‫پوخته‌ى رۆژووى ره‌مه‌زان‬

‫پوختەی‬
‫ڕۆژووی ڕەمەزان‬
‫پەیامی ڕەمەزان (قیبلە)‬
‫‪٢٠١٨‬‬

‫د‪ .‬عومه‌ر عه‌لى‬

‫‪1‬‬
 ‫پوخته‌ى رۆژووى ره‌مه‌زان (په‌يامى ره‌مه‌زان)‬ ‫ناوی کتیب‪ :‬‬
‫عومه‌ر عه‌لى‬ ‫نوسەر‪:‬‬
‫توانا ئه‌حمه‌د‬ ‫دیزاینی ناوەوەو بەرگ‪:‬‬
‫چاپخانە‪:‬‬
‫تیراژ‪:‬‬
‫نرخ‪:‬‬

‫ژمارە ( )ی ساڵی ( )ی‬

‫لەبەڕێوەبەرایەتی گشتی کتێبخانە گشتییەکانی پێدراوە‬

‫‪2‬‬
‫پوخته‌ى رۆژووى ره‌مه‌زان‬

‫‪F‬‬
‫إن الحمــد للــه نحمــده ونســتعينه ونتــوب إليــه‪ ،‬ونعــوذ باللــه مــن رشور‬
‫أنفســنا وســيئات أعاملنــا‪ ،‬مــن يهــده اللــه فــا مضــل لــه‪ ،‬ومــن يضلــل فــا‬
‫هــادي لــه‪ ،‬وأشــهد أال إلــه إال اللــه وحــده ال رشيــك لــه‪ ،‬وأشــهد أن محمــدا‬
‫عبــده ورســوله‪ ،‬صــى اللــه عليــه وعــى آلــه وأصحابــه وســلم تســليام‬
‫كثــرا‪.‬‬
‫ف كتا ِب ـ ِه ‪،‬‬ ‫ـال والعمــلِ بِ َــا جــا َء ِ‬ ‫ـم عبــا َد الل ـ ِه‪ ،‬بتق ـ َوى الل ـ ِه تعـ َ‬ ‫فأوصيكُـ ْ‬ ‫ِ‬
‫ـال‪:‬‬‫ـال اللــهُ تعـ َ‬ ‫قـ َ‬
‫ـق ِم ْن َهــا‬
‫خلَـ َ‬ ‫حــدَ ٍة َو َ‬‫ـس َوا ِ‬
‫خلَ َقكُــم ِّمــن نَّ ْفـ ٍ‬ ‫ـم الَّـ ِذي َ‬ ‫]يَــا أَيُّ َهــا ال َّنـ ُ‬
‫ـاس اتَّ ُقــواْ َربَّكُـ ُ‬
‫َســا َءلُونَ ِب ـ ِه‬ ‫ســاء َواتَّ ُقــواْ اللَّــهَ الَّ ـ ِذي ت َ‬‫جــاالً كَ ِث ـرًا َونِ َ‬ ‫ـث ِم ْن ُهـ َ‬
‫ـا ِر َ‬ ‫ج َهــا َوبَـ َّ‬ ‫َز ْو َ‬
‫ـم َر ِقي ًبــا[ النســاء‪.1 :‬‬ ‫حــا َم إِنَّ اللَّــهَ كَانَ َعلَ ْيكُـ ْ‬ ‫َواألَ ْر َ‬
‫[يــا أيهــا الذيــن آمنــوا اتقــوا اللــه حــق تقاتــه ‪ ،‬وال متوتــن إال وأنتــم‬
‫مســلمون] ال عمــران ‪.102‬‬
‫ـم‬‫ـم أَ ْع َملَكُـ ْ‬‫ح لَكُـ ْ‬‫سـ ِديدً ا‪،‬يُ ْصلِ ْ‬ ‫ن َءا َم ُنــوا اتَّ ُقــوا اللَّــهَ َوقُولُــوا َقـ ْوالً َ‬ ‫[يَاأَيُّ َهــا الَّ ِذيـ َ‬
‫ـا]‬ ‫ســـولَهُ َف َقــدْ َفــا َز َف ـ ْوزًا َع ِظيـ ً‬ ‫ن يُ ِطـ ـعِ اللَّــهَ َو َر ُ‬ ‫ـم ُذنُوبَكُـ ْ‬
‫ـم َو َم ـ ْ‬ ‫َويَ ْغ ِفـ ـ ْر لَكُـ ْ‬
‫األحــزاب‪. 71-70 :‬‬

‫‪3‬‬
‫ئــه‌م نامیلکــه‌ی کــه‌ لــه‌ به‌رده‌ســتاندایه‌ بریتیــه‌ لــه‌ چه‌نــد ووتارێــك کــە‬
‫دەســتپێدەکات لــە پێــش ڕەمــەزان و خــۆ ئامادەکــردن بــۆی تــا ڕەمــەزان‬
‫و ئــەو عیبادەتانــەی کــە لەنــاو ڕەمەزانــدا هەیــە تــا کۆتایــی ڕەمــەزان‬
‫و گرنگــی کۆمەڵــە کارێــك لــە دوای ڕەمــەزان و بەردەوامــی لەســەر‪،‬‬
‫چونک ـ ‌ه ئاشــکرایه‌ مانگــی ڕه‌م ـه‌زان و خــۆ حازرکــردن بــۆی پێــش هاتنــی‬
‫و شــه‌وانی قــه‌درو چۆنێتــی هه‌ســتان بــۆ جــه‌ژن و شــه‌ش ڕۆژی دوای‬
‫مانگــی ڕه‌م ـه‌زان هه‌مــوو ســاڵێك دووبــاره‌ ده‌بن ـه‌وه‌‪ ،‬ئ ـه‌م نامیلک ـه‌‌ش ب ـه‌‬
‫ووتــاری جیــا جیــا بــاس و خواســتی هه‌موویانــی بــ ‌ه پلــ ‌ه پلــه‌ تێدایــه‌‪،‬‬
‫بــه‌ ئومێــدی ســود وه‌رگرتــن لێیــان‪ ،‬داواکارم لــه‌ خــوای گــه‌وره‌ لێامنــی‬
‫وه‌رگرێــت‪ ،‬هــه‌ر هه‌ڵــه‌و که‌موکوڕیــه‌ك به‌رچاوکــه‌وت ئــه‌وه‌ بێگومــان‬
‫ل ـه‌ منه‌وه‌ی ـه‌و چونکــە پەیامــی پاکــی ئیســام بــێ کەموکوڕیــە‪ ،‬والســام‬
‫علیکــم ورحمــة اللــه‌‪.‬‬

‫‪4‬‬
‫پوخته‌ى رۆژووى ره‌مه‌زان‬

‫پێش ڕەمەزان‬

‫بــاس کردنــی زۆر شــت به‌تایبــه‌ت دینیــه‌کان زۆرجــار پێویســت بــه‌‬

‫ورده‌کاری نــاکات له‌بــه‌ر زۆر دووبــاره‌ بوونه‌وه‌یــان‪ ،‬بــه‌اڵم وه‌ك بــه‌‬
‫بێرهێنانه‌وه‌یــه‌ك ئامــاژه‌ بــه‌ چه‌نــد شــتێك ده‌ده‌یــن لــ ‌ه ســه‌ر ڕه‌مــه‌زان‬
‫بــ ‌ه بۆنــه‌ی نزیــك بوونــه‌وه‌ی ئــه‌و مانگــ ‌ه پیــرۆزه‌وه‌‪ ،‬وه‌ خــوای گــه‌وره‌ش‬
‫ن}‪ .1‬ئاشــکرای ‌ه گرتنــی‬ ‫ـع الْ ُم ْؤ ِم ِن ـ َ‬
‫ده‌ف ‌هر‌مــووێ { َو َذكِّ ـ ْر َف ـإِنَّ ال ِّذكْ ـ َرى تَ ْن َفـ ُ‬
‫مانگــی ڕه‌مــه‌زان یه‌کێکــ ‌ه لــه‌ پایــه‌ گرنگه‌کانــی ئیســام وه‌ك لــه‌‬
‫فه‌رمووده‌یه‌كــدا هاتــووه لــه‌ وه‌اڵمــی چه‌نــد پرســیارێك کــه‌ کابرایه‌کــی‬
‫ده‌شــته‌کی ل ـه‌ پێغه‌مب ـه‌ری کــرد درودی خــوای لــێ بێت{فقــال أخــرين‬
‫مــا فــرض اللــه عــي مــن الصيــام فقــال شــهر رمضــان}‪ 2‬کابــرای ده‌شــته‌کی‬
‫ووتــی ئــاگادارم بکــه‌ کــه‌ خــوای گــه‌وره‌ چــی له‌ســه‌ر فــه‌رز کــردووم لــه‌‬
‫ڕۆژو‪ ،‬پێغه‌مبه‌ریــش درودی خــوای لــێ بێــت فه‌رمــووی مانگــی ڕه‌مـه‌زان‪.‬‬
‫وه‌ ئیســامه‌تی هیــچ ک ـه‌س ت ـه‌واو نابێــت ئه‌گ ـه‌ر بــاوه‌ڕی پێــی نه‌بێــت‪.‬‬
‫و ‌ه ده‌بێــت بیشــی گرێــت مه‌گــه‌ر عوزرێکــی هه‌بێــت به‌شــێوه‌یه‌کی وا‬
‫ک ـه‌ ل ـه‌ ش ـه‌رعدا ڕێگ ـه‌ پێــدراو بێــت وه‌ك‪ :‬نه‌خۆشــی‪ ،‬س ـه‌فه‌ر‪ ،‬شــیرده‌ر‪،‬‬
‫حامــل‪ ،‬وه‌ هه‌مــوو ئه‌مان ـه‌ش بێگومــان بــۆ که‌ســانی گ ـه‌وره‌ وات ـه‌ (بالــغ)‬
‫وه‌ هه‌روه‌هــا ژیــره‌ (عاقــل) چونکــه‌ مرۆڤــی منــداڵ و شــێت و خه‌وتــوو‬
‫ئه‌رکــی شــه‌رعیان له‌ســه‌ر نیــه‌و بــوراون له‌الیــه‌ن خــوای گــه‌وره‌و ‌ه تــا‬
‫ئ ـه‌و باردودۆخ ـه‌ی تێیدای ـه‌ الده‌چێــت‪ ،‬وه‌ك ل ـه‌ فه‌رمووده‌یه‌کــدا هاتــووه‌‬
‫ سوره‌تی الذاریان ئایه‌تی ‪55‬‬ ‫ ‬
‫‪1‬‬
‫ بوخاری ڕیوایه‌تی کردووه‌‬ ‫‪ 2‬‬

‫‪5‬‬
‫{عــن النبــي‏‏صــى اللــه عليــه وســلم‏‏قــال‏‏رفــع القلــم عــن ثــاث‬
‫عــن النائــم حتــى يســتيقظ وعــن الصغــر حتــى يكــر وعــن املجنــون‬
‫حتــى يعقــل ‏ ‏أو يفيــق}‪ 3‬و ‌ه ئه‌مــه‌ش پێوه‌رێکــ ‌ه بــۆ هه‌مــوو کاریكــێ‬
‫تــری شــه‌رعی‪ .‬جــا مــادام هه‌مــوو شــه‌رته‌کامنان تێــدا بــوو ده‌بێــت‬
‫هه‌ســتین ب ـه‌ جــێ به‌جــێ کردنــی‪ .‬مانگــی ڕه‌م ـه‌زان یه‌کێک ـ ‌ه ل ـ ‌ه ه ـه‌ره‌‬
‫مانگ ـه‌ گرنگ ـه‌کان‪ ،‬چونک ـه‌ قورئانــی پیــرۆزی تێــدا هاتۆت ـه‌ خــواره‌وه‌ وه‌ك‬
‫خــوای گـه‌ور ‌ه ده‌فه‌رمــووێ { شَ ـ ْه ُر َر َمضَ ــانَ الَّـ ِذي أُنْـز َِل ِفيـ ِه الْ ُقـ ْرآنُ ُهــدً ى‬
‫ن الْ ُهــدَ ى َوالْ ُف ْرقَــانِ } ‪ 4‬وه‌ هه‌روه‌هــا شــه‌وی پیــرۆزو‬ ‫ــات ِمــ َ‬ ‫لِل َّن ِ‬
‫ــاس َوبَ ِّي َن ٍ‬
‫به‌فــه‌ڕی تێدایــه‌ وه‌ك بــه‌ القــدر ناوبــراو ‌ه تێیــدا ئــه‌و هه‌مــوو خێــرو‬
‫ن‬ ‫َــرٌ ِمــ ْ‬
‫پاداشــت ‌ه ده‌ســت ده‌که‌وێــت وه‌ك ده‌فه‌رمــووێ { لَ ْيلَــ ُة الْ َقــدْ ِر خ ْ‬
‫ْــف شَ ــ ْه ٍر } ‪ ‌5‬له‌ســه‌رمان فــه‌رز ده‌بێــت گرتنــی ئــه‌م مانگــه‌ له‌یه‌کــه‌م‬ ‫أَل ِ‬
‫ن‬ ‫ڕۆژیــه‌وه‌ تــا کۆتایــی مانگه‌گــه‌ وه‌ك خــوای گــه‌وره‌ ده‌فه‌رمــووێ { َف َمــ ْ‬
‫ـم الشَّ ـ ْه َر َفلْ َي ُص ْمــهُ } ‪ 6‬گرتنــی ڕۆژوو کـ ‌ه بـه‌ صــوم ناوبــراوه‌ واتـه‌‬ ‫شَ ـهِدَ ِم ْنكُـ ُ‬
‫خۆگرتنــه‌وه‌ ده‌کرێــت خۆگرتنــه‌وه‌ چه‌نده‌هــا جــۆری هه‌بێــت بــه‌اڵم‬
‫لێــره‌دا ب ـه‌ واتایــی خۆگرتن ـه‌وه‌ ل ـه‌‪ :‬خــواردن و خواردن ـه‌و ‌هو‌ جیــاع دێــت‬
‫له‌گ ـه‌ڵ هه‌بوونــی نیه‌تــدا ‪ ‌.7‬جێگ ـه‌ی نیه‌تیــش دڵ ـه‌ له‌ب ـه‌ر ئ ـه‌وه‌ گرنــگ‬
‫نیــه‌ ئه‌گــه‌ر بــه‌ده‌م نه‌وتــراو نابێــت بکرێتــه‌ بیانــوی ڕۆژوو شــکاندن‬
‫مــادام لــ ‌ه دڵــدا نیه‌ته‌کــه‌ هه‌بــوو بێــت‪ ‌.‬پێویســته‌ له‌ســه‌رمان هــه‌ر لــه‌‬

