468992

1
T.C.
ERCİYES ÜNİVERSİTESİ
FEN BİLİMLERİ ENSTİTÜSÜ
İNŞAAT MÜHENDİSLİĞİ ANABİLİM DALI
TARİHİ YAPILARIN ONARIM TEKNİKLERİ VE

DEPREMSELLİK YÖNÜNDEN İNCELENMESİ
Hazırlayan
Ömer Şakir İPEK
Danışman
Prof. Dr. Fatih ALTUN
Yüksek Lisans Tezi
Mayıs 2017
KAYSERİ
2
T.C.
ERCİYES ÜNİVERSİTESİ
FEN BİLİMLERİ ENSTİTÜSÜ
İNŞAAT MÜHENDİSLİĞİ ANABİLİM DALI
TARİHİ YAPILARIN ONARIM TEKNİKLERİ VE

DEPREMSELLİK YÖNÜNDEN İNCELENMESİ
(Yüksek Lisans Tezi)
Hazırlayan
Ömer Şakir İPEK
Danışman
Mayıs 2017
KAYSERİ
i
BİLİMSEL ETİĞE UYGUNLUK
Bu çalışmadaki tüm bilgilerin, akademik ve etik kurallara uygun bir şekilde elde
edildiğini beyan ederim. Aynı zamanda bu kural ve davranışların gerektirdiği gibi, bu
çalışmanın özünde olmayan tüm materyal ve sonuçları tam olarak aktardığımı ve
referans gösterdiğimi belirtirim.
Ömer Şakir İPEK

ii
YÖNERGEYE UYGUNLUK
Tarihi Yapıların Onarım Teknikleri ve Depremsellik Yönünden İncelenmesi adlı
Yüksek Lisans tezi, Erciyes Üniversitesi Lisansüstü Tez Önerisi ve Tez Yazma
Yönergesi’ne uygun olarak hazırlanmıştır.
Tezi Hazırlayan Danışman

İnş. Müh. Ömer Şakir İPEK Prof. Dr. Fatih ALTUN
İnşaat Mühendisliği ABD Başkanı

iii
Prof. Dr. Fatih ALTUN danışmanlığında Ömer Şakir İPEK tarafından hazırlanan
“Tarihi Yapıların Onarım Teknikleri ve Depremsellik Yönünden İncelenmesi” adlı
bu çalışma, jürimiz tarafından Erciyes Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü İnşaat
Mühendisliği Anabilim Dalında Yüksek Lisans tezi olarak kabul edilmiştir.
25/05/2017
JÜRİ:
Danışman :………………………………. …………….
Üye :………………………………. …………….
Üye :………………………………. …………….
ONAY :
Bu tezin kabulü Enstitü Yönetim Kurulunun ………....… tarih ve …………..……

sayılı kararı ile onaylanmıştır.
………. /……../ ………
Prof. Dr. Mehmet AKKURT
Enstitü Müdürü
iv
ÖNSÖZ / TEŞEKKÜR
Çalışmalarım boyunca farklı bakış açıları ve bilimsel katkılarıyla beni aydınlatan, yakın
ilgi ve yardımlarını esirgemeyen ve bu günlere gelmemde en büyük katkı sahibi sayın
hocam Prof. Dr. Fatih ALTUN’a teşekkürü bir borç bilirim.
Çalışmalarım sırasında karşılaştığım zorlukları aşmamda yardımcı olan ve her an

yanımda olan arkadaşlarım Ahmet ÖZCAN, Buğrahan ALABAŞ ve Ali
KARAHANÇER’e yardımlarından dolayı Alperen ALABAŞ’a ve Mehmet KAYA’ya
teşekkür ederim.
Ayrıca; çalışmalarım süresince sabır göstererek beni daima destekleyen annem, babam,
nişanlım ve değerli aileme en içten teşekkürlerimi sunarım.
Ömer Şakir İPEK

Kayseri, Mayıs 2017
v
TARİHİ YAPILARIN ONARIM TEKNİKLERİ VE DEPREMSELLİK

YÖNÜNDEN İNCELENMESİ
Ömer Şakir İPEK
Erciyes Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü

Yüksek Lisans Tezi, Mayıs 2017
Danışman: Prof. Dr. Fatih ALTUN
ÖZET
Türkiye kültürel miras açısından zengin ve çeşitliliğe sahip bir ülkedir. Hem çağdaş
yaşamın ilgi odağı hem de toplumun geçmişinin bir belgesi durumundadır. Bu kültürel
miraslar yaşatılmalı ve gelecek nesillere de bu eserler uygun müdahale ile
aktarılmalıdır.
Çalışmada, tarihi yapılarda oluşacak olan hasar, müdahale ve onarım teknikleri

anlatılmış ve mevcut yönetmelikler doğrultusunda tarihi bir yapı için uygun
güçlendirme tekniği üzerinde çalışılmış, belirlenen statik sorunlar yürürlükteki
yönetmeliklere uygun olarak çözümlenmiştir. Yapı için gerekli güçlendirme yöntemi
seçilerek çözüme gidilmiştir. Bu amaçla yapıdaki hasarın genel özellikleri
tanımlanmıştır. Sonlu elemanlara dayalı olarak yapılan statik analiz sonuçları ile
bulunan gerilme değeri için, yapının deprem etkileri karşısında mevcut yığma duvar
kesitleri ortaya konulmuştur. Çözümleme Solidworks programı ile yapılmıştır.
Solidworks programı ile elde edilen analiz sonuçları incelendiğinde yapı duvarında
oluşan elastik eğri özellikleri yerindeki veriler ile kıyaslanmıştır. Özellikle temelden
itibaren yanal ötelenmenin devam etmediği, sadece pencere alt kotundan itibaren
ötelenme olduğu ve üst kotta ise elastik eğrinin duvar düşey eksenine yaklaşan bir
özellik gösterdiği belirlenmiştir. Bu durum imalata bağlı olarak yanal deplasmanın
gelişmiş olduğunu ortaya koymaktadır. Çalışma ile sonlu elemanlara dayalı analiz
sonuçlarının yerindeki veriler ile uyumlu olması, tarihi yapılara yapılacak müdahalelerin
daha doğru olduğu sonucunu ortaya koymuştur.
Anahtar Kelimeler: Taşıyıcı sistem, onarım, güçlendirme, tarihi eser, deprem
yönetmeliği
vi
REPAIR TECHNIQUES OF HISTORICAL STRUCTURE AND

INVESTIGATION REGARDING OF SEISMICITY
Ömer Şakir İPEK
Erciyes University, Graduate School of Natural and Applied Sciences

M.Sc. Thesis, May 2017
Supervisor: Prof. Dr. Fatih ALTUN
ABSTRACT
In terms of cultural heritage Turkey is rich and diverse country. It is a rightful source of
pride in terms of traditional architecture. These cultural heritages should be kept alive
and these works should be conveyed by appropriate intervention to future generations.
In the study, damage, intervention and repair techniques that will occur in historical
buildings are explained and appropriate retrofitting techniques were developed for a
historical structure in line with existing regulations, and the determined static problems
were resolved in accordance with the current regulations. The necessary strengthening
method was chosen for the structure and the solution was done. For this purpose, the
general characteristics of damage at the structure are defined. For the stress value found
by the static analysis results based on the finite elements, against the earthquake effects
of the structure the existing masonry wall sections are revealed. The analysis was done
with the Solidworks program. When the analysis results obtained by the Solidworks
program are examined, the elastic curve characteristics of the building wall are
compared with the data in place. Especially, it has been determined that the lateral
displacement does not continue from the foundation, it is displaced only from the
bottom of the window, and the upper elevation shows a attribute approaching the
vertical axis of the elastic curve. This stuation suggests that the lateral displacement is
improved depending on the manufacturing. The fact that the results of the study and the
results based on the end elements are in accordance with the data in place, reveals that
the interventions to be done with the historical construction are more accurate.
Key Words: Bearing system, repair, strengthening, historical artifact, earthquake code
vii
İÇİNDEKİLER
TARİHİ YAPILARIN ONARIM TEKNİKLERİ VE DEPREMSELLİK

YÖNÜNDEN İNCELENMESİ
BİLİMSEL ETİĞE UYGUNLUK ..................................................................................... i
YÖNERGEYE UYGUNLUK ........................................................................................... ii
KABUL VE ONAY .........................................................................................................iii
ÖNSÖZ / TEŞEKKÜR .................................................................................................... iv
ÖZET................................................................................................................................. v
ABSTRACT ..................................................................................................................... vi
İÇİNDEKİLER ............................................................................................................... vii
KISALTMALAR VE SİMGELER ................................................................................... x
TABLOLAR LİSTESİ ................................................................................................... xvi
ŞEKİLLER LİSTESİ .................................................................................................... xvii
1. BÖLÜM
GENEL BİLGİLER VE LİTERATÜR
1.1. Taş yapılarda meydana gelen başlıca bozulma nedenleri .................................... 3
1.2. Ahşap yapılarda meydana gelen başlıca bozulma nedenleri ............................... 8
1.3. Literatür incelemesi ............................................................................................... 13
2. BÖLÜM
YAPILARDA OLUŞAN HASARLARIN ÇÖZÜMLERİ
2.1. Giriş ......................................................................................................................... 23
2.1.1. Koruma............................................................................................................ 23
2.1.2. Onarım ............................................................................................................ 24

viii
2.2. Onarım yöntemleri ................................................................................................. 28
2.2.1.Sıva Yapılması ................................................................................................. 28
2.2.2. Derz Yapılması ............................................................................................... 29
2.2.3. Hidrolik Kireç Enjeksiyonu Yapılması ........................................................ 29
2.2.4. Epoksi Enjeksiyonu ........................................................................................ 30
2.2.5. Derz aralarında lifli polimer (FRP) çubuklar kullanılarak dayanımın ve

sünekliğin artırılması ..................................................................................... 31
2.2.6. Lifli Polimer uygulanması (FRP) .................................................................. 32
2.2.6.1. CFRP Yapılması ..................................................................................... 32
2.2.6.2. Yüzey Hazırlığı........................................................................................ 33
2.2.7. Çatlakların onarılması ................................................................................... 34
2.2.7.1. Küçük Çatlakların Onarımı .................................................................. 34
2.2.7.2. Geniş Çatlakların Onarımı .................................................................... 34
2.2.8. Dikiş ................................................................................................................. 35
2.2.9. Çürütme .......................................................................................................... 35
2.2.10. Temeller ......................................................................................................... 36
2.2.11. Tarihi yapılarda görülen zemin kaynaklı hasarlar ................................... 36
2.2.12. Drenaj ............................................................................................................ 37
3. BÖLÜM
YOZGAT HACI AHMET AĞA CAMİİ İNCELEME VE HESAPLAMALARI
3.1. Mevcut durum ........................................................................................................ 39
3.2. Statik Sorunlar ....................................................................................................... 41
3.3. Statik Analiz ........................................................................................................... 54
3.3.1. Soncemaat mahfili Ahşap Direklerin Statik Hesabı (Lamine Malzeme) .. 56
3.3.2. Kadinlar Mahfili (Öneri 1) (Lamine Malzeme) ........................................... 57

ix
3.3.3. Kadinlar Mahfili (Öneri 2) (Lamine Malzeme) ........................................... 59
3.4. Sonlu Elemanlar Yöntemi ile Analiz .................................................................... 61
4. BÖLÜM
SONUÇ ........................................................................................................................... 67
KAYNAKLAR .............................................................................................................. 69
EKLER ........................................................................................................................... 73
ÖZGEÇMİŞ ................................................................................................................... 82
x
KISALTMALAR VE SİMGELER
Sembol Anlamı
A
: Açıklama Dipnotu
A : Kritik kesitteki beton basınç bloğu derinliği
Ach : Kesme donatılarının dış yüzünden ölçülen en kesit alanı, çekirdek
alanı, in2.
Ack : Sargı donatısının dışından dışına alınan ölçü içinde kalan çekirdek
beton alanı
Ae : Etkili kesme alanı (0,8 Ag olarak alınabilir) ya da çekirdek alanı
Ag : Kolonun brüt enkesit alanı
Ah : Spiral donatının bir adımının en kesit alanı
Aps : Ön germeli telin en kesit alanı
ark. : Arkadaşları
Asc : Çelik kuşağın en kesit alanı
Ash : Enine donatı alanı, s enine donatı aralığına karşı gelen yükseklik
boyunca, kolonda veya perde uç bölgesindeki tüm etriye kollarının ve
çirozların enkesit alanı değerlerinin gözönüne alınan bk’ya dik
doğrultudaki izdüşümlerinin toplamı.
Av : Kesitteki kesme donatısının toplam en kesit alanı
Aw : Kolon enkesiti etkin gövde alanı (depreme dik doğrultudaki kolon
çıkıntılarının alanı hariç)
b ve h : Kolonun en kesit boyutları
B : Kolonun genişliği
b0 : Çekirdek betonun genişliği, Beton çekirdeğinin minimum boyutu.
bc : Kesme donatılarının dış yüzünden ölçülen en kesit boyutu. Brüt kesit
genişliği
bi : Birbirini izleyen tutulu donatılar arasındaki mesafe
Bj : Eliptik mantonun kısa çapı
bk : Birbirine dik yatay doğrultuların her biri için, kolon veya perde uç
bölgesi çekirdeğinin enkesit boyutu (en dıştaki enine donatı eksenleri
arasındaki uzaklık)
xi
C : Elastik eğilme momentine bağlı bir katsayı. İlk adımda (n=1)

başlangıç olarak 12, ilk plastik mafsalın oluşumundan sonra ( n=2 ya da
n=3) 8 alınır.
CFRP : Karbon Lif Takviyeli Polimer
D : Faydalı yükseklik
D : Kesitin derinliği ya da kolon çapı, Brüt kolon çapı, Dairesel kolonlar
için manto çapı, kolon en kesitinin toplam derinliği
D' : Sargılanmış çekirdeğin çapı ya da çekirdek betonun çapı
db : Nominal donatı çapı, in.
dbL : Minimum boyuna donatı çapı
DBYBHY'07 : Deprem Bölgelerinde Yapılacak Binalar Hakkında Yönetmelik 2007
df : Yük doğrultusundaki FRP derinliği
Dj : Çelik mantonun dış çapı, eliptik mantonun uzun çapı, Sargı dahil
olmak üzere tüm en kesitin çapı
Ec : Betonun sargı basıncı
Ecc : Sargılı betonun eksenel şekil değiştirmesi
’
Ecc : En yüksek gerilme değerinde sargılanmamış betonun şekil
değiştirmesi
Eco : Betonun başlangıç tanjant modülü
Eco’ : Maksimum gerilmeye karşılık gelen sargısız beton şekil değişmesi
Ej : FRP kompozit malzemesinin elastisite modülü
Es : Donatının elastisite modülü
Esc : Çelik kuşaklamanın elastisite modülü
fc' : Betonun tasarım basınç dayanımı, psi.
fcd : Betonun tasarım basınç dayanımı
fck : Betonun karakteristik silindir basınç dayanımı
Fi : Plastik analizin i. adımında kuşaktaki eksenel gerilme kuvvetidir.
fj : Mantodaki gerilme (Maksimum şekil değiştirme 0,004’e karşılık gelen
fj =0,004Ej ), Lif doğrultusundaki tabakaların dayanımı.
fje : Mantonun etkili dayanımı
fl’ : Etkili yanal sargı basıncı
fpi : Ön germeli telin başlangıç (ilk) gerilmesi
fpy : Ön germeli tellerin akma dayanımı
xii
FRP : Lif Takviyeli Polimer

fsh : Spiral donatıdaki gerilme
fy : Donatınının tasarım akma dayanımı, psi., Spiral donatının akma
dayanımı [2.7-d], Kesme donatısının akma dayanımı, Kesme
donatısının akma dayanımı
Fy : Eksenel akma kuvveti
fyj : Çelik mantonun akma dayanımı
fywk : Enine donatının karakteristik akma dayanımı
GFRP : Cam Lif Takviyeli Polimer
H : Çelik kuşaklamanın uzunluğu ve kolon genişliği
H : Kesme kuvvetine paralel doğrultudaki kolon en kesit boyutu ya da
dairesel kolon çapı
H : Kolonun burkulma boyu (Konsol kolonlar için kolon yüksekliğinin iki
katı alınır)
H : Kolonun etkili boyu (konsol kolonlar için, kolon yüksekliğinin iki
katı)
h0 : Çekirdek betonunun derinliği (etriyenin merkez çizgisinin içindeki
alan)
hc : Kolonun en büyük kesit boyutu
hesaplanan kat ötelemesi
hx : Kolonun tüm yüzlerindeki enine donatıların merkezleri arasındaki en
büyük yatay uzunluk, in.,
Icr : Birincil sismik kolonların her iki ucundaki kritik bölge, sarılma
bölgesi
Isc : Kuşağın atalet momentidir.
in. : inç (≈2.54 santimetre)
K
: Kaynak Dipnotu
K : Sargı etkinlik katsayısı
k : μ ≤ 2 için 0.29 , μ ≥4 için 0.1 alınan katsayı
k1, k2 : Deneysel olarak türetilen amprik sabitler
lcl : Kolonun temiz açıklığı
ldh : Kenetlenme boyu, in.
xiii
ln : Kolonun kirişler arasında arasında kalan serbest yüksekliği, kirişin

