin kesilmesini sağlayan titreşim düğmelerinin yerleştirilmesi, çalışan araç üzerindeki
buz1anmadan kaynaklanan zarar riskini düşürebilir.

Kapalı Dolaştırılan Su: Açık dolaştırma suyunda bahsedilenlere ek olarak başka

önlemlerde alınmalıdır. Kapalı devre akışkan soğutucusunun ısı değiştiricisinin içindeki
akışkanı korumak için sistem dizayn uygun olduğunda en iyi koruma şekli anti-freeze
çözeltisi kullanmaktır. Bu eğer mümkün değilse, tamamlayıcı ısı, ısı değiştiricisine
sağlanmalıdır ve gereken giriş ısısının miktarı konusunda üreticiyle görüşülmelidir.
 Soğutucuya ve soğutucudan açığa çıkan üf1eme yalıtılmalıdır. Aşırı soğuk hava
süresince güçteki bir bozulma durumunda, ısı değiştiricisi, acil boşaltma sistemi içermelidir.

Kuyu Suyu: Boşta bir kuledeki ya da kapalı devre akışkan soğutucusundaki kuyu suyu
için donma koruması çeşitli yollarla elde edilebilir. Kuyu suyunu korumanın iyi bir yolu
ısıtılmış bir alana yerleştirilen yardımcı kuyu tankı kullanmaktır. Eğer uzak bir kuyu pratik
değilse, yardımcı ısı, donmayı önlemek için kule kuyusuna tedarik edilmelidir. Yaygın
kaynaklar, daldırmalı elektrik ısıtıcıları bu hat ve sıcak su bobinleridir. Dizayn kış
sıcaklıklarında donmayı önlemek amacıyla tam ısı gereksinimleri hakkında kule üreticisiyle
görüşülmelidir.

Donmaya karşı duyarlı tüm açık su hatları elektrik teypleri ya da kablosuyla ve yalıtımla
korunmalıdır. Bu önlem, kule kapatıldığında içinde su olan hatların bütün kısımları ya da
bütün notlar için geçerlidir

1.1.5.6 Ses
Soğutma kuleleri ve diğer buharlaştırıcı soğutma araçları gibi dış araçların
yerleştirilmesinde ve seçiminde, ses önemli bir sorun haline gelmiştir. Çoğu topluluk,
dışarıdaki araçların ses seviyelerinin iznine kısıtlamalar getiren kanunlar getirmiştir. Böyle bir
yasa çıkmasa bile, kule yerleşimine yakın oturan veya yanında çalışan insanlar, eğer onların
çevresini rahatsız ediyorsa buna itiraz ederler. Çünkü ses probleminin gidermenin maliyeti,
soğutma kulesinin maliyetini aşabilir, ses, sistem dizaynının erken aşamalarında göz önünde
bulundurulmalıdır.

Verilen bir çevrede kule sesinin kabul edilebilirliğinin belirlemek için, ilk adım, ilgili
alan için bir gürültü kriteri belirlemektir. Bu, var olan ya da belirlenecek bir kod ya da alanda
yaşayanlar ya da çalışanlar için kabullenilebilecek tahmini bir ses düzeyi olabilir. İkinci adım,
kule tarafından çıkarılan sesin tahmin edilmesi ve kule yerleşiminin geometrisinin etkilerini
ve kulenin alana uzaklığını hesaplamaktır. Genellikle, kule üreticisi, bu tahmin için bir
gösterge olan özel bir ünite üzerine ses düzeyi bilgisi yerleştirebilir. Son olarak kuruluşun
kabul edilebilirliğini belirlemek için gürültü kriteri tahmin edilen kule sesiyle karşılaştırılır.
 Kuruluşun ses problemi yaratabileceği durumlarda, birçok potansiyel çözüm vardır.
Kuleyi, sese duyarlı alanlardan mümkün olduğu kadar uzağa kurmak iyidir. Çift hız pervane
motorları, kule ses seviyesini düşürmek amacıyla göz önünde bulundurulmalıdır. Ama
pervane motorları dönüşü en düşük düzeyde tutulmalıdır, çünkü sabit bir sesi, dalgalanan sese
göre daha kabul edilebilir.

Kritik durumlarda, etkili çözümler, kule ve sese duyarlı alan ya da kulenin akustik
işleyişi arasında bariyer duvarlarını içerebilir. Azaltıcılar özellikle kule için dizayn edilmiş
üreticilerden elde edilebilir.

1.1.5.7 Sapma
Su damlaları, kuleden geçerken hava akımında sürüklenir. Elekler bu suyun çoğunu
boşaltılan hava akımından ayırırken, belli bir miktar kuleden sapma olarak boşalır. Kuledeki
sapma kaybı oranı, kule biçiminin, elek dizaynının kuleden geçen hava akımının ve su
yükünün işlevidir. Genellikle verimli bir elek dizayn, su dolaşma oranının 0.002 ve %0.2
arasında sapma kaybına düşürür.

Çünkü sapmalar, bütünleme suyu mineralleri ve genellikle su kimyasalları içerir,

soğutma kuleleri park alanlarının, büyük pencereli alanların ve paslanmaya karşı duyarlı
mimari yüzeylerin çevresine yerleştirilmemelidir.

1.1.5.8 Sislenme (Soğutma Kulesi Bulutu)

Soğutma havasından çıkan sıcak hava özellikle duyurulur. Belli çalışma koşulları
altında, kuleyi saran çevre havası kuleden çıkan hava akımındaki nemin hepsini ememez ve
bunlar sis haline gelir.

Sislenme, psikometrik tablo üzerinde kule giriş hava şartlarından, boşaltılan şartları
gösteren bir noktaya kadar düz bir çizgi çizerek tahmin edilebilir (Şekil 1.24). Doygunluk
eğrisini kesen bir çizgi süslenme türeyişini gösterir. Doygunluk eğrisinin soluna doğru
kesişme alanı büyüdükçe, bulutlanma daha yoğun olur. Sis direnci (kararlılığı) sisin orijinal
yoğunluğuna ve sisi dağıtan çevre havası ile mekanik ve taşınım karışımının derecesine
bağlıdır.

Sislenmeye azaltma ve önleme metotları, kule atıklarının doğal gaz veya buhar
bobinleriyle ısıtma, çöktürücüler yerleştirme, kule atıklarının kimyasal spreylenmesi gibi
birçok şekilde olabilir. Ama bu tür çözümler genellikle yüksek maliyetlidir ve her zaman
etkili değildir.

Büyük, alan kuruluşlu yerleştirmelerde, kulenin normal buharlaştırıcı kısmı ile kanatlı
tüp kuru yüzey ısı değiştiricisini bağlayan yaş kuru soğutma kuleleri kombinasyonu sis
kontrolü için daha pratik bir yöntemdir. Bu tür ünitelerde, buharlaştırma bölümünden çıkan
doygun hava, kuleden çıkan alt doygun bir hava karışımı üretmek için kule içinde sıcak ve
kuru hava ile karışır.

Genellikle, kule sislenmesine en pratik çözüm, görülebilen bulutların reddedilebilecek

olmadığı kule yerleştirmektir. Buna göre, soğutma kulesi alanlarını seçerken, potansiyel
sislenmeyi ve büyük pencereli olanlar ya da trafik alanları gibi kule çevresindeki alanlar göz
önünde bulundurulmalıdır.

Şekil 1.24 Psikometri diyagramından sislenme tahmini

1.1.5.9 Bakım
Genellikle kule üreticisi, özel ünite parça listeleri gibi aralıklar ve işlemler için öneriler
içeren çalıştırma ve bakım kitapçıkları çıkarır. Bu öneriler, soğutma kulesi için bakım
programı formüle ederken takip edilmelidir. Bu tür öneriler olmadığı zaman Tablo l.1' deki
servis şeması, operatöre uygun bir inceleme ve bakım programı yapmasında rehberlik
edebilir.

Verimli çalıştırma ve soğutma kulesinin ısı performansı sadece mekanik bakıma değil,
temizliğe de bağlıdır. Buna göre, soğutma kulesi sahipleri, aşağıdakileri bakım programlarının
temel kısmı olarak düşünmelidir.
1. İyi bir durumda olmasını sağlamak için, mekanik aracın, dolgunun ve hem sıcak hem
soğuk su havzalarının periyodik incelemeleri.

