içindekiler
mimarl›kta malzeme
SUNUfi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .3
HABERLER . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
14
Geoduvar sistemi ile infla edilen istinat yap›lar›
yefleren yüzeyleri, esnek yap›lar› ve mühendisçe
tasarlanm›fl güvenli¤i ile betonlaflma sorununa
çevreci ve ekonomik çözümler sunmaktad›r.
Ocak 2007 • Y›l: 2 • Say›: 3 Yay›n Türü: Yerel, süreli
Yay›nlayan
TMMOB Mimarlar Odas› ‹stanbul Büyükkent fiubesi
Sahibi
TMMOB Mimarlar Odas› ‹stanbul Büyükkent fiubesi
ad›na
Eyüp Muhcu
Yay›n Koordinatörü ve Yaz› ‹flleri Sorumlusu
Fehiman Yurttafl
Yay›n Kurulu
Firuzan Baytop, Bülend Ceylan, Halit Yafla Ersoy,
Mehmet fiener Küçükdo¤u, Leyla Tanaçan,
Canan Tafldemir, ‹brahim Uysal,
Sami Y›lmaztürk, Fehiman Yurttafl
Ocak 2007/1
ISSN 1306-6501
Merhaba... / Fehiman Yurttafl . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .3
4
Yay›n Dünyas›ndan . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .4
Fuarlar . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .6
Sektörden K›sa-K›sa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .8
Yal›t›m Bilinci Artt›kça Türkiye Kazanacak . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .9
Hem sandalye, hem masa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .10
Çuhadaro¤lu Metal Sanayi Yeni Markas› ‹nterax’› Pazara Sundu . . . . . . . .11
11. Uluslararas› Yap› Malzemeleri ve
Bileflenlerinin Dayan›kl›l›¤› Konferans› . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .12
Yap› ve Is›tma Sektörünün Liderleri
TÜYAP Bursa Çat›s› Alt›nda Biraraya Geliyor! . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .13
3. Ulusal Yap› Malzemesi Kongresi ve Sergisi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .14
Gazbeton Binalar›n Deprem Yükleri Alt›ndaki Performans›
Haluk Sesigür - O¤uz Cem Çelik - Feridun Ç›l› . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .22
Çevre Dostu, Yeflil ve Güvenli ‹stinatlar ‹çin:
Geosentetik Donat› Kullan›larak Oluflturulan fievler ve
Geoduvar Uygulamalar› / Samim Togan Alper . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .29
Bilim Kurulu Bask›-Cilt
M. Süheyl Akman, Murat Eriç, Halit Yafla Ersoy, Mü-Ka Matbaas›, ‹stanbul
Erol Gürdal, Mehmet fi. Küçükdo¤u, Tel: 0212 549 68 24
Leyla Tanaçan, Canan Tafldemir
Bask› Tarihi
Dan›flma Kurulu fiubat 2007
Ahmet Kurto¤lu, Bülend Tuna, Do¤an Hasol,
Emine Erdo¤mufl, Gönül Ma¤gönül, Hasan Cevad Özdil, Da¤›t›m
Mehmet Bozkurt, Neval Aksoy, Nuran Yener, Tele Kurye
Ruhi Kafesçio¤lu, Süleyman Mazlum, U¤ur Tarhan
Çat›der, ‹zoder, Türkiye Haz›r Beton Birli¤i
Reklam ve Yap›m Organizasyon
Yay›n Yönetim ve Yaz›flma Adresi
Mimarl›k Vakf› ‹ktisadi ‹flletmesi
Y›ld›z Saray› D›fl Karakol Binas›, Barbaros Bulvar› Recep Pafla Cad. Nimet Abla ‹fl Merk. No: 18 K.2
34349 Befliktafl-‹stanbul
Taksim 34437 ‹stanbul
Tel: 0212 227 69 10 Faks: 0212 236 85 28
Tel: 0212 253 45 35 pbx Faks: 0212 253 43 04
e-posta: mimarl›ktamalzeme@mimarist.org
e-posta: mivisletme@superonline.com
http://www.mimarist.org
Görsel Yönetmen Fiyat›: 7,50 YTL
Zehra fieno¤uz Y›ll›k abone ücreti: 26,00 YTL
Ö¤rencilere % 50 indirim uygulan›r.
Ofset Haz›rl›k
Ekol Tan›t›m / Kireçburnu Mah. Alparslan Sok. “mimarl›kta malzeme” dergisi
No: 42/1 Tarabyaüstü 34457 ‹stanbul Mimarlar Odas› üyelerine ücretsiz olarak gönderilir.
Tel: 0212 223 81 51 (pbx) Faks: 0212 223 80 95 Yaz›larda ileri sürülen görüfllerin sorumlulu¤u yazarlar›na aittir.
e-posta: ekoltanitim@gmail.com Kaynak belirtilmek kofluluyla al›nt› yap›labilir.
Mimarl›kta Malzeme • 2007/1 1
 içindekiler
Mimarl›kta Malzeme

DOSYA 33
“Mimarl›kta, Malzemede Ütopya...” / Leyla Tanaçan . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .34
Kerpiçten Zembere¤e, Çelikten Çöre¤e
Ütopik Yap› Malzemeleri / Gürhan Tümer . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .35
“TAfi”tan Duvarlardan “HÜCRE” leri Olan Yap›lara / Gökhan Avc›o¤lu . .35
Malzemede Hayalgücü Hayalgücünde Malzeme / Sedat Kurugöl . . . . . . .45
Ütopya ve Hakikat Aras›nda Mimarl›k / Özgür Bingöl . . . . . . . . . . . . . . . . . . .49

45 PROJE VE DETAY 55
Çeflm-i bülbül ‹nebolu Liman Baflkanl›¤› Binas› / Mustafa Pehlivanl›o¤lu . . . . . . . . . . . . . . .55

‹NCELEME 64
Mimari Yaz›l›mlar›n Yap› Malzemesi Bilgi Sistemleri
Aç›s›ndan ‹ncelenmesi / Olcay Çetiner - Cengiz Bayülgen . . . . . . . . . . . . . .64
Onar›m Amaçl› Horasan Harç ve S›valar›n Haz›rlanmas›
Hasan Böke - Sedat Akkurt - Baflak ‹peko¤lu - Elif U¤urlu . . . . . . . . . . . . . . .68
Aç›k Alanlarda Kullan›lan Çöp Kutular›n›n Tasar›m› / G. Firdevs Yücel . . .73

E⁄‹T‹M 76
‹TÜ ‹nflaat Fakültesinde Lisans düzeyinde verilen “Malzeme Bilimi
Dersleri” Hakk›nda Ö¤renci Görüflleri / Canan Tafldemir . . . . . . . . . . . . . . .76
1940’larda ‹stanbul’da Yap› Malzemeleri / Firuzan Baytop . . . . . . . . . . . . . .81

MEVZUAT 83
Yap› Sektöründe Araflt›rma ve Avrupa Yap› Teknoloji Platformu
Konusunda Güncel Geliflmeler / Tu¤çe Selin Ta¤mat . . . . . . . . . . . . . . . . . . .83
Yap› Malzemeleri Yönetmeli¤i ve De¤ifliklikler / Abdülselam Suvakç› . . . .89

68
Tirede bulunan Osmanl› hamam›n›n geçifl GÖRÜfi 92
elemanlar›nda kullan›lan horsan s›va Mermer, Tafl ve Teknoloji Fuar›’n›n Düflündürdükleri / Bülend Tuna . . . . . .92

• arka kapak TÜYAP • ön kapak içi YTONG • arka kapak içi VELUX
Mimarl›kta Malzeme 3 • iç sayfalarda (alfebetik s›rayla) ONDUL‹NE AVRASYA • CITI BANK • ‹ZOCAM
‹LANLAR • SCHNEIRDER • KLIMA PLUS • FERROL‹• KAYALAR BOYA • GEW‹SS • TEKMAR
DUYURULAR • BOSE • BOSE • IONBOND - TINKKAP • ALTES • INTERLIGHTH • ‹ZFAfi
• U⁄UR MERMER

2 Mimarl›kta Malzeme • 2007/1

 sunufl
Mimarl›kta Malzeme

merhaba...
Ocak ay› içerisinde elinize ulaflmas›n› hedefledi¤imiz dergimizin 3. say›s›n›, biraz
gecikmeyle ve sa¤l›kl›, mutlu bir yeni y›l dileklerimizle sunuyoruz.
‹Mimarlar Odas› ‹stanbul Büyükkent fiubesi’nin çal›flmalar› içerisinde önemli bir yeri
olan ve mimarl›k tasar›m ve uygulamalar›nda yap› malzemesinin yerini, önemini
vurgulamay› ve belirlemeyi amaçlayan Ulusal Yap› Malzemesi Kongresi ve
Sergisi’nin üçüncüsü 15-16-17 Kas›m tarihlerinde ‹TÜ Taflk›flla 109 No’lu Salonda
gerçekleflti. ‹ki y›lda bir tekrarlanan Kongrenin kurumsallaflma yönünde önemli ad›mlar
att›¤›n› ve yap› malzemeleri alan›nda önemli bir eksikli¤i giderdi¤ini düflünüyoruz.
Kongreye iliflkin haberi ve Prof. Dr. Halit Yafla Ersoy’un kapan›fl konuflmas›n› haberler
bölümünde okuyabilirsiniz.
Kongre’nin Sergi bölümüne kat›lan ve ana destekleyicilerimizden biri olan Türk Ytong
Sanayi A.fi. ad›na Kongreye sunulan “Gazbeton Binalar›n Deprem Yükleri
Alt›ndaki Performans›” bafll›kl› bildiriye “sektörden” bölümünde yer veriyoruz.
Konunun önemi nedeniyle sadece Kongreye kat›lanlara de¤il tüm meslektafllar›m›za
ulaflmas›n›n yararl› olaca¤›n› düflündük.
Dosya bölümüne gelince; “Mimarl›k ve Ütopya” olarak seçilen dosya konumuz üzerine
Gürhan Tümer, Gökhan Avc›o¤lu, Sedat Kurugöl ve Özgür Bingöl’ün çok keyifli
yaz›lar›n› okuyacaks›n›z.
Proje ve Detay bölümünde Mustafa Pehlivano¤lu, ‹nebolu Liman Baflkanl›¤› Binas› proje
çal›flmas›n› aktaracak.
Türkiye’de yap› sektöründe araflt›rma ve gelifltirme konusunda, Kamu kurum ve
kurulufllar›nda, üniversitelerde, inflaat flirketleri veya yap› malzemesi üreten firmalarda
birtak›m çal›flmalar yürüyorsa da, ortak bir platform arac›l›¤›yla bu bilginin paylafl›larak
art›r›lmas› olanakl› olmuyor. Avrupa Yap› Teknoloji Platformu ve ülkemizde bu
kapsamda gerçeklefltirilen baz› etkinlikleri arkadafl›m›z Tu¤çe Selin Ta¤mat’›n
kaleminden “mevzuat ve standartlar bölümünde okuyabilirsiniz.
Araflt›rma ve inceleme bölümünün konular› ise; Aç›k Alanlarda Kullan›lan Çöp
Kutular›n›n Tasar›m›, Mimari Yaz›l›mlar›n Yap› Malzemesi Bilgi Sistemleri Aç›s›ndan
‹ncelenmesi ve Onar›m Amaçl› Horasan Harç ve S›valar›n Haz›rlanmas›.
‹TÜ’de Lisans düzeyinde verilen “Malzeme Bilimi” dersi ve ‹nflaat Fakültesinden baz›
ö¤rencilerin ders ile ilgili düflüncelerini e¤itim bölümünde yer al›yor. Bu yaz›da, ‹TÜ
‹nflaat Fakültesinde 3. yar›y›lda verilmekte olan Malzeme Bilimi dersinin amac› ve
kapsam› sunuluyor ve dersi alan ö¤rencilerin dersin önemi ve dersin verilifl biçimi ile
ilgili görüflleri aktar›l›yor. Komite üyemiz Firuzan Baytop’un 1940’larda ‹stanbul’da Yap›
Malzemeleri bafll›kl› yaz›s›n› da bu bölümde okuyabilirsiniz.
Önümüzdeki say›lar için dosya konular›m›z› mimarl›¤›n temel kavramlar› ve malzeme
aras›ndaki ba¤› incelemek üzere, birbirini takip eden ve bütünleyen bir seri olarak
düflündük. Dördüncü say› dosya konumuz; “Boyut ve Oran”, beflinci say›; “Ritim
ve Süreklilik”, alt›nc› say›; “Ifl›k, Renk ve Doku” olarak belirlendi.
‹lk iki say›m›zdan sonra sizin görüfllerinizi ve önerilerinizi almak için bu say›m›zda
derginin içerisinde bir anket formu haz›rlad›k. Yeni bir yay›n olarak, derginin gerek
grafi¤i, gerekse içeri¤i hakk›nda görüfllerinizi almak ve önerilerinizi de¤erlendirmek
istiyoruz. Formu doldurduktan sonra faks, posta veya e-posta ile bize göndermenizi
rica ediyoruz. Kat›l›m›n›z derginin geliflimi için yararl› olacakt›r.
Bahar say›m›zda buluflmak üzere…
Sayg›lar›m›zla..
Fehiman Yurttafl

Mimarl›kta Malzeme • 2007/1 3

 fuarlar
organizasyonlar

Fuar Tarihi Fuar›n Ad› ve Aç›klama Fuar Yeri - Organizatör

21-25.02.2007 ‹NfiAAT 2007 Adana / TÜYAP

www.tuyap.com.tr

08-11.03.2007 PENCERE 2007: Kap› Pencere Fuar› IDTM-‹stanbul / ESAS

www.pencerefuar.com

21-25.03.2007 19. Yap› ve Yaflam Fuar› ve Kongresi Bursa / TÜYAP

www.tuyap.com.tr

28.03.2007 5. DECOYAP Ege ‹nflaat Grup Fuar› Denizli EGS Park / DEMOS
01.04.2007 www.demosfuar.com.tr

04-08.04.2007 UNICERA Uluslararas› Seramik ve Banyo Fuar› ‹stanbul / TÜYAP

www.tuyap.com.tr

05-08.04.2007 CLEANING 2007: Profesyonel ve Evsel Temizlik Expo Center-ANT / AFT Fuarc›l›k
Bak›m, Hijyen Sa¤lay›c› Ürünler, www.aftfuarcilik.com
Endüstriyel Makine, Malzeme ve Ekipmanlar› Fuar›

12-15.04.2007 Asansör ‹stanbul ‹stanbul / TÜYAP

www.tuyap.com.tr

12-15.04.2007 Konya 4. Yap› Malzemeleri, Konya / TÜYAP

Yap› Teknolojileri ve ‹fl Makineleri Fuar› www.tuyap.com.tr

19-22.04.2007 2.Istanbul Boya Fuar›: Boya Fuar› ‹stanbul / ‹HLAS FUARCILIK

www.ihlasfuar.com

19-22.04.2007 DUVAR 2007: Inflaat Fuar› ‹stanbul / ‹HLAS FUARCILIK

www.ihlasfuar.com

19-22.04.2007 Izolasyon Fuar›: Insaat Fuar› ‹stanbul / ‹HLAS FUARCILIK

www.ihlasfuar.com

02-06.05.2007 YAPI 2007 ‹stanbul Fuar› TÜYAP / Yap› Endüstri Merkezi

www.yem.net

6 Mimarl›kta Malzeme • 2007/1

 organizasyonlar
Fuar Tarihi Fuar›n Ad› ve Aç›klama Fuar Yeri - Organizatör

11-14.01.2007 Iran Furniture: Tahran-‹ran / IIEC

Mobilya, Mobilya Aksesuar, www.iranfair.com
Mefrusat, ‹ç Mekân Tasar›m Fuar›

13-16.01.2007 DOMOTEX Hannover-Almanya / Deutsche Messe

16.01.2007 Dünya Hal› ve www.domotex.de
Zemin Ürünleri Fuar›

15-20.01.2007 Bau 2007: Insaat Fuar› Münih-Almanya / Messe München

www.bau-muenchen.de

20-25.01.2007 MEUBLE APPROFAL Paris-Fransa / Salondumeuble

Mobilya Fuar› www.salondumeuble.com

23-26.01.2007 BUDMA 2007 Poznan-Polonya / SENEXPO

www.sen-expo.com

09-13.02.2007 AMBIENTE Frankfurt-Almanya / Frankfurt Messe

Mobilya ,Dekorayon, Aksesuar www.ambiante-frankfurt.de
Hediyelik Eflya Fuar›

22-25.02.2007 ‹NFACOMA 2007 Selanik-Yunanistan / SENEXPO

www.sen-expo.com

01-04.03.2007

08-11.03.2007
BUILDTECH 2007

XIAMANE STONE FA‹R

Odessa-Ukrayna / KONSEPT
www.konseptfair.com

Xiamen-Çin / ‹ZFAfi
fuarlar
www.izmirfair.com.tr

22-25.03.2007 CONSTRUCT EXPO Bükrefl-Romanya / SENEXPO

www.sen-expo.com

27-31.03.2007 BUILDING ARCHITECTURE 2007 Kiev-Ukrayna / SENEXPO

www.sen-expo.com

01-05.04.2007 SBIE Cidde-S. Arabistan / ADG

Saudi Building and Interiors Exh. www.adgtradefairs.com

17-21.04.2007 INTERSTROYEXPO St.Petersburg-Rusya / TÜYAP

www.tuyap.com.tr

Mimarl›kta Malzeme • 2007/1 7

 sektörden haberler
K›sa-K›sa

Duravit “2nd Floor” Serisine

Çifte Ödül
Duravit, Sieger Design imzal› 2nd floor banyo
serisiyle Uluslararas› Mimarl›k ve Tasar›m Mü-
zesi Chicago Athenaeum’un istisnai tasar›mlar
için verilen Good Design Award tasar›m
ödülü ile ödüllendirdi. Serinin belli bafll› ürün-
leri dünyaca ünlü Chicago Athenaeum Müze-
si’nde sürekli tasar›m sergisine dâhil edildi.
Duravit’in 2. ödülü de Hanover’deki Ulusla-
raras› Tasar›m Forumu’ndan. Uluslararas›
Tasar›m Forumu, 2nd floor serisini bireysel
ihtiyaçlar› karfl›layabilen özel siparifl çözümleri
kategorisinde en iyi tasar›m ödülüyle onurlan-
d›rd›.

8 Mimarl›kta Malzeme • 2007/1

 sektörden haberler
K›sa-K›sa

Yal›t›m Bilinci Artt›kça

Türkiye Kazanacak
Is› Su Ses ve Yang›n Yal›t›mc›lar› Derne¤i ‹ZODER’in yü-
rüttü¤ü “Yal›t›m Yat›r›md›r” kampanyas›n›n da katk›s›yla,
Türkiye 2006 y›l›nda yal›t›ma yapt›¤› yat›r›mdan 500 milyon
YTL tasarruf sa¤lad›. Yal›t›m malzemesi sat›fllar›yla ekono-
mi canland›. Enerji tasarrufuyla hem ülke hem de bireyler
kazan›rken çevre de daha az kirlendi. Türkiye’deki tüm ya-
p›lara standartlara uygun olarak yal›t›m yap›l›rsa y›ll›k ta-
sarrufumuz 5.5 milyar dolar› bulacak.
Ülkelerin geliflmiflli¤inin göstergesi olan yal›t›m›, kamu-
oyuna anlatmay› hedefleyen ‹ZODER 20 Aral›k 2006’da
gerçeklefltirdi¤i toplant›da sektörle ilgili çarp›c› sonuçlar›
ortaya koydu.
‹ZODER taraf›ndan 2005-2006 y›llar›nda yürütülen
“Yal›t›m Yat›r›md›r” kampanyas›n›n da katk›s›yla yal›t›m
sektörü bu y›l yüzde 20’nin üzerinde büyüme gerçeklefltir-
di. Ancak sektör için umut verici olan bu büyüme ne yaz›k
ki yal›t›m uygulamalar›nda hala ça¤›n gerisinde kald›¤›m›z
gerçe¤ini de¤ifltirmiyor. Çünkü ülkemizde mevcut 16 mil- Kalecolor’dan su bazl› boya: SUPAR
yon konut ve 8 milyon binan›n sadece yüzde 4,4’ü yal›t›ml›. Ya¤l› boyan›n yerine üretilen SUPAR, metal, ahflap ve mi-
Yal›t›m sektöründeki geri kalm›fll›¤›m›z›n en önemli ne- neral yüzeylere de uygulanabiliyor, ahflap dokusunun ko-
deninin bilinç eksikli¤i oldu¤unu düflünen ve bunu Türki- runmas›na yard›mc› oluyor, tiner yerine su ile inceltiliyor
ye’nin en önemli sorunlar›ndan biri olarak gören ‹ZODER, ve ya¤l› boya gibi zamanla sararma yapm›yor. Bu özellikle-
yapt›rd›¤› alg›lama araflt›rmas› ile de bunu belgeledi. Ancak rin yan› s›ra yüksek yap›flma gücü bulunan Supar, çabuk ku-
bununla beraber; 2004 y›l›nda yapt›rd›¤› araflt›rmaya k›yas- ruyor, nefes al›yor ve Kalecolor Renk Bankas›’n›n binlerce
la en önemli geliflme; yal›t›m›n gereklili¤ine olan inanc›n renk seçene¤iyle sunuluyor.
artm›fl olmas›. 2004 y›l›nda yap›lan araflt›rmada “yal›t›m Kalecolor’›n son yenili¤i olan SUPAR, solvent içerme-
yapt›rmay› düflünmüyorum” diyenlerin oran› yüzde 45 di¤i için insana ve çevreye zarar vermiyor, su ile seyreltil-
iken bu y›l bu say›n›n yüzde 25’e düfltü¤ü görülüyor. di¤i için kokmuyor, kokmad›¤› için de uygulama yap›lan
Ses yal›t›m›, yang›n yal›t›m› ve tesisat yal›t›m› konusun- mekânlar›n k›sa sürede kullan›ma aç›lmas›n› sa¤l›yor. Alkid
da da önemli geliflmeler oldu¤u kaydedilen aç›klamada, bazl› olmad›¤› için UV ›fl›nlar›na ve ›s›ya karfl› oldukça daya-
önümüzdeki y›llarda can güvenli¤i, ifl verimlili¤i ile ekono- n›kl›, zaman içinde de çatlama yapm›yor. Alkid esasl›
mik, sa¤l›kl›, konforlu yaflam alanlar› için önemli olan konu- boyalara göre daha yüksek olan buhar geçirgenli¤i sayesin-
lar›n da daha yo¤un gündeme gelece¤i belirtildi. de binalar›n nefes almas›n› sa¤l›yor.

RocaKale’den Krom havluluklar

RocaKale, banyoda yer kazand›ran fonksiyonel tasar›mlar›-
na bir yenisini daha ekledi: Krom havluluklar.
RocaKale, lavabolara iste¤e ba¤l› olarak monte edilebi-
len krom havluluklar› ile lavabolar›n fonksiyonelli¤ini art›r›-
yor. Havluluklar özellikle dar banyolarda yer kazan›lmas›
aç›s›ndan kolayl›k sa¤l›yor. RocaKale’nin Babel ve Dama
vitrifiye tak›mlar›nda kullan›labilen havluluklar, lavabolar›n
formlar›na uygun flekilde düflünülmüfl.