kolon veya perde yüzleri arasında kalan serbest açıklığı
M : Kesitteki moment
m, n : Sargılı ve sargısız durumda dayanımlar ve en büyük şekil
değiştirmeler arasında lineer bir ilişki olduğu basit kabulü ile 1 alınır.
Ma : Kolonun serbest yüksekliğinin alt ucunda, kolon kesme kuvvetinin
hesabında esas alınan moment
Mi : Plastik analizin i. adımında kuşaktaki eğilme momenti
mm. : Milimetre
Mp : Plastik gerilme momenti
MPa : Mega Pascal (N/mm2)
Mpi : Kirişin sol ucu i’deki kolon yüzünde fck, fyk ve çeliğin pekleşmesi göz
önüne alınarak hesaplanan pozitif veya negatif moment kapasitesi
Mpj : Kirişin sağ ucu j’deki kolon yüzünde fck , fyk ve çeliğin pekleşmesi göz
önüne alınarak hesaplanan negatif veya pozitif moment kapasitesi
Mri : Kirişin sol ucu i’deki kolon veya perde yüzünde fcd ve fyd’ye göre
hesaplanan pozitif veya negatif taşıma gücü momenti
Mrj : Kirişin sağ ucu j’deki kolon veya perde yüzünde fcd ve fyd’ye göre
hesaplanan negatif veya pozitif taşıma gücü momenti
Mü : Kolonun serbest yüksekliğinin üst ucunda, kolon kesme kuvvetinin
hesabında esas alınan moment
n : Etriyeler tarafından tutulan toplam boyuna donatı sayısı
Nd : Yük katsayıları ile çarpılmış düşey yükler ve deprem yüklerinin ortak
etkisi altında hesaplanan eksenel kuvvet
P : Kolona uygulanan eksenel yük
rc : Karesel kesitin köşesindeki noktanın merkezden uzaklığı
s : Enine donatı aralığı, spiral donatı adım aralığı
s0 : Enine donatı aralığı
s1 , s2 : Sırasıyla x ve y doğrultusunda enine donatı aralığı ile FRP ankraj
aralığından küçük olanı
Scl,tmax : Kolon boyunca enine donatı aralığının üst sınırı
sp : Ön gerilmeli halkaların aralığı
t : Kuşaklar arasındaki mesafe. ( kolon boyuna ekseni boyunca)
xiv
TDY'07 : Türk Deprem Yönetmeliği 2007 (ABYBHY'07)

tf : FRP sargının toplam kalınlığı (karşılıklı iki kenarda)
tj : Sargı aralığı, Çelik manto kalınlığı, Manto kalınlığı, Boru kalınlığı
V : Kesitteki kesme kuvveti, yatay yük dayanımı
Vc : Betonun kesmeye katkısı (eksenel yüksüz durumda yalnızca
eğilmeden kaynaklanan kaldıraç etkisi ve agrega kenetlenmesinden
oluşan)
Vcf, Vsf : Yüksek yer değiştirme sünekliğinde Vci ve Vsi ‘ye eşittir.
Vcr : Betonun kesmede çatlama dayanımı
Vdf : Yüksek yer değiştirme sünekliğinde sonuç kesme dayanımı
Ve : Kolon, kiriş ve perdede enine donatı hesabında esas alınan kesme
kuvveti
Vi : İlk kesme dayanımı
Vj : Dış kompozit mantonun sağladığı kesme dayanımı artışı
Vj : FRP sargının kesmeye katkısı
Vn : Betonarme kolonun nominal kesme kapasitesi
Vp : Eksenel yük tarafından sağlanan kesme kapasitesi
Vpc : Dış ön germe sistemiyle beton kesme dayanımındaki artış
Vpr : Ön germe sisteminin kesmeye katkısı
Vps : Ön germeli teller ile kolonun kesme dayanımındaki artış
Vr : Kolon kesitinin kesme dayanımı
Vsi : Kesme donatılarının karşıladığı kesme kuvveti
wi’ : i’nci boyuna donatının komşu boyuna donatı ile arasındaki net mesafe
wwd : Kritik bölgedeki kesme donatısının mekanik hacimsel oranı
yy. : Yüzyıl
α : Sargı etkinlik faktörü
αs : Kesme oranı (Aspect ratio=M/Vd)
Δ : Yatay yer değiştirme (mm)
δcd : Kolonun alt ve üst uçları arasında yer değiştirme farkı olarak
Δn total : Her analiz adımının sonundaki toplam kuşak uzamasıdır. (sapma)
ε lat n : Her analiz adımının sonundaki ortalama yanal şekil değiştirmesi
εcc’ : Sargılı betonun gerilmenin tepe noktasındaki şekil değiştirmesi
xv
εfe : FRP’nin tasarım şekil değiştirmesi, Çeliğin akma dayanımı noktasında

FRP sargının şekil değiştirmesi
εsy,d : Donatının karakteristik çekme dayanımı
θ : Kolon ekseni ile diyagonal çatlak arasındaki açı (Tasarım için θ=35°
alınabilir)
μ : Düktilite faktörü
μФ : eğrilik düktilite faktörünün gerekli değeri
ν : Eksenel şekil değiştirmeye maruz kalan betonun Poisson oranı
ν0 : Sargısız betonun poisson oranı
νc : Betonun poisson oranı
νco : Başlangıç poisson oranı
νd : Normalize tasarım eksenel yükü
ξ : Diyagonal basınç çubuklarının etkili basınç dayanımları için azaltma
faktörü (süneklik μ=6 iken ξ=0,2)
ρeff : Dönüşüm yapılmış etkili sargı içeriği (fc’ etkili yanal sargı basıncında
kesme donatısı ve FRP sargının göz önüne alınması için uyarlanma
kriteri)
ρl : Kolonun boyuna donatı oranı
σaktif : Kol demirinin ön gerilmesinden dolayı aktif sargı basıncı
σh : Beton yüzeyinin maruz kaldığı üniform sargı basıncı
σh : Kırılma anındaki sargı basıncı
ΣMp : Düğüm noktasına birleşen kirişlerin moment kapasitelerinin toplamı
σn : Plastik analizin n. adımındaki artan (ek) kuşak basıncı
σtotal : Eşdeğer üniform sargı basıncıdır. Toplam sargı basıncı ile sargı
etkinlik faktörü K’nın çarpımı ile elde edilir.
Ψ’ : Mekanik donatı oranı
Фmax : En büyük boyuna donatı çapı
Фmin : En küçük boyuna donatı çapı
xvi
TABLOLAR LİSTESİ
Tablo 2.1. Bina önem katsayısı ..................................................................................... 26

Tablo 2.2. Farklı deprem düzeylerinde binalar için öngörülen minimum
performans hedefleri .................................................................................... 26
Tablo 2.3. Taşıyıcı duvarın en küçük kalınlıkları .......................................................... 27
Tablo 2.4. Ahşap yapı elemanları için emniyet gerilmeleri .......................................... 27
xvii
ŞEKİLLER LİSTESİ
Şekil 1.1. Yapının bulunduğu yer ................................................................................... 3

Şekil 1.2. Temel taşlarının doğru yerleştirilmemesi sonucu çökme oluşması ............... 4
Şekil 1.3. Doğal Afetler .................................................................................................. 4
Şekil 1.4. Yangın ............................................................................................................ 5
Şekil 1.5. Taş yüzeyde tuzlanma .................................................................................... 5
Şekil 1.6. Tarihi Yapılarda Trafik Etkisi ........................................................................ 6
Şekil 1.7. Derz Boşalması .............................................................................................. 6
Şekil 1.8. Bitki Oluşumu ................................................................................................ 7
Şekil 1.9. Korozyon ........................................................................................................ 7
Şekil 1.10. Hatalı onarım .................................................................................................. 8
Şekil 1.11. Çimento kullanımı .......................................................................................... 8
Şekil 1.12. Ahşap elemanda su etkisi ............................................................................... 9
Şekil 1.13. Mekanik Aşınma Etkisi .................................................................................. 9
Şekil 1.14. Mekanik Aşınma Etkisi ................................................................................ 10
Şekil 1.15. Atmosfer olaylarının etkisi ........................................................................... 10
Şekil 1.16. Korozyon Etkisi............................................................................................ 11
Şekil 1.17. Biyolojik nedenlere bağlı bozulmalar .......................................................... 11
Şekil 1.18. İnsan Kaynaklı Nedenlere Bağlı Bozulmalar ............................................... 12
Şekil 1.19. İnsan Kaynaklı Nedenlere Bağlı Bozulmalar ............................................... 12
Şekil 1.20. İstanbul II. Beyazıt hamamı güçlendirme projesi ........................................ 13
Şekil 1.21. Rize büyük bahar camii restorasyon öncesi ve restorasyon sonrası çevresel
titreşim testi sonuçları .................................................................................. 14
Şekil 1.22. Taş mektep eski kullanım durumu ............................................................... 15
Şekil 1.23. Atik Valide Külliyesi Müdahale Analizleri ................................................. 16
Şekil 1.24. Çepni surp sarkis ermeni kilisesi müdahale analizleri örneği ...................... 17
Şekil 1.25. Duvarların Köşelerinde Güçlendirme, Gergi Düzenlemesi ......................... 18
Şekil 1.26. Kemerin Muhtelif Kısımlarının İsimleri ...................................................... 19
xviii
Şekil 1.27. Mesnetlenme Şekilleri .................................................................................. 19

Şekil 1.28. Duvar Kuşaklaması ...................................................................................... 20
Şekil 2.1. Sıva Yapılması ................................................................................................ 29
Şekil 2.2. Derz Yapılması ............................................................................................... 29
Şekil 2.3. Hidrolik kireç enjeksiyonu .............................................................................. 30
Şekil 2.4. Epoksi enjeksiyonu ......................................................................................... 31
Şekil 2.5. Derz aralarında FRP uygulanması .................................................................. 32
Şekil 2.6. FRP uygulaması .............................................................................................. 34
Şekil 2.7. FRP uygulaması .............................................................................................. 34
Şekil 2.8. Dikiş Yapılması .............................................................................................. 35
Şekil 2.9. Çürütme .......................................................................................................... 36
Şekil 2.10. Drenaj ............................................................................................................ 38
Şekil 3.1. Plan-1 .............................................................................................................. 42
Şekil 3.2. Köşe Birleşim Taşları ..................................................................................... 42
Şekil 3.3. Batı Cephe Genel Görünüşü ........................................................................... 43
Şekil 3.4. Enjeksiyon Boruları ........................................................................................ 43
Şekil 3.5. Kuzey cephesi ................................................................................................. 44
Şekil 3.6. Doğu cephesi yan görünümü .......................................................................... 45
Şekil 3.7. Doğu cephesi çatlakları ................................................................................... 46
Şekil 3.8. Kuzey Cephesi Dış Duvar Derz Boşalmaları ................................................. 46
Şekil 3.9. Kuzey Cephesi İç Duvar Derz Boşalmaları .................................................... 47
Şekil 3.10. Kuzey Cephesi .............................................................................................. 48
Şekil 3.11. Güney cephe görünümü ................................................................................ 48
Şekil 3.12. Batı cephe görünümü .................................................................................... 49
Şekil 3.13. Duvar görünümleri ........................................................................................ 50
Şekil 3.14. Onarım öncesi ahşap tavan 1 ........................................................................ 51
Şekil 3.14. Onarım öncesi ahşap tavan 2 ........................................................................ 51
Şekil 3.15. Onarım Sonrası ahşap tavan 1....................................................................... 51
Şekil 3.16. Onarım Sonrası ahşap tavan 2....................................................................... 52
xix
Şekil 3.17. Ahşap lento görünümü .................................................................................. 53

Şekil 3.18. Ahşap lento mesnetlenme detayı .................................................................. 53
Şekil 3.19. Kesme dayanımı kontrolü ............................................................................. 55
Şekil 3.20. Sonlu elemanlar yöntemi ile oluşturulan nod lar .......................................... 62
Şekil 3.21. Solidworks analiz sonuçları 1 ....................................................................... 62
1
GİRİŞ
Tarihi yapılar için yapılacak olan statik müdahaleler yapının özgününe zarar
vermeyecek ve yapıda bozulmalara neden olan tüm unsurları tamamen ortadan
kaldırmaya yönelik olmalıdır. Yapılacak olan güçlendirme için yapıda oluşmuş tüm
hasarlar ve hasarlara neden olan etkenler belirlenmelidir.
İlgili yönetmelikler gereği tarihi yapılarda acil müdahale gerektiren durumlarda dahi
tüm müdahale şartlarında yapının mevcut durumu (Rölöve) projelendirilmek
zorundadır. Yapının mevcut durum projesi üzerinden tüm hasarlar analiz edilmeli analiz
olarak sunulmalı rapor olarak belirlenmelidir. Yapılacak olan müdahaleler için yapıda
oluşmuş olan hasarlar ve nedenleri belirlenmelidir.
Yapılacak olan tüm statik müdahaleler analiz olarak hazırlanmak ve yapının mevcut
durum (Rölöve) projesi üzerinde hangi bölgede hangi tür uygulamanın yapılacağı
belirlenmek zorundadır. Tüm müdahaleler sınıflandırılarak analizde uygulama yöntemi
ve uygulanacağı bölge hakkında yeterli bilgi verilmelidir. İlgili yönetmelikler analiz
paftası için 1/100 ölçeğinde verilmesi ve gerek görülmesi durumunda hasarların ve
müdahalelerin daha iyi anlatılması gerektiği düşünülen kısımlarda kısmi olarak 1/50
ölçeğinde daha detaylı analiz verilmesi gerektiğini belirtmektedir.
Mevcut durumun (Rölöve) projelendirilmesi, yapının ve yakın çevresinin mevcut

durumunun (Rölöve), yazıya, çizime ve fotoğrafa ilişkin yöntemler ile ses, multimedya
gibi araçlar ve gelecekte keşfedilecek diğer yöntemler aracılığıyla kayıt altına
alınmalıdır. Gerekli görülen hallerde yapıyı belgeleme, araştırma, çözümleme,
yorumlama ve teşhis süreçleri, uygulama sırasında ve sonrasında da devam etmeklidir.
2
Taşıyıcı sistem sorunlarının tanımlanması, yapının korunmasına yönelik kararların

alınması, hasarların teşhisi, müdahale tekniklerinin belirlenmesi ve yapı güvenlik
değerlendirmeleri disiplinler arası çalışma gerektiren işlemlerdir. Bunlara yönelik
kararlar, tüm disiplinlerin birlikte yapacakları çalışmalar sonucu geliştirilmelidir.
Yapılacak olan güçlendirmelerde yapının taşıyıcı sisteminde meydana gelmiş olan

kusurlar tamamen giderilmeli, gerek görüldüğü durumlarda çağdaş güçlendirme
tekniklerine başvurulmalıdır.
Yapıda meydana gelmiş olan hasarların nedenlerinin ve müdahale yöntemlerinin doğru

olarak belirlenmesi ve uygulamada karşılaşılacak olan tüm sorunların projelendirme
aşamasında çözülebilmesi ancak konu ile ilgili tecrübe sahibi ve nitelikli kişilerce
hazırlanan güçlendirme projeleri ile mümkündür. Bu nedenle yapıların taşıyıcı
sistemlerinde meydana gelmiş olan sorunların ve çözümlerin sorunsuz yapılabilmesi
için tüm restorasyon uygulamalarının inşaat mühendislerinin karar ve kontrollerinde
yapılması gerekmektedir.
Bu çalışmada tarihi yapılarda oluşan hasarların başlıca nedenleri belirlenecek ve seçilen

yapıda farklı öneriler ile yapılabilir olan güçlendirme teknikleri anlatılacaktır. Farklı
öneriler ile çağdaş ve geleneksel yöntemler bir arada kullanılarak uygulanabilir
müdahale çeşitleri gösterilecektir.
Seçilen yapı için mevcut durumda hasarlı olan tüm kısımlar ve müdahale edilmediği
durumda hasar oluşturacağı düşünülen tüm kısımlar belirlenecek, hasarlar en uzun
ömürlü güçlendirme yöntemleri ile giderilecektir. Yapılacak olan tüm müdahalelerde 6
Mart 2007 tarihli Türk Deprem Yönetmeliği [1], Venedik Tüzüğü’nün [2] 16. Maddesi
ve ICOMOS’un [3] Anıtların, Yapı Gruplarının ve Sitlerin Belgelenmesi ile İlgili
ilkeleri doğrultusunda hazırlanmıştır. ICOMOS Ekim 1999 tarihli Genel Kurulunda
alınan ilkelere sadık kalınacaktır.
3
1. BÖLÜM
GENEL BİLGİLER VE LİTERATÜR
1.1. Taş yapılarda meydana gelen başlıca bozulma nedenleri
Yapının bulunduğu konum; deniz kıyısı, yamaç veya dere yatağı gibi doğrudan su ile
temas sağlayabilicek bir bölgede ise zarar görebilmektedir [4] ( Şekil 1.1.).
Şekil 1.1. Yapının bulunduğu yer [5]
Yapının üzerine oturduğu zeminin zayıf ve gevşek yapıda olması, göz ile görülecek
şekilde önemli derecede hasarlara yol açabilir. Zeminin yapı yüklerini karşılamakda
yetersiz olması durumunda ve yeterli derecede homojen olmaması durumunda yapıda
hasar meydana gelebilir. Bu tür hasarların en belirgin olanı çatlaklardır. Özellikle kapı
ve pencere boşluklarının köşele noktalarından başlayarak 45 derece açıyla yanlara doğru
gelişen çatlaklar, cephede gözlenen düşeyden ayrılma ve oturma zemin sorunlarına
işaret edebilir.
Yapı temelinin karşılaması gerektiği gerilmeleri güvenle taşıyabilmesi için temel
taşlarının doğru yerleştirilmesi gerekmektedir (Şekil 1.2.).
4
Şekil 1.2. Temel taşlarının doğru yerleştirilmemesi sonucu çökme oluşması [6]
Taşın yapısal özellikleri, hasara neden olan kaynakların daha kolay etki etmesine yol
açabilir. Taşlarda oluşacak olan bozulmalar; taşın fiziksel özelliklerine ve basınç, çekme
ya da eğilmeye karşı gösterdiği direnç gibi mekanik özelliklere bağlı olarak farklılıklar
gösterir.
Deprem, toprak kayması, sel, tayfun, yanardağ patlaması gibi aniden ortaya çıkan doğa
olayları tarihi çevrelerin, anıtların, yapı ve yapı malzemelerinin hasar görmesine neden
olur (Şekil1.3.).
Şekil 1.3. Doğal Afetler [6]

5
Yangın gibi özel durumlarda meydana gelen ani sıcaklık artışlarına termik şok ismi
verilir. Sıcaklık farkları sebebi ile taşların iç yapısında ani değişimler oluşmasından
kaynaklı zaman içersinde büyük ölçüde bozulmalar oluşur (Şekil 1.4.).
Şekil 1.4. Yangın [7]
Kimyasal malzeme ve çimentoların hatalı kullanımı, hava kirlilikleri, toprakda bulunan

mineraller, ıslanma-kuruma ve rüzgarın taşıdığı maddeler, deniz suyu, canli organizma
atıkları gibi kaynakların oluşturacağı tuzlar, yapı taşlarında yıpranmaya neden olabilir
(Şekil 1.5.).
Şekil 1.5. Taş yüzeyde tuzlanma
Araç trafiğinin yoğunluğu; hava kirliliğine ve yol çevresindeki yapılarda titreşimlere

neden olur. Tarihi yapı çevrelerinde açık olan yollardaki trafik nedeni ile yapılarda
titreşimler oluşur, bu titreşimler yapı beden duvarlarında çatlamalara, yapı zemininde
6
oturmalara, yapı temellerinde bozulmalara ve düşeyden ayırlmalara neden olabilir.