2. Islak yüzeylerin periyodik temizliği ve periyodik boşaltımların, biyolojik

organizmaların birikimini önlemek için

3. Kabul edilen endüstri uygulamasına uygun olan, biyolojik kontrol ve aşınma için
dolaştırılan suyun uygun işleyişi.

4. Çalıştırma ve bakım fonksiyonlarının sistematik dokümanları

İncelemeler

Aşağıdaki resmi olmayan bir incelemede günlük olarak kontrol edilmelidir. Dikkat
gerektiren alanlar, kategori ayrımlarının alanların birbirine bağlı olmasından dolayı belirsiz
olmasına rağmen durulaştırmak üzere gruplandırıldı.

Performans

En iyi performans ve güvenlik, dizayn yeteneğindeki her bir bileşenin çalışmasına

bağlıdır. Örneğin tek bloklu bir süzgeç bütün sistemin kapasitesini ve verimliliğini etkiler.
Operatörler performanstaki herhangi bir bozulma ya karşı dikkatli olmalıdırlar. Çünkü bu
genellikle problemin ilk işaretidir ve küçük problemlerin büyümeden giderilmesi önemlidir.
Her araç parçasının özel bilgisini elde etmek için araç üreticisine başvurun (hem bakım hem
de teknik özellikler için) ve çabuk referanslar için el kitapçıkları bulundurun.
 Tablo 1.1 Tipik denetim ve bakım çizelgesi

KORUYUCU KAPLAMA

KONTROL VANALARI
SOĞUK SU HAVUZU

YAPI ELEMANLARI

HAVA DEĞERLERİ
DAMLA TUTUCU

EMME BÖLMESİ
DAĞITICILAR
TAHRİK MİLİ
REDÜKTÖR

KAÇAKLAR
FAN MİLİ
V-KAYIŞI
MOTOR

DOLGU
FAN

Tıkanmaları gözden geçirme H H H H

Gürültü ve titreşimlerin kontrolü G G G G S
Vidaların kontrolü Y Y Y Y Y
Yağlama Ç Ç Y
Yağ değerlerini kaydetme Y
Yağ seviyesi H
Su ve pislik içindeki yağ A
Yağ değişimi Y
Gerilim ayarları A
Su seviyesi kontrolü H H
Akış oranı kontrolü A
Sızıntı kontrolü Y Y Y
Genel kontrol Y A S S S Y S S Y
Cıvatalardaki sıkışma ve
gevşeme Y Y Y Y Y S İ
Temizlik İ Y İ İ İ İ Y İ İ İ H
Boyama İ İ İ İ İ İ İ
Tamamen açıp kapatma Y
Menfezlerin kontrolü A
G-Günlük; H-Haftalık; A-Aylık; Ç-Çeyrek sene; Y-Yarım senelik; S-Senelik; İ-İstendiği vakit

Bütün su ve soğutma sıcaklıklarını, pompa basınçların dış şartları ve basınç düşüşlerini

(farklı basınç), ısı değiştiricilerini ve filtre gereçlerini kontrol ve kayıt edin. Bu yakıt
operatörün araç çeşitli yük şartlarında çalışırken aracı tanımasına yardımcı olur ve akış
oranlarının, araç verimliliğini, hızlandırma teşhis işlemlerini hesaplamada kullanılabilen kalıcı
bir kayıt sağlar ve sistemden en yüksek performans elde etmek için su işleyiş düzenini ve
bakımı düzenler.

Tepsi ısı değiştiricileri kullanan su kenarı tutumlayıcılar (idareli kullanmak:) olan

üniteler için sıcaklık ve basınç değişimlerini günlük olarak kontrol edin.

Büyük Mekanik Parçalar

Kule incelemeleri süresince pompalardan, motorlardan, pervanelerden ya da diğer

mekanik araçlardan gelen herhangi garip bir gürültü ve titreşime karşı dikkatli olun. Bu
genellikle mekanik problemin ilk işaretidir. Araçlarım tamamıyla tanıyan operatörleri garip
durumları fark etmekte çok az problem yaşarlar. Pompalardan gelen çökme seslerini de
dinleyin çünkü bu tıkanmış süzgeçlere işaret olabilir.

Kule pervanesini ve sürücü sistemini, hızlandırıcı durumunu, yağı ve yağ sızıntılarını ve

fark edilebilen titreşimleri kontrol edin. Aşırı titreşim kuleyi çok hızlı bir şeklide bozabilir.

En az her hafta bir kez pervane çalışmasını gözlemleyin. Eğer bir pervane ciddi bir
probleme sahipse, çalıştırmayın ve uzman asistanı arayın.

" Pervane ve sürücü sistemleri profesyonel olarak, dinamik denge sıralama ve titreşim,
ne zaman pervanede tamir yapılsa ya da garip gürü1tüler ve titreşimler varsa kontrol
edilmelidir. Bu gereçlerin en az 3 yılda bir kontrollerinin yapılması gerekir. Titreşim
düğmeleri uygun bir çalışma için en az yılda bir kere kontrol edilmelidir.

Aşırı dönüşü önlemek ve soğutucu için en ekonomik sıcaklığı sağlamak için fan
termostatının periyodik olarak kalibrasyon değerlendirmesi yapılır.
 Kule Yapısı

Kule yapısını, su ve yağ sızıntılarını kontrol edin. Kubbeleri, dolguyu ve sapma

eleklerini inceleyin. Gerektikçe 7- 10 MPa su kullanarak temizleyin ve kırılgan dolgunun ve
elek bileşenlerinin zarar görmemesine dikkat edin.

Aşın sapmaya (su taşması) karşı dikkatli olun ve gereken önlemleri alın. Sapma,
soğutma kulesine ve buharlaştırıcı yoğunlaştırıcılara Legionella yayılımının bir aracıdır.
Bozulmuş sapma elekleri değiştirilmelidir. Çoğu eski kuleler, asbest içeren sapma eleklerine
sahiptir. Birleşik Devletlerde, bozulmuş asbest tip elekler kural olarak, toz haline gelebilen
maddeden dizayn edilir ve çevre Koruma Ajansı (EPA) ve Mesleki Güvenlik ve Sağlık
Bakanlığı (OSHA) tarafından onaylanır.

Kule havuzunu yapısal öğeleri ve destekleri hızlandırıcıları, güvenlik raylarını ve

aşınma ya da diğer bozulmalar ve gerekli tamirler için basamaklan kontrol edin. Bozulmuş
kule parçalarını değiştirin.

Su Dağıtım ve Kalitesi

Sıcak su dağıtım sistemini ve tıkanan püskürteçleri sık sık kontrol edin. Su dağıtımı
sistem oranlı akışta olduğunda bile dengelenmeli ve periyodik olarak yeniden kontrol
edilmeli. Açık dağıtım tepsileri olan kuleler, kapaklardan yararlanırlar, çünkü bu algal
gelişimini geciktirir.

Kuyu suyu seviyesi, üreticinin belirttiği normal çalışma düzeyinde olmalıdır. Seviye
çoğu katıyı dışarı atacak kadar yüksek olmalıdır, bu suyun kalitesini arttırır.

Kule suyu temiz olmalıdır ve yüzeyde yağlı tabaka, aşın köpüklenme olmamalıdır. Yağ,
soğutma kulesi, yoğunlaştırıcı ve diğer ısı değiştiricileri içindeki ısı transferini engeller ve
kule suyunda bulunmamalıdır. Köpük, bakterileri besleyen fazla organik maddeler içerebilir.
Böyle bir durumda karşılaştığınızda, problem düzeltecek olan su işleyiş uzmanıyla görüşün.

Aşınma, birikmiş atıklar ve fazla. algae için soğuk su havuzunu birçok yerde kontrol
edin, çünkü tortular ve aşınma düzgün dağıtılmayabilir. Aşınma, mikrobiyolojik faaliyetler
genellikle tortuların altında ortaya çıkar. Kule çıkış süzgeçleri yerinde olmalı ve
tıkanmamalıdır.

Sistemdeki süzgeçleri göz ardı etmeyin. Ortalama kuruluşlarda, süzgeçler belki de en

çok ihmal edilen tek parçadır. Süzgeçler incelenmeli ve gerekirse kule her temizlendiğinde
süzgeçlerde temizlenmelidir. Bilgisayar soğutma üniteleri ve boşaltma hatları gibi yardımcı
araçlarda kullanılan küçük süzgeçlere özen gösterin.