‫ابی داود ڕیوایه‌تی کردوو ‌ه‬ ‫ ‬

‫‪3‬‬
‫سوره‌تی البقرة ئایه‌تی ‪185‬‬ ‫‪ 4‬‬
‫سوره‌تی القدر ئایه‌تی ‪3‬‬ ‫‪ 5‬‬
‫ سوره‌تی البقرة ئایه‌تی ‪185‬‬ ‫‪ 6‬‬
‫ بڕوان ‌ه کفایة االخیار الپه‌ڕ ‌ه ‪238‬‬ ‫‪ 7‬‬

‫‪6‬‬
‫پوخته‌ى رۆژووى ره‌مه‌زان‬
‫ئێســتاوه‌ ئامــاده‌کاری بکه‌یــن بــۆ به‌ده‌م ـه‌وه‌ چوونــی ئ ـه‌م مانگ ـه‌ پیــرۆزه‌‬
‫به‌شــێوه‌یکی ڕێــك و پێــك و ت ـه‌واوی وه‌ دوعــاش بکه‌یــن نه‌مریــن مــادام‬
‫ئـه‌م مانگـه‌ نزیــك بووه‌تـه‌وه‌ تــا لـه‌ خێــری ئـه‌م مانگه‌ بێ بـه‌ش نه‌بیــن و به‌‬
‫خۆداچوونه‌وه‌یه‌کــی خۆمانــی تێــدا بکه‌یــن و نیه‌متــان پــاك بکه‌ینــه‌وه‌و‬
‫ته‌وه‌بــه‌ی تێــدا بکه‌یــن لــه‌ هــه‌ر تــاوان و که‌مته‌رخه‌میــه‌ك کــه‌‬
‫کردبێتــان لــ ‌ه ڕابــووردودا‪ .‬په‌یــان بده‌یــن جارێکــی تــر نه‌گه‌ڕێینــه‌وه‌‬
‫سـه‌ری و و ‌ه بـه‌ هێزێکــی پــڕ بــاوه‌ڕو ئه‌وپـه‌ڕی توانامانـه‌وه‌ به‌ڵێــن بده‌ینـه‌‬
‫خــوای گ ـه‌وره‌ ک ـه‌ کار بــۆ ئیســام بکه‌یــن و هه‌مــوو هه‌وڵــان ب ـه‌رده‌وام‬
‫له‌گــه‌ڕدا بێــت بــۆ به‌ده‌ســتهێنانی ڕه‌زامه‌نــدی اللــە‪ ،‬کاره‌کامنــان لــه‌و‬
‫چوارچێــوه‌دا بێــت کــ ‌ه ئــه‌و داینــاوه‌‪ ،‬بــه‌ ئومێــدی ڕه‌زامه‌نــدی خــوای‬
‫گــه‌وره‌‪ ،‬چونکــ ‌ه ڕه‌زامه‌نــدی ئــه‌وه‌ ده‌توانێــت خۆشــبه‌ختامن بــکات لــه‌‬
‫دونیــاو دواڕۆژدا‪.‬‬

‫‪7‬‬
 ‫ڕۆژووی مانگی ڕه‌مه‌زان‬

‫ن‬ ‫ن ِمـ ْ‬
‫ـى الَّ ِذيـ َ‬ ‫ـا كُ ِتـ َ‬
‫ـب َعـ َ‬ ‫الص َيــا ُم كَـ َ‬ ‫ـب َعلَ ْيكُـ ُ‬
‫ـم ِّ‬ ‫‪ {8‬يَــا أَيُّ َهــا الَّ ِذيـ َ‬
‫ن آ َم ُنــوا كُ ِتـ َ‬
‫ـم تتقــون}‬ ‫َق ْبلِكُـ ْ‬
‫ـم لَ َعلَّكُـ ْ‬
‫مانگــی ڕه‌مــه‌زان مانگــی لێخۆشــبوون و به‌خۆداچوونــه‌وه‌و ته‌وبه‌کــردن‬
‫و چاکــه‌ کردنــه‌‪ ،‬مانگێکــی پیــرۆزه‌و گه‌وره‌تریــن کار تێیــدا ڕوویــداوه‌‬
‫کــه‌ ئه‌ویــش هاتنــه‌ خــواره‌وه‌ی قورئانــی پیــرۆزه‌‪ ،‬ئــه‌و قورئانــه‌ی کــه‌‬
‫خــوای گــه‌وره‌ کــردی بــه‌ دواهه‌میــن کتێــب بــۆ هه‌مــوو مرۆڤایه‌تــی تــا‬
‫ڕۆژی دوایــی‪ ،‬ئــه‌و قورئانــه‌ی کــه‌ مایــه‌ی دڵخۆشــی و شــانازی هه‌مــوو‬
‫مســوڵامنێکه‌ ‌‌و هــۆی ڕێنموونــی و ته‌حـه‌دای هه‌مــوو الیه‌کـه‌‪ .‬ئـه‌و مانگــی‬
‫ڕه‌مه‌زانــه‌ی کــه‌ هه‌مــوو مســوڵامنان به‌یــه‌ك ده‌نــگ و به‌یــه‌ك جــۆر‬
‫تێیــدا ب ـه‌ڕۆژوو ده‌بــن ل ـه‌ سه‌رانس ـه‌ری جیهانــدا‪ .‬باســکردن ل ـه‌ پیــرۆزی‬
‫و تایبه‌مته‌ندیه‌کانــی ئــه‌م مانگــه‌ زۆرن لێــره‌دا به‌جێــی ده‌هێڵیــن و‬
‫ده‌ڕۆینــه‌ نــاو چۆنێتــی ڕۆژوو گرتنــه‌وه‌و ئــه‌و کارانــه‌ی کــ ‌ه په‌یوه‌ندیــان‬
‫بــه‌م کــرداره‌ پیــرۆزو بــ ‌ه به‌ره‌که‌تــه‌و ‌ه هه‌یــه‌‪.‬‬

‫تایبەتمەندی ڕۆژوو‬

‫ڕۆژووی مانگــی ڕه‌مــه‌زان وه‌ك هــه‌ر کردارێکــی تــری ئاینــی کۆمه‌ڵێــك‬

‫تایبه‌مته‌نــدی خــۆی هه‌یــه‌‪ .‬هه‌مــوو مســوڵامنێك پێویســته‌ له‌ســه‌ری‬
‫کــه‌ به‌رچــاو ڕوونیه‌کــی له‌ســه‌ر ئــه‌م مانگــه‌و وه‌ چۆنێتــی ڕۆژوو گرتــن‬
‫سوره‌تی البقرة ئایه‌تی ‪183‬‬ ‫‪ 8‬‬

‫‪8‬‬
‫پوخته‌ى رۆژووى ره‌مه‌زان‬
‫هه‌بێــت بــۆ ئــه‌وه‌ی کاره‌کانــی بــه‌ پێــی ئــه‌وه‌ بێــت کــه‌ خــوای گــه‌وره‌‬
‫داوای کــردووه‌‪ .‬ڕۆژووی مانگــی ڕه‌مــه‌زان یه‌کێکــ ‌ه لــه‌ پێنــج پایه‌کانــی‬
‫ئیســام وه‌ك لـه‌ فه‌رمــووده‌ی ( بنــی االســام علــی خمــس )‪ 9‬دا هاتــووه‌ وه‌‬
‫باســی ڕۆژووشــی تێــدا کــردووه‌‪ .‬و ‌ه کۆمه‌ڵــی زانایانیــش هــاوڕان له‌س ـه‌ر‬
‫واجبێتــی گرتنــی ئ ـه‌م مانگ ـه‌‪.10‬‬

‫ڕۆژوو‬

‫ڕۆژوو لـ ‌ه زمانه‌وانیــدا واتـه‌‪ :‬خــۆ گرتنـه‌وه‌ وه‌ك خــوای گـه‌وره‌ ده‌فه‌رمــووی‬

‫له‌باســی مه‌ریه‌مــدا ســه‌المی خــوای لــێ بێــت {انــی نــذرت للرحمــن‬
‫صومــا}‪ 11‬ب ـه‌اڵم ڕۆژوو گرتنه‌ک ـه‌ی مه‌ری ـه‌م س ـه‌المی خــوای لــێ بێــت ب ـه‌‬
‫قس ـه‌ نه‌کــردن بــوو‪ ،‬لێــره‌دا مه‌به‌ســت ووش ـه‌ی (صــوم) ک ـه‌ به‌واتــای ل ـه‌‬
‫خــۆ گرتنــه‌و ‌ه دێــت لــ ‌ه شــه‌رعدا یانــی لــه‌ خــۆ گرتنه‌وه‌یه‌کــی تایبــه‌ت‬
‫ل ـه‌ که‌ســێکی تایب ـه‌ت ل ـه‌ کاتێکــی تایبه‌تــدا ب ـه‌ م ـه‌رج‪ .‬وه‌ڕۆژوو واجــب‬
‫بــوو ‌ه بــه‌ پێــی قورئــان وفه‌رمــووده‌و کــۆڕه‌وی زانایــان‪ ،‬وه‌ کاته‌که‌شــی‬
‫ن شَ ــهِدَ ِم ْنك ُ‬
‫ُــم‬ ‫بــه‌ بینینــی مانگــه‌ لــ ‌ه ڕه‌مه‌زانــدا وه‌ك ده‌فه‌رمــووێ { َف َمــ ْ‬
‫‪12‬‬
‫الشَّ ـ ْه َر َفلْ َي ُص ْمــهُ }‬

‫‪ 9‬بوخاری ڕیوایه‌تی کردوو ‌ه‬

‫ بڕوان ‌ه کفایة االخیار الپه‌ڕ ‌ه ‪238‬‬ ‫‪ 10‬‬
‫ سوره‌تی مریم ئایه‌تی ‪26‬‬ ‫‪ 11‬‬
‫ سوره‌تی البقرة ئایه‌تی ‪185‬‬ ‫‪ 12‬‬

‫‪9‬‬
 ‫مه‌رجه‌کانی واجب بوونی ڕۆژوو‬

‫سێ مه‌رج هه‌یه‌ بۆ واجب بوونی ڕۆژوو‪:‬‬

‫‪ -1‬ئیســام واتــه‌ بــێ بــاوه‌ڕ ڕۆژووی له‌ســه‌ر واجــب نیــه‌ ئه‌مــه‌ کارێکــه‌‬
‫په‌یوه‌نــدی بــه‌ مســوڵامنه‌وه‌ هه‌یــه‌ ئه‌گــه‌ر بــێ بــاوه‌ڕ ڕۆژووش بگرێــت‬
‫بــۆی حســێب ناکرێــت وه‌ هیــچ پاداشــتێکی له‌سـه‌ر وه‌رناگرێــت‪ ،‬چونکـه‌‬
‫مســوڵامن ک ـه‌ ڕۆژوو ده‌گرێــت له‌ب ـه‌ر خــوا ده‌یگرێــت‪ ،‬ب ـه‌اڵم بــێ بــاوه‌ڕ‬
‫له‌بــه‌ر چ! ئەگــەر بیشــی گرێــت بــۆ مەرامێکــی دونیایــە وەك خــۆ الواز‬
‫کــردن‪ ،‬یــان هــەر هۆکارێکــی تــری دونیایــی کــە لــە تــەرازووی خــوای‬
‫گــەورەدا هیــچ قورســیەکی نــی یــە‪.‬‬
‫‪ -2‬گ ـه‌وره‌ (بالــغ) وات ـه‌ له‌س ـه‌ر منــداڵ واجــب نی ـه‌ ئه‌م ـه‌ش مانــای وانــی‬
‫یــ ‌ه منــداڵ بــۆی نیــه‌ بیگرێــت وه‌یــان پاداشــتی له‌ســه‌ر وه‌رناگرێــت‬
‫بێگومــان نه‌خێــر‪ ،‬باشــر وای ـه‌ مندااڵنیــش له‌س ـه‌ر ئ ـه‌م کــردار ‌ه پیــرۆزه‌‬
‫ڕابهێرنێــت بــۆ ئ ـه‌وه‌ی ک ـه‌ گ ـه‌وره‌ بــوو له‌س ـه‌ری ئاســان بێــت‪ ،‬هه‌روه‌هــا‬
‫خــوای گــه‌ور ‌ه بۆشــی حســێب ده‌کات وه‌هه‌مــوو کرده‌وه‌یه‌کــی چاکــی‬
‫تــر مــادام لەبــەر خــوای گــەورەو بــۆ ڕاهێنــان بێــت لەســەر چاکــەکاری‪،‬‬
‫وە خەیــری ئــەوەش دەگات کــە ئــەو ڕاهێنانــەی پــێ دەکات‪ ،‬ده‌بێــت‬
‫ئه‌وه‌مــان له‌بیــر بێــت زۆر جــار زۆرک ـه‌س به‌هه‌ڵ ـه‌دا ده‌چــن له‌س ـه‌ر ئ ـه‌م‬
‫خاڵــه‌ واتــ ‌ه بالــغ بــوون‪ ،‬بالــغ بوونــی شــه‌رعی ئه‌وه‌یــه‌ ئه‌گــه‌ر ئافــره‌ت‬
‫بــوو ســه‌ره‌تای که‌وتنــه‌ حه‌یزه‌وه‌یــه‌ و ‌ه پیاویــش ئیحتیــام بــوون‪ ،‬ئیــر‬
‫هـه‌ر شــتێکی تــر کـه‌ بــۆ منــداڵ بــوون دیــاری کــراوه‌ له‌هـه‌ر قانــون و دیــن‬
‫و که‌لتورێکــی تــردا پێــوه‌ر نی ـه‌ بــۆ ئ ـه‌م کاره‌‪ ،‬بــۆ منون ـه‌ ل ـه‌ ئه‌وروپــادا تــا‬