(Şekil 1.6.).
Şekil 1.6. Tarihi Yapılarda Trafik Etkisi [6]
Derz harçları, özellikle yıkanma sonucunda zayıflayıp çözünerek taşlardan ayrılabilir.

Bu durumda, derzlerde yer yer çeşitli derinliklerde boşluklar meydana gelir (Şekil 1.7.).
Şekil 1.7. Derz Boşalması
Rüzgarla taşınarak duvar örgüsü içindeki ufak boşluklara veya derz aralarına yerleşen
tohumların, zaman içinde büyüyerek bitki haline gelmesi ile bitki oluşumu meydana
gelir. Bir biyolojik bozulma türü olan bitkilenme, duvarlarda, derz aralarında, taşların
içindeki boşluklarda ya da çatı örtüsünde ortaya çıkabilir (Şekil 1.8.).
7
Şekil 1.8. Bitki Oluşumu
Demir elemenların taş yüzeylerele temas etmesi ile demir elemanlarda oluşan korozyon
taşta bozulmaya neden olur (Şekil 1.9.).
Şekil 1.9. Korozyon
Onarım amacıyla yapılan bazı müdahaleler, var olan malzemelere pek çok şekilde zarar
verecek şekilde sonuçlanabilir (Şekil 1.10.).
8
Şekil 1.10. Hatalı onarım [8]
Çimentonun doğal yapı taşları ile birlikte kullanımı, içerdiği maddelerin ve tuzun taşlara
zarar vermesi nedeniyle kesinlikle sakıncalıdır ve tarihi yapılarda doğrudan kullanımı
yasakdır. Taşların çimentolu harç ile temas halinde olması taş yüzeylerinde, zaman
içinde ayrışma, tuzlanma, parçalanma gibi bozulmalara sebep olur ( Şekil 1.11.).
Şekil 1.11. Çimento kullanımı [9]
1.2.Ahşap yapılarda meydana gelen başlıca bozulma nedenleri
Ahşap malzemenin su ile temas etmesi durumunda ahşap malzemenin mekanik ve

fiziksel özellikleri olumsuz yönde etkilenir [10] (Şekil1.12.).
9
Şekil 1.12. Ahşap elemanda su etkisi
Isı ve yangın etkisi ahşaplarda meydana gelen başlıca bozulma nedenlerinden biridir.
Tarihi yapılarda kullanılan ahşaplarda en yoğun karşılaşılan bozulma şeklidir. [11]
Aşınma etkisi, genellikle ahşap döşemelerde ve ahşap merdivenlerde karşılaşılan bir

bozulma şeklidir (Şekil 1.13., Şekil 1.14.).
Şekil 1.13.Mekanik Aşınma Etkisi

10
Şekil 1.14. Mekanik Aşınma Etkisi
Yağışlar (yağmur, kar, dolu), don olayı, güneş radyasyonu, hava kirliliği, rüzgar ve
deprem gibi etkenler atmosfer olaylarıdır. Ahşap yapıların özellikle dış ortam ile temas
halinde olan ahşap elemanlarında koruyucu önlemler alınmamadığı hallerde belirtilen
etkenler nedeniyle büyük ölçüde bozulmalar meydana gelmektedir [12] (Şekil1.15.).
Şekil 1.15. Atmosfer olaylarının etkisi
Ahşap yapılarda bağlayıcı eleman olarak kullanılan metal malzemelerde oluşan

korozyonlar ahşap malzemede önemli derecede bozulmaya sebep olmaktadır ( Şekil
1.16.).
11
Şekil 1.16. Korozyon Etkisi
Ahşap malzemeler asitlere karşı dayanıklı malzemeler olarak bilinsede sıcaklık

derecesinin ve asit oranın daha yüksek miktarlarda olduğu durumlarda ahşap
malzemelerde önemli ölçüde bozulmalar meydana gelmektedir. Bunun yanı sıra bazı
alkali çözeltiler ahşabı yumuşatır, alkoller ise ahşabın direncini azaltır ve malzemenin
şişmesine neden olur. [13]
Geleneksel ahşap konutlarının ahşap yapı elemanlarında meydana gelen biyolojik

bozulmalar; bakteri ve mantar etkisi ile böcek ve kurt etkisidir (Şekil1.17.).
Şekil 1.17. Biyolojik nedenlere bağlı bozulmalar

12
Ahşap yapılarda yogun olarak karsılan bozulma nedenlerinden biri de insan kaynaklı
bozulmalardır. Bu bozulmalar seçilen ahşapların türlerinin hatalı olmasından,
uygulamada ve/veya tasarımda hatalı kararlar alınmasından, onarımda hatalı onarım
yapılmasından, işlev değişikliği ve ihtiyaç değişikliği durumunda hatalı müdahale
edilmesinden, bakım yapılmamasından ve terk edilmesinden oluşan bozulmalardır (
Şekil1.18., Şekil1.19).
Şekil 1.18. İnsan Kaynaklı Nedenlere Bağlı Bozulmalar
Şekil 1.19. İnsan Kaynaklı Nedenlere Bağlı Bozulmalar

13
1.3. Literatür incelemesi
Tarihi yapıların güçlendirme yöntemleri ve bozulmalara sebep olan hususlar ile ilgili
bazı çalışmalar konu ile ilgili olacak şekilde aşağıda verilmiştir.
A. Bayraktar (2005), [14], Tarihi yığma yapılarda depremde oluşacan olan hasarların ve
bu hasarlara neden olan etmenlerin üzerinde durmuştur. Yapılan çalışmada tarihi yığma
yapılarda düşeyde yük taşınması konusunda herhangi bir sorun yaşanmadığı, yatayda
meydana gelecek olan çekme gerilmelerini karşıayacak yeterli dayanıma sahip
olmadıkları ve hasar oluşan bölgelerde çekme gerilmelerinin artırılmasına yönelik
yapılması gereken çalışmalar üzerinde durmuştur. Yatay yönde yerleştirilen çekme
bantları sayesinde güçlendirmesi tamamlanan uygulamalar ile örneklendirilmiştir
(Şekil 1.20.).
Şekil 1.20. İstanbul II. Beyazıt hamamı güçlendirme projesi [14]
N. Koçan ve Ö.L. Çorbacı (2012), [15], Tarihi çevreleri koruma sürecinde yeni
yaklaşımlar çin Safranbolu örneği üzerinde çalışma yapmışlardır. Yapılan çalışmada
tarihi yapıların yapı bazında değil çevresi ve çevresel tüm etkileri dikkate alınarak bir
koruma alanı ile çalışılması gerektiğini savunmuştur. Araştırma alanı farklı zamanlarda
yapılan alan çalısmalarıyla incelenmis, tarihi çevre özellikleri ve kent yerlesimi çekilen
fotoğraflarla belgelenmistir. Araştırmanın veri toplama aşamasında temel konular
hakkında literatür taraması yapılmıstır. 1/1000 ölçekli Safranbolu Koruma Amaçlı İmar
Planı’ndan yararlanılarak kentsel sit alanında açık ve kapalı mekan ilişkileri
irdelenmistir. Koruma ve geliştirme çalısmalarına yön verecek tescilli binalar, sokak
dokuları, yaya ve tasıt yolları harita üzerinde belirtilmistir. Safranbolu-Çarsı kesiminde
14
seçilen tescilli konutların mevcut kullanım (oturum) ve restorasyon durumları

incelenmis, elde edilen veriler Geomedia Professional 4.0 coğrafi bilgi sistemi
yazılımından yararlanılarak harita olarak sunulmustur. Çalısma sonucunda elde edilen
veriler doğrultusunda alanda tarihi ve kültürel değerlerin korunması, alanın mevcut ve
potansiyel olanaklarının kongre turizmi amacıyla gelistirilmesine yönelik öneriler
geliştirilmiştir. Konutların onarımları kadar kullanım amaçları ve onarım sonrası
kullanımlarının veya boş kalmalarının da onarılması kadar önemli etkide olduğu
savunulmuştur.
İ. Çalık1, A. Bayraktar ve T. Türker (2013), [16], Tarihi yığma yapılarda restorsyon

etkisinin çevresel titreşim yöntemi ile belirlenmesi üzerine rize merkez büyük bahar
camii örneği ile çalışma yapmışlardır. Yapılan çalışmada camiden restorasyon öncesi
çevresel titreşim testi ile doğal frekanslar ve sönüm oranları ölçülmüştür. Yapıda
restorasyon projesinde derzleme, çürütme ile bozulmuş taşların değiştirilmesi, bozulmuş
olan çatının yenilenmesi, iç ve dış sıvaların sökülmesi ve döşemede ve kaplamalarda
bulunna çürümüş ahşapların değiştirilmesi karaları alınmı ve uygunlanmıştır. Uygulama
sonrası tekrar çevresel titreşim testi ile doğal frekanslar ve sönüm oranları ölçümü
yapılmış ve yapı rijitliğinin önemli ölçüde arttığı gözlemlenmiştir. Özellikle yapılan
derzleme ve çürütme uygulamalarının yapı rijitliğnde önemli ölçüde etkili olduğu
üzerinde durulmuştur(Şekil 1.21.).
Şekil 1.21. Rize büyük bahar camii restorasyon öncesi ve restorasyon sonrası çevresel
titreşim testi sonuçları [16]
D. Kurban (1960), [17], Türkiyede restorasyon faaliyetleri ve restorasyon konuları

hakkında karşılaşılan sorunlar üzerine görüş belirtmiştir. Yapılacak olan onarımlarda
yapının tarihi değerini estetik yönlerini değiştirmeden yeni fonksiyon yüklenebileceğini
savunmuştur. Yapılacak olan restorasyon uygulamalarının dönem restitüsyonları ile
birebir örtüşmesi ve elde edilen son dönem restitüsyonu ile aynı olacak şekilde yapılası
15
gerektiğini savunmaktadır. Yapıda bulunan dönem ekleri içinde işlev itelik estetiklik ve
uyum değerleri göz önünde bulundurularak karar alınması gerektiğini belirtmektedir.
Yapılacak olan güçlendirme çalışmalarında modern malzemelerin kullanılması
gerektiği, renk farkları bulunsa dahi yapının ayakta durabilmesinin diğer faktörlerden
daha önemli olduğu konusunu savunmaktadır.
N. Akıncıtürk (2002), [18], tarihi yapılarda yapısal bozulmalar üzerinde bursa taş
mektep örneği üzerinden bir çalışma yapmıştır. Yapının temelinde tuğla malzeme,
duvarlarında taş, sıva ve tuğla malzeme, çelik taşıyıcı, kaplama ve dolgu malzemeler ile
yapıldığını belirtmiştir. Yapıda meydana gelen hasarların başlıca nedenleri olarak
yapının terk edilmesi ve korozyon nedeni ile büyük ölçüde hasar gördüğünü belirtmiştir.
Uygulama ve işçilik yönünden herhangi bir hata bulunmadığı tamamen dış etmenler ve
kötü kullanım sebebi ile bozulmaların meydana geldiğini belirtmiştir. Yapıda sırası ile
duvarların sıva dökülmeleri sonucu nemlenme kaynklı bozulduğu, döşemelerin yapının
daha önceki işlevleri gereği depo olarak kullanıldığı dönemde kimyasal bozulmalar ile
çelik taşıyıcısının bozulduğu, merdiven ahşaplarının kullanılmadığı için çürüdüğü ve
çatısının önemli ölçüde bozulduğu şeklinde meydana gelen hasarları nedenleri ile
sıralamıştır(Şekil 1.22.).
Şekil 1.22. Taş mektep eski kullanım durumu [19]
U. yüzeroğlu ve N. Demir (2013), [20], Mimarsinanın son eseri olan Atik Valide
Külliyesi restorasyonunda yapılan müdahaleleri belirten bir çalışma yapmışlardır.
16
Yaptıkları çalışmada yapıda çimento esaslı malzemenin yapıya önemli ölçüde zarar
verdiği ve yapıdan uzaklaştırılması gerektiğini belirtmişlerdir. Yapıya sonradan
eklenmiş olan muhdes eklerin önemli ölçüde hasar verdiğini belirtmiş, özellikle çimento
esaslı malzemelerin ve döşemelerin taşlarda yüzey kaybına sebep olduğu ve bunun
yanısıra görsel olarak da kötü bir görünüm kattığına değinilmiştir. Yapıda sıva raspası
sonrası önemli ölçüde yapısal çatlakların bulunduğu ve bu çatlarının sebeplerinin yapı
çatısında bitkilenmeler ve yapıda meydana gelen oturma olduğunu belirtmişlerdir. Bazı
bölümlerde gergi demrilerinde eydana gelen bozulmalar nedeni ile gergi demirlerinin
bağladığı sutun başlıklarının çatladığını belirtmişlerdir. Yapıda yapılan uygulamalar
sırası ile yapıyı yağmur ve kar gibi dış etkilerden koruyacak koruyucu çatı yapılası ve
başta betonarme döşemeler olmak üzere tüm muhdes eklerin kaldırılması ile yapıyı
fazla yüklerden kurtarmak olmuştur. Daha sonra özgün malzeme ile gerekli
tamamlamalar ve gerekli enjeksiyon işlemleri yapılarak güçlendirmelerin tamamlandığı
belirtilmiştir(Şekil 1.23.).
Şekil 1.23. Atik Valide Külliyesi Müdahale Analizleri [20]
G. Büyükmıhçı ve diğ. (2015), [21], Çepni surp sarkis ermeni kilisesi örneği üzerinde
rölöve, restorasyon ve restorasyon çalışması yapmıştır. Yapılan çalışmada yapı 3d lazer
scanner ile 3d olarak taranmış ve tarama verileri 2 boyutlu orthophoto olarak çevirlimiş
17
ve 2 boyutlu orthophoto üzerinden ölçü ve koordinatları uyumlu olarak rölöve çalışması

yapılmıştır. Yapılan rölöve çalışması üzerinden hasarlar ve nedenleri belirtilmiştir. Prof.
Dr. Fatih altun’un hazırladığı yapı ile ilgili statik rapor ve statik müdahale analizleri
doğrultusunda yapının restorasyon ve restitüyon projeleri hazırlanmıştır. Yapıda statik
müdahale gerektiren çatı, döşemeler ve sutunlar statik müdahale de belirtilen yöntemler
ile onarılmak üzere restorasyon paftasına işlenmiştir. Yapılan çalımada yapıya sonradan
eklenen tüm muhdes ekler kaldırılmış ve gerekli sağlamlaştırmalar uygun malzeme
yöntemler ile tamamlanmıştır(Şekil 1.24.).
Şekil 1.24. Çepni surp sarkis ermeni kilisesi müdahale analizleri örneği [21]
F. Çılı ve diğ. (2007), [22], yaptıkları çalışmada yapılacak olan tüm uygulamaların
Venedik tüzüğüne uygunluğunun sağlanmak zorunda olduğunu belirtmişlerdir. Yapılan
çalışmada tarihi yapıların taşıyıcı bileşenleri bu bileşenlerin malzeme ve geometrileri,
18
şekil ve yapıları anlatılmıştır. Tarihi yapılarda meydana gelebilecek hasarlara

değinilmiştir. Oluşan hasarları başlıca; yapı elemanlarında ezilme, kemer ve tonozlarda
deformasyonlar, yığma duvarlarda oluşan dönmeler, kubbe hasarları, ahşap çerçevelerin
düğüm noktalarında bozulmalar, farklı oturmalar ve gergilerdeki hasarlar olarak
sınıflandırılmıştır. Hasarları belirlemek için gereken yöntemler üzerinde durulmuştur ve
belirlenen hasara uygun olarak güçlendirme yöntemleri üzerinde çalışılmıştır(Şekil
1.25.).
Şekil 1.25. Duvarların Köşelerinde Güçlendirme, Gergi Düzenlemesi [22]
H. A. Mahrebel (2006), [23], hazırlamış olduğu tarihi yapılarda taşıyıcı sistem

özellikleri, hasarlar, onarım ve güçlendirme teknikleri adlı yüksek lisans tezinde
cumhuriyet dönemine ait tarihi yapıları 1920-1950 (erken dönem) ve 1950 sonrası
19
olarak iki kısımda anlatmıştır. Yapılacak olan sağamlaştırma çalışmalarında uyulması

gereken yönetmelikleri ve yürürlüğe giriş tarihleri anlatılmıştır. Malzeme sınıfına göre,
kullanım amacına göre ve taşıyıcı sistemlerine göre yapı gruplarını sınıflandırmış ve
türkiye ve dünyadan örnekler belirmiştir. Yapılan çalışmada yapılarda kullanılan
malzemeler kimyasal yapıları ve malzeme tiplerine göre sınıflandırılmştır. Yapıların
bulundurdukları taşıyıcı sistemler uygulanış yöntemleri ile sınıflandırılmıştır(Şekil
1.26.).
Şekil 1.26. Kemerin Muhtelif Kısımlarının İsimleri [23]
Yapılacak olan imalatların ve güçlendirmelerin uygulama teknikleri üzerinde

durulmuştur (Şekil 1.27.), (Şekil 1.28.).
Şekil 1.27. Mesnetlenme Şekilleri [23]