Doğrudan serbest soğutma kullanan sistemlerdeki soğuk su yükselticilerini sık sık

kontrol edin. Sistemdeki bütün vanaları periyodik olarak açıp, kapatarak kontrol edin.

Su tutumlayıcıları olan sistemler için, iyi su kalitesini korumak, ısı değiştiricisinin ya da

soğuk su sisteminin kirlenmesini önlemek bakımından önemlidir.

Donma altındaki sıcaklıkları beklemeden önce, dondurma sistemleri gereken tamiri

yapmak ve gerekli parçaları elde etmek için zaman kazanmak amacıyla kontrol edin ve
çalıştırın. Kule tortu1arımn, daldırmalı elektrik ısıtıcı elementlerinin etrafında
toplanmamasına dikkat edin. Çünkü bu elementlerin çok hızlı bir şekilde bozulmasına yol
açar.

Kum filtrelerinin iyi durumda olmasına dikkat edin ve kanal araç yatağını en az 3 ayda
bir inceleyin. Eğer kanallaşma bulunursa, aracı mümkün olduğu kadar çabuk değiştirin ya da
temizleyin. Aracı çıkarırken boşaltım altındaki parçayı temizlemeyi unutmayın. Eğer aracı
değiştiriyorsanız, sadece soğutma kuleleri için özelleştirilmiş olanı kullanın. Soğutma kuleleri
ve buharlaştırma yoğunlaştırıcıları için dizayn edilmiş filtrelerde yüzme havuzu filtre kumu
kullanmayın.

Vantilatör ayırıcıları nadir olarak servis gerektirir. Uygun akış oranın, basınç düşüşünü
ve boşaltım çalışmasını kontrol edin.

Torba ve kartuş filtreleri gerektiğinde değiştirin. Eğer kirliyse kuleyi temizleyin.

Temizlik

Kuleler mükemmel hava temizleyicileridir ve belli bir yerdeki su kalitesi hemen

çevredeki havayı yansıtır. 1000 saat çalışan 700 kW'lik bir soğutma kulesi, hava ile gelen toz
taneciklerin ve bütünleme su kaynağının 270 kg üstünü sindirebilir. Anayollara ve yapı
alanlarına yakınlık, hava kirliliği ve çalıştırma saatleri kuledeki toprak birikiminin
etkenleridir. Isı performansını arttıran soğutma kulelerindeki dizayn gelişimleri aynı zamanda
yıkama yeteneğini de arttırır. Üreticiler tarafından yapılan temizleme şemaları içeren öneriler,
bundan dolayı tek rehber olarak düşünülür. Temizlikleriyle gerçek sıklığı, dikkati bir gözlem
ve sistem tarihindeki her bir yerleşim de belirlenmelidir. Kum filtrelerinin torba filtrelerin,
vantilatör ayırıcılarının, su işleyiş programlarının ve bunun gibilerin fiziksel temizliğin yerini
almasını beklemeyin. Bunlar su kalitesini arttırmak için dizayn edilmiştir ve bundan dolayı
temizlikler arasındaki zaman aralığını arttırır. Düzenli temizliklerin su işleyişi ile yer
değiştirmesi beklenmemelidir.

Kulelerin görünür şekilde kirlenmesine izin verilmemelidir. Bunun yerine, tortuların ve

görünebilen biyolojik aktivitelerin temizlikler arasındaki su işleyişi tarafından kolayca kontrol
edilebilen sıklıkta temizlenmelidir. Kule, sistem kapatılmadan kolayca gözlenebilen
yoğunlaştırıcı döngüsündeki tek bileşendir, bundan dolayı tüm sistem durumunun ve
temizliğinin bir içeriği olarak düşünülmelidir.

Su işleyişinin birikmiş tortuların altındaki metal ya da ahşap parçalar gibi ulaşamadığı

yüzeyleri temizlemesi beklenmemelidir. Biositler düzenli bir temizleme programıyla
yönetilmedikçe etkili olmazlar. Zayıf bakımlı sistemler biosit üzerinde daha büyük bir talep
yaratır. Çünkü organik çökeltiler biositi nötrleştirir ve bakterileri kimyasallardan koruma
eğilimindedir, böylece mikrobiyolojik nüfusları kontrol altında tutmak için daha yüksek ve sık
dozlar gerektirir. Yükseltgen bir biositin yüksek konsantrasyonları aşınmaya neden olabilir.
Kuleyi temiz tutmak mikrobiyolojik organizmaların beslenmesini azaltır.

Uygun temizleme işlemleri bütün kuleyi içerir, bunlar sadece soğuk su havuzu değil
aynı zamanda dağıtım sistemi, süzgeçler, elekler, pervane ve pervane silindirleri ve
kubbelerdir. Su işleyişi uzmanına temiz1eme konusunda başvurulmalıdır.

Birleşik Devletlerde, personelin yüksek etkili tanecikli hava tipi gaz maskeleri, eldiven,
gözlük ve milli mesleki Güvenlik ve Sağlık Enstitüsü tarafından onaylanan diğer giysileri
giymeleri önerilir. Eğer temizleme işlemleri yüksek basınçlı su hava ve buhar ya da yaş/kuru
vakum aracının kullanımım içeriyorsa bunlar gerçekten gereklidir. Herhangi bir kimyasal
kullanılıyorsa, bunlar kimyasal tedarikçiden elde edilebilecek madde güvenlik bilgi
tabakalarına göre ele alınmalıdır.

Soğuk (Dondurucu) Havada Çalıştırma

Böyle havalarda çalıştırma süresince kule daha sık, tercihen günlük olarak dolgu
kubbeler, fanlar üzerindeki buzlanma için incelenmelidir. Bu özellikle sistem, kule dizayn
parametrelerinin dışında çalıştırıldığında gereklidir. (Ana sistem kapatıldığında ve sadece
yardımcı üniteler çalıştırıldığında) Pervane ve sürücü sistemlerin üzerindeki buz tehlikelidir
ve pervaneyi bozabilir. Dolgu üzerindeki hafif buzlanma tehlikeli değildir, fakat birikmesine
izin verilirse zarara neden olabilir.

Hem soğuk sıcaklıklarda çalıştırma hem de kısa zaman dilimleri için pervane yönünün
tersine çevrilmesi gibi buzların çözülmesi için üreticinin önerdiği metotları takip edin.
Daldırmalı ısıtıcılar ve bütünleme çizgileri üzerindeki ısı geçirici teyp gibi soğutma
araçlarının çalışmasını izleyin. Kapalı vanalar, yanlış sıcaklık ayarlan gibi donmaya karşı
korunmayı engelleyecek durumları kontrol edin.

Üreticilerin Yardımı

Araç üreticileri, araçların verimli çalışması konusunda teknik yayınlar ve yardımlar,

hatta bazıları eğitim sağlar. Aynı zamanda üreticiler, yerel servis şirketlerinin ismini de
verebilir. Bu servislerin çoğu ücretsizdir ya da ücretleri uygundur.

Su İşleyişi
Buharlaştırıcı soğutma sistemlerinde dolaşan suyun kalitesi tüm sistem verimliliği,
gereken bakımın derecesi ve sistem parçalarının kullanışlı ömrü üzerinde önemli bir etkiye
sahiptir. Çünkü su öncelikle dolaşan suyun bir kısmının buharlaşmasıyla soğutulur. Çözülmüş
katıların konsantrasyonu ve sudaki diğer kirler hızlı bir şekilde artabilir. Toz gibi havayla
gelen kirlerin önemli bir miktarı çalışma sırasında girebilir. Kirlerin doğasına bağlı olarak,
bunlar soyulma, aşınma ve tortulara sebep olabilir.

Basit kaçaklar (dolaşın suyun bir kısmının boşa gitmesi) iyi kalitede bir bütünleme
suyuyla alanlardaki soyu1ma ve aşınmayı kontrol etmek için uygun olabilir, ama biyolojik
gelişmeyi engelleyecek biçimde düzenlenmelidir. ve çoğu soyulma ve aşınmayı kontrol etmek
için bu işleyişten yararlanırlar. Su işleyişi hakkında özel öneriler herhangi bir kaliteli su
işleyiş tedarikçisinden elde edilebilir.

