BASMANE ÇEVRESEL TASARIM ÖNERİLERİ

BASMANE ÇEVRESEL TASARIM ÖNERİLERİ

Kitabı Hazırlayan:
Nesne Emt/ Özlem Perşembe-Deniz Özgür Gönç
 BASMANE ÇEVRESEL TASARIM ÖNERİLERİ PROJE KOORDİNATÖR BİRİMLERİ

Yayına hazırlayanlar Özlem Perşembe-Deniz Özgür Gönç İzmir Büyükşehir Belediyesi Akdeniz Akademisi

Grafik Tasarım Deniz Özgür Gönç İzmir Büyükşehir Belediyesi Tarihsel Çevre ve Kültür Varlıkları Şube
Müdürlüğü
Fotoğraflar Ahmet Piriştina Kent Arşivi-Nesne EMT-
Atilla Özdemir PROJE TASARIM EKİBİ
Yönetim Yeri İZMİR BÜYÜKŞEHİR BELEDİYESİ AKDENİZ Özlem PERŞEMBE Endüstriyel Tasarımcı/Proje Yöneticisi
AKADEMİSİ (Nesne Emt)
Mehmet Ali Akman Mah. Mithatpaşa Cad.
No: 1087, 35290 Konak-İzmir Deniz ÖZGÜR GÖNÇ Endüstriyel Tasarımcı/Hizmet Tasarımcısı
Tel: (0232) 293 46 13 Faks: (0232) 293 46 10 (Nesne Emt)
www.izmeda.org info@izmeda.org
Sertifika No: 22595 Ömer DURMAZ Grafik Tasarımcı (DEÜ Grafik Tasarım
Bölümü Öğretim Görevlisi)
Basım Yeri Dinç Ofset Matbaa-1145/4 Sokak No:11/C Bölge Kimlik Çalışması, Atölye Çalışması
Yenişehir-İzmir
Tel&Faks: (0232) 459 49 61-63 Gökhan MURA İletişim Tasarımcısı (İEÜ İletişim Tasarım
Sertifika No: 20558 Bölümü Öğretim Üyesi)
Atölye Çalışması Yürütücüsü
Birinci Baskı Aralık 2018
Can GÜNDÜZ Mimar/Sosyolog (İYTE Mimarlık
Baskı Adedi 250 Bölümü Öğretim Görevlisi) Sosyolojik
Değerlendirme, STK’ larla İletişim

Bu kitap, İzmir Akdeniz Akademisi tarafından yayına hazırlanmış Duygu OKAY ARIKÖK Mimar/Şehir Planlamacısı (MSÜ-UNIGE)
olup, İzmir Büyükşehir Belediyesi’nin ücretsiz kültür hizmetidir. İzmir Çevre Düzenleme Önerileri, Zemin
Akdeniz Akademisi’nin, bedelsiz yayınıdır. Bütün hakları saklıdır. Döşeme, Önerilerine Danışmanlık
Kaynak gösterilmeden tanıtım için yayımlanacak yazılar dışında,
İzmir Akdeniz Akademisi’nin yazılı izni alınmadan çoğaltılamaz.
Satılamaz.

© İzmir Büyükşehir Belediyesi

2
İÇİNDEKİLER

ARAŞTIRMA TASARIM

TASARIMIN ÇIKIŞ NOKTASI 8 ÇEVRESEL TASARIM 79

AMAÇ 10 PROJE KURGUSU 80
HEDEF 10
KAPSAM 12 GRAFİK TASARIM 83
YÖNTEM 12 KİMLİK İÇİN STRATEJİK YAKLAŞIM 84
PROJE ALANI 14 TİPOGRAFİK DİL ÇALIŞMASI 86
BÖLGENİN GEÇMİŞTEN GÜNÜMÜZE DURUMU 16 ANAFARTALAR İÇİN PATTERN ÇALIŞMASI 89
BÖLGENİN GÜNCEL DURUMU 26 İNFOGRAFİK ÇALIŞMALAR 98
ALAN ÖZELLİKLERİ / KONUM VE YAKIN ÇEVRE 28
ALAN ÖZELLİKLERİ / ARAZİ KULLANIM DURUMU 30 ENDÜSTRİYEL TASARIM 101
ALAN ÖZELLİKLERİ / ODAKLAR 32 TEMEL TASARIM KRİTERLERİ 102
ALAN ÖZELLİKLERİ / YASAL KORUMA STATÜLERİNE 42 İMLEME TABELASI DUVARA MONTE/DISPLAY 105
GÖRE YAPILAR İMLEME TABELASI AYAKLI/DİSPLAY 111
ALAN ÖZELLİKLERİ / SINIRLAYICILAR 44 YÖNLENDİRME TABELASI 115
SOSYAL ÖZELLİKLER / ESNAF ÖZELLİKLERİ 46 KİOSK 121
SOSYAL ÖZELLİKLER / ESNAF GÖZÜYLE ARTI VE 54 PEYZAJ KULELERİ 127
EKSİLER OTURMA BİRİMLERİ 135
SOSYAL ÖZELLİKLER / ZİYARETÇİ GÖZÜYLE 58 TİCARİ TABELA/TENTE REHBER ÖNERİSİ 141
SOSYAL ÖZELLİKLER / BÖLGE AYDINLARI & STK 60 ZEMİN DÖŞEME 145
GÖZÜYLE OTOPARK CEPHESİ 161
BÖLGEDE YAPILMIŞ DİĞER PROJELER 62
PROBLEMİN TARİFLENMESİ 64 ETKİNLİK TASARIMI 167
ATÖLYE ÇALIŞMASI 73 BASMANE ARTİZAN-TEZGAH BİRİMLERİ 169
POP-UP MUTFAK 179
MÜZİK-DANS-SÖYLEŞİ 183
KUŞLARI GERİ GETİRME-KUŞ KULELERİ-ASMALI KUŞ EVİ 189
SOKAK ÖRME-BİR İZ BIRAK 197
SAĞIR DUVAR-BOŞ ALAN KULLANIM ÖNERİLERİ 203
REFERANS KAYNAKLAR 209

3
 ÇEVRESEL TASARIM ÖNERİLERİ

4
4
İzmir Akdeniz Akademisi’nin 2015 yılında yaptığı tasarım
projeleri çağrısı kapsamında; fikir projesi olarak seçilerek
Akdeniz Akademisi ve Tarihsel Çevre ve Kültür Varlıkları
Şube Müdürlüğü İzmir Tarih Proje Merkezi koordinasyonunda
Nesne EMT tarafından geliştirilen “Basmane Çevresel Tasarım
Projesi”, farklı katmanların, kültürlerin, hikâyelerin ve yolların
kesiştiği bir bölge olan Basmane’yi yeniden kentin çekim odağı
haline getirme amacını taşıyor. Tarihi Kemeraltı Çarşısı’nın
uzantısı olsa da zamanla bu bağlantı koptuğu için İzmirlinin
de gündeminden çıkan bölgeye dikkat çekmeyi hedefleyen
projede öne çıkan öneriler ise “karşılaşma, kesişme, buluşma
ve iz bırakma” kavramları üzerinde yükseliyor.

Bu projenin temel çıkış noktasında, bölgenin yeniden

canlandırılmasını hedefleyen İzmir Tarih Projesi’ne katkıda
bulunarak, bölgeye dair olan değerlerin altını çizme ve
sürdürülebilir bir farkındalık yaratma çabası yer almaktadır.

5
 BASMANE
tarihi katmanların, kültürlerin,
hikayelerin ve yolların kesiştiği yer

6
Anafartalar Caddesi'ndeki (Keçeciler) deve kervanları, Basmane, 1900.

7
 TASARIMIN ÇIKIŞ NOKTASI
Kente ilk adım atılan “başlangıç noktası” Bu projenin temel çıkış noktasında, böl-
ve ‘’yolların kesiştiği’’ bir durak olarak genin yeniden canlandırılması projeleri-
günümüze kadar gelen Basmane ve ne katkıda bulunarak, bölgeye dair olan
Anafartalar Caddesi, yüzyıllardır farklı değerlerin altını çizme ve bir sürdürü-
coğrafyalardan gelenlere kucak açmış, lebilir farkındalık yaratma çabası yer al-
maktadır.
tarihi, anıları içinde biriktiren İzmir’in
oldukça stratejik bir bölgesidir. Ev
sahipliğinin yanı sıra terkedişlerede tanık
olan Basmane de, 1940’lardan sonra
oluşan çöküntü alanları sonucunda
kabuk değiştirerek, hak ettiği önemi
kaybetmiştir.
Bölgenin bugünkü durumuna bakıldığında,
zaman içinde değişen toplumsal ve fiziksel
dinamikler nedeniyle bölgenin mevcut
değerleri, kimliğini ortaya çıkaran birer
potansiyel olmaktan çıkıp, birer deza-
vantaja dönüşmüştür.

8
Anafartalar Caddesi, Basmane, 2017.
9
 AMAÇ
Basmane Çevresel Tasarım Projesi’nin ana
amacı, bölgede başlatılması planlanan
canlandırma projesine katkıda bulunarak
tetikleyici etki yaratmaktır. Genel olarak
Basmane bölgesi, özel olarak da
Anafartalar Caddesi’nin bulunduğu
hat, İzmir’in önemli ve pek çok değeri
taşıyan alanları arasındadır. Bu bölge,
gerek geçmişten günümüze dek taşıdığı
tarihi özellikleri, gerek günümüzdeki
durumuyla, İzmir’in diğer semtlerinden
ayrılan ve özel olarak incelenmesi
gereken bir dokuya sahiptir. Ne yazık
ki, bölgenin zengin tarihi gizli kalmakta,
İzmirliler tarafından çoğu özelliği
bilinmemektedir. Bunun yanı sıra,
yıllarca farklı insanlara kucak açan
ve bir aradalığı destekleyen sosyal
dokusu potansiyel bir yaratıcılık ve
zenginlik kaynağı olabilecekken,
günümüzde bölgeye dair negatif bir
10
özelliğe dönüşme yolundadır. Bu
çerçevede, bu proje bölgenin sosyal
ve tarihsel değerlerine dikkat çekerek
farkındalık yaratmayı ve bölgedeki
etkileşimi pozitif yönde desteklemeyi
amaçlamaktadır.
HEDEF
Basmane Çevresel Tasarım Proje-
si, İzmirlilerin tarihle ilişkisinin ve bel-
leklerinin güçlendirilmesini hedef-
leyen İzmir Tarih Projesi‘nin başlatmış
olduğu sürecin mikro ayağı olarak nite-
lendirilebilir. Bu proje; sadece fonksiyo-
nel ihtiyaçlara çözüm aramanın ötesinde
sosyal ve kültürel çerçevede ulaşımları
da hedeflemektedir. Bu anlamda,
• Bölgede kültür odaklı iletişim
biçimlerinin geliştirilmesi,
• İnsanlar arasında “karşılaşma”, ”ke-
sişme” ve ”iz bırakma” olasılıklarına
• ortam hazırlanması ve sürdürülebilir
kılınması,
• Bölgenin canlandırılması ve çok
kültürlü bir çekim merkezi haline
getirilmesi,
• Hedef kitle olarak, yurt dışından
gelecek turistler, Türkiye içinden
gelecek turistler, alışveriş ve turis-
tik amaçlı gelen İzmir’liler (özellikle
İzmir’li gençler, çocuk ve kadınlar)
ve sanata ilgi duyanların bölgeye
çekilmesi, talebin canlandırılması,
• Görsel algının sağlıklılaştırılması,
• Bölgenin ticari faaliyetlerinin “de-
neyim” sağlayan kültür özelliği-
nin ortaya çıkarılması hedeflen-
mektedir.
Dönertaş Sebili, Anafartalar Caddesi, Basmane, 1940.
11
 KAPSAM
Basmane Çevresel Tasarım projesi,
Havra Sokağı’nın bitiminden Anafartalara
uzanan ve Hatuniye Meydanı’nda
sonlanan alanda, sadece fiziksel
ihtiyaçları karşılamaktan çok, bölgede-
ki kültürel çeşitliliğe, sosyal ve tarihsel
değerlere dikkat çekerek farkındalık
yaratma konularına odaklanmaktadır.
Proje kapsamında, Anafartalar Caddesi
çevresel tasarım; grafik tasarımı ile birlikte
ürün ve etkinlik uzantıları tasarlanmıştır.
YÖNTEM
Projenin başlangıç aşamasında
araştırma bölümü gerçekleştirilmiştir. Bu
aşamada, öncelikle bölge tarihi gözden
geçirilmiş ve Basmane ve Anafartalar
Caddesi’ne dair önemli özellikler ortaya
çıkarılmaya çalışılmıştır. Ardından,
Anafartalar Caddesi’nde gözlem ve fo-
12
toğraflama çalışmaları gerçekleştirilmiş, yapılan seçimler sonucunda, üzerinde
esnaf, ziyaretçi ve STK’lar ile görüşülerek ilerlenecek tasarım alternatifleri
bölgeye dair pozitif ve negatif görüşleri belirlenmiştir.
hakkında fikir alınmıştır. Projenin ilerlemesi 3 boyutlu çizimleri proje görselleri takip
planlanan yol ve Dünya’daki mevcut ederek uygulama için detay tasarımı
sosyal eğilimler ile Dünya’dan benzer gerçekleştirilmiştir.
örnekler araştırılarak yerel değerler, Bu aşamayı, dokümantasyon ve kitapçık
bölge tarihi, güncel durum ve tasarım çalışması takip etmiştir.
yaklaşımı doğrultusunda tasarım kriterleri
ve tasarım rehberi oluşturulmuştur.
Bu kriterler, tasarım süreci sırasında
sürekli danışılacak bir kontrol listesi
niteliğindedir. Tasarım aşamasında,
Kullanıcı Odaklı Tasarım (Human
Centred Design) yaklaşımıyla, insan
faktörü ön planda tutulmuştur.
Kavramsal tasarım için zihin haritası
(mindmapping) ve senaryolaştırma
yöntemleri uygulanmış ve bir adet
Atölye çalışması düzenlenmiştir. Ortaya
çıkarılan kavramsal tasarımlar arasından
Anafartalar Caddesi, Hatuniye Meydan karşısı, Basmane, 2017.
13
 PROJE ALANI
Proje alanı olarak belirlenen bölge,
Havra Sokağı’nın İkiçeşmelik Caddesi ile
birleştiği noktadan başlayarak, Anafar-
talar Caddesi’nde katlı otopark girişinden
(Agora’nın üzerinde kalan bölüm) Hatuniye
Meydanı’na kadar olan alandır.
Projenin gerek zaman sınırı gerekse küçük
alandaki uygulamada etkin sonuçlar
doğurabileceği yaklaşımı ile pilot bölge
mikro düzeyde sınırlı tutulmuştur. Belir-
lenen bu alan için gerçekleştirilecek olan
fikir çalışması, Basmane bölgesindeki
diğer alanlara uygulanmasına elvere-
cek şekilde çalışılmıştır. İzmir Tarih Projesi
operasyon planlarında belirlenmiş olan
bölgenin canlanması ve turistik anlam-
da da yaya akışının Havra Sokağı’ndan
Anafartalar Caddesine aktarılabilmesi
amacıyla, pilot bölgenin sınırları Havra
Sokağı köşesinden başlatılmıştır.

14
 HATUNİYE MEYDANI

ANAFARTALAR

HAVRA SK.