20
Şekil 1.28. Duvar Kuşaklaması [23]
Yapıda oluşacak hasar türleri ve malzeme özellikleri anlatılmış, hasar türüne bağlı
uygulanacak olan güçlendirme yöntemleri anlatılmış, ve uygulama yöntemleri daha
önce yapılmış olan uygulama örnekleri ile örneklendirilimiştir.
İ. Y. Peker (2005), [24], Tarihi yığma yapılarda taş, tuğla ve beton malzemelerin FRP
malzeme ile güçlendirilmesini anlatmıştır. Tarihi yapılardaki kemer ve tonozların FRP
malzeme ile güçlendirilmesi üzerinde çalışmıştır. Dış cephede yapılan FRP
uygulamaları anlatılmış ve dış cephede görünüşün bozulmaması gereken kısımlarda
içeriden FRP uygulaması yapılarak fiber ankrajlar kullanılması ile yapılan güçlendirme
yöntemleri örnelendirilmiştir.
H. Sesigür ve diğ. (2005), [25], Esnek döşemeli tarihi yığma yapıların güçlendirilmesi
izmit sultan Abdülaziz av köşkü örneği üzerinden anlatılmıştır. Tarihi yapıların
onarılmasında geleneksel yöntemlerin yeterli olmadığı durumlarda çağdaş yöntemlerin
kullanılması hususu üzerinde durulmuştur. Yapılacak olan güçlendirme çalışmasında
kullanılacak olan malzemelerin daha sonra gerektiği durumda kolaylıkla sökülebilmes
gerektiği ve izlenilecek olan güçlendirme yöntemleri ve resmi prosedürler anlatılmıştır.
Sultan Abdülaziz av köşkü örneği üzerinde 1999 kocaeli depremi ile oluşan hasarlar ve
bu hasarların giderilmesi için gereken uygun yöntemler anlatılmıştır. Çatı katında
betonarme hatıl ve X şekilli çelik çaprazlar ile söz konusu tarhi binanın yatayda
güçlendirilmesi önerilmektedir.
21
Y. M. Fahjan ve diğ. (2007), [26], bu çalışmada tarihi yapılarda sismik güçlendirmeler

için kullanılacak olan çağdaş yöntemler; FRP uygulaması ve zemin yalıtımı örnekleri
üzerine çalışılmıştır. FRP çubuklarla ve FRP şeritler ile yapılacak olan güçlendirmeleri
daha önce yapılmış olan örnekler üzerinden anlatmıştır. FRP ile kemer ve tonozlarda
yapılacak olan güçlendirme çalışmalarına teorik olarak değinilmiştir. Tüm çağdaş
yöntemlerin Venedik tüzüğüne uygunluğunu belirten tüzük maddelerinden
bahsedilmiştir.
İ. Çalık ve diğ. (2013), [27], Artvin Hopa Sundura Camii ve minaresi örneği üzerinde
Rize Merkez Büyük Bahar Camii örneğinde yapıldığı gibi çevresel titreşim deneyi ile
yapının frekans ve sönüm oranları üzerine bir çalışma yapılmıştır. Yapılan çalışmada
caminin genel plan özellikleri ve uygulanacak olan restorasyon kararları anlatılmış ve
restorasyon uygulamaları sonrası yapılan ölçümler ile yapılan restorasyonun yapı
rijitliğine olan etkisi anlatılmıştır.
H. T. Örmecioğlu (2010), [28], Tarihi yapıların güçlendirilmesi ile ilgili ana ilkeler
üzerine çalışma hazırlmıştır. Yapmış olduğu çalışmada diğer çalışmalar gibi
uygulanacak olan ana yöntemler hasarlar ve sınıflandırılması üzerine durmuş ve onarım
konusunda farklı meslek gruplarından oluşan (İnşaat mühendisi, Mimar, Sanat tarihçisi)
disiplinler arası görüşler ile yapılacak olan projelendirme’nin (Uygulama kararı) en
etkili çözümlerden biri olacağı fikrini savunmaktadır.
N. Bayülke (2011) , [29], Yığma yapıların deprem davranışları ve güvenlikleri üzerine

çalışmıştır. Yapılan çalışmada yığma yapılarda kullanılan malzemelerin, malzeme
sınıfına göre uygulanması gereken minimum duvar kalınlıklarının ve harç sınıflarının
üzerine durulmuştur. Malzeme cinsine ve duvar boşluk oranına göre yığma yapının
göstereceği dayanım miktarını göstermiştir. Yığma yapının döşemesinin rijitliğine göre
deprem esnasılda göstereceği davranışı yapı beden duvarına vereceği hasarı rijit
döşemeli yapı için ve esnek döşemeli yapı için örneklendirerek anlatmıştır. Rijit döşeme
harici yığma yapıda dayanımı etkileyecek olan diğer hususları; kat sayısı, dış cephe
boşluk oranı, boşluklar arası ve köşe dolu duvar miktarı, duvar oranı, destek duvarları
ve hatıllar olarak belirtilmiştir. Anıtsal niteliği olan yapıların onarılmasında
22
projelendirecek olan inşaat mühendisinin yapıyı ve yöntemleri iyi bilmesi gerektiğini

savunmaktadır.
E. Yaldız ve diğ. (2011) , [30], Ürgüp İbrahim Paşa köyünde bulunan bir yapı örneği
üzerinden uygulanacak olan güçlendirme yöntemlerini anlatmıştır. Yapının plan
özellikleri anlatılmaktadır ve yapının temel sistemi anlatılmaktadır. Yapıda iki farklı
temel sistemi olması sebebi ile farklı oturmalar göstermiş ve bu nedenle yapıda çatlaklar
oluşmuştuğu belirtilmiştir ve yapı için uygulanması gereken güçlendirme yöntemleri
(enjeksiyon, dikiş, çürütme vb.) anlatılmıştır.
23
2. BÖLÜM
YAPILARDA OLUŞAN HASARLARIN ÇÖZÜMLERİ
2.1. Giriş
Tarihi yapılarda birinci öncelik olarak düşünülen onarım yöntemi yapının özgününe
uygun olan yöntemler ile yapılacak olan güçlendirme teknikleridir. Yapının özgününde
kullanılan tekniklerin yapıda güçlendirme için yeterli kalmadığı durumlarda diğer
geleneksel yöntemler ve çağdaş onarım tekniklerine başvurulur. Yapılacak olan tüm
onarımlar Venedik tüzüğünün (1964) ilgili onarım ve koruma maddeleri dahilinde
yapılmalıdır. Bu maddeleri koruma ve onarım olarak sıralayabiliriz.
2.1.1. Koruma
 Kültür varlığının korunmasındaki temel tutum korumanın kalıcı olması,

sürekliliğinin sağlanmasıdır.
 Kültür varlığının korunması, her zaman onları herhangi bir yararlı toplumsal
amaç için kullanmakla kolaylaştırılabilir. Bunun için bu tür bir kullanma arzu
edilir, fakat bu nedenle yapının planı, ya da bezemeleri değiştirilmemelidir.
Ancak bu sınırlar içinde yeni işlevin gerektirdiği değişiklikler tasarlanabilir ve
buna izin verilebilir.
 Kültür varlığının korunması, ölçeği dışına taşmamak koşuluyla çevresinin de
bakımını içine almalıdır. Eğer geleneksel ortam varsa, olduğu gibi
bırakılmalıdır. Kütle ve renk ilişkilerini değiştirecek hiçbir yeni eklentiye, yok
etmeye ya da değiştirmeye izin verilmemelidir.
 Bir kültür varlığı tanıklık ettiği tarihin ve içinde bulunduğu ortamın ayrılmaz bir
parçasıdır. Kültür varlığının tümünün, ya da bir parçasının başka bir yere
24
taşınmasına ya da çok önemli ulusal veya uluslararası çıkarların bulunduğu

durumlar dışında izin verilmemelidir.
 Kültür varlığının tamamlayıcı öğeleri sayılan heykel, resim gibi süslemeler,
ancak bunları korumanın başka çaresi yoksa yerlerinden kaldırılabilir.
2.1.2. Onarım
 Onarım uzmanlık gerektiren bir iştir. Amacı, kültür varlığının estetik ve tarihi
değerini korumak ve ortaya çıkarmaktır. Onarım kendine temel olarak aldığı
özgün malzeme ile güvenilir belgelere saygıyla bağlıdır. Faraziyenin başladığı
yerde onarım durmalıdır; yapılması gerekli herhangi bir eklemenin mimari
kompozisyondan farkı anlaşılabilmeli ve gününün damgasını taşımalıdır.
Herhangi bir onarım işine başlamadan önce ve bittikten sonra, kültür varlığının
arkeolojik ve tarihi bir incelemesi yapılmalıdır.
 Geleneksel tekniklerin yetersiz kaldığı yerlerde, koruma ve inşa için bilimsel
verilerle ve deneylerle geçerliliği saptanmış herhangi çağdaş bir teknik
kullanılarak kültür varlığı sağlamlaştırılabilir.
 Kültür varlığına mal edilmiş farklı dönemlerin katkılarına saygı görmelidir; zira
onarımın amacı üslup birliği değildir. Bir kültür varlığı üst üste çeşitli
dönemlerin izlerini taşıyorsa, alttaki dönemleri açığa çıkarmak ancak bazı özel
durumlarda yok edilen malzemenin önemi azsa, açığa çıkarılan malzeme büyük
tarihi, arkeolojik ya da estetik değer taşıyorsa ve korunma durumu böyle bir
davranışı gerekli gösterecek kadar iyi ise haklı çıkarılabilir. İlgili unsurların
öneminin değerlendirilmesi ile ilgili yargıyı ve neyin yok edileceği üzerinde
kararı vermek, sadece bu işi üzerine almış kimseye bırakılamaz.
 Eksik kısımlar tamamlanırken, bütünle uyumlu bir şekilde bağdaştırılmalıdır;
fakat bu onarımın, aynı zamanda sanatsal ve tarihi tanıklığı yanlış bir biçimde
yansıtmaması için, özgünden ayırt edilebilecek bir şekilde yapılması gereklidir.
 Eklemelere, ancak yapının ilgi çekici bölümlerine, geleneksel konumuna,
kompozisyonuna, dengesine ve çevresiyle olan bağıntısına zarar gelmediği
durumlarda izin verilebilir.
25
İlgili ikinci yönetmelik olan ICOMOS Ekim 1999 tarihli Genel Kurulunda alınan
aşağıdaki ilkelere sadık kalınacaktır. Bu ilkeler:
o Her dönemden ahşap yapının dünyanın kültürel mirasının bir parçası olarak
önemini takdir etmekte,
o Tarihi ahşap yapıların büyük farklılıklar gösterdiğini kabul etmekte,
o Ahşap yapıların yapımı için değişik tür ve nitelikte ağaçların kullanıldığını göz
önünde tutmakta,
o Kısmen veya tümü ahşap yapıların nam değişiklikleri, ışık, mantar ve böcek,
aşınma, yangın ve diğer felaketler gibi değişik çevresel ve iklimsel koşulların
etkisiyle kolayca bozulup, çürüyebileceklerini hesaba katmakta,
o Kolay zarar görebilmeleri, kötü kullanım ve geleneksel tasarım ve yapım
tekniklerinin unutulması nedeniyle ahşap yapıların gittikçe enderleştiğini
bilerek,
o Bu kültür mirası kaynaklarının yaşatılması ve onarımı için gerekli olan eylem ve
işlemlerin çeşitliliğini göz önünde tutmaktır.
Venedik Tüzüğü, Burra Kartası, UNESCO ve ICOMOS’un konuyla ilgili kurumsal
metinlerini dikkate alarak ve bu genel ilkeleri tarihi ahşap yapıların yaşatılması ve
korunması gereğini benimsemektedir.
Yapılacak olan statik müdahalelerde ise 2007 deprem yönetmeliği dikkate

alınarak hesaplamalar yapılacaktır. 2007 deprem yönetmeliğince yapı için belirtilen
önem katsayısı dikkate alınarak yönetmelik gereği yapının 50 yıllık ömründe
gerçekleşebilicek olası deprem durumunda hemen kullanımı için gerekli görülen
deprem etkileri dikkate alınacaktır. Bu değerler Tablo 2.1., Tablo 2.2. de verilmiştir.
26
Tablo 2.1. Bina önem katsayısı
Tablo 2.2. Farklı deprem düzeylerinde binalar için öngörülen minimum

performans hedefleri
Taşıyıcı duvarın, sıva kalınlıkları sayılmaksızın, en küçük kalınlıkları yığma binanın kat
sayısına bağlı olarak Tablo 2.3. de verilmektedir. Bodrum kat yapılmamış ise zemin kat
ve üstündeki katlar için Tablo 2.3. de verilen en küçük duvar kalınlıkları geçerlidir.
27
Tablo 2.3. Taşıyıcı duvarın en küçük kalınlıkları
6 Mart 2007 tarihli Deprem Yönetmeliği 5. Bölümde yığma yapılar için belirtilmiş
hükümler dikkate alınmıştır. En çok kat sayıları zemin kat ile üstündeki tam katların
toplamıdır. Bu katlara ek olarak yapılacak çatı katının alanı, temeldeki bina brüt
alanının %25’inden büyük olamaz. Kat alanı, bina brüt temel alanının %25’inden büyük
olan çatı katı tam kat sayılır. Ayrıca tek bir bodrum kat yapılabilir. Birden çok bodrum
katı yapılmışsa Tablo 2.3’de verilen en çok kat sayısı bir kat azaltılacaktır. Kerpiç
duvarlı yığma binalar bütün deprem bölgelerinde, bodrum katı sayılmaksızın, en çok bir
katlı yapılabilir.
“1. Derece Deprem Bölgesi 2 kat

2 ve 3 . Derece Deprem Bölgesi 3 kat
4. Derece Deprem Bölgesi 4 kat
Kullanılacak olan ahşap elemanlarda ise TS647’ de [31] verilen ahşap ile ilgili gerilme
ve hükümlere uyulacaktır. Bu değerler Tablo 2.4. de verilmiştir.
Tablo 2.4. Ahşap yapı elemanları için emniyet gerilmeleri

28
Ahşabın neme göre ortalama basınç dayanımı (kuruluk derecesine göre) aşağıda
verilmiştir.
Ahşabın Kuruluk Derecesi Rutubet Derecesi Basınç

Mukavemeti % kg/cm2
Tamamen kurumuş Ahşap 0 615
Kapalı Yerde Kurunmuş Ahşap 10 430
Açık Havada Kurumuş Ahşap 15 340
Hava Rutubetinde Ahşap 20 260
Suya Doymuş Ahşap 100 180
Ahşabın kuruluk derecesi mukavemeti etkileyen en önemli sebeplerden biridir.

Uygulama esnasında kullanılacak ahşabın rutubet derecesi hayati önem arz etmektedir.
Şantiye sahasına getirilecek ahşaplar kesinlikle kurutulmuş, fakat bu kurutma ani
kurutma olmamalı ve rutubet oranı %15’in altında olmalıdır. Mukavemeti etkileyen
diğer sebepler ise: lif eğriliği, enkesit düzensizliği ve çatlaklardır. Genel olarak
hesaplamalarda kabul edilen mukavemet sınıfları budağı en az, lif eğriliği, enkesit
düzensizliği ve çatlakları olmayan, uygun sertifikalı, 1.sınıf ahşap (Meşe, Kayın) olarak
kabul edilmektedir.
2.2. Onarım yöntemleri
2.2.1.Sıva Yapılması
Taş ve ahşap yapılar için, dış etkilere karşı korumayı sağlayan sıvaların döküldüğü
kısımlarda sıvalar yeniden yapılmalıdır. Yapılacak olan sıvalar, taş yüzeyler için
hidrolik kireç esaslı sıva olarak kullanılmalıdır. Ahşap yüzeyler için katkılı sıva veya
horasan sıva yapılması uygundur. Ahşap yapılarda ahşapların sıvayı çatlatmaması için
duvarın dış yüzünden biraz içerde olmasına dikkat edilmelidir. Ahşap elemanların sıva
altından görünmesi ve/veya bu kısımlarda oluşacak çatlakların engellenmesi için, iç ve
dış cephede kullanılacak sıva altına kesinlikle rabiz teli konulmalıdır (Şekil 2.1.).
29
Şekil 2.1. Sıva Yapılması
2.2.2. Derz Yapılması

Yapıda dış etkiler nedeni ile en kolay hasar alan kısımlar derzlerdir. Derz
boşalmalarının görüldüğü bölgelerde ve derzlerde bozulmaların olduğu bölgelerde
gerekli temizlikler yapıldıktan sonra hidrolik kireç esaslı harç veya horasan harcı ile
yeniden derzleme yapılmalıdır (Şekil 2.2.).
Şekil 2.2. Derz Yapılması [32]
2.2.3.Hidrolik Kireç Enjeksiyonu Yapılması