Akış oranı ve ısı yükü kombinasyonu, bir soğutma kulesinin barındırması gereken alana
hükmeder. Giren hava yaş termometre sıcaklığı ve gerekli sistem sıcaklık düzeyi, özel bir
yaklaşımla reddedilmiş ısıyı dengelemek için soğutma kulesinin boyutuyla birleşir. Bu
bölümdeki performans eğrileri tipiktir ve projeden projeye farklılık gösterebilir.

Soğutma kuleleri, hidrokarbon işleme endüstrisindeki 65-70oC sıcak su sıcaklığına

kadar ulaşan geniş bir sıcaklık seviyesi farklılığına sahiptir. Havalandırma ve soğutma
endüstrisinde kuleler genellikle 32-46 oC sıcak su sıcaklığında uygulanırlar. Bu tür soğutma
kuleleri için tipik standart bir dizayn durumu 35 oC sıcak sudan 29.4°C’ye kadar soğuk su
sıcaklığı ve 25.6 oC yaş termometre sıcaklığıdır.

Tipik bir havalandırma sistemi için kul1anılan bir soğutma sisteminin tipik performans
değerlendirmesi Şekil 1.25 ve Şekil 1.28'te gösterilmiştir. 25.6 oC giren yaş termometre
sıcaklığında 35'ten 29.4°C'ye kadar suyu ısıtırken kilovatta 54 mL/s akış oram için örnek bir
kule seçildi.
Şekil 1.25 Soğutma kulesi performansı - %100 dizayn akışında
 Şekil 1.26 Soğutma kulesi performansı - %67 dizayn akışında

Diğer yaş termometreleri ya da dereceleri çalıştırırken eğrilerin, sistemin sonuç sıcaklık

derecesini bulmak için ara değerleri bulunabilir. Diğer akış oran1arında çalıştırırken (soğutma
için kilovatta 36, 72, 90 mL/s buharlaştırıcı soğutma kapasitesi +0.25 kW yoğunlaştırıcı) bu
aynı kule, Şekil 1.26, Şekil 1.27 ve Şekil 1.28'in başlıklarıyla belirtilen düzeylerde çalışır.
Orta akış oranının çizelgeler arasındaki ana değeri bulunabilir. (çalışma sıcaklık düzeylerini
bu1mak için).

Bu eğrilerin formatı, soğutma kulesi üreticilerinin verdiği tahmini performans eğrilerine

benzer, farklılık sadece üç özel derecededir - % 80, % 100 ve % 120 dizayn derecesinde -
sadece % 90, % 100 ve % 110 dizayn akışım kapsayan üç çizelge sağlanır (Şekil 1.28). Şekil
1.25'teki eğriler bundan dolayı test şartları kabu1 edilebilir. Tolerans derecesini gösterir ve
eğri ailelerinin ve çizelge akış oranlarındaki özel test durumları için ara değeri bulunabilir.

Eğriler, özel uygulamaları karşılamak için çeşitli parametrelerin yapılabilirliğini

(fizibilite) göstermek için de ku1lamlabilir. Örneğin, kule, düşük çevre yaş termometre
bölgesinde çalışırken büyük bir ısı yükü (akış oranı) taşıyabilir. Bu; kulenin düşük çevre
sıcaklığında % 33'ten fazla ısı yükünü reddetme yeteneğini göstermek için 27.5°C'de soğuk
sudaki 21.8°C yaş termometre ile 5°C derece eğrinin kesişmesinin karşılaştınlmasıyla
görülebilir.

Benzer karşılaştırmalar ve çapraz işaretler geniş dereceli değişiklikle için kule

kapasitesini tanımlar. Eğriler, sunulan bilgi çerçevesinde doğru karşılaştırmalar üretir ama
verilen bilgi alanının dışında incelenmemelidir. Eğriler tipik mekanik-taslak, fi1m-dolgulu,
çapraz akış, orta-boyutlu, havalandırma soğutma ku1esine de dayanır. Başka tiplerde ve
boyutlardaki kuleler sıcaklık seviyesinin farklı denge noktaları üretir. Ama eğriler, eğer genel
çalıştırma özellikleriyle sınırlandırılmışsa, yıl içindeki ya da ku1lanı1abilirler.

Belirtildiği gibi, soğutma kulesi, özel bir dizayn durumu için seçildiğinde, çevre
sıcaklığı dizayn dışı olduğunda ya da akış oranı dizayn durumdan farklılık gösterdiğinde
başka sıcaklık seviyelerinde çalışır. Akış oranı sabit tutulduğu zaman, derece, ısı yükü
düştükçe düşer. Bu; sıcaklık düzeyinin daha yakın bir yaklaşıma düşmesine neden olur. Sıcak
ve soğuk su sıcaklıkları düşer. Çevre yaş, termometre, sabit ısı yükünde, derecesinde ve akış
oranında düştüğünde belli bir ku1eye, sabit çevre yaş termometre ve derecesinde su düştüğü
zaman, kolon suyu düşük bir sıcaklık düzeyinde ya da yaş-termometreye daha yakın bir
yaklaşımda soğutur.

1.1.6 SOĞUTMA KULESİ ISI (TERMAL) PERFORMANSI

Bir soğutma kulesinin tam olarak çalışması için garanti arayan alıcı için üç temel
alternatif vardır;

1-Bağımsız üçüncü bir grup tarafından verilen performans sertifikası,

2-Ünite yerleştirildikten sonra alanda yapılan bir kabul testi ya da
3-Bir performans bağı. Performans sertifikasına uygun olan kodlar ve standartlar.

Şekil 1.27 Soğutma kulesi performansı - %133 dizayn akışında

 Şekil 1.28 Soğutma kulesi performansı - %167 dizayn akışında

Belgelendirme:

Çoğu ticari soğutma kulesinin ısı performansı Soğutma Kulesi Enstitüsü (CTI)

tarafından belgelenir. Standartlarına STD-201'e göre. Bu standart mekanik taslak, açık ve

kapalı devre su soğutma kulelerine uygulanır. Giren yaş termometre sıcaklığına dayanır ve

açık, kısıtlanmamış bir çevrede çalıştırılırken kulenin performansını belgeler.

Alan Kabul Testi:

Belgelendirmeye bir alternatif olarak, kulenin performansı, yerleştirmeden sonra iki test
standardından birine uygun olarak bir olan testi yaparak değerlendirilebilir. Bu iki standart Amerikan
Mekanik Mühendisler Topluluğu (ASME) Standardı PTC–23 kullanılsa da, CTI Standardı A TC- I 50
daha yaygın kullanılır: Bu standartlar gerektiği şartlarda birbirine benzer ve her ikisi de giren yaş-
termometre sıcaklığındaki performans değerlendirmesine dayanır. ASME Standart PTC çevre yaş
termometre sıcaklıklarına da dayanan değerlendirme için bir alternatif sunar.
 Bu ikisinden biriyle, test, sıcak su dağıtım havuzu ya da, kuleye giriş borusundaki sıcak
suyun sıcaklığını ölçmekten oluşur. Tercihen soğuk su sıcaklığı, sıcaklık düzenin daha az
olduğu dolaşım pompasının boşaltımında ölçülür. Yaş-termometre sıcaklığı, mekanik
psikometriler dizisi ile ölçülür. Tekrar-dolaşan suyun akış oranı onaylanmış birçok metotla
ölçülebilir. En sık olanı, kuleye giren borunun pitot borusu çapraz geçişidir. Son zamanlarda
ayarlanmış araçlar tüm yerleştirmeler için önerilen bütün ölçüler ve elektronik bilgi kazancı
için kullanılmalıdır.

Doğru bir test için, kulenin, dolaşan suyun sürekli akışı ile bağ sürekli bir ısı yükünün
altında çalışmalıdır. Hava şartları, değişken olmamalıdır. Kule temiz olmalı ve dizayn hızında
çalışan bütün ekipmanlar, uygun su dağıtımına göre yerleştirilmelidir. CTI ve ASME
Standartlarının ikisi de, derecenin, akışın yaş-termometre sıcaklığının, ısı yükünün ve pervane
gücünün dizayn çalışma şartlarından sapmaları özelleştirir.