Mimarl›kta Malzeme • 2007/1 9

 sektörden haberler
K›sa-K›sa
VitrA Solid Banyo Ürünleri Serisi
VitrA Solid, polyester bazl› reçineden kal›p kullan›larak
üretiliyor. Yeni banyo ürünleri serisinin, hijyenik, kimyasal-
lara dirençli, sert, dayan›kl›, homojen, leke tutmaz, yanmaz
ve ifllenebilir yap›s›yla ilk günkü güzelli¤ini y›llar boyunca
koruyabildi¤i belirtiliyor. Uzun ömrü, kullan›m kolayl›¤›, es-
tetik görünümüyle konut içi ve özellikle genel kullan›m me-
kânlar› için alternatif çözümler sunuyor.
VitrA Solid Banyo Ürünleri Serisi, 4 farkl› lavabo ve 9
farkl› renk seçene¤inden olufluyor.
Yo¤un Kullan›m Alanlar› ‹çin
Vitra Ark›tekt Porcela›n Serisi
Arkitekt Porcelain Serisi Karolar, yüksek dayan›k-
l›l›k, kolay uygulama ve kolay bak›m, leke tutma-
yan yüzey gibi avantajl› yap›s› sayesinde, özellikle
al›flverifl merkezleri, hava alanlar›, fabrikalar,
showroomlar gibi yo¤un, güvenli¤in ve dayan›kl›-
l›¤›n ön planda oldu¤u endüstriyel ve ticari me-
kânlarda tercih ediliyor. Yo¤un trafik alanlar›n-
da rahatl›kla kullan›labiliyor. Su emme oranlar›
oldukça düflük oldu¤undan dona ve her türlü
iklim flartlar›na dayan›kl› olan Arkitekt Porcelain’›n
bak›mlar› da kolay ve ekonomiktir. S›rl› porselenlere
uygulanabilen VitrAclean teknolojisi ile karolar›n üzerinde-
10 Mimarl›kta Malzeme • 2007/1
ki kir ve sular bu özel yüzey sayesinde ak›p gitmekte ve
böylece kendi kendilerini temizleme özelli¤ine sahip ol-
maktad›r. Her türlü ihtiyaca cevap verebilecek ebatta ve
renkte üretilen, asit ve alkali maddelerine karfl› dayan›kl›
olan ürünler, oldukça kolay döflenebilmektedir. Çizilme-
yen ve leke tutmayan yap›lar›, VitrA Arkitekt Porcelain Ka-
rolar, ilk günkü görünümlerini uzun süre muhafaza etmele-
rini sa¤lar.
S›rs›z olarak üretilen Arkitekt Porcelain, Uni, Dotti,
Color Dot, Maksi Dot ve Metalik olmak üzere 5 farkl› se-
risi bulunmaktad›r.
Hem sandalye, hem masa….
Seattable
Çal›flma alanlar›na getirdi¤i yenilik ile 2004 En Yenilikçi
Ürün Ödülünü alan, tek dokunuflta sandalyeden masaya
dönüflebilen Seattable, Vendo’nun temsilcili¤i ile Türki-
ye’de…
‹lian Milinov imzas›n› tafl›yan Seattable ile çok amaçl› solon-
lar hayal olmaktan ç›k›yor. Ürünün dönüflebilen yarat›c› ta-
sar›m› sayesinde, anfiler saatler harcamadan bilgisayar la-
boratuarlar›na, s›n›flar konferans salonlar›na çevrilebiliyor.
Detaylara önem verilerek, yüksek standartlarda üretilen
Seattable, fonksiyonelli¤i ile üniversitelerden, hasta-
nelere, konferans salonlar›na, kütüphanelere ve
toplant› odalar›na kadar genifl kullan›m alanla-
r›na hitap ediyor.
Esnek yap›s›, dayan›kl› ve bak›m gerek-
tirmeyen ahflap otura¤›, metal ayaklar›
ile Seattable, istiflenebilme özelli¤i ve
tekerlekli tafl›ma ünitesi ile dar me-
kanlara kullan›m rahatl›¤› getiriyor.

Çuhadaro¤lu Metal Sanayi Yeni
Markas› ‹nterax’› Pazara Sundu
Tüketici ihtiyaçlar›na yan›t verebilecek genifl bir ürün
yelpazesine sahip ‹NTERAX Kap› ve Aksesuar Sistemleri
bünyesinde; Fusion Cam Kap› Aksesuarlar›, Magnet Cam
Sistem Aksesuarlar›, CS 12 Compact Slide Cam Sürme Ka-
p› Sistemleri, Comet Baza Sistemleri, KTS
Kayar Toplan›r Cam Sistem Uygulamalar›,
Silver Line SL Makara Aksesuarlar›, Drop
Dufl Mentefleleri, Lunar Kap› Kollar›, Panik
Ç›k›fl Sistemleri, Elektrikli Kilit Karfl›l›klar›,
Kap› Kapat›c›lar ve Otomatik Kap› Sistem-
leri yer al›yor.
Çuhadaro¤lu’nun kendi tesislerindeki AR-GE depart-
man›nda gerekli deney ve araflt›rmalara tabi tutularak,
uluslararas› standartlar› karfl›layacak biçimde kullan›ma
sunuluyor.
sektörden haberler
K›sa-K›sa
Artema
SST Elektronik Lavabo Bataryalar›
R“Surround Sensitive Technology” olarak tan›mlanan SST
Elektronik Lavabo Bataryalar›, gerek kendi kendine ö¤re-
nen ak›ll› çal›flma mekanizmas› gerekse kullan›m kolayl›¤› ile
ilgi çekiyor. Ürünler kullan›m esnas›nda çevresindeki elekt-
romanyetik alanda oluflan de¤iflkenli¤i ölçerek çal›fl›yor. El
de¤meden ak›fl olana¤› sunmas› nedeniyle rahat ve hijyenik
bir kullan›m sa¤l›yor
SST Elektronik Lavabo Bataryalar›’nda bulunan baflka
bir önemli özellik ise ç›k›fl ucunda herhangi bir fotosel gö-
zü bulunmamas› ve sadece “canl›lar›” hissederek çal›fl›yor
olmas›. SST teknolojisinin belirtilen bu özelli¤i sayesinde
%80’lere varan su tasarrufu ve ayr›ca enerji tasarrufu sa¤la-
n›yor.
Artema’n›n sundu¤u SST teknolojisi sayesinde farkl› ta-
sar›mlardaki lavabo bataryalar›n›n ç›k›fl uçlar›, banyolara ra-
hatl›kla adapte edilebiliyor.
Bataryalar, 6V pille çal›fl›yor ve tek su giriflleri bulunu-
yor. Ürünler ücretsiz montaj hizmeti ve 5 y›l garantiyle su-
nuluyor.
Mimarl›kta Malzeme • 2007/1 11
 sektörden haberler
K›sa-K›sa

6. Ulusal Ayd›nlatma Kongresi Kat›l›mc›lar›n evrensel ve yerel ölçeklerde teknoloji ve

Ayd›nlatman›n araflt›rma, tasar›m, uygulama ve üretim gibi
de¤iflik alanlar›nda çal›flan kiflileri bir araya getirmek, karfl›-
l›kl› bilgi ve deneyim aktar›m›-
n› sa¤lamak, ayd›nlatma ile il-
gilenen kifli ve kurulufllara
ulaflarak bu konudaki birikimi
ortaya koymak ve geliflmeleri
izlemek amac›yla düzenlenen
“6. Ulusal Ayd›nlatma Kong-
resi” 23 - 24 Kas›m 2006 ta-
rihlerinde ‹stanbul’da ‹TÜ
Taflk›flla’da gerçeklefltirildi.
Toplam 32 bildirinin ve 7 uy-
gulama projesinin sunuldu¤u
Kongre’nin ayr›nt›l› program›na www.atmk.org.tr adresin-
den ulafl›labiliniyor.
11. Uluslararas› Yap› Malzemeleri ve
Bileflenlerinin Dayan›kl›l›¤› Konferans›
11. Uluslararas› Yap› Malzemeleri ve Bileflenlerinin Daya-
n›kl›l›¤› Konferans›, 11-14 May›s 2008 tarihinde ‹stanbul
Teknik Üniversitesi ev sahipli¤inde Lütfi K›rdar Uluslarara-
s› Kongre ve Sergi Saray›’nda düzenlenecektir.
bilim alanlar›nda yap› malzemesi ve bileflenlerinin hizmet
ömrü ve dayan›kl›l›¤›na yönelik çal›flmalar›n› sunmalar›n› ve
fikir al›flveriflinde bulunmalar›n› beklemektedir.
“Dayan›kl›l›kta Evrensellik ve Yerellik”, araflt›rmac› ve
meslek insanlar›n›n her iki ölçekte gerçeklefltirdi¤i çal›fl-
malar›n birbiriyle etkileflimi bu konferans›n alt temas›n›
oluflturmaktad›r. Bunlardan evrensellik genel ve kavramsal
konular ile, yerellik ise bölgesel ve özgül sorunlarla ilgilidir.
Konferans›n amac› dayan›kl›l›¤a dönük bu iki yaklafl›m›
bütünlefltirmektir. Her üç y›lda bir farkl› ülkelerde düzen-
lenen bu konferans CIB, RILEM ve ISO gibi sayg›n uluslara-
ras› kurulufllar›n toplant›lar› ile birlikte gerçeklefltirilecek
ve sürdürülebilir yapma çevrenin oluflmas›n› sa¤layacak
teknolojik ve bilimsel geliflmeler sunulacakt›r.
Türkiye’de yap›lan çal›flmalar›n uluslararas› bir plat-
formda ortaya konmas› sonucu akademik ve mesleki ku-
rum ve kurulufllar aras›ndaki iliflkilerin gelifltirilmesi yö-
nünden ayr›ca yarar sa¤layacakt›r.
Konferansta ele al›nacak konular genel olarak;
• Malzemelerin Dayan›kl›l›¤› / Durability of Materials
• Bina Sistem ve Bileflenlerinin Dayan›kl›l›¤› / Durability of
Systems and Components in Buildings
• Çevresel Etmenler Etkisi Alt›nda Yap› Eleman›
Sisteminin Davran›fl› / Response of Building Elements to
Environmental Loads
• Hizmet Ömrü Tahmin ve Planlama Yöntemleri, Risk
Analiz Yaklafl›mlar› / Service Life Prediction & Planning
Methodologies, Risk Analysis Approaches
• Dayan›kl›l›k ve Sürdürülebilir Binalar / Durability and
Sustainable Buildings
• Dayan›kl›l›k ve Biliflim Teknolojileri / Information
Technology and Durability
• Bina Patolojisi / Building Pathology

Konferans takvimi
16 Mart 2007 Bildiri özetlerinin teslimi
11 Haziran 2007 Özetlerin kabul bildirimi
28 Eylül 2007 Bildiri tam metinlerinin teslimi
10 Aral›k 2007 Tam metinlerin kabul bildirimi
04 fiubat 2008 Düzeltilmifl tam metinlerin son teslimi
11-14 May›s 2008 Konferans

Türkiye Prefabrik Birli¤i

“Alt›n Kirifl Ödülü”
Son Baflvuru Tarihi : 31.01.2007
Türkiye Prefabrik Birli¤i prefabrikasyonun geliflmesi ve
yayg›nlaflmas› do¤rultusunda çal›flmalar ve yat›r›mlar yap›l-
mas›n› özendirmek amac›yla prefabrikasyonda araflt›rma,
gelifltirme, tasar›m, uygulama, tan›t›m ve yayg›nlaflt›rma

12 Mimarl›kta Malzeme • 2007/1


alanlar›nda yap›lan çal›flmalar ve bu çal›flmalara katk›da bu-
lunan kifli ve kurulufllara “Alt›n Kirifl Ödülü” vermektedir.
1987 y›l›ndan beri her iki senede bir verilmekte olan ödül-
ler:
• Prefabrikasyon teknolojisi ile gerçeklefltirilmifl en “Baflar›-
l› Yap›t Ödülü”,
• Prefabrikasyon alan›ndaki en “Baflar›l› Bilimsel Çal›flma
ve/veya Yay›n Ödülü”,
• Kararlar›, davran›fllar› ve etkinlikleri ile prefabrikasyon ta-
n›t›m ve yayg›nlaflmas›na hizmet etmifl olan “Baflar›l› Ka-
mu ve/veya Özel Kifli, Kuruluflu Hizmet Ödülü”
olmak üzere 3 dalda verilmektedir.
Adaylar, Ödül Aday Seçicileri taraf›ndan önerilirler; ancak
ödüle aday olmak isteyen kifli veya kurulufllar çal›flmalar›n›n
aday seçiciler taraf›ndan önerilmesi için Türkiye Prefabrik
Birli¤i Merkezi’ne de baflvurabilirler.
Bilgi ‹çin: info@prefab.org.tr
PROsteel 2007 Çelik Yap› Tasar›m›
Yar›flmas›’na Baflvurular Bafllad›
Teslim Tarihi :12.02.2007
Borusan Mannesmann ana sponsorlu¤unda, Türk Yap›sal
Çelik Derne¤i ve Borusan Mannesmann ve Yap›-Endüstri
Merkezi taraf›ndan düzenlenen Çelik Yap› Tasar›m›
Ö¤renci Yar›flmas› PROSteel 2007’ ye baflvurular bafllad›.
Çelik malzemeyle yarat›c› çözümler gelifltirmek ve
Mimarl›k, ‹nflaat Mühendisli¤i bölümü ö¤rencilerinin
birlikte çal›flmalar›n› teflvik etmek amac›yla düzenlenen
proje yar›flmas›na kat›lacak ekipler, çelik yap› malzemeleri
Yap› ve Is›tma Sektörünün Liderleri
TÜYAP Bursa Çat›s› Alt›nda Biraraya Geliyor!
TÜYAP Bursa Fuarc›l›k A.fi taraf›ndan, Bursa Büyükflehir
Belediyesi ve BTSO Bursa Ticaret ve Sanayi Odas› deste-
¤i, TMMOB Mimarlar Odas› Bursa fiubesi iflbirli¤i ile ha-
z›rlanan Bursa 19. Yap› ve Yaflam Fuar› ve Uluslara-
ras› Kongresi ve BURSAGAZ Bursa fiehiriçi Do¤algaz
Da¤›t›m Ticaret ve Taahhüt A.fi. iflbirli¤i ile haz›rlanan
sektörden haberler
K›sa-K›sa
kullanarak “Az Katl› Yo¤un Konut” tasarlayacaklar.
Ö¤rencilerden de¤iflik kullan›c› ihtiyaçlar›n› karfl›layan
konut birimleri ve konut birimlerinden yola ç›karak de¤iflik
yerleflme dokusu alternatif çözümleri araflt›rmalar› ve bu
araflt›rmalarda, çelik malzemenin özellikleri ve avantajlar›n›
vurgulamalar› bekleniyor.
Yar›flma Takvimi: Yar›flman›n ödülleri May›s 2007’de
sahiplerini bulacak. Yar›flmaya son baflvuru tarihi ise 12
fiubat 2007. Yar›flman›n sonuçlar› ise Nisan ay›n›n son
haftas›nda aç›klanacak.
Ödüller: PROSteel’de 1. ekibe 5.000 YTL, 2. ekibe 3.000
YTL ve 3. ekibe 2.000 YTL tutar›nda ödül verilecek. Ayr›ca
a¤›rl›kl› olarak Borusan Mannesmann ürünlerini kullanarak
proje haz›rlayan bir ekip de 4.000 YTL tutar›nda özel ödül
verilecek. Ayr›ca dereceye giren ekipler de Borusan Özel
Ödülü’nü almaya hak kazanabilecekler.
Kat›l›m fiartlar›:
Yar›flmaya üniversitelerin ‹nflaat Mühendisli¤i ve Mimarl›k
Bölümü ö¤rencilerinin ekip oluflturarak kat›labilecekler.
Yar›flmaya kat›lan ekiplerde en az bir mimarl›k ve bir inflaat
mühendisli¤i ö¤rencisi olmas› gerekiyor. Ekip üyelerinin
say›s›yla ilgili bir üst s›n›rlama bulunmuyor.
Detayl› Bilgi ‹çin: Banu Durmuflo¤lu
T: 0212. 219 39 39 / 606
http://www.prosteel.org
Bursa 2. Is›tma, So¤utma, Havaland›rma ve Do-
¤algaz Teknolojileri Fuar›, 21 – 25 Mart 2007 tarih-
leri aras›nda Tüyap Bursa Uluslararas› Fuar ve Kongre
Merkezi’nde gerçeklefltirilecektir.
Geçti¤imiz y›l düzenlenen Bursa Yap› ve Yaflam, 18.
Yap› ve Yaflam Fuar› ve Uluslararas› Kongresi 16 ülkeden
279 firma ve firma temsilcisinin kat›l›m›yla haz›rlanm›flt›r.
Yurtiçi ve yurtd›fl›ndan toplam 39.268 kifli taraf›ndan zi-
yaret edilen Bursa Yap› ve Yaflam fuar› ile efl zamanl› ger-
çeklefltirilen “Mimarl›¤a Bak›fl” bafll›kl› 18. Yap› ve Yaflam
Kongresi’nde 34 bildiri ve 7 poster profesyonel ziyaret-
çilere ve ilgililere sunulmufltur.
Giriflin ücretsiz oldu¤u fuar, 21 – 24 Mart 2007 tarih-
leri aras›nda 11:00 – 20:00, 25 Mart 2007 tarihinde ise
11:00-19:00 saatleri aras›nda ziyaret edilebilecektir.
Fuarlar hakk›nda daha detayl› bilgi almak için
www.bursayapiyasam.com ve www.bursaisitmasogut-
ma.com web sitelerini ziyaret edebilirsiniz.
Mimarl›kta Malzeme • 2007/1 13
 sektörden haberler
3. Ulusal Yap› Malzemesi Kongresi ve Sergisi

3. Ulusal Yap› Malzemesi Kongresi ve Sergisi

15-16-17 Kas›m 2006 tarihlerinde gerçeklefltirildi.

imarlar Odas› ‹stanbul Büyükkent fiubesi’nin ça- siteden 147 bildiri özeti kat›ld›. Bilim Kurulumuzun de¤er-

M l›flmalar› içerisinde önemli bir yeri olan ve mi-

marl›k tasar›m ve uygulamalar›nda yap› malze-
mesinin yerini, önemini vurgulamay› ve belirle-
meyi amaçlayan Ulusal Yap› Malzemesi Kongresi ve
Sergisi’nin üçüncüsü 15-16-17 Kas›m tarihlerinde ‹TÜ
Taflk›flla 109 No’lu Salonda gerçekleflti. ‹ki y›lda bir tekrar-
lanan Kongrenin kurumsallaflma yönünde önemli ad›mlar
att›¤›n› ve yap› malzemeleri alan›nda önemli bir eksikli¤i gi-
derdi¤ini düflünüyoruz.
Kongreye “Avrupa Birli¤i sürecindeki ülkemiz koflulla-
r›nda mimarl›k ve yap› malzemesinin geliflimi” ba¤lam›nda
“Tasar›m, Yap›m ve Teknoloji”, “Fiziksel Çevre ve
Sürdürülebilirlik”, “Tarihi Çevre ve Mimari Mi-
ras”, “Kalite ve Denetim” ana bafll›klar›nda 33 üniver-
lendirmeleri sonucunda 46 sunumlu, 16 poster bildiri
Kongre program›nda yer ald›.
Kongre süresince 109 No’lu Salon Fuayesi ve korido-
runda, Kongreye destek veren firmalar›n ürün sergileri yer
ald› ve Kongre izleyicileri, ‹TÜ ö¤rencileri ve di¤er kat›lan-
lar ile bulufltular.
109 No’lu Salon Fuayesinde yer alan ana destekleyicile-
rimiz TÜRK YTONG SANAY‹ A.fi. ve BASF YAPI
K‹MYASALLARI, Kongre program› içerisinde 20’fler
dakikal›k sunufl gerçeklefltirdiler.
Sergiye kat›lan di¤er firmalar; Rozak Demir, Permi-
san Perde, Proden Yap› Kimyasallar›, Unigen, Ak-
tafl D›fl Tic A.fi, Gerflor Türkiye idi.

14 Mimarl›kta Malzeme • 2007/1

 sektörden haberler
3. Ulusal Yap› Malzemesi Kongresi ve Sergisi

Aç›l›fl Konuflmalar›
Kongre, 15 Kas›m günü Bilim Kurulu Baflkan›m›z Prof. Dr.
Erol Gürdal, Yap› Malzemeleri Komitesi Baflkan›m›z Y.
Müh. Mimar ‹brahim Uysal ve Mimarlar Odas› Genel Bafl-
kan› Bülend Tuna’n›n aç›fl konuflmalar› ile bafllad›.
Prof. Dr. Erol Gürdal aç›fl konuflmas›nda; kongre ve
sempozyumlar›n, üniversiteler ile bu konuda çal›flan mes-
lek adamlar›n›n araflt›rmalar›n› ve düflüncelerini ortaya ko-
yaca¤› bilimsel ortamlard›r oldu¤unu, bundan sonra yap›la-
cak kongrelerde, sadece üniversitelerde yap›lan araflt›rma-
lara ba¤l› kalmadan, teknolojik a¤›rl›kl›, üniversite-sanayi ifl-
birli¤inde veya sanayi Ar-Ge çal›flmalar› ile gelifltirilmifl,
üretime yönelik, patent ve berat al›nm›fl konularda yo¤un-
laflmas›n› arzu etti¤imizi ve böyle olaca¤›n› da kuvvetle ümit
etti¤imizi belirterek, Kongreye gelen bildirilerin, geçen dö-
nemlere göre, daha çok deneysel çal›flmalara dayanmas›n›n
sevindirici ve malzeme bilimi aç›s›ndan ümit verici oldu¤u-
nu söyledi.
Yap› Malzemeleri Komitesi Baflkan› ‹brahim Uysal; yap›
üretim sürecinin, meslektafl gereksinimleri ile kamu yarar›
ilkeleri aç›s›ndan izlenmesi ve bilimsel yaklafl›mlarla de¤er- Bülend Tuna
lendirilmesi gerekti¤inin, bu süreç içerisinde de yap› malze-
melerinin tasar›m›, üretimi ve uygulama koflullar› ile nitelik- say›s›n›n her geçen kongrede artmas› ve kat›l›mc›lar›n çok
leri konusunda çal›flmalar›n yo¤unlaflmas›n›n önemi her ge- farkl› üniversitelere mensup olmas›, kongremizin yap› mal-
çen gün daha iyi anlafl›lmakta oldu¤unu, gelen bildirilerin zemesi konusunda giderek önemli bir platform durumuna