Yapıların taşıyıcı duvarlarında derzlerde ve iç yapısında meydana gelen boşalmalar
nedeniyle yapı taşıyıcı sisteminde taşlar birbirleri üzerine noktasal sayılacak kadar
düşük alanlar ile temas etmekte ve bu durum taş duvarda önemli ölçüde dayanım
azalmasına neden olmaktadır. Hidrolik kireç enjeksiyonu yapılması ile yapı beden
duvarında rijitlik sağlanmalıdır. Hidrolik kireç enjeksiyonu; tarihi yapılarda
30
kullanıldıgında çimento, asbest karışımı içermeyen kireç harcı içerisinde mikronize

karbonatlar barındıran malzemeden yapılmış olması gerekmektedir. Taş duvarlar için
taşıma kapasitesinin artırılması için ve küçük çaplı çatlakların onarılması için
kullanılabilir. Hidrolik kireç enjeksiyonu tarihi kargir yapılar, kargir kubbe, tonozların
çatlakları, tarihi kargir duvarda temel oluşturulmasında, büyük boşlukların doldurularak
çatlakların kapatılmasında ve gücendirilmesinde kullanılmaktadır. Hidrolik kireç tarihi
çok geri dönemlere dayanmaktadır. Eski çağlarda mısır, babil, hitit, finike ve persler
tarafından kullanıldığı bilinmektedir. Romalılar dneminde hidrolik kirecin su
yapılarında kullanıldığı bilinmektedir. Su içerisinde sertleşebildiği için yapı
inşaatlarında tarih boyu hidrolik kireç kullanılmıştır. Türkler ise yapılarında içerisinde
yumurtanın beyazı, yumurtanın kabuğu, incir yaprağı sütü, kan, yulaf, hayvan kılları
gibi farklı maddeler katılarak yapıların yapımında, onarımında etkili bir formül olan
horasan harcı diye isimlendirilen harcı kullanmıştır. Osmanlı Devleti dönemi önemli
eserlerinden olan Selimiye Camii yapımında hidrolik kireç enjeksiyon harcı ile yumurta
akı kullanılarak camii yapımı tamamlanmıştır (Şekil 2.3.).
Şekil 2.3. Hidrolik kireç enjeksiyonu [33]
2.2.4.Epoksi Enjeksiyonu
Yapılarda, betonlarda, taşıyıcı kolon ve kiriş çatlaklarının onarımında ve taş yapılarda,
taşlarda meydana gelen çatlakların onarılmasında kullanılan epoksi enjeksiyon sistemi,
çatlayan, tekrar açılan çatlakların kapatılmasında, onarılmasında en etkili enjeksiyon
uygulamasıdır. Oluşan çatlakların üzerine delikler açılarak dübeller aracılığıyla epoksi
31
enjeksiyon uygulaması yapılır. Çatlakların küçük yada büyük olmasına göre dışına
taşmasını engelleyen kalem enjektörler kullanılır. Onarılacak çatlakların yüzeyi epoksi
enjeksiyon harcı ile düz kalacak şekilde kapatılır. Çatlakların oluşma sebepleri; deprem,
şiddetli soğuk veya düşük dayanımlı malzeme kullanımıdır. Betonarme yapılarda sıkça
görülen çatlakların onarımında epoksi enjeksiyon sistemi kullanılır. Çatlamadan önceki
taşıma gücüne, dayanıklılığına kavuşturulmasında en etkili yöntem epoksi enjeksiyon
uygulamasıdır (Şekil 2.4.).
Şekil 2.4. Epoksi enjeksiyonu [34]
2.2.5. Derz aralarında lifli polimer (FRP) çubuklar kullanılarak dayanımın ve

sünekliğin artırılması
Bu yöntemde duvar derzlerinde 2-3 cm derinlikte boşluklar açılarak bu boşluklara özel
reçine ya da kireç esaslı harçlar kullanılarak FRP karbon çubuklar yerleştirilmektedir.
FRP çubuklar ile duvar yüzeyinde oluşan çekme gerilmeleri karşılanırken duvarın
sünekliği de bir miktar artırılmış olmaktadır. FRP çubuklar çelik donatılara göre çok
yüksek mekanik dayanımlara sahipken korozyona uğramamaları nedeniylede çok uzun
ömürlüdürler. Bu çubukların çapları 5-12 mm arasında değişmektedir (Şekil 2.5.).
32
Şekil 2.5. Derz aralarında FRP uygulanması [35]
2.2.6. Lifli Polimer uygulanması (FRP)

Fiber takviyeli polimerler düşük yoğunluklu, olumlu mekanik özelliktedir. Paslanmaya
ve kimyasal maddelere karşı dayanıklıdır. Ayrıca esnek ve hızlı uygulanabilmektedir.
Günümüzde inşaat mühendisliği alanında binaların, köprülerin diğer alt yapı
sistemlerinin sismik güçlendirmelerinde yoğun olarak kullanılmaktadır.
Sismik güçlendirmelerin ana amacı, yapıyı deprem sırasında etkileyecek yatay

kuvvetlere yani çekme gerilmelerine karşı güçlendirmektir. Fiber takviyeli polimer
uygulamasında yapıya FRP şeritler yerleştirilerek, bu bölgelerde deprem sırasında
oluşabilecek yatay kuvvetlere karşı çekme elemanları oluşturur.
2.2.6.1. CFRP Yapılması

 Epoksi macun bire bir oranda bir kova içerisinde yavaş devirli bir matkap ve
pervane yardımıyla, renk tamamıyla dalgasız hale gelinceye kadar 2 dakika
süreyle karıştırılır.
 Karışım mala ya da ıspatula yardımıyla temizlenmiş, gevşek parçacıklardan
arındırılmış beton yüzeye ince bir tabaka şeklinde uygulanır.
 Eğer yüzeye daha önceden rutubete karşı astar uygulanmış ise bu katman üzerine
epoksi macunu aynı brüt beton yüzeyine sürülür gibi uygulanmalıdır. Astar
uygulanmasının hemen akabinde epoksi macun katmanının sürülmesi tavsiye
edilir. Astar uygulamasının üzerinden 1 haftadan fazla vakit geçmiş ise astar
33
yüzeyinin zımpara kâğıdı ile pürüzlendirilmesinden sonra epoksi macun

uygulanması istenir.
 Kumaş CFRP metrekare birim ağırlığı 300-600 (gr/m2) ve dokuma şekli tek veya
çift yönlü olan malzemedir. Uygulama yapılacak yüzeyin sıcaklığı +5°C ile
+35°C arasında olmalıdır.
2.2.6.2. Yüzey Hazırlığı
 Karbon Fiber kumaş uygulamasının yapılacağı yüzeyin temiz, yağsız, boyasız ve

bütün gevşek parçacıklardan temizlenmiş olması gerekir. Yüzeydeki sıvanın
kaldırılıp uygulama yapılacak yüzeydeki pürüz ve oyuklar doldurulmalı ve
düzeltilmelidir. Yüzey sıvasının kaldırılması için kumlama, taşlama ya da
mümkün olan diğer mekanik usuller kullanılacaktır. Bu uygulamada mevcut
malzemeye zarar verilmemelidir.
Paslı demirler Karbon Fiber kumaş ile kaplanmadan önce demirlerin pasları
çelik tel fırça ile alınacak ve pas kalıntıları temizlendikten sonra epoksi ile
muamele edilip yüksek kaliteli, düşük rötreli bir harç ile paspayı oluşturularak
eski haline getirilecektir. Tamir harcı kuruduktan sonra Karbon Fiber kumaş
uygulamasına geçilecektir. Epoksinin cilde temas etmemesine özen
gösterilmelidir.
Keskin dış köşelerde pah kesilerek köşe çapının dışbükey yuvarlatılması

malzemenin zarar görmemesi açısından istenir. Keskin iç köşelerde köşenin
boylu boyunca doldurarak köşe iç çapının içbükey yuvarlatılması tavsiye edilir.
 Karbon Fiber kumaş’ın uygulanacağı yüzeyin düzgün olması gerekmektedir. Bu

nedenle yüzey problemli ise yüzey problemlerinin yüksek kaliteli düşük rötreli
harç ile tamiri gerekmektedir. Tamir harcı suyunu kaybedip gücünü makul
ölçüde kazandıktan sonra Karbon Fiber kumaş uygulamasına geçilecektir.
Kumaş uygulaması sonrası yüzey ile kumaş arasında hava kabarcıkları
kalmamalıdır. Kumaş bindirmeleri enine ve boyuna yönde %20 oranında
yapılmalıdır. Uygulama 2007 deprem yönetmeliği 7.bölüm esaslarına uygun
olmalıdır (Şekil 2.6., Şekil 2.7.).
34
Şekil 2.6. FRP uygulaması
Şekil 2.7. FRP uygulaması
2.2.7. Çatlakların onarılması

Taş yapılarda en çok karşılaşılan bozulma türü çatlak oluşumudur. Oluan bu çatlaklar
boyutlarına göre sınıflandırılır. Bu çatlakları boyutlarına göre küçük ve geniş çatlaklar
olarak iki sınıfa ayırırız.
2.2.7.1. Küçük Çatlakların Onarımı

Çapları 0.2 mm den küçük olan kılcal çatlaklarda onarıma ihtiyaç duyulmamaktadır.
0.3-3 mm aralığındaki çatlakların onarımı için epoksi harcı kullanılabilir. [30]
2.2.7.2. Geniş Çatlakların Onarımı

Çatlak 3 mm’den büyük ise grout enjeksiyonu da uygulanabilir; ama çatlaklar 10 mm
35
den büyükse veya duvarı oluşturan taş ya da tuğlalar düşmüşse, daha geniş bir uygulama
gerekecektir. Uygulanacak metod bir çeşit duvar güçlendirme yöntemi olarak
tanımlanabilir. Bu da bölgesel onarımdan ziyade bölgesel güçlendirme uygulanmasını
gerekli kılacaktır. [23]
2.2.8. Dikiş
Taşlarda meydana gelen çatlaklarda uygulanan bir diğer dikiş yöntemi de çatlaklara
galvanizli tijlerle dikiş atılması yöntemidir. Bu uygulama için çatlakların basınçlı hava
ile temizlenmesi ve taşların birbirine basarak yük aktarmasını sağlayacak kimyasal
malzeme ile doldurulması gerekmektedir. Çatlağın olduğu taşlarda yanlarında bulunan
taşlar ile birbirlerine açılan delik yuvalardan yerleştirilen kartuşlar ile ankraj
yapılmalıdır. Taşların stabilitesi dairesel kesitlerdeki galvanizli tijlerin döndürülmesi,
kartuşların patlaması ve galvanizli tijlerin patlaması sonucu sağlanmaktadır. [36]
Uygulama başlangıcında çatlaklara doldurulan harç alınmalı ve delgi işlemi sırasında

çıkan taş tozu ile kimyasal bağlayıcı karışımı çatlaklara ve derz aralarına
doldurulmalıdır. Bu yöntem ile taşlar arasında yatay doğrultuda yük aktarımı ankraj ile
sağlanmalıdır (Şekil 2.8.).
Şekil 2.8. Dikiş Yapılması [37]
2.2.9. Çürütme
Yapı cephesinde bölgesel olarak bozulmaların olduğu taşlar var ise, söküm ihtiyacı
duymadan bozulmaların olduğu taşlarda çürütme yöntemi uygulanarak bozuk taş
çıkarılır ve özgününe uygun malzeme ve boyutlarda yeni taş ile değiştirilerek hasar
36
giderilmektedir (Şekil 2.9.). Yapılan tüm onarımlarda bozulmuş durumda olan

malzemeler özgününe uygun boyutlarda ve malzeme ile değiştirilmelidir.
Şekil 2.9. Çürütme
2.2.10. Temeller
Yapının kendi ağırlığını, kullanım yüklerini, kar, rüzgar ve deprem yüklerini zemine
ileten taşıyıcı elemanlardır [38]. Tarihi bir yapıda temel güçlendirmesi yapılmasının en
önemli sebebi yapıda zeminden kaynaklanan bir takım hasarların giderilmesidir.
2.2.11. Tarihi yapılarda görülen zemin kaynaklı hasarlar

Oturmalar, ayrışmalar, kabarma ve şişme, parça kopması, çatlaklar ve kaymalar
şeklinde sınıflandırabiliriz. Oturmalar, yeterli zemin kırılması güvenliği altında zemin
tabakalarının, farklı büyüklük ve yönde etkiyen kuvvetlerin itkisiyle sıkışması sonucu
oluşmaktadır. Yatay kuvvetler de oturmalara neden olabilmektedir. Yapıda oluşan
düzgün oturmalar, yapının stabilitesini tehlikeye sokmaz ve hiçbir oturma hasarı
oluşturmaz [39]. Ancak yapıda oluşan çatlaklar, yapıda meydana gelen hareketlerin yapı
malzemesi üzerinde, beklenen deformasyon sınırını aşması ve nihayetinde bununla
alakalı meydana gelen gerilmelerin, malzemenin mukavemet sınırını aşması halinde
oluşurlar. Yapının çekme ve kayma gerilmelerine karşı en zayıf olduğu; çekme ve
kayma zorlanmalarının maksimum olduğu bölgelerde meydana gelir [23].
37
Tarihi yapılarda çatlaklara neden olan farklı oturmalar, kendi içerisinde tek taraflı
oturma, yapının bel vermesi, yapı altındaki zeminin yanlara kaçması alt başlıklarında
incelenebilir. Farklı oturma, yapılarda hasar oluşumuna sebep olan en tehlikeli oturma
şeklidir. Yapı temeli altında meydana gelen lokal oturmalar ve temellerin farklı
oturması, yapı duvarlarında çatlaklara sebep olmaktadır.
 Tek taraflı oturmalar, bir yapıya ait iki ayrı kısmın ağırlıkları farklı ise ağır
kısmın altındaki zeminde daha fazla sıkışma olacağından bağlantı duvarında
kesme çatlakları oluşur. Bu çatlaklar, yapı malzemesinin çekme mukavemeti
derecesine göre farklı şekillerde görülür. Çekme mukavemeti düşük ise hemen
hemen düşey, büyük olması halinde belli bir eğime sahip olur ve oturmanın fazla
olduğu tarafa doğru yükselir.
 Yapının bel vermesi, tarihi bir yapıda basınç, özellikle yapının ortasında etkisini
gösterir, bu yüzden homojen bir zeminde maksimum oturma yapının orta
kısmında meydana gelir, bu olaya binanın bel vermesi de denilir.
 Yapı altındaki zeminin yanlara kaçması, vadi sırtı ve tepe gibi yerlerde inşa
edilmiş yapılarda temel zemininin yanlara kaçmasından dolayı kenar kısımlarda
ortaya nazaran daha fazla oturmalar meydana gelir. Kenarlardaki zeminin
kaçması üst yapının üst kısımlarında uzama tarzında zorlanmaya neden
olacağından düşey yönlü çekme çatlakları oluşur. [40]
Yapıda oluşan bu çatlakların giderilebilmesi amacıyla yapılan temel güçlendirmesi,
temel zemininin veya temelin iyileştirilmesi olarak ikiye ayrılabilir. Bu işlem yapılırken,
üst yapıda farklı oturmalar ve dolayısıyla yeni oturma çatlaklarının oluşmasına izin
verilmemelidir. Taşıyıcı temelin güçlendirilmesi için, mevcut temel genişliğinin
artırılarak yeterli hale getirilmesi yada, mevcut yapıdan gelen yüklerin sağlam zemin
tabakalarına farklı yöntemlerle aktarılmaktadır. Temel güçlendirmesinde mevcut
binanın taşıyıcı duvarlarının altına yerleştirilecek olan kazıklar, yapısal yüklerin daha
derindeki zemin tabakalarına iletilmesi ve oluşabilecek temel oturmasının önlenmesinde
kullanılmaktadır. Bu kazıklar betonarme kesitlerden oluşabilmekte ve belirli aralıklarla
duvar altına yerleştirilmektedir. [40]
2.2.12. Drenaj
Yapıda meydana gelen sorunlar için en yoğun karşılaşılan drenaj problemidir. Drenaj
sorunlarının çözülmesi için yapı çevresinde minimum 100 cm tretuvar oluşturulmalı ve
38
yapı temeline kadar yapılacak olan itinalı kazı ile yapı beden duvarında drenaj
yapılmalıdır (Şekil 2.10.).
Şekil 2.10. Drenaj