KATLI OTOPARK

15
 BÖLGENİN GEÇMİŞTEN GÜNÜMÜZE DURUMU
Yeni İzmir 2. kez, Helenistik dönemde
M.Ö. 334’de Kadife Kale eteklerinde
kurulmuştur. Efsaneye göre, Büyük
İskender Pagos Dağı (Kadifekale)
sırtlarında konaklarken uykuya dalıp
rüyasında şehri burada kurduğunu
görünce, kararını vermiş ve İzmir
kenti böylelikle Kadifekale merkezli
olarak ikinci kez bu bölge etrafında
kurulmuştur.
M.Ö 500 0 1000
M.Ö. 133’te Romalıların eline geçen
kent, Roma’nın ikiye ayrılması ile uzun
yıllar Doğu Roma İmparatorluğu’na
bağlı kalmıştır. Bu dönemde, agorası,
tiyatrosu, stadyumu, mabetleri, limanı,
kolonatlı yolları ile Asya’nın birincisi
ünvanını alan kentin, nüfusunun 60.000
civarında olduğu tahmin edilmektedir
(M.S 395-13. Yüzyıl)
Günümüzde Basmane olarak geçen
bölge eski kent merkezi Kadifekale’yi,
onun eteklerinde yer alan Agora ve
artık var olmayan stadyum ile tiyatroyu
kapsayan ve günümüze değin
geleneksel kent merkezi niteliğini
taşıyarak gelmiş bir semttir.
1,2,3
Tekeli. İ., İzmir-Tarih Projesi Tasarım Stratejisi Raporu, 2015.
16
İpek Yolu’nun kapanması
Beylikler Dönemi/
Danışmentliler, Aydınoğulları
1500
1419 yılında Osmanlıların eline
geçen İzmir de iki kervan yolu
vardır. Bunlardan birincisi olan
kuzey bağlantısı Balıkesir, Akhisar
ve Manisa’dan gelmektedir. İkinci
olan güney bağlantısı Denizli, Aydın
ve Selçuk üzerinden gelmektedir.
Merkezden bugünkü Basmane’ de
doğuya dönerek Kemer köprüsüne
(Kervan Köprüsü) uzanan bu yol,
İzmir’i İran’a bağlayarak kentin bir tür
can damarını oluşturmuştur. Bu can
damarı olan Anafartalar Caddesi,
iş merkezinde önemli değişmeler
yaşanmasına rağmen, beş yüzyıldır
değişik nedenlerle önemini yeniden
üretebilmeyi başarmıştır.1
 19. yüzyılda demiryolu hatları,
Basmane Garı ve rıhtımın inşa
edilmesi ile, Basmane bölgesi,
18. yüzyıl sonunda, kentin nüfusunun önemli bir ticari geçiş hattı
100.000’ne yükseldiği tahmin edilmektedir. haline gelmiştir. 19. yüzyılda
Nüfusun %62’sinin Müslüman, %21’inin Rum, Osmanlı İmparatorluğu dış ticaret
%6 sının Ermeni,%10 unun Yahudi olduğu denetimleri kaldırılarak dış ticaret
söylenebilir. 2 serbestleşmiştir. Bunun sonucu
İpek Yolu’nun kapanmasından olarak İzmir’de bankalar, oteller
sonra yaşanan gelişmeler sonucu, kurulmaya başlamıştır. 1851’de
17. yüzyıla doğru İzmir önemli bir Vilayet Merkezi Aydın’ dan İzmir’e
Akdeniz liman kenti ve ticaret taşınmış, 1868’de yerel yönetim
merkezi haline gelmiştir. olarak İzmir Belediyesi kurulmuştur.

1600 1700 1800 1900

1688’den 1778’e kadar altı ayrı deprem

geçiren kentte, Yangın ve depremler
sonrasında tepelerde Müslümanlar, ortada
Yahudiler, kıyılarda ve çevresinde Ermeni, 1856 yılında yabancılara mülk
Rum ve Avrupalılar toplanmıştır. Kentin edinme hakkı tanınması olmuştur.
ana eksenini Anafartalar Caddesi’nin yer Yabancıların kentte yerleşme
aldığı bugünkü tarihi aks oluşturmuştur. eğilimi artmıştır. Bu dönemde
Bu dönemde Anafartalar ve çevresinde Tilkilik Semti, İzmir’in en itibarlı ve
ticarette en aktif grup Yahudilerdir. 17. gözde Türk yerleşim bölgelerinden
yüzyılın son çeyreğinde, İran ipek ticaretinde biridir. Namazgah ve Tilkilik’te
uzmanlaşmış olan Ermeniler, bugünkü yüksek gelirli ve orta sınıfların Türk
Basmane çevresine yerleştirilmişlerdir. konutları yer almıştır. Anafartalar
Caddesi’nde Basmane istasyonu
yakınına gelindiğinde yeni bir oteller
bölgesi ortaya çıkmıştır.3

17
 2. Dünya Savaşı sonrasında,
İzmirde hızlı bir kentleşme yaşamı
başlamıştır. 1950’lerde, kentin
13 Eylül 1922 tarihinde çıkan yangında konut dokusu 2. Dünya Savaşı
Frenklerin, Rumların ve Ermenilerin sonrasında, İsrail’ in kurulması sonu-
oturduğu, kentin en zengin mahal- cu İzmir’deki Yahudi Cemaatinin
lelerinden 260 hektar büyüklünde düşük gelirli grubunun kenti terk
bir alan yanmıştır ve bir dönüşüm etmesi üzerine başlamıştır. Yahudi
süreci başlamıştır. konut mahalleleri küçük üreticiler
tarafından kullanılmaya başlanmıştır.

1900 1910 1920 1930 1940 1950

Basmane bölgesinde, Cumhuriyet’in Basmane Garı ve yine Basmane’de

1. Dünya Savaşı öncesinde kentin nüfusu
ilk yıllarında mübadele sonrasında bulunan otobüs terminalinin varlığı
250.000 kişiye yükselmiş bulunuyordu.
(1923) Giritliler, Boşnaklar ve Arnavutlar Anafartalar Caddesinin doğu
Ancak Müslüman nüfus oranı, Müslüman
yaşamışlardır. Tarım, ürettikleri kale baklası ucundan başlayarak kuzeyde gar
olmayan nüfustan aşağıya düşmüştü.
ve kale maruluyla tanınır hale gelmiştir. binasına doğru olan bölgede ucuz
Onların terk etmesi üzerine Konyalılar otellerin, lokantalar, kahveler ve
yerleşmiştir. imalathanelerin yer seçmesiyle
1927 yılında yapılan nüfus sayımına göre sonuçlanmıştır.
kentin nüfusu 154.000 kişiye düşmüştür.
Kurtuluş Savaşı’nın devam ettiği 1920’li
yıllarda Basmane Bölgesi’nde bir değişiklik
görülmezken, Cumhuriyetin ilanıyla birlikte
imar planları uygulanmaya başlanmıştır.4

Tekeli İ., İzmir-Tarih Projesi Tasarım Stratejisi Raporu, 2015.

4

18
 1965 yılında yürürlüğe giren ‘Kat
Mülkiyeti Kanunu’yla birlikte Hatay
başta olmak üzere kent bütünündeki
düşeyde gözlenen yükselmeyle
yoğunluk artarak, 1970’li yıllarla
birlikte kent 76.000ha’lık alana
erişmiştir.
1995 sonrasında büyük bir alan
kaplayan ayakkabıcıların, Işıkkent ‘teki
organize sanayi bölgesine taşın-
masının yarattığı çöküntü çoğalmıştır.
1997 yılında Mezarlıkbaşı’na yapılan
katlı otopark bölge çehresini ciddi
biçimde değiştirmiştir.

1960 1970 1980 1990 2000

Bu dönemden sonra, Basmane

bölgesinin eski sakinlerinin çoğu
farklı semtlere taşınmaya başlamış,
bölgenin demografik yapısında
değişimler olmuştur. Boşalan
alanlara yeni gelen işler (faaliyetler)
ve sakinler bu alanın eski niteliklerini
yeniden üretecek niteliklere sahip
olmayınca bu alanda tahribat
ortaya çıkmış, Basmane çevresinde
gecokondulaşma ve çöküntü
alanları oluşmaya başlamıştır.
1980 sonrasında Güneydoğu
Helenistik dönemle başlayıp, Roma, Bizans,
Anadolu’ dan gelen göçle gelen
Beylikler ve Osmanlı dönemlerini yaşamış
Mardinliler, midyecilikle uğraş-
olan Basmane bölgesi, tüm bu kültürlerden
mışlardır. Bu göçe son senelerde
kalan katman katman izlerle günümüze
de Suriyeli göçmen ve sığınmacı
ulaşmıştır.
eklenmiştir.

19
 Hatuniye Meydanı, Dönertaş Sebili ve Tevfikpaşa Konağı, Basmane, 1940. İzmir’in iki sebilinden biri olan Tarihi Dönertaş Sebili, Basmane, 1940.

20
Hatuniye Meydanı, Dönertaş Sebilinden Altınpark yönüne giden, Anafartalar Sütçü, 943 sokak’tan bir manzara, Bakırcılar, Mezarlıkbaşı, Basmane, 1954.
Caddesi, 1935. Basmane.

*Bu sayfadaki fotoğraflar, Ahmet Priştina Kent Arşivi’nden alınmıştır.

21
 Eski Mezarlıkbașı Mevkii, Basmane, 1922. Yeni Sinema, kiçeșmelik Caddesi’nden Anafartalar’a dönüș, Basmane, 1960.

22
Bugün Antikhan Otel olan Ușak-Söke Oteli (Latife Hanım’ın Namazgah Mahallesi’nde kervanlar, Basmane. Eski sokak görünümleri, Basmane.
ailesi olan Ușakzadelere ait eski han) ve Anafartalar
Caddesi’ndeki eski esnaftan bir görünüm, Basmane.

23
 Tilkilik Biçki Yurdu mezuniyet töreni, Tilkilik’teki eski zanaatkar okulu, Basmane. Tilkilik Belediye Heyeti Bandosu, Basmane.

24
9 Eylül kutlamalarında, Dönertaş’tan Basmane Garı’na doğru yol alan kortej. Konak-Basmane-Bornova ulaşım aracı, 1950.

*Bu sayfadaki fotoğraflar, Ahmet Priştina Kent Arşivi’nden alınmıştır.

25
 BÖLGENİN GÜNCEL DURUMU
Basmane bölgesi, Osmanlı döneminin
farklı etnik ve dini gruplardan oluşan
toplumsal yapısının oluşturduğu sokak
ve konut dokusu Ermeni, Yahudi ve
Müslüman grupların yaşam kültürleri
doğrultusunda oluşmuş nitelikli bir
kültürel alandır. Ancak, tarihsel süreçte
yaşanan fiziksel, toplumsal değişimler
ve kentsel politikalar sonucu nitelik-
li bina ve sokak yapısı gün geçtikçe
bakımsız ve metruk konuma dönüş-
müştür.
Bugün, Basmane-Anafartalar da
yaşayan ve esnaf olarak çalışanların,
farklı coğrafya ve kültürel ortamlardan
gelmiş olmaları, kendi yaşam ve kim-
liklerini aktaran alanların oluşmasına
neden olmuştur. Bu oluşumda, İzmir’in
diğer bölgeleriyle iletişim kuramamış,
bütünleşmek yerine kentten kopmasıy-
la sonuçlanmıştır. Canlılığını zaman
26
içinde yitiren Anafartalar’da, ekonomik Anafartalar’ın, Kemeraltı kısmına kıyas-
durumu bozulan esnaf da burayı terk la daha işlektir. Semt çarşısı özelliğini
etmeye başlamış, boşalan dükkanlara hala kısmen koruyaran Anafartalar’da
ise mülteci esnaf yerleşmiştir. Bugün fırıncılar, tatlıcılar, meyhane gibi gas-
mülteci konumunda olanlarsa Suriye tronomik deneyim spotları mevcuttur.
li’lerdir. Bu kültürü benimsemeyen,
diğer esnafla aralarında bir bağ
kurulamamıştır. Cadde üstünde çok
sayıda kepengin kapalı olması, bu
terkedişliği daha görünür kılmaktadır.
Bu olumsuz resme sığınmacıların
Hatuniye Meydanı çevresinde sokakta
yaşamak zorunda kalmaları da eklen-
miştir.
Fiziksel değişime bir başka örnek
de eski Kortejo’ların bekar evlerine
dönüşmüş olmasıdır.
Anafartalar Caddesi, yüzyıllardır İzmir’e
Anadoluya bağlayan ana arter olarak
gara, fuara ve oteller bölgesine yakın
olması nedeniyle akşam saatlerinde
Katlı otoparktan Anafartalar Caddesi ve Kadifekale, Basmane, 2017.
27
 ALAN ÖZELLİKLERİ/KONUM VE YAKIN ÇEVRE
Anafartalar Caddesi’nin 2. Etap bölgesi,
konum olarak, İzmir’in oldukça önemli
noktalarına yakındır. Caddenin konumsal
özellikleri sıralanacak olursa:
• Cadde, güneyinde Agora-Kadifekale-
Tiyatro, kuzeyinde Fevzipaşa Caddesi,
kuzeydoğusunda Basmane Garı,
doğusunda İkiçeşmelik Caddesi,
Tarihi Kemeraltı Çarşısı ve Havralar’ın
bulunduğu bir çerçeve içerisinde yer
almaktadır.
• Agora’nın kuzeyinde olup, çeşitli
yerlerden Agora’ya ulaşan hattın
üzerinde bulunmaktadır.
• Cadde, aslen batısında kalan Tarihi
Kemeraltı Çarşısının bir parçası ve
devamı niteliğindedir.
• Kadifekale’ye çıkan turistik yaya rotası,
bu cadde üzerinden geçmektedir.
28
• İkiçeşmelik Caddesinin altında
kalan Havralar Bölgesinin devamı
niteliğindeki yapılar Anafartalar
Caddesi 2. Etap tarafında
bulunmaktadır.
• Cadde, 3. Derece Arkeolojik Sit Alanı
sınırları içerisinde yer almaktadır.
• Gerek çok yakındaki metro
istasyonları, gerekse Fevzipaşa ve
İkiçeşmelik Caddeleri’nden geçen
otobüs hatları sayesinde oldukça
merkezi ve kolay ulaşılabilir bir
konumdadır.
• Çankaya/Konak/Alsancak bölge-
lerindeki iş merkezlerine yakındır.
• Tarihi hanlar, hamamlar, parklar,
meydanlar, kıraathaneler, oteller
bu cadde üzerindedir.
• Cadde üzerinde ve caddeye
bağlanan sokaklarda bir çok önemli
sivil mimari örneği bulunmaktadır.
Katlı otoparktan Agora, Basmane, 2017. Katlı otoparktan Eşrefpaşa Caddesi ve Polis Anı Evi, Basmane, 2017.

29
 ALAN ÖZELLİKLERİ/ARAZİ KULLANIM DURUMU
Pilot bölge, Anafartalar Caddesi
2.Etap Hatuniye Meydanı’na kadar
uzanan cadde hattını kapsamaktadır.
Proje ekibi tarafından saptanmış
olan güncel esnaf özellikleri yanısıra
(bkz. sy. 46), Dokuz Eylül Üniversitesi
“Tarih ile Diyalog” projesi kapsamında
gerçekleştirilen arazi kullanım analizi de
yanda gösterilmiştir.5 Bu incelemede,
yapıların kullanım durumu işlevlerine
göre sınıflandırılmıştır. Bu analize göre,
cadde üzerinde arazinin çoğunlukla
Hizmet sektörü, Konut+Ticaret ve *Dokuz Eylül Üniversitesi tarafından alanda yapılan “Tarih ile Diyalog” projesi kapsamındaki analiz raporundan alınmıştır.

sadece ticaret amaçlarına yönelik

kullanıldığı görülmektedir.