‫‪10‬‬
‫پوخته‌ى رۆژووى ره‌مه‌زان‬
‫ته‌مه‌نــی ‪ 18‬ســاڵ هــه‌ر بــه‌ منــداڵ داده‌نرێــت وه‌ ده‌کرێــت له‌ته‌مه‌نــی‬
‫‪ 18‬ســاڵیدا چ کــچ وه‌ کــوڕ چه‌نــد ســاڵێك به‌ســه‌ر بالــغ بوونیــدا تێپــه‌ڕ‬
‫بــوو بێــت‪.‬‬
‫‪ -3‬ژیــری (العقــل)‌ ژیــری پێویســته‌ هه‌بێــت بــۆ ئـه‌وه‌ی بزانێــت چ ده‌کات‪،‬‬
‫شــێت هیــچ ته‌کلیفێکــی شــه‌رعی له‌ســه‌ر نیــه‌ وه‌ك پێغه‌مبــه‌ر درودی‬
‫خــوای لــێ بێــت ده‌فه‌رمــووێ {عــن النبــي‏‏صــى اللــه عليــه وســلم‏‏قــال‬
‫‏‏رفــع القلــم عــن ثــاث عــن النائــم حتــى يســتيقظ وعــن الصغــر حتــى‬
‫يكــر وعــن املجنــون حتــى يعقــل‏‏أو يفيــق}‪ 13‬ل ـه‌ پێغه‌مب ـه‌ره‌وه‌ درودی‬
‫خــوای لــێ بێــت هاتــووه‌‪ ،‬ده‌فه‌رمــووێ قه‌ڵه‌مــی تــاوان له‌ســه‌ر ســێ‬
‫کۆمــه‌ڵ البــراوه‌ خه‌وتــوو تــا هه‌ڵده‌ســتێت‪ ،‬منــداڵ تــا گــه‌وره‌ ده‌بێــت‪،‬‬
‫شــێت تــا ژیــر ده‌بێــت یــان چــاك ده‌بێتــه‌وه‌‪ .‬که‌واتــه‌ که‌ســێك ڕۆژووی‬
‫له‌ســەر‌ واجب ـه‌ ک ـه‌ مســوڵامن و گ ـه‌وره‌و ژیــر بێــت‪.‬‬

‫فه‌رزه‌کانی ڕۆژوو‬

‫فه‌رزه‌کانی ڕۆژوو پێنجن‪:‬‬

‫‪ -1‬نیـه‌ت هێنانــه‪ ،‬نیـه‌ت هێنانیــش ته‌نهــا دڵ به‌سـه‌ بــۆ کردنــی ئـه‌م کاره‌‬
‫وه‌ جێگ ـه‌ی ڕاســته‌قینه‌ی نی ـه‌ت دڵ ـه‌‪ ،‬زۆر به‌داخ ـه‌وه‌ هێشــتا زۆر ک ـه‌س‬
‫ناتوانێــت ئه‌م ـ ‌ه ه ـه‌زم بــکات و ه ـه‌ر نکۆڵــی لێــده‌کات و وه‌ زۆر پێداگــرە‌‬
‫له‌ســه‌ر ووتنــی بــه‌ده‌م‪ ،‬لێــره‌دا ئێمــه‌ قســه‌مان له‌ســه‌ر ئــه‌وه‌ نیــه‌ کــه‌‬
‫ووتنــی بـه‌ده‌م ڕه‌وا نیـه‌‪ ،‬به‌ڵکــو ئاســاییه‌ بـه‌اڵم ئه‌گـه‌ر بـه‌ ووتـه‌ش نه‌وتــرا‬
‫ابی داود ڕیوایه‌تی کردوو ‌ه‬ ‫‪ 13‬‬

‫‪11‬‬
‫زۆر ئاســاییه‌ مــادام نیه‌ته‌ک ـه‌ هه‌بــوو بێــت ل ـ ‌ه دڵــدا‪ .‬ه ـه‌ر کردارێــك ک ـ ‌ه‬
‫ده‌کرێــت بــێ گومــان خــوای گ ـه‌وره‌ ئــاگاداره‌ ب ـه‌ نیه‌ته‌ک ـه‌ت خــۆ ئه‌گ ـه‌ر‬
‫بــه‌ ووتــه‌ بڵێــی خوایــه‌ مــن به‌یانــی بــه‌ڕۆژوو ده‌بــم له‌بــه‌ر تــۆ بــه‌اڵم لــه‌‬
‫دڵتــا ئــه‌وه‌ت مه‌به‌ســت نه‌بــوو بێگومــان خــوای گــه‌وره‌ ســه‌یری دڵ‬
‫ده‌کات‪ ،‬وه‌ك ل ـه‌ فه‌رمــووده‌ی پێغه‌مبه‌ریشــدا هاتــووه‌ ک ـه‌ خــوای گ ـه‌وره‌‬
‫ن ـه‌ س ـه‌یری جه‌ســت ‌ه ن ـ ‌ه شــێوه‌و ڕوخســارمان ده‌کات به‌ڵکــو س ـه‌یری دڵ‬
‫و کرده‌وه‌مــان ده‌کات‪ ،‬و ‌ه دڵ گرنگیه‌کــی ئه‌وتــۆی هه‌یــه‌ لــه‌ شــه‌رعدا‪،‬‬
‫جــا ده‌بێــت نیه‌متــان هه‌بێــت بــۆ کردنــی ئــه‌م کاره‌ لــه‌ کاتــی خۆیــدا‬
‫ئه‌ویــش پێــش ســبه‌ینان ‌ه وه‌ ده‌کرێــت هــه‌ر له‌ســه‌ره‌تایی مانگــه‌وه‌‬
‫نیه‌متــان هه‌بێــت بــۆ کردنــی ئ ـه‌م کاره‌ پیــرۆزه‌ ئه‌ویــش ه ـه‌ر ب ـه‌ بوونــی‬
‫ئ ـه‌و کار ‌ه ل ـه‌ دڵامنــدا‪.‬‬
‫‪ -2‬خــۆ گرتنـه‌وه‌ لـه‌ خــواردن و ‪ -3‬خواردنـه‌وه‌‪ ،‬نابێــت بـه‌ هیــچ شــێوه‌یه‌ک‬
‫خــواردن و خواردنــه‌وه‌ لــه‌ ڕۆژی ڕه‌مه‌زانــدا بخورێــت بــه‌ خواردنــی‬
‫یــان خواردنــه‌وه‌ی هــه‌ر شــتێك ئه‌گــه‌ر کــه‌م وه‌یــان بچوکیــش بێــت‬
‫ڕۆژووه‌کــه‌ی پــێ ده‌شــکێت و دروســت نابێــت مه‌گــه‌ر له‌بیــری نه‌بێــت‬
‫ک ـه‌ ب ـ ‌ه ڕۆژووه‌‪ ،‬جــا ئه‌گ ـه‌ر ل ـه‌ بیــری نه‌بــوو و ‌ه شــتێکی خــوارد زیــان ب ـه‌‬
‫ڕۆژووه‌کـه‌ی نــاگات چونکـه‌ ویســتی ئـه‌وه‌ نه‌بــووه‌ ڕۆژووه‌کـه‌ی بشــکێنێ‪،‬‬
‫وه‌ك لــه‌ فه‌رمووده‌یه‌کــدا هاتــووه‌ {مــن نســی وهــو صائــم فــاكل أو رشب‬
‫فلیتــم صومــه‌ فامنــا أطعمــ ‌ه اللــ ‌ه وســقاه‌} ‪ 14‬واتــه‌ ئه‌گــه‌ر یه‌کێــك لــه‌‬
‫بیــری چــوو ک ـ ‌ه ب ـه‌ڕۆژوو ‌ه شــتی خــوارد وه‌یــان خواردی ـه‌و ‌ه بــا ب ـه‌رده‌وام‬
‫بێــت له‌سـه‌ر ڕۆژووه‌کـه‌ی ئـه‌وه‌ خــوای گـه‌وره‌ خــواردن یــان خواردنـه‌وه‌ی‬

‫ بوخاری ڕیوایه‌تی کردووه‌‬ ‫‪ 14‬‬

‫‪12‬‬
‫پوخته‌ى رۆژووى ره‌مه‌زان‬
‫پێــداوه‌‪ .‬به‌ڕاســتی ئه‌مــ ‌ه واقعێتــی ئیســام جێگیــر ده‌کات‪ .‬ئه‌گــه‌ر‬
‫شــتیك کــه‌ ده‌ســته‌اڵتی تیــا نه‌بێــت ڕۆژوو ناشــكێنی وه‌ك دوکه‌ڵــی‬
‫کارگــه‌و ته‌پوتــۆزو ئــه‌و شــتانه‌‪ ،‬بــه‌اڵم دوکه‌ڵــی جگــه‌ره‌ی جگه‌ره‌کێــش‬
‫ڕۆژووه‌کـه‌ی ده‌شــکێنی چونکـ ‌ه بـ ‌ه ئــاره‌زووی خــۆی بــووه‌ نـه‌ك ناچــاری‪.‬‬
‫‪ -4‬کاری جــووت بــوون (الجــاع) ڕۆژانــی ڕه‌مـه‌زان کاتــی خــوا په‌رســتیه‌و‬
‫نابێــت کاری جــووت بونــی تێــدا ئه‌نجــام بدرێــت‪ ،‬وه‌ ئه‌گـه‌ر ئـه‌و کاره‌ کــرا‬
‫ڕۆژووه‌کــه‌ ده‌شــکێ و و ‌ه کافه‌ره‌تیشــی ده‌که‌وێته‌ســه‌ر ئه‌ویــش ئــازاد‬
‫کردنــی به‌نده‌یه‌کــه‌‌‪ ،‬گــه‌ر نه‌بــوو دوومانــگ له‌ســه‌ر یــه‌ك بــه‌ ڕۆژوو‬
‫بوونــه‪ ‌،‬ئه‌گــه‌ر نه‌توانــرا دانــی خواردنــه‌ بــه‌ ‪ 60‬هــه‌ژارو کــه‌م ده‌رامــه‌ت‪.‬‬
‫وه‌ ه ـه‌ر کارێکــی تــر بــۆ خــۆ ڕه‌ح ـه‌ت کــردن بــۆ منون ـه‌ به‌ده‌ســت ‪..‬تــاد‬
‫ڕۆژوه‌ک ـ ‌ه ده‌شــکێنێ‪ .‬وه‌ ئه‌گ ـه‌ر ل ـه‌ بیــرت چــوو ک ـه‌ ب ـه‌ ڕۆژووی هه‌مــان‬
‫حوکمــی خــواردن و خواردنــه‌وه‌ی هه‌یــه‌ واتــه‌ ناشــکی خــوای گــه‌وره‌‬
‫زاناتــره‌‪.15‬‬
‫‪ -5‬خــۆ ڕشــانه‌وه‌ بــه‌ زۆر ده‌بێــت ئــاگاداری لــێ بکرێــت و بــه‌زۆر خــۆت‬
‫نه‌ڕشــێنیته‌وه‌‪ .‬وه‌ هه‌روه‌هــا زانینــی ڕۆژ چ لــه‌ ســه‌ره‌تاوه‌ وه‌یــان لــه‌‬
‫کۆتاییــه‌وه‌‪ ،‬ده‌بێــت ئــاگاداری ئــه‌وه‌ بکرێــت کــه‌ خــۆت بگریتــه‌وه‌ لــه‌‬
‫هه‌مــوو ئــه‌و شــتانه‌ پێــش ڕۆژ هه‌اڵتــن تــا ڕۆژئــاوا بــوون خــۆ ئه‌گــه‌ر‬
‫به‌که‌مێکیــش بێــت ڕۆژووه‌کــه‌ دروســت نابێــت یانــی بــه‌ هه‌اڵتنــی ڕۆژ‬
‫وه‌یــان بــه‌ ئــاوا نه‌بوونــی‪.‬‬

‫بڕوان ‌ه کفایة االخیار الپه‌ڕ ‌ه ‪240‬‬ ‫‪ 15‬‬

‫‪13‬‬
 ‫ه ڕۆژوو ده‌شکێنن‬
‫ئه‌و شتانه‌ی ک ‌‬
‫‌‬
‫ئه‌وشتانه‌ی که‌ ڕۆژوو ده‌شکێنن ‪ 11‬شنت‪:‬‬
‫‪-1‬هه‌رشــتێك بــه‌ ئه‌نقه‌ســتی بگاتــه‌ بۆشــایی زگــی مــرۆڤ واتــە‬
‫مەعیــدەی‪.‬‬
‫‪-2‬هه‌رشــتێك بــه‌ ئه‌نقه‌ســت بڕواتــه‌ نــاو بۆشــایی ســه‌ر وه‌ك لــووت و‬
‫گــوێ‪.‬‬
‫‪-3‬شــت خســتنه‌ نــاو بۆشــایی دواو ‌ه یــان پێشــه‌وه‌‪ ،‬وه‌ك ده‌رمــان و ئــه‌و‬
‫جــۆر ‌ه شــتانه‌‪ ،‬وه‌ هه‌روه‌هــا په‌نجــه‌ تێنانیــش ده‌گرێتــه‌وه‌‪.‬‬
‫‪-4‬خۆ ڕشانه‌وه‌ به‌ ئه‌نقه‌ست‪ ،‬به‌اڵم ئه‌گه‌ر بۆخۆی ڕشایه‌وه‌ ناشکێ‪.‬‬
‫‪-5‬کاری جووت بوون‪.‬‬
‫‪-6‬خۆ ڕه‌حه‌ت کردن چ خۆی بۆ خۆی بێت یان که‌سێکی تر بێت‪.‬‬
‫‪-7‬خوێنی حەیز ئافره‌ت‪ ،‬واته‌ سوڕی مانگانه‌‪.‬‬
‫‪-8‬خوێنی نیفاس ئه‌و خوێنه‌ی دوایی منداڵ بوون دێت‪.‬‬
‫‪-9‬شێت بوون‪ ،‬ئه‌گه‌ر بۆ ماوه‌یه‌کی که‌میش بێت‪.‬‬
‫‪16‬‬
‫‪-10‬هه‌ڵگه‌ڕانه‌وه‌ ل ‌ه دین خوا په‌نامان بدات››‪.‬‬
‫‪ -11‬نیــه‌ت گۆڕیــن‪ ،‬وه‌ك یه‌کــێ بڵــێ ڕۆژوه‌کــه‌م ده‌شــکێنم یــان پــاش‬
‫که‌مێکــی تــر ده‌یشــکێنم یــان بــا بزانــم چــۆن ده‌بێــت‪ .‬لــه‌م جــۆره‌‬
‫قســانه‌ و ‌ه هــۆی شــکاندنی بــه‌ نیه‌تگۆڕیــن بــا هیچیشــی نه‌خواردبــێ‬
‫ه ـه‌ر ده‌شــکێ‪ .‬جــا ده‌بێــت متامن ـه‌ی ت ـه‌واو ببێــت ب ـه‌ خــۆو ئ ـه‌و جــۆره‌‬
‫دوودڵیانــ ‌ه دروســت نــه‌کات لــ ‌ه خۆیــدا‪ ،‬تــا هــەر لەســەر یەقیــن بێــت‪.‬‬
‫ هه‌مان سه‌رچاو ‌ه الپه‌ڕ ‌ه ‪241‬‬ ‫‪ 16‬‬