39
3. BÖLÜM
YOZGAT HACI AHMET AĞA CAMİİ

İNCELEME VE HESAPLAMALARI
3.1. Mevcut durum

Yapı Yozgat ili, Boğazlıyan ilçesi merkezinde, 97 ada, 1 parselde, mülkiyeti vakıflar
genel müdürlüğüne ait olarak kayıtlı bulunmaktadır. Hacı Ahmet Ağa Camii birkaç kez
onarımdan geçmiş olup, dönem dönem değişikliklere uğrayarak bugünkü halini almıştır.
Cami çok geniş bir avlu içerisinde olup, hazire kısmı da bulunmaktadır. Cami kuzey
güney doğrultuda dikdörtgen planlı, mihraba derinlemesine uzanan 3 sahınlı bazilikal
planda inşa edilmiştir. Orta sahın yan sahınlardan daha geniş ve yüksek tutulmuştur.
Sahınları çokgen gövdeli ahşap üçerli iki sıra sütun dizisi ayırmaktadır. Sahınların
üzerini ahşap malzemeli beşik tonozlar örtmektedir. Caminin minaresi kuzeybatı
köşesine inşa edilmiştir. Cami simetrik bir plan şemasından oluşmaktadır. Cami kırma
çatıyla kapatılmıştır. Caminin kadınlar mahfili onarımlarda eklenmiş olup günümüzde
kaldırılmıştır. Cami girişine kullanım amacıyla camekânlı sundurmalı kısım ilave
edilmiştir. Yapının özgün haline dönüştürülmesi amacıyla bu camekânlı bölüm
kaldırılmıştır.
Yapı tek katlı taşıyıcı sisteme sahiptir. Caminin harim kısmına kuzey cephesinde
bulunan yuvarlak kemerli iki kapıdan girilmektedir. Pencere kenarlarında sıva kaybı
görülmektedir. Demir korkuluklarda zamanla dış etkilere bağlı kararma ve kopmalar
mevcuttur. Camiye girişi sağlayan iki adet kapının özgün doğramaları tamamen
kaybolmuştur. Harimin duvarları moloz taş olarak inşaa edilmiştir. Duvarlarda sıva
üzeri boya bulunmaktadır. Caminin doğu cephe duvarı zaman içerisinde yana sehim
yapmış (burkulma), çatlaklar ve taş kayıpları oluşmuştur. Duvarın çökme tehlikesi
40
bulunmaktadır. Yapının mevcut durumunda zeminde şap bulunmaktadır. Harim kısmı

iki sıra halinde çokgen gövdeli üçer ahşap sütunun taşıdığı üç sahına ayrılmıştır. Orta
sahın ve batı tarafında bulunan sahının üzeri ahşap beşik tonozlarla örtülüdür. Doğu
tarafında bulunan sahının ahşap tonoz örtüsü açılmıştır, ahşap taşıyıcılar görülmektedir.
Mihrap yuvarlak sade bir niş şeklinde yapılmıştır. Caminin minaresi kuzeybatı köşesine
yerleştirilmiş ve minareye çıkışı sağlayan kapı giriş kapısının sağında yer alır.
Caminin avlusunda bulunan hazire kısmında çatma lahit tarzında yapılmış mezarlar
bulunmaktadır. Sarıklı ve fesli biçimde yapılmış baş taşı olan Osmanlı ve Cumhuriyet
dönemine ait mezarlar bulunmaktadır.
Yapının çatısı ahşap kırma çatıdır. Çatı örtüsü alaturka tipi kiremittir.
Caminin kuzey cephesinde alt kat pencere seviyesinde 1 adet, üst kat pencere
seviyesinde 4 adet ve bunların üzerinde de 1 adet yuvarlak formlu pencere
bulunmaktadır. Cephede 3 sıra pencere uygulaması vardır. Yapının harim kısmına iki
kapıdan girilmektedir. Kuzey cephesinde horasan harcı ile sıva yapılmıştır. Pencere ve
kapı söveleri, cephe köşe taşları kesme taş olarak görülmektedir. Giriş kapısının söveleri
üzerinde iki madalyon bulunmaktadır. Kuzeybatıda yer alan minaresi kare taş bir kaide
üzerine silindirik gövdeli iki şerefeli olarak yapılmıştır. Minare kaidesinde kesme taş
malzeme kullanılmıştır. Şerefeye kadar siyah beyaz taşlarla damalı bir şekilde
yapılmıştır. Yapıda biri minarede olmak üzere toplam üç adet kitabe bulunmaktadır.
Caminin batı cephesinde yuvarlak kemerli 4 pencere ve onun üzerinde yuvarlak formlu
4 adet pencere bulunmaktadır. Pencere sövelerinde kesme taş malzeme kullanılmış olup
zaman içerisinde dış etkenlerden dolayı kararmıştır. Cephe yüzeyi horasan harcı ile
sıvanmıştır.
Güney cephesinde alt kat pencere seviyesinde 2 adet yuvarlak kemerli pencere onun
üzerinde 2 adet yuvarlak pencere ve yuvarlak pencerelerin ortasında da 1 adet yuvarlak
formlu pencere bulunmaktadır. Pencere söveleri kesme taş malzemeyle yapılmıştır.
Cephe yüzeyi horasan harcı ile sıvanmıştır. Doğu cephe de batı cephesine simetrik
olarak 4 adet yuvarlak kemerli pencere ve onun üzerine yuvarlak formlu 4 adet pencere
41
yerleştirilmiştir. Pencere söveleri kesme taş malzemeyle yapılmıştır. Doğu cephesinin

duvarları moloz taş duvardır. Yeterli dayanıma sahip olmayan bu duvar çatlakların
etkisi ile zayıflamıştır. Tepe penceresinin yıkılmış olduğu bölüm duvar yüklerini
taşıyamaz duruma gelmiş ve sehim yapmıştır. Ayrıca bu cephede onarım
tamamlanmadığı için ahşap hatıllar görünmektedir. Bu hatıllarda yer yer bozulmalar
bulunmaktadır.
Sonradan yapılmış olan onarımlarda minareye birinci şerefeden sonra ekleme yapılmış
ve üzerinde onarım kitabesi bulunmaktadır.
Caminin avlusunda bulunan hazire kısmında çatma lahit tarzında yapılmış eski
dönemlere ait 15 adet nitelikli mezar bulunmaktadır. Sarıklı ve fesli biçimde yapılmış
baş taşı olan Osmanlı ve Cumhuriyet dönemine ait mezarlardır.
3.2. Statik Sorunlar

Yapıda mevcut durumunda tek parça harim mahfili bulunmaktadır. Yapının planı
dörtgen formlu olup kuzey-güney doğrultusunda 20,92m ve doğu-batı doğrultusunda
12,51m uzunluğundadır. Yapı beden duvarları 70–80 cm arası kalınlığındadır (Şekil
3.1.). Yapının taşıyıcı duvarları moloz taştan olup, kapı ve pencere kenarları ve
duvarların köşe noktaları kesme taş malzemeden oluşmaktadır. Yapının köşelerinde
bulunan kesme taşlar duvarda oluşacak yanal hareketleri engellemeye yönelik
birbirlerine bağlı olarak teşkil edilmiştir (Şekil 3.2.). Yapıda devam eden uygulama
Kayseri Kültür Varlıklarını Koruma Bölge Kurulu tarafından durdurulmuş ve
tamamlanmış olan uygulamalar Sivas Kültür Varlıkları Koruma Bölge Kurulunun
04.03.2009 tarih ve 1178 sayılı kararı ile uygun bulunan rölöve ve restorasyon projeleri
kapsamında yapılmıştır. Projede ve uygulamada bulunan hatalı onarımlar nedeni ile
uygulama durdurulmuştur.
42
Şekil 3.1. Plan-1
Şekil 3.2. Köşe Birleşim Taşları

43
Sivas Kültür Varlıkları Koruma Bölge Kurulunun 04.03.2009 tarih ve 1178 sayılı kararı
ile uygun bulunan rölöve ve restorasyon projeleri kapsamında yapının kuzey cephesi,
güney cephesi, batı cephesi, ahşap tonoz tavan ve çatı onarımları tamamlanmış, doğu
cephesinde meydana gelen şakülden uzaklaşma nedeni ile uygulama durdurulmuştur.
Yapılan uygulamalarda kuzey cephesi, güney cephesi ve batı cephesi beden
duvarlarında hidrolik kireç enjeksiyonu yapılmış ve duvarlar hidrolik kireç esaslı harç
ile sıvanmış durumdadır (Şekil 3.3., Şekil 3.4.).
Şekil 3.3. Batı Cephe Genel Görünüşü
Şekil 3.4. Enjeksiyon Boruları
Yapılan uygulamalarda kapı ve pencere kasaları, zemin kaplamaları, kadınlar mahfili,

ahşap tonoz, soncemaat mahfili ve doğu cephesi sıvaları sökülmüştür. Durdurulan
uygulama nedeni ile imalat tamamlanamamıştır. Cami kuzey cephesinde giriş kapısı ve
44
minare, batı cephesinde hazine arazisi ve devamında yeşil sokak, güney cephesinde
arsaya ait bahçe duvarı sınırı yer almakta ve demir kapı ile sakarya caddesine çıkmakta
ve doğu cephesinde ise yapıya ait arsa sınırı ile devamında okul bulunmaktadır. Yapı
için devam eden inşaat aşamasında proje üzerinde yapılan incelemeler aşağıda verilen
düzende gerçekleştirilmiştir.
Dış cephede yapılan incelemelerde, yapı cephe duvarları moloz taş kullanımı sonucunda
yığma duvar olarak imal edilmiştir. Yapı dış cephesi incelemeleri dört cephede ayrı ayrı
gerçekleştirilmiştir.
Kuzey cephesi, caminin giriş kapısı ve minarenin bulunduğu cephe olup, Ali İhsan
Kadıoğlu caddesine bakmaktadır. Bu cephede kapı ve pencere boşlukları bulunup sıva
çalışması yapılmaktadır. Özellikle köşe noktalarda kesme taş kullanılması ile gerekli
bağlantının yapılmış olduğu yerinde incelenebilmiştir.
Cehpede bulunan dört adet pencereden batı kısmında olan pencere boşluğu işlev gereği
sonradan değiştirilmiştir. Mevcut pencere boşluğu muhdestir (Şekil 3.5.).
Şekil 3.5. Kuzey cephesi
Doğu cephesinde, caminin yapı alanını sınırlayan arsa sınırı bulunmakta ve devamında
okul yapısı yer almaktadır. Cephe duvarında sıva çalışması yapılmamış olmasından
dolayı genel durumu değerlendirilebilmiştir. Özellikle yanal yönde 16 cm ötelenmenin
45
olduğu bir cephedir. Duvar malzemesi incelendiğinde moloz taş ile yapıldığı
görülmüştür. Restorasyon projesine göre farklı kalınlıklar ölçülmüş olmakla birlikte
duvar kalınlığında en fazla 4 cm fark belirlenmiştir. Duvarın kalınlığı 68 cm. ila 72 cm
arasında değişmektedir. Bu tip duvarlarda kalınlık dikkate alındığında genellikle dış ve
iç yüzeylerine konulmuş farklı kalınlıklardaki taşlar ile orta bölgede daha büyük
boyutlardaki taşların kullanımı sonucunda yığma duvar teşkili yapılmaktadır. Duvarda
oluşan deplasmanın elastik eğrisinin belirlenmesi amacıyla yerinde yapılan incelemede
özellikle pencere alt kotuna kadar düşey şakülden herhangi bir yanal deplasmanın
olmadığı belirlenmiştir (Şekil 3.6.).
Şekil 3.6. Doğu cephesi yan görünümü
Pencere alt kotundan yukarı kısımda ise yer yer yanal bombelik olarak elastik eğri
belirlenmiş olmakla birlikte, yanal hareketin devam ettiği ile ilgili herhangi bir bulgu
ortaya konulamamıştır. Özellikle bu cephe duvarının da köşe noktalarda kesme taş ile
birbirine bağlantılı olarak teşkil edilmiş olması, duvarın yanal hareketini engellemeye
yönelik olarak önemli bir statik katkı sağlamaktadır. Doğu cephe beden duvarları
incelendiğinde özellikle pencere boşluğu bölgelerinde ve bir kısım beden gövde
duvarlarında santimetre seviyesinde küçük çatlaklar görülmüştür (Şekil 3.7.).
46
Şekil 3.7. Doğu cephesi çatlakları
Orta bölgede belirlenmiş olan çatlakların genel karakteri incelendiğinde, yüzey

taşlarında açılmalar pencere boşluğu olan bölgelerde meydana gelmiştir. Cephe
duvarının taşımak zorunda olduğu yük değeri ve duvarın plandaki geometrisi ile
ortalama 70 cm. duvar kalınlığı düşünüldüğünde, yük taşıma yönüyle kritik bir durumda
olmadığı belirlenmiştir. Özellikle taşlar arasında kaybolmuş olan bağlayıcıların
enjeksiyon ile tekrar temin edilerek, sıvanın da yapılacak olması halinde duvarın
emniyeti tekrardan temin edilebilecektir (Şekil 3.8., Şekil 3.9.).
Şekil 3.8. Kuzey Cephesi Dış Duvar Derz Boşalmaları

47
Şekil 3.9. Kuzey Cephesi İç Duvar Derz Boşalmaları
Duvarın 70 cm kalınlığına göre, iç ve dış sıranın küçük moloz taşlarla rasgele teşkil
edilmiş olması, belirlenmiş olan yanal ötelenmenin işçiliğe bağlı olduğunu
düşündürmektedir. Meydana gelen yanal öteleme tepe penceresi ile pencere arasında
oluşmuş ve bu öteleme için olası sebep pencere kasaları ve parmaklıklarının sökümü
sırasında yapılan hata olarak düşünülmektedir. İkinci bir görüş olarak da yapının ilk
yapımındaki işçilik hatası nedeni ile oluşmuş olmasıdır. Yanal ötelenme yapmış olan
duvarın özellikle dış ve iç cephede beden duvarlarındaki hareketi incelenmiştir. Yerinde
yapılan incelemelerde duvarın yanal yönde hareketinin devam ettiğini gösteren herhangi
bir çatlak belirlenmemiştir. Detayları statik müdahale paftası eklerinde verilen Lifli
Polimer uygulaması ile 16 cm. yanal deplasmanı olan duvarda, önlem olması amacıyla
öneride bulunulmuştur. Bu çözüme gidilme nedeni, taşıma olarak riskli durumda
olmayan duvarın emniyet açısından iyileştirilmesidir. Bu amaçla hem Lifli Polimer ile
sistem desteklenmiş olacak ve devamında duvarın muhtemel yanal hareketi engellemiş
olacaktır ( Şekil 3.10.).
48
Şekil 3.10. Kuzey Cephesi
Güney cephesi, arazi bahçe duvarı sınırı yer almakta ve demir kapı ile Sakarya
caddesine çıkmakta olan cephesidir. Onarımı devam eden yapının bu cephesinde de sıva
çalışması tamamlanmıştır. Bu nedenle cephe duvarlarında fazla bir inceleme
yapılamamış olmakla birlikte, genel olarak her hangi bir çatlak gelişimi veya statik
açıdan bir problem belirlenmemiştir (Şekil 3.11.).
Şekil 3.11. Güney cephe görünümü
Bu cephede statik yönden özellikle kesme taş kullanılarak köşelerde uygun bir bağlantı
sağlanmıştır. Yapı bütünlüğü açısından gerekli bir detay olarak değerlendirilmiştir.
Cephede Enjeksiyon ve siva işlemi tamamlanmış, pencere korkulukları ve kasaları
tamamalanmamış durumdadır. Belirtilen detaya uygun olarak pencere kasaları ve
korkulukları yapılarak cephedeki çalışmalar bitirilecektir.
49
Batı cephesi, hazire arazisine ve devamında yeşil sokağa bakan cephesidir. Bu cephe
duvarında da sıva çalışması devam etmektedir. Cephenin kapanmış olduğu
belirlenmiştir. Statik olarak genel bir değerlendirme yapıldığında, herhangi bir çatlak
gelişimi söz konusu değildir. Devam eden onarım sürecinde olduğu için olabilecek
çatlaklarında kapanmış olması güçlü bir ihtimaldir. Özellikle kesme taş ile bu cephe
köşe noktalarında da birbirine kenetlenecek şekilde bağlantının yapılmış olduğu
görülmüştür. Bu durum statik olarak yapı genel stabilitesi için uygun bir imalat şeklidir.
Kuzey ve güney cephesinde olduğu gibi, hidrolik kireç enjeksiyonu ve sıva işlemi
tamamlanmış pencere kasa ve korkulukları tamamalanmamış durumdadur. Pencere
kasaları ve korkulukları belirtilen detaya uygun olarak tamamlanarak cephedeki
çalışmalar bitirilecektir (Şekil 3.12.).
Şekil 3.12. Batı cephe görünümü
İç mekanda yapılan incelemelerde, bir kısım duvarlarda onarım çalışması nedeniyle

sıvanın yapılmış olması sonucunda duvar özellikleri belirlenememiştir. Ancak dış cephe
ve iç cephe duvarlarında yağmur sularının tahliyesinin yeterli olmamasından dolayı
önemli oranda rutubetlenmeler tespit edilmiştir. Özellikle rutubetin zemin kat iç
duvarlarında kat yüksekliği boyunca devam ettiği sıva yapılmayan doğu duvarında
belirlenmiştir.
50
Çatıda yalıtımın onarım öncesi iyi olmaması, yağmur ve eriyen kar sularının duvar
cephesinden sızması sonucunda taş malzemesinde durabilite seviyesinde sıkıntıların
gelişmesi muhtemeldir. Taşıyıcı yığma duvarların yapı genelinde korunması duvar
taşıyıcılığı için önemlidir. Yapı çevresinde drenajın yapılması, özellikle onarım sonrası
kullanımda ve yanal yönde ötelenme yapmış olan duvarın korunmasında önemli bir
detay olacaktır (Şekil 3.13.).
Şekil 3.13. Duvar görünümleri
İnceleme yapılan yapının zemin kat tavan döşemeleri ahşap kaplama ile geçilmiştir.
Ahşap çatı sistemi kaplamanın altında kalmaktadır. Bu nedenle ahşapta inceleme
yapılamamıştır. Onarımı tamamlanmamış ve tamamlanmış çatı ahşap sisteminin
görünümü aşağıda verilmiştir (Şekil 3.14., Şekil 3.15., Şekil 3.15., Şekil 3.16.).
51
Şekil 3.14. Onarım öncesi ahşap tavan 1
Şekil 3.14. Onarım öncesi ahşap tavan 2
Şekil 3.15. Onarım Sonrası ahşap tavan 1

52
Şekil 3.16. Onarım Sonrası ahşap tavan 2
Ahşap ızgara kirişli çatı döşemede damdan gelen yağmur ve kar sularından dolayı
rutubet de düşünüldüğünde, ahşaptaki renk değişimleri ve ahşaptaki çürümelerin
kaplama öncesi görünümleri bu bilgiyi desteklemektedir. Bu nedenle yapı çevresinde
önerilmiş olan drenajın özellikle su hareketine karşı çatıda da yapılması yapı için bir
gerekliliktir.
Doğu cephe duvarının iç kısmında dairesel pencerelerin üst kısmında duvarda diş
bırakılarak lento oluşturulmuştur. Ahşap malzemeden yapılmış olan bu lentonun
pencere üzerinde çatıdan gelen dikme yükünü taşıdığı belirlenmiştir. Ahşap lentonun
sistem askıya alınarak yenilenmesi gerekmektedir. Bu amaçla duvar boyunca iç kısımda
iskele sistemi tavana kadar kurulmalıdır. İskele üzerine hidrolik kriko sabitlenerek
ahşap dikmeler en fazla 3 ila 5 mm kaldırılarak, mevcut ahşap lento yenisi ile
değiştirilmelidir. Montajda ahşap lentolar 1 m. ara ile çelik saç kasnaklarla sarılarak
kasnaklar duvara sabitlenmelidir. Ahşap lentonun mesnetlenmesi için bu sabitleme lento
boyunca yapılmalıdır. Yeni ahşap lento boyutlarının genişliği 200 mm ve yüksekliğinin
300 mm olması statik olarak uygundur (Şekil 3.17.).
Yapının minaresinin onarımı Sivas Kültür Varlıkları Koruma Bölge Kurulunun