5
Tarih ile Diyalog: Anafartalar, Agora, Altınordu. İzmir Tarih Projesi Anafartalar Caddesi 2.Etap 1.Halka Konut Dokusunun Bir Bölümünün Operasyon Planına Yönelik Final Proje Raporu, Dokuz
30 Eylül Üniversitesi Mimarlık Fakültesi, 2015
Anafartalar Caddesi girişi, Basmane, 2017.
31
 ALAN ÖZELLİKLERİ/ODAKLAR6
Anafartalar Caddesi: Anafartalar
Caddesi, tüm geçmişten günümüze
bu süreçte, Kervan yolunu hanlara
bağlaması nedeniyle tarihsel önemi
olan ve ticaret kullanımını günümüze
dek taşıyan, İkiçeşmelik Caddesinin
altında kalan Kemeraltı Çarşısı’na geçişi
sağlayan, alanın en önemli aksıdır.
Ticaret ve konut kullanımının bir
arada yer aldığı bir alan olan bu hat
Yahudi, Rum ve Türk mahallelerine
yakın olup, gerek ticarethaneleri
gerek ortak kullanım alanlarıyla farklı
mahallelerden insanların aynı zeminde
bir araya geldiği bir kültür mozaiği
oluşturan bir hattır.
Anafartalar Caddesi’nin, sadece ticaret
çerçevesinde değil, aynı zamanda
kutlama anlamında da bir geçiş alanı
olduğu bilinmektedir. Günümüze dek, 9
Eylül kutlamaları ve süvari alayı geçitleri
6
Bu bölüm, Orhan Beşikçi tarafından yazılan ‘Basmane’ ve ‘Dünden Bugüne Anafartalar Caddesi’ ile Duygu Özsüphandağ Yayman tarafından yazılan ‘Memleket Kolay Terkedilmiyor Tilkilik’ kitaplarından derlenmiştir.
32
bu aksta yapılmıştır.
Anafartalar Caddesi Hatuniye
Meydanı’na Kadar olan Bölgedeki
Tarihsel Değerler:
Kemeraltı Kentsel + 3. Derece Arkeolojik
Sit Alanı 2. Etap 1. Bölge sınırları içerisinde
yer alan Anafartalar Caddesinde, “anıtsal
yapılar” ve “sivil mimari örnekleri” görmek
mümkündür.
Anıtsal yapılar arasında camiler, ha-
mamlar, çeşme ve sebiller mevcuttur.
Sivil mimari örnekleri arasındaysa ticari
yapılar, aile evleri (Yahudihaneler), Türk,
Rum, Levanten evleri bulunmaktadır.
Caddeye bağlanan tarihi zenginlik
içeren önemli sokaklar ise, bölgedeki
tarihsel değerlere işaret eden önemli
geçitlerdir.
Anafartalar Caddesi Üzerinde
Referans Gösterilecek Anıtsal Odak
Yapıları:
Camiler:
HASAN HOCA CAMİİ
Anafartalar Caddesi’nde, 1307 Sokak’ta
yer almaktadır. 21 Rebiülahir 1291-7/
Haziran 1874 tarihli vakfiyesinde yapının
Ali Efendi tarafından inşa ettirildiği
bilinmektedir. Ancak bulunduğu sokak-
ta çıkan büyük bir yangında zarar gören
yapı, Hallac Hasan Ağa tarafından
yeniden inşa ettirilmiştir.
1935-40 yıllarına kadar camii olarak
kullanımı devam eden yapı, daha sonra
Vakıflar tarafından bir kadına satılarak
konuta dönüştürülmüştür. 1970’li yılların
başlarında boş olduğu bilinen cami,
günümüzde özgün kullanımını devam
ettirmektedir.
Hasan Hoca Camii ve Tevfikpaşa Hamamı, Basmane, 2017. Hasan Hoca Camii, Basmane, 2017.

33
 HATUNİYE CAMİİ VE MEYDANI
Anafartalar Caddesi ile 943 sokak
ve Osmanzade yokuşunun kesiştiği
yerde 17. yüzyılda yapılan cami,
günümüze ulaşamayan medresesinin
yerinde düzenlenen parkı ve Dönertaş
Sebili ile geçmişte de günümüzde de
TOPLANMA-BULUŞMA ve DİNLENME
gibi pek çok işlevi yerine getiren insan
yoğunluğunun en fazla olan kamusal
alanıdır. Sütunlu mihrabı, minberi, kadınlar
mahfili, kubbe ve duvarlarında kalem
işleri olan tarihi cami ibadete açıktır.
Hamamlar:
LÜKS HAMAM (KADI HAMAMI)
Anafartalar Caddesi üzerinde yer alan
yapı çifte bir hamamdır. Doğusunda
kadınlar bölümü, batısındaysa erkekler
bölümü bulunmaktadır. Kare planlı
soyunmalık mekanlarının üzeri birer
kubbeyle örtülmüştür. Ortası kubbeli,
enine sıcaklıklı, çifte halvetli plan şema-
34
sı her iki bölümde de kullanılmıştır.
Hamamın güney cephesinde su depo-
suyla külhan bulunmaktadır.
İnşa kitabesi bulunmayan yapı, Evliya
Çelebi Seyahatnamesi’nde Kadı Hama-
mı olarak anılmıştır. 17. yüzyılda yaşamış
büyük Türk gezgini Evliya Çelebi’nin
verdiği bu bilgiye dayanarak yapı en
geç 17. yüzyılın ilk yarısı içerisine tari-
hlendirilmektedir.
TEVFİK PAŞA HAMAMI
Anafartalar Caddesi’nde, Hasan Hoca
Camii bitişiğinde yer alan hamam
halen işler durumdadır. Bir bodrum kat
üzerinde yükselen, üstü ahşap örtülü,
kare planlı soyunmalığın merkezinde
bir fener yer almaktadır. Bugün yarısı
ortadan kalkmış aynalı tonozlu ılıklıktan
geçilerek ulaşılan sıcaklık, kare planlı, iki
halvet hücreli plan şemasına sahiptir.
Sıcaklığın üzeri geçişleri tromplarla
sağlanmış bir kubbe ile örtülmüştür.
İnşa tarihi hakkında kesin bir bilgi bu-
lunmayan yapıda Batılılaşma Döne-
mi özellikleri görülmekte ve bu nedenle
en geç 18. yüzyıl sonlarına tarihlendir-
ilmektedir.
Sebil:
DÖNERTAŞ SEBİLİ
Anafartalar Caddesi ile 945 Sokak’ın
kesiştiği köşede yer almaktadır. Kare
planlı, kübik bir köşe yapısı olan sebilin
üzeri bir kubbeyle örtülüdür. Yola bakan
mermerden yapılmış iki cephesinin pa-
nolarındaki perde motifleriyle çevrelen-
miş cami tasvirli kompozisyonlar vazo
içerisinden çıkan çiçek motifleri gibi
kabartma süslemeleri mevcuttur. 945
Sokak’a bakan cephesinde yer alan giriş
kapısı, birer kıvrımla başlayan yuvarlak
kemerlidir. Sebilin her iki cephesine de
yuvarlak kemerli birer pencere yerleş-
tirilmiştir.
Hatuniye Meydanı, Basmane, 2017. Hatuniye Camii, Basmane, 2017. Şifalı Lüks Hamam (Kadı Hamamı),
Basmane, 2017.

35
 Bu iki pencere arasında yapının köşes-
ine konulmuş ve başlığı bulunan mer-
mer bir sütunun dönmesi nedeniyle
“Dönertaş Sebili” adı verilmiştir. Sebil,
H.1229/M.1814 tarihinde Osmanza-
deler’den Seyyid İsmail Rahmi Efendi
tarafından yaptırılmıştır.
Anafartalar Caddesi Üzerinde
Referans Gösterilecek Kültürel
Odak Yapılar:
ANAFARTALAR KARAKOLU-
POLİS ANI EVİ
Eşref Paşa Caddesi ile Anafartalar
Caddesi’nin kesiştiği köşede bulunan
yapı bugün İzmir Polis Anı Evi olarak
hizmet vermektedir. Keçeciler Karakolu
olarak da bilinen yapıda Batılı ve
Oryantalist biçimler birlikte kullanıl-
mıştır. Zemin kat üzerine tek kat
olarak inşa edilmiş yapının köşesi
İri konsollar üzerine oturtulmuş balkona
36
açılan kapı at nalı formlu ikiz kemer
şeklindedir. Geniş saçağı taşıyan
konsollarda, süslemelerde v.b.
ayrıntılarda Barok ve Neo-Klasik öğeler
de görülmektedir. Balkon kapısının
üzerinde yer alan kitabe panosunda
“Vali Rahmi Bey yönetimi zamanında
inşa edildi” yazmaktadır. Vali Rahmi
Bey’in 1913-17 yılları arasında valilik
yaptığı bilinmektedir. Bu bilgiye
dayanarak yapı 1913-17 yılları arasına
tarihlendirilmektedir.
KORTEJO
Anafartalar Caddesi üzerinde ve
caddeyi kesen sokaklarda yer alan
Kortejolar; aile evi ya da Yahudihane
olarak adlandırılmaktadır. Aile evleri,
İspanyolcada kortejo, kalabalık Yahudi
ailelerinin birlikte barındığı, hem
mahremiyeti hem de birlikte bulunmayı
sağlayan yapılar olarak inşa edilmiştir.
İç Avluya dönük, dışa kapalı bir yaşam
sunan aile evleri, 1900’lere doğ-
ru hali vakti yerinde olan Yahudiler,
Karataş-Karantina arasında yaşama-
ya başlayınca, aile evleri düşük ge-
lirli Yahudi ailelerinin konutu haline
dönüşmüştür. 1967 yılında yapılan bir
çalışmada Karataş, Tepecik, İkiçeşme-
lik, Keçeciler, ve Tilkilik’te 220 kortejo
tespit edilmiştir. Bahçe olarak nitelen-
direbilecek ortak bir kullanım alanının
etrafına yerleştirilmiş bu evler iki katlı
olup, konutların alt kısımları genellikle
müştemilat üst katlarsa yaşam mekan-
ları olarak kullanılmıştır. Ortak bir mer-
divenle ulaşılan üst katlarda, yaşam
mekanlarının önlerinde ortak bir balkon
bulunmaktadır. Anafartalar üzerinde ki
en önemli bugünde bekar evi olarak
hizmet eden, Akhisar Manisa Oteli’dir.
DEÜ tarafından projelendirilen, 940
Manisa-Akhisar Oteli (Eski Kortejo), Basmane, 2017. Manisa-Akhisar Oteli koridorları, Basmane, 2017. Manisa-Akhisar Oteli avlusu,
Basmane, 2017.

37
 Sokak da bulunana taş kortejo oldukça
metruk durumdadır. Bir diğer yaşayan
kortejo ise atölye, depo ve bekar ev-
lerinin olduğu Cevahir İş Merkezi’dir.
SİVİL MİMARİ:
Bölgede Türkler, Rumlar, Ermeniler,
Yahudiler ve Levantenler bir arada
yaşamış olduğu için bu kozmopolit
yapı, bölgede farklı mimari tasarımları
yansıtan yapıların oluşmasına olanak
tanımıştır. Genellikle küçük parseller
üzerine tek katlı ya da iki katlı olarak inşa
edilen bu yapıların bazı örneklerde bir
konutla aynı parseli paylaştığı dikkati
çekmektedir.
Dönertaş Sebili’nin yanındaki yokuştan
çıkılan ve geleneksel konut do-
kusunun en iyi örneklerini barındıran
943 Sokak, tarihi kültürü değerleri-
yle birlikte Basmane bölgesindeki
en önemli arterlerden biridir. Ago-
ra Kazı alanı boyunca ilerlediği için de
38
ayrıca önem kazanmaktadır. 940
Sokağın batı cephesinde yer alan ve
Sıraevler olarak tanımlanan bu konut-
lar; zemin + iki kattan oluşmakta, sokaktan
ayrışan arka bahçeleri, cumba ve derin
giriş nivi özelliği ile İzmir tarihi konut tipo-
lojisinde yer tutan önemli örneklerdir.
TARİHİ OTELLER
Uşakizadeler tarafından önce han,
sonra da otel olarak kullanılan Antik
Han Oteli, bugün Egeli Ailesi’ne aittir.
Agora’ya yakınlığı nedeniyle turistik ve
ekonomik bir şehir oteli olarak hizmet
vermektedir. Yaklaşık 100 yıl önce Tevfik
Paşa ailesinin konağı, ardından otel
olarak hizmet veren, Tevfik Paşa Oteli,
zaman içinde Sadık Akseki Oteli’ne
dönüşmüştür. 2000 yılların başında
yurt, son on yıldaysa Paşa Konağı olarak
sığınmacıların geçici olarak kaldığı bir
otel olarak hizmet vermektedir. Hatuniye
Meydanı’na bakan eski görkemli gün-
lerini geride bırakan bu otelin altında
bulunan kıraathane (Büşra), tarihi refe-
ransıyla Basmane deki en özel buluş-
ma noktalarından biridir.
Caddenin Üzerinde Olmayan Ancak
Referans Gösterilmesi Gereken Odak
Noktaları:
Hatuniye Meydanı’na yakın çevrede
bulunan diğer odak noktaları;
SEMT EVİ, GAR MEYDANI, BASMANE
KARAKOLU, KADİFEKALE sayılabilir.
Ayrıca, Antik Smyrna’nın Roma Dönemi
mirasını yansıtan ve Akdeniz kimliğini
vurgulayan AGORA başta olmak üzere
ALTINPARK, kentin kuruluşuna ve
Helenistik dönemine (M.Ö.300) ilişkin,
görsel belleklerin geliştirilmesi ve
yeniden inşa edilmesinde yararlana-
bilinecek referansları oluşturmaktadır.
İzmir’ in tarihsel hafızasının bir Akdeniz kenti
olarak kurulması açısından da bu arkeolo-
jik parklar, ayrıca önem taşımaktadır.
Antikhan Otel, (Ușak-Söke Oteli-Latife Hanım’ın ailesi olan Antikhan Otel avlusu, Basmane, 2017. 943 Sokak koruma altındaki sıra evler, Basmane, 2017.
Ușakzadelere ait eski han), Basmane, 2017.

39
 KATLI OTOPARK
Yıkılan iş hanının üzerine 90’lı yıllarda
inşaa edilen Mezarlıkbaşı Katlı Oto-
parkı, tarihi dokunun algılanabilirliğini
engelleyen kütlesel bir yapı olarak bu
bölgede olumsuz bir görüntü yaratma-
sına rağmen, fiziksel ihtiyacı karşıladığı
ve bir alternatif türetilemediği için, 2.
Etap Operasyon Planları’nda bu oto-
parka ilişkin yakın zamanda bir yıkım
görünmemektedir.
Bu noktadan başlandığında, bu yapının
yarattığı olumsuzlukların avantaja
çevrilmesi için bazı çalışmalar yapılmak-
tadır. Bölgede devam eden projelerde,
burasının ileride seyir terası olarak
kullanılması öngörülmektedir. Bu
çerçevede, Anafartalar’da girişe işaret
edebilecek olan bu yapının, cephesel
olarak odak noktalarından biri olmasına
karar verilmiştir.

40
Katlı Otopark, Eşrefpaşa Caddesi, Basmane, 2017.
41
 ALAN ÖZELLİKLERİ/YASAL KORUMA STATÜLERİNE GÖRE YAPILAR
Anafartalar Caddesi 2. Etap bölgesinde
tarihi doku çoğunlukla korunduğu için,
bölgede yoğun bir biçimde koruma
statüsünde yapılar bulunmaktadır.
Hatuniye Meydanı’na kadar olan cadde
hattında, 5 Anıtsal Tescilli Yapı, 3 adet
Anıtsal Tescilli Parsel ve birçok Sivil
Mimarlık Örneği Yapı Tescilli Parsel yer
almaktadır. Geri kalan kısımların birçoğu
ise tescilli yapılan koruma alanına
girmektedir.7
Sağdaki görsel bize aynı zamanda
bölgedeki Anıtsal ve Sivil tarihi eseleri Soldan sağa yeşil ile gösterilen, Polis Anı Evi, Hasan Hoca Camii, Tevfik Paşa
de göstermektedir. Hamamı, Lüks Hamam, Hatuniye Camii ve Dönertaş Sebili ‘Anıtsal Tescilli
Proje kapsamında referans olarak Yapılar ‘sınıfına girmektedir. İçlerinde Kortejoların ve tarihi hanların,otellerin
ve sıra evlerin de bulunduğu kırmızı renkle gösterilen alanlar ‘Sivil Mimari’
gösterilebilecek alanlar da bu görselde örneklerdir.
net olarak görülebilmektedir.