‫‪14‬‬
‫پوخته‌ى رۆژووى ره‌مه‌زان‬

‫هه‌ندێك ئادابی باش ده‌رباره‌ی ڕۆژوو له‌ڕه‌مه‌زاندا‬

‫کارێكی باش ‌ه ڕۆژووه‌وان ئاگای له‌م ڕه‌وشتانه‌ بێت ل ‌ه ڕۆژوودا‬

‫‪-1‬پارشــێوکردن‪ ،‬کارێکــی باشــه‌و بکرێــت‪ ،‬بــه‌اڵم تاوانــی نیــه‌ ئه‌گــه‌ر‬
‫نه‌شــکرێت‪ ،‬کردنــی باشــه‌و ســونه‌تی پێغه‌مبــه‌ره‌ وه‌ك ده‌فه‌رمــووێ‬
‫{تســحروا فــاءن الســحور برکــة}‪ 17‬واتـ ‌ه پارشــێو بکـه‌ن چونکـه‌ به‌ره‌که‌تــی‬
‫‪18‬‬
‫تیایــه‌ وه‌ هــۆی به‌ره‌که‌ته‌که‌شــی ئه‌وه‌یــه‌ ڕۆژووه‌وان به‌هێــز ده‌کات››‬
‫‪-2‬په‌له‌کــردن لــه‌ ڕۆژوو شــکاندندا هه‌رکــه‌ دڵنیــا بوویــت کــه‌ ڕۆژ ئــاوا‬
‫بــووه‌‪ ،‬وه‌ هه‌روه‌هــا هــه‌وڵ بدرێــت کــه‌ بــه‌ چه‌نــد ده‌نکــه‌ خورمایه‌کــی‬
‫تــه‌ڕ ڕۆژووه‌کــه‌ بشــکێرنێت‪ ،‬وه‌گــه‌ر نه‌بــوو بــ ‌ه ئــاو‪.‬‬
‫‪-3‬دوعــاو پاڕان ـه‌وه‌ له‌کاتــی به‌ربانگــدا پێغه‌مب ـه‌ر درودی خــوای لــێ بێــت‬
‫ده‌فه‌رمــووێ {ثالثــة التــرد دعوتهــم الصائــم حتــی یفطــر‪ ،‬واالمــام العــادل‪،‬‬
‫واملظلــوم}‪ 19‬واتــ ‌ه ســێ کــه‌س یــان کۆمــه‌ڵ خــوای گــه‌وره‌ داواکانیــان‬
‫ناگەڕێنێتــەوە‪ ‌،‬یه‌که‌میــان ڕۆژووه‌وان‪ ،‬دووه‌میــان ســه‌رۆکێکی عــادل وه‌‬
‫ســێهه‌میان که‌ســێکی ســته‌م لێکــراو‪.‬‬
‫‪-4‬خۆگرتن ـه‌وه‌ ل ـه‌ هه‌مــوو شــتێکی پــڕو پــوچ وه‌ك زه‌مــی خه‌ڵــك کــردن‬
‫و باســی ئــه‌م وئــه‌و‪ ،‬کات کوشــن به‌شــتی بــێ به‌هــاوه‌‪ ،‬چونکــه‌ ئــه‌م‬
‫مانگـه‌ مانگێکـه‌ فرسـه‌تێکی زێڕینـه‌ بــۆ عیبــاده‌ت کــردن و کۆکردنـه‌وه‌ی‬
‫زه‌خیــره‌ بــۆ دواڕۆژ وه‌ هه‌رکارێــك لـه‌م ڕۆژانـه‌دا ده‌کرێــت بێگومــان خێــری‬

‫بوخاری و موسلیم ڕیوایه‌تیان کردووه‌‬ ‫‪ 7‬‬

‫‪1‬‬
‫بڕوان ‌ه فق ‌ه السنة السید سابق ج‪ 1‬الپه‌ڕه‌‪419‬‬ ‫‪ 18‬‬
‫ هه‌مان سه‌رچاو ‌ه الپه‌ڕ ‌ه ‪421‬‬ ‫‪ 19‬‬

‫‪15‬‬
‫زیاتــره‌ لـه‌ لـه‌ ڕۆژانــی تــر‪ .‬پێغه‌مبـه‌ر درودی خــوای لــێ بێــت ده‌فه‌رمــووێ‬
‫{رب صائــم لیــس ل ـه‌ مــن صیام ـه‌ اال الجــوع}‪ 20‬وات ـ ‌ه ڕۆژووه‌وانــی وا هه‌ی ـه‌‬
‫جگـ ‌ه لـ ‌ه برســێتی هیچــی بــۆ نامێنێتـه‌وه‌‪.‬‬
‫‪ -5‬ســیواك کردن‪-6‬قورئــان خوێنــدن‪ ،‬و ئاماده‌بوونــی کــۆڕی زیکــرو‬
‫یادکردنــی خــوا‪ ،‬خــۆ مه‌شــغوڵ کــردن بـه‌ تێگه‌یشــتنامن له‌ ئیســام زیاتر‪،‬‬
‫وه‌ ئێســته‌ ب ـه‌ هــۆی ئ ـه‌م ته‌کنه‌لۆجیــای ل ـه‌ به‌رده‌ســتامندای ‌ه ده‌توانیــن‬
‫زیاتــر ســودمه‌ندبین ئ ـه‌و هه‌مــوو ســایته‌ هه‌ی ـه‌ ک ـه‌ کاری ئیســامی بــاو‬
‫ده‌کاتــه‌و ‌ه ســایتی واهه‌یــ ‌ه بــه‌ هه‌زاره‌هــا ووتــارو ده‌رســی تێدایــه‌ جگــه‌‬
‫لــه‌و هه‌مــوو کتێــب و وتارانــه‌ی کــه‌ بــه‌رده‌وام داده‌بــه‌زن و ئاالتــی تــری‬
‫وه‌ك ســیدی و که‌ناڵــی ئیســامی جیــاوازو هه‌تــا موبایله‌کانیشــان‪.‬‬
‫‪-7‬هه‌وڵدانــی زیاتــر لــ ‌ه د ‌ه ڕۆژی کۆتایــی مانگــی ڕه‌مه‌زانــدا کــ ‌ه شــه‌وی‬
‫بـه‌ فه‌ریشــی تــێ ده‌که‌ویــت (القــدر) پێغه‌مبـه‌ر درودی خــوای لــێ بێــت‬
‫خــۆی گرنگیه‌کــی زۆری بــه‌م ڕۆژانــه‌ داوه‌ له‌گــه‌ڵ عائیله‌کانیــدا وه‌ك‬
‫ده‌فه‌رمــووێ {کان اذا دخــل العــر االواخــر احــي اللیــل‪ ،‬وایقــظ اهلــه‌‪،‬‬
‫‪21‬‬
‫وشــد املئــزر}‬

‫ النسائي و ابن ماجه‌ و الحاکم ڕیوایه‌تیان کردوو ‌ه و ‌ه حه‌دیسێکی‬ ‫‪ 20‬‬

‫سه‌حیح ‌ه له‌سه‌ر ئه‌و شه‌رتانه‌ی ک ‌ه ئیمانی بخای دایناوه‌‬
‫بوخاری و موسلیم گێڕاویانه‌ته‌و ‌ه ل ‌ه دایک ‌ه عائیشه‌وه‌‬ ‫‪ 21‬‬

‫‪16‬‬
‫پوخته‌ى رۆژووى ره‌مه‌زان‬

‫ه ڕۆژووی تێدا دروست نی یه‌‬

‫ئه‌و ڕۆژانه‌ی ک ‌‬

‫پێنــج ڕۆژ هــه‌ن کــ ‌ه دروســت نیــه‌ ڕۆژوویــان تێــدا بگیرێــت هــه‌ردوو‬
‫جه‌ژنه‌کــه‌و وه‌ ســێ ڕۆژی دوایــی جه‌ژنــی قوربــان‪ ،‬وه‌ ڕۆژووی بــه‌‬
‫گومانیــش دروســت نی ـ ‌ه ک ـ ‌ه ب ـه‌ یەومولشــك نــارساوه‌‪ ،‬ئه‌وه‌ی ـ ‌ه ک ـه‌ ڕوون‬
‫نی ـ ‌ه ئای ـ ‌ه ڕه‌مه‌زان ـ ‌ه یــان ن ـه‌‪ ،‬ته‌نهــا بــۆ ئ ـه‌و که‌ســانه‌ نه‌بیــت ک ـ ‌ه خویــان‬
‫گرتــوو ‌ه بـه‌ڕۆژووه‌و ‌ه وه‌ ئـه‌و ڕۆژه‌ش ده‌که‌وێتـه‌ ئـه‌و کاتـه‌ی کــه خــوی پێــوه‌‬
‫گیــراوه‌ بــۆ منونــه‌ که‌ســێك عاده‌تــی وایــه‌ هه‌مــوو ڕۆژی دووشــه‌ممه‌و‬
‫پێنــج شــه‌ممه‌یه‌ك بــه‌ ڕۆژوو بێــت وه‌ ڕۆژی یەومولشــکیش بکه‌وێتــه‌‬
‫دووشــه‌ممه‌ یــان پێنــج شــه‌ممه‌وه‌‪ ،‬ده‌بێــت ئــه‌وه‌ش بزانیــن کــه‌ ئــه‌و‬
‫که‌ســه‌ی وه‌ك خــو کــە ســونەتە ئــه‌م ڕۆژه‌ ده‌گرێــت نیه‌تــی ڕه‌مه‌زانــی‬
‫لــێ ناهێنــێ‪.‬‬

‫کێ ده‌توانێت به‌ڕۆژوو نه‌بێت‬

‫ئه‌وکه‌ســانه‌ی کــه‌ لــه‌ ســه‌فه‌ردان ســه‌فه‌رێکی دوورو درێــژ بۆیــان‬

‫هه‌یــه‌ بــۆ ڕۆژوو نه‌بــن وه‌ کاتێکــی تــر بیگرنــه‌وه‌ چونکــە دیــن ئاســانەو‬
‫ئاســانکاری پێخۆشــە لــە پێنــاو خۆشــگوزەرانی مرۆڤەکانــدا‪‌،‬که‌ســێك کـه‌‬
‫نه‌خــۆش بێــت چونکــە یەکێــك لــە هۆکارەکانــی هاتنــی ئاینــی ئیســام‬
‫بــۆ پاراســتنی مرۆڤەکانــە هــەرکات ئــەو جەســتە کەوتــەوە مەترســیەوە‬
‫شــەرع ڕێگــەی داوە بــە دواخســتنی ڕۆژوو داوە تــا کاتێــك چــاك‬
‫دەبێتــەوە‪ ،‬که‌ســێك کـ ‌ه زۆر پیــر بــووه‌و توانــی ڕۆژووی نه‌مــاو ‌ه ده‌توانێــت‬

‫‪17‬‬
‫بــۆ هــه‌ر ڕۆژێــك که‌فاره‌ته‌کــه‌ی ده‌دات‪ ‌،‬ئه‌وکه‌ســانه‌ی کــه‌ دووگیانــن‬
‫وه‌یــان شــیر ده‌رن ده‌توانــن ب ـه‌ڕۆژوو نه‌بــن ل ـه‌ دواتــر بیگرن ـه‌وه‌‪ ،‬لێــره‌دا‬
‫جیاوازیــه‌ك هه‌یــه‌ لــه‌وه‌ی ئه‌گــه‌ر ئافره‌ته‌کــه‌ لــ ‌ه خــۆی ترســا لــه‌ ڕۆژوو‬
‫شــکاندنه‌که‌ی ته‌نهــا ڕۆژووه‌کــه‌ ده‌گرێتــه‌وه‌ وه‌ئه‌گــه‌ر لــه‌ منداڵه‌کــه‌ی‬
‫‪22‬‬
‫ترســا ئه‌وکاتــه‌ ڕۆژوو وه‌هــه‌م که‌فاره‌تیشــی ده‌که‌وێتــه‌ ســه‌ر››‬
‫ته‌نهــا ئــه‌م فه‌رمــووده‌ به‌ســه‌ بــۆ دڵخۆشــیامن بــه‌ گرتنــی مانگــی‬
‫ڕه‌مــه‌زان و گرتنــی شــه‌وی قــه‌در‬
‫‏ {عــن النبــي ‏‏صــى اللــه عليــه وســلم‏‏قــال ‏ ‏مــن قــام ليلــة القــدر‬
‫إميانــا واحتســابا غفــر لــه مــا تقــدم مــن ذنبــه ومــن صــام رمضــان إميانــا‬
‫واحتســابا غفــر لــه مــا تقــدم مــن ذنبــه}‪ 23‬ئـه‌وەی شـه‌وی قـه‌در بکاتـه‌وه‌‬
‫ب ـه‌ عیبــاده‌ت خــوای گ ـه‌ور ‌ه ل ـه‌ هه‌مــوو گوناهه‌کانــی ڕابــووردووی خــۆش‬
‫ده‌بێــت وه‌هه‌روه‌هــا ڕۆژووی مانگــی ڕه‌مه‌زانیــش‪.‬‬
‫ده‌بێــت ئ ـه‌وه‌ بزانیــن ک ـه‌ چــوارده‌ جــۆر ڕۆژوومــان هه‌ی ـه‌ هه‌شــتیان ل ـه‌‬
‫قورئانــدا بــاس کــراوه‌ وه‌ شه‌شیشــیان لــه‌ ســونه‌تدا››‪ ،24‬ئێمــه‌ ته‌نهــا‬
‫باســی ڕۆژووی مانگــی ڕه‌مه‌زامنــان کــرد‪‌.‬‬