Performans Bağı: Soğutma kolunun üreticinin orantıladığı ısı performansını

vermemesi durumunda garanti sağlamak amacıyla birkaç üretici performans bağı sunar.

1.1.7 Soğutma Kulesi Teorisi

Baker ve Shiyaclı aşağıdaki teoriyi geliştirdi. 1 metre kare plan alanına ve soğutma
hacmine V sahip olan, birim hacimde dereceli su yüzeyi a, ve su kütle akış oran <, ve hava
kütlesi akış oram G. İçeren bir soğutma kulesi düşünün. Şekil 1.29, kütle işlemlerini ve enerji
transferini şematik olarak gösterir. Sıcaklıktaki su kütlesi t, kuru-termometre sıcaklığındaki
hava kütlesi ta ile çevrelenir ve entalpiye ha ve nemlilik oranına Wa sahiptir. Arabirim, orta
düzeyli sıcaklıkta t", entalpisi h", olan ve nemlilik oram W" olan doygun havanın bir tabakası
olarak kabul edilir. Suyun özgülısı cp için 4.18 kJ/(kg.K) sabit değeri varsayarak, sudan ara
yüzeye toplam enerji transferi

dqw= Lcpdt= KLa (t-t") dV (1.2)

qw= toplam ısı transferinin oranı, su kütlesinin arayüzeye oranı, W

L= giriş su kütlesi akış oranı, kg /S

KL = Birim iletkenliği, ısı transferi arayüzeye su kütlesi, W / (m2, K)
 V= soğutma hacmi, m3

a= arayüzey alam, m2 /m3

Arayüzeyden (arabirimden) havaya ısı transferi

dDqs = Kga (t"-ta) dV (1.3)

qs= hissedilebilir ısı transferi oranı, ara yüzeyden hava akımına, W

KG= toplam birim iletkenliği, hissedilebilir ısı transferi; ara yüzeyden ama hava
akımına, W (m2, K)

Tabakadan havaya, su buharının difüzyonu (yayınımı)

dm= K'a(W"- Wa) dV (1.4)

m= ara yüzeyden hava akımına kütle transfer oram, kg/s

K'= birim iletkenliği, kütle transferi, ara yüzeyden ana hava akımına kg/(s.m2)

W" = Ara yüzeyin (filmin) nem oranı, kg / kg

Wa= hava nem oram, kg/kg

Filmden (tabakadan) havaya: buharlaşmadan kaynaklanan ısı transferi

dqL= r dm = rK'a (W"- Wa) dV (1.5)

qL = gizli ısı transferi oranı, ara yüzeyden hava akımları, W

r= buhar1aşmanın gizli ısısı (sabit), KJ/ kg

 Şekil 1.29 Su, hava ve film yüzeyi arasındaki ısı ve kütle transferi

İşlem, ta= t olduğu zaman ve hava o sıcaklıkta neme doygun hale geldiğinde, dengeye
ulaşır. Adyabatik Şartlar altında, denge adyabatik doygunlaşmanın sıcaklığında ve havanın
termodinamik adyabatik doygunlaşmanın sıcaklığında ve havanın termodinamik yaş-hava
sıcaklığında elde edilir. Bu, soğutma kulesinin de elde edilebilen düşük sıcaklıktır. Bir kule;
ısı yükü olmadan çalıştığında dolaşan su hızlıca bu sıcaklığa olaşır. Bir ısı yükü
uygulandığında işlem aynıdır. Fakat hava entalpisi kuleden, geçerken artar böylece denge
sıcaklığı, giderek artar. Soğuk suyuna giren yaş-termometre sıcaklığına yaklaşımı, kule
yeteneğinin bir işlevidir.

Merkel, Lewis ilişkisinin, sürücü güç olarak entalpi farkına dayanan tam bir katsayıdaki
hissedilebilir ısı ve kütle transferinin bağlantısında olana eşit olduğunu düşündü:

KG/ (KlCpm) =1 (1.6)

Cpm: J/(kg.k) daki önemli havanın nem ısısı (kuru hava temeli)

Denklem (6) yaş-termometrenin neden bir hava-su buhar karışımında ki adyabatik

doygunlaşmanın sıcaklığına çok yakın olduğunu da açıklar. Su ısı kaybı hava ısı kazancı
verimine eşittir.

Lcp dt= G db = K'a (h"-ha) dV (1.7)

G= hava kütle akış oranı kg/s' de.

Denklem, arayüzeyden hava akımına transferi düşünür ama arabirimsel şartlar belirli
değildir. Eğer tabaka direnci göz ardı edilirse ve tam katsayı K', su kütlesi sıcaklığındaki t,
entalpinin sürücü gücüne h’ dayanarak var sayılırsa, denklem şöyle olur:

LCpdt = G dh = K'a (h'- ha) dV (1.8)

t2
cp
K’ aV /L = ∫ dt (1.9)
t1 h − ha
1

h2
cp
K’ aV /G = ∫ (1.10)
h1 h − ha
1

Soğutma kulesi uygulamasında, Denklem (9)'in bileşik değeri genelde transfer

birimlerinin sayısı (NTU) olarak gösterebilir. Bu değer, kga, kez ortalama entalpi
potansiyelini (hI - ha) su sıcaklık değişimine ( Δ t) uğradığın verir. Böylece bir transfer birimi
cp Δ t / h(hl-ha)avg= 1 tanımına sahiptir.
Denklemler kendi kendilerine yeterli değildirler ve doğrudan matematiksel çözüme tabii
değildir. Bir kuledeki herhangi bir noktadaki kütle ve enerji dengesini yansıtırlar ve 2 akışkan
akımın bağıl hareketinden bağımsızdırlar. Mekanik entegrasyon, denklemleri uygulamak için
gerekir ve işlemler bağıl hareket için hesaplanmalıdır. Denklem (9)'in entegrasyonu, verilen
şartlar için NTU'yu verir.

1.1.7.1 Karşıt Akış Entegrasyonu

Diagram soğutan karşıt akış hava-su buharlaşması için doygunluk eğrisine dayanır
(Şekil 30). Su twı'den tw2'ye ye kadar soğuyunca, hava tabakası entalpisi A'dan B'ye
doygunlaşma eğrisini izler.

Yaş-termometre sıcaklığında giren hava taw, C'yi karşılayan bir entalpiye ha'ya sahiptir.
İlk sürücü güç, dikey uzaklıktaki BC.

Şekil 1.30 Karşı akış soğuma diyagramı

Sudan taşınan ısı havaya eklenir, böylece entalpi artışı, su sıcaklığına orantılıdır. Hava çalışma
çizgisi eğim CD, L /G'ye eşittir.

Karşıt akış hesaplamaları kulenin dibinde, hava ve su şartlarının bilindiği tek yerde
başlar. NTU, artımsal aşamalar için hesaplanır ve toplama işlemin integralidir.

1.2 KULE MALZEME VE ELEMANLARI

1.2.1 KULE TİPLERİ

1.2.1.1 Paket Tip Kuleler

 Paket tip su soğutma kuleleri, su debisi saatte 0-1200m³ arasındaki tesislerde
kullanılırlar. Alternatiflerine oranla daha uzun ömürlü bir malzeme olan Camelyaf Takviyeli
Polyesterden (CTP) imal edilen paket tip su soğutma kulelerinin, işletme ve bakım giderleri
düşük ve kullanımları kolaydır. CTP paket tip kuleler kendi kategorilerinde en kaliteli su
soğutma kuleleridir.
Kule gövdesi ile taşıyıcı kiriş ve kolonlar, CTP’den imal edilirler. Damla tutucu, su
dağıtım sistemi, dolgu elemanları gibi soğutma suyu ile direk temasta olan kule elemanları
paslanmaya karşı dayanıklı PVC, Polipropilen (PP), CTP veya paslanmaz metalden oluşur.
İsteğe bağlı olarak, kulenin en alt kısmında bulunan soğutulmuş su toplama havuzu da CTP
malzemeden imal edilir.
CTP, mukavemeti arttıran, boyutsal sağlamlığı ve yüksek dayanıklılığı sağlayan
kompozit bir malzemedir. CTP, polyesterin maksimum yapısal performansa ulaşmak için
cam elyaf gibi katkı malzemesi ile birleştirilmesidir. Bu malzemeyi popüler yapan özelliği
ise korozyona karşı mükemmel dayanımıdır. En iyi konstrüksiyon malzemesi olarak CTP ;

• Asit, baz, klorid, solvent gibi kimyasal maddelere karşı korozyon direnci,
• Isıl direnç
• Elektrik ve ısıl izolasyon
• Yüke karşı yüksek direnç
• Düşük bakım
• Onarımı kolay
• UV ışınlarına karşı dayanımı nedeni ile her zaman tercih edilen malzemedir
 Şekil 1.31 Paket tip kule

Paket tip kuleler, kurulduktan sonra gerekirse kolayca kaldırılıp taşınabilirler. Modüler
bir yapıya sahiptirler.