Mimarl›kta Malzeme • 2007/1 15

 sektörden haberler
3. Ulusal Yap› Malzemesi Kongresi ve Sergisi

geldi¤ini gösterdi¤ini ve bu üç günlük çal›flmam›z›n farkl›

de¤erlendirmeleri ortaya ç›karaca¤›, yeni bilimsel tart›flma-
lar› do¤uraca¤› ve yeni araflt›rma konular› yarataca¤› dü-
flüncesinde oldu¤umuzu belirtti.
Genel Baflkan Bülend Tuna, Mimarlar Odas› olarak, üni-
versiteler, ilgili bakanl›k, kamu kurumlar›, kurulufllar› ve ya-
p› malzemeleri üreticileriyle birlikte, yap› sektörünün so-
runlar›n› irdelemeye, çözüm önerileri gelifltirmeye ve yap›
üretimi alan›nda toplam kalitenin sa¤lanmas› do¤rultusunda
yürütülen kurumsallaflma çabalar›na destek vermeyi önem-
sedi¤imizi belirtti ve flöyle devam etti:
“Yap› üretimi ve yap› malzemesi alan›nda uluslararas› tica-
retin artmas›, farkl› norm ve standartlarda üretim yap›lmas›, or-
tak ölçülebilir, güvenilir bir de¤erler sisteminin yarat›lmas›n› ge-
rekli k›lmaktad›r. Ülkemizde yap› malzemeleri alan›nda Avrupa
teknik onay›na ve standartlara uygun üretim yap›ld›¤›n›n belge-
si olan CE’nin uygulanmas›na, gerekli haz›rl›klar›n yap›lmad›¤›
gerekçesiyle bir türlü geçilememektedir. Daha önce 3 kez erte-
lenen ve 1 Ocak 2007’de yürürlü¤e girece¤i söylenen düzenle-
meyle ilgili hâlâ daha önemli eksiklikler mevcuttur. Üniversitele-
rin ve Türk Standartlar Enstitüsü gibi kurumlar›n ulusal denetim
kuruluflu kurulmas›yla ilgili çal›flmalar›n› dikkatle izliyoruz. Yap›
O¤uz Cem Çelik
malzemeleri yönetmeli¤i, AB uyum sürecinde gündeme gelen
bina teknik s›n›fland›rmalar›, Eurocode’lar ve yap›yla ilgili di¤er ‹kinci oturumda, Prof. Dr. Süheyl Akman baflkanl›¤›nda,
yönetmelikler kapsam›nda yürütülen çal›flmalara Mimarlar “‹fllev, detay, uygulama, bak›m, onar›m, güçlendir-
Odas› olarak kat›l›yor ve katk› yapmaya çal›fl›yoruz.” me” bafll›¤›nda; “Mimari Detay Tasar›m›nda Malzemenin
Ayr›ca; Oda’n›n de¤iflik birimlerinin düzenledikleri bi- Kurgulanmas›”, “Volkanik Kayaçlar›n D›fl Mimari Kaplamada
limsel etkinliklerin, örne¤in Yap› Malzemeleri Kongresi gibi Kullan›m› Üzerine Teknik ‹nceleme”, “Uçucu Küllü Betonlarda
etkinliklerin, üniversitelerin düzenledi¤i kongre ve sem- Donat› Korozyonunun H›zland›r›lm›fl Yöntem ile Araflt›r›lmas›”,
pozyumlar›n sürekli mesleki geliflim kapsam›nda de¤erlen- “Renksiz Mikrolif Tekstil Malzemesinin D›fl Cephede Kullan›la-
dirilece¤ini ve kat›lan meslektafllar›m›z›n sicillerine ifllene- bilirli¤inde UV Absorbanlar›n Çekme Dayan›m›na Etkisinin
ce¤ini belirtti. Araflt›r›lmas›” bafll›kl› bildirileri izledik.
Birinci oturum, “Yap› Malzemesinin tasar›m, ya- Prof. Dr. Fevziye Aköz baflkanl›¤›ndaki “Üretim, bi-
p›m üzerine etkisi ve tarihsel geliflimi” bafll›¤›nda ve çimlendirme” bafll›¤›ndaki üçüncü oturumda programda
Prof. Dr. Halit Yafla Ersoy baflkanl›¤›nda, “Yeni Malzemele- 4 bildiri olmas›na ra¤men, iki tanesi Kongreye gelemedi¤i
rin Mimari Tasar›ma Etkileri”, “Yeni Malzeme ve Üretim Tek- için, “Çelik Yap›lar ‹çin Öngerilmeli Çelik I Kirifl Üretilebilirli¤inin
niklerinin Organik Tasar›ma Olan Etkileri”, “Malzeme, Kimlik Araflt›r›lmas›” ve “Yap› Malzemelerinde Nano Teknolojinin Kul-
ve Temsiliyet: Uluslararas› Brüksel Dünya Fuar› (1958) Türkiye lan›m›” bafll›kl› bildirileri izleyebildik.
Pavyonu”, “Endüstri Ürünleri Tasar›m›nda Malzeme Seçimi”, Birinci günün son oturumu olan, “Estetik” bafll›kl›
“Denizli Travertenlerinin Mimaride Kullan›m›”, “Mekan Tasar›- dördüncü oturumun bildirilerinden biri de sunulamad›. An-
m›nda Mozaik Kaplamalar” bildirileri sunuldu. cak, oturum baflkan›m›z Prof. Dr. Nuran Yener’in oturumu
Bu oturumdaki ilk sunumun ard›ndan vefat›n› üzüntüyle açarken yapt›¤› sunufl, “Tasar›mda Görsel ‹fllevi Güçlendiren
ö¤rendi¤imiz ‹TÜ ‹nflaat Fakültesi Ö¤retim Üyesi Prof. Dr. Etkenler ve Malzemenin Rolü” bafll›kl› bildiri ve izleyicilerin
Hilmi Deren’in cenaze töreni için oturuma ara verildi. Bu- katk›lar› ile keyifli bir tart›flma ortam› olufltu. “Kentleflme
rada kendisini bir kez daha sayg›yla an›yoruz. Sürecinde Gelenek - Fonksiyonellik ve Günümüz De¤erleri Ba¤-
Yemek aras›ndan sonra, Kongre’nin sergi bölümünde lam›nda Malzeme Seçimi ve Yukar› De¤irmendere Yerleflimi”,
yer alan ve Kongreyi destekleyen ana firmalardan biri olan “Kent Mobilyalar›n›n Malzeme Kullan›m› Bak›m›ndan ‹rdelen-
TÜRK YTONG SANAY‹ A.fi. sunumu gerçekleflti. mesi”, “Megastrüktürlerde Malzeme Kullan›m›n›n Millau Viya-
“Gazbeton Binalar›n Deprem Yükleri Alt›ndaki Performan- dükü Örne¤iyle ‹rdelenmesi” bafll›kl› poster sunumlar›n da k›-
s›” bafll›kl› bildiri Doç. Dr. O¤uz Cem Çelik taraf›ndan su- saca izleyicilere aktar›ld›¤› bu oturumun ard›ndan Kokteyle
nuldu. geçildi.

16 Mimarl›kta Malzeme • 2007/1


‹kinci günün ilk oturumunda, “Üretim, biçimlendir-
me” bafll›¤›nda Prof. Dr. Erol Gürdal’›n baflkanl›¤›nda; “Pe-
ridotit Katk›s› ile Tu¤la Özelliklerinin Gelifltirilmesi”, “Mermer
Tozu Katk›s› ve Ö¤ütmenin Tu¤la Özelliklerine Etkisi”, “Tüf Ag-
regas› ile Sytropor Kullan›larak Üretilen Blok Elemanlar›n Fizik-
sel ve Mekanik Özelliklerinin Araflt›r›lmas›”, “Agrega Türünün
Hafif Bloklar Üzerindeki Etkisinin Araflt›r›lmas›”, “Gözenekli
Hafif Beton Bloklarla D›fl Duvar Tasar›m›nda Higrotermal Per-
formans Enformasyonu” bafll›kl› bildiriler sunuldu.
Alt›nc› oturum Prof. Güner Yavuz baflkanl›¤›nda ve
“Deprem, yang›n, güvenlik” bafll›¤›nda; “Tarihi Binala-
r›n Yang›na Karfl› Korunmas›nda Al›nabilecek Bütünleflik Tasa-
r›m Önlemleri”, “Yüksek S›cakl›k Etkisinde Kalan Silis Duman›
Katk›l› Betonun Fiziksel ve Mekanik Özelliklerinin Araflt›r›lma-
s›”, “Silis Duman› Katk›l› ve Çelik Tel Donat›l› Betonlar›n Yüksek
S›cakl›k Karfl›s›ndaki Mekanik Davran›fllar›”, “Yap› Fizi¤i Aç›s›n-
dan Hafif Çelik Sistemlerin Yang›n Performanslar› ve Korunum
Teknikleri” bafll›kl› bildirilerin sunumu ile gerçekleflti.
‹kinci günün Özel Sunumu, ana destekleyicilerimizden
di¤eri olan BASF YAPI K‹MYASALLARI A.fi’nin
Ürün Müdürü Serdar Babacan taraf›ndan yap›ld›. Firman›n
zemin kaplamas› ürünlerinin anlat›ld›¤› sunum, bir önceki
oturumun konusu olan yang›n ve güvenlik ba¤lam›nda so-
rularla ve aç›klay›c› bilgilerle gerçekleflti.
Yedinci oturum; Prof. Dr. Afife Batur’un baflkanl›¤›n›
yapt›¤› “Is›, ›fl›k, ses, su, nem” bafll›kl› oturumdu ve
“Konya'da Selçuklu Dönemi Yap›lar›n›n Duvar Malzemelerinde
Su ve Nem Etkisiyle Oluflan Hasarlar›n Araflt›r›lmas›”, “‹ç Me-
kanlarda S›n›rl› Boyutlu Engellerle Gürültü Kontrolü Üzerine Bir
Çal›flma”, “Yöresel Yap› Malzemelerinin Is› Yal›t›m›nda Kullan›l-
mas› ve Pomza Üzerine Bir Araflt›rma”, “Mimaride Kullan›lan
Fotovoltaik (PV) Yap› Bileflenlerinin Ülkemizdeki ve Avrupa'daki
Durumunun Karfl›laflt›r›lmas›” bafll›kl› bildiriler sunuldu.
‹kinci günün son oturumu “Ekoloji, enerji, kaynak
kullan›m›, iç ve d›fl ortam çevre kalitesi, geri dönü-
flüm, yaflam sa¤l›¤›, yerellik/küresellik, kal›c›l›k”
bafll›¤›ndayd›. “Lignoselülozik Liflerden Kompozit Malzemele-
rin Üretimi ve Genel Özellikleri”, “Yap› Ürünlerindeki Formalde-
hitin Yap› Biyolojisi Aç›s›ndan ‹rdelenmesi”, “Toprak Malzeme
ve Binalar›n 'Sürdürülebilir Yap›' Ölçütlerine Göre ‹rdelenmesi”,
“Sürdürülebilirlik ‹çin Tasar›ma Ekolojik Yaklafl›m” bafll›kl› bildi-
riler, Prof. Hakk› Önel’in baflkanl›¤›nda sunuldu. Bu oturumun
devam›nda izledi¤imiz; “Ahflap Malzemenin Do¤al Renginde
Meydana Gelen Renk De¤iflimleri ve Bunlar›n Önlenmesi”, “Te-
mizlik Amaçl› Kimyasallar›n Do¤al Tafllar Üzerindeki Etkileri
Üzerine Bir Araflt›rma”, “Titanyum'un Konut Mimarisinde ve ‹ç
Mekan Düzenlemelerinde Kullan›lmas›”, “D›fl Cephede Estetik
Katk›s›yla: Titanyum” bafll›kl› poster sunumlarla Kongrenin
ikinci günü tamamlanm›fl oldu.
Üçüncü günün ilk oturumu da bir önceki oturumdan
devamla “Ekoloji, enerji, kaynak kullan›m›, iç ve d›fl
sektörden haberler
3. Ulusal Yap› Malzemesi Kongresi ve Sergisi
ortam çevre kalitesi, geri dönüflüm, yaflam sa¤l›¤›,
yerellik/küresellik, kal›c›l›k” bafll›¤›ndayd›. Doç. Dr.
Nabi Yüzer’in oturum baflkanl›¤›nda; “21. Yüzy›l›n Yap› Mal-
zemesi”, “Yap› Malzemelerinin Çevresel Etkilerinin De¤erlendi-
rilmesinde Kullan›lan Yöntem ve Yasal Düzenlemelerin Avrupa
Birli¤i Yap› Sektörü Kapsam›nda ‹rdelenmesi”, “Yap› Malzeme-
leri ‹çin Çevresel Ürün Beyanlar›, Avrupa Birli¤inde Geliflimi ve
Ülkemizdeki Geliflme Potansiyeli” bafll›kl› bildirileri izledik.
Onuncu ve onbirinci oturum “Mimari miras, resto-
rasyon, rekonstrüksiyon” bafll›¤›ndaki bildirilerden olu-
fluyordu. Onuncu oturumda, Doç. Dr. Leyla Tanaçan bafl-
kanl›¤›nda; “Mardin Derik'teki "Kesra Kanco" Yap›s›n›n Yap›m
Sistemi ve Malzeme Kullan›m› Aç›s›ndan Analizi”, “Geleneksel
Yap›larda Süsleme Eleman› Olarak Tu¤la Malzemenin Kullan›-
m›”, “Tarihi Yap›lar›n Onar›m›nda Kullan›lacak Puzolan Katk›l›
Kireç Harçlar›n›n Renk Uyumu Aç›s›ndan De¤erlendirilmesi”,
“Askeri Yap› Mimarisinde Tabyalar›n Yeri, Yap›m Teknikleri ve
Malzeme Kullan›mlar›”, “Tire Osmanl› Hanlar›nda Malzeme
Kullan›m›” bafll›kl› bildiriler sunuldu.
Prof. Dr. Canan Tafldemir’in baflkanl›¤›ndaki onbirinci
oturumda ise “Osmanl› Dönemi Hamam Yap›lar›nda Kullan›-
lan Horasan S›valar›n Özellikleri”, “Edirne Tarihi Yap›lar›nda
Kullan›lan Kalkerlerin Petrografik ve Kimyasal Özellikleri”, “Ar-
keolojik Alanlarda Kaz› Sonras› Tafl Duvarlarda Gözlenen Bo-
zulmalar›n S›n›fland›r›lmas› ve Görsel Analizi”, “Roma Dönemi
Tu¤la ve Harçlar›n Özellikleri: Bergama Serapis Tap›na¤› Örne-
¤i”, “Afyon Bolvadin Evlerinde Yap› Malzemelerinin Kullan›m›”
bafll›kl› bildirileri izledik.
Üçüncü günün Özel Sunumu Türkiye Haz›r Beton Birli-
¤i taraf›ndan haz›rland› ve “Avrupa Birli¤i Sürecinde Yap› Mal-
zemelerinde Denetim: Beton ve ‹lgili Ürünlerde Uygulamalar”
bafll›kl› sunuflu Selçuk Uçar yapt›.
Son olarak; “Kerpiç Duvarlarla Uygulanan Kil Ba¤lay›c›l› S›-
valar›n Fiziksel Özelliklerinin Araflt›r›lmas›”, “Rekreasyon Alan-
lar›nda Ahflap Malzemenin Kullan›m› ve Korunumu”, “Bitkisel
Kaynakl› Ekolojik Yap› Malzemeleri (Ahflap, Bambu, Saz, Sa-
man-Saman Balyas›)”, “Geçmiflten Günümüze Kerpiç Malze-
Mimarl›kta Malzeme • 2007/1 17
 sektörden haberler
3. Ulusal Yap› Malzemesi Kongresi ve Sergisi

me Üretim Teknikleri ve Güncel Kullan›m Olanaklar›” bafll›kl› Kongremize bildiri ve poster sunum yapan bilim insan-
poster sunumlar yap›ld› ve Kongrenin bilimsel program› lar›na, oturum baflkanl›¤›nda bulunan Hocalar›m›za, Kong-
böylece tamamlanm›fl oldu. remizin Bilimsel Kuruluna, Yap› Malzemeleri Komitesi Bi-
lim ve Dan›flma Kuruluna, Yap› Malzemeleri Komitesine,
Kapan›fl Mimarlar Odas› ‹stanbul Büyükkent fiubesi Yönetim Kuru-
Kongrenin kapan›fl konuflmas›n›, Yap› Malzemeleri Komite- luna, ‹TÜ Mimarl›k Fakültesi Dekanl›¤› ve Yönetim Kurulu-
si ile Bilim ve Dan›flma Kurulu üyemiz, Prof. Dr. Halit Yafla na, Kongrenin sergi bölümüne kat›lan firmalara ve tüm iz-
Ersoy yapt›. Hocam›z›n Kongrenin anlam›n› veren çarp›c› leyenlere bir kez daha teflekkür ediyoruz.
ve salondaki herkesi de heyecanland›ran konuflmas›n› de-
vam eden sayfada keyifle okuyacaks›n›z.
Kongrenin tamamlanmas›yla Kapan›fl Kokteyline geçildi.
Üç gün boyunca toplam 300 kiflinin izlemifl oldu¤u Kongre-
nin de¤erlendirmesi kokteyl s›ras›nda da sürdü. Tüm kat›-
l›mc›lar›n olumlu izlenimlerini almak bütün yorgunlu¤umu-
zu giderdi. 4. Ulusal Yap› Malzemesi Kongresi’nin, belki de
Halit Yafla Ersoy hocam›z›n belirtti¤i gibi “4. Ulusal Yap›
Malzemesi ve Teknolojileri Kongresi”nin, daha kat›l›ml› ve
baflar›l› olaca¤›na inanarak oradan ayr›ld›k.

18 Mimarl›kta Malzeme • 2007/1

 sektörden haberler
3. Ulusal Yap› Malzemesi Kongresi ve Sergisi

Kongre Kapan›fl Konuflmas›: Malzeme ve Teknoloji Ayr›lmaz ‹ki Kardefl

Prof. Dr. Halit Yafla Ersoy Tabii teknolojinin de hakk›n› yememek laz›m, malzeme ve
teknoloji ayr›lmaz iki kardefltir. Biz burada bir Malzeme
Kongresi yap›yoruz gibi gözüküyor, ama do¤ruyu söyle-
Hayalleri Besleyen mek gerekirse ve sa¤l›kl› düflünürsek, asl›nda belki de ad›n›
Malzeme ve Teknoloji ‘Malzeme ve Teknoloji Kongresi” ne çevirmek laz›m. Tek-
noloji olmadan malzeme tek bafl›na hiçbir fleydir. O malze-
meyi üretmek için bir teknik, o malzemeyi ifllemek için, bi-
Esas›na bak›lacak olursa üç gün boyunca her fley konuflul-
çimlendirmek için, hayata geçirmek için teknikler gerekir.
du, biçimsel bir kapan›fl yapman›n ne kadar anlam› var, bil-
Aksi takdirde tek bafl›na bir malzeme maceras›yla yola ç›k-
miyorum. Bir nokta koymak al›flkanl›¤›ndan olsa gerek, bir
mak mümkün de¤ildir.
kapan›fl konuflmas›yla bitirelim diyoruz. Birkaç kelime de
Tafl›n, tu¤lan›n, ahflab›n oluflturdu¤u mekânlar, iflte bu-
söylemek gerekiyor demek ki.
gün bilinen örneklerini hâlâ hayranl›kla, keyifle, zevkle gitti-
Ben de oturumlar› üç gündür, f›rsat buldu¤umca, müm-
¤imiz, gördü¤ümüz, içerisinde ayr› ayr› duygular hissetti¤i-
kün oldu¤unca takip etmeye çal›fl›yorum; kat›l›m gerçekten
miz mekânlard›r. Tabii bunun baflka titreflimli noktalar› da
çok iyi. Her geçen y›l da daha iyi hale geliyor. Bu demek
var. Örne¤in; Süleymaniye’nin veya Ayasofya’n›n içerisine
de¤ildir ki geçti¤imiz y›llarda bu konuya gösterilen ilgi azd›.
girdi¤imizde, klasik yap› tarifleri içerisinde bilinen bir binay-
Ama bu sene, mesela ilk gün, bu salonda, büyük ölçüde
la karfl› karfl›yay›z. Bir y›¤ma konstrüksiyon var, tonozdu,
dolmaya yak›n bir flekilde, kat›l›mc›larla birlikte oturumlar›
kubbeydi, kemerdi, taflt› vesaire. Acaba tamamen bir tafl y›-
paylaflt›¤›m›z› görmek memnuniyet vericiydi.
¤›n› m›? O tafl y›¤›n›na ruh veren baflka bir fley daha var. Ya-
Bildi¤imiz gibi, malzeme konusu, -olay› baflka yönden
ni asl›nda buradaki hassas konu, -özellikle ö¤renci arkadafl-
deflmeye kalkacak olursak - biraz nankör bir ifltir. Yani her
lar taraf›ndan zor anlafl›lan konu- bu ruh verme olay›ndaki
zaman malzeme konusu biraz ikinci planda kal›r. Günlük
paylard›r. Evet, Süleymaniye’yi söküp oradaki tonlarca tafl-
hayatta, flantiyede bu böyle de¤il, uygulamada bu flekilde
lar› yan tarafa y›¤sak veya Ayasofya’y›, tafl, tu¤la, kerpiç,
de¤il, ama özellikle e¤itim içerisinde böyle bir yönü olmad›-
toprak vesaire fleklinde da¤›tsak; bir araya getirmek tama-
¤›n› söylemek en az›ndan safl›k olacakt›r.
men bir fikir, bir karar, bir teknoloji, bir heyecan, bir bilgi,
Ö¤rencilerle konuflurken bile, son y›llarda bilgisayar
bir birikimdir. Ama sonunda, o bir araya getirebilmenin
destekli tasar›m konular›n›n geliflmesiyle ve iletiflim olanak-
nesnel unsuru da malzeme olsa gerektir.
lar›n›n artmas›yla, dergi, kitap ve benzeri fleylere ulaflman›n
Bu ba¤lamda bakacak olursak; hayallerimizi hayata ge-
çok kolaylaflmas›yla birlikte, ö¤rencilerin çok sevdi¤i ifa-
çirmenin bir parças›yd› burada üç gündür paylaflt›¤›m›z bu
deyle; -gerçek pay› da var- “konsept projelerin” yayg›nlafl-
konu. Düflündüklerimizi hayata geçirmenin bir unsuru, bir
mas›yla, malzeme meselesi sanki iyice geriye itilmeye bafl-
parças›d›r malzeme. Demin söyledi¤im gibi öznel bir dü-
land› gibi gözüküyor. Asl›nda bu böyle de¤il tabii. Ya da “bu
flünceyle bakacak olursak, o kadar da geri planda kalmama-
böyle de¤il” derken, Malzeme Komitesinde görevli biri ola-
s› gerekir. Bu yönden bakacak olursak, malzemenin, hayal-
rak öyle olmad›¤›n› m› temenni ediyorum; ona da tam ka-
leri, düflünceleri hayata geçirmek üzere salt bir yap› malze-
rar vermifl de¤ilim. Yani sübjektif bir fley bu tabii, ama her-
mesi, “bir konstrüksiyonda yer alan nesne” olarak de¤er-
halde böyle olmasa gerek. Yani, insan›n böyle kavramsal bir
lendirilmesi, daha bir ifllevsel de¤erlendirme, olaya pragma-
proje yapmaya yönelebilmesi için, aya¤›n› biraz yerden ke-
tik bir bak›fl olacakt›r herhalde. Bu kadar› do¤ru mu bilmi-
sebilmesi için bile güvendi¤i birtak›m da¤lar olmas› laz›m.
yorum?
Durup dururken, hayalinizi besleyecek unsurlar olmadan
Hâlbuki di¤er yönden, perdenin arkas›na ya da arka yü-
birtak›m fleyler yapabilmek herhalde çok kolay de¤il, de¤il
züne flöyle bir bakacak olursak, hayata geçirilmesini düflün-
mi?
dü¤ümüz hayallerin bir kayna¤› olsa gerek. Yani, hayal ku-
Hayali beslemek asl›nda her zaman malzemeyle bera-
rabilmek için bile birtak›m verilere ihtiyaç var. Herhangi bir
ber olagelmifl. Hepimizin bildi¤i gibi, tarihsel süreç içerisin-
konuyu düflünelim, hayallerimizi düflünelim, rüyalar›m›z›
de geçmifl dönemlere bakacak olursak, mesela, belli sis-
düflünelim, bunlar› besleyecek mecralar olmadan hayal de
temler malzemeyle beraber var olmufltur. Bugün bizim cilt-
kurulamaz. Hayal kurmak için cesaret almak laz›m, hayal
lerle mimarl›k tarihi kitaplar›nda gördü¤ümüz, üzerinde
kurmak için baz› fleyleri görebilmek laz›m. Hayal; görebil-
konufltu¤umuz, görmek için seyahatler yapt›¤›m›z, foto¤-
diklerimiz üzerine koydu¤umuz ufak tafllardan ibaret, bafl-
raflar›n› çekti¤imiz, an›lar, hat›ralar yazd›¤›m›z fleylerin hep-
ka bir fley de¤il. Bu tafllar içerisinde bir parça da malzeme
si esas›nda bir anlamda da malzeme kullan›m›, malzeme ve
vard›r.
teknolojidir.
Mimarl›k çok genel, kavramsal bir fley. Mimarl›¤› tama-