‫بڕوان ‌ه کفایة االخیار الپه‌ڕه ‪‌247‬‬ ‫‪ 2‬‬

‫‪2‬‬
‫بوخاری ڕیوایه‌تی کردووه‌‬ ‫‪ 23‬‬
‫ بڕوانه‌ تحفة الفقهاء لعالء الدین السمرقندي ج‪ 1‬الپه‌ڕه‌‪341‬‬ ‫‪ 24‬‬

‫‪18‬‬
‫پوخته‌ى رۆژووى ره‌مه‌زان‬

‫هه‌وڵێکی که‌م پاداشتێکی زۆر (شه‌وانی قه‌در)‬

‫بێگومــان کــه‌س نیــه‌ لــه‌ ئێمــه‌ کــه‌ تاوانــی نه‌کردبێــت و پێویســتامن‬

‫بــه‌ به‌زه‌یــی و لێخۆشــبون و پاداشــتی خــوای گــه‌وره‌ نه‌بێــت‪ .‬شــه‌وی‬
‫قــه‌در کــه‌ لــه‌ کۆتایــی مانگــی ڕه‌مه‌زاندایــه‌ ئــه‌و هه‌مــوو خێــره‌ی تێــدا‬
‫ده‌ســت ده‌که‌وێــت به‌ڕاســتی هه‌لــه‌و گرنگــه‌ ئــه‌م هه‌لــه‌ بقۆزینــه‌و ‌ه بــۆ‬
‫به‌ده‌ســتهێنانی ئــه‌و پاداشــته‌ گه‌وره‌یــه‌‪ ،‬بــه‌ ئومێــدی ده‌ســت که‌وتنــی‬
‫ئــه‌و پاداشــته‌ گه‌وره‌یــه‌و لێخۆشــبونی تاوانه‌کامنــان زۆر پێویســتامن‬
‫بــه‌م جــۆره‌ هه‌النــ ‌ه ده‌بێــت و زۆر گرنگــ ‌ه کــه‌ نه‌هێڵیــن له‌ده‌ســتامن‬
‫ده‌ربچێــت‪ .‬بــۆ تێگه‌شــن لــه‌ شــه‌وی قــه‌در کــه‌ ســوره‌تێکی قورئانــی‬
‫به‌ناوه‌وه‌ی ـه‌ پێــان خۆش ـه‌ بچین ـه‌ خزمه‌تــی ئ ـه‌و ســوره‌ته‌و لێکدان ـه‌وه‌ی‬
‫ئــه‌و شــه‌وه‌ چونکــه‌ قســه‌ی زۆر هه‌یــه‌ له‌ســه‌ر ئــه‌م شــه‌وه‌ چ شــه‌وێکه‌؟‬
‫چونکــه‌ به‌شــێوه‌یه‌کی گشــتی مســوڵامنان نایانه‌وێــت ئــه‌م شــه‌وه‌یان‬
‫له‌ده‌ســت بچــێ وه‌له‌هه‌مــان کاتــدا ده‌یانه‌وێــت هــه‌ر یــه‌ك شــه‌و‬
‫دانیشــن و ئ ـه‌و پاداشــته‌ گه‌وره‌یــان ده‌ســت بکه‌وێــت یانــی به‌که‌مرتیــن‬
‫کات زۆرتریــن پاداشــتیان ده‌ســت بکه‌وێــت!‪.‬‬
‫یه‌کــه‌م ئایه‌تــی ســوره‌تی قــه‌در دوای بســم اللــه‌ الرحمــن الرحیــم { إِنَّــا‬
‫أَنْ َزلْ َنــا ُه ِ‬
‫ف لَ ْيلَ ـ ِة الْ َقــدْ ِر } وات ـه‌ ئێم ـه‌ قورئامنــان دابه‌زاندووه‌ت ـه‌ خــواره‌وه‌‬
‫لــ ‌ه شــه‌وی بــه‌ فــه‌ڕدا لــه‌ ته‌فســیری الجاللیــن دا هاتــووه‌و ده‌ڵــێ‪ :‬لــه‌م‬
‫شــه‌وه‌دا هه‌مــوو قورئــان بــه‌ یه‌کجــار لــه‌ اللــوح املحفوظــه‌وه‌ دابه‌زیــوه‌‬
‫بــۆ ئاســانی دونیــا‪ .‬کۆمه‌ڵێــك ئایــه‌ت و فه‌رمــووده‌ له‌بــاره‌ی دابه‌زینــی‬
‫قورئان ـه‌وه‌ ئه‌دوێــن کورته‌ک ـه‌ی ئه‌وه‌ی ـه‌ ک ـه‌ قورئــان له‌ش ـه‌وی ق ـه‌دردا ل ـه‌‬

‫‪19‬‬
‫مانگــی ڕه‌مه‌زانــدا هاتۆتـ ‌ه ئاســانی دونیــا وه‌ دواتــر بـ ‌ه گوێــره‌ی پێویســت‬
‫و هــۆکاره‌کان لــه‌ مــاوه‌ی بیســت و ســێ ســاڵدا هه‌مــووی دابه‌زیــوو ‌ه بــۆ‬
‫ســه‌ر پێغه‌مبه‌رمــان درودو ســاوی خــوای لــێ بێــت‪ .‬دوا بــه‌دوای ئــه‌وه‌‬
‫ده‌فه‌رمــوێ { َو َمــا أَ ْد َراكَ َمــا لَ ْيلَ ـ ُة الْ َقــدْ رِ} ئ ـه‌م ئایه‌ت ـه‌ش ڕونکه‌ره‌وه‌یه‌ک ـه‌‬
‫بــۆ ئایه‌ته‌کــه‌ی پێشــوو‪ ،‬وه‌ هــه‌ر خــوای گــەورە خــۆی ده‌فه‌رمــووێ‬
‫کــه‌ ئــه‌و شــه‌وه‌ به‌فــه‌ڕه‌ چــی یــ ‌ه ڕوونــی ده‌کاتــه‌وه‌ بــۆ پێغه‌مبــه‌ر و ‌ه لــه‌‬
‫پێغه‌مبــه‌ره‌و ‌ه بــۆ دوای خــۆی هه‌روه‌هــا‪ .‬هــۆی ناوهێنانــی ئــه‌م شــه‌وه‌‬
‫ب ـه‌ ق ـه‌در ئه‌وه‌ی ـه‌ وه‌ك ل ـه‌ ته‌فســیری القرطبــی دا هاتــوو ‌ه ل ـه‌م ش ـه‌وه‌دا‬
‫خــوای گــه‌وره‌ ئه‌نــدازه‌ی ســاڵی داهاتــوو ده‌کێشــێ لــه‌ دانــی ڕزق و‬
‫ڕۆزی و مــردن و ئه‌جــه‌ل‪ .‬لێــره‌دا دێتــه‌ ســه‌ر باســکردنی ئــه‌م شــه‌وه‌‬
‫ْــف شَ ــ ْهرٍ} شــه‌وی‬ ‫ن أَل ِ‬ ‫َــرٌ ِمــ ْ‬
‫پیــرۆزه‌ وه‌ك ده‌فه‌رمــوێ {لَ ْيلَــ ُة الْ َقــدْ ِر خ ْ‬
‫قــه‌در چاکــره‌ لــه‌ هــه‌زار مانــگ‪ ،‬مه‌به‌ســت چاکــره‌ لــه‌ هــه‌زار مانــگ‬
‫خیــرو پاداشــته‌که‌یه‌تی ئــه‌و کارو کــرده‌وه‌ خێرانــه‌ی کــ ‌ه لــه‌م شــه‌وه‌‬
‫به‌ف ـه‌ڕه‌دا ده‌کریــت چاکــر ‌ه ل ـ ‌ه ه ـه‌زار مانــگ‪ .‬ل ـ ‌ه ڕاڤ ـه‌ی ئ ـه‌م ئایه‌ت ـه‌دا‬
‫ســل ََّم‬ ‫ــى اللَّــه َعلَ ْيــ ِه َو َ‬ ‫ص َّ‬ ‫ِــي َ‬‫لــه‌ ته‌فســیری ابــن کثیــردا هاتــووه‌ (أَنَّ ال َّنب ّ‬
‫س ـبِيل اللَّــه أَلْــف شَ ـ ْهر‬ ‫ف َ‬ ‫ـاح ِ‬ ‫السـ َ‬
‫ـس ِّ‬ ‫سائِيــل لَ ِبـ َ‬ ‫ن بَ ِنــي إِ ْ َ‬ ‫ـا ِم ـ ْ‬ ‫جـ ً‬‫َذكَ ـ َر َر ُ‬
‫ـل « إِنَّــا أَنْ َزلْ َنــا ُه‬ ‫ـال َفأَنْـ َز َل اللَّــهُ َعـ َّز َو َ‬
‫جـ َّ‬ ‫ن َذلِــكَ َقـ َ‬ ‫سـلِ ُمونَ ِمـ ْ‬ ‫ـب الْ ُم ْ‬ ‫ـال َف َعجِ ـ َ‬ ‫َقـ َ‬
‫ـف شَ ـ ْه ٍر‬ ‫ن أَلْـ ِ‬ ‫ـرٌ ِمـ ْ‬‫خـ ْ‬ ‫ف لَ ْيلَـ ِة الْ َقــدْ ِر َو َمــا أَ ْد َراك َمــا لَ ْيلَـ ُة الْ َقــدْ ِر لَ ْيلَـ ُة الْ َقــدْ ِر َ‬ ‫ِ‬
‫ســبِيل اللَّــه أَلْــف شَ ــ ْهر ‪َ .‬وق َ‬
‫َــال‬ ‫ف َ‬ ‫ــاح ِ‬ ‫الس َ‬ ‫جــل ِّ‬ ‫ِــس َذلِــكَ ال َّر ُ‬ ‫« الَّ ِتــي لَب َ‬
‫ن الْ ُم َث َّنــى بْــن‬ ‫سـلِم َعـ ْ‬ ‫حـكَّام بْــن ُم ْ‬ ‫حدَّ ثَ َنــا َ‬‫ح َم ْيــد َ‬ ‫حدَّ ثَ َنــا اِبْــن ُ‬ ‫جرِيــر َ‬ ‫اِبْــن َ‬
‫ح َّتــى‬ ‫جــل يَ ُقــوم اللَّ ْيــل َ‬ ‫سائِيــل َر ُ‬ ‫ف بَ ِنــي إِ ْ َ‬ ‫ـال كَانَ ِ‬ ‫جا ِهــد َقـ َ‬ ‫ن ُم َ‬ ‫الص َّبــاح َعـ ْ‬ ‫َّ‬
‫ـل َذلِــكَ أَلْــف شَ ـ ْهر‬ ‫ـي َف َف َعـ َ‬ ‫يْـ ِ‬ ‫ح َّتــى ُ‬ ‫جا ِهــد الْ َعــدُ ّو بِال َّن َهــا ِر َ‬ ‫ـم يُ َ‬‫يُ ْص ِبــح ثُـ َّ‬