Kullanılan malzemeler korozyona karşı dayanıklı ve birbiriyle uyumlu olduğundan CTP

paket tip kuleler diğer alternatif malzemeden yapılan kulelere göre çok daha uzun ömürlüdür.
Paket tip kuleler boya ve bakım gerektirmez.

1.2.1.2 İnşai Tip Kuleler

İnşai tip su soğutma kuleleri, su debisi saatte 200 m³ ü aşan tesislerde kullanılırlar.
Mesela enerji santralleri, petrokimya tesisleri, rafineriler ve demir çelik fabrikaları inşai tip su
soğutma kulesi kullanır. Bu kuleler, ana taşıyıcı kirişler ve kolonlar üzerine kurulurlar.
Kulelerin diğer parçaları sahaya getirilerek montajları yapılır.
Kulenin taşıyıcı ana konstrüksiyon malzemesinin belirlenmesinde ekonomik ömür,
yatırım maliyeti ve yapım süresi rol oynar. Yaygın olarak emprenyeli ahşap kullanıldığı gibi,
betonarme veya cam takviyeli polyester (CTP) de ana taşıyıcı konstrüksiyon malzemeleri
olarak kullanılabilir. Kulenin diğer elemanlarını oluşturan damla tutucu, su dağıtım sistemi,
dolgu elemanları gibi soğutma suyu ile direk temasta olan parçalar ise paslanmaya karşı
dayanıklı PVC, PP (Polipropilen), CTP ve paslanmaz metalden oluşur. Su soğutma kulesinin
yerleştirileceği betonarme alt yapı, aynı zamanda soğutulmuş su havuzu olarak kullanılır.
 Şekil 1.32 İnşai tip kule

A- Hava Girişi
B- Dolgu
C- Havuz
D- Drift Eliminator
F- Su Dağıtım Sistemi
G- Hava Girişi
H- Korkuluk
I- Fan bacası
J- Fan ve Mekanik Ekipman
K- Motor
L- Fan Güvertesi
M- Ara Bölme

İnşai tip su soğutma kulelerini sınırsız sayıda bitişik hücreden oluşturmak mümkündür.
Hücre sayısını belirlerken, işletmenin randımanı, bakımının kolaylığı ve arıza durumlarında
devre dışı kalmasının maliyeti göz önünde tutulur. Bu tip kulelerde proje, müşterinin işletme
şartları ve ihtiyaç duyduğu soğutma kapasitesine göre, üretici şirket ile yapacağı fikir alış-
verişi sonucu şekillenir.

1.2.2 Paket Tip Su Soğutma Kulesi Malzeme ve Elemanları

• Fan grubu
• Damla tutucular
• Su dağıtım sistemi
• Nozullar
 • Dolgu
• Hava giriş panjurları
• Taşıyıcı yapı

1.2.2.1 Fan Grubu

Fan grubu, kulenin çatı bölümünde fan bacası içerisinde bulunmaktadır. İşlevi,
buharlaşmanın gerçekleşmesi için dışarıdaki havanın emilerek soğutma dolguları üzerinden
geçirilip fan bacasından atmosfere atılmasını sağlamaktır.
Fan grubu, elektrik motoru veya redüktör miline doğrudan bağlanabilir (direk akuple)
ve böylece enerji tasarrufu sağlanır. Bu sistemde şaft, kayış, kasnak gibi aktarma organlarına
ihtiyaç duyulmadığından bakım giderleri az olur ve problem olasılığını azaltır.

Fan grubu elemanları;

a. Fan kanatları
b. Fan motoru ve redüktör grubu
c. Titreşim şalteri

Şekil 1.33 Fan grubu ve elemanları

a –Fan kanatları: Fan kanatları camelyaf takviyeli polipropilen veya camelyaf

takviyeli polyester (CTP) malzemeden üretilirler ve alüminyum alaşımdan enjeksiyon
yöntemi ile üretilmiş fan tablasına monte edilirler. Bunlar, özel oluşturulmuş yuvalar ve 304
kalite paslanmaz çelik bağlantı elemanları kullanılarak fan grubu haline getirilirler.
Fan çapı büyük olan paket kulelerde CTP veya alüminyum kanat kullanılır. CTP fan
kanatları, çok iyi derecede sıcak daldırma galvaniz kaplanmış fan tablaları üzerine, PP kanat
muylu yatakları ve 304 kalite paslanmaz çelik bağlantı elemanları ile oluşturulur.
Kanatların alüminyum olması tercih edilirse bu konuda uzman fan üreticilerinden bunlar set
olarak tedarik edilmektedir.
Üç tip kanat seçeneğinde de kullanılan kanatların açılarının ayarlanabilir olması hava
akımını kontrol etme imkânı sağlamaktadır. Kanat açıları proje değerlerine göre uygun
açılarda ayarlanır.
Fan kanatlarının mutlaka statik ve dinamik balansları alınmalıdır.

Şekil 1.34 Yerli fan

Şekil 1.35 İthal Multi-Wings fan

b –Fan motoru ve redüktör grubu: Kulenin en üst kotunda fan bacası içerisinde özel
olarak dizayn edilmiş çanak içerisinde bulunmaktadır. Fan uç hızına uygun devire sahip
elektrik motorları direk olarak kullanılır. Büyük çaplı fan gruplarında ise hız sınırlamasından
dolayı motor, redüktör ile birlikte çalıştırılır.
 Dizayn değerlerine uygun elektrik motoru (Gamak) kullanılır. Redüktör seçiminde ise
yerli ve ithal seçenekleri vardır.

Şekil 1.36 Fan motoru ve redüktör

Elektrik motorları ve redüktörler düşey V1 konumda çalışır. Bunlar, ısıya karşı F sınıfı
izole olup toz, yağ ve neme karşı IP 55 -56 koruma sınıfında seçilmektedir.

Redüktörlerin gövde malzemesi kır dökme demirden imal edilmektedir. Düz helisel
dişlileri sementasyon çeliğinden imal edilmiş, gürültüsüz çalışacak şekilde taşlanmış
olmalıdır. Milleri imalat çeliğinden imal edilerek, taşlama işlemine tabi tutulmuştur.
Rulmanları çalışma şartlarındaki yük durumuna bağlı olarak kuvvetlendirilmiş rulmanlardır.

c – Titreşim şalteri: Titreşim şalteri, kulenin en üst kotunda fan bacasının hemen
yanında bulunur. Fan grubunda aşırı titreşim oluştuğunda balansı algılayarak elektrik
motorunun devreden çıkmasını sağlar.
Böylece muhtemel arızalarda hasarın büyümesine ve tehlikeli sonuçların oluşmasına
engel olur.
 Şekil 1.37 Titreşim şalteri

1.2.2.2 Damla Tutucu

Damla tutucu, kule içerisinde fan grubunun bulunduğu platform ile su dağıtım sistemi
arasında yer alır. Görevi, nozullarda zerreciklere ayrılan su taneciklerinin cebri emilen hava
ile sürüklenip fan bacasından kaçmasını engelleyerek su kaybını önlemektir. Kule oturma
alanının tamamını kaplayacak şekilde monte edilirler.

Damla tutucu çeşitleri;

a. Yüksüklü damla tutucular
b. V-Tipi damla tutucular
c. C-Tipi (sinüzoidal) damla tutucular
d. C-Tipi yüksek (sinüzoidal) damla tutucular
e. Emprenyeli ahşap özel damla tutucular

Şekil 1.38 Damla tutucu

 a. Yüksüklü b. V-Tipi

c. C-Tipi e. Emprenyeli ahşap

Şekil 1.39 Damla tutucu çeşitleri

1.2.2.3 Su Dağıtım sistemi

Su dağıtım sistemi, kule içerisinde damla tutucular ile kule dolguları arasında bulunur.