Mimarl›kta Malzeme • 2007/1 19

 sektörden haberler
3. Ulusal Yap› Malzemesi Kongresi ve Sergisi

men bir yap›y› infla etme boyutuna indirgemek tabii ki çok

yanl›fl. Hepimiz bu ifle -iyi-kötü- günün birinde nas›l oldu¤u-
nu anlamad›¤›m›z bir sevdayla ba¤land›k ve bu sevdayla de-
vam ediyoruz. Bunun nas›l olufltu¤unu da hiç kimse bilemi-
yor. Geçen gün arkadafl›mla konufluyorduk, “Yahu, bu mi-
mariyi bize kim sevdirdi?” diye, birkaç isim ç›k›yor bazen,
ama sonuçta, zannediyorum, asl›nda kendimiz keflfederek,
kendimiz seviyoruz. Bu, çok enteresan ve de¤erlendirilme-
si gereken bir konu.
Bu bir tafl y›¤›n› olup olmad›¤›n› meselesini devam etti-
recek olursak, belki Sanayi Devrimi burada çok enteresan
bir dönüm noktas›n› oluflturuyor. Arkadafllar›m›z burada
nano teknolojilerden ve benzeri konulardan bahsediyorlar.
Ben kendi ad›ma söylersem, takip etmek olana¤› bulam›yo-
rum art›k. Belki de anlayamad›¤›m için diye düflünüyorum
ve do¤rusu yan›na bile yaklaflm›yorum sanki. Çok ilginç,
çok yarat›c› olduklar› aç›k, ama baflka bir konu. Nas›l bilgi-
sayara hangi mesafedeysem, nano teknolojiye de o mesafe-
deyim. Ama bu inkâr edilemez bir de¤iflikli¤i meydana geti-
riyor. Sanayi Devrimi sonras› mimarl›ktaki de¤iflimi bir dü-
flünmek laz›m. O güne kadar olmayan üç konu ortaya ç›k›-
yor Sanayi Devrimi dedi¤imizde. Bazen derslerde konuflu- Halit Yafla Ersoy
yoruz, arkadafllar›mla da konufluyorum, Sanayi Devrimini
herkes farkl› flekilde anlayabiliyor. Biçimsel tabiriyle, hare- ranl›k bir devir miydi acaba modernizm dönemi malzeme için?”
ketli meki¤in dokuma makinesinde gidip gelmesiyle baflla- diye bir fley söylemifltim. Asl›nda modernizm, mesela en
yan sürecin bir parças›ym›fl gibi gözükse de –baz›lar› böyle tan›nan kiflilerden biri olan Le Corbusier; “Bir transatlanti-
kabulleniyor, herkes baflka türlü tarif ediyor- bana göre; ¤in, bir yar›fl otomobilinin, motosikletin, bisikletin, dizel makine-
yüksek s›cakl›¤a, ›s› enerjisine hükmetmenin bir aflamas› di- nin resmini koyup, ›fl›k burada, gölge burada, ritm burada, dolu-
ye düflünmek laz›m. Ancak o zamandan sonra, bildi¤imiz ni- luk boflluk oranlar› burada, yal›n, kesin, ayd›nl›k bir mimari...
telikli anlamda dökme demirden çeli¤e do¤ru bir geçifl olu- Burada nak›fllarla, perdelerle, yald›zl› duvar k⤛tlar›yla, örtüler-
yor, cam dedi¤imiz malzeme anlad›¤›m›z anlamda ortaya le bir yere gidemeyiz” diyen kifli, sonunda bir bütün olarak
ç›kmaya bafll›yor, çimentoyu üretmeye bafll›yoruz. Bunlar›n okursak, bütün yay›nlar›, manifestolar›, toplant›lardaki so-
hepsi, 1.000 ºC üzerine ç›kabilmek ve bunu kontrol edebil- nuçlar› malzeme üzerine oynuyor. Paris flehri için kurdu¤u
mek, denetleyebilmekle ilgili fleylerdir. Esas ondan sonra hayallere bak›n. fiehri “Kule Kent” te toplayal›m; 150-200
f›rt›na kopuyor; çelik, cam, beton, betonarme gibi, bütün metre genifllikte, yükseklikleri 220 metreyi bulan 60 katl›
bunlar, büyük boyutlu projelerdir. Bütün bu sözünü etti¤i- 48 tane veya 24 tane -yanl›fl olmas›n- betonarme pilonlar
miz konseptler, düflünceler, ütopyalar, hayaller vesaire, üzerinde bloklar olsun ve her bir blokta 10.000 kifliyle
hep bundan sonrad›r. 40.000 kifli aras›nda insan yaflas›n. 60 katl›, yaklafl›k 200 mt.
Geçen gün buradaki oturumlardan bir tanesinde, este- yüksekli¤inde, 200x200 m bloklar› kurabilmek, aradan oto-
tik konulu oturumda arkadafllar konuflurken, olay›n malze- yollar› geçirmek, pilonlar üzerine kalkm›fl flehri düflün-
meyle ilgili s›n›rlar› biraz zorlan›lmaya baflland›. Beton her mek… bütün bunlar apayr› konulard›r. Yani, sadece tek bi-
fleyi çok fazla de¤ifltirdi. Hepimizin genellikle “gri yüzlü na boyutuna indirgemek meselesi de¤ildir.
malzeme” diye bakt›¤›m›z bu malzeme, asl›nda hayalleri de Ayn› dönemde biraz daha önceki zamana bakal›m, bu
besleyen en renkli malzeme. Çünkü hayaller her zaman kadar çok endüstriyel malzemeler söz konusu olmasa da,
renkli fleylerle beslenir. Gerçi hiçbir hayalin rengini hat›rla- mesela Wright’in yüzy›l›n bafl›nda, bir anlamda da otomo-
yamay›z rüyalar›n rengini hat›rlamad›¤›m›z gibi ama hayalle- bille kendi aras›ndaki bir hesaplaflman›n sonucu Broadacre
rin beslenmek için biraz renkli parçalar› olmas›, renkli bile- City planlamas›na, Usonia Evleri düflüncesine bakt›¤›m›zda;
flenleri olmas› gerekiyor. Beton en renkli malzemelerden ekolojik bir flehir, yar› topra¤a gömülü binalardan oluflmufl,
biridir. yüzy›l›n bafl›nda ahflab›n, tafl›n, topra¤›n kullan›ld›¤› bir flehir
Hat›rlarsan›z, burada oturumu yöneten arkadafl›mla plan›, ama yine beton yollar geçiyor. Betonla geleneksel
paylaflma aç›s›ndan, bir katk›m olsun diye konuflurken, “ka- malzemenin hesaplaflmas›n› görüyoruz Wright’te orada.

20 Mimarl›kta Malzeme • 2007/1


Wright hep böyle çok enteresan çözümlenmifl bina planla-
r›n›n üstad› diye geçerdi. Konuya uzakta olanlar, “entelek-
tüel bir yaklafl›m (!)” olarak sadece bir evi hat›rlarlar; güzel
ormanlar içerisinde sular ak›yor, flelale seslerini dinliyoruz,
ama bu, bu kadar romantik bir fley de¤il. Onu yapabilmek
yetkinli¤ine, erkine sahip, ama malzeme denilen oyuncakla
iyi oynayan bir oyuncu.
Yüzy›l›n bafl›nda, cumhuriyetin ilk döneminde haz›rlat›l-
m›fl olan ideal köy projelerini hat›rlay›n, onlar da böyle,
çok simetrik, çok iyi kurgulanm›fl projelerdir. Müthifl si-
metrik, tip binalardan olufluyor. O devri çok iyi anlamak ve
görmek laz›m. Mimarl›kla biraz iliflkili olanlar -ki, buradaki
herkes mimariyle iliflkili- bu projeler üzerindeki tart›flmala-
r› çok iyi biliyorlar. Mesela, rahmetli Zeki Sayar’›n Arkitekt
dergisindeki “Bu binalar böyle kerpiçle, taflla, toprakla olmaz,
bunlar mutlaka betonarme olmal›.” görüflüne karfl›l›k oluflan,
geleneksel malzemenin, maliyetin, çevrenin, yerelli¤in kul-
lan›lmas›na de¤in yaklafl›mlar tart›fl›la gelmifl, ancak maale-
sef sonuca eriflmemifl birtak›m projeleri hat›rl›yoruz.
Tange’nin baz› projelerine de bakt›¤›m›zda böyle oldu-
¤unu görüyoruz, örne¤in 1960’lar›n ilk y›llar› ve “Tokyo
fiehri için bir öneri”. Yani malzeme giderek kayboluyor gi-
bi gözüküyor. Asl›nda belki de, malzeme ve teknolojinin ve
malzeme ve teknolojinin oluflturdu¤u mekân›n nesne ol-
maktan ç›k›p özne haline geldi¤i, daha da öne ç›kt›¤›, yafla-
ma de¤in kararlar› verdi¤ini izliyoruz bir anlamda… Ve bu
s›rada maalesef ters bir bak›flla, insan›n biraz geriye do¤ru
itildi¤i projelerin de bir kayna¤› oluyor malzeme ve tekno-
loji. Çünkü maalesef, bu yeni projelerde; -ö¤rencilik günle-
rimden beri bakar›m, zaman zaman arkadafllarla da konu-
fluruz- yeni hayallerde, insan, zorlanm›fl olarak hep geri
planda gibi gözüküyor. Art›k ortaya yollar ç›k›yor, binalar
ç›k›yor, teknoloji ç›k›yor, Archigram Grubu’nda, yürüyen
konutlar, flehirler, enerjinin peflinde koflan devasa makine-
ler ç›k›yor, Superstudio’da ‹nsan ölçe¤inin çok d›fl›nda me-
ga konstrüksiyonlar, strüktürler… Bu makineleri, ölçek d›-
fl› strüktürleri cesaretlendiren ve oluflmas›n› sa¤layan ise
hep malzeme ve teknoloji.
Neyse, bu uzun bir hikâye. Mademki burada böyle bir
söz verildi, k›saca, yüksek sesle hat›rlayal›m dedim. Bunlar
da mimarl›¤›n malzemeye iliflkin hofl taraflar› tabii, böyle
bak›ld›¤› zaman renkli taraflar›.
Baflta da söyledi¤im gibi, bu oturumlara kat›l›m, flahs›m
ad›na düflündü¤üm seviyelerde ve bunun üzerine ç›kt› diye-
bilirim. Bunun gelecek y›llarda da artarak devam edece¤ini
düflünüyorum. Bu üçüncü Ulusal Yap› Malzemesi Kongresi
belki de dördüncü “Ulusal Yap› Malzemeleri ve Tek-
nolojileri” Kongresine do¤ru al›nan bir yol olur.
Son birkaç kelimeyle belirtecek olursak; burada dikkat
çeken konulardan biri, hepimizin temenni etti¤i fley, bek-
lentimiz, malzemeye iliflkin deneysel çal›flmalara yer veril-
sektörden haberler
3. Ulusal Yap› Malzemesi Kongresi ve Sergisi
mesi idi. Tabii bu demin konufltu¤um konularla çelifliyor
gibi gözüküyor, ama kesinlikle çeliflmiyor. Çünkü malzeme
ufkunu açan, yeni geliflmeleri ortaya koyan, bu olanaklar›
bize tan›tan fley, deneysel çal›flmalar, araflt›rma ve gelifltir-
medir. Bu ba¤lamda bakacak olursak, bu dönem yap›lan
çal›flmalar› buraya aktaran, deneysel çal›flmalar›n› buraya
aktaran sunumlar epeyce fazlayd›.
Mimarl›k kavramlar›n›n gelifliminde
malzemenin önemli pay› var
Bu Kongre ayn› zamanda, bu konuda çal›flan kiflilerle bir
iletiflim kurabilmemiz, bunlar› tan›yabilmemiz için bir vesile
oldu. Baflka bir bak›flla da; malzeme konusunda yap›lan,
belki de -maalesef diyeyim- bu düzeydeki tek toplant›
budur. Maalesef demekte hakl› oldu¤umu düflünüyorum,
çünkü bu konunun gereklili¤inin, mimari planlama ve
üretim aç›s›ndan, mimarl›k mesle¤inin kavramsal geliflimi
aç›s›ndan özellikle önemli oldu¤unu düflünüyorum, sadece
konstrüktif aç›dan de¤il. Konstrüksiyonu ihmal etmek veya
reddetme anlam›nda söylemiyorum, ama mimarl›k kavram-
lar›n›n geliflmesinde malzemenin önemli bir pay› oldu¤una
inand›¤›m için bu konular› düflünüyorum ve konufluyorum.
Çok daha farkl› nitelikte, malzemeye iliflkin toplant›lar›n
her seviyede yap›lmas›n›n önemli oldu¤unu düflünüyorum.
En az›ndan bu toplant›da bir iletiflim kurmak, karfl›l›kl›
tan›flmak, malzeme konusunda çal›flan özellikle genç ar-
kadafllar›n, araflt›rma görevlilerinin, yard›mc› doçentlerin,
hocalar›n, sektörde çal›flan arkadafllar›n bir araya gelmesi
büyük bir kazan›md› zannediyorum.
Burada konuflmam› bitirirken; art›k belli bir kurumsal-
laflma yoluna girmifl olan bu kongrenin, gelecek y›llarda,
burada bulunan kifli, kurum ve kurulufllar›n kat›l›m›yla daha
da geliflerek sürdürülece¤ini düflünüyorum, öyle olmas›n›
temenni ediyorum. Mimarlar Odas› ‹stanbul Büyükkent
fiubesi’nin bir malzeme web sayfas› var. Bununla ilgili bil-
giler ve iletiflim, elektronik posta ve bu ‹nternet sayfalar›
üzerinden her zaman kurulabilir, bilgilenmek mümkün
olabilir.
Kapan›fl› yapmadan önce; bu toplant›lar› yapmam›za
olanak veren ve kusursuz bir flekilde sürdürülmesini sa¤-
layan, büyük bir misafirperverlik gösteren Say›n Dekan
Prof. Dr. Cengiz Giritlio¤lu’nun nezdinde tüm ‹stanbul
Teknik Üniversitesi camias›na da Mimarlar Odas› ve Mal-
zeme Komitesi ad›na teflekkür ediyorum. Sa¤ olsunlar, var
olsunlar, iki dönemdir bu olana¤› sa¤l›yorlar. Bu büyük bir
olanak. Ö¤rencilerin bir arada oldu¤u, ö¤retimin sürdü¤ü
bir ortamda, canl› bir platformda bize bu imkân› sa¤-
lamalar› çok güzel…
Kat›ld›¤›n›z için Mimarlar Odas› ‹stanbul Büyükkent
fiubesi Yap› Malzemeleri Komitesi ad›na hepinize teflekkür-
lerimle sayg›lar›m› arz ediyorum.
Mimarl›kta Malzeme • 2007/1 21
 sektörden
Gazbeton Binalar›n Deprem Yükleri Alt›ndaki Performans›
Gazbeton Binalar›n
Deprem Yükleri Alt›ndaki Performans›
Haluk Sesigür - O¤uz Cem Çelik - Feridun Ç›l›
SS
on 15 y›lda ülkemizde meydana gelen depremlerden
edinilen deneyimler ve yap›lan araflt›rmalar sonu-
cunda geleneksel yap›m sistemlerine alternatif ola-
rak baz› yeni yap›m sistemleri de uygulanmaktad›r.
Bu çal›flmada, bu tür yap›lardan 1965’den günümüze kadar
baflar›yla uygulanan, gazbeton kullan›larak infla edilenlerin
deprem yükleri alt›ndaki performans› örneklerle incelene-
cektir. Tasar›m ve yap›mda yeterli / gerekli özenin gösteril-
mesi durumunda bu tür yap›lar›n deprem performanslar›
en az standartlarca beklenen performans düzeyinde ya da
üzerinde olmaktad›r.
Girifl
Gazbeton, ülkemizde kullan›m› zamanla artan bir yap› mal-
zemesidir. Tafl›y›c› olan (donat›l›) ve olmayan (donat›s›z)
elemanlar üretilmektedir; ›s› yal›t›m› de¤eri yüksek, hafif,
yang›na ve deprem etkilerine karfl› dayan›m› yeterlidir. Bu-
nunla birlikte, birim hacim a¤›rl›¤›, bas›nç, çekme ve kayma
dayan›mlar› ile elastisite modülü betonarme ve tafl›y›c› tu¤-
laya göre düflüktür. Uygun tasarlanan ve üretilen gazbeton
yap›lar yükler alt›nda elastoplastik bir davran›fl göstermek-
te olup enerji yutma kapasiteleri gevrek elemanlara göre
oldukça yüksektir.
Donat›l› gazbeton elemanlarla üretilen yap›larla ilgili ça-
l›flmalar uygulamadaki art›fla koflut olarak artmaktad›r. Yö-
netmeliklerde, ayr› bir bafll›k alt›nda yer almamas› nedeniy-
le, gazbeton duvar panelli sistemler klasik y›¤ma yap› ola-
rak nitelendirilmekte ve bunlar›n tasar›m ölçütleri uygulan-
maktad›r [1]. Y›¤ma kargir yap›lar›n yatay yükler alt›nda
davran›fl›n›n hesap ilkeleri [2,3]’de, gazbeton tafl›y›c› düfley
duvar ve döfleme/çat› elemanlar› ile oluflturulmufl yap›lar›n
deprem yükleri alt›ndaki davran›fl› [4]’de, y›¤ma kargir ve
gazbeton binalar›n son Türkiye depremlerindeki yap›sal
performanslar› [5]’de ve gazbeton blok dolgulu betonarme
çerçevelerin yön de¤ifltiren tekrarl› yükler alt›ndaki davra-
n›fl›n›n deneysel sonuçlar› [6]’da verilmifltir. Buna karfl›n,
de¤iflik dayan›mlardaki dolgu blok elemanl› betonarme çer-
22 Mimarl›kta Malzeme • 2007/1
çevelerin davran›fl›n› inceleyen ve sonuçlar› karfl›laflt›ran
çal›flmalar›n say›s› azd›r.
Bu çal›flmada, gazbeton yap›lar›n özellikle deprem yük-
leri alt›ndaki performanslar› incelenecektir. ‹nceleme say›-
sal olarak yap›lacak ve uygulamada s›kça sorulan sorulara
yan›t aranacakt›r. Bunlar aras›nda, donat›l› gazbeton ele-
manlarla üretilmifl az katl› yap› örne¤i ve tek katl› dolgu du-
varl› yap› örne¤i ele al›nm›flt›r.
Gazbetonun Yap›sal Özellikleri
Tafl›y›c› özelli¤i olan ve olmayan gazbeton elemanlar yüzey
düzgünlükleri, kolay ifllenebilirlikleri, sa¤l›kl› mekânlar ya-
ratmas›, çevreye zarar vermemesi, hafiflikleri, yang›na da-
yan›kl›l›klar›, üstün ›s› yal›t›m özellikleri, yükler alt›nda ye-
terli dayan›mlar›, her mevsimde kolay ve h›zl› bir biçimde
uygulanabilmeleri nedenleriyle yo¤un olarak tercih edil-
mektedir. Donat›l› ve donat›s›z olarak iki grupta üretilmek-
tedir. Di¤er etkenlerin yan›nda, deprem bölgelerinde kulla-
n›lmalar›n›n en önemli nedeni yap›ya sa¤lad›klar› hafifliktir.
Deprem yükleri yap› a¤›rl›¤›n›n bir yüzdesi büyüklü¤ünde
oldu¤undan yap› a¤›rl›¤› ne kadar az ise yap›ya etkimesi
beklenen deprem yükleri de o oranda azalacakt›r.
Gazbeton tafl›y›c› elemanlarla infla edilmifl yap›larda
malzeme a¤›rl›¤› 0.72~0.84 t/m3 olup, bu de¤er y›¤ma yap›-
lar ile betonarme iskeletli yap›lardaki malzeme a¤›rl›¤›n›n
0.35~0.45’i mertebesindedir. Farkl› malzemelerden yap›l-
m›fl benzer plan ve kesit flekilli yap›lardan gazbeton tafl›y›c›
elemanlar ile infla edilenlere -en basit bir yaklafl›mla- di¤er
tür yap›lara etkimesi beklenen ve yap›mda kullan›lan malze-
me a¤›rl›¤›ndan kaynaklanan deprem yükünün 0.55~0.65’i
etkiyecektir.
Gazbeton yap› elemanlar›: çat› ve döfleme elemanlar›,
tafl›y›c› düfley duvar elemanlar›, yatay ve düfley duvar ele-
manlar›, bölme panolar›, lentolar ve söveler gibi donat›l›
elemanlar ile duvar bloklar›, tafl›y›c› bloklar, asmolen blok-
lar, yal›t›m plaklar› ve U bloklar gibi donat›s›z elemanlardan
oluflur. [örne¤in 7].
 sektörden
Gazbeton Binalar›n Deprem Yükleri Alt›ndaki Performans›

Gazbeton G2, G3, G4 ya da G6 s›n›f›nda üretilir. Gaz-

betona iliflkin mekanik özellikler kullan›lan s›n›fa göre de¤i-
fliklik göstermekte, örne¤in ortalama küp bas›nç dayan›m›
25~75 kg/cm2, en küçük küp bas›nç dayan›m› 20~60
kg/cm2, birim hacim a¤›rl›¤› 0.40~0.80 t/m3, elastisite mo-
dülü 7500~42000 kg/cm2, çekme dayan›m› 1.5~7.5 kg/cm2,
kayma dayan›m› 0.8~1.2 kg/cm2, e¤ilmede bas›nç emniyet
gerilmesi 13~17 kg/cm2 ve e¤ilmede kayma emniyet geril-
mesi 2~3 kg/cm2’dir. Hesap a¤›rl›¤› donat›l› elemanlarda
0.72~0.84 t/m3 civar›ndad›r.

Gazbeton Elemanlarda Gözlenen

a
Hasar Biçimleri
Gazbeton elemanlarla üretilen yap›larda s›kça gözlenen ha-
sarlar›n olas› kaynaklar› afla¤›da maddeler halinde s›ralan-
m›flt›r:
• Duvar yap›m kurallar›na uygun olarak örülmeyen du-
varlar (düfleyden ve yataydan sapmalar, örgü sisteminde
do¤ru derz düzeninin bulunmamas›, derzlerde kullan›lan
harç ya da tutkal›n uygulanmas›nda yetersizlikler vb.)
• Duvar-kolon, duvar-kirifl, duvar-duvar ba¤lant›lar›nda
birleflim ve kesiflim detaylar›n›n do¤ru uygulanmamas›,
• Yüksek duvarlarda hat›l uygulanmamas›,
• ‹fllenebilirlik için gelifltirilen el aletlerinin kullan›lma-
mas›, di¤er aletlerle yap›lan kesimlerin uygun olmamas›, b
• Malzemenin depolanmas›nda ve tafl›nmas›nda yaflanan
düzensizlikler,
• Tafl›y›c› sistemin yetersizli¤inden kaynaklanan sorun-
lar (yatayda ve düfleyde dayan›m ve rijitli¤i az sistemler),
• Konsollar,
• Duvarlardaki boflluk yüzdesinin fazla olmas›,
• Temel zemininin zay›f özelliklerinden kaynaklanan ne-
denler (oturmalar),
• Tasar›m ve yap›mda yönetmeliklerde verilen ilkelere
uyulmamas›.
Unutulmamas› gereken bir nokta, yukar›da s›ralanan
hasar kaynaklar›n›n yaln›zca gazbeton için olmad›¤›, di¤er
duvar elemanlar› ile üretilen sistemler için de geçerli oldu- c
¤udur.
Özellikle tasar›m deprem yükleri civar›ndaki bir etki
durumunda duvar hasarlar› ola¤an karfl›lanmal›d›r. Son
depremlerde gazbeton ve tu¤la dolgulu elemanlarda gözle-
nen hasar örnekleri fiekil 1-a,b,c’de, donat›l› gazbeton cep-
he panelli bir sistemdeki hasar durumu ise fiekil 1d’de ve-
rilmifltir. Y›k›c› depremler s›ras›nda duvar hasarlar›n›n bek-
lenmesine karfl›n, düfley yükler alt›nda bu tür çatlaklar ka-
bul edilememektedir.