‫‪20‬‬
‫پوخته‌ى رۆژووى ره‌مه‌زان‬
‫ن أَلْــف شَ ــ ْهر « ِق َيــام تِلْــكَ‬ ‫َــر ِمــ ْ‬
‫اليَــة» لَ ْيلَــة الْ َقــدْ ر خ ْ‬ ‫َفأَنْــ َز َل اللَّــه هَــ ِذ ِه ْ‬
‫جــل) پیاوێــك هه‌بــوو لـه‌ به‌نــی ئیســائیل‬ ‫ن َع َمــل َذلِــكَ ال َّر ُ‬ ‫ـر ِمـ ْ‬ ‫خـ ْ‬‫اللَّ ْيلَــة َ‬
‫کــ ‌ه هــه‌زار مانــگ چه‌کــی له‌خــۆ کردبــوو لــه‌ پێنــاوی خــوادا ده‌جه‌نــگا‬
‫وه‌ مســوڵامنه‌کان زۆر سه‌رســامی ئــه‌م کابــرا بــوون یانــی وه‌ك بڵێــی چ‬
‫پاداشــتێکی هه‌بێــت ئــه‌م هــه‌وڵ و تێکۆشــانه‌ و وه‌چــۆن ئــه‌و پاداشــته‌‬
‫ده‌ســت بکه‌وێــت‪ .‬خــوای گــه‌ور ‌ه ئــه‌م ئایه‌تــه‌ی دابه‌زانــد کــ ‌ه زینــدوو‬
‫کردنــه‌وه‌ی ئــه‌م شــه‌وه‌ بــۆ په‌رســتش لــه‌ پێنــاو خــوادا ئــه‌و پاداشــته‌ی‬
‫ن ك ُِّل أَ ْم ـ ٍر}‌ هــۆی‬ ‫ـم ِم ـ ْ‬
‫وح ِفي َهــا ِب ـإِ ْذنِ َربِّ ِهـ ْ‬
‫ده‌بیــت {تَ َن ـ َّز ُل الْ َم َلئِكَ ـ ُة َوال ـ ُّر ُ‬
‫گرنگــی ئــه‌م شــه‌وه‌ لــه‌م‌ ئایه‌تــه‌دا ده‌رده‌که‌وێــت کــه‌ فریشــته‌ی تێــدا‬
‫داده‌به‌زێــت بــه‌ ئیزنــی خــوا کــه‌ بڕیــاری هه‌مــوو شــتێکی ئــه‌و ســاڵی‬
‫داهاتــووی پــێ یــه‌ لــه‌ مــردن و ژیــان و ڕزق و ڕۆزی وه‌ك لــ ‌ه ئایه‌تــی‬
‫{س َ‬
‫ــا ٌم‬ ‫دووهه‌مــدا ئاماژه‌مــان پــێ کــرد‪ ،‬کۆتــای ئایه‌ته‌کــه‌ ده‌فه‌رمــوێ َ‬
‫جــرِ} ئارامــی و خۆشــی تــا به‌ره‌به‌یــان‪.‬‬ ‫ح َّتــى َمطْلَــعِ الْ َف ْ‬ ‫ِه َ‬
‫ــي َ‬
‫له‌ڕاســتی دا لــ ‌ه زۆر لــ ‌ه ســه‌رچاوه‌کان ئامــاژه‌ بــۆ شــه‌وانیك هه‌یــه‌ وه‌ك‬
‫شـه‌وی بیســت و حـه‌وت و تاکـه‌کان‪ ،‬بـه‌اڵم گرنگرتیــن و باشــرین ئه‌وه‌یه‌‬
‫کـ ‌ه لـ ‌ه د ‌ه شـه‌وی کۆتــای ڕه‌مه‌زاندایـه‌ ئـه‌م دوو فه‌رمــووده‌ی خــواره‌و ‌ه بـه‌‬
‫منونه‌‪.‬‬
‫‏(كان رســول اللــه‏‏صــى اللــه عليــه وســلم‏‏يعتكــف العــر األواخــر مــن‬
‫رمضــان) واتــه‌ پیغه‌مبــه‌ر درودی خــوای لــێ بێــت د ‌ه شــه‌وی کۆتایــی‬
‫ڕه‌مــه‌زان لــه‌ مزگــه‌وت ده‌مــاوه‌‪.‬‬
‫‏(أن النبــي‏‏صــى اللــه عليــه وســلم‏‏كان‏‏يعتكــف العــر األواخــر مــن‬
‫رمضــان حتــى توفــاه اللــه ثــم اعتكــف أزواجــه مــن بعــده) هه‌مــان مانــای‬

‫‪21‬‬
‫فه‌رمووده‌کــه‌ی تــری هه‌یــه‌ وه‌ خێزانه‌کانیشــی دوای ئــه‌و هــه‌ر بــه‌و‬
‫شــێوه‌یان کــردووه‌‪ .‬جــا بــۆ به‌ده‌ســت خســتنی ئــه‌و خیــرو پاداشــته‌‬
‫گه‌وره‌یــه‌ گرنگــه‌ ئــه‌و شــه‌وانه‌ بــه‌ عیبــاده‌ت بکه‌ینــه‌و ‌ه بــۆ مســۆگه‌ری‬
‫کردنــی ئــه‌و خیــر ‌ه گه‌وره‌یــه‌‪ ‌،‬گــه‌ر ده‌ شــه‌وی کۆتایــی ڕه‌مه‌زامنــان‬
‫کــرده‌و ‌ه زیاتــر له‌وه‌مــان ده‌ســت ده‌که‌وێــت هــه‌م خێــری قه‌دره‌کــه‌و وه‌‬
‫هــه‌م عیبــاده‌ت کردنه‌کامنــان لــه‌ شــه‌وه‌کانی تــری غه‌یــری قــه‌دردا‪.‬‬
‫گرنگــی قــەدر بەهــۆی دابەزاندنــی قورئانەوەیــە کــە گرنگــە مرۆڤــەکان بــە‬
‫ئاگابــن لەهــۆکاری دابەزاندنــی و چۆنیەتــی دابەزاندنــی‪.‬‬

‫دابەزینی قورئانی پیرۆز‬

‫خــوای پـه‌روه‌ردگار قورئانــی پیــرۆزی بــۆ سـه‌ر پێغه‌مبـه‌ر درودو سـه‌المی‬

‫خــوای لــێ بــێ دابه‌زانــدووه بــۆ ڕێنموونــی کردنــی هه‌مــوو مرۆڤایەتــی ‪...‬‬
‫شــێوه‌ی ئـه‌و دابه‌زینـه‌ش بــه دوو جــۆر بــووه‪:‬‬
‫یه‌که‌م‪ :‬دابه‌زاندنی هه‌موو قورئان له بیت العزه‌وه بۆ ئاسامنی دنیا‪.‬‬
‫دووه‌م‪ :‬دابه‌زاندنــی لــه ئاســانی دنیــاوه بــۆ پێغه‌مبــه‌ر درودو ســه‌المی‬
‫خــوای لــێ بێــت‪ ،‬کــه به‌شــێوه‌ی بــه‌ش بــه‌ش و لــه مــاوه‌ی ‪ 23‬ســاڵدا‬
‫بــووه‪ ،‬واتــه بــه پێچه‌وانــه‌ی کتێبــه ئاســانیه‌کانی تــر‪ .‬هه‌مــوو کتێبــه‬
‫ئاســانییه‌کان ســه‌رچاوه‌یان یه‌کــه‌‪ ،‬لــه بیروبــاوه‌ڕدا (العقیــده)دا‬
‫یه‌کباســن‪ ،‬بــه‌اڵم لــه یاســاو ڕێســایان (ته‌رشیعــات) دا جیــاوازن‪.‬‬

‫‪22‬‬
‫پوخته‌ى رۆژووى ره‌مه‌زان‬

‫دابه‌زینی قورئانی پیرۆز به‌یه‌کجار‬

‫خــوای پ ـه‌روه‌ردگار ئه‌فه‌رمــوێ ‪( :‬شــهر رمضــان الــذی انــزل فیــه القــرآن‬

‫هــدی للنــاس وبینــات مــن الهــدی ولفرقــان) البقــره ‪ 184/‬واتــه مانگــی‬
‫ڕه‌مـه‌زان (ئـه‌و مانگه‌یــه) کــه قورئانــی تیــادا هاتۆتــه خــواره‌وه‪ ،‬لــه کاتێکــدا‬
‫ئــه‌م قورئانــه ڕێنموونــی به‌خشــه بــه خه‌ڵکــی و به‌ڵگــه‌ی زۆری تێدایــه‪.‬‬
‫هه‌روه‌هــا‪( :‬انــا انزلنــاه فــی لیلــة القــدر) القــدر‪  1/‬واتــه ئێمــه به‌ڕاســتی‬
‫قورئامنــان دابه‌زاندۆتــه خــواره‌وه لــه شــه‌وێکی بــه فــه‌ڕو ڕێــزداردا‪.‬‬
‫هه‌روه‌هــا‪( :‬انــا انزلنــاه فــی لیلــة مبارکــة) الدخــان‪ 3/‬واتــه به‌ڕاســتی ئێمــه‬
‫لــه شــه‌وێکی بــه فــه‌ڕو پیــرۆزدا (کــه شــه‌وی قــه‌دره) دامانبه‌زاندووه‌تــه‬
‫خواره‌وه‪.‬ئــەم ســێ مانایــه‌ش جیاوازیــان نییــه‪ ،‬هه‌مــوو هــه‌ر باســی‬
‫دابەزینه‌کانــی قورئــان ئه‌کــه‌ن ‪ ،‬شــه‌وی قــه‌درو شــه‌وه پیرۆزه‌کــه‬
‫هه‌ریه‌کــن‪ ،‬ئیبنــو عه‌ببــاس و هه‌ندێکــی تــر لــه ئه‌ســحاب و تابعیــن‬
‫‪ -‬خــوا لێیــان ڕازی بێــت ‪ -‬ئه‌فه‌رمــون‪ :‬مه‌به‌ســت لــه دابه‌زینــی قورئــان‬
‫لــه‌و ســێ ئایه‌تــه‌دا ئــه‌و هاتنــه خواره‌وه‌یه‌تــی لــه بیــت العــزه‌وه بــۆ‬
‫ئاســانی دنیــا‪ ،‬کــه ئیــر بــه پێــی ڕوداوو پێویســتی زه‌مانــی پێغه‌مب ـه‌ر‬
‫درودو ســه‌المی خــوای لــێ بــێ ده‌هاتــه خــواره‌وه‪ ،‬ته‌بــه‌ری لــه ئیبنــو‬
‫عه‌بباســه‌وه ڕیوایــه تــی کــردووه کــه فه‌رموویه‌تــی ‪( :‬انــزل القــران فــی‬
‫لیلــة القــدر فــی شــهر رمضــان الــی ســاء الدنیــا جملــة واحــدة ثــم انــزل‬
‫نجومــا) واتــه قورئــان لــه ش ـه‌وی ق ـه‌دردا هاتۆتــه خــواره‌وه بــۆ ئاســانی‬
‫دنیــا ئینجــا دواتــر ب ـه‌ش ب ـه‌ش ده‌هاتــه خــواره‌وه‪.‬‬

‫‪23‬‬
 ‫دابه‌زینی قورئانی پیرۆز بەشیوەی به‌ش به‌ش‬

‫خــوای گــه‌وره ده‌فه‌رمــوێ‪( :‬وانــه لتنزیــل رب العاملیــن‪ .‬نــزل الــروح‬

‫االمیــن‪ .‬علــی قلبــك لتکــون مــن املنذریــن‪ .‬بلســان عربــی مبیــن)‬
‫الشــعراء‪ 195-192/‬واتــه‪  ‬به‌ڕاســتی ئـه‌م قورئانــه لــه الیـه‌ن پـه‌روه‌ردگاری‬
‫هه‌مــوو جیهانه‌کانــه‌وه ڕه‌وانــه کــراوه‪ .‬جوبره‌ئیلــی ئه‌میــن ( فریشــته‌ی‬
‫وه‌حــی ) دایبه‌زانــدووه‪ .‬بــۆ س ـه‌ر دڵــی تــۆ ئ ـه‌ی محمــد صلــی اللــه علیــه‬
‫وســلم تــا بچێتــه ڕیــزی ئـه‌و که‌ســانه‌وه کــه خه‌ڵکــی بێــدار ده‌که‌نـه‌و ‌ه لــه‬
‫خ ـه‌وی غه‌فڵ ـه‌ت دایانده‌چڵه‌کێنــن‪ .‬بــه زمانــی عه‌ره‌بــی ڕوون و ئاشــکرا‪.‬‬
‫هه‌روه‌هــا‪( :‬تنزیــل الکتــاب مــن اللــه العزیــز الحکیــم) الجاثیــة‪ 2/‬واتــه‬
‫ئ ـه‌م قورئانــه لــه الی ـه‌ن خــوای بــااڵ ده‌ســت و دانــاوه هاتووه‌تــه خــواره‌وه‪.‬‬
‫هه‌روه‌هــا ئ ـه‌و ئایه‌تان ـه‌ی تریــش کــه ل ـه‌م بــاره‌وه ه ـه‌ن‪ ،‬هه‌مــووی بــاس‬
‫لــه‌وه ده‌کــه‌ن کــه قورئــان بــه زمانــی عه‌ره‌بــی‪  ‬ڕه‌وان بــه جوبره‌ئیلــدا‬
‫هاتۆتــه خــواره‌وه بــۆ پێغه‌مبـه‌ر درودو سـه‌المی خــوای لــێ بێــت ‪ ..‬بـه‌اڵم‬
‫دابەزینــی ئایه‌ت ـه‌کان وه‌کــو ی ـه‌ك نه‌بــوون ‪ ،‬جــاری وا هه‌بــووه ســوره‌تێك‬
‫هه‌مــووی هاتۆتــه خــواره‌وه‪ ،‬جــاری واش هه‌بــووه ‪ 5‬ئای ـه‌ت لــه ســوره‌تێك‬
‫هاتۆتــه خــواره‌وه‪ ،‬جــاری واش هەبــووە بــه گوێــره‌ی پێویســت زیاتــر یــان‬
‫که‌مــر بــووه ‪ ..‬بــه‌اڵم کتێبه‌کانــی پێشــر هه‌مــووی پێکــه‌وه ده‌هاتنــه‬
‫خــواره‌وه‪.‬وه دابه‌زینــی قورئــان ب ـه‌م شــێوه‌یه ســودی زۆری تیــا بــووه کــە‬
‫سودەکەشــی قورئــان ڕوونیکردووەتــەوە بــەم شــێوەیە وەك دەفەرموێــت‬
‫(وقــال الذیــن کفــرول لــوال نــزل علیــه القــرآن جملة واحــدة کذالــك لنثبت‬
‫بــه فــؤادك ورتلنــاه ترتیــا) الفرقــان‪ 32/‬واتــه کافــره‌کان (بیانوویه‌کــی‬

‫‪24‬‬
‫پوخته‌ى رۆژووى ره‌مه‌زان‬
‫تریــان گــرت و) وتیــان‪ :‬بــۆ قورئــان بــه یـه‌ك کـه‌ڕه‌ت بــۆی ڕه‌وانــه ناکرێــت‪،‬‬
‫بێگومــان ئێمــه ه ـه‌ر ب ـه‌و شــێوه‌یه ڕه‌وان ـه‌ی ده‌که‌یــن‪ ،‬تادڵــی تــۆ زیاتــر‬
‫دڵنیــا بکه‌یــن‪ ،‬بــه‌رده‌وام بــه جوانــی دایده‌ڕێژیــن و ده‌یگه‌یه‌نیــن‪.‬‬