04.03.2009 tarih ve 1178 sayılı kararı ile uygun bulunan rölöve ve restorasyon projeleri
kapsamında tamamlanmıştır ve herhangi bir güçlendirme gerektirmemektedir.
53
Şekil 3.17. Ahşap lento görünümü
Ahşap lentoda oluşturulacak olan kasnaklarda 2 adet ∅14 demir 10 cm boyunda duvar
içerisine ankrajlanacaktır. Ahşap lento ile kasnak birbirine sabitlenecektir. Bu sabitleme
işlemi için iki adet M20 bulonu kullanılacaktır. Kullanılacak olan bulonlarda duvar
tarafına gelecek olan bulonun sabitlenmesinde yaşanacak olan sorunu çözmek için
kasnak yerine yerleştirilmeden önce duvar tarafına gelecek olan bulonlarda 5mm
kaynak yapılarak bulonlar yerine sabitlenecek, kasnak sonra konulacagı yere
götürülecek ve duvar kısmında kalan bulonun yerleştirilmesi sorunu aşılacaktır
(Şekil 3.18.).
Şekil 3.18. Ahşap lento mesnetlenme detayı

54
3.3. Statik Analiz

Yozgat ili, Boğazlıyan ilçesinde bulunan Hacı Ahmet Ağa Cami için rölöve, restorasyon
projeleri üzrinde ve yerinde inceleme yapılmıştır. İnceleme sonucunda verilen boyutlara
göre, gerekli üç boyutlu modelleme yapılarak yapının statik analizi gerçekleştirilmiştir.
Yapı taşıyıcı sistemi yığma olup, yapıda dilatasyon olmadığı için tek bir yapı olarak
statik analizler yapılmıştır.
Yapılacak olan statik müdahalelerde ise 2007 deprem yönetmeliği dikkate alınarak
hesaplamalar yapılmıştır. 2007 deprem yönetmeliğince yapı için belirtilen önem
katsayısı dikkate alınarak yönetmelik gereği yapının 50 yıllık ömründe
gerçekleşebilicek olası deprem durumunda hemen kullanımı için gerekli görülen
değerler dikkate alınmıştır. Yapı deprem sonrası kullanımı gereken binalar ve tehlikeli
madde içeren binalar olarak, sınıflandırılan yapı gruplarından sayılıp bina önem
katsayısı 1.5 olarak alınmıştır. Yapı kullanım amacı ve türü bakımından deprem
sonrası kullanımı gereken binalar grubunda bulunmaktadır.
Taşıyıcı duvarın, sıva kalınlıkları sayılmaksızın, en küçük kalınlıkları yığma binanın kat
sayısına bağlı olarak deprem yönetmeliğinde verilmektedir. Yapı tek katlı olup beden
duvarları kalınlıkları 70 cm den büyüktür. Deprem yönetmeliğinde verilen minimum
duvar kalınlıkları şartlarını sağlamaktadır.
6 Mart 2007 tarihli Deprem Yönetmeliğinde yığma yapılar için belirtilmiş hükümler
dikkate alınmıştır. En çok kat sayıları zemin kat ile üstündeki tam katların toplamıdır.
Kullanılacak olan ahşap elemanlarda ise TS647 de verilen ahşap ile ilgili gerilme ve
hükümlere uyulacaktır. Bu değerler TS647 de verilmiştir. Ahşabın kuruluk derecesi
mukavemeti etkileyen en önemli sebeplerden biridir.
Yapının yapıldığı tarih esas alındığında, temelin duvaraltı hatılları taş malzemesinden,
duvar genişliğince olacak şekilde seçilerek yapıldığı düşünülmektedir. Taşlarda
dayanım değeri moloz malzemesinin özellikleri ile ilgili olarak literatürde verilen
değerler dikkate alındığında en olumsuz koşullar değerlendirilirse, duvar malzemesi
basınç dayanımının 20 ila 30 kg/cm2 olarak seçilmesi uygun görülmüştür.
55
Yapılan analiz sonucu yapıda meydana gelen en yüksek gerilme 1.18 kg/cm2 olarak
hesaplanmıştır. En küçük gerilme değerinin 20 kg/cm2 lik dayanım değerine göre çok
güvenli olacağı ve meydana gelmiş olan yanal ötelemenin dikkate değer ölçüde bi
hasara neden olmayacağını göstermektedir. Yapılan analiz Sta4Cad Programı ile
yapılmıştır ve modellemede taş duvar donatısız beton olarak görülmektedir(Şekil 3.19.).
Şekil 3.19. Kesme dayanımı kontrolü

56
3.3.1. Soncemaat mahfili Ahşap Direklerin Statik Hesabı (Lamine Malzeme)

Izgara Kirişler (10x10)
- Hareketli Yük 150 kg/m²
- Ölü Yük ;
- 15 mm OSB 0,015 (m) x 0,8 (t/m³) = 0,012 t/m²
- 15 mm Laminat kaplama 0,015 (m) x 0,8 (t/m³) = 0,012 t/m²
- Kiremit ağırlığı = 0,040 t/m²
- Su yalıtımı (2 mm) = 0,001 t/m²
Toplam g = 0,065 t/m² = 65 kg/m²
M2 ye 4 adet kiriş = 4x0,005 = 0,02t/m2 = 20kg/m²
Toplam yük = 0,085 t/ m² = 85kg/ m²
Hareketli Yük = 150kg/ m²
G+Q = 235kg/ m²
M2 ye 4 adet kiriş = 235/4= her bir kirişe gelen yük 58,75kg/ m²
10x10 ahşap kiriş için
I=bxh3/12 = 10*10^3 /12 = 833,33cm4
M=gxL2/8 = 58,75x3,5’2/8=89,96kg.m
x h/2 = 8996/833,33x10/2= 54,00kg/cm²
 em ahşapta, 1. Sınıf Meşe, Kayın 140 kg/cm² em= 140kg/cm² > 54,00 kg/cm²
Seçilen kesit güvenli
Sehim hesabı : f=5/48*( Mmax* L² / E*I) ≤ l/k

=5/48*(8996*350*350 / 100000*833,33) = 1.38 ≤ 350/200 = 1.75
1.38 ≤ 1.75 Sehim hesabı için en ince kesit en uzun açıklıkda denenerek kesitin
yeterli olduğu gösterilmiştir.
Ana Taşıyıcı Kirişler (20x20)

M2 ye gelen yük 235kg
İki kiriş arası mesafe 3,30m
G=235x3,30 =775,5kg/m
I=Bxh^3/12 = 20*20^3/12 = 13333,33cm4
M= GxL^2 / 8 = 775,5x3,30^2 /8 = 1055,65kg.m
x h/2 = 105565/13333,33x20/2= 79,17kg/cm2
em= 140kg/cm2 > 79,17kg/cm2
57

Ahşap Ayak Hesabı (20x20)
N=775,5kg x 3,30m = 2559,15 kg.m
I=Bxh^3/12 = 20*20^3/12 = 13333,33cm4
M= GxL^2 / 12 = 775,5 x 3,30^2 /12 = 703,77kg.m
x h/2 = 2559,15/400 + 70377/13333,33 x 20/2 = 59,18 kg/ cm²
 em= 140 kg/ cm² > 59,18 kg/ cm²
3.3.2. Kadinlar Mahfili (Öneri 1) (Lamine Malzeme)

- Ölü Yük ;
- 15 mm OSB 0,015 (m) x 0,8 (t/m³) = 0,012 t/m²
Toplam g = 0,024 t/m² = 24 kg/m²
- m² ye 4 adet kiriş olup bir kirişe gelen yük(akstan),

0,25 x 24 = 6 kg/m
- Kiriş kendi ağırlığı = 0,1x0,1x0,5 = 5 kg/m
10x10 cm kiriş için I=bxh3/12 = 10*10^3 /12 = 833,33cm4
g+q = 500 + 6 + 5 = 511 kg/m
Herbir kirişe gelen yük = 511/4= 127,75 kg/m
M =127,75 x 3.82^2/ 8 = 233 kg.m

-  em ahşapta, 1. Sınıf Meşe, Kayın 140 kg/cm²
= M/I x h/2 = 23300 / 833,33 x (10/2) = 139,81 kg/ cm² hesaplanmıştır.

 em= 140 kg/ cm² >  kg/ cm² Ahşap kirişler uygundur. Ancak emniyet
gerilmesi sınırda sağlandığı düşünüldüğünde hatalı işçilik yada malzemede bozulma
gerçekleşmesi durumunda emniyet gerilmesi değeri kurtarmayacağı için 10x10cm
boyutu yeterli görülmemiştir. 10x15 cm boyutunda ahşap için hesaplamalar yeniden
yapılacaktır.
58
Izgara Kirişler: (10x15)

- Ölü Yük ;
- 15 mm OSB 0,015 (m) x 0,8 (t/m³) = 0,012 t/m²
Toplam g = 0,024 t/m² = 24 kg/m²
- m² ye 4 adet kiriş olup Bir kirişe gelen yük(akstan),

0,25 x 24 = 6 kg/m
- Kiriş kendi ağırlığı = 0,1x0,15x0,5 = 7,5 kg/m

g+q = 500 + 6 + 7,5 = 513,5 kg/m
Herbir kirişe gelen yük = 513,5/4= 138,38 kg/m

M =128,38 x 3.82^2/ 8 = 234 kg.m
 em= 140 kg/ cm² >  kg/ cm² olup 10x15cm boyutlarında ahşap kirişleme için
seçilen kesit uygundur.
Ayakları bağlayan Ana Kirişler (I200 çelik profil)

- Kiriş kendi ağırlığı, 26 kg/m
I200 I = 2140 cm4
Her bir Izgara kirişten gelen yük g+q = 127,75 + 26 = 153,75 kg/m
153,75 x 3.8/2 + 153,75 x 0,8 = 292,13 + 123 = 415,13 kg iki taraftan yük almaktadır.
Ayak arası kiriş boyu 4.25 m olup, 17 aralık yapar ve 17 adet kirişten yük alacaktır.
Kenar kiriş alınmamıştır.
Toplam yükümüz 17 x 415,13 = 7057 kg dır.
Yayılı yük olarak eşdeğer karşılığı 7057 / 4.25 = 1660 kg/m.
M = 1660 x 4.25^2 / 24 = 1250 kg.m (kaynaklı birleşim ankastre mesnet kabulünü

gerektirir)
= M/I x h/2 = 125000 / 2140 x (20/2) = 584 kg/cm² hesaplanmıştır.
59
-  em çelikte, St37 olup 1400 kg/cm² > 584 kg/cm²

Çelik kiriş uygundur. Etrafı Ahşap malzeme ile kaplanacaktır.
Ayakların hesabı
Ayakları bağlayan ana kirişe gelen yükün yarısını ayağın kendisi alacaktır.
Eksenel kuvvet N = 7057 kg – iki taraftan yük almaktadır.
Ayağa gelen moment, basit kiriş olmakla birlikte kaynaklı çelik birleşim sabitleneceği
için ankastre mesnet alınır.
M = (g+q)xL2/12 = 1660 x 4^2 /12 = 2213 kg.m mesnette
Ayak boyutları I280 olarak çelik profil olup, eylemsizlik momenti I = 7590 cm4
Kolon ayağı gerilmesi;
N/A + M/I x h/2 = 7057/61.1) + (221300 / 7590 x (28/2)) = 116 + 408 =
524 kg/ cm² hesaplanmıştır.
-  em çelikte, St37 olup 1400 kg/cm² >524 kg/cm²
I280 çelik kolon ayakları uygundur. Etrafı Ahşap malzeme ile kaplanacaktır.
3.3.3. Kadinlar Mahfili (Öneri 2) (Lamine Malzeme)

- Ölü Yük ;
- 15 mm OSB 0,015 (m) x 0,8 (t/m³) = 0,012 t/m²
Toplam g = 0,024 t/m² = 24 kg/m²
- m² ye 4 adet kiriş olup Bir kirişe gelen yük(akstan),

0,25 x 24 = 6 kg/m
- Kiriş kendi ağırlığı = 0,1x0,15x0,5 = 7,5 kg/m

g+q = 500 + 6 + 7,5 = 513,5 kg/m
Herbir kirişe gelen yük = 513,5/4= 138,38 kg/m
M =128,38 x 3.82^2/ 8 = 234 kg.m
60
 em= 140 kg/ cm² > 62,44 kg/ cm² olup 10x15 boyutlarında ahşap kirişleme için
seçilen kesit uygundur.
Ayakları bağlayan Ana Kirişler (20x20)

- Kiriş kendi ağırlığı = 0,2x0,2x0,5 = 20 kg/m
I= I=bxh3/12 = 20*20^3 /12 = 13333,33cm4
Her bir Izgara kirişten gelen yük g+q = 127,75 + 20 = 147,75 kg/m
147,75 x 3.8/2 + 147,75 x 0,8 = 281 + 141 = 422 kg iki taraftan yük almaktadır.
Ayak arası kiriş boyu 4.25 m olup, 17 aralık yapar ve 17 adet kirişten yük alacaktır.
Kenar kiriş alınmamıştır.
Toplam yükümüz 17 x 422 = 7174 kg dır.
Yayılı yük olarak eşdeğer karşılığı 7174/ 4.25 = 1688 kg/m.
M = 1688 x 4.25^2 / 24 = 1271 kg.m (kaynaklı birleşim ankastre mesnet kabulünü

gerektirir)
= M/I x h/2 = 127100 / 13333,33 x (20/2) = 95,33 kg/cm² hesaplanmıştır.
-  em ahşapta, 1. Sınıf Meşe, Kayın 140 kg/cm² > 95,33 kg/cm²
Ahşap kiriş uygundur.
Ayakların hesabı (20x20)

Ayağa gelen moment, basit kiriş olmakla birlikte birleşim sabitleneceği için ankastre
mesnet alınır.

I= I=bxh3/12 = 20*20^3 /12 = 13333,33cm4
N/A + M/I x h/2 = (7174/400) + (225100 / 13333,33 x (20/2)) = 18 + 168 =
186 kg/ cm² hesaplanmıştır.
-  em ahşapta, 1. Sınıf Meşe, Kayın 140 kg/cm² < 186 kg/cm²
20x20 ahşap ayak boyutları yetersizdir.
61
Ayakların hesabı (30x30)

Ayağa gelen moment, basit kiriş olmakla birlikte birleşim sabitleneceği için ankastre
mesnet alınır.

I= I=bxh3/12 = 30*30^3 /12 = 67500 cm4
N/A + M/I x h/2 = (7174/900) + (225100 / 67500 x (30/2)) = 8 + 50 = 58 kg/cm²
-  em ahşapta, 1. Sınıf Meşe, Kayın 140 kg/cm² < 58 kg/cm²
30x30cm ahşap ayakları yeterlidir.
3.4. Sonlu Elemanlar Yöntemi ile Analiz

Sonlu elemanlar birçok mühendislik probleminde çözüm için kullanılan yaygın bir
yöntemdir. Yöntem mühendisler tarafından geliştirilmiş olan bir analiz yöntemidir.
Yöntem ilk olarak gerilme analizleri için kullanılmıştır. Uçak gövdelerinde gerilmelerin
analizi için 1956 yılında geliştirilmiş olan bir yöntemdir. Gerilme analizlerinde, ısı
analizlerinde ve akışkanların analizlerinde kullanılmaktadır.
Tüm bu uygulamalarda bir büyüklük alanının hesaplanması istenmektedir. Gerilme
analizinde bu değer deplasman alanı veya gerilme alanı; ısı analizinde sıcaklık alanı
veya ısı akısı; akıskan problemlerinde ise akım fonksiyonu veya hız potansiyel
fonksiyonudur. Hesaplanan büyüklük, alanın almıs olduğu en büyük değer veya en
büyük gradyen pratikte özel bir önem içerir. Sonlu elemanlar metodunda yapı, davranısı
daha önce belirlenmis olan birçok elemana bölünür. Elemanlar "nod" adı verilen
noktalarda tekrar birlestirilirler. Bu sekilde cebri bir denklem takımı elde edilir. Gerilme
analizinde bu denklemler nodlardaki denge denklemleridir. İncelenen probleme bağlı
olarak bu sekilde yüzlerce hatta binlerce denklem elde edilir. Bu denklem takımının
çözümü ise bilgisayar kullanımını zorunlu kılmaktadır(Şekil 3.20.). [41]
62
Şekil 3.20. Sonlu elemanlar yöntemi ile oluşturulan nod lar [42]
Yöntem ile çalışan ve mühendislik problemlerinde en yoğun olarak kullanılan program

ANSYS programı olmasına ragmen modellemede kolaylık tanıması sebebi ile analiz
Solidworks adlı programda yapılmıştır. Elde edilen gerilme değeri daha önce Sta4 cad
programında yapılan analiz ile elde edilen sonuç ile kıyaslandırıldığında birbirine çok
yakın iki değer elde edildiği ve iki değerde de (1.262 ve 1.182) emniyet gerilme
değerinin yaklaşık 18-20 kat daha aşağısında bir değer elde edilmiştir.
Solidworks programı ile elde edilen analiz sonuçları aşağıda verilmiştir. Yapılan
analizlerde taş malzeme özelliklerine göre analiz yapılmıştır. Analiz programı Sta4Cad
da olduğu gibi analizi donatısız beton olarak tanımlayarak analiz işlemini yapmıştır.
Şekil 3.21. Solidworks analiz sonuçları 1