Gazbeton Blok Dolgulu

Betonarme Çerçeve Davran›fl› d
Gazbeton blok dolgulu betonarme çerçeve davran›fl› tek fiekil 1: Gazbeton ve tu¤la duvarlarda deprem hasar›.

Mimarl›kta Malzeme • 2007/1 23

 sektörden
Gazbeton Binalar›n Deprem Yükleri Alt›ndaki Performans›

aç›kl›kl›, tek katl› basit bir betonarme çerçeve örne¤inde

incelenecektir. Burada amaç, hesaba giren parametrelerin
say›s›n› olabildi¤ince azaltmak, buna karfl›n sistemi olabildi-
¤ince hassas olarak modellemektir. Karfl›laflt›rma için yal›n
bir betonarme çerçeve ile (Ç1), gazbeton (Ç2) ve delikli
tu¤la (Ç3) dolgu duvarl› çerçeveler gözönüne al›nm›flt›r.
Betonarme çerçeve çubuk elemanlarla, çerçeve gözündeki
dolgu duvar› ise levha elemanlarla ETABS 8.4.8 [8]’de mo-
dellenmifltir (fiekil 2). Bu tür sistemlerde performans de-
¤erlendirmesinin ayn› yatay ötelenme/yerde¤ifltirme de¤e-
rinde yap›lmas› daha uygundur. Böylece sistemlerin gerçek
yatay rijitliklerine göre bir inceleme yap›labilmekte, üzerle-
rine gelecek daha gerçekçi yüklere göre de¤erlendirilebil-
mektedir. Bu amaçla, bu tür sistemler için “Afet Bölgelerin-
de Yap›lacak Yap›lar Hakk›nda Yönetmelik” [1]’te izin verilen
en büyük katlar aras› yerde¤ifltirme oran› olarak
(∆i)max / hi = 0.0035
ya da
(∆i)max / hi = 0.02/R
ba¤›nt›lar›ndan genelde bu tür yap›larda en elveriflsiz de¤e-
ri veren (1a) kullan›lm›flt›r. Hesaplar elastik koflullarda ya-
p›lm›flt›r. Gerçekte, dolgu malzemesinin çekme dayan›m›
çok küçük oldu¤undan daha küçük yerde¤ifltirme oranla-
r›nda bile çatlaklar oluflmaya bafllar. Burada amaç duvar›n
ne kadarl›k bölümünün/fleritinin bas›nç alt›nda yük tafl›ma-
ya kat›ld›¤›n› belirlemektir. Yap›lan di¤er bir varsay›m da
duvar-çerçeve birleflim yüzeyinin tamamiyle sürekli oldu-
¤udur. Örnek çerçevenin aç›kl›¤› L=6.00m, yüksekli¤i
h=3.00m’dir (fiekil 2). 1998 y›l› öncesi yönetmeliklerine
göre boyutland›r›lm›fl bir yap›y› simgelemek için kolon ve
kirifl enkesit ölçüleri s›ras›yla 25cmx25cm ve 20cm/50cm
olarak seçilmifltir; bu seçim mevcut yap› sto¤unda say›s›
çok fazla olan zay›f kolon-güçlü kirifl dü¤üm noktal› yap›lar›
içine almaktad›r.
Malzeme kaliteleri olarak beton için C14, çelik için
S220 seçilmifltir. Gazbeton bloklu sistemde, kal›nl›k 20cm,
fiekil 2. Gazbeton / Tu¤la Dolgulu Çerçevenin ETABS 8.4.8’de
Modellenmesi ve Kritik Kesitler
bas›nç dayan›m› _b=25 kg/cm2, çekme dayan›m› _ç=2,5
kg/cm2, elastisite modülü E=20000 kg/cm2, birim a¤›rl›k
_= 0.6 t/m3, tu¤lada ise kal›nl›k yine 20 cm, bas›nç dayan›-
m› _b=50 kg/cm2, çekme dayan›m› _ç=5 kg/cm2, elastisite
(1a) modülü E=50000 kg/cm2 ve birim a¤›rl›k _= 1.5 t/m3 al›n-
m›flt›r. Hesaplamalarda yatay ötelenme oran› olarak seçilen
(1b) 0.0035 (~1/286) de¤erine ulafl›ld›¤› anda çevre betonarme
çerçevede oluflan kesit tesirleri (T ve M) özellikle incelen-
mifl ve fiekil 3,4 ve 5’de verilmifltir. Bu de¤erlendirme biçi-
mi mevcut çerçeve ile duvar›n etkilefliminin mertebesinin
kestirilmesi bak›m›ndan önemlidir. fiekil 3a ve b yal›n çer-
çeve için, fiekil 4a ve b gazbeton dolgu duvarl› çerçeve için
ve fiekil 5a ve b tu¤la dolgu duvarl› çerçeve için s›ras›yla
kesme kuvveti (T) ve e¤ilme momenti (M) de¤erlerini gös-
termektedir. Bu de¤erlerden, ayn› yatay yerde¤ifltirme dü-
zeyinde göreli (normallefltirilmifl) iç kuvvetler hesaplanm›fl
ve Tablo 1’de sunulmufltur.
Tablo 1 ve fiekil 3, 4 ve 5 birlikte de¤erlendirildi¤inde,
öngörülen varsay›mlar alt›nda, duvar dayan›m› artt›kça
beklendi¤i üzere çevre betonarme çerçevede oluflan etki-
ler artmaktad›r. Örne¤in, yal›n çerçeve ve gazbeton duvar-
l› çerçevede oluflan iç kuvvet oranlar› kesit yerine ve iç
kuvvet türüne göre 1.51 ile 6.54 de¤erleri aras›nda de¤ifl-
mektedir. Benzer biçimde, ayn› oran tu¤la dolgu durumun-
da 1.42 ile 9.33 aras›ndad›r. Bu karfl›laflt›rmaya göre, beto-

Tablo 1. Seçilen Sistemlerde Kesit Tesirleri ve Bafllang›ç Rijitlikleri

Sistem Aç›klama Kesit

1 2 3 K(t/cm)
T M T M T M
Yal›n Çerçeve Ç1 3.35 5.28 3.35 4.77 1.59 4.77 6.45
Ç1/Ç1 1.00 1.00 1.00 1.00 1.00 1.00 1.00
Gazbeton Ç2 21.90 10.51 15.51 7.20 6.60 7.20 342.86
Ç2/Ç1 6.54 1.99 4.63 1.51 4.15 1.51 53.16
Tu¤la Ç3 31.25 12.01 18.50 6.76 5.06 6.76 774.44
Ç3/Ç1 9.33 2.27 5.52 1.42 3.18 1.42 120.07
Ç3/Ç2 1.43 1.14 1.19 0.94 0.77 0.94 2.26

24 Mimarl›kta Malzeme • 2007/1

 sektörden
Gazbeton Binalar›n Deprem Yükleri Alt›ndaki Performans›

narme çerçevede oluflan etkiler tu¤la dolgu duvar duru-

munda gazbetona göre çok daha fazlad›r.Yönetmelikler ne-
deniyle betonarme çerçevenin bu etkileri tafl›yamayacak
biçimde tasarland›¤› düflünüldü¤ünde çerçevede özellikle
en çok zorlanan köfle noktalar›nda yap›sal hasar beklenme-
lidir. Ülkemizdeki son depremlerde bu tür hasarlar s›kça
gözlenmifltir. Tu¤la dolgu ve gazbeton dolgu durumundaki
iç kuvvet oranlar› ise 0.77 ile 1.43 aras›ndad›r. Özellikle
kolonlardaki de¤erler düflünüldü¤ünde tu¤la duvar duru-
munda kolonda oluflan etkiler gazbeton duvar durumunda-
kine göre en çok 1.43 kat› daha fazlad›r. ‹ncelemede dikkat a

çeken nokta, özellikle kolonlardaki kesme kuvvetindeki ar-

t›fllard›r; uygun donat›lmayan, beton kalitesi düflük dolgu
duvarl› kolonlarda kesme kuvvetinden kaynaklanan hasar-
lar yap›n›n göçmesine neden olabilmektedir. Di¤er taraf-
tan, bafllang›ç rijitlikleri karfl›laflt›r›ld›¤›nda tu¤la dolgunun
gazbetona oranla 2.26 kat daha rijit oldu¤u anlafl›lmaktad›r.

Az Katl› Donat›l› Gazbeton Yap›lar

Gazbeton duvar ve çat› panelleri kullan›larak infla edilen bi-
nalar, bir bak›ma prefabrike betonarme paneller ile olufltu- b
rulmufl binalar olarak s›n›fland›r›labilir. Buna karfl›l›k yap›m-
fiekil 3. Yal›n Çerçevede (Ç1) Kesme Kuvveti (T) ve
da kullan›lan gazbetonun bas›nç dayan›m› 35~50kg/cm 2
E¤ilme Momenti (M) Diyagramlar›
aras›nda ve normal yap› betonlar›na göre düflük oldu¤un-
dan prefabrike betonarme binalar için öngörülen koflullar
tam olarak sa¤lanamamaktad›r. Gazbeton donat›l› duvar
panelleri y›¤ma kargir binalar›n deprem dayan›kl›l›¤›n› art-
t›rmak için kullan›lmas› önerilen düfley hat›llara benzerdir. fiekil 4. Gazbeton Dolgu Duvarl› Çerçevede (Ç2)
Bu nedenle [1]’de bu tür binalar›n deprem güvenli¤i aç›s›n- (T) ve (M) Diyagramlar› ‹le Duvarda Gerilme Yay›l›fl›
dan, düfley hat›ll› y›¤ma kargir binalar için öngörülen koflul-
lar›n sa¤lanm›fl olmas› yeterli say›labilir. Gazbeton duvar,
döfleme ve çat› panelleri ile oluflturulmufl bir ya da iki katl›
yap›lar›n y›¤ma kargir binalar için öngörülen deprem yükle-
rine göre hesaplanan deprem güvenli¤inin yeterli düzeyde
oldu¤u ve yurdumuzda son y›llarda meydana gelen dep-
remlerde izlenen olumlu davran›fl› gösterdi¤i bilinmektedir.
Tafl›y›c› duvarlar› oluflturan panel elemanlar uygun de-
taylarla birlefltirilerek, duvarlar›n monolitik davranmas›

c b

Mimarl›kta Malzeme • 2007/1 25

 sektörden
Gazbeton Binalar›n Deprem Yükleri Alt›ndaki Performans›
a b
sa¤lanmakta yatay yüklere karfl› yeterli dayan›m ve rijitlik
elde edilebilmektedir. Bu nedenle gazbeton elemanlardan
oluflan binalar, y›¤ma yap›lar için öngörülen hesap yöntem-
leri kullan›larak projelendirilebilir. Bununla birlikte kat hi-
zalar›nda, tafl›y›c› duvar elemanlar›n›n üzerlerinde betonar-
me hat›llar düzenlenerek panel elemanlara ankrajlar› sa¤-
lanmal›d›r.
Gazbeton tafl›y›c› düfley duvar elemanlar›n›n tümü te-
mel üst kotunda yerlefltirildikten sonra duvar üst kotunda
betonarme bir hat›l düzenlenmektedir. Döfleme elemanla-
r› genellikle k›sa do¤rultuda olmak üzere hat›llara mesnet-
lenmektedir. Düfley duvar elemanlar›, derzlere yerlefltiri-
len donat› filizleri ile temel üst kotuna ve hat›la ba¤lan›r ve
duvar derzleri çimento-kum kar›fl›m› enjeksiyonu ile dol-
durulur. ‹kinci kat infla edilirken ayn› ifllem tekrarlan›r. Dö-
fleme elemanlar› yerlefltirildikten sonra derzlerine konulan
donat›, hat›llarda b›rak›lan donat› filizleri ile eklenir. Döfle-
menin levha etkisi, döfleme elemanlar›na dik, yatay yüklere
karfl› aral›¤› 75~150cm aras›nda de¤iflen 10cm çapl› beton
kamalarla (takozlarla) elemanlara paralel yatay yüklere kar-
fl› uç hat›llarda donat› düzenlenmesi ile sa¤lan›r. Tafl›y›c›
düfley duvar elemanlar› genellikle G3 kalitesindeki gazbe-
tondan ve kal›nl›klar› 20, 22.5, 25cm, uzunluklar› 300cm,
genifllikleri 60cm olarak, döfleme elemanlar› G4 kalitesin-
deki gazbetondan ve kal›nl›klar› 10cm~27.5cm (2.5cm ar-
t›mla), maksimum uzunluklar› 285cm~600cm, genifllikleri
60cm olarak üretilmektedir. Çat› elemanlar› G3 ve G4 ka-
litesindeki gazbetondan üretilmektedir.
Örnek Binalar
Bu çal›flmada örnek olarak tek katl› bir konut binas› seçil-
mifltir. Örnek yap›n›n projelendirilmesinde yerel zemin s›n›f›
Z2, Etkin Yer ‹vmesi Katsay›s› 10 Deprem Bölgesi için öngö-
rülen de¤er olan Ao=0.40, Bina Önem Katsay›s›, bina, konut
olarak kullan›ld›¤›ndan, I=1, Tafl›y›c› Sistem Davran›fl Katsay›s›
R=2.5, kat a¤›rl›klar›n›n hesab›nda Hareketli Yük Kat›l›m Kat-
say›s›, binan›n kullan›m amac›na uygun olarak n=0.30, temelde
ve hat›llarda kullan›lacak malzemelerin kaliteleri beton için
C20, donat› için S420 ve S500b olarak seçilmifltir. Deprem
26 Mimarl›kta Malzeme • 2007/1
c
fiekil 5. Tu¤la Dolgu Duvarl› Çerçevede (Ç3)
(T) ve (M) Diyagramlar› ‹le Duvarda Gerilme Yay›l›fl›
yükleri Mod Birlefltirme Yöntemi ile hesaplanm›flt›r. Mod Birlefltir-
me Yöntemi’nde hesaplanan büyüklüklere iliflkin alt s›n›r de¤er-
lerini kontrol etmek amac›yla deprem yükleri önce Eflde¤er
Deprem Yükü Yöntemi ile hesaplanm›flt›r. Hesaplarda deprem
yüklerinin mutlak de¤erleri yerine, toplam deprem yükünün
yap› a¤›rl›¤›na oran› olarak tan›mlanan “A(T)/R “ katsay›lar›
kullan›lm›flt›r. Binalar›n düfley ve yatay yüklere göre kontro-
lünde tüm tafl›y›c› duvar rijitlikleri kayma ve e¤ilme etkileri göz
önüne al›narak hesaplanm›flt›r. Kat kesme kuvvetleri duvar ri-
jitlikleri ile orant›l› olarak tafl›y›c› duvarlara da¤›t›lm›fl [3], mev-
cut d›fl merkezli¤e ek olarak ±%5 d›fl merkezlikten do¤an ya-
tay burulma momenti etkileri de göz önüne al›nm›flt›r. Düfley
duvar yükleri, sabit ve hareketli yükler ile deprem yüklerine
göre kat ortalar›nda do¤an devrilme momenti göz önüne al›-
narak hesaplanm›fl ve duvarlar› oluflturan parçalara dolu k›-
s›mlar› ile orant›l› olarak da¤›t›lm›flt›r. Tafl›y›c› düfley duvarlar›n
de¤iflik bölgelerinde en elveriflsiz kayma gerilmeleri ile normal
gerilmeler, G, sabit yük, Q, hareketli yük, E deprem yüklerin-
den do¤an etkileri göstermek üzere 0.9G±E ve G+Q±E yük-
lemelerine göre hesaplanm›flt›r. Duvar elemanlar›nda çekme
gerilmelerinin olufltu¤u durumlarda normal kuvvet ve e¤ilme
momenti etkileri göz önüne al›narak donat› gerilmeleri kont-
rol edilmifltir.
sektörden sektörden
Gazbeton Binalar›n Deprem Yükleri Alt›ndaki Performans› Gazbeton Binalar›n Deprem Yükleri Alt›ndaki Performans›

fiekil 6. Örnek Bina - Plan

Tablo 2. Malzeme Özellikleri

G Eleman Max. Kuru Hesap Elastisite Bas›nç Bas›nç Kayma
A Türü Birim A¤›rl›¤› Modülü Dayan›m› Emniyet Emniyet
Z A¤›rl›¤› (kg/m3) (kg/cm2) (kg/cm2) Gerilmesi Gerilmesi
B (kg/m3) (kg/cm2) (kg/cm2)
E
T Duvar Paneli 500 720 17500 35 13 0.8
O
N Döfleme Paneli 600 840 25000 50 17 1.2

Ç S›n›f› Akma Çekme Minimum Emniyet Emniyet

E S›n›r› Dayan›m› Kopma Gerilmesi (1) Gerilmesi (2)
L (kg/cm2) (kg/cm2) Uzamas› (%) (kg/cm2) (kg/cm2)
‹
K S500b 5000 5500 8 1800 2700

Örnek Bina Tablo 3. Donat›l› Gazbeton Döfleme/Çat›/Duvarl› ve

Örnek Bina, plan ölçüleri 15.00mx8.80m, kat yüksekli¤i Betonarme ‹skeletli Sistem Karfl›laflt›rmas›
2.85m olan tek katl› bir binad›r, fiekil 6. Bina gazbeton dö-
fleme ve duvar panelleri kullan›larak projelendirilirken göz Bina Türü A(T) A(T)/R Yap› Yap›ya Projelendirme
Toplam Gelen Kuvveti(t)
önüne al›nan malzeme karakteristikleri Tablo 2’de özetlen-
A¤›rl›¤›(t) Deprem
mifltir. Duvar panellerinin kal›nl›klar› 20cm, döfleme panel- Kuvveti(t)
lerinin kal›nl›klar› ise 15 cm olarak seçilmifltir.
Gazbeton
Binan›n asal do¤rultular›nda birinci moda ait titreflim periyot-
duvarl› 0.60 0.240 50 30 12.00
lar› Tx=0.043sn, Ty=0.039sn olarak hesaplanm›fl, Spektrum
Katsay›s› S(T)@1.5, Tafl›y›c› Sistem Davran›fl Katsay›s› R=2,5 BA
al›nm›flt›r. Buna göre hesaplanan Spektral ‹vme Katsay›s› A(T) iskeletli 1.00 0.125 114 114 14.25

Mimarl›kta Malzeme • 2007/1 27

 sektörden
Gazbeton Binalar›n Deprem Yükleri Alt›ndaki Performans›
ve Deprem Katsay›s› olarak da tan›mlanabilen A(T)/R katsay›-
lar› Tablo 3’de özetlenmifltir.
Donat›l› gazbeton ve betonarme iskeletli tek katl› yap›
örne¤i karfl›laflt›rmas›nda gazbeton yap› a¤›rl›¤›n›n betonar-
me iskeletliye oran› 50/114=0.44, yönetmelik gere¤i yap›ya
etkimesi beklenen toplam yatay deprem yükü oran›
30/114=0.26 ve projelendirme yükü oran› 0.84 olarak elde
edilmifltir. Hesaplamalarda temelde elde edilecek ekonomi
dikkate al›nmam›flt›r. Buradan, donat›l› gazbeton eleman-
larla üretilen az katl› yap›lar›n betonarme iskeletli olanlara
göre çok daha hafif ve az da olsa daha düflük deprem yük-
lerine göre projelendirilebilece¤i ortaya ç›kmaktad›r.
Sonuç ve Öneriler
Farkl› malzemelerden yap›lm›fl benzer plan ve kesit flekilli
yap›lardan gazbeton tafl›y›c› elemanlar ile infla edilenlere di-
¤er tür yap›lara etkimesi beklenen ve yap›mda kullan›lan
malzeme a¤›rl›¤›ndan kaynaklanan deprem yükünün
%(55~65)’i etkiyecektir. Bu, yap›larda hafif malzeme kulla-
n›m›n›n bir üstünlü¤üdür.
Bu çal›flmada ek olarak gazbeton blok ve delikli tu¤la
dolgulu betonarme çerçeve davran›fl› ve donat›l› gazbeton
döfleme, çat› ve duvar elemanlarla oluflmufl sistem ile beto-
narme iskeletli sistem deprem yükleri bak›m›ndan karfl›lafl-
t›r›lm›flt›r. Bu tür yap›larda s›kça gözlenen hasar biçimleri
ve nedenleri de tart›fl›lm›flt›r.
Yap›lan say›sal incelemelerden, tu¤la dolgu duvar duru-
munda betonarme çerçevede oluflan etkilerin gazbeton
durumuna göre çok daha fazla oldu¤u sonucuna var›lm›flt›r.
Daha genel bir deyiflle, ayn› yatay yerde¤ifltirme oran› alt›n-
da, dolgunun dayan›m› artt›kça çerçeve daha çok etkilen-
mektedir. Yönetmelikler gere¤i bu etkileflim dikkate al›n-
mad›¤›ndan, çerçevede özellikle en çok zorlanan köfle nok-
talar›nda yap›sal hasar beklenebilir.
Seismic Performance of Autoclaved
Aerted Concret (AAC) buildings
With experiences gained and lessons learned from the last
15-year earthquakes in Turkey, new construction
techniques as alternatives to traditional techniques have
been developed and implemented. This study presents
seismic performance evaluation of existing autoclaved
aerated concrete (AAC) buildings in Turkey that have been
successfully built since 1965. Investigations on the selected
examples showed that these buildings and their AAC
members behaved quite well under earthquakes. Their
performance levels under earthquake loading are sufficient
or exceed the necessary requirements given in the
available building codes of Turkey when appropriately
designed and constructed.
28 Mimarl›kta Malzeme • 2007/1
Son depremlerde izlenen hasar biçimleri de bu gözlemi
do¤rulamaktad›r. Bafllang›ç rijitlikleri karfl›laflt›r›ld›¤›nda
tu¤la dolgunun gazbetona oranla çok daha rijit oldu¤u anla-
fl›lmaktad›r; bu, yap›n›n tümsel davran›fl›n› etkileyebilir.
Dolgu duvar hasarlar›n›n önlenmesinde en etkili yol, söz-
konusu tafl›y›c› sistemin yönetmeliklere uygun olarak özel-
likle yerde¤ifltirme ölçütleri de gözetilerek tasarlanmas› ve
üretilmesidir. Duvar elemanlar› bölme elemanlar› oldukla-
r›ndan deprem yüklerinin tafl›nmas›nda bu tür elemanlara
de¤il de tafl›y›c› iskelete güvenmek ve sistemi ona göre bo-
yutland›rmak daha anlaml›d›r.
Haluk Sesigür, Ö¤r. Gör. Dr., ‹TÜ Mimarl›k Fakültesi, Yap› Stati¤i ve
Betonarme Birimi.
O¤uz Cem Çelik, Doç. Dr., ‹TÜ Mimarl›k Fakültesi, Yap› Stati¤i ve
Betonarme Birimi.
Feridun Ç›l›, Prof.Dr., ‹TÜ Mimarl›k Fakültesi, Yap› Stati¤i ve Betonarme
Birimi
Teflekkür
Bu bildirinin içeri¤indeki foto¤raflar› ve gerekli di¤er doküman› sa¤layan
Türk YTONG Sanayi A.fi.’ne teflekkür ederiz.
Kaynaklar:
1. Afet Bölgelerinde Yap›lacak Yap›lar Hakk›nda Yönetmelik, 1975, 1998.
2. Ç›l›, F, “ Y›¤ma Yap›lar›n Yatay Yüklere Göre Hesab›”, Deprem
Araflt›rma Enstitüsü Bülteni, Deprem Araflt›rma Bülteni, No:22, 1978.
3. Sesigür, H, “ Az Katl› Binalar ‹çin Alternatif Bir Yap› Sistemi ve Yatay
Yüklere Göre Hesab›nda Uygulanabilecek Bir Yöntem“ ‹TÜ Fen Bilimleri
Enstitüsü, Doktora Tezi, Kas›m, 2003
4. Ç›l›, F., Çelik O.C., Sesigür, H., “Gazbeton Tafl›y›c› Düfley Duvar ve
Döfleme/Çat› Elemanlar› ‹le Oluflturulmufl Yap›lar›n Deprem Yükleri
Alt›ndaki Davran›fl›” Yap› 191, s.134-138, Ekim, 1997.
5. Celep, Z, “Performance of Masonry Building including AAC Products
during the 17 August 1999 Marmara Earthquake”, 4th International
Conference on Autoclaved Aerated Concrete- Innovation and Development,
8-9 September 2005, London, UK.
6. Penna, A., Dacarro, F., Calvi, G.M., “Seismic Performance of AAC
Infilled RC Frames”, First European Conference on Earthquake Engineering
and Seismology, 3-8 September 2006, Geneva, Switzerland.(CD-ROM,
ID 1070)
7. http://www1.ytong.com.tr
8. ETABS 8.4.8, Computers and Structures, Berkeley.