PVC’den mamul ana ve tali borulardan oluşur. Suyu kule oturma alanına üniform olarak

dağıtacak şekilde tasarlanmıştır. Fıskiyeler, temizlik ve bakım için kolay sökülüp takılabilir
şekilde imal edilebilir.
Su sıcaklığının yüksek olduğu yerlerde su dağıtım sistemi CTP, Paslanmaz Boru veya
Polipropilen malzemeden üretilir. İşletmeden kaynaklanan suyun kirli olduğu durumlarda,
kolay temizlenebildiğinden açık kanal sistemi önerilir.
Su dağıtım sistemi çeşitleri;
a. PVC boru tipi
 b. CTP boru tipi
c. CTP açık kanal

Şekil 1.40 Su dağıtım sistemi Şekil 1.41 PVC boru tipi

1.2.2.4 Nozullar
Dağıtım sistemindeki suyun dolgu üzerine püskürtülmesi için kullanılırlar. Debi ve
basınç ayarlamalarının kolayca yapılabilmesi için nozul içine yerleştirilen ve değişebilen
çapta huniler kullanılmaktadır.

Şekil 1.42 Nozul

Nozul çeşitleri;
a. Elekli nozul
b. Kademeli nozul
c. Papatya nozul
 a b c
Şekil 1.43 Nozul çeşitleri

1.2.2.5 Servis Penceresi

Kulenin yan duvarında bulunur. Su dağıtım sistemini ve dolguyu rahatlıkla kontrol
etmeye yarar. Kulede arıza durumunda ve kontrollerde iç kısmın gözetlenmesine ve içerisine
personel girmesine imkân verir. Kolay açılıp kapanabilir. Su sızdırmaz ve paslanmaya karşı
dayanıklı malzemeden imal edilir.

Şekil 1.44 Servis penceresi

Servis penceresi örnekleri;
a. Metal kapaklı pencere
b. Şeffaf kapaklı pencere
 a b
Şekil 1.45 Servis penceresi örnekleri

1.2.2.6 Dolgu
 Su soğutma kulesi dolgusu, hava giriş panjurlarının üzerinde ve su dağıtım sisteminin
altında bulunur. İşletme suyunun kirlilik derecesine göre PP'den mamul splash grid (sıçratmalı
grid) ve splash bigudi (sıçratmalı bigudi) veya PVC'den mamul petek tip dolgu kullanılır.

Dolgunun üzerine üniform olarak su yağmurlaması yapılır. Böylece su damlacıkları

sürekli sıçratılarak veya dolgu üzerinde süzülerek kolayca buharlaşır. Dolgu, yüksek verim
alınabilmesi için optimum ıslak yüzeyin sağlanacağı şekilde tasarlanıp monte edilir.

Şekil 1.46 Dolgu

Aşağıdaki tablo işletme suyunun kalitesine göre kullanılan dolgularla ilgili bilgi
vermektedir.

Tablo 1.2 Suyun kalitesine göre dolgu seçimi

Do
Sirkülasyon Suyu Dolgu Islak
Aslıda Katı Madde Miktarı lgu
Kalitesi Yüzeyi
Türü
Kısa Süreli
Sürekli
Çalışma m²/m³
Çalışma 24 saat
< 10 saat
İşletme suyunun çok
PV
temiz ve temiz olduğu 100-200ppm 70-120ppm ˜150–240
C Petek
yerlerde
İşletme suyunun orta PP
500ppm 300ppm ˜90–150
kirlilikte olduğu yerlerde Bigudi
İşletme suyunun kirli PP
Limitsiz Limitsiz <90
ve çok kirli olduğu yerlerde Splash

Dolgu çeşitleri;
a. Splash grid dolgu
 b. Splash bigudi dolgu
c. PVC petek dolgu

a –Splash grid dolgu: PP'den mamul splash gridler, üniform olarak yağmurlama
yapılan dolgu katları arasında, sürekli sıçratılarak parçalanmasını sağlayacak şekilde dizayn
ve monte edilirler. Sıçratılan su taneciklerinde buharlaşma yüzeyi oluşturulması sağlanır.
Yüksek sıcaklıklarda dahi deforme olmaz. (sürekli çalışmada yaklaşık 80°C ve kısa süreli
çalışmalarda yaklaşık 90°C sıcaklıklarda çalışabilir.)

Askıdaki katı madde miktarı (ppm) çok yüksek sirkülasyon sularının olduğu yerlerde
(limitsiz kirliliklerde) rahatlıkla kullanılabilir. Zaman içinde tıkanma ve birikmeler
olmayacağından, kulede kirlilik yükü oluşturarak tahribata sebebiyet vermez.

Kule içerisinde Ctp konstrüksiyona PP malzemeden özel olarak imal edilmiş kolaylıkla
sökülür-takılır özelikte saportlar ve paslanmaz tellerden oluşan taşıyıcı askılar vasıtası ile
asılırlar. Başlangıçta oluşturulan (ilk sıra) dolgu platformu saportlara asıldıktan sonra, 2. sıra
dolguları 1. sıra dolgularına göre şaşırtmalı olacak şekilde asılır.

Tüm dolgular bir birine komşu katlar arasında şaşırtmalı olarak saportlara asılır. Böylece
suyun nozuldan, soğutulmuş su havuzuna seyahatinde geçen zaman içerisinde devamlı olarak
parçalanması sağlanmış olacaktır.

Şekil 1.47 Splash grid dolgu

 b –Splash bigudi dolgu: Yeni bir dolgu türüdür. PP bigudi dolgu, yüksek sıcaklıklarda
(kısa süreli çalışmada yaklaşık 80°C ) ve kirli sularda tercih edilmektedir.

Yeniden kullanılmak üzere temizlenebilmesi kolaylığından faydalanılmaktadır. Yeniden

kullanılması özelliği ile işletme maliyeti ucuzdur.

Şekil 1.48 Splash bigudi dolgu

c –PVC petek dolgu: PVC petek dolgu ise, işletme suyunun daha temiz olduğu
yerlerde (toz ve kirliliklerden arındırılmış), suyu kontrol edilen ve besleme suyunun sürekli
yumuşatıldığı proseslerde tercih edilmektedir.
55°C'ye kadar giriş suyu olan kulelerde, ıslak yüzeyinin daha fazla olmasından dolayı
iyi performansından faydalanılmaktadır. Kirli kireçli sularda kullanıldığı takdirde temizlenme
imkanı yoktur. Dolgu levha ara mesafeleri 12, 19 ve 27 mm olmak üzere 3 farklı tipte imal
edilmektedir.

Şekil 1.49 PVC petek dolgu

 1.2.2.7 Hava Giriş Panjurları
Hava giriş panjurları, kulenin dışında gövde üzerinde, soğutulmuş su havuzu ile dolgu
kotu arasında yer alırlar. Kuleye giren havanın üniform olarak dolguya geçişini sağlarlar.
Havuzda biriken suyun sıçramalar ile kaybını önlerler. Güneş ışınlarını belli ölçüde
engelleyerek yosun oluşumunu azaltırlar ve kulenin bu bölümündeki boşluğu kapatırlar.

Güzel görünüm için kulenin dört tarafında hava giriş panjurları bulunur. Panjurlar

PVC’den imal edilirler. Kolay takılır ve sökülürler. Panjurlar minimum hava direnci

sağlayacak şekilde monte edilirler.

Şekil 1.50 Hava giriş panjurları

Hava giriş panjur çeşitleri;

a. CTP Panjur
b. PVC panjur

Şekil 1.51 CTP ve PVC panjur

 1.2.2.8 Taşıyıcı Yapı
Taşıyıcı yapıyı oluşturan tüm elemanlar CTP-kompozit malzemeden imal edilirler.
Kulede dış gövde elemanları, taşıyıcı yapı ve mekanik aksamın birleştirilmesinde kullanılan
tüm cıvata ve somunlar 304 kalite paslanmaz çeliktendir.