‫حیکمه‌تی دابه‌زینی قورئان به شێوه‌ی به‌ش به‌ش‬

‫‪ -1‬بــۆ دڵ قایــم کردنــی پێغه‌مب ـه‌ر درودو س ـه‌المی خــوای لــێ بــێ وه‌کــو‬
‫خــوای گ ـه‌وره ده‌فه‌رمــوێ (لنثبــت بــه فــؤادك) الفرقــان‪ 32/‬واتــه تادڵــی‬
‫تــۆ زیاتــر دڵنیــا بکه‌یــن‪ .‬ئه‌مــه‌ش لــه ژیانــی کۆمه‌ڵــکاری خه‌ڵکیــدا‬
‫شــتێکی هه‌ســت پــێ کــراوه‪ ،‬چونکــه هه‌مــوو کۆمه‌ڵێــك هــه‌وڵ ده‌دات‬
‫بــه‌رده‌وام هــه‌ر ماوه‌یــه‌ك جارێــك کۆبوونــه‌وه بــه ئه‌ندامه‌کانــی بــکات و‬
‫شــتی نوێیــان بــۆ بــاس بــکات‪.‬‬
‫‪ -2‬بــۆ به‌ربه‌ره‌کانــێ و ته‌حــه‌دا کردنــی موعجیزه‌یه‌تــی قورئــان‪،‬‬
‫چونکــه قورئــان بــه‌رده‌وام ئــه‌و داوای ته‌حه‌ددایــه‌ی بــۆ هــاوه‌ڵ دانــه‌رو‬
‫بــێ بــاوه‌ڕه‌کان تــازه ده‌کــرده‌وه پێــی ده‌وتــن‪ :‬ده ئه‌گ ـه‌ر ڕاســت ده‌ک ـه‌ن‬
‫ســوره‌تێك وه‌کــو ئه‌وانــه‌ی قورئــان بهێنــن‪( :‬وان کنتــم فــی ریــب مــا‬
‫نزلنــا علــی عبدنــا فاتــوا بســورة مــن مثلــه) البقــرة‪  23/‬واتــه جــا ئه‌گ ـه‌ر‬
‫ئێــوه لــه دوو دڵیــدان و گومانتــان لــه‌م (قورئانــه پیــرۆزه) هه‌یــه کــه‬
‫دامانبه‌زانــدووه بــۆ به‌نــده‌ی خۆمــان محمــد صلــی اللــه علیــه وســلم‬
‫ئه‌گــه‌ر بۆتــان ده‌کرێــت ئێــوه‌ش هــه‌وڵ بــده‌ن ســوره‌تێکی وه‌ك ئــه‌و‬
‫بهێنن‪.‬ئه‌مــه‌ش داواکاریه‌کــی بــه‌رده‌وام بــوو نــه‌ك هــه‌ر بــۆ ئــه‌و زه‌مانــه‬
‫بــۆ دواتــرو بــۆ زه‌مانــی ئێســتاو بــۆ دواتریــش‪ ،‬تــا ڕۆژی دوایــی‪.‬‬

‫‪25‬‬
‫‪ -3‬بــۆ ئاســان تێگه‌یشــن و له‌بـه‌ر کــردن و چه‌ســپاندنی‪ ،‬چونکــه ئه‌گـه‌ر‬
‫هه‌مــوو ئایه‌ته‌کانــی به‌جارێــك بهاتایه‌تــه خــواره‌وه‪ ،‬تێگه‌یشــن و‬
‫له‌بــه‌ر کرنــدن و وه‌رگرتنــی بــۆ هه‌مــوو الیه‌کیــان ئاســان نه‌ده‌بــوون‪:‬‬
‫(هــو الــذی بعــث فــی االمییــن رســوال منهــم یتلــو علیهــم آیاتــه ویزکیهــم‬
‫ویعلمهــم الکتــاب والحکمــة وان کانــوا مــن قبــل لفــی ضــال مبیــن)‬
‫الجمعــة‪ 2/‬واتــه هــه‌ر ئــه‌و زاته‌یــه لــه نــاو خه‌ڵکێکــی نه‌خوێنــده‌واردا‬
‫پێغه‌مبه‌رێکــی لــه خۆیــان ڕه‌وانــه کــرد‪ ،‬ئایه‌ته‌کانــی قورئانه‌کــه‌ی‬
‫ئه‌ویــان به‌ســه‌ردا‪  ‬ده‌خوێنێتــه‌وه‌و دڵ و ده‌روون و ڕواڵــه‌ت و ئاشــکرا و‬
‫نادیاریــان پوختــه ده‌کات فێــری قورئــان و دانــای و شـه‌ریعه‌تیان ده‌کات‪،‬‬
‫به‌ڕاســتی ئه‌وانــه پێشــر لــه گومڕایــی و س ـه‌ر لێشــێواویه‌کی ئاشــکرادا‬
‫گیریــان خواردبــوو‪.‬‬
‫‪ -4‬بــۆ وه‌اڵمــی ڕووداوه‌کان و چاره‌س ـه‌ری کێش ـه‌کانی ڕۆژان ـه‌ی کۆمه‌ڵگــه‬
‫موســوڵامنه نوێکـه‌ی ئیســام‪ ،‬بــۆ منوونــه ڕووداوی (ئیفــك) کــه بریتــی بوو‬
‫لــه تۆمه‌تبــار کردنــی دایکــه عائیشــه خێزانــی پێغه‌مبـه‌ر درودو سـه‌المی‬
‫خــوای لــێ بــێ ‪ -‬په‌نــا به‌خــوا‪ -‬بــه تۆمه‌تــی زینــا ! کــه بــووه مقــۆ مقــۆی‬
‫نــاو خه‌ڵکــی و مایــه‌ی ئــازارو ژانێکــی بــه‌رده‌وام بــۆ پێغه‌مبــه‌ر درودو‬
‫ســه‌المی خــوای لــێ بــێ و ئه‌بــو به‌کــری ســددیقی باوکــی عائیشــه‌و‬
‫بــۆ عائیشــه خــۆی و بــۆ هه‌مــوو مســوڵامنای تریــش‪ .‬تــا الحمداللــه‬
‫ئایه‌ته‌کانــی قورئــان پاکــی و بــێ تاوانــی دایکــه عائیشــه‌یان بــۆ هه‌مــوو‬
‫مســوڵامنان هێنایــه‪  ‬خــواره‌وه کــه تــا ڕۆژی دوایــی ه ـه‌ر ده‌خوێرنێــن‪.‬‬
‫‪ -5‬وه‌کــو وه‌اڵمــی پرســیاری خه‌ڵکــی‪ ،‬وه‌کــو خــوای گــه‌وره ده‌فه‌رمــوێ‬
‫‪( :‬یســالونك مــاذا ینفقــون) البقــرة‪  215/‬واتــه لــه تــۆ ده‌پرســن (ئــه‌ی‬

‫‪26‬‬
‫پوخته‌ى رۆژووى ره‌مه‌زان‬
‫پێغه‌مبــه‌ر صلــی للــه علیــه وســلم) کــه چــی ببه‌خشــین و به‌کێــی‬
‫ببه‌خشین؟‪(.‬یســالونك عــن الخمــر واملیــر قــل فیهــا اثــم کــر و‬
‫منافــع للنــاس) البقــرة‪ 219‬واتــه پرســیارت لێده‌ک ـه‌ن ده‌ربــاره‌ی ع ـه‌ره‌ق‬
‫و قومــار‪ ،‬پێیــان بڵــێ‪ :‬ل ـه‌و دووانــه گوناهێکــی گ ـه‌وره هه‌یــه‪ ،‬هه‌رچه‌نــده‬
‫چه‌نــد سوودێکیشــیان تێدایــه بــۆ خه‌ڵکانێــك‪ ،‬بێگومــان گوناهه‌که‌یــان‬
‫گه‌وره‌تــره لــه كه‌ڵــك و ســوودیان‪ .‬وه ل ـه‌م جــۆره پرســیارانه زۆر ده‌بینیــن‬
‫لــه قورئانــدا‪.‬‬
‫‪ -6‬بــۆ ئ ـه‌وه‌ی بــۆ هه‌مــوان بس ـه‌ملێت کــه ئ ـه‌م قورئانــه له‌الی ـه‌ن خــوای‬
‫گـه‌وره‌وه هاتــووه‪ ،‬ئه‌وه‌تــا ئـه‌و ئایه‌تانـه‌ی لــه یه‌که‌میــن ســاڵدا هاتوونه‌تــه‬
‫خــواره‌وه له‌گــه‌ڵ ئــه‌و ئایه‌تانــه‌ی کــه لــه ســاڵی بیســت و ســێیه‌مدا‬
‫هاتوونه‌تــه خــواره‌وه هه‌موویــان پێکــه‌وه ســازاو گونجــاون‪ ،‬چونکــه لــه‬
‫الی ـه‌ن خــواوه هاتــوون‪ ،‬وه‌ك ده‌فه‌رمــوێ ‪( :‬ولــو کان مــن عنــد غیــر اللــه‬
‫لوجــدو فیــه اختالفــا کثیــرا) النســاء‪ 82/‬واتــه خــۆ ئه‌گــه‌ر لــه الیــه‌ن‬
‫که‌ســێکی تــره‌وه بوایــه جگــه لــه خــوا بێگومــان جیــاوازی و دژایه‌تیه‌کــی‬
‫زۆریــان تێــدا ده‌دۆزی ـه‌وه‪.‬‬
‫قورئانــی پیــرۆز ئابه‌وشــێوه‌یه بــۆ ئــه‌و کۆمه‌ڵگــه موســوڵامنه ده‌هاتــه‬
‫خــواره‌وه‪ ،‬تــا هه‌موویانــی ئــاوا پتــه‌و پــه‌روه‌رده کــردو کردنــی بــه‌و نــه‌وه‬
‫تایبه‌تــه‌ی ئیســام لــه مێــژووی ژیانــی هــه مــوو مرۆڤایەتیــدا‪.‬‬
‫به ڕاستی ڕاسته که شاعیر وتوویه تی‪:‬‬
‫ئه‌گه‌ر ئه‌ته‌وێ زانیاری جیهان‪           ‬قورئان بکه‌ره به‌رنامه‌ی ژیان‬

‫‪27‬‬
 ‫یاد ‌ه ئاینیه‌کان یادی خوا په‌رستین‬

‫لـه‌ ئاینــی پیــرۆزی ئیســامدا کـه‌ دوو جه‌ژنــی تێدایـه‌‪ .‬هـه‌ردوو جه‌ژنه‌کـ ‌ه‬
‫دوای دووکاری زۆر گرنــگ دێــن ئه‌ویــش مانگــی پــر به‌ره‌که‌تــی ڕه‌م ـه‌زان‬
‫و حه‌جــی ماڵــی خوایــه‌‪ .‬ئــه‌وه‌ی گرنگــه‌و ده‌بێــت بیزانرێــت ئــه‌م دوو‬
‫جه‌ژنــه‌ ده‌ربڕینــی خۆشــی و شــادیه‌ به‌هــۆی ئــه‌و دوو کار ‌ه پیــرۆزه‌وه‌‪،‬‬
‫یه‌کێکیــان ڕۆژوو بوونــی مانگــی ڕه‌مه‌زانــه‌ کــ ‌ه دوای هیالکیه‌کــی زۆر‬
‫دێــت لـه‌ ڕۆژوو بــوون و ته‌راویــح و شـه‌ونوێژو قورئــان خوێنــدن‪ ،‬جــا بۆیـه‌‬
‫زۆر جێــگای خۆیه‌تــی مســوڵامنان ب ـه‌ هاتنــی ج ـه‌ژن دڵخــۆش بــن پێــی‬
‫و وه‌ خۆشــی خۆیانــی تێــدا ده‌رببــڕن بــه‌ جۆرێــك کــ ‌ه زیــاده‌ ڕۆی تێــدا‬
‫نه‌کرێــت‪ .‬ئه‌ویــش له‌بــه‌ر ئــه‌وه‌ی کــه‌ خــوای گــه‌وره‌ موه‌فه‌قــی کــردوون‬
‫ئــه‌و هه‌مــوو کاره‌ خێــره‌ی تێــدا ئه‌نجــام بــده‌ن‪ ‌.‬هه‌روه‌هــا جه‌ژنــی‬
‫قوربــان کــه‌ دوای به‌جێهێنانــی فه‌ریــزه‌ی حه‌جــه‌ کــه‌ ئه‌ویــش دوای‬
‫مانــدوو بونێکــی زۆر دێــت ئه‌ویــش بــه‌ وه‌ســتان لــه‌ کێــوی عه‌ره‌فــه‌و‬
‫بڕینــی ئ ـه‌و ڕێــگا دووره‌ ل ـه‌ کێــوی عه‌ره‌ف ـه‌وه‌ بــۆ موزده‌لیف ـه‌و دواتــر بــۆ‬
‫مینــا‪ ،‬جگ ـه‌ ل ـه‌و پاڵ ـه‌ په‌ســتۆو قه‌ره‌باڵغی ـه‌ی ک ـه‌ هه‌ی ـه‌ مه‌گ ـه‌ر یه‌كێــك‬
‫حه‌جــی کردبێــت بزانێــت چۆنــه‌‪ .‬جــا جێگــه‌ی خۆیه‌تــی کــ ‌ه ئــه‌و ڕۆژه‌‬
‫دێــت خۆشــیه‌کی بــۆ بــکات به‌هــۆی ئه‌نجــام دانــی حه‌جه‌که‌یــه‌وه‌و‬
‫وه‌ پــاك بوونــه‌وه‌ی تاوانه‌کانــی کــه‌ هه‌مــوو مســوڵامنێك ئاواته‌خــوازن‬
‫بــۆی‪ .‬ئــه‌وه‌ی زۆر گرنــگ و جێگــه‌ی خۆیه‌تــی بیانزانیــن ئــه‌م دوو بۆنــه‌‬
‫پیــرۆزن چونکــه‌ دوای دووکاری پیــرۆز دێــت کــه‌وا بــوو ئــه‌م دوو بۆنــه‌‬
‫یــادی خــوا په‌رســتین و سوپاســکردنیه‌تی‪ .‬ن ـه‌ك هه‌رچــی ڕێس ـ ‌ه شــیان‬