Geosentetik Donat› Kullan›larak Oluflturulan fievler ve Geoduvar Uygulamalar›
Çevre Dostu, Yeflil ve Güvenli ‹stinatlar ‹çin
Geosentetik Donat› Kullan›larak Oluflturulan
fievler ve Geoduvar Uygulamalar›
A
rtan nüfusun büyükflehirlerde yo¤unlaflmas›, bu
bölgelerdeki düz imar alanlar›n›n h›zla dolmas›na
ve devam›nda flev ve yamaçlarda yerleflimlerin
planlanmas›na neden olmaktad›r. Yamaç alanlara
kurulan yeni yerleflim ve ticaret alanlar› kullan›m alan›n›
optimize edebilmek için çok yayg›n istinat yap›lar›na gerek
duymaktad›r. Bu yap›lar genel inflaat alan›na dahil edilme-
mekle beraber maalesef alan›n betonlaflmas›na ve görüntü
olarak bozulmas›na sebep olmaktad›r. Geosentetik malze-
meler kullan›larak yarat›lan flevler ve geoduvar sistemi ile
infla edilen istinat yap›lar› yefleren yüzeyleri, esnek yap›lar›
ve mühendisçe tasarlanm›fl güvenli¤i ile betonlaflma soru-
nuna çevreci ve ekonomik çözümler sunmaktad›r.
sektörden
Samim Togan Alper
Geosentetik Donat›l› fievlerin ve
Geoduvar Sisteminin Kullan›m Alanlar›
Geosenteik donat›lar flev güçlendirmelerinde kullan›larak
dolgu flevlerinin do¤al dolgu malzemesinin elverdi¤inden
daha dik olarak oluflturulmas›na imkan verirler. Bu sayede
geosentetik donat›l› flevler uyguland›klar› projelerde afla¤›-
da s›ralanan sebeplerle avantaj yarat›rlar:
• fiev yada geoduvar üstünde ya da topu¤undaki düz
kullan›m alan›n› artt›r›rlar,
• Kullan›lacak dolgu malzemesi miktar›n› azalt›rlar,
• Kullan›lacak dolgu malzemesinin fiziksel ve mühendis-
lik parametrelerine destek olarak daha düflük özellikli dol-
gu malzemesi kullan›m›na izin verirler.
Mimarl›kta Malzeme • 2007/1 29
 sektörden
Geosentetik Donat› Kullan›larak Oluflturulan fievler ve Geoduvar Uygulamalar›

Bu özelliklerinin yan›nda flevlerin yüzeyleri tamam›yla

esnek malzemeler (erozyon mat› v.b.) ile kapland›klar›n-
dan, olas› konsolidasyon oturmas› beklenen zeminlere de
daha rahat uyum gösterirler ve sert cephe kaplamalar›nda
oldu¤u gibi çatlamalara izin vermezler.
Geosentetik donat›l› flevler yukar›da say›lan özellikleri
ile özellikle yeni otoyol dolgular›nda, mevcut yollar›n ge-
niflletilmesinde ve kaym›fl flevlerin onar›lmas›nda dik ve be-
tonarme istinat yap›lar›na ekonomik bir alternatif olufltur-
maktad›r.
TechBlok yada Terra Block ön yüzeyli Geoduvarlar ise
hem estetik hem de dayan›kl› beton bloklar› kullanmakla
beraber bloklar›n yüzey tekstürü ve yeflillenebilir olmas›n-
dan dolay› genifl istinat duvar› cehpelerine çevreci ve mi-
mari olarak üstün alternatifler sunmaktad›r.
Geosentetik donat›l› flevler ayn› zamanda flevlerin çok
daha iyi s›k›flt›r›lmas›n› ve dolay›s›yla zamana ba¤l› oturma
ve yüzeysel oynamalar› da minimize etmektedir.
Yukardaki ana ifllevler d›fl›nda donat›l› flevler sanayi te-
sislerinde, sitelerde, baraj, gölet ve çöp gömme alanlar›nda
da afla¤›daki flekilde faydalar sa¤lamaktad›rlar:
• Sanayi tesislerinde arsa çevresi flevlerinin diklefltirile-
rek özellikle aç›k stok, otopark, düz yeflil alan ve rekreas-
yon alanlar›n›n artt›r›lmas›,
• Sitelerde yeflil dokuya zarar vermeden düz bahçelerin
ve rekreasyon alanlar›n›n maksimize edilmesi,

30 Mimarl›kta Malzeme • 2007/1

 sektörden
Geosentetik Donat› Kullan›larak Oluflturulan fievler ve Geoduvar Uygulamalar›

• Kayak merkezleri vb. özel amaçl› flevler ve etaplar ya-

rat›lmas›,
• Baraj dolgular›nda daha dik aç›lar sayesinde dolgu
miktar›n›n minimize edilmesi,
• Gölet kenarlar›nda daha dik bir k›y› yaratarak s›¤ su ve
dolay›s› ile haflere oluflumunu minimize etmek, sirkulasyo-
nu artt›rmak,
• Çöp gömme alanlar›nda geçici seddeleri daha dik ya-
parak de¤erli çöp gömme hacmini maksimize etmek,
• ‹nce daneli ve killi topraklarla dolgu yaparak dolgu ve
hafriyat maliyetlerini azaltmak.

Geosentetik Donat›l› fievlerin ve

Geoduvarlar›n Dizayn Felsefesi
Geosentetik donat›l› flevlerin sa¤l›kl› ve do¤ru tasar›m› de-
tayl› ve kendini tekrarlayan bir analiz sürecini içermekte-
dir. Ancak dikkatli ve iyi bir tasar›m sonucu ortaya ç›km›fl
say›s›z donat›l› duvar halen tüm dünyada ve California gibi
birçok deprem bölgesinde baflar› ile hizmet vermektedir.
Amerika’da bu flekilde uygulanm›fl duvarlar 33 metrelik kot
farklar›n› sa¤l›kl› olarak tafl›maktad›r. Ülkemizde de bu tür
donat›l› flevlerin çeflitli uygulamalar› bulunmaktad›r.
Geosentetik donat›l› sistemlerde üç tip kayma modu
vard›r, bunlar:
• Kayma düzleminin tamam›n›n donat›l› alandan ve do-
nat›lardan geçti¤i, içsel kaymalar,

Mimarl›kta Malzeme • 2007/1 31

 sektörden
Geosentetik Donat› Kullan›larak Oluflturulan fievler ve Geoduvar Uygulamalar›

• Kayma düzleminin tamamen donat›l› alan›n arkas›ndan Yukar›da görüldü¤ü gibi hem ekonomik hem de mü-
do¤al dolgu ya da zeminden geçti¤i d›flsal kaymalar hendislik aç›s›ndan avantajl› bir sistem olan donat›l› flevler
• Kayma düzleminin bir k›sm›n›n do¤al dolgudan geçip detayl› ve bu konuda uzman kiflilerin yapabilece¤i türden
sonra donat›l› alan içine dalarak sonland›¤› birleflik kayma- özel analiz gerektiren mühendislik yap›lar› olup mutlaka in-
lar. flaat mühendisleri ve mümkünse geoteknik dal›nda ihtisas
Bu analizlerde kullan›lan donat›lar›n kayma düzlemini yapm›fl inflaat mühendisleri taraf›ndan tasarlanmal›d›rlar.
kesenlerinin karfl› gelen kuvveti (resisting force), yerlefltir-
me aç›lar›, oryantasyonlar› ve çekme mukavemetleri ile Sonuç ve Tavsiyeler
orant›l› olarak artt›rd›klar› kabul edilir • Geosentetik flevler ve geoduvar uygulamalar› hem eko-
Yine bu analizlerde dikkat edilmesi gereken en önemli nomik, hem zaman hem de son görünüfl ve çevre dostu ol-
unsurlar›n bafl›nda geotekstilin do¤ru çekme mukavemeti- malar› nedeni ile müsait alanlarda betonarme istinat yap›la-
nin kullan›lmas›d›r. Hesaplama esnas›nda geotekstilin uzun r›na ve sert cephe kaplamalar›na fizibil bir alternatif olufl-
zamanl› kabul edilen çekme dayan›m› ile kayma düzlemine turmaktad›r ve tavsiye edilmektedir.
göre oluflan (düzlemin aktif ya da pasif taraf›nda oluflan)
s›yr›lma mukavemet de¤erlerinin minimumunu kullanmak Samim Togan Alper, M.S., P.E., ‹nflaat Yüksek Mühendisi,
gerekir. Yönetici Ortak, Geoduvar Ltd. fiti.
togana@geoduvar.com
Geotekstillerin uzun zamana dayal› mukavemetlerinin
tespitinde ise izin verilen çekme mukavemetinin uygulama,
durabilite, krip, kimyasal degradasyon, biyolojik degradas-
yon gibi etkilere karfl› gelifltirilmifl ampirik güvenlik katsay›-
lar› ile çarp›lmas› gerekmektedir.
Stabilite analizlerinin d›fl›nda flevlerin de ayn› istinat du-
varlar›nda oldu¤u gibi kaymaya karfl› stabilitesinin, derin
oturmal› global stabilitesinin, temel kotunda beklenen
oturmas›n›n ve deprem etkisi alt›ndaki davran›fllar›n›n da
ayr›ca tetkiki gerekmektedir.
Stabilite tetkiklerinin d›fl›nda tasar›mda dikkat edilmesi
gereken di¤er husus yüzey sular› ve zemin sular›n›n do¤ru
kontrol edilmesi ve buna göre tasar›mda önlemler al›nma-
s›d›r:
Bu önlemler farkl› konumlar için afla¤›daki gibi s›ralana-
bilir:
• Do¤al flev yüzeyinden gelebilecek sular için donat›l›
alan arkas›nda geonet ya da drenaj çak›l› bohçalamas› ile
oluflturulan sistemler, Geowall Applications and Banks Created
• Temel kotundan gelen kaynak sular› ya da yeralt› sula- by Using Geo-Synthetic Reinforcing Bars
r› için tüm uygulama alan›nda oluflturulacak drenaj yast›kla- for Environment-Friendly, Green and
r›, Safe Earth-Retaining Walls
• Yüzey suyunu flev bafl› ve belirli kotlarda toplayacak Earth-retaining structures are widely needed in order to
yüzeysel ya da yüzeye yak›n drenaj çözümleri. ensure an optimum use of spaces in new settlements and
Donat›l› flevlerde kullan›lacak dolgu malzemesi için çok commercial complexes built on hilly areas. Although those
seçici olunmas› gerekmemektedir. Ancak malzemenin s›- structures are not included in the general construction
k›flt›rmaya uygun ve bitkisel ve organik topraktan ar›nm›fl area, they cause the area to be covered by concrete and
malzeme olmas› ve kolay s›k›flabilmesi için plastisite indisi- thus have a negative effect on its appearance. Earth-
nin afla¤›daki de¤erin alt›nda olmas› gerekir. retaining structure built by using a geowall system and
Tavsiye edilen dane da¤›l›m› afla¤›daki gibidir: banks created by using geo-synthetic materials offer
100 mm geçen 100% -75% environmental-friendly and cost-effective solutions to
4.75mm geçen 100% - 20% problems stemming from concrete-covered surfaces thanks
0.425mm geçen 0% - 60% to their green surfaces, flexible structures, and safety
0.075mm geçen 0% - 50% designed by engineers.
Plastisite Indisi (PI) < 20

32 Mimarl›kta Malzeme • 2007/1

 dosya
Mimarl›k ve Ütopya

Dosya:
Mimarl›k ve Ütopya
• Leyla Tanaçan “Mimarl›kta, Malzemede Ütopya...”
• Gürhan Tümer “Kerpiçten Zembere¤e, Çelikten Çöre¤e Ütopik Yap› Malzemeleri”
• Gökhan Avc›o¤lu “TAfi’tan Duvarlardan “HÜCRE”leri Olan Yap›lara”
• Sedat Kurugöl “Malzemede Hayalgücü Hayalgücünde Malzeme”
• Özgür Bingöl “Ütopya ve Hakikat Aras›nda Mimarl›k”

Mimarl›kta Malzeme • 2007/1 33

 dosya
Mimarl›k ve Ütopya
“Mimarl›kta, Malzemede Ütopya…”
“Hulyâs› kalmay›nca hayat›n ne zevki var?”
Yahya Kemal
topya, “Mimarl›kta, Malzemede Ütopya”… Do¤-
Ü rusu ilk bak›flta son derece somut, nesnel ve kat›
bir kavramda, “malzemede” ütopyay› aramak
herhalde hiç de s›kl›kla üzerinde düflündü¤ümüz
bir konu olmasa gerek. Mimarl›kta malzemeden bir kez söz
açt›k m›, art›k yapma evresine geçmifliz demektir. En az›n-
dan düflüncelerimizdeki yap›n›n temelleri at›lmak üzeredir.
Art›k genel bir bak›flla, hayaller, imgeler bitmifl, düflünülen
düflünülmüfl, ayaklar›m›z yere basm›fl, yap›m, maliyet ve
benzeri somut konular konuflulmaktad›r. Zaman eylem za-
man›d›r.
Asl›nda yaflam›m›zda ütopyalara ay›rd›¤›m›z, ay›rabile-
ce¤imiz ne kadar zaman›m›z var? Tanp›nar’›n ifadesi ile
“Yekpare genifl bir an›n durdurulmaz ak›fl›nda” savrulurken
ütopyalarla, hayallerle oyalanmak, belki de avunmak… Bü-
tün bunlar, pek de denetleyemedi¤imiz yaflam kofluflturma-
lar› aras›nda bofla giden zamanlarm›fl gibi telkin edilmiyor
mu? Gerçekten heba m› etmifl oluyoruz o anlar›, kiflisel
ütopyalar›m›z› -o da art›k varsa-kurgularken?
Dosya konumuza dönecek olursak, ütopyay›, ütopyala-
r›m›z› kurgulanm›fl dinamik dekorlar gibi alg›larsak, herhal-
de bunlar› olanakl› k›lan, düflünenin yaflad›¤› dönemin iliflki-
leri, niteli¤i ve teknolojisi olsa gerek. Genellikle sosyal ve
siyasal kökenleri olan “Devlet”, “Ütopya”, “Günefl Ülkesi”,
“Yeni Atlantis” gibi klasik ütopyalar›n hep standart ve tek-
düze, ancak görece nitelikli yaflamsal olanaklar içerdi¤i gö-
rülmekte. Buna karfl›n, mekâna, tasar›ma ve nihayetinde
mimarl›¤a yönelik ütopyalar veya daha do¤ru bir deyiflle
“sosyal düzen ütopyalar›”n›n mekânsal olufluma, mimarl›¤a
yönelik bölümlerinin ise, bir dizi fragmanlar fleklinde, özel-
likle teknolojik olgular çerçevesinde kurulmakta oldu¤u,
belirginleflti¤i dikkati çekebilmektedir.
Bir mekân›, bir yap›y›, hatta bir kenti nesnelerden, bile-
flenlerden, malzemeden, teknolojiden olabildi¤ince soyut-
34 Mimarl›kta Malzeme • 2007/1
Leyla Tanaçan
layarak kurgulamak ancak çok özel amaçlarla olabilir. Bura-
da malzeme ve teknoloji ayr›lmaz bir ikili olarak karfl›m›za
ç›kmaktad›r. Düfllerin, düflünenlerin ütopyalar›n yaflanabi-
lece¤i hayalleri, asl›nda belki de hiçbir zaman gerçekleflme-
yecek bir unsur. Ancak, di¤er taraftan hayaller, ütopyalar
da tamamen o s›rada düflünülebilen malzeme ve hâkim
olunabilece¤i hissedilen teknoloji kadar ilerleyebilmekte…
Özellikle Endüstri Devrimi sonras› ütopyalar›nda as›l esin
kayna¤›, teknoloji ve üretilebilecek malzemeye dair yak-
lafl›mlar de¤il mi? Ya günümüzün ütopyalar›? Ya bizimkiler?
Bu say›m›zda, dört düflünen kifli mimarl›k ve malzeme
iliflkileri ba¤lam›nda, belki de mimarinin en somut efli¤inde,
ütopya konusunu farkl› yönlerden de¤erlendiriyorlar. Ya-
flam›m›zdan kiflisel ütopyalar›m›z› eksik etmemek dile¤iy-
le…
Leyla Tanaçan, Doç. Dr.,
Yap› Malzemeleri Komitesi Üyesi,
Bilim ve Dan›flma Kurulu Üyesi
Utopia in Architecture and Materials
To constitute a space, building, even a city by isolating
them from objects, components, materials, and technology
to maximum extent may only be possible for a special
purpose.
Material and technology come to the fore as an indivisible
duo. The imagination that the dreams and utopias may be
experienced, is in fact something that probably never
comes true. However, on the other hand, dreams and
utopias are able to advance as much as the materials that
can be imagined and the level of technology that is felt to
be dominated.
Isn’t it the approaches to technology and materials
available to be produced, what forms the main sources of
inspiration for utopias following the Industrial Revolution?
What about today’s utopias? What about ours?

Kerpiçten Zembere¤e, Çelikten Çöre¤e
Ütopik Yap› Malzemeleri
Ütopyalar Üzerine
Yunanca bir sözcük olan “ütopya”n›n dilimizdeki karfl›l›¤›,
“olmayan yer”dir. Bu, onun mekânsal bir boyutunun bu-
lundu¤unu gösterir. Dolay›s›yla, “klâsik” bir ütopyada anla-
t›lan, ama asl›nda var olmayan öykü ya da öyküler, asl›nda
var olmayan, ama o öyküleri bar›nd›ran mekânlarda yer
al›rlar.
Ancak, kimi sözcükler, çeflitli etkenlere ba¤l› olarak, za-
man içinde anlam de¤ifliklikleri, anlam kaymalar› gösterebi-
lirler. Bu de¤ifliklikler, bu kaymalar, belli bir sözcü¤ün anla-
m›n›n daralmas› biçiminde olabilece¤i gibi, genifllemesi biçi-
minde de olabilir. Bu yaz›n›n anahtar sözcüklerinden
“ütopya”n›n de¤iflimi, ikinci türden bir de¤iflim olmufltur.
Az önce de belirtti¤im gibi, özünde var olmas›na karfl›n, uy-
gulamada, mekân boyutu a¤›r basmayan fleyler de ütopik
olarak nitelenebilmektedir.
Konuya böyle yaklaflt›¤›m›zda, Thomas More’un, türe
ad›n› veren o çok ünlü kitab› “Utopia” da; Tommaso Cam-
panella’n›n, en az More’unki kadar ünlü olan kitab› “Civitas
Solis”de, George Orwell’in ve Yevgeni Zamyatin’in “Bin-
dokuzyüzseksendört” ve “Biz” adl› karamsar yap›tlar› da;
dünyay› kötülüklerden bütünüyle ar›nd›rmak üzere ölesiye
çal›flanlar›n çabalar› da; beyaz atl› prensinin mutlaka gelece-
¤ine inanan bir k›z›n sab›rla beklemesi de; Nobel Edebiyat
Ödülü’nü almak için yazan romanc›n›n umutlar› da;
Felsefe Tafl›’n›n peflinden koflan simyac›lar da; silik bir
politikac›n›n baflbakan olma arzusu da; 1 mil yüksekli¤inde-
ki gökdelen de ütopyad›r. “Ütopya” sözcü¤ünün, en az›n-
dan bu yaz› ba¤lam›nda geçerli olan, çok genifl, çok kap-
saml› tan›m›na göre, henüz gerçekleflmemifl, belki de hiç
gerçekleflmeyecek olan, ama içinde düfl ö¤esini bar›nd›ran
her fley, bir ütopya olarak kabul edilecektir. Sonra, efsane-
lerle din kitaplar›ndaki metinler; o sayfalarda anlat›lan öy-
külerle masallar, masallarla bilimkurgu romanlar›; bilimkur-
gu romanlar›yla ütopya kitaplar› aras›nda birtak›m farklar
bulunmaktad›r. Bu yaz› çerçevesinde, bu farklar da dikkate
al›nmayacakt›r.
dosya
Mimarl›k ve Ütopya
Gürhan Tümer
Eski Malzemeler, Yeni Malzemeler
Az önce, ilk anahtar sözcü¤ümüzün “ütopya” oldu¤unu
söylemifltim. Anahtar sözcüklerimizin ikincisi ise, “malze-
me”dir. Ama afla¤›daki sat›rlarda, her türlü malzemeden
de¤il, yaln›zca, yap› malzemelerinden, elbette ki bunlar›n,
eksiksiz olarak hepsinden de¤il, ancak birkaç tanesinden k›-
saca söz aç›lacakt›r.
Tek tek örneklere geçmeden önce, konuya flöyle uzak-
tan, kuflbak›fl›yla bakt›¤›mda, flunlar› görüyorum:
Eskiden, yap› malzemelerinin say›s› çok, çeflidi bol de¤ildi.
Tafl vard›, ahflap vard›, kerpiç vard›. Belki üç - befl, befl - on
tane daha vard›. Ama otuz befl tane, üçyüzbefl tane yoktu.
Oysa bugün var. Yeni malzemelerin say›s› belli de¤il
ama bunlar›n epeyce fazla olduklar› besbelli.
Örnekse, iflte titanyum. Daha düne kadar, ad›n› bile
duymam›flt›k bu malzemenin. Bugün ise o, ‹spanya’da, ‹s-
panya’n›n bir kentinde, Bilbao’daki bir müzede, baflköflede.
Bir de, 16. yüzy›lda yaflam›fl olan Mimar Sinan’› düflü-
nün. Onun için titanyumun bir yap› malzemesi olarak kulla-
n›lmas›, bir ütopya de¤il miydi?
Evet, öyleydi. Belki de henüz bir ütopya bile de¤ildi; o
kadar bilinmedik bir fleydi.
Kerpiç
Kerpiç, yap› malzemelerinin en eskilerinden biridir. E¤er
kerpiç olmasayd›, Mezopotamya’da mimarl›k olmayacakt›,
çünkü o bölge, Mezopotamya, yani iki nehrin, Dicle ve F›-
rat’›n aras› ve o topraklar›n bir bölümü ay biçiminde oldu-
¤u için, “Verimli Hilâl” diye nitelenen alan, öteki geleneksel
yap› malzemelerinden, ahflaptan ve tafltan yana son derece
fakirdir. O bölgedeki mimarinin bir kerpiç mimarisi olmas›-
n›n temel nedeni budur.
Kerpiç, tafla da benzemez, ahflaba da. Tafl gibi sert de-
¤ildir, ahflap gibi çubuk çubuk kesilemez. Oldukça ilkel bir
malzemedir. Onun için olsa gerek, “Kerpiçle mimarl›k ya-
p›lmaz” diyenler ç›km›flt›r. Kimileri ise, “Kerpiçle de mi-
marl›k yap›l›r” demifllerdir. Ben, Hassan Fathy’i de an›msa-
Mimarl›kta Malzeme • 2007/1 35
 dosya
Mimarl›k ve Ütopya

yarak ikinciler gibi düflünüyorum, kerpiçle de mimarl›k ya-

p›labilece¤ine inan›yorum. Ancak, kerpiçle bir Selimiye, el-
bette ki infla edilemez.
Orta Anadolu’nun yoksul köylerinin birinde, yoksul bir
köylünün, “bafl›n› sokmak” için, kendi olanaklar›yla, kendi
elleriyle yapt›¤› kerpiç evin kerpiçleri düflsel de¤ildir, yani
ütopik de¤ildir ve bu durum, Anadolu’nun her yerindeki
bütün kerpiç evlerin kerpiçleri için de geçerlidir. Oysa, da-
ha yoksul, kerpiçten yap›lma bir göz odaya bile sahip ola-
mayacak kadar yoksul bir köylünün sahip olmay› düflledi¤i
küçük evin kerpiçleri, ütopik kerpiçlerdir, çünkü onlar,
ütopik bir mimari yap›t›n yap› malzemeleridir.