Şekil 1.52 Taşıyıcı yapı

1.2.2.9 Su Yönlendiriciler
Su yönlendiriciler, kulenin içinde hava giriş panjurlarının üzerinde ve kule dolgularının
altında yer almaktadır. CTP malzemeden imal edilip kule gövdesine 45° eğimli olarak monte
edilirler. Fanın çalışmadığı zamanlarda kulenin yan duvarlarından süzülen suyun sıçrayarak
havuz dışına çıkmasını engeller ve havuzun merkezine doğru yönlendirilmesini sağlarlar.
 Şekil 1.53 Su yönlendiriciler

1.2.3 İNŞAİ TİP SU SOĞUTMA KULESİ MALZEME VE

ELAMANLARI

1.2.3.1 Fan Grubu

Fan grubu, kulenin çatı bölümünde fan bacası içerisinde bulunur. Buharlaşmanın
gerçekleşmesi için dışarıdaki havanın emilerek soğutma dolguları üzerinden geçirilip fan
bacasından atmosfere atılmasını sağlar.
Direk akuple motor redüktör grubu veya yatay giriş düşey çıkış redüktör ve buna bağlı
mekanik grup elemanları kullanılmaktadır.
Direk akuple sistemde elektrik motoru, redüktör miline doğrudan bağlanır ve böylece
enerji tasarrufu sağlar. Sistemde şaft, kayış, kasnak gibi aktarma organlarına ihtiyaç
duyulmadığından bakım giderleri az olur ve problem olasılığı azalır.

Şekil 1.54 Fan grubu ve elemanları

Yatay giriş düşey çıkış redüktör ve buna bağlı mekanik grup elemanları: fan, şaft,
elektrik motoru, fan bacası v.b. işletme şartlarına uygun malzeme ve fonksiyonel
elemanlardan oluşmaktadır.
Fan grubu elemanları;
a. Fan kanatları
b. Fan motoru ve redüktör grubu
 c. Titreşim şalteri
a –Fan kanatları: İnşai tip kulelerde CTP veya alüminyum kanat kullanılır. CTP fan
kanatları, çok iyi derecede sıcak daldırma galvaniz kaplanmış fan tablaları üzerine, PP kanat
muylu yatakları ve 304 kalite paslanmaz çelik bağlantı elemanları ile oluşturulur. Kanatların
alüminyum olması tercih edilirse bu konuda uzman fan üreticilerinden tedarik edilmelidir. İki
tip kanat seçeneğinde kullanılan kanatların açılarının ayarlanabilir olması hava akımını
kontrol etme imkanı sağlamaktadır.
Fan kanatlarının mutlaka statik ve dinamik balansları alınmalıdır.

Şekil 1.55 Fan kanatları

b –Fan motoru ve redüktör grubu: Fan grubunda kullanılan redüktör, kulenin çatı
bölümünde fan bacası içerisinde bulunur. Fan bacası genellikle pratik, korozyona dayanıklı ve
ekonomik olduğu için CTP malzemeden imal edilir.
Elektrik motoru orta ölçekli fan gruplarında doğrudan (direkt akuple) redüktör
miline bağlanır. Büyük fan gruplarında ise servis kolaylığı sağlaması açısından mecburi
olarak yatay-giriş/düşey-çıkış redüktör kullanılması gerekmektedir. Elektrik motoru redüktöre
bir şaft aracılığıyla bağlanır. Elektrik motorları servis kolaylığı ve yalıtım avantajları sebebi
ile baca dışında en yakın yere monte edilirler.

Elektrik Motoru ve Motor-Redüktör Grubu: Tasarım değerlerine uygun olarak yerli

piyasada Gamak veya muadili marka elektrik motoru kullanılır. Redüktör seçiminde ise yerli
ve ithal seçeneği müşteri tercihine bırakılır.
 Şekil 1.56 Fan motoru ve redüktör

Elektrik motorları standart olarak ısıya karşı F izole olup toz, yağ ve neme karşı IP 55–

56 koruma sınıfında seçilir.

Redüktörlerin gövde malzemesi kır dökme demirden imal edilir. Rulmanları çalışma
şartlarındaki yük durumuna bağlı olarak kuvvetlendirilmiş SKF veya FAG marka olmalıdır.

c – Titreşim şalteri: Titreşim şalteri, kulenin en üst kotunda fan bacasının hemen
yanında bulunur. Fan grubunda aşırı titreşim oluştuğunda balansı algılayarak elektrik
motorunun devreden çıkmasını sağlar.
Böylece muhtemel arızalarda hasarın büyümesine ve tehlikeli sonuçların oluşmasına
engel olur.

Şekil 1.57 Titreşim şalteri

1.2.3.2 Damla Tutucu: Paket tipteki ile aynı.
1.2.3.3 Su Dağıtım sistemi: Paket tipteki ile aynı.
1.2.3.4 Nozullar: Paket tipteki ile aynı.
1.2.3.5 Dolgu: Paket tipteki ile aynı.
1.2.3.6 Hava Giriş Panjurları: Paket tipteki ile aynı.

1.2.4 SOĞUTMA KULESİ UYGULAMA ALANLARI

- Gıda Sanayi
- Cam Sanayi
- Demir Çelik Fabrikaları
- Şeker Fabrikaları Rafineleri
- Soğutma Grupları
- Kompresöf Soğutma
- Soğuk Hava Depoları
- Plastik Enjeksiyon Makineleri
- Kağıt Sanayi
- Oteller
- Tatil Köyleri
- İş Merkezleri
- Klima Sistemleri
- Proses Cihazları
- Soğutma Tesisleri
- Genel Sanayi Tesisleri

1.2.5 SOĞUTMA KULESİ TEKNİK NOTLARI

Isıl kapasite:
Soğutma kulesinin su miktarı olarak yapabileceği soğutma kapasitesi (m3/h)
 Soğutma aralığı :
Soğutma kulesine giren suyun sıcaklığı ile kuleyi terk eden su sıcaklığı arasındaki
sıcaklık farkı

Yaklaşım aralığı:
Soğutma kulesini terk eden suyun sıcaklığı ile havanın yaş termometre sıcaklığı
arasındaki sıcaklık farkı . Kule dizaynı yapılırken yaklaşım aralığı, kule büyüklüğünü ve
maliyetini tespit etmede önemli bir faktördür.

Sürüklenme kaybı:
Hava akımı ile birlikte atmosfere atılan su miktarı. Su damlaları dolgudan çekilen hava
ile birlikte atmosfere atılır Sürüklenme kaybı buharlaşma ile kaybolan su miktarını içermez.
Uygun kule dizaynı sürüklenme kaybını minimize edebilir.
Sürüklenme kontrol edilmelidir çünkü buharlaşma yoluyla oluşan su kaybından farklı
olarak sürüklenme olayında , su kimyasalları ve diğer kirli maddeleride içerdiğinden çevreye
olumsuz etki yapar.

Isıl kaybı :
Soğutma kulesinde sirkülasyon suyundan atılan ısı miktarı (kcal/h). Isı yükü kule
boyutlarını ve maliyeti belirleyen önemli faktörlerdendir.

Yaş termometre sıcaklığı:

Suyun teorik olarak buharlaşma yoluyla ulaşabileceği en düşük sıcaklık. Yaş
termometre sıcaklığı, buharlaşma yolu ile soğutma yapıldığından kule seçimini ve dizaynını
etkileyen aşırı derecede önemli bir faktördür.

Kuru termometre sıcaklığı:

Soğutma kulesine giren havanın sıcaklığıdır.

Çevre sıcaklığı :
Termometre ile ölçülen havanın kuru termometre sıcaklığıdır.
 Pompalama yüksekliği :
Soğutulan suyu ,soğutma kulesi havuzundan sisteme ve tekrar kuleye pompalamak için
ihtiyaç duyulan basınç.

Takviye suyu:
Blöf,sürüklenme ve buharlaşma yolu ile kaybolan su miktarını takviye etmek için
gerekli olan su miktarı.

Blöf kaybı:
Suyun eriyen katı madde konsantrasyonunu ,geçerli bir limitin altında tutulabilmesi için
sirkülasyon suyunun bir kısmı deşarj edilir. Buharlaşmanın sonucunda , eriyen katı madde
konsantrasyonu blöf yapılmadığı takdirde sürekli olarak artacaktır.

Bağıl nem :
Belirli bir sıcaklıktaki hava kütlesinin içinde bulunan nem miktarının , o sıcaklıkta
alabileceği en fazla nem miktarına oranıdır.Bağıl nem havanın neme doyma oranını veya nem
açığını verir.