‫‪28‬‬
‫پوخته‌ى رۆژووى ره‌مه‌زان‬
‫بکه‌یتــه‌وه‌ ئه‌ویــش به‌هــۆی ســه‌رپێچی فه‌رمانه‌کانــی خــوای گــه‌وره‌وه‌‪.‬‬
‫زۆر جێگــه‌ی نیگه‌رانیــه‌ مســوڵامن هه‌ڵســێت بــه‌ به‌جێهێنانــی ئــه‌م‬
‫دووکاره‌ گرنگــه‌ به‌هه‌ڵپه‌ڕکــێ و گۆرانــی ناشــه‌رعی و تێکــه‌اڵوی یــادی‬
‫بکاتـه‌وه‌؟! چــۆن ده‌کرێــت یادێــك کـه‌ دینــی بێــت و پیــرۆزی تێــدا بێــت‪،‬‬
‫به‌س ـه‌رپێچی ئ ـه‌و یــاد ‌ه ڕابگیرێــت؟ ئ ـه‌و پرســیاره‌ ده‌بێــت هه‌ریه‌ک ـه‌ ل ـه‌‬
‫ئێم ـه‌ بیانکه‌یــن ل ـه‌ خۆمــان‪ ،‬ن ـه‌ك بکه‌وین ـه‌ ژێــر کاریگ ـه‌ری کۆمه‌اڵنێــك‬
‫ک ـه‌ ل ـ ‌ه ڕاســتیدا ج ـه‌ژن ه ـه‌ر هــی ئ ـه‌وان نه‌بــووه‌ چونک ـه‌ ن ـه‌ ڕۆژوویــان‬
‫تێــدا گرتــووه‌و وه‌ نه‌حه‌جیــان کــردووه‌و ن ـه‌ باوه‌ڕیشــیان پێیه‌تــی به‌ڵکــو‬
‫ئــه‌م جه‌ژنــه‌ وه‌ك هه‌لێــك بــۆ خۆیــان ده‌قۆزنــه‌وه‌و مسوڵامنانیشــی پــێ‬
‫تاوانبــار ده‌کــه‌ن به‌شــێوه‌یه‌کی وا به‌ڕۆشــتنی ئــه‌و دووکاره‌ گرنگــه‌‬
‫کــ ‌ه ڕه‌مــه‌زان و حه‌جــه‌‪ ،‬وایــان لــێ بێــت وا بزانــن تــه‌واو ئیــر ئــه‌وه‌ی‬
‫له‌س ـه‌ریان بــووه‌ به‌جێیــان هێنــاوه‌و ئیــر کاتــی ئ ـه‌وه‌ هاتــووه‌ بۆخۆیــان‬
‫هه‌رچیــان پــێ خــۆش بێــت بیانکــه‌ن‪ ،‬ئــه‌وه‌ له‌بیــر ده‌کــه‌ن کــه‌ خــوای‬
‫ڕه‌مــه‌زان و کاتــی حــه‌ج هــه‌ر هه‌مــان خوایــ ‌ه لــه‌ ڕۆژی جــه‌ژن و دوای‬
‫جه‌ژنیشــدا‪ .‬گرنگـه‌و وه‌ ده‌بێــت بۆنـه‌ دینیـه‌کان وه‌ك خۆیــان بـه‌ پیــرۆزی‬
‫و گـه‌وره‌ ڕابگیرێــت نـه‌ك بکرێتـه‌ بۆنه‌یـه‌ك هیــچ ســیامیه‌کی دینــی پێــوه‌‬
‫دیــار نه‌بێــت به‌نــاو دینیش ـه‌وه‌؟! خۆزگ ـه‌ مســوڵامنان چاویــان به‌خۆیانــدا‬
‫ده‌خشــاندوو خوایــان له‌خۆیــان نه‌ده‌ڕه‌نجانــد به‌هــۆی ســه‌رپێچیه‌وه‌‬

‫‪29‬‬
 ‫گرنگی گرتنی شه‌ش ڕۆژ ڕۆژوو دوای رەەمەزان‬

‫دوای بــەدوای مانگــی ڕەمــەزان گــەر خــوای گــەورە مۆفەقــی کــردی‬

‫لەســەر گرتــن و بەزینــدوو ڕاگرتنــی ئــەو مانگــە بــە ڕۆژوو عیبــادەت و‬
‫قورئــان خوێنــدن و تەراویــح و زیندووکردنــەوەی شــەوانی قــەدر ئــەوا تــۆ‬
‫کەســێكیت لــەو کەســانەی ژیــان و ئایندەیەکــی گــەش چاوەڕانــت دەکات‬
‫و پێویســتە دوعــای وەرگرتنــی بکەیــت کارو کــرده‌وه‌و ڕۆژووه‌کامنــان‬
‫مایـه‌ی ئـه‌وه‌ بــوو بێــت کـ ‌ه لـه‌ فه‌رمووده‌کـه‌دا هاتــووه‌ (غفــر لـه‌ مــا تقــدم‬
‫مــن ذنبـه‌) لـه‌ تاوانه‌کانــی پێشــوومان خــۆش بــوو بێــت‪ .‬زۆر گرنگـ ‌ه هـه‌ر‬
‫کات ه ـه‌ر کارێکــان کــرد له‌ب ـه‌ر خــوای گ ـه‌وره‌ دوای کاره‌کامنــان داوا ل ـه‌‬
‫خــوای گــه‌وره‌ بکه‌یــن خــوای گــه‌ور ‌ه کاره‌کامنانــی وه‌رگرتبێــت‪ .‬ئه‌وه‌تــه‌‬
‫بــاوه‌‌ گه‌وره‌مــان ئیرباهیــم سـه‌المی خــوای لــێ بێــت وه‌ك قورئــان بۆمانــی‬
‫ن ُذ ِّريَّ ِت َنــا أُ َّمـ ًة‬ ‫ي لَــكَ َو ِمـ ْ‬ ‫سـلِ َم ْ ِ‬ ‫ج َعلْ َنــا ُم ْ‬ ‫ده‌گێڕێتـه‌وه‌و ده‌فه‌رمــوێ [ َربَّ َنــا َوا ْ‬
‫ـم] بقــرة‬ ‫حيـ ُ‬ ‫اب ال َّر ِ‬‫ـت ال َّتـ َّو ُ‬‫ـب َعلَ ْي َنــا إِنَّــكَ أَنْـ َ‬ ‫سـلِ َم ًة لَــكَ َوأَ ِرنَــا َم َن ِ‬
‫اسـكَ َنا َوتُـ ْ‬ ‫ُم ْ‬
‫‪ 128‬خــۆ ئیرباهیــم س ـه‌المی خــوای لــێ بێــت تاوانــی نه‌کــردووه‌ به‌ڵکــو‬
‫ئێمــه‌ فێــر ده‌کات کــه‌ له‌ســه‌ر ئــه‌و ‌ه ڕابێیــن‪ .‬نــه‌وه‌ك خــوا نه‌خواســت‬
‫شــتێکی وا تێکه‌ڵــی نیه‌ته‌که‌مــان بــوو بێــت بووبێتــه‌ مایــه‌ی ئــه‌وه‌ی‬
‫کرده‌وه‌کامنــان وه‌رنه‌گیــراو بێــت‪ .‬ئ ـه‌وه‌ی لێــره‌دا مه‌به‌ســته‌ بخرێت ـ ‌ه ڕوو‬
‫ڕۆژوو گرتنــی ش ـه‌ش ڕۆژ ‌ه ل ـ ‌ه ش ـه‌وال به‌گرتنــی ئ ـه‌و ش ـه‌ش ڕۆژه‌ خێــری‬
‫ســاڵێکی ته‌واومــان بــۆ ده‌ســته‌به‌ر ده‌کات ئه‌مــه‌ش هــه‌روه‌ك شــه‌وانی‬
‫قــه‌در چــۆن ئــه‌و خێــره‌ زۆره‌ی تێــدا ده‌ســت ده‌که‌وێــت بــه‌م شــه‌ش‬
‫ڕۆژه‌ش خێرێکــی زۆرمــان ده‌ســت ده‌که‌وێــت به‌گرتنــی مانگــی ڕه‌م ـه‌زان‬

‫‪30‬‬
‫پوخته‌ى رۆژووى ره‌مه‌زان‬
‫خێــری ده‌ مانــگ ڕۆژووی هه‌یــه‌ چونکــ ‌ه هــه‌ر ڕۆژێــك به‌رانبــه‌ر ده‌ ڕۆژه‌‬
‫کــه‌ ئه‌ویــش ده‌کاتــ ‌ه ده‌ مانــگ و ‌ه شــه‌ش ڕۆژی شــه‌والیش هــه‌ر ڕۆژه‌و‬
‫ب ـه‌ ق ـه‌ده‌ر د ‌ه ڕۆژ ئه‌ویــش ده‌کات ـه‌ دوو مانــگ وات ـ ‌ه ســاڵێکی ت ـه‌واوی پــڕ‬
‫کــرده‌وه‌‪ ،‬چونکـ ‌ه هـه‌ر کرده‌وه‌یه‌کــی چاکـ ‌ه زیــاد ده‌کات بــۆ ده‌‪ ،‬وه‌ به‌ڵکــو‬
‫بــۆ زیاتریــش ئه‌گــه‌ر خــوای گــه‌ور ‌ه فه‌رمانــی له‌ســه‌ر هه‌بێــت‪ .‬جــا‬
‫که‌وابــوو جێگ ـه‌ی خۆیه‌تــی نه‌هێڵیــن ئ ـه‌م ش ـه‌ش ڕۆژه‌شــان له‌ده‌ســت‬
‫ده‌ربچــی بــۆ ئــه‌وه‌ی خێــری ســاڵێکی ته‌واومــان ده‌ســت بکه‌وێــت‪.‬‬
‫وه‌ ئــه‌و ئافره‌تانــه‌ش کــه‌ چه‌نــد ڕۆژێکیــان خــواردووه‌ به‌هــۆی عــوزری‬
‫شــه‌رعیه‌و ‌ه ده‌توانــن قه‌رزه‌کانیــان بگرنــه‌وه‌و دواتــر شــه‌ش ڕۆژه‌کــه‌ش‬
‫بگــرن وه‌گـه‌ر نه‌شــیان توانــی هـه‌ر ده‌توانــن شـه‌ش ڕۆژی شـه‌وال بگــرن‬
‫وه‌ دواتــر قه‌رزه‌کانیــان بگرنــه‌وه‌‪ .‬شــایه‌نی ووتنیشــه‌ زۆرێــك وا ده‌زانــن‬
‫ئه‌گــه‌ر یه‌کــه‌م ڕۆژی دوای جه‌ژنــی نه‌گــرت ئیــر ناتوانێــت ڕۆژه‌کانــی‬
‫تــر بگرێــت به‌ڕاســتی نازانیــن ئ ـه‌و ‌ه ل ـ ‌ه کوێــو ‌ه هاتــووه‪ .‬به‌ڵکــو ئاســاییه‌‬
‫هــه‌ر شــه‌ش ڕۆژ لــه‌ دوای ڕەمــەزان‌ گیــرا ان شــاء اللــه‌ ده‌چێتــه‌ چــوار‬
‫ــم أَتْ َب َعــهُ‬
‫صــا َم َر َمضَ ــانَ ثُ َّ‬
‫ن َ‬ ‫چێــوه‌ی فه‌رمووده‌کــه‌وه‌ وه‌ك ده‌فه‌رمــوێ [ َمــ ْ‬
‫ــام الدَّ هْــ ِر ‪ ‘ .‬رواه مســلم] لــه‌ فه‌رمووده‌که‌تــا‬ ‫ن شَ ــ َّوالٍ كَانَ ك َِص َي ِ‬
‫ســ ًّتا ِمــ ْ‬
‫ِ‬
‫هیــچ ئاماژه‌یــه‌ك نییــه‌ بــۆ ئــه‌و تایبه‌تــی کردنــه‌‪.‬‬
‫الحمدللە الذي بنعمتە تتم الصالحات‬
‫ ‬

‫‪31‬‬
 ‫پێڕست‬

‫پێش ڕەمەزان‪5 --------------------------------------------------------------------‬‬

‫ڕۆژووی مانگی ڕه‌مه‌زان‪8 --------------------------------------------------------‬‬
‫تایبەمتەندی ڕۆژوو‪8 -------------------------------------------------------------‬‬
‫ڕۆژوو‪9 ------------------------------------------------------------------------------‬‬
‫مه‌رجه‌کانی واجب بوونی ڕۆژوو‪10----------------------------------------------‬‬
‫فه‌رزه‌کانی ڕۆژوو‪11---------------------------------------------------------------‬‬
‫ئه‌و شتانه‌ی که‌ ڕۆژوو ده‌شکێنن‪14---------------------------------------------‬‬
‫هه‌ندێك ئادابی باش ل ‌ه ده‌رباره‌ی ڕۆژوو ل ‌ه ڕه‌مه‌زاندا‪15---------------------‬‬
‫ئه‌و ڕۆژانه‌ی ک ‌ه ڕۆژووی تێدا دروست نی یه‌‪17 ------------------------------‬‬
‫کێ ده‌توانێت به‌ڕۆژوو نه‌بێت‪17 -----------------------------------------------‬‬
‫هه‌وڵێکی که‌م پاداشتێکی زۆر (شه‌وانی قه‌در) ‪19 --------------------------‬‬
‫دابەزینی قورئانی پیرۆز‪22-------------------------------------------------------‬‬
‫دابه‌زینی قورئانی پیرۆز به‌یه‌کجار‪23-------------------------------------------‬‬
‫دابه‌زینی قورئانی پیرۆز بەشیوەی به‌ش به‌ش‪24-----------------------------‬‬
‫حیکمه‌تی دابه‌زینی قورئان به شێوه‌ی به‌ش به‌ش‪25-----------------------‬‬
‫یاده‌ ئاینیه‌کان یادی خوا په‌رستین‪28 ----------------------------------------‬‬
‫گرنگی گرتنی شه‌ش ڕۆژ ڕۆژوو دوای رەەمەزان‪30 --------------------------‬‬

‫‪32‬‬