7
Tarih ile Diyalog: Anafartalar, Agora, Altınordu. İzmir Tarih Projesi Anafartalar Caddesi 2. Etap 1. Halka Konut Dokusunun Bir Bölümünün Operasyon Planına Yönelik Final Proje Raporu,
42 Dokuz Eylül Üniversitesi Mimarlık Fakültesi, 2015.
*Dokuz Eylül Üniversitesi tarafından alanda yapılan “Tarih ile Diyalog” projesi kapsamındaki analiz raporundan alınmıştır.
43
 ALAN ÖZELLİKLERİ/SINIRLAYICILAR
Havra Sokağı’nın bitiminden Anafartalar Hatuniye Meydanı ve Çevresi için yapılan
Caddesi Hatuniye Meydanı’na kadar öneriler dikkate alınmıştır. Ayrıca, KARIP
olan pilot bölgede çalışılacak Basmane Plan Raporları’nda Anafartalar Caddesi
Çevresel Tasarım Projesi, mimari ölçekte için yapılan cephe önerileri, projenin fikir
bir proje olmamasına karşın, çalışma oluşturma aşamasında incelenmiştir.
alanı tarihi bir bölge ve 3. derece sit
alanı olduğu için Koruma Amaçlı İmar
Planları’nın sınırlayıcılığı içerisindedir.
Proje, 2. Etap 1. Bölgeye ilişkin KARIP ve
Tasarım Rehberinde belirtilen öneriler
dikkate alınarak gerçekleştirilmiştir.
Çevresel Tasarım Projesi’nin hedeflerinden
biri, Tasarım Rehberinde Anafartalar
Caddesi boyunca önerilen “Turizm Tercihli
Ticaret“i desteklemektir.8
Projenin çalışma alanı içerisinde, bir
adet ÖPA bulunmaktadır. KARIP Plan
Notlarında, ÖPA-6 olarak belirlenen

8
2.Etap 1.Bölge, KARIP Plan Raporları, İzmir Büyükşehir Belediyesi, 2009.
44
 KEMERALTI KORUMA AMAÇLI REV ZYON MAR PLANI 2. ETAP 1. BÖLGE

*İzmir Büyükşehir Belediyesi tarafından hazırlanan, 2. Etap 1. Bölge KARIP Plan Raporu’ndan alınmıştır.

45

SOSYAL ÖZELLİKLER/ESNAF ÖZELLİKLERİ
Anafartalar Caddesi’nin İkiçeşmelik
Caddesi ile Hatuniye Camii arasında
kalan bölümündeki esnafın genel
özelliklerini belirlemek ve bulundukları
mekâna dair algı ve düşüncelerini
tespit edebilmek amacıyla farklı
iş kollarından ve alana özgü göç/
yerleşiklik durumlarından 20 esnafla
yarı-yapılandırılmış görüşmeler
gerçekleştirilmiştir. Görüşmeler,
caddenin ziyaret edildiği hafta içi
mesai saatlerinde cadde üzerinde aktif
halde bulunan dükkânların sahipleri
veya çalışanlarıyla mekânlarında
gerçekleştirilmiştir. Bu hatta, 7 otel (1
tanesi eski kortejo, diğerleri de önemli
tarihi binalar), 2 hamam, 2 cami, 1
sebil, 1 meydan/park, 1 Polis Anı Evi, 5
berber, 6 dikiş makinesi satan dükkan,
12 konfeksiyon&giyim mağazası, 2
terzi, 6 çantacı, 7 kuruyemiş-baharatçı,
46
2% 2% 1%
1%
4%
1% 6%
6%
5%
5%
1%
6%
1%
18%
2%
11 yiyecek büfesi, 4 çay ocağı, 2
kıraathane, 2 lokanta, 2 içkili lokanta,
3 ekmek fırını, 3 unlu mamüller fırını, 2
manav, 3 bakkal, 2 eczane, 1 kasap, 1
tavukçu, 6 telefon&iletişim mağazası,
3 iş hanı(bir tanesi eski kortejo), 2
temizlik malzemeleri satan dükkan, 1
ganyan bayii, 1 banka, 1 müftülük, 4
otopark,2 dernek, 1 hac malzemeleri
satan dükkan, 1 kurutemizlemeci, 2
adet emlakçı, 1 adet kırtasiye, 1 adet
elektrik arıza bakım dükkanı ve 10 boş
dükkan ( aralarında caddenin en eski
dondurmacısı da olan) bulunmaktadır.
İşletme sahiplerinin, uzun yıllardır
Anafartalar üzerinde esnaflık yapma-
larına rağmen çoğunun farklı zaman-
daki göç dalgalarıyla buraya gelmiş
oldukları anlaşılmıştır. İşletmelerin
%60’ı 20 yıl, %15’i 10 yıl,%5 i 5 yıl üzeri,
%20 si 1-5yıl arası süreyle bu cadde
1.Turizm
2% 2. Hamam
7% 3. Yeme- çme
4. Gıda
5. Fırın
6.Konfeksiyon
14%
7.Terzi
8.Kuru Temizleme
9.Dikiş Makine Satıcısı
10.Kırtasiye
11.Market
10% 12.Berber
13. Kıraathane&Çay Ocağı
14.Ganyan Bayi
15.Elektonik& letişim
6%
16.Elektrikçi
17.Otopark
18.Emlakçı
19.Eczane
*Pilot Bölgede Esnaf 20.Banka
ü z e r i n d e f a a l i y e t g ö s t e rd i ğ i
saptanmıştır. Uzun yıllardır esnaflık
yapmalarına rağmen %60’ının kiracı
olduğu anlaşılmıştır. Cadde üzerinde
dikkat çeken olumsuz durumsa
caddenin ticari faaliyetini, gün geçtikçe
yitirdiği ve bir çok dükkanın kapandığı
şeklindedir. Kapananların çoğunun Su-
riyeli mülteciler tarafından işletildiği ve
Anafartalar’ın orta kısmıyla Hatuniye
Meydanı arasında kalan bölgede
yoğunlaştığı görülmüştür. Suriyeli
esnafın bir kısmı geçici olduğunu ifade
etmesine rağmen büyük çoğunluk
Basmane’de kalıcı ve esnaflık yapmak-
tan memnun olduklarını dile getirmiştir.
Müşteri profili sorulduğunda, ortalama
%80-%90 Suriyeli aileler olduğu ve bir
seneden fazla kalanların az da olsa
Türkçe öğrendikleri saptanmıştır.
Suriyeli esnaflarla komşu olan diğer
Esnaflar, Anafartalar Caddesi, Basmane, 2017.

47
 esnaflarsa, komşularının Suriyeli
olmasından ziyade hijyen kurallarına
uymadıkları ve bu nedenle caddenin
eski müşterisini kaybettiği konusunda
şikayetlerini dile getirmişlerdir. Üç
kuşak Anafartalar üzerinde ticari faaliyet
gösteren işletme sahiplerinin, caddenin
eski parlak günlerine duydukları özlemi
aktarmışlardır. Suriyeli ailelerin dışında
cadde kullanıcılarının erkek egemen
olduğu gözlemlenmiştir.
Anafartalar Caddesi, yakın tarihinde
yurtiçinden ve yurtdışından yoğun göç
alan İzmir’in konaklama ve yerleşikliğe
geçiş art alanı olan Basmane bölgesinin,
sosyal ve ekonomik vitrinidir.
Basmane bölgesi yıllar içinde farklı
mülteci gruplarının ilk yerleştikleri,
barınma, çalışma, iş kurma olanağı
buldukları, çocuklarını okula yazdırdıkları
bir başlangıç noktasıdır. Bunun yanı sıra,
48
göç dalgalarıyla gelen yeni mülteci
gruplarını karşılama kapasitesi
geliştirdikleri örgütlü bir sosyo-
mekânsallığın da görünür olduğu bir
yer haline gelmiştir.
Yeni gelenler açısından ‘göreli mem-
nuniyet’ olarak deneyimlenebilen
bu olumlu duruma karşılık, cadde
üzerinde iki-üç kuşaktır yerleşik du-
rumda bulunan esnaf grubu açısından
caddenin geçirdiği dönüşüm ‘göreli
yoksunluk’ olarak yorumlanmaktadır.
Bu grup açısından İzmir’in eski gözde
alışveriş odaklarından biri olarak bilinen
Anafartalar Caddesi, günümüzde Ke-
meraltı çarşısı ve Alsancak gibi İzmir’in
diğer perakende ticaret bölgeleriyle
karşılaştırıldığında hak ettiği hizmet ve
yatırımları alamamış görünmektedir. Bu
bakımdan ‘göreli yoksunluk’ deneyimi
daha çok caddenin genel görüntüsün-
deki olumsuz dönüşümden etkilenen
küçük&orta büyüklükteki işletme
sahiplerinin uzun vadeli taleplerinde
ifade bulmaktadır.
Esnaf genel olarak caddedeki olum-
suzlukların araç ve yaya trafiğinin
düzenlenmesi, aydınlatma, temizlik,
güvenlik, sokak hayvanlarının dene-
timi gibi temel belediye hizmet-
lerinin sağlıklı işleyebilmesiyle gideri-
lebileceğini ifade etmektedir. Turizme
dayalı orta büyüklükteki işletmeler
tarafından kısa vadeli hizmetten çok,
alanın tarihi ve kültürel değerlerinin
turistik potansiyelini dikkate alan
yatırımların hayata geçirilmesine
bağlı ekonomik tahayyüller ifade
edilmektedir. Atıl durumdaki tescilli
yapı stoğunun yenilenmesini gözetecek
mekanizmaların hızla işletilmesi gibi
bölgenin nitelikli bir dönüşüm geçirmesi
49
 beklentisi dile getirilmiştir. Bununla
beraber, esnafın caddenin mevcut
durumunu dönüştürme yönündeki
taleplerini örgütlü bir biçimde
duyurmaya yönelik bir girişimlerinin
bulunmadığı gözlenmiştir.
Aynı mekânda farklı gruplar tarafından
deneyimlenen ‘göreli memnuniyet’ ve
‘göreli yoksunluk’ kutupları, olumsuz
ön yargıların gelişmesine kolay geçit
veren bir zemin sunabilmektedir.
Ancak, görüşmelerden edinilen
izlenim, beklentisi bölgenin tarihi ve
kültürel turizmine dönük yatırımların
geliştirilmesinden yana olan esnaf
açısından, Anafartalar Caddesi’nin
sunduğu insan çeşitliliği ve geniş
kültürel yelpazenin caddenin olumlu
kimlik özelliklerinden biri olarak
değerlendirilebileceği yönündedir.

Esnaf, Anafartalar Caddesi, 2017. Bu sayfadaki fotoğraflar, Atilla Özdemir tarafından çekilmiştir.
50
Fotoğraf: Atilla Özdemir, 2018.
51
 TARIHI ESERLERE
YANSıYAN GECE
OTURMA, SERGI, SATış
çOCUKLAR, KADıNLAR AYDıNLATMASı

Katlı Otopark ile Hatuniye Meydanı arasındaki

bölgede caddenin canlılığının akşam
saatlerindeki durumunu tespit etmek amacıyla,
alanda akşam ziyaretleri gerçekleştirilmiştir.
Yapılan gözlemlerde, hizmet alanındaki
işletmelerin (otel/yiyecek&içecek/tekel
bayii/berber/kıraathane/manav/çerezci)
akşam saatlerinde açık olduğu gözlenmiştir.
Caddenin akşam kullanıcılarının çoğunlukla
Suriye’den göç eden mülteciler olduğu dikkat
çekmiştir. Özellikle Hatuniye Meydanı’nda
çocuklu ailelerin de yer aldığı saptanmıştır.

52
 SEYYAR SATıCıLAR: DüKKAN AYDıNLATMALARı OTOPARK TARAFıNDA
MıSıRCıLAR, SEYYAR SURIYELI DüKKANLAR HARICINDE AYDıNLATMA AYDıNLATMALAR DAHA
AGORA CEPHESI, MANAVLAR, TERLIKçILER GECE OLDUKçA AKTIF çOK SEYREK FAZLA GöRüNüYOR
AYDıNLATMA YOK,
KARANLıK

53
 SOSYAL ÖZELLİKLER/ESNAF GÖZÜYLE ARTI VE EKSİLER
Anafartalar Caddesi Hatuniye Meydanı’na
kadar olan hatta esnaflayapılan görüşmeler-
de caddeyle ilgili birçok görüş alınmıştır.
Görüşmeler, olabildiğince farklı meslek Anafartalar Caddesinin Artıları:
dallarından, farklı kültürden ve farklı yaş
Caddenin merkezi olması, Caddenin kirliliği, daha sık
aralıklarından kişiler seçilerek yapılmıştır.
Konak/Çankaya/Alsancak/ temizlenme ihtiyacı, esnafların
Görüşmeler sırasında cadde sakinlerine
Agora gibi önemli noktalara bu konuda bilinç eksikliği.
caddede ne kadar süredir bulundukları,
yakınlğı ve metro&otobüs ağı
caddenin genel yapısı ve farklı zaman
sayesinde kolay ulaşılabilirliği.
aralıklarında canlılığın nasıl değiştiği, cadde Yapıların bakımsızlığı, acil olarak
ile ilgili gördükleri olumlu ve olumsuz Anafartalar Caddesinin Eksileri: restorasyon gerekliliği.
yönler, iyileştirmek için neler yapılabilece-
ği konularında sorular yöneltilmiş, bunun
Caddenin trafiğe açık olması,
beraberinde, genel olarak bu caddede
yayaların rahatça gezip alışveriş Dükkanların caddeyi işgali,
bulunmaktan memnun olup olmadıkları,
yapamaması, gıdaların tozlanması. düzen olmaması.
aidiyet hissine sahip olup olmadıkları
saptanmaya çalışılmıştır. Bu görüşmeler
neticesinde ortaya çıkan sonuçlara göre Caddenin canlılığını yitirmesi, Caddede aydınlatma ihtiyacı,
caddenin artıları ve eksileri şöyledir. dışarıdan ziyaretçi çekememesi. gece bazı noktaların çok karanlık
kalması nedeniyle güvensiz ortam
yaratması.

54
 “BİR CADDEYE KADIN
GELMİYORSA, O CADDE
ÖLÜDÜR.”

“TARİHİ YAPILARA YÖNLENDİRME

YOK, TARİHİ KORTEJO OLAN
BİNA GİRİŞİMİZ ÇOK GİZLİ
KALIYOR, OYSA AVLULARDA AYRI
BİR HAYAT VAR.”

“BURASI 24 SAAT
HAREKETLİYDİ, ARTIK
KOMŞULUK BAĞLARI
“AGORA AKTİF
PEK KALMADI.”
HALE GETİRİLMELİ,
CADDE TEMİZLENİP
AYDINLATILMALI.”

“SAVAŞ NEDENİYLE EŞİM VE

ÇOCUĞUMLA GELDİK. AMA
MUTLU DEĞİLİZ...”
“BURASI GECE DE
İŞLEK OLSA KALIP
“AYAKKABICILAR, SATIŞ YAPARIZ.”
TEKSTİLCİLER,
GÖMLEKÇİLER TERK
ETTİĞİNDEN BERİ
CADDENİN CANLILIĞI YOK.”

55
 Caddede kadınların ilgisini
çekecek dükkanların azalması
sonucu kadınların eskisi kadar
çok gelmemesi,
Caddede saygıya, temizliğe
dayanan eski esnaf ilişkilerinin
olmaması,
Eskiler ile sonradan gelen
esnaflar arasındaki kültürel
kutuplaşma.
Caddede genç esnafın azlığı,
yeni bağların oluşamaması.
Cadde eskiden Kemeraltı’nın
devamıyken artık bu
bağlantının kalmaması, yeterli
yönlendirme ve bilgilendirme
tabelasının bulunmaması.
56
Caddenin özelliklerinin
reklamının yapılamaması,
kimsenin bölgeyi bilmemesi.
Altyapının kötü olması, zemin
altının kum olmasından dolayı
çökmesi.
Agora’nın bir türlü aktif hale
getirilememesi .
Terzi, ayakkabıcı, çantacı,
kuyumcu gibi geleneksel
zanaat mesleklerin Cadde’de
artık kalmaması.
Yiyecek artıklarından dolayı
özellikle geç saatlerde
köpeklerin dolaşması ve
yürüyenleri rahatsız etmesi.
Sevgi Yolu’ndaki gibi bir
görünüşün eksikliği.
Kemeraltı Alışveriş günleri,
hediyelik eşya satışı gibi
etkinliklerin yapılmaması.
Caddeye ailelerin ve gençlerin
(üniversite öğrencilerinin)
çekilememesi.
Caddede festival ve eğlencelerin
düzenlenmemesi.
Caddenin güvenliğinin
sağlanması, insanların bölgeye
güvenle gelememesi.
 “ARAPÇA BİLDİĞİM İÇİN
YENİ GELENLERLE İYİ
“CADDE ANLAŞIYORUM.”
YÖNLENDİRMELERLE
KEMERALTINA
BAĞLANMALI, TRAFİĞE
KAPATILMALI.”

“ESNAF CADDEYE “BURADAKİ SON

TAŞMAMALI, HAMAMCILARDANIZ.”
CADDEDE DÜZEN
OLMALI.”