63

64

65

66

67
4. BÖLÜM
SONUÇ
Bu tez çalışması kapsamında öncelikle tarihi yapılarda ortaya çıkabilecek hasarların

genel özellikleri tanımlanmıştır. Hasar durumlarının ortaya konulabilmesi amacıyla
örnek bir yapı seçilerek eşleştirme yapılmıştır. Hasar özelliklerine göre yapı emniyetinin
temini için iki özellikle dikkate alınmıştır. Bunlar, yapı rijitliğinin sağlanması ve
yapının restitüsyona uygun olmasıdır.
Yapının 2007 deprem yönetmeliğine göre sonlu elemanlara dayalı olarak yapılan statik
analiz sonuçları ile bulunan gerilme değeri için, yapının deprem etkileri karşısında
mevcut yığma duvar kesitleri yeterlidir. Yapı, istenilen deprem dayanım performansını
ve güvenliğini sağlamıştır. Hesap gerilmesi sonuçlarına göre, deprem etkilerinden
dolayı duvarda meydana gelen en yüksek duvar normal gerilmesi 1.18 kg/cm2 olup,
emniyet gerilmesi moloz taş için en olumsuz durumda 20 kg/cm2 olarak
düşünüldüğünde duvar emniyeti yeterlidir. Duvar emniyet oranı 20/1.18 = 16.95 kat
olarak hesaplanmıştır.
Yapı duvarındaki elastik eğri özellikleri yerinde incelenmiştir. Özellikle temelden

itibaren yanal ötelenmenin devam etmediği, sadece pencere alt kotundan itibaren
ötelenme olduğu ve üst kotta ise elastik eğrinin duvar düşey eksenine yaklaşan bir
özellik gösterdiği belirlenmiştir. Bu durum imalata bağlı olarak yanal deplasmanın
gelişmiş olduğunu ortaya koymaktadır.
Stabilite problemi olmamakla birlikte önlem olması açısından Lifli Polimer malzemesi
ile duvarın iyileştirilmesine karar verilmiştir. Lifli Polimer malzemesi uygulaması iç ve
dış duvarda yapılacak ve sıvanın altında kalacaktır. Lifli Polimer malzemesi genişliği
500 mm ve kalınlığı epoksi dahil 2 mm olarak uygulanacaktır.
68
Kadınlar mahfili taşıyıcıları için iki ayrı öneri çözümlenmiştir. Birinci öneri çelik
taşıyıcılı ikinci öneri ise ahşap taşıyıcılı olarak çözümlenmiştir. Yapılan hesaplamalar
sonucu yeterli dayanımı sağlayacak boyutlardaki çelik ve ahşap boyutları çıkarılmıştır.
Yapılan önerilerde birinci öneride Venedik Tüzüğü maddeleri dikkate alınarak çelik
kullanımı uygun bulunmuştur. İkinci öneride ise ICOMOS maddeleri dikkate alınarak
yapılmıştır. Yapının özgününde bulunan sistem ile aynı sistemde taşıyıcı tasarlanmıştır.
Ancak bu durum kullanım açısından sorun vermiştir. Mevcut yönetmelikler gereği
dikkate alınan yüklemeler ile ICOMOS un ilgili maddeleri dikkate alınarak yapılan
uygulamarda yapının özgününde uygulanan yöntemler ile aynı taşıyıcı sistemi yapmak
mümkün görülmemektedir.
69
KAYNAKLAR
1. Türk Deprem Yönetmeliği, Nisan, 2007, 167s.
2. Venedik Tüzüğü Tarihi Anıtların ve Yerleşmelerin Korunması ve Onan mı için

Uluslararası Tüzük, Eylül, 1967, 2s.
3. ICOMOS Türkiye Mimari Mirası Koruma Bildirgesi, Mart, 2013, 11s.
4. T.C. Milli Eğitim Bakanlığı, İnşaat Teknolojisi, Taş Bozulmalarını Teşhis Etme
2013, Ankara, 55s.
5. http://www.amasya.bel.tr/icerik/464/1579/amasya-evleri.aspx (Erişim Tarihi:

Aralık 2016)
6. http://www.restorasyonkonservasyon.com/2016/09/tas-bozulmalari.html
(Erişim Tarihi: Aralık 2016)
7. http://www.yapi.com.tr/haberler/galatasaray-universitesinin-tarihi-binasi-da-
yandi_104025.html (Erişim Tarihi: Kasım 2016)
8. http://www.haber10.com/kultur_medya/restorasyon_krizine_bakanlik_el_koy
du-570931 (Erişim Tarihi: Kasım 2016)
9. http://docplayer.biz.tr/2534543-Ek-2-birinci-turkiye-deprem-muhendisligi-ve-
sismoloji-konferansi-yigma-yapilarin-deprem-davranisi-ve-guvenligi-
raporu-11-14-ekim-2011-odtu.html (Erişim Tarihi: Kasım 2016)
10. Ünalan, H., Gökaltun, E., Ahşap malzeme üzerine yapılan deneysel çalışmalar,
Anadolu Üniversitesi Müh-Mim. Fakültesi Mimarlık Bölümü Yapı
Laboratuarı, 2005
11. Perker, Z.S. ve Akıncıtürk, N., 2006. Cumalıkızık’da Ahşap Yapı Elemanı
Bozulmaları, Uludağ Üniversitesi Mühendislik-Mimarlık Fakültesi
Dergisi, 11(2):43-51.
12. Perker, Z.S., 2004. Geleneksel Ahşap Yapılarımızda Kullanım Sürecinde Oluşan
Yapı Elemanı Bozulmalarının Cumalıkızık Örneğinde İncelenmesi, Yüksek
Lisans Tezi, Uludağ Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, Bursa, 216s.
70
13. Örs, Y. ve Keskin, H., 2001. Ağaç Malzeme Bilgisi, Atlas Yayın Dağıtım, Ankara,
199s.
14. Bayraktar, A., 2005. Tarihi Yığma Yapıların Depreme Karşı Güçledirilmesi,
YDGA2005-Yığma Yapıların Deprem Güvenliğinin Arttırılması
Çalıştayı, Ankara.
15. Koçan, N. ve Çorbacı, Ö. L., 2012. Tarihi Çevreleri Koruma Sürecinde Yeni
Yaklasımlar: Kongre Turizmi,Safranbolu Çarsı Örneğinde Bir Arastırma,
Mehmet Akif Ersoy Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü Dergisi, 3(2): 31-
36.
16. Çalık, İ. , Bayraktar, A. , Türker, T., 2013. Tarihi Yığma Yapıların Dinamik
Karakteristiklerine Restorasyon Etkisinin Çevresel Titreşim Yöntemiyle
Belirlenmesi: Rize Merkez Büyük Gülbahar Camisi Örneği, 2. Türkiye
Deprem Mühendisliği ve Sismoloji Konferansı, 1(1): 1-15.
17. Kurban, D., 1969. Modern Restorasyon İlkeleri Üzerine Yorumlar, Vakıflar
dergisi,8(1969): 341-356.
18. Akıncıtürk, N., 2002. Trilye Beldesindeki Tarihi Yapılar Ve Taş Mektep’in Yapısal
Bozulmaların İncelenmesi, Uludağ Üniversitesi Mühendislik-Mimarlık
Fakültesi Dergisi, 7(1): 185-192.
19. Fotoğraf. 1.22. Trilye Belediyesi Arşivindendir.
20. Eriş, İ. ,Yüzeroğlu, U. ve Demir, N., 2013. Atik Valide Sultan Külliyesi 2011-2013
Yılları Restorasyonu ve Uygulamaları, , Vakıflar Restorasyon Yıllığı, 1(6):
100-114.
21. Büyükmıhçı, G. , Kozlu, H. , Kılıç, A. ve Karahan, S., 2015. Çepni Surp Sarkis
Ermeni Kilisesi Restorasyon Çalışmaları, Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi,
1(39): 42-66.
22. Çılı, F. , Çelik, C. ve Sesigür, H., 2007. Tarihi Yapılarda Taşıyıcı Bileşenler, Hasar
Biçimleri, Onarım Ve Güçlendirme, Yapı Dergisi, 1(303): 10-21.
23. Mahrebel, H.A., (2006) Tarihi Yapılarda Taşıyıcı Sistem Özellikleri, Hasarlar,
Onarım Ve Güçlendirme Teknikleri, İstanbul Teknik Üniversitesi,
Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, İstanbul,127s.
71
24. Peker, İ.Y., 2005. Yığma Ve Tarihi Yapılarda Frp Malzemeler Kullanılarak
Yapılan Güçlendirme Uygulamaları, Deprem Sempozyumu Kocaeli 2005,
1(1): 979-981.
25. Çılı, F., Çelik, C. ve Sesigür, H., 2005. Esnek Döşemeli Tarihi Yığma Kargir
Yapıların Güçlendirilmesi İzmit Sultan Abdülaziz Av Köşkü Örneği, Deprem
Sempozyumu Kocaeli 2005, 1(1): 768-770.
26. Aydın, E.Ö. , Fahjan,Y.M. ve Çömlekçioğlu, R., 2007. Deprem Bölgelerindeki

Tarihi Kâgir Yapıların Güçlendirilmesinde Kullanılan Yeni Teknikler,
Deprem Sempozyumu Kocaeli 2007, 1(1): 636-644.
27. Çalık, İ. , Bayraktar, A. , Türker, T., 2013. Restorasyon Sonrası Tarihi Sundura
Camisi ve Minaresinin Çevresel Titreşim Testi Yöntemiyle Dinamik
Özelliklerinin Belirlenmesi, Vakıf Restorasyon Yıllığı, 1(6): 54-62.
28. Örmecioğlu, H.T., 2010. Tarihi Yapıların Yapısal Güçlendirilmesinde Ana İlkeler
Ve Yaklaşımlar, Politeknik Dergisi, 13(3): 233-237.
29. Bayülke, N., 2011. Yığma Yapıların Deprem Davranışı Ve Güvenliği, 1. Türkiye
Deprem Mühendisliği Ve Sismoloji Konferansı, 1(1): 1-14.
30. Yaldız, E. , Yavuz, G. ve Yılmaz, Ü.S., 2011. Tarihi Taş Yığma Konutların
Güçlendirilmesinde Kullanılan Yöntemler: Ürgüp İbrahim Paşa Köyünden
Bir Konut Örneği, e-Journal of New World Sciences Academy, 6(4):
1033-1052.
31. TS-EN 647. Ahşap Yapıların Hesap ve Yapım Kuralları. Türk Standartları
Enstitüsü
32. http://zaimogullarirestorasyoninsaat.com/derzdolgu.html (Erişim Tarihi: Kasım

2016)
33. http://www.deltayapi.net/kirec-enjeksiyon.html (Erişim Tarihi: Kasım 2016)
34. http://www.deltekinsaat.com/content.php?cid=241 (Erişim Tarihi: Kasım 2016)
35. http://docplayer.biz.tr/6356440-Turkmenistan-dwores-binasi-mevcut-durum-
raporu-mevcut-durumu-onarim-onerileri.html (Erişim Tarihi: Ocak 2017)
72
36. http://docplayer.biz.tr/14205010-Geleneksel-yapilarin-restorasyonunda-
malzeme-teknoloji-ve-tekniklerin-arastirilmasi-gelistirilmesi.html (Erişim
Tarihi: Ocak 2017)
37. http://docplayer.biz.tr/3919616-Gunnur-yavuz-accepted-october-2011-issn-
1308-7231-mimaresra-hotmail-com-2010-www-newwsa-com-konya-
turkey.html (Erişim Tarihi: Ocak 2017)
38. Bayülke, N., 1992. Yığma Yapılar, Genişletilmiş 2nci baskı, Bayındırlık ve iskan
bakanlığı, Afet işleri genel müdürlüğü, Deprem araştırması dairesi başkanlığı,
Ankara,184s.
39. Köseoğlu, S., 1986. Temeller Statiği ve Konstrüksiyonu II Yüzeysel Temeller,

Matbaa Teknisyenleri Basımevi, İstanbul,408s.
40. Namlı, M., (2001). Tarihi Yapıların Temel Sistemleri ve Temel Takviyesi
Yöntemleri, Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, İstanbul,168s.
41. http://docs.google.com/document/d/1UJ9aFeYt3J87mY_mOY2HS46RDdO5V
RxxwSyCkuERI4/edit?hl=tr (Erişim Tarihi: Ocak 2017)
42. http://analizsimulasyon.com/2015/02/03/farkli-eleman-tiplerinin-yapisal-
analiz-sonuclarina-etkileri/ (Erişim Tarihi : Ocak 2017)
73
EKLER
HASAR ANALİZ LEJANTLARI EK 1
MÜDAHALE ANALİZ LEJANTLARI EK 2

74
RÖLÖVE PAFTALARI EK 3
75
76
77
78
79
80
81
MÜDAHALE ANALİZ PAFTALARI EK 4

82
ÖZGEÇMİŞ
KİŞİSEL BİLGİLER
Adı, Soyadı: Ömer Şakir İPEK

Uyruğu: Türkiye (TC)
Doğum Tarihi ve Yeri: 06 HAZİRAN 1988, ERZİNCAN
Medeni Durumu: Bekâr
Tel: +90 538 947 17 37
email: omer@mipatek.com
EĞİTİM
Derece Kurum Mezuniyet Tarihi

Lisans ERÜ. Müh. Fak. İnşaat. Müh. 2013
Lise Kazım Karabekir Lisesi 2006
İŞ DENEYİMLERİ
Yıl Kurum Görev
2015-2017 Mipatek LTD. Şti. İnşaat Mühendisi

2017-2017 Şişli M.Y.O. Öğretim Görevlisi
2017- Kocaeli Belediyesi İnşaat Mühendisi
YABANCI DİL
İngilizce

468992

Uploaded by

Document Information

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

468992

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

1

TARİHİ YAPILARIN ONARIM TEKNİKLERİ VE

Yüksek Lisans Tezi

TARİHİ YAPILARIN ONARIM TEKNİKLERİ VE

(Yüksek Lisans Tezi)

BİLİMSEL ETİĞE UYGUNLUK

Ömer Şakir İPEK

Tezi Hazırlayan Danışman

İnşaat Mühendisliği ABD Başkanı

Danışman :………………………………. …………….

Üye :………………………………. …………….

Üye :………………………………. …………….

Bu tezin kabulü Enstitü Yönetim Kurulunun ………....… tarih ve …………..……

………. /……../ ………

Prof. Dr. Mehmet AKKURT

Çalışmalarım sırasında karşılaştığım zorlukları aşmamda yardımcı olan ve her an

Ömer Şakir İPEK

TARİHİ YAPILARIN ONARIM TEKNİKLERİ VE DEPREMSELLİK

Ömer Şakir İPEK

Erciyes Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü

Çalışmada, tarihi yapılarda oluşacak olan hasar, müdahale ve onarım teknikleri

REPAIR TECHNIQUES OF HISTORICAL STRUCTURE AND

Ömer Şakir İPEK

Erciyes University, Graduate School of Natural and Applied Sciences

TARİHİ YAPILARIN ONARIM TEKNİKLERİ VE DEPREMSELLİK

BİLİMSEL ETİĞE UYGUNLUK ..................................................................................... i

YÖNERGEYE UYGUNLUK ........................................................................................... ii

KABUL VE ONAY .........................................................................................................iii

ÖNSÖZ / TEŞEKKÜR .................................................................................................... iv

İÇİNDEKİLER ............................................................................................................... vii

KISALTMALAR VE SİMGELER ................................................................................... x

TABLOLAR LİSTESİ ................................................................................................... xvi

ŞEKİLLER LİSTESİ .................................................................................................... xvii

GENEL BİLGİLER VE LİTERATÜR

1.1. Taş yapılarda meydana gelen başlıca bozulma nedenleri .................................... 3

1.2. Ahşap yapılarda meydana gelen başlıca bozulma nedenleri ............................... 8

1.3. Literatür incelemesi ............................................................................................... 13

YAPILARDA OLUŞAN HASARLARIN ÇÖZÜMLERİ

2.1. Giriş ......................................................................................................................... 23

2.1.2. Onarım ............................................................................................................ 24

2.2. Onarım yöntemleri ................................................................................................. 28

2.2.1.Sıva Yapılması ................................................................................................. 28

2.2.2. Derz Yapılması ............................................................................................... 29

2.2.3. Hidrolik Kireç Enjeksiyonu Yapılması ........................................................ 29

2.2.4. Epoksi Enjeksiyonu ........................................................................................ 30

2.2.5. Derz aralarında lifli polimer (FRP) çubuklar kullanılarak dayanımın ve

2.2.6. Lifli Polimer uygulanması (FRP) .................................................................. 32

2.2.6.1. CFRP Yapılması ..................................................................................... 32

2.2.6.2. Yüzey Hazırlığı........................................................................................ 33

2.2.7. Çatlakların onarılması ................................................................................... 34

2.2.7.1. Küçük Çatlakların Onarımı .................................................................. 34

2.2.7.2. Geniş Çatlakların Onarımı .................................................................... 34

2.2.8. Dikiş ................................................................................................................. 35

2.2.9. Çürütme .......................................................................................................... 35

2.2.10. Temeller ......................................................................................................... 36

2.2.11. Tarihi yapılarda görülen zemin kaynaklı hasarlar ................................... 36

2.2.12. Drenaj ............................................................................................................ 37

YOZGAT HACI AHMET AĞA CAMİİ İNCELEME VE HESAPLAMALARI

3.1. Mevcut durum ........................................................................................................ 39

3.2. Statik Sorunlar ....................................................................................................... 41

3.3. Statik Analiz ........................................................................................................... 54

3.3.1. Soncemaat mahfili Ahşap Direklerin Statik Hesabı (Lamine Malzeme) .. 56

3.3.2. Kadinlar Mahfili (Öneri 1) (Lamine Malzeme) ........................................... 57

3.3.3. Kadinlar Mahfili (Öneri 2) (Lamine Malzeme) ........................................... 59