Ahflap: Üstte, Laugier’e göre, altta,

Viollet-le-Duc’e göre insano¤lunun ilk bar›na¤›.

Kerpiç: M›s›r’da bir bina

(Hassan Fathy).

Ütopik kerpice, “Tevrat”ta, Musa Peygamber’in befl ki-

tab›n›n birincisi olan “Tekvin”de (“Yarat›l›fl”), o kitab›n 11.
bab›nda da rastlar›z. fiöyle ki: O kaynakta, Babil Kulesi’nin
ilginç öyküsü anlat›l›r. Bu öyküye göre bu kulenin yap›m›n-
da kullan›lan malzeme kerpiçtir. Bunu çok iyi biliyoruz,
çünkü Kutsal Kitap’›n ilgili ayetlerinde bu bilgi hiçbir kuflku-
ya yer b›rakmayacak biçimde yer al›r. fiöyle denilir o ayet-
lerde:
“Ve birbirlerine dediler: Gelin kerpiç yapal›m ve onlar›
iyice piflirelim. Ve onlar›n, tafl yerine kerpiçleri vard›. Ve
dediler: […] Gelin kendimize […] bafl› göklere eriflecek
bir kule infla edelim”.
Bu kule, Babil Kulesi, bir zigguratt›r asl›nda. Zigguratlar,
infla edilmifl, gerçek binalard›r. Ama Babil Kulesi, ötekiler-
den farkl›d›r. Aradaki fark, Babil Kulesi’nin gökyüzünde ala-
bildi¤ine yükselmeyi kendine amaç edinmesidir. Bu bir

36 Mimarl›kta Malzeme • 2006/2

2007/1
 dosya
Mimarl›k ve Ütopya

ütopyad›r. Dolay›s›yla, yukar›da ortaya koydu¤um model

uyar›nca, bu ütopyan›n yap›m›nda kullan›lan kerpiç de, üto-
piktir. Babil Kulesi ba¤lam›nda, kerpicin ütopikli¤inin bir
baflka boyutu da, o malzemeyle, bir gökdelen yapmay› dü-
flünmenin bir ütopya kurmak anlam›na gelmesidir.
Bence, kerpiçle birçok bina yapm›fl olan Hassan
Fathy’nin elinde de, bu malzeme, bir bak›ma ütopikleflmifl-
tir. Benim sav›ma göre, bunun nedeni, bu Arap mimar›n,
dünyadaki konut sorununun, kerpiç mimarisiyle çözülebi-
lece¤i kan›s›nda olmas›d›r.

Ahflap
Az önce, “Kerpiç, yap› malzemelerinin en eskilerinden biri-
dir” demifltim. Do¤rudur. Ama ahflap da, yeni bir yap› mal-
zemesi de¤ildir. O, kerpiçten de eskidir belki ve kimi yöre-
lerde, örne¤in, yukar›da da de¤indi¤im Mezopotamya’da,
çok de¤erlidir çünkü bu malzemeye orada pek rastlanmaz.
Mezopotamya’da bu malzeme o kadar de¤erliydi ki, evden
eve tafl›nanlar binay› terk ederken, oradaki ahflap malze-
meleri, kap›lar› pencere do¤ramalar›n› söküp al›rlard›. Ya-
p›lan kira sözleflmelerine bu malzemeyle ilgili özel madde-
ler konurdu.
Öte yandan, insano¤lunun yapt›¤› ilk evin nas›l bir yap›
oldu¤unu merak edenler, bu do¤rultuda çal›flmalar yapm›fl-
Kerpiç: Samarra’daki caminin minaresi.
lar ve birtak›m modeller gelifltirmifllerdir. Bu araflt›rmac›la- Babil’deki zigguratlar böyle idi.
r›n en ünlü ikisinin, Viollet-Le-Duc’ün ve Marc Antoine La-
ugier’nin öne sürdükleri çözüm önerileri de t›pk› ötekiler
gibi tepeden t›rna¤a düflseldir, yani ütopiktir. Burada bizim Tafl: M›s›r Piramitleri’nden birinin tafllar›.
için önemli olan, o resimlerdeki “‹lk Ev” in ya da “‹lk Kulü- Bu tafllar ütopik de¤il, gerçek.
be”nin, ahflaptan, daha do¤rusu, a¤aç dallar›ndan yap›lm›fl
olmas›d›r.

Tafl
Y›llard›r, yüzy›llard›r, biny›llard›r ayakta kalarak zamana
meydan okuyan ve öyle görünür ki varl›¤›n› daha y›llarca
sürdürecek olan M›s›r Piramitleri; ‹stanbul’un, Diyarba-
k›r’›n surlar›; onlardan çok daha uzun bir duvardan baflka
bir fley olmayan Çin Seddi; ad› dillere destan Parthenon;
plan›n›n, onu yapt›ran Osmanl› Padiflah› Fatih Sultan Meh-
met’in ad›n› yazd›¤› söylenen Rumelihisar› ve görkemli Sü-
leymaniye Camisi taflla infla edilmifltir.
O tafllar ütopik tafllar de¤ildirler, çünkü onlar, gerçek
yap›lar›n tafllar›d›rlar.
Yahudiler için çok önemli bir yap› olan Süleyman Tap›-
na¤›’n›n tafllar› ise farkl›d›r. Bir söylentiye göre, onlar, bu-
lunduklar› tafl oca¤›ndan kendi kendilerine kopmufllar, in-
flaat alan›na kendi kendilerine gelmifller ve binadaki yerleri-
ni kendi kendilerine alm›fllard›r. Bu, gerçek olamayacak ka-
dar rahat bir yap›m sürecidir. Böyle bir yap›m sürecine an-
cak efsanelerde, ancak masallarda, ancak ütopyalarda rast-
lanabilir.

Mimarl›kta Malzeme • 2007/1 37

 dosya
Mimarl›k ve Ütopya
Demir-Çelik: Bu malzemelerin zaferini simgeleyen ve
insano¤lunun gökyüzüne yükselme iste¤inin
çözümlerinden biri olan Eiffel Kulesi infla halinde.
Kum torbalar›: Birçoklar›n›n akl›n›n köflesine bile gelmeyen
bir malzeme ile gerçeklefltirilmifl olan bir bar›nak.
S›k›flt›r›lm›fl ka¤›t: Shigeru Ban’›n “ka¤›ttan” mimarisi.
Shigeru Ban’›n “ka¤›ttan” mimarisine bir baflka örnek.
Hannover'da düzenlenen Expo 2000 için, Alman mimar Frei Otto'yla
birlikte tasarlanan geri dönüflümlü, ka¤›t tüplerinden bir armatürün
üstüne geçirilmifl organik görünüme sahip ka¤›t bir yap› olan Japon
pavyonunu.
38 Mimarl›kta Malzeme • 2007/1
Demir ve Çelik
Demir, insanlar taraf›ndan, çok eskiden beri bilinmekteydi.
M›s›r’da, ‹.Ö. 2900’lerde yap›lm›fl olan Giza Piramitleri’nde
ve ‹.Ö. 1900 – 1200 aras›ndaki yaklafl›k 700 y›ll›k zaman di-
limi içinde, Hititler’in ortaya koyduklar› yap›tlarda, demir-
den yap›lm›fl eflyalara rastlanm›flt›r. Ancak bunlar, kutsal
birtak›m anlamlar› bulunan nesneler ya da sanat yap›tlar›-
d›r. O ça¤larda insano¤lu, do¤an›n ba¤r›ndan ç›kard›¤› bu
malzemeyle, savafl âletleri de üretmifltir. Demirin, mimar-
l›kta, yap› malzemesi olarak kullan›ld›¤›n› görebilmek için,
18. yüzy›l›, Sanayi Devrimi’ni, ham demirin ifllenmesini ko-
laylaflt›ran, malzemenin kalitesini yükselten birtak›m yön-
tem ve tekniklerin bulunmas›n› ve yayg›n bir biçimde kulla-
n›lmaya bafllanmas›n›; yüksek f›r›nlar› beklemek gerekmifl-
tir. Demirin, Amerika Birleflik Devletleri’nde William
Kelly’nin; ‹ngiltere de, Henry Bessemer’in bulufllar›yla iflle-
nerek çeli¤e dönüfltürülmesi, bu malzemenin bir inflat mal-
zemesi olarak kullan›lmas›n› yayg›nlaflt›rm›flt›r.
Bu yaz›mda demirden, çelikten söz açmam›n nedeni,
bunlar›n, insanlar›n kimi ütopyalar›n› gerçeklefltirmelerine
yard›mc› olmalar›d›r. Bu ütopyalar›n en bafl›nda, ikinci bo-
yutta, büyük aç›kl›klar›, düfley tafl›y›c›lar›n say›s›n› en aza in-
dirgeyerek geçme, böylece, olabildi¤ince büyük, olabildi-
¤ince genifl bir bofllu¤u örtme tutkusu gelir. ‹nsano¤lunun
bu malzemelerle iliflkili ikinci ütopyas›, yükselmek, daha
fazla yükselmek, en tepeye ç›kmakt›r. Gökdelenler yar›fl›-
n›n çeflitli nedenleri aras›nda, bu nedenlerin de bulundu¤u-
nu, Dutert ve Contamin’in 1889 y›l›nda, Paris’te düzenle-
nen uluslararas› fuar için infla ettikleri, çelik strüktürüyle
115 metre aç›kl›¤› geçen “Galerie des Machines” in ve
Gustave Eiffel’in, 300 metre yüksekli¤e ulaflan kulesinin, az
önce belirtti¤im ütopyalar›n gerçekleflmesine önemli bir
katk› sa¤lad›klar› yads›namaz.
Kum Torbalar›, Saman Balyalar›,
K⤛t Evler, D›flk›lar vb.
Her alanda oldu¤u gibi, mimarl›k alan›nda da, tutucular var-
d›r, tutucu olmayanlar vard›r. Bu ay›r›m›n nedenlerini, na-
 dosya
Mimarl›k ve Ütopya

s›llar›n› incelemek, ortaya koymak çok zordur, öyle aya- Salâh Birsel’ in, “Hacivat’›n Evi” bafll›kl› fliirinde söyledi-
küstü yap›labilecek bir ifl de¤ildir. Ama ben yine de, flu sav› ¤i de budur:
ileri sürece¤im: Bence, tutucular, biraz da yeterince genifl, “Hacivat’›n evi
özgür düfller kuramad›klar›; ütopyalarla yeterince içli d›fll› Köflede ufaraktan
olmad›klar›, olamad›klar› için tutucu kalmaktad›rlar. Bir tüfek at›m› duraktan
Mimarl›k tarihine bakt›¤›m›zda nicelerinin, Sanayi Devri- Kap› pencere elekten
mi’yle gelen ve yepyeni olanaklar yaratan yeni malzemele- Döflemeler zemberekten
rin kullan›lmas›na uzun süre karfl› ç›kt›klar›n›; 19. yüzy›l›n Dökülmekten
ünlü kuramc›lar›ndan Ruskin’in bunlardan biri oldu¤unu ve Sökülmekten
çelikle mimarl›k yap›lamayaca¤›n› savundu¤unu ö¤reniriz. ‹ncelmifl süpürülmekten”
Böyle kat› birtak›m kurallara ba¤l› olan bir mimar, bu bölü-
mün bafll›¤›nda yer alan nesnelerin, yap› malzemesi olarak Gürhan Tümer, Prof. Dr.,
kullan›labilece¤ini asla kabul etmez. Böyle biri, kum torbala- DEÜ Mimarl›k Fakültesi Mimarl›k Bölümü Ö¤retim Üyesi

r›n›n, saman balyalar›n›n, s›k›flt›r›lm›fl k⤛tlar›n ve d›flk›lar›n,

evet, onlar›n, hele d›flk›lar›n, mimari bir ifllevi yerine getire-
bilece¤ini, b›rak›n düflünmeyi, düflleyemez bile. O ütopyala-
r›n yak›n›nda de¤il, uza¤›nda duran mimarlardand›r.
Oysa baflka birtak›m insanlar, baflka birtak›m mimarlar,
saman balyalar›ndan k⤛t parçalar›ndan yap›lma kulübeler
düfllemekle yetinmeyip, o kulübelerden oluflan bir kent
ütopyas› da kurabilirler.
Bu arada flunu da belirteyim: D›flk›y› yap› malzemesi
olarak kullananlar, insanlar de¤il hayvanlard›r. Onlar “ter-
mit” olarak da adland›r›lan beyaz kar›ncalard›r. Bu hayvan-
lar›n, yuvalar›n› yapmakta kulland›klar› d›flk›, baflkalar›n›n
de¤il do¤rudan kendi d›flk›lar›d›r.

Çörek
Hiçbir zaman gerçekleflmeyecek, gerçekleflemeyecek, hep
bir ütopya olarak kalacak olan yap› malzemelerinin bir bö-
lümü de mutfak malzemelerinden, yiyeceklerden oluflur.
Örne¤in, 1854–1921 tarihleri aras›nda yaflam›fl, Wag- D›flk›: Termitlerin d›flk›lar›n› kullanarak yapt›klar›
ner’ den fazlaca etkilenmifl, olan Engelbert Humpredinck, yuvalar›n›n yer üstündeki bölümü.

1896 y›l›nda, “Hansel ve Gretel” bafll›kl› bir opera yazm›fl-

t›r. Konusunu Grimm Kardefller’in bir masal›ndan alan bu
yap›t›n bizi ilgilendiren yönü, kahramanlar›ndan birinin,
pasta, çörek ya da kurabiye cad›s› anlam›na gelen Knusper-
hexe’nin kulübesinin çörekten yap›lm›fl olmas›, çocuklar›n
o çörek - kulübeden kopard›klar› parçalar› yemeleridir.
Padiflahlar›n düzenledikleri flenlik için, malzemesi fleker
olan bina ve bahçe maketleri yap›lm›flt›r. ‹slam bilginleri
aras›nda, cennetin duvarlar›n›n baklavadan, pencerelerinin
güllâçtan yap›ld›¤›n› söyleyenler vard›r.
Elek ve Zemberek
Gerçek dünyada, güllaçtan pencere olmaz. Ama düfller,
ütopyalar dünyas›nda olur. O dünyada, evlerin pencereleri
yaln›zca pencereleri de¤il, kap›s› da, gerçeklerin dünyas›nda
yaflayanlar›n ak›llar›n›n köflesine bile gelmeyen bir malze-
meden, elekten yap›lm›fl olabilir. Böyle bir evin döflemeleri
de, olsa olsa zemberekten olacakt›r.
Adobe, Spiral Spring, Steel, Bread Rolls:
Utopian Building Materials
The meaning of the Greek word ‘utopia’ is ‘a place that
does not actually exist’. This definition indicates to its
spatial dimension. Thus the non-existing story of a
‘classical’ utopia comes to pass in places which do not
actually exist but harbor those stories.
According to the very broad and comprehensive definition
of ‘utopia’ which can at least be used in the context of this
article, everything that has not come true yet and will
probably never come true, but contains dream will be
regarded as an utopia.

Mimarl›kta Malzeme • 2007/1 39

 dosya
Mimarl›k ve Ütopya
“TAfi”tan Duvarlardan
“HÜCRE” leri Olan Yap›lara
Gökhan Avc›o¤lu
Ephesus (Efes) Legolardan tarih.
40 Mimarl›kta Malzeme • 2007/1
Ç
ocuklu¤umda götürüldü¤üm antik kentlerin ha-
rabeleri aras›nda dolafl›rken ve etrafa saç›lm›fl iri
tafl parçalar› aras›nda, üstünde ondan ona z›plar-
ken, büyüklerin de bir zamanlar Legolar gibi ev-
ler, kentler yapt›klar›n› fark etmifl, bana gösterilen temsili
gravürlere baka baka yazboz uygarl›klar infla etmeye çaba-
lard›m… ‹kiye üç uflak yer hal›s›n›n kenar süsünden öteki-
ne…
Demek benim Legolar›m gibi bu tafllar› üst üste koyu-
yorlar ve gerçek binalar oluyor…
Bu kadar basit bir kurgudan oldukça uzaklarda modern
zamanlar›n mimarl›¤›…
Öyle ki dünyan›n de¤iflik ülkelerinden ö¤rencilerimizin
ve meslektafllar›m›z›n nas›l bir mimarl›¤a do¤ru hareket et-
ti¤imiz konusunda kafalar› bir hayli kar›fl›k olarak mezun ol-
duklar›n›, hatta bu kafa kar›fl›kl›¤› ile mesleklerinin ilk y›lla-
r›nda çok sevdikleri ve u¤runa her fleyi göze ald›klar› o ta-
sar›m denilen tasal› fleyi yapamayacak bir t›kan›kl›kta oldu-
¤unu söylemek yanl›fl olmaz… Hatta ve hatta bu kafa kar›-
fl›kl›¤›n›n ileriki y›llarda da etkisini hiç kaybetmeden sürdür-
dü¤ü söylenebilir ki, tek yap›dan azl› çoklu yerleflim birim-
lerine, oradan da kentlere kadar sonuçlarla aflikâr.
Ne sebep oluyor buna? Neden gözlemleyemiyor mes-
lektafllar›m›z olan biteni?
Çok basit bir cevabi var. Gecen yüzy›l›n formülleri ve
bak›fl ac›s› durumu basitçe kavramaya yetmiyor hatta daha
da kar›flt›r›yor da ondan…
‹lk kavrama noktas› flu sorudan ve cevab›ndan bafllaya-
cak; Neden infla ediyoruz?
Medeniyetimizi infla etmek için. ‹nfla etti¤imiz s›¤›nakla-
r›n, mekânlar›n içinde medeniyetimizin di¤er fonksiyonlar›-
n› yerine getirmek için… Y›k›lmamas›n› ve dayan›kl› olma-
s›n› sa¤lamak, de¤iflken atmosferimizin etkilerine karfl› ya-
flanabilir konforu elde etti¤imiz mekânlar› infla etmek ve
bunu da hissedilir ve görünür k›lmak becerisi biz mimarlar-
dan beklenen k›sm›… Ya da beklenmese de, hedeflenmese
de zaten kaç›n›lamayacak bir durum.
 dosya
Mimarl›k ve Ütopya

Nas›l infla ediyoruz? ‹flte burada dural›m. Nas›l infla etti-

¤imiz k›sm›, yani bize düflen k›sm› medeniyetimizin global
ve ülkesel göstergeleri. Ve günden güne de¤iflen ve geliflen
teknoloji ve yaklafl›mlarla yeni yeni flekiller alan bir durumu
var.
Ayn› yeryüzü bölgesinde geçmiflte infla edilmifllerle flu
anda edilenler aras›nda büyük farklar yaratacak kadar fark-
l›l›klar var ve do¤al bu da.
Ancak önemli bir sorun da flu ki; bilinçli bir tercih ya da
de¤il –bunu anlamak bazen zor oluyor- her yeni yap›lan es-
kisinden daha görkemli, etkili, ruhani olmayabiliyor. Hatta
ve hatta bu aranan bir de¤er bile olmayabiliyor. Bu neden-
le eski dönemde infla edilenlerin kalitesi bugüne nazaran
bariz olanaks›zl›klar içinde infla edilmifl olmas›na ra¤men
Geçilebilmifl en büyük tafl kemerler
mimari kalite dedi¤imiz de¤erlendirme ac›s›ndan bak›ld›¤›n-
Piano Building Workshop taraf›ndan
da daha özgün ve güçlü görünebiliyor gözümüze. Materyal San Giovanni Rotondo da Padre PIO Pilgrimage Kilisesi için yap›ld›.
ve mekân kalitesi, isçilik bariz farklar yarat›yor… Var olan 1991/2004
neyi yitirdi zaman ve niye yitirdi… junk mekânlarla dolu,
“junk Mimarl›k” dedi¤imiz binalarla dolu ruhumuzu okfla-
yan sevimli ve güçlü eski zarif bir tas yap›n›n etraf›…
Tek bafl›na ele al›nd›¤›nda iyi kotar›lm›fl olabilecek bir
yap›, ayn›s›ndan çokça tekrar edilmifl bir mahalle, bir “mass
production” olarak karfl›m›za ç›k›yor… Ya da her iliflkinin
bir ortak zemin katta bafllay›p bitti¤i, birbirini sanki sonsu-
za kadar tekrar edecekmifl gibi oluflan “copy paste” normal
katlar› ile masif, iri, hantal bir kirlilik abidesi olarak gö¤e
yükseliyor.
Öte yandan yerleflme sorunu, büyüme ve büyümenin
yan sorunlar› içinden ç›k›lamaz sosyal ve politik sorunlar›
ile günümüzün ölü do¤mufl flehirleri olarak karfl›m›za ç›k›-
yor.
Medeniyetimizin son tezahür noktas› bu mudur? Bu ol-
maya m› devam edecektir?
Ben mimarl›kta bugüne kadar olan biteni üç ana bafll›k
alt›nda toplayarak bu kar›fl›kl›¤› giderebilecek bir yolla anla-
t›yorum sa¤›ma soluma… Durumu anlamak çözümleri
üretmenin ilk basama¤› diyerek.
Basitçe, infla etmenin on dokuzuncu yüzy›l sonuna ka-
dar olan dönemini bir tez olarak ele al›rsak, geçen yüzy›l,
yani anl› flanl› yirminci yüzy›l ciddi bir antitez olarak karfl›-
m›za ç›kar.
Antitez, endüstri devriminin bütün araçlar›n› arkas›na
alarak müthifl de¤ifliklikler ve farkl›l›klar; yap› elemanlar›n›
parçalama, ayr›flt›rma ve hatta ayr›flt›rarak infla etme fikrini
gelifltirdi. Tafl›yan ve tafl›nan ayni malzeme olmaktan ç›kt›. Giovanni Battista Piranesi’nin gravürleriyle
Yani inflaat alan›nda tafl tafl üstüne koyarak de¤il, neredey- antik Roma’dan görünümler.
se yap› elemanlar›n›n tamam›na yak›n›n›n fabrikalarda infla
edilip flantiyede bir araya getirilmesini gelifltirdi. Bu da mi- Giovanni Battista Piranesi (17720-1778), büyük
marinin ayr›lmaz bütünlü¤ü içinde al›nan birçok unsuru ye- bir ‹talyan bask› ustas›, mimar ve antikac›yd›.
niden ve radikal bir flekilde yorumlayan ve bafllang›ç nokta- Venedikli bir baflmimarın/ustabafl›n›n o¤lu olan
Piranesi, e¤itim gördü¤ü mimarl›k ve sahne
s›n›n inflaat surecinde herhangi bir noktan›n imalat›ndan tasar›m› arac›l›¤›yla illüzyonizmle tan›flt›.