“BURADA 3 YILDIR ÇEREZ

SATIYORUM, BURAYI
“BURADA BİR ÇARŞI SEVİYORUM, İNSANLARI
TARİHİ, ALIŞVERİŞ HATTI SEVİYORUM, TÜRK
VE HİKAYELİ BİNALAR/ MÜŞTERİLERİM ARTIYOR.”
OTELLER VAR, BUNLAR
KAYBOLMAYA YÜZ
TUTTU.”

57
 SOSYAL ÖZELLİKLER/ZİYARETÇİ GÖZÜYLE
Esnafla yapılan görüşmenin dışında İfadelerinde geçmişe olan özlemi
bu caddeyi aktif veya seyrek kullanan tekrarlayan bu ziyaretçiler, yıla yayılmış,
ziyaretçilerden ziyaret amaçları veya sürdürebilir etkinliklerin, bu bölge
bölgeye gelmiyorlarsa gelmeme için itici bir kuvvet olacağının altını
nedenleri hakkında bilgi alınmaya çizmişlerdir.
çalışılmıştır.
Görüşülen kişilerden çok azının doğup
büyüdüğü kenti anlama çabasında
olduğu gözlenmiştir. Bu kullanıcıların
çoğu, güvensizlik duygusu, bakımsızlık,
terkedilmişlik, kapalı kepenkler, kötü
kokular ve yürümeyi engelleyici
yoğun trafik gibi nedenleri ileri sürerek
bölgeyi ziyaret etmekte zorlandıklarını
ifade etmiştirlerdir. Ziyaretçilerin
yine çoğunluğu, geleneksel lezzet
ve alışveriş zevkini Kemeraltı, Havra
Sokağı’nda deneyimlediklerini ancak
Anafartaların 2. Etap bölgesinde
böyle bir deneyimin yaratılamadığını
aktarmışlardır.

58

“KEMERALTI GİBİ, YEME-İÇMENİN
ÖZELLİKLİ OLDUĞU VE ARTİZAN
DÜKKANLARIN ODUĞU BİR YER
OLURSA GİDERİM.”
“BU BÖLGE BENİM
İÇİN BABAMIN ANILARI
DEMEK.”
“ÇOK KARIŞIK BİR CADDE,
ARADA GEZİ AMAÇLI
GİTSEM DE, KENDİMİ BAZEN
GÜVENDE HİSSETMİYORUM.
“BU CADDEYE GELMEK İÇİN
CAZİP BİR NEDEN YOK.”
“İZMİR’E HAS YEREL KÜÇÜK
“ GÜVENLİK GÖRÜNTÜSÜ OLACAK
MÜZELER BU BÖLGEDE
DİYE SUNİ VE SAHTE BİR GÖRÜNTÜ
AÇILABİLİR.“
OLUŞTURULMAMALI. RUHU OLAN,
TEMİZ BİR YER OLMASI YETERLİ.”
“ARTIK BURASI
“BU CADDEDE HER KÖŞEDE “BU CADDEDE BENİM İÇİN TANIDIK
BİR AYRINTI VARDIR. O KÖŞENİN BULUNMAK BANA DEĞİL.”
BARINDIRDIĞI ANILARI KEŞFETMEYE, KENDİMİ DEĞERSİZ
ANLAMAYA ÇALIŞIRIM.” HİSSETTİRİYOR, ÇÜNKÜ
BURASI DIŞLANMIŞ
BÖLGE GİBİ.”
“DAHA TEMİZ VE BAKIMLI
“BÖLGEDE YEREL ESNAF OLSAYDI, KADERİNE TERK
DESTEKLENMELİ., EDİLMEMİŞ OLSAYDI DAHA
ONLARIN KEPENK SIK GİDERDİM.”
KAPATMAYA DİRENDİĞİNİ
GÖZLÜYORUM.”
“TARİHİ CANLANDIRAN
KÜLTÜREL VE SANATSAL
ETKİNLİKLER OLURSA
“ YILLARDIR SÖYLENEN
GİDERİM.”
“BU CADDENİN BANA ŞEYLER ARTIK YAPILSIN,
HİSSETTİRDİĞİ, İŞİMİ BİR UNUTULMAMALI Kİ AGORA
AN EVVEL BİTİRİP EVE BURADA. KEMERALTI
GİTME İSTEĞİ.” BURAYA UZATILMALI.”
59
 SOSYAL ÖZELLİKLER/BÖLGE AYDINLARI & STK GÖZÜYLE
Basmane gibi gerek tarihi ve
kültürel, gerek sosyal açıdan çok
katmanlı bir bölgede çalışmak bölge
hakkında çok yönlü bilgi almayı
gerektirmektedir. Bu amaçla, proje
kapsamında Basmane bölgesi
hakkında yıllara dayalı bilgi birikimine
sahip, geçmişi ve güncel durumunu
değerlendirebilecek, bölgeye farklı
açılardan bakabilen aydın kimliklerle
görüşmeler yapılmıştır. Mimar Talat
Ulusoy, doğma büyüme Basmane’li
gazeteci Mustafa Oğuz, Konak Kent
Konseyi Mülteci Meclisi başkanı Mete
Hüsünbeyi, Suriyeliler Dayanışma
Derneği Başkanı Muhammed Salih,
dernek çalışanlarından Valentine Larici,
Dr. Ahmad Alhasan, Afro Türk Derneği
Sorumlusu Yalçın Yalık ve Kadın
Müzesi Sorumlusu Taşkın Küçüksayraç
ile Basmane’nin dünü ve bugünü
60
üzerine konuşulmuş ve kendi deney-
imlerini anlatmaları istenmiştir. Yapılan
görüşmelerde Basmane ve Anafartalar
2. Etap Bölgesi ile ilgili genel kanı, böl-
genin oldukça bakımsız, ilgisiz kaldığı
geçmişle ve bağlantılı diğer çarşılarla
bağlarının koptuğu yönündedir. Sosyal
boyuttaysa, buraya yeni göç dalgasıyla
gelip yerleşen grupların itilmeden ve
dışlanmadan bölgeye uyum sağlay-
abilmesi için daha çok şey yapılabi-
leceği belirtilmiştir. Caddeyle ilgili
iyileştirmelerin her boyutuyla ilgili ilk
yapılması gerekenin yetkili kurumların
bölgede bir an önce sosyal ve altyapısal
çalışmalara başlanması ve diğer projel-
erin bu çalışmalar üzerine inşaa edilmesi
gerekliliği üzerinde durulmuştur. Ayrıca,
bölge tarihi, bölgeye dair anılar, alışkan-
lıklar ve unutulan etkinlikler aydınlarca
aktarılmıştır.
 Talat Ulusoy-Mimar
“Anafartalar Caddesi, Altın-
park’tan başlayarak Döner-
taş sebilinie kadar Tilkilik,
buradan Mezalıkbaşına kadar
Keçeciler olarak adlandırılırdı.”
“Anafartalar Caddesi tarihini
hatırlayacaksa, sokaklar eski
isimlerini hatırlamalı...”
“Dönertaş, İzmir’in günümüze
kalan iki sebilinden biridir.”
“Anafartalar’da tabela kirliliği-
ne son verilmeli.”
“Bölgede Asmalı Kıraathane
çok meşhurdur,
Eskiden kıraathaneler sohbet
mekanıydı, anlatıcıların gel-
mesi heyecanla beklenirdi.”
Mete Hüsünbeyi-Konak Kent Konseyi
Mülteci Meclisi Başkanı
“Şehirler kozmopolittir. Her
bir kültür kentin melezliğine
olumlu katkı yaratmaktadır.”
“Basmane tüm tarihi boyunca
çok kültürlü yaşam alanı
olmuştur. Cami, kilise, sinagog
birbirine yakın alanlarda
bulunuyordu.”
“Basmane bugün de farklı
kültürleri içermektedir.”
“Bu bölgenin Suriyeli’lerle
zenginleştiğinin fark edilmesini
sağlayacak projeler yapılmalı.”
“Basmane’de yardıma dayalı
yaklaşımlardan çok
sürdürülebilir sosyal projelere
ihtiyaç var.”
Muhammed Salih-Suriyeliler
Dayanışma Derneği Başkanı
“İzmir’de Göç İdaresi verileri-
ne göre 115 bin kayıtlı Suriyeli “Kayıt olmayı bekleyenler ile
bulunmaktadır. Diğer mülteci- birlikte 150bin kadar Suri-
leri de görmezden gelmemek yeli’nin burada olduğunu
gerekiyor.” biliyoruz.”
“Suriyeliler artık Türkçe
“Çalışan Suriyeli kadınların
öğreniyorlar. Bu onların hem
%90’ı tekstil alanında çalışıyor.”
yaşamlarını idame ettirmesi,
hem de entegrasyon için ge-
rekli bir durum olarak ortaya
çıkıyor...” “Basmane’nin dünya çapında
tanınmasını sağlayan durum
“Suriyeli kadınlar, hem üre-
mülteci durumu olmuştur.”
tim alanında bulunmak, hem
de burada yaşayan kadınlar-
la daha fazla etkileşim içinde
olmak istiyorlar.” “Türkiye’de esnaflık, Suriye’de
olduğundan daha kolay.
Basmane’de yaşayan
Buraya esnaf olarak gelenler
Türkiyeli ve Suriyeli Kadınlar
bu nedenle mutlu.”
birlikte kooperatifleşme
çalışması içindeler.
61
 BÖLGEDE YAPILMIŞ DİĞER PROJELER
Bölgede ve bağlantılı yerlerde bir dizi
proje gerçekleştirilmiştir; Bunlardan en
önemlisi, İzmir Tarih Projesidir. “İzmir
Büyükşehir Belediyesi İzmir-Tarih Proje
Merkezi koordinatörlüğünde yürütülen
İzmir-Tarih Projesi, tarihi kent merkezini
günümüz kent yaşamıyla yeniden
bütünleştirmeyi ve İzmirlilerin tarihi
ve tarihi kentle ilişkisini güçlendirmeyi
hedeflemektedir.
Bu proje kapsamında 2014 yılında
düzenlenen çalıştaylar sonucunda
öncelikli alanlar belirlenerek bu
bölgelere dair Operasyon Planları
oluşturulmuştur. Operasyon Planları,
bölgede gerçekleştirilmesi kararlaştırılmış
uygulamalara uygun proje çıktıları
üretebilmek açısından proje için bir rehber
niteliğindedir.
Operasyon Planları kapsamında belirlenen
öncelikli alanlar arasında yer alan Havralar
9
Tarih ile Diyalog: Anafartalar, Agora, Altınordu. İzmir Tarih Projesi Anafartalar Caddesi 2. Etap 1. Halka Konut Dokusunun Bir Bölümünün Operasyon Planına Yönelik Final Proje Raporu,
Dokuz Eylül Üniversitesi Mimarlık Fakültesi, 2015.
62 Havra Sokağını Tasarımla Buluşturma Projesi İçin, 1.Çerçeve Toplantısı Raporu, 2016.
10
Bölgesi ve Anafartalar 2.Etap Bölgesi Tasarım projesine potansiyel etkisi
için geçtiğimiz yıllarda farklı projeler olabileceği düşünülerek incelenmiştir.
yürütülmüştür.
Bu projelerden biri, Dokuz Eylül
Üniversitesi tarafından gerçekleştirilen
ve Anafartalar Caddesi’ni de kapsayan
“Tarih ile Diyalog” projesidir. “Yapılan
çalışmada, yeni yapı önerileri bulunan
parsellerin konumları, yapılı çevre
ilişkileri ve KAİP’in öngördüğü yapılaşma
koşulları değerlendirilmiş, projenin
tasarım kriterleri doğrultusunda
kullanım önerileri geliştirilmiş ve
mekânsal çözümler üretilmiştir”9
Bir diğer projeyse, Havra Sokağı iyileştir-
me projesidir. Bu proje “Havra Sokağı’nın
güncel mekansal sorunlarına katılımcı
yöntemle çözüm önerileri geliştirmeyi
ve aktörler arasında iletişim kurmayı
hedeflemiştir.”10
Tüm bu projeler Basmane Çevresel
Katlı Otoparktan Kemeraltı, 2017.

63
 PROBLEMİN TARİFLENMESİ
Basmane-Anafartalar Caddesi bölge-
sinin, gerek tarihsel gelişimi ve değer-
leri, gerek güncel durumu, fiziksel ve
sosyal boyutlar çerçevesinde değer-
lendirildiğinde, geçmiş ve bugün ara-
sında negatif yönde bir fark olduğu
görülmektedir. Basmane Çevresel Ta-
sarım projesi kapsamına göre bölge-
ye dair öne çıkan problemler
aşağıdaki gibidir.
• Kimliği olan bu bölgenin kimliksiz
görünmesi ya da kimliğin okunaklı
olmaması
• Bölgedeki tarihi ve kültürel
değerlerin gizli kalması
• İzmirlinin bu bölgeye
çekilememesi
• Pozitif etkileşime zemin
hazırlayacak etkinliklerin azlığı
• Bölgedeki kapalılık/dışa
açılamama
• Mevcut ticari dinamiklerin yeni
kullanıcı profili yaratmamış olması
• İkiçeşmelik Caddesi’nin yaya
akışını kesintiye uğratması
64
nedeniyle, Havra Sokağı ve Anafar-
talar’ın Kemeraltı bölümünden
Anafartalar’ın Basmane bölümüne
fiziksel ilişkinin kurulamaması
• Caddenin doğru bir şekilde ve
yeterince aydınlatılamaması
• Bozuk zemin yapısı
• Tabela ve kepenk farklılıklarının
görsel karmaşa yaratması
Yukarıdaki başlıkları açmak gerekirse,
pilot bölge olarak belirlenen hat
üzerinde, yapılan incelemelerde, Havra
Sokağı’nın bitiminden Anafartalar
Caddesi’ne yönlenildiğinde bu iki hat
arasında bütünlük algısı yaratan görsel
bir bağlantı kurulamadığı, Anafartalar’a
doğru hiç bir yönlendirme olmadığı,
bölgenin geleneksel kimliğinin ve özel
bir alan olduğunun hissedilemediği
gözlenmiştir. Cadde içerisinde ilerle-
dikçe tarihsel referansların saklı kal-
dığı, bu spotlara hiç bir yönlendirme
yapılmadığı ve bilgilendirmelerin de
yer almadığı saptanmıştır.
Gerek burada oturanların/çalışanların
gerek İzmir’linin ve turistlerin bölge-
nin değerleri hakkında bilgisi olmaması
ve bu değerlere sahip çıkılamaması
önemli bir problemdir.
Bunun yanı sıra, caddeye İzmir’in
farklı semtlerinden gelenlerin ziyare-
ti azalmıştır. Gerek caddenin trafiğe
açık olması, gerek ilgi çekici alışveriş/
zanaat noktalarının azalmış olması ne-
deniyle, cadde eski canlılığını yitirmiştir.
Bölgeye dair diğer bir durumsa, sosyal
kutuplaşmadır. Bölgede uzun yıllardır
yerleşmiş olanlarla son yıllarda gelen
mültecilerin arasında diyalog gelişe-
memiştir. Bu gruplar arasında pozitif
etkileşim yaratacak etkinliklerin bu-
lunmaması, etkinliklerin sadece mülte-
cilerin acil ihtiyaçlarına yönelik olması,
“bağ kurma”, “ait olma”, “bütünün
parçası olma”, “paylaşım” gibi olguların
oluşmasında yeteri kadar rol oynama-
maktadır.
YÖNLENDİRME EKSİKLİĞİ/ KİMLİĞİN AKTARILAMAMASI

Gerek Anafartalar Mezarlıkbaşı girişinde, gerekse cadde boyunca, bölgenin özel bir bölge olduğu hissi aktarılamıyor. Havra’dan Anafartalar’a fiziksel ilişki kurulamıyor.

65
YÖNLENDİRME EKSİKLİĞİ/KİMLİĞİN AKTARILAMAMASI/ YAYA HATTININ KESİNTİYE UĞRAMASI

Gerek caddeye girişte, gerek cadde boyunca yönlendirmeler eksik olduğu gibi, caddede ilerleyen araç trafiği nedeniyle turistik veya alışveriş amaçlı yaya yürüyüşü
sürekli kesintiye uğramaktadır.

66
BÖLGEYE FARKLI KESİMLERDEN ZİYARETÇİLERİN ÇEKİLEMEMESİ

Bölgede ziyaretçi çeşitliliğini artıracak, potansiyel kesişim/buluşmalar yaratacak etkinlikler yeterli değildir. Bölgenin tarihi önemi ve yüzyıllara uzanan değerleri, bölge sak-
inleri ve başka bölgelerdeki İzmirlilere aktarılamamaktadır. Bu durum da bölgenin içine kapanmasına yol açmaktadır.

67
TARİHİ VE KÜLTÜREL DEĞERLERİN GİZLİ KALMASI/BİLGİLENDİRME-YÖNLENDİRME EKSİKLİĞİ

Bölgedeki önemli tarihi spotlar, ticaret, alışveriş, yemek kültürü, buluşma, meydan, farklı kültürlerin bir aradalığı gibi bölgeye dair değerler gizli kalmaktadır.

68
69
BÖLGEDEKİ KAPALILIK-DIŞARI AÇILAMAMA/POZİTİF ETKİLEŞİM EKSİKLİĞİ

Bölgede, yaşayanlarla dışarıdan bölgeye gelenler arasındaki etkileşim çok sınırlıdır.

70
SOSYAL PAYLAŞIM ALANLARININ SINIRLI KALMASI

Bölgede, yaşayanlarla dışarıdan bölgeye gelenleri bir araya getiren etkinlik alanları yaratılamamıştır.

71
72
ATÖLYE ÇALIŞMASI

73
 ATÖLYE ÇALIŞMASI
‘ATÖLYE BASMANE’, Nesne Emt
tarafından yürütülen Basmane Çevresel
Tasarım Projesi kapsamında 28-29-
30 Ekim ve 5 Kasım 2016 tarihlerinde
İzmir Büyükşehir Belediyesi’ne bağlı
İzmir Akdeniz Akademisi ve İzmir
Tarih Tasarım Atölyesi işbirlikleriyle
düzenlenmiştir.
‘Atölye Basmane’, Anafartalar 2. Etap
bölgesinin canlandırılması ve çok
kültürlü bir çekim merkezi haline
getirilmesi ana hedefi ışığında, Tarihi
Kemeraltı Çarşısı’nın bir uzantısı olan ve
geleneksel ticari hat üzerinde bulunan
Anafartalar Caddesi’nin geçmiş ve
güncel değerlerini yeniden keşfetmeye
ve bu değerleri öne çıkararak bölgenin
74
turistik potansiyelini güncel realiteleriyle
harmanlamaya odaklanmıştır. Grafik
tasarım disiplininden gelen 18
üniversite lisans öğrencisi, atölye
kapsamında bölgenin (ticari gelenek-
aks-kültürel ve tarihi katmanlık) tarihsel
değerlerini, güncel olan göç olgusuyla
birlikte keşfederken, ‘KARŞILAŞMA’,
‘KESİŞME’, ‘BULUŞMA’ ve ‘İZ BIRAKMA’
kavramları çerçevesinde, bu güncel
değerlerin bölgenin canlandırılmasını ve
tanıtıl-masını sağlama konusunda nasıl
kullanılabileceğini tartışmışlardır. Dört
gruba ayrılan öğrenciler, Anafartalar’ın
girişinden başlayarak Hatuniye
Meydanı’na uzanan odaklar üzerinde
gerek bölgenin kimliğini vurgulayan
gerekse iletişim aracı olabilecek
infografik/pattern/tipografi başlıkları
altında ki grafik tasarım çalışmalarını
gerçekleştirmişlerdir.
Atölye Grupları ve Çalışmaları:
Grup YOLCULUK: Kardelen Aysel-
İsmail Kayar-Sude Gelişli-Berkay
Beşkök-Sıla Kılınç
Grup YOLCULUK, öncelikle ayrı
çalışma alanları üzerinde çalışmak
yerine bütün mekanları bütüncül bir
yaklaşımla çalışmayı tercih etmiştir.
Anafartalar Caddesi boyunca çeşitli
alanlara ayrılan mekan deneyimlerinin
tamamını, bir yolculuk deneyimi olarak
değerlendirmişlerdir.
Bu değerlendirme doğrultusunda
caddenin başından sonuna caddeyi
yürüyerek kat eden insanların me-
kanlarla olan deneyimini insanların
bu mekânlarla ilgili bilgi sahibi olması
hedefiyle geliştirmeyi amaçlayan bir
tasarım stratejisi yürütmüşlerdir.
Grup BİR İZ BIRAK: Yiğitcan Çakar-
Gözen Kamaz-Cansu Bayrak-Emin
Çakır-Hazar Ata
Grup BİR İZ BIRAK, tasarım önerilerini Ana-
fartalar Caddesi için geliştirdikleri tipografik
bir kimlik ekseninde geliştirmişlerdir. Grup
öncelikle “Anafartalar” ibaresi için temel
geometrik şekillerden oluşan bir yazı tipi
geliştirmişlerdir.
Buradan hareketle “Agora”, “Tarihle
Buluşma Noktası” ve “Hatuniye Meydanı”
ibareleri için de aynı geometrik dili
kullanmışlardır. Bu yazı tipi sadece
tipografik öğeler için değil bölgede
yapacakları diğer görsel müdahaleler
için de temel olmak üzere geliştirilmiştir.
Grup ANAFARTALAR: Kerim Orhan
-Müge Ersoy-Atakan Aslan-Merve
Çelebi
Grup ANAFARTALAR, bölgede sıklıkla
karşılaşılan bir görsel dili çeşitli yüzey-
lere çeşitli amaçlarla uygulamaya
yönelik bir tasarım stratejisi geliştirmiştir.
Bu grup İzmir’de ve bölgede sıklıkla
karşılaşılan yer karosu desenlerini
yeniden yorumlayarak temel bir desen
ve renk skalası oluşturmuştur. Bu desen,
Katlı Otopark cephesine, yönlendirme
olarak cadde düzlemine, gölgelik olarak
cadde üstünde ve sokak mobilyası
formlarına uygulanmıştır. Katlı Otopark
cephelerine ve görsel bütünlüğü
sağlamak için çeşitli katların tavan
yüzeylerine boya olarak uygulanacak
desen bölgeye kimlik kazandırmanın
yanında bölgeye girişi davet eden bir
çevresel grafik tasarım uygulaması
olarak tasarlanmıştır.
75
 Grup İZMİR TARİH AGORA: Mesut Logo tasarımından oluşturulan örüntü-
Büyükdüz-Ahmet Kızak-Uğur lerin bölgede çeşitli duvar yüzeylerine
Ergüden-Sinan Demir uygulanmasının yanında Akhisar Oteli
dış cephe yüzeyine de bölgeden turistik
Grup İZMİR TARİH AGORA tarafından önemi olan binaların çizimlerinin uygu-
yapılan çalışmalar öncelikle bölgenin lanması ve düşey yüzeylerin bu şekil-
önceden belirlenen anahtar sözcük- lerde zenginleştirilmesi önerilmiştir.
ler doğrultusunda geliştirilen bir
logo çalışmasının yapılması ve bu
logonun çeşitli formlarda yüzeylerde
uygulanması şeklinde oluşmuştur.
Tasarlanan logonun, Katlı Otopark
yüzeylerine boya olarak uygulanması
ve bu kimliğe uygun olarak da
bölge sınırından geçen ziyaretçileri
bilgilendirmek ve yönlendirmek
için tabelalarının yerleştirilmesi
şeklinde sunulmuştur. Tasarlanan
logodan yola çıkılarak bu formun
çöp kutusu ve kuş evi gibi üç boyutlu
formlara dönüştürülmesi önerilmiştir.

76
77
78
ÇEVRESEL TASARIM

79
 Grafik Tasarım
PROJE KURGUSU
Basmane pilot bölge için oluşturulan bilmek, gerekse bu bölgeye çekilen
Çevresel Tasarım önerileri, üç ana ziyaretçilerle bölge sakinleri ve çalışanlar
madde altında toplanmıştır. arasındaki etkileşimi ve kesişimi
GRAFİK TASARIM/ÜRÜN TASARIMI/ artırabilmek için kimlik çalışmasının
ETKİNLİK TASARIMI etkinlik uzantıları oluşturulmuştur.
Bölgenin değerlerini sürdürülebilir
Araştırma aşamasında ortaya çıkan kılmaya yönelik olan bu etkinlik önerileri,
veriler ve tasarım kriterleri ışığında özellikle meydan gibi karşılaşmaya/
bölgenin geçmiş ve güncel değerlerini buluşmaya zemin olabilecek noktalarda, Ürün Tasarımı
öne çıkaracak ve bu konuda farkındalık mobil çözümler ve donatılar aracılığıyla
yaratacak kimlik çalışması altında sunulmuştur.
tipografik dil, pattern (örüntü) ve
infografik (bildirişim) çalışmaları
yürütülmüştür.
Bunu takip eden süreçte, önceden
belirlenmiş olan odak noktalarına kimlik
çalışmalarının ürün uzantıları olarak
kentsel donatı tasarım uygulamaları
önerilmiştir.
Gerek Basmane Anafartalar bölgesine
çekilen dikkatin sürekliliğini sağlaya- Etkinlik Tasarımı

80
BÖLGE DEĞERLERİ

davulcular
ortak alan
kesişim paylaşım agoranın suyu
farkındalık iletişim gelecek meydan kuşları
geçmiş
değişkenlik
zanaatkarlık
kimlik karşılaşma dinamik bellek
geçicilik odak
iç-dış meydan çok kültürlü aidiyet
merkez
rota buluşma katmanlar tarihi aks iz bırakma
kimlik bileşenleri durak istasyon
konaklama mobilite
kucak açma emanet yemek kültürü ticarette geleneksellik
miras
deneyim alışveriş kültürü
ulaşılabilirlik

81
82
GRAFİK TASARIM

83
 KİMLİK İÇİN STRATEJİK YAKLAŞIM
Bölgenin taşıyıcı kimlik öğesi oluşturu-
lurken A harfinden hareket edilmiştir.
A harfi tarihten bugüne alfabelerin ilk
harfi olmanın yanında, alfa anlamına
da gelip, bölgenin tarihsel öncü rolüne,
kültürel merkez olma özelliğine dikkat
çekmektedir.

Bugün bölgede birçok dil konuşulmakta

ve birçok yerden bölgeye göç eden farklı
kültüre sahip yaşayanlar bulunmaktadır.
Bu gerçeklikten yola çıkarak, bölgede
yaşayanların yanı sıra, yerli ve yabancı
turistlerle birlikte kültürel çeşitlilik için
ortak bir simge oluşturulması hedeflen-
miştir.

84
 YAKLAŞIM 1
GÜZERGAH
karşılaşma, kesişme, buluşma,
cadde, yol, rota

85
TİPOGRAFİK DİL ÇALIŞMASI

86
87
88
ANAFARTALAR İÇİN PATTERN ÇALIŞMASI

89
 BASMANE İÇİN ÜRETİLEN ÇÖZÜM DİĞER GÜZERGAHLARA DA
UYGULANABİLİR Mİ?

90
91
 KEMERALTI İÇİN PATTERN ÖRNEĞİ

92
 YAKLAŞIM 2
KADRAJ
eksene alma, merkezde olma, merkeze alma
inceleme, belgeleme, koruma

Fotoğraf: Atilla Özdemir, 2018.

93
Bu fotoğraflar, Ahmet Piriştina Kent Arşivi’nden alınmıştır.
94
95
96
97
 İNFOGRAFİK ÇALIŞMALAR
Bölgede saptanan önemli problemle- Caddede yürürken, rota boyunca yer
rden biri, alanın geleneksel Kemeraltı alan tarihi odaklara yönlenilebilmesi
Çarşısı ile bağlantısının kopmuş olması içinse precast taş zemin yönlendirmeler
ve özellikle Anafartalar’ın Basmane düşünülmüştür.
tarafında kalan alana yaya akışının
sağlanamamasıdır. Ziyaretçileri alana
yönlendirebilmek amacıyla bir dizi in-
fografik çalışma gerçekleştirilmiştir.
Cadde girişine akış sağlayabilmek için
bölgedeki tarihi öğeler ikonlaştırılarak
ziyaretçiler için bir rota oluşturulmuştur.
Bu çalışmanın, kiosklar dışında otopark
cephesinde büyük ölçekte kullanılması
öngörülmüştür.
Ana cadde karşıya geçişlerde, genişletil-
Odakları Gösteren Zemin Taşları Yaya sinyalizasyonu Breadcrumbs Zemin Yönlendirme Grafiği
miş yaya geçidi kullanımı ve sinyalizasyon
önerilmiştir. Ayrıca, bölgenin kimliği için
oluşturulan ‘’pattern’’ (örüntü), ‘’bread
crumbs’’ olarak tariflenen zemin
grafiklerinin de yönlendirmeye destek
olması hedeflenmiştir.

98
99
 HA

Anafartalar Caddesi ile 943

sokak ve Osmanzade yoku-
k yerde 17yy.
da cami, g n m ze
ayan medresesinin
yerinde d zenlenen
ve Sebiliyle ge -
te de g n m zde de
TOPLANMA-BUL ve
gibi pek ok
yerine getiren insan
en fazla olan
kamusal r. S tunlu
minberi,
-
kalem olan
tarihi cami ibadete r.

100
ENDÜSTRİYEL TASARIM

101
 TEMEL TASARIM KRİTERLERİ
Basmane-Anafartalar bölgesi grafik
tasarımı sonunda gerçekleşen kimliğin
ve bu kimliğin ürün uzantıları olan
kentsel donatıların tasarım sürecinde
oluşturulan TASARIM KRİTERLERİ,
projenin doğru yönde ilerlemesine
rehberlik etmiştir.
Bölge tarihçesi incelenerek, Basmane
kimliğine dair değerler üzerinde
durulmuştur. “Korunması ve yeniden
canlandırılması gereken” özellikler
KİMLİĞİN OKUNAKLILIĞI kriteri altında
toplanmıştır.
Bölgenin günümüzdeki fiziksel ve
demografik koşulları incelenirken;
istatistiki veriler-gözlem-fotoğraf-
görüşmeler yardımıyla, bölge esnaf
ve sakinlerinin birbirleriyle ve bölgeyle
ilişkisindeki durumu, beklentileri
ve ihtiyaçları saptanmıştır. Tüm
bu veriler, projeye dair, İŞLEVSEL
102
BOYUT, GÜVENLİK, ULAŞILABİLİRLİK belirlenmiş ‘Operasyon Planları’, onay-
ve SOSYAL BOYUT& ETKİLEŞİM kriter- lanmış mimari ölçekli projeler, zemin,
lerinin önem kazanmasını sağlamıştır. altyapı, ulaşım ve trafik durumu, koru-
Bu kriterler ışığında, bölge fiziksel ma ve tescil altında olan yapılar, bölge
ihtiyaçlarına proje kapsamında çözüm topografyası ve iklimi gibi maddeler
aranırken, bir yandan paylaşımı, göz önünde bulundurulmuştur. Bu
sahiplenmeyi ve pozitif etkileşimi noktada projenin UYUMLULUK kriteri
artırmaya zemin hazırlayan, bir yandan da devreye girmiştir.
geçmiş değerlere ve göç gibi günümüz
gerçeklerine dair empatik bir farkındalık
yaratmaya çabalayan bir tasarım
yaklaşımı benimsenmiştir. Bu bağlamda
geliştirilen tüm fikir ve tasarımların
bölgeye dikkat çekmenin ve etkileşimin
devamlılığı için SÜRDÜRÜLEBİLİRLİK
kriteri, gerek etkinlik/ürün tasarımı,
gerekse ürün/malzemenin dayanıklılığı
açısından değer kazanmıştır.
Projeyi etkileyen ve sınırlarını çiz-
en faktörlerden; İzmir Büyükşehir
Belediyesi yürütücülüğünde önceden

SOSYAL BOYUT & ETKİLEŞİM
Paylaşım ve Katılımcılık; Bağ yaratma
Potansiyel Karşılaşma/Kesişme/
Buluşma/İz bırakma noktaları yaratma;
Bilinçlendirme/Farkındalık Özendirme
Basmane ile Güçlü İlişki Kurma/
Manevi Bağ; Aidiyet, Sanatsal-Kültürel
Yaratımlara Zemin Oluşturma
GÜVENLİK
Ürün bazında vandalizme
dayanıklılık, Aydınlatma gibi
donatıların doğru seçilmesi;
Etkinliğin olası sonuçlarının olumlu
yönde olmasını sağlayacak çalışmanın
yapılması
SÜRDÜRÜLEBİLİRLİK
Ürün bazında malzeme,
Etkinlik bazında etkinliğin
devamlılığı ve kendi kendini
sürdürebilmesi
KİMLİĞİN OKUNAKLILIĞI
Kültür tarih ve gelenekleri
referans gösterme;
Yaşam biçimi-Davranış UYUMLULUK
Kent tasarımındaki diğer elemanlara
Uygunluk; Kentsel Planlamaya ve
Mimariye Uygunluk; Zamansızlık,
Topografya ve İklime Uygunluk
ULAŞILABİLİRLİK
Tasarlanan ürün ve etkinliklerin kolay
erişilebilir olması, Rotanın yürüyerek
katedilebilmesi yayalaştırılmış alanlar,
Yürüyüş deneyimini olumlu etkiler
bırakmaya yönelik Kurgulama, Donatılar/
Peyzaj/Soluklanma Spotları
İŞLEV
Temel İşlevini Yerine Getirme; Teknik
Koşullar, Esneklik, Modülerlik ve
Taşınabilirlik, İnsan Merkezli Tasarım
(Human Centred Design)
103
YÖNLENDİRME AİLESİ

Sk.
945 Sk.
945

HATUN YE CAM

1300 Sk.
1300 Sk.
Anafartalar Caddesi ile 943
GELENEKSEL EVLER
GELENEKSEL EVLER

sokak ve Osmanzade yoku-

942 Sk.
LÜKS HAMAM KADIN
LÜKS HAMAM KADIN
şunun kesiştiği yerde 17yy.
da yapılan cami, günümüze
942 Sk.

ulaşamayan medresesinin
CEVAH R HAN 941 Sk.
941 Sk.