Mimarl›kta Malzeme • 2007/1 41

 dosya
Mimarl›k ve Ütopya

bafllayarak olabilece¤i bir icra sekline dönüfltü… Beklen-

Selimiye Camii minareleri, Edirne.
Foto¤raflar: Enver fiengül
Kaynak: http://www.vdb.gib.gov.tr/edirnevdb/selimiye
Selimiye Camii üstte giriflten,
yanda iç avluya geçiflten görünümler.
meyen birçok “sideeffect”le birlikte…
‹flte bu için d›fl›na ç›kt›¤›, sapla saman›n kar›flt›¤› durum,
kavrama noktalar›n› içinden ç›k›lmaz hale getirdi…
Bu antitez dönemi ürünlere gene de iki ana bafll›kta
yaklafl›m, birisi üslup a¤›rl›kl› di¤eri strüktürel yani mühen-
dislik a¤›rl›kl› ürünler ad› alt›nda toplayarak bak›lmas›n›
öneririm. Böyle bak›l›nca mimarlar›n büyük, oldukça büyük
bir ço¤unlu¤unun ilgi alanlar›n›n üslup a¤›rl›kl› mimarl›k ol-
du¤unu görürüz. strüktürel olan› mühendislere b›rak›r-
lar… Neden?
Mühendissiz hiçbir fley yapamaz artik mimar. Neden?
Mühendislerde mimars›z yap› yapman›n, mimarlarda da
mühendislerin daha çok kendileri ve üsluplar› ile ilgilenme-
lerinin s›zlanmalar›d›r kulaklar›m›zda kalan.
fiimdi ise yeni bir yüzy›lday›z ve zaman›m›z “digital
age”in daha bafllang›ç y›llar›… Daha henüz yapay zekây›
flark› depolamak için, oyun oynamak için kullan›yoruz…
Yapay zekâ uyusun, büyüsün, top oynas›n ac›ks›n… Çünkü
daha geçen yüzy›ldan kalan isler var.. (Birleflemedik, bar›fla-
mad›k, ürünleri bölüflemedik, hala kavgal›y›z birbirimizle…)
Biz sentez dönemi mimarlar›n›n ifllerini pürüzsüzce ya-
pabilmelerinin kolay yolu tez ve antitez döneminde nas›l
infla ettiklerini eski meslektafllar›n - formüllerini masaya ya-
t›rmak ve ay›klamak olacakt›r.
Hala taflla infla edilmifl yap›lara hayranl›k duyar›m ve bir
taflla infla etmeye ve sar›p sarmalamaya ilgi duyar›m. Beni
etkileyen fley; kesme seker büyüklü¤ünden tonlarca a¤›rl›¤a
kadar kesilmifl tafl kütlelerini üst üste koyarak infla etme-
nin, infla ederken temizli¤i ve güzelli¤i... Bir medeniyet infla
etti¤inizi hissediyorsunuz.
fiimdinin flantiyelerinde toz dumana kar›fl›yor, bir sürü
pislik ve at›k malzeme her yere kar›fl›yor… Tafl›nan tonlar-
ca toprak, bütün flehri toza dumana bo¤uyor.
Oysa tafl bir yap›n›n yar› infla edilmifl yar›m kalm›fl hali
bile güzel…
Bak›n›z Piranesi gravürlerine ya da yanm›fl y›k›lm›fl her-
hangi bir yap›ya; hala güzeller… Milyonlarca y›ll›k bir mal-
zemeyi kullan›yorsunuz, y›prand›kça güzellefliyor… Bir
“code” bir “DNA” gibi tek bir malzeme, tek bir eleman
bütün bir binay› meydana getirir. Onunla her fleyi yapars›-
n›z. Kap› bile, çat› bile… ‹nce kesin, kal›n kesin, yatay›na,
verevine, damar›na do¤ru...
Ama gelin görün ki tafl›n büyük bir sorunu var; A¤›r,
a¤›r, çok a¤›r… Onunla yükseklere ç›kam›yoruz… Aç›kl›k-
lar› hafiflikle geçemiyoruz. Minareler inan›las› fleyler de¤il,
mükemmeller, muhteflemler ve ürperticiler. Selimiye’nin
tafltan flerefeleri var ve seksen üç küsur metre… Salyangoz
seklinde üç yollu merdiven tutuyor bu tafltan ince sivri
yap›y›… Nas›l ayakta duruyor, gel de inan.
Daha yükseklere ç›k›yoruz. Yer kaygan alt›m›zda. Hafif-

42 Mimarl›kta Malzeme • 2007/1

 dosya
Mimarl›k ve Ütopya

Sloped house Bodrum/Mu¤la

Gökhan Avc›o¤lu/GAD

Mimarl›kta Malzeme • 2007/1 43

 dosya
Mimarl›k ve Ütopya
From ‘STONE’ Walls to
Buildings Having ‘CELLS’
A single thing will be able to compete against the beauty
of stone during our era. While I am not sure about its
beauty can say that it will be more meaningful. It may
sound like a utopia yet but it will come true in the future
just like other utopias.
We will have clean construction sites and products and
buildings not polluting environment when we start
constructing a building made up of living cells.
Buildings with cellular structures with walls which grow,
expand, shrink, and breathe... Buildings repairing
themselves and changing their skins when affected by
snow and wind...
Buildings changing their colors and glowing at night or
having walls functioning like a thermos bottle against heat
and cold during the day... Cells storing energy... Self-
sufficient buildings...
Exploded House Bodrum/Mu¤la
Gökhan Avc›o¤lu/GAD
44 Mimarl›kta Malzeme • 2007/1
li¤e ihtiyac›m›z var. fiimdi bizim dönemimizde tek bir fley,
evet tek bir fley bu tafl›n güzelli¤iyle yar›flabilecek… Güzel-
li¤ini bilmesem de daha anlaml› olacak diyebilece¤im.
Belki flimdilik bir ütopya ama gelecekte olacak, t›pk›
di¤er ütopyalar gibi…
Yaflayan hücrelerden yap›lm›fl bir yap› yapmaya bafl-
lad›¤›m›zda temiz flantiyelerimiz ve do¤ay› kirletmeyen
ürünler ve imalatlar olacak.
Kendi kendine büyüyen, geniflleyen ve küçülen, nefes
alan duvarlar› olan, hücresel yap›s› olan yap›lar…
Kendi yaralar›n› tamir eden, kar, rüzgârdan y›prand›kça
derisini de¤ifltiren yap›lar...
Renk de¤ifltiren, geceleri ›fl›yan, ya da gündüzleri s›cak-
so¤u¤a karfl› bir termos gibi çal›flan duvarlar› olan yap›lar.
Enerji depolayan hücreler. Kendi kendine yeten binalar…
Biz mimarlar da art›k tek bir an için de¤il say›s›z an için,
gece, gündüz, yaz, k›fl, bugün, yar›n, gelecekte farkl› flekiller
alabilecek çok ihtimalli binalar›n “code” lar›n› yazaca¤›z…
art›k ka¤›tlar üstüne çizmeyecek, bir projeyi “software”
olarak haz›rlayaca¤›z.
Daha çooook iflimiz var…
Gökhan Avc›o¤lu, Mimar
 dosya
Mimarl›k ve Ütopya

Malzemede Hayalgücü
Hayalgücünde Malzeme

Sedat Kurugöl

nsan iç varl›¤›n›n çeflitli yans›malar› vard›r. Bunlardan bi- Mitolojileri, efsaneleri, destanlar›, hurafeleri, ütopyalar›

‹ ri de hayal gücüdür. Gerçektir ki, insan ürünü olan her

fley bu hayal gücünden kaynaklan›r. Çevremizde bulu-
nan her yapay eser öncelikle hayal gücünden geçer. Ha-
yal gücünün do¤aya, uygulamaya yans›mas› da irade ile olur.
‹radenin sürekli ayn› konu üzerinde çal›flmas›ndan sanatç›,
sanat ve teknoloji do¤ar. Köken yine hayal gücüdür.
yaratan, tanr›lar ve kahramanlar ad›na muhteflem abideleri
yükselten hep bu hayal gücü de¤il midir?
Bütün uygarl›klar insan ruhunun objektif âleme yans›-
mas›yla canlanm›flt›r. Uygarl›k önce iç hayatta yarat›lm›flt›r.
Eser, di¤er ruhlar›n da uygarl›k ak›m›na kat›l›m›n› sa¤lar.
Eserler, fikirlerin inançlar›n, uygarl›¤›n devam mesaj›n› tafl›r
ve di¤er insanlar› da ayn› nehir ak›m›na sokar. Burada ça¤›-
m›z›n en önemli sorunu art›k dogmatik kavramlardan so-
yutlanarak, o kavramlar›n alt›nda gizlenen ayr›nt›l› ve genifl
alan› parsellemek, her özelli¤in fonksiyonunu sa¤lam bir fle-
kilde tespit etmektir, tafllar› yerli yerince koymakt›r.
Fikirlerin, duygular›n, inançlar›n, arzular›n, ihtiraslar›n
canland›rd›¤›, alevlendirdi¤i bu yeti gözler önüne sonsuz

Biz, hayal gücü denen ve biraz da fantezi olarak görüle-

rek hafife al›nan bu meleke üzerine dikkat çekmek istedik.
Hayal gücü atmosferden, atmosferdeki bilmedi¤imiz bi-
leflenlerden, uzaydan uzaydaki bilmedi¤imiz güçlerden, ye-
di¤imiz meyvelerden, yiyeceklerden, gizemli bilefliklerden,
topraktan, ›fl›ktan, bilinen bilinmeyen bütün her fleyden et-
kilenen, yararlanan, sonsuz, uçsuz bucaks›z, içeri¤ini bilme-
di¤imiz, alan›nda en genifl etkinli¤e sahip, imkâns›zl›k nedir
tan›mayan her an› yepyeni ve orijinal, geçmiflin gizemlerin-
den kaynak alan, geniflli¤i belirsiz, ruhumuzdaki onlarca ka-
ranl›k ve aç›k özelliklerden durmaks›z›n beslenen, evreni
kapsayan bir varl›kt›r. Bir tür bilinçalt› volkand›r.
Geçmiflte olan, gelecekte olacak olan her fleyin f›flk›rd›¤›,
canland›¤› en verimli ürün ve kaynakt›r. Bütün her fleyin en
ince ayr›nt›s›na kadar projelendirilebildi¤i ilk köken budur. 2

Mimarl›kta Malzeme • 2007/1 45

 dosya
Mimarl›k ve Ütopya

yo¤unlu¤u kendi hayal gücünün zorlad›¤›n› ve birleflti¤ini

hisseder. O sele kendisi de kap›larak, yarat›lan uygarl›¤a
kendisi de dâhil olur.
Böylelikle malzeme uzun bir geçmiflin maceralar›n›n ya-
flant›s›n› tafl›r. O bir hayatt›r. Ona insan›n katt›¤› ile zengin-
leflir. Malzemenin ruhu, can›, enerjisi, yans›malar›, tayf›,
sonsuz ve umulmaz sadmeleri ve cazibesi meydana gelir.
Küçük bir mermer parças›nda bile evriminin görünen kü-
çük bir evresi görülür. O, geçmifl zamanlar›n gayet aç›k
okunan bir tarih sayfas›d›r. Hayallerimizle iflledi¤imiz kaba
tafl budur iflte. Denmifltir ki; “zaman içinde zaman, âlem
içinde âlem vard›r”

5
3
vizyonlar, görüntüler, hayaller yarat›r. Art›k o hayaller var-
ken bütün enerjiler, iradeler, güçler, yetenekler o cenneti
ele geçirmek için ifle koyulurlar. O hayallerle topraklar, bü-
yüleyici mozaikler, çiniler haline, tafllar ve metaller nak›fl
nak›fl ifllenmifl an›tlara, a¤açlar büyüleyici mobilyaya, künde-
kariye, dönüflürler. Canlan›r, konuflmaya bafllarlar, bak›flla-
r› dinlemeye bafllarlar, cans›zl›ktan hayata geçerler. Tahta-
lar, tafllar, camlar, çiniler gözler kamaflt›ran, insan› rüyalara
sürükleyen ›fl›klar, görüntüler, nak›fllar haline gelirler. Ora-
da art›k tafl, toprak yoktur, hayalin büyüleyici eserleri ve
manyetizmas› vard›r. O eski hayalin oraya y›¤d›¤›, döktü¤ü

6
Malzeme, esere kendi varl›¤›ndaki sürprizleri, umulma-
d›k oyunlar› ve flafl›rtmacalar› katar. Hayal gücünün imajlar›
sayesinde esere umulmad›k titreflimler ekler. Çingene
pembeleri, erguvanlar, abanozlar, güla¤ac› damarlar›, çiçek-
lerin defileleri, bu muzip sevimlilikler, baykufllar›n türedi¤i
bir fabrika hurdas› mekân›n› böylelikle cennete çevirirler.
Hayal gücü varken bu evrende ölü bir fley var demeye kim
4 cesaret edebilir?

46 Mimarl›kta Malzeme • 2007/1

 dosya
Mimarl›k ve Ütopya

Bu serüvende koynundan ç›kt›¤›m›z madde art›k eski

madde de¤ildir. Hareketlenmifl, fanileflmifl, canlanm›fl ve
yeni formlara kavuflmufltur. Eski at›l, dura¤an, ebedi madde
ölmüfltür art›k, bizim gibi titreyen, korkan, tepki veren, es-
kiyen, biten madde do¤mufltur, malzeme olmufltur. Eskinin
kaba materyalizmi, yeni bir materyalizmin do¤mas›yla kay-
bolmufltur. Ak›l art›k yoktur. Her fley orijinal ve yenidir,
eflit de¤ildir, eflitsizliktir, antidemokratiktir.
Madde evrimleflmifl ve uzmanlaflm›flt›r art›k. Ustan›n
çekici, mimar›n projesi tafla yaz›lm›fl, çoklu bir birlikteli¤in
canl›l›¤› do¤mufltur. Tafl art›k orada tafl de¤ildir, ona kat›l-
m›fl ruhlarla canlanm›fl bir diridir. O ilkel bir madde de sa-
y›lamaz art›k.
Denir ya, mimar tanr›yla insanlar aras›ndaki ak›m›n kab-
losunun yarat›c›s›d›r. ‹fli, tanr›n›n evini yapmakt›r. Cenneti
kurmay› hep düfller. Malzeme o hayallerin ayakta durmas›-
n›, süreklilik kazanmas›n› sa¤lar. Nesilden nesile aktar›lma
görevini yapar. Haf›zay› meydana getirir.

7
3000–4000 y›l öncesinin kavramlar› ile bir gelecek ku-
rabilmek özel ve orijinal bir gelecek olmayacakt›r. Tekrar
ettik ve yine tekrar edelim ki, ruh dedi¤imiz fleyle, ak›l de-
di¤imiz fleyle, hayal, inanç, fikir, ümit vs. dedi¤imiz fleyle ör-
tülmüfl alan›n ayr›nt›l› analiz çal›flmalar› bat› dünyas›nda
çoktan beri bafllam›flt›r. Biz henüz bu konuda bir fley bil-
mez durumday›z. Gelecekteki çal›flmalar›m›zda dikkatimizi
biraz da bu yöne çevirmek zorunday›z.
Taklitlere dolu bir dünyada yafl›yoruz. Taklitlerle yo¤-
rulmufl hayal gücü tekrardan kurtulamaz, yeni yaratmalar
yapamaz, ayn› malzemelerin kompozisyonlar›n›tekrardan
ileri gidemez. Hâlbuki hayalin yaratmas› için genifl bir saha-
ya ihtiyaç vard›r. Bunun için de ilk ad›m hayallere yeni mal-
zemeler ve deneyimler sunmaktan geçer. Çünkü ayn› mal-
zemelerle örülmüfl bir bellek, ancak bir türlü ifller ve tek-
rardan pek zor kurtulur.
fiunu da belirtmeden geçmeyelim ki, tekrar›n gücü baz›
flartlarda taklidi bile yarat›c› haline getirir. Bazen taklit ar-
tistin gücüne göre orijinali bile aflabilir. Böylelikle, çal›flma-
n›n getirisi ve sonsuz büyüsü ustas›n›n El’inde birikmifl olur.
El, cans›z maddeyi diriltir, Bu nedenle de geçmifltekiler El’e 9

Mimarl›kta Malzeme • 2007/1 47

 dosya
Mimarl›k ve Ütopya

El, Eli, Eloh, Elohim, ‹lah demifllerdir. Hayal gücü El’den

yans›r, ham tafl, malzeme ve eser olur. Projeler abide ve
flaheser haline geçer. El’in flimdiye kadar bilmedi¤imiz çok
büyük enerji yans›malar› vard›r. Abart›s›z olarak denilebilir
ki, büyüleyici yaratmalar›n ço¤unun baflar›s› el hünerine
ba¤l›d›r. Hüner dedi¤imiz cans›z bir yeti de¤ildir. Arkas›nda
yarat›c› hayallerin, deneyimlerin, heyecanlar›n ve tekrarla-
r›n belle¤ini tafl›r. Bütün bu zenginlikler malzemeye yans›r
ve bizleri büyüleyen eserler vücuda getirir.

11
‹nsan enerjisi tekdüze bir elektrik ak›m› gibi düflünül-
memelidir. Nas›l ki bilinç bizim yaflant›m›za çeflitli durumla-
ra tepkiler, uyumlar, tav›rlar sergileyebiliyorsa, insanda bu-
lunan di¤er bildi¤imiz ve bilmedi¤imiz enerjilerin de kendi-
lerine özel bilinçli çal›flma mant›¤› vard›r. Bunun kan›t› izle-
mekten b›kmad›¤›m›z yo¤rulmufl ve ifllenmifl malzemelerin
bizleri manyetize etmesinde sakl›d›r.
Bütün bu faaliyetler sonucunda insan yorulmufltur art›k.
Yorgunlu¤un sihri de her fleyi yaratm›flt›r. As›l huzur yor-
gunlukta gizlidir. Yorgunluk, s›k›l›p özsuyu al›nm›fl ruhun
10 geriye kalan durumudur. Üzerinde uzun bir yorgunlu¤un
Foto¤raflar izini ve damgas›n› tafl›mayan bir eser de yoktur, varsa bile
1- Çeflm-i bülbül, 2- ?.......... , 3- ?............., 4- ?..........Tap›na¤›, detay, s›radand›r.
5- ?......................., 6- ?.........................................., 7- Ulucami, 8- ?................
9-?......................................., 10- ?..................................., 11- ?............................
Gelecekte, insan ruhunun henüz isimlendirilememifl,
yaflanan fakat fark›nda olunmayan özelliklerini birbirinden
ay›rarak, hayal gücü, ak›l, haf›za, irade, düflünce gibi genel
kavramlar›n içerdikleri çok çeflitli yetenekleri, çeflitli do¤-
Imagination in Material and Material in malar›n örtüsü alt›ndan ç›karmam›z gerekmektedir. Gele-
Imagination cekteki sanat›m›z, mimarimiz, esteti¤imiz k›saca, uygarl›¤›-
Material bears testimony to adventures of a long past. It is m›z bunlar› ay›rt etmemize ba¤l› olarak yönlenecek ve geli-
a lifetime and is enriched by what human beings add to it. flecektir.
Endless pleasures and tastes result from human
imagination and spirit incorporated into materials. Sedat Kurugöl,
Imagination gives materials a spirit, energy, echoes, a Mimar Sinan Güzel Sanatlar Üniversitesi MYO

spectrum, endless and unforeseeable shocks and

Resimlerin referanslar›
attraction. Even a small piece of marble reflects a short
1- Küçükerman, Ö. “Türk Cam Sanayi ve fiifle Cam”.
phase of its evolution. It is actually a page of history which 2- Küçükerman, Ö. “Cam Sanat›, Geleneksel Türk Camc›l›¤›ndan
can be read very clearly. This is the raw material we Örnekler”
process through our dreams. 3- Öney, G. “‹slam Mimarisinde Çini”, Ada yay, 1987
4- Öz, T. “ Turkish Ceramics”

48 Mimarl›kta Malzeme • 2007/1


Ütopya ve Hakikat Aras›nda Mimarl›k
“2.022 Aç›k ki, gerçe¤inden ne denli farkl› da olsa,
düflünülen bir dünya, gerçe¤iyle ortak bir fleye
–bir biçime- sahip olmak zorundad›r.
2.12 Tasar›m, gerçekli¤in bir tasla¤›d›r.
2.223 Tasar›m›n do¤ru mu yanl›fl m› oldu¤unu bilmek için,
onu gerçeklik ile karfl›laflt›rman›z gerekir.”1
L. Wittgenstein
Ütopya ve Hakikat Aras›nda Mimarl›k
Ütopyalar›n, avangardizmin, modernizmin sahneden çekil-
di¤i ve genel karakterini ço¤ulculuk olarak ifade edebilece-
¤imiz dönemde mimarl›k belki de, tarihte hiç olmad›¤› ka-
dar toplum ve çevre ile kurmak zorunda oldu¤u elzem ilifl-
kiyi yitirerek özel, kiflisel ifadeye indirgendi¤i bir alan haline
geldi. 20. yüzy›l›n son çeyre¤inde hakikat ile iliflkisini sorgu-
lamaya bafllam›flken birden kendisini özgürlük, deneysellik,
yenilik, ilginçlik ve estetik olma peflinde, toplumun ve haki-
katin daha da uza¤›nda buldu. Bu dönemde özellikle ku-
ramsal aç›klamalara ve felsefeye yo¤un bir yönelim ortaya
ç›kt›.
Kuram üzerine
Karsten Harries, mimarl›k alan›nda kuramsal aç›klamalara
ve felsefeye yönelik yo¤un ilgiyi,
“Postmodern mimarl›¤a iliflkin kurgunun ayr›lmaz bir
parças›na dönüflen yayg›n felsefe ilgisinin gösterdi¤i tek fley,
mimarl›¤›n kendi yapt›¤› iflten emin olmamaya bafllamas›-
d›r.”2
fleklinde yorumlar. Benzer bir yaklafl›mla Kenneth Framp-
ton da e¤itim alan›nda akademik çevrelerin içinde bulundu-
¤u durumun mesle¤in karfl› karfl›ya oldu¤u krizin bir yans›-
mas› oldu¤unu ifade eder. Frampton’a göre;
“Mimarl›k mesle¤i uygulamalar›, toplumun bir bütün
olarak gereksinimlerinden uzaklaflt›kça, yaln›zca sonradan
görme bir s›n›f›n gösteriflli u¤rafl alanlar›na seslenen ve es-
tetik boyutun fazlas›yla a¤›r bast›¤› bir söyleme dönüflmek-