LÜKS HAMAM ERKEK

yerinde düzenlenen parkı

LÜKS HAMAM ERKEK

ve Dönertaş Sebiliyle geç-

mişte de günümüzde de
TOPLANMA-BULUŞMA ve
D NLENME gibi pek çok
işlevi yerine getiren insan
yoğunluğunun en fazla olan
kamusal alanıdır. Sütunlu
mihrabı, minberi, kadınlar
mahfili, kubbe ve duvar-
larında kalem işleri olan
POL S ANIEV
EV tarihi cami ibadete açıktır.

İmleme Tabelası İmleme Tabelası Yönlendirme Rota Kiosk Info Kiosk

Duvara Monte Ayaklı Tabelası

104
İMLEME TABELASI DUVARA MONTE/DISPLAY

105
106
İMLEME TABELASI DUVARA MONTE

Anafartalar Basmane
üzerinde bulunan odak
noktalarının imleme görevini
üstlenen bu tabelalar,
aynı zamanda bu bölge
için tasarlanan kurumsal
kimliğin tamamlayıcı bir
elamanıdır.
107
 400 mm.

250 mm.

lazer cut out

dış kullanıma uygun stiker

renk plakası

108
 POLİS ANI EVİ HASAN HOCA TEVFİK PAŞA AGORA
CAMİİ HAMAMI

KORTEJO ANTİK HAN TAŞ KORTEJO CEVAHİR HAN

LÜKS HAMAM TEVFİK PAŞA HATUNİYE DÖNERTAŞ

KONAĞI CAMİİ SEBİLİ

İmleme tabelalarının odaklarda uygulanmış örnekleri yukarıda gösterilmiştir.

109
 30 mm.
Font: Dosis Medium
(Google Free Fonts)
30 mm.
Font yüksekliği: 40 mm.
250 mm.
Font punto: 155 p

128,5 mm.

400 mm.
132 mm.

Odak isimlerinin, büyük ebatlarda ve resmi isimle yer alması gerekliliği durumunda, İmleme tabelası için büyük ebatlı bir versiyon
oluşturulmuştur. Bu versiyonun üretim yöntemi ve görünümü aynı olup, font ve tabela büyüklükleri artırılmıştır.

T.C İZMİR KONAK MÜFTÜLÜĞÜ

HATUNİYE CAMİİ
400 mm

Font: Dosis Medium

(Google Free Fonts)

Font yüksekliği: 90 mm

1500 mm

110
İMLEME TABELASI AYAKLI/DISPLAY

111
112
AYAKLI İMLEME TABELASI

Duvar İmleme tabelasının kullanılamayacağı, duvara asmanın mümkün olmadığı yerlerde kullanılmak üzere tasarlanmıştır.

ayak

150 mm x 150mm
2204 mm. h=2204 mm.

150 mm.

113
Manisa-Akhisar Oteli-Kortejo giriş noktasından otopark tarafına bakış.
114
YÖNLENDİRME TABELASI

115
116
Yönlendirme tabelası, parçalı ve
modüler olarak tasarlanmıştır.

Kare kutu profil etrafına dıştan

geçirilebilen yön gösteren
modüller, tekli veya çiftli versiyonda
oluşturulmuştur.

Tekli modül, sadece tek yön

gösterileceğinde, veya 90 derecelik
gösterimlerde kullanılabilir.

2300 mm.

Çiftli modül, her iki yönde de

gösterilecek odaklar olduğunda
kullanılabilir.

tekli ve çiftli modülün bir

Bazı noktalarda her iki modülün de arada kullanılıdığı örnek
tekli modül örneği
aynı üründe kullanımı söz konusu
olacaktır. 943 Sokak girişindeki 945 Sokak girişindeki
yönlendirme tabelası yönlendirme tabelası
İhtiyaca göre, itenildiği kadar tekli,
veya çiftli aynı üründe bir arada
kullanılabilir.

117
 Tekli modülün alt parçaları Çiftli modülün alt parçaları

118
SPOT 1: Otopark Köşesi-Polis Anı Evi SPOT 2: Agora dönüşünün köşesi SPOT 3: Cevahir Han dönüşünün SPOT 4: 941 Sokak köşesi
önü köşesi

SPOT 5: 942 Sokak köşesi SPOT 6: 943 Sokak köşesi SPOT 7: 945 Sokak köşesi SPOT 8: 945 Sokak karşı köşesi

119
120
KİOSK

121
122
123
 430 mm

k.
5S
94
1300 Sk.

GELENEKSEL EVLER

.
5 Sk .
94 5 Sk
94

HATUN YE CAM

1300 Sk.
1300 Sk.
942 Sk.
LÜKS HAMAM KADIN
GELENEKSEL EVLER
GELENEKSEL EVLER

Anafartalar Caddesi ile 943

sokak ve Osmanzade yoku-
CEVAH R HAN 941 Sk.
942 Sk.
942 Sk.
LÜKS HAMAM KADIN
LÜKS HAMAM KADIN şunun kesiştiği yerde 17yy.
CEVAH R HAN 941 Sk.
da yapılan cami, günümüze
ulaşamayan medresesinin
941 Sk.

LÜKS HAMAM ERKEK

LÜKS HAMAM ERKEK LÜKS HAMAM ERKEK

yerinde düzenlenen parkı

ve Dönertaş Sebiliyle geç-
mişte de günümüzde de
TOPLANMA-BULUŞMA ve
2150 mm D NLENME gibi pek çok
işlevi yerine getiren insan
yoğunluğunun en fazla olan
kamusal alanıdır. Sütunlu
mihrabı, minberi, kadınlar
mahfili, kubbe ve duvar-
larında kalem işleri olan
tarihi cami ibadete açıktır.
POL S ANI EV

POL S ANI EV

124
rota kiosk info kiosk
Anafartalar Caddesi, Agora’ya yönlendiren alanda Rota Kiosk
125
Anafartalar Caddesi, Hatuniye Meydanı’nın Dönertaş Sebili’ne bakan köşede Info Kiosk.
126
PEYZAJ KULELERİ

127
Anafartalar Caddesi, Lüks Hamam’a dönen sokak köşesinden görünüm.

128
PEYZAJ KULESİ/SUNDURMA

Anafartalar Caddesi’ndeki yapıların yerleşim

düzeni ve koruma statüleri nedeniyle,
alanda modüler bir tasarıma gitmeye karar
verilmiştir. Her biri stand-alone sarmaşık
peyzaj birimi olan kuleler, istenilen sayıda
ve farklı açılarda kullanılarak, çelik teller
yardımıyla üst örtüye dönüştürülebilir.

üste kaynaklanan halkalar, çelik tellerin

bağlantısını kolaylaştırır.

kutu profillerin birleştirilmesinden

oluşan çerçeve, sarmaşığın tutunarak
çıkmasına yardım eder.

kimliği yansıtan pattern, sac parçadan

lazer kesimle kesilerek kutu profillere
kaynaklanır

129
 Kuleler, plandan bakıldığında
binaların önünde uygun lokasyonlara
yerleştirilebilir. Karşı karşıya olmak
zorunda değildir.

130
Bina cephesinin kullanılması olanağı
olabilen durumlarda, kuleler cepheden
asma sistemlerle birlikte kullanılabilir.

131
 Kuleler, aralarında bağlantı olmaksızın,
tekli payzaj elemanı olarak da
kullanılmaya elverişlidir.

132
Anafartalar Caddesi, Lüks Hamam’a dönen sokak köşesinden görünüm.
133
134
OTURMA BİRİMLERİ

135
136
OTURMA BİRİMLERİ

Modüler Sistem
Oturma grubu, modüler birimlerden
oluşmaktadır. Bu birimler bir araya geldiğinde,
yalnız doğrusal değil, farklı açılarda yerleşime
de olanak tanımaktadır.

137
OTURMA BİRİMİ MODÜLLERİ
Modül A: Açılı olarak tasarlanan bu
modül, oturma gruplarının dönüşlü
olarak çoğaltılmasına olanak sağlar.

Modül B: Düz olarak tasarlanan bu

modül, oturma gruplarının doğrusal
çoğaltılmasına olanak sağlar.

Modül kenarlarına, bölgeyi yansıtan

pattern (örüntü) doku olarak yerleş-
tirilmiştir.

MODÜL A MODÜL B

MODÜL A MODÜL B MODÜL A

138
OTURMA GRUPLARI HATUNİYE MEYDANI YERLEŞİM ETKİNLİK BAYRAKLARI ASMAK
İÇİN TEL GERMELER
KUŞ KULELERİ

KUŞ KULELERİ

AĞACA ASILAN
KUŞ EVLERİ

139
140
TİCARİ TABELA/TENTE REHBER ÖNERİSİ

141
142
Anafartalar Cadde’sinin görsel algısının sağlıklaştırılması adına tabela ve tente için
geliştirilen öneri; esnafın özgürlüğünü kısıtlamadan, tek düzeliği engelleyen bir yaklaşım
içermektedir.

TABELA: RAL 7002 gri metal zemin üzerine baskı

dükkan adı&logo görsel veya iletişim

bilgileri

tabelanın %65’ni kapsamaktadır.

TENTE: RAL 2002 kırmızı renkte tente üzerine beyaz baskı

dükkan adı&logo açıklama

tentenin %65’ni kapsamaktadır.

Tente ve tabelalar, özgün mimari elemanları kapatmayacak şekilde konumlandırılmalı ve

boyutlandırılmalıdır. ‘Kentsel Tasarım Yönetmeliği’ göz önünde bulundurulmalıdır.

143
144
ZEMİN DÖŞEME

145
Anafartalar Caddesi, Kemeraltı çıkışı, Eşrefpaşa Caddesi. Anafartalar Caddesi,
Basmane girişi.
146
Anafartalar Caddesi, Basmane, 2017.

147
148
İKİÇEŞMELİK-ANAFARTALAR BAĞLANTISINDA ZEMİN DÖŞEME ÖNERİSİ

Gerek Havra Sokağı’nın gerekse Anafartalar Caddesi’nin, Basmane bölgesine olan

sürekliliğini sağlamak amacı ile İkiçeşmelik üzerinde bu iki hattın sınırları arasında kalan alan
‘’Yaya Geçidi’’ olarak tanımlanmıştır.Bu yaya geçidini, çevresindeki zemin döşemesinden
ayrıştırmak için karo desenli asfalt önerilmiştir.

Aynı malzeme ve doku, İkiçeşmelik Katlı Otopark çevresinde devam ettirilerek, yayanın
Anafartalar-Basmane ve Agora’ya yönlenebilmesi amaçlanmıştır.

Sinyalizasyon, bölgenin kimliği için oluşturulan ‘’pattern’’ (örüntü) ve ‘’bread crumbs’’ olarak
tariflenen zemin grafik tasarımları yönlendirmeye destek olurken aynı zamanda da rotanın
oluşmasını sağlamıştır.

A B C

Küp Taş Görünümlü Asfalt Yaya Sinyalizasyonu ‘Bread Crumbs’ Yönlendirme

Kemeraltı’nın Basmane Anafartalar’a
devam ettiği algısını destekleyen,
küp taş görünümlü desenli asfalt
cadde girişi ve otopark çevresinde
önerilmiştir.
Tamamı genişletilmiş yaya geçiş alanı Bölge için oluşturulan logo, zi-
olan desenli asfaltta, yaya geçidi çizgileri yaretçilerin Anafartalar ve Agora’ya
yerine yaya sinyalizasyonu önerilmiştir. yönlendirilmesi için desenli asfat
üzerinde grafik olarak kullanılmıştır.

149
Anafartalar Caddesi’ne giriş, Polis Anı Evi, katlı otopark, Basmane, 2018. Bu fotoğraf Atilla Özdemir tarafından çekilmiştir.

150
POLİS ANI EVİ’NDEN, OTOPARK

151
 ANAFARTALAR CADDESİ ZEMİN DÖŞEME ÖNERİSİ

1 2 3 4

MANİSA AKHİSAR OTEL GİRİŞİ 940 SOKAK 941 SOKAK 942 SOKAK

ANAFARTALAR CADDESİ 2.ETAP HATUNİYE MEYDAN’INA KADAR OLAN BÖLGEDE ODAK NOKTALARDA ZEMİN DÖŞEMENİN GÖSTERİLMESİ
152
 1300 Sk.

Hatuniye Camii

5
HATUNİYE MEYDANI

153
 ANAFARTALAR CADDESİ ZEMİN DÖŞEME ÖNERİSİ

1 MANİSA AKHİSAR OTEL GİRİŞİ

154
Belirli zamanlarda trafiğe kapalı olacak şekilde yayalaştırılacak yol için seçilen doğaltaş dokusunun; caddenin çarpıklığı ve düzensizliği
dikkate alınarak, bina cephelerine kadar aynı renk ve örüntüyle kesintisiz devam edilmesi önerilmiştir. Yolun orta bölümünde yer alan;
engelli yolu, mazgal ve yaya yoluysa rota belirleyici precast karolar arasında sınırlandırılmıştır. Ayrıca bu rotadan uzanan prekast karo ve
pattern, bölgenin odak noktalarını adreslemektedir.

ANAFARTALAR CADDESİ 2. ETAP ZEMİN ODAK NOKTALARI GÖSTEREN ZEMİN

DÖŞEMESİ İMLEMESİ

D E G

20X20 cm.
Bergama Graniti 10X10 cm.
Prekast Modül

40X40 cm.
10X10 cm. 20X10 cm.
Prekast Desenli
Bergama Graniti Bergama Graniti
Modül

ANAFARTALAR CADDESİ 2. ETAP’I KESEN

ARA SOKAKLAR

F
10X10 cm.
Bergama Graniti

155
 2 940 SOKAK

156
3 941 SOKAK

157
 4 942 SOKAK

158
 6N

5
HATUNİYE MEYDANI
ZEMİN DÖŞEME

+DWXQL\H&DPLL

E H H

159
160
OTOPARK CEPHESİ

161
 İzmir Tarih Projesi kapsamında, katlı otoparkın ziyaretçilere
kent terası gibi farklı seçenekler sunması, yapının ağır kütle
etkisinin parçalanması, geçirgenliği yüksek gridal çelik yüzeyle
sarma fikri geliştirilmiştir.

Basmane Çevresel Tasarım Projesinde, bu yaklaşıma paralel

olarak, yapının çelik yüzeyine giydirilen, lazer kesim levhalar
aracılığı ile rotanın, bu levhalar üzerine yerleştirilen billboard
ile de etkinlik duyurularının aktarılması hedeflenmiştir.

Bölge için tasarlanan kimliğin tamamlayıcı bir elemanı olan

pattern (örüntü), saç levha üzerinde ‘’Lazer Cut Out’’ olarak
şekillendirilecektir. Anafartalar girişine işaret eden otopark
cephesinde; önemli odak noktalarına yönlendirilen bir rotayı
da izlemek mümkün olacaktır.

162
Katlı otopark, kafes sistemi içerisine yerleştirilen lazer kesim alüminyum paneller. 163
Katlı otopark, Eşrefpaşa Caddesi, Basmane, 2018.

164
Bu sayfadaki fotoğraf, Atilla Özdemir tarafından çekilmiştir.
165
166
ETKİNLİK TASARIMI

167
 ETKİNLİK LİSTESİ
Bölge değerleri olan ”KARŞILAŞMA”- • Basmane artizan (ikinci el kitap-
”KESİŞME”-”BULUŞMA”-”İZ BIRAKMA” antika pazarı)
gibi kavramlara zemin hazırlayan etkinlik • Pop-up mutfak
önerileri ile kullanıcı arasındaki ilişkiye
olanak tanıyan araç/donatı gibi mobil • Müzik-dans-söyleşi
çözümler, projenin kimlik kurgusunu • Kuşları geri getirme
destekleyecek uzantılar olarak değer-
lendirilmiştir. • Sokak örme (urban stiching)-bir iz
bırak
Gerek Basmane Anafartalar'a dikkat
çekme gerekse bölge sakinleriyle zi-
yaretçilerin arasında ki etkileşimin sür-
dürebilir kılma adına önerilen etkinlikler
sırasıyla;

168
BASMANE ARTİZAN

169
 “BİR CADDEYE KADIN
GELMİYORSA, O
BASMANE ARTİZAN ETKİNLİKLERİ CADDE ÖLÜDÜR.”

Hatuniye Meydanı üzerinde bölge

sakinleriyle ziyaretçileri bir araya ge-
tiren Basmane Artizan; zanaat ürünle-
rden, ikinci el kitabından, antika pazarına ‘KADINLARIN
kadar uzanan bir dizi etkinliğe ev sahip- İLGİSİNİ ÇEKEN
liği yapabileceği öngörülmüştür. Aylık EL YAPIMI
veya mevsimsel düşünülen bu etkin- ÜRÜNLER
liklerin, meydan üzerinde bulunan kule- SATILMALI.’
ler ve caddelerde bulunan billboardlar
aracılığıyla duyurulması düşünülmek- “KEMERALTI
tedir. ALIŞVERİŞ GÜNLERİ,
HEDİYELİK EŞYA
SATIŞI GİBİ
Bu etkinlikler için ortak çözüm olarak ETKİNLİKLER
önerilen katlanabilir mobil tezgahlar, ‘BÖLGENİN
BU CADDEYE SÜRDÜRÜLEBİLİR
kolaylıkla monte-demonte olabilecek GETİRİLMELİ.” ETKİNLİKLERE
şekilde tasarlanmıştır. İHTİYACI VAR.’

170
 MEYDAN ETKİNLİK TEZGAH

60x60 AL profil
çerçeve

ahşap tezgah

kapatıcı perde ve torba

asmak için kancalar
açılır kapanır
kanatlar

40X40 AL profil
döndürülebilir ayaklar

kapatıcı perde arkasına eşya kolileri konulabilir 171

MEYDAN ETKİNLİK TEZGAH

172
 TEZGAHLAR SIRT SIRTA 4 BLOK
HALİNDE YERLEŞTİRİLMİŞTİR.
ZİYARETÇİLER BLOKLARIN
ETRAFINDA HAREKET EDER.

MEYDAN TEZGAH YERLEŞİMİ

173
174
Hatuniye Meydanı’ndan görünüm ve tezgah-sergileme birimleri.
175
Hatuniye Meydanı’ndan görünüm, tezgah-sergileme birimleri ve kuş evleri.

176
177
Hatuniye Meydanı, Basmane, 2018. Bu fotoğraf, Atilla Özdemir tarafından çekilmiştir.

178
POP-UP MUTFAK

179
179
 POP-UP MUTFAK ARAÇ GİYDİRME
O s m a n l ı d ö n e m i n d e n b u ya n a ,
Basmane’nin, farklı etnik ve dini
gruplardan oluşan toplumsal yapı-
sının oluşturduğu kültürel çeşitlilik
özellikle gastronomi konusunda
büyük bir zenginlik yaratmıştır. Bu
deneyimi yaşama ve öğrenme adına
düşünülen pop up mutfak; Hatuniye
Meydanı üzerinde bölge sakinleriyle
ziyaretçileri buluşturan bir etkinlik
olarak tasarlanmıştır.
Bu etkinlik aracılığıyla göçle gelen farklı
grupların sunduğu Sefarat, Ermeni,
Boşnak, Konya, Mardin, Suriye gibi
mutfakların mobil bir araçtan tanıtılması,
öğretilmesi ardından deneyimlenmesi
gibi bir dizi bilgi aktarımını sağlamak
mümkün olacaktır.
180
Belediye tarafından sivil toplum
örgütlerine tahsis edilebilecek ve içinde
mutfak ekipmanı barındıran bu araçlar,
projeyi aktaran bir grafiksel giydirmeyle
kaplanacaktır.
Bu etkinlik vasıtasıyla, bölgede tanıtımı
yapılacak lokal gıdaların daha kontrollü
ve hijyenik koşullarda üretilmesinin
sağlanması ve özendirilmesi hedeflen-
mektedir.
Aylık veya mevsimsel düşünülen bu
etkinlikler, meydan üzerinde bulu-
nan kuleler ve caddelerde bulunan
billboardlar aracılığıyla duyurula-
bilecektir.
pop-up
mutfak
bugün:

Halep
Mutfagı
Atölyesi

181
 ETKİNLİK İÇİN KULLANILACAK
HAZIR ARAÇ,GİYDİRİLECEKTİR.
ARAÇ DIŞ CEPHE:RAL 7012 GRİ
TENTE:RAL 2002 KIRMIZI
MUTFAK ARACI

182
MÜZİK-DANS-SÖYLEŞİ

183
183
 MÜZİK-DANS-SÖYLEŞİ
ETKİNLİĞİ
Hatuniye Meydanı’nın, farklı kültüre sa- paletler öngörülmüştür. Üst üste konu-
hip bölge sakinleriyle ziyaretçilerini bir- larak tiyatro benzeri bir düzeneği oluş-
biriyle buluşturan ve karşılıklı etkileşim turabilecek bu paletlerle, etkinliğin do-
yaratabilme potansiyeline sahip müzik/ ğasına göre farklı yerleşim senaryoları
dans/söyleşi etkinliklerine ev sahipliği oluşturmak mümkündür.
yapabileceği öngörülmüştür. Her hafta
başka bir kültürün tanıtımı doğrultu-
sunda mevsimlere göre haftalık veya
aylık programlanabilen ve kısmen do-
ğaçlama olabilecek bu etkinliklerin,
meydan üzerinde bulunan kuleler ve
caddelerde bulunan billboardlar ara-
cılığıyla duyrulması düşünülmektedir.
Hatuniye Meydanı’nda bulunan kuş ve
peyzaj kuleleri, ziyaretçilerin dikkatini
çekecek şekilde girişlere dizilmiştir. Bu
kuleler arasına gerilmiş çelik iplere ası-
lan flamalar, meydandaki etkinliklerin
duyurulmasına yardımcı olacaktır. Bu
etkinlikler için ortak çözüm olarak bele-
diye tarafından kolaylıkla taşınabilecek

184
 SAHNE ALANI
80 x 120 PALETLERDEN
ÜST ÜSTE GETİRİLEREK
OLUŞTURULAN OTURMA
ALANLARI

185
186
 ü ik
basmane müzik 187
basmane müzik
 basmane müzik
basmane müzik
basmane müzik
basmane müzik
basmane müzik
basmane müzik

188
 KUŞLARI GERİ GETİRME
KUŞ KULELERİ-ASMALI KUŞ EVİ

189
189
190
 ASMALI KUŞ EVİ

KUŞ KULESİ VERSİYON 1 KUŞ KULESİ VERSİYON 2

191
 KUŞLARI GERİ GETİRME ETKİNLİĞİ
Hatuniye MeydanI üzerinde bölge sakinleriyle
ziyaretçileri buluşturabilecek bir başka
etkinlikse geçmişin güzel anılarından biri olan
kuşların meydana geri dönmesidir.

Su ve yem hazneli olarak tasarlanan kuş

evleri, ayaklı ve ağaçta asılı olarak alternatifli
çalışılmıştır.

192
KUŞ KULESİ VE KUŞ EVİ DETAY GÖRÜNÜM

KUŞ KULESİ VERSİYON 1 KUŞ KULESİ VERSİYON 2 ASMALI KUŞ EVİ

çelik tel asmak için halka yem/su içme alanı konma/korunma alanı konma/korunma alanı

193
 ETKİNLİK BAYRAKLARI ASMAK
İÇİN TEL GERMELER
KUŞ KULELERİ

KUŞ KULELERİ

AĞACA ASILAN
KUŞ EVLERİ

194
Hatuniye Parkı’ndan görünüm.

195
196
SOKAK ÖRME-BİR
URBANİZ BIRAK ETKİNLİĞİ
STITCHING

197
197
197
 SOKAK ÖRME-BİR İZ BIRAK
ETKİNLİĞİ
Son yıllarda sokak sanatları arasında trendi
yükselen ‘sokak örme’ (urban stitching)
atölye çalışması; gerek Anafartalar Caddesi
üzerindeki metruk bina cephelerinin, olumsuz
izlerini pozitife çevirmek, gerekse katılımcısını-
ziyaretçisini bir araya getiren bir etkinlik olarak
önerilmektedir.
Bir sanatçı moderatörlüğünde, farklı tema
ve katılımcı profiliyle mevsimsel bir etkinlik
olarak düşünülen bu etkinliğin ilki, Nesne Emt
ve Tarih Tasarım Atölyesi yürütücülüğünde
Altınordu Basketbol Sahasında 14 Ekim
2017 tarihinde gerçekleştirilmiştir. Bölgede
yaşayan öğrencilere okullarında resim
dersinde “mahalle” konusunun verilmesiyle
başlatılan ve çıkan sonuçlardan türeyen bu
çalışma, dış mekan kullanıma uygun ipler ile
oluşturulmuştur.
İp, dokusunun geçirgen olması nedeniyle
arkada bulunan binaların özelliklerini görme
imkanını da sağlamıştr.
Bu çalışma, metruk cephelerin korunması
için inşa edilen tel kafeslerin yanısıra, sağır
duvarların da etkinlik zemini olabileceği
göstermiştir.
Farklı kültürlerden gelen bölge çocuklarının
katılımı ile gerçekleşen bu etkinlik, çocukların
aralarında bir ekip ruhu yaratarak aynı
zamanda kendilerinden bir iz bırakmanın
getireceği aidiyet duygusunu da beslemiştir.

198
199
200
201
202
SAĞIR DUVAR-BOŞURBAN
ALAN KULLANIM ÖNERİLERİ
STITCHING
AGORA GİRİŞ-KORTEJO ARKASI
ETKİNLİK İÇİN ALAN KULLANIM ÖNERİLERİ

203
 Duvarların zarar görmemesi
için sergi-peyzaj kuleleriyle
duvar arasında mesafe
bırakılmıştır.

Sergileme Kuleleri üzerinde,

Basmane’yi anlatan bir
rota uygulanabileceği
SAĞIR DUVAR KULLANIM öngörülmüştür.
ÖNERİLERİ
Bölgede, kullanımına izin verilecek alan-
lardaki sağır duvarların ya da belediyenin
kamulaştırabileceği boş arsaların, bekleme-
dinlenme-izleme-bilgilendirme-gölgelik
gibi birçok ihtiyaca yanıt verebileceği
öngörülmüştür. Bu bölge için tasarlanan
pattern (örüntü) ile şekillenen lazer kesimli saç
levhaların bilgilendirmeye veya sergilemeye
zemin oluşturabileceği düşünülmüştür.

204
* Görselleştirmeler, temsili bir alan seçilerek yapılmış olup, yalnızca öneriyi gösterme amaçlıdır.
205
206
207
208
 REFERANS KAYNAKLAR
URBAN STITCHING
AGORA GİRİŞ-KORTEJO ARKASI
ETKİNLİK İÇİN ALAN KULLANIM ÖNERİLERİ

209
 17. REFERANS KAYNAKLAR
Kitaplar
• Aksoy, Yaşar. Smyrna İzmir Efsaneden
Gerçeğe, İzmir 202
• Akurgal, Ekrem. Eski İzmir-Yerleşme Katları
ve Athena Tapınağı, Ankara 1997
• Beşikçi, Orhan. Basmane Günlüğü, İzmir
2011.
• Beşikçi, Orhan. Dünden Bugüne Anafartalar
Caddesi, İzmir Kent Arşivi, 2016.
• Beşikçi, Orhan. İzmir’im Dizisi Basmane,
İstanbul, 2011.
• Bora, Siren. Bir Semt Bir Bina, Karataş
Hastanesi ve Çevresinde Yahudi İzleri, İzmir,
2015.
• İzmir Büyükşehir Belediyesi, 2. Etap 1. Bölge
KARIP Plan Raporları, İzmir, 2009.
• Kutlu, Gökhan. İzmir Tarih Proje Merkezi,
İzmirlilerin Tarih ile İlişkisini Güçlendirme
Projesi, İzmir, 2015.
• Dokuz Eylül Üniversitesi Mimarlık Fakültesi,
Tarih ile Diyalog: Anafartalar, Agora,
Altınordu. İzmir Tarih Projesi Anafartalar
Caddesi 2.Etap 1.Halka Konut Dokusunun
Bir Bölümünün Operasyon Planına Yönelik
Final Proje Raporu, İzmir, 2015.
210
• Özsüphandağ Yayman, Duygu. İzmir’im
Dizisi Memleket Kolay Terk Edilmiyor
Tilkilik, İstanbul, 2011.
• Taşkıran, Hakan Kazım. Kemeraltı’nın İzmir’i
Tarih, Kültür ve Gezi Rehberi, İzmir, 1996.
• Tekeli, İlhan. İzmir Tarih Proje Merkezi, İzmir-
Tarih Projesi, Tasarım Stratejisi Raporu,
İzmir, 2015.
Makaleler
• Aras Lerzan, ”Bana Başka Bir Mimarlık Anlat
Hoca”, XXI Mimarlık, Tasarım ve Mekan
dergisi, 2016.
• Akgün Gültekin Asiye, Üngür
Erdem,”Stüdyoda Taktik Mekan
Denemeler”, XXI Mimarlık, Tasarım ve
Mekan dergisi, 2016.
• Çiçek Aslı, ”Nesneleri Biçimlendirme”, XXI
Mimarlık, Tasarım ve Mekan dergisi, 2016.
• Dinçer Dirim, ”Mülteciler için Tasarlama”,
XXI Mimarlık, Tasarım ve Mekan dergisi
2016.
• Giles Price, ”Olimpiyatlar Öncesi Dönüşen
Rio”, XXI Mimarlık, Tasarım ve Mekan
dergisi, 2016.
• Gönlügür Emre, ”Mütevazı Yeni, XXI
Mimarlık, Tasarım ve Mekan dergisi, 2016.
• Gürpınar Avşar, ”Çay Bardağı ile Üçüncü
Türden Yakınlaşmala”, XXI Mimarlık,
Tasarım ve Mekan dergisi, 2016.
• Mohamed Amine Siana, Saad El Kabbaj,
Driss Kettani, ”Kütle Ritmi”, XXI Mimarlık,
Tasarım ve Mekan dergisi, 2016.
• Otto von Busch, ”İlerleme Sonrası Tasarı”,
XXI Mimarlık, Tasarım ve Mekan dergisi,
2016.
• XXI, Avludaki Yaşa”, XXI Mimarlık Tasarım ve
Mekan dergisi, 2016.
• ”Kil Tuğlalardan Reçel İmalathanes”, XXI
Mimarlık, Tasarım ve Mekan dergisi, 2016
“Gösterişsiz Referansla”, XXI Mimarlık,
Tasarım ve Mekan Dergisi, 2016
 Manisa Akhisar Oteli (eski kortejo), 2017.
Belgeseller
• Basmane Oteller Sokağı Belgeseli
https://www.youtube.com/watch?v=ycEi6ZxJcyQ&ab_channel=OrçunUzun (erişim; 03.12.2018)
• Bir Avlu Bir Kent
https://vimeo.com/47303993 (erişim; 03.12.2018)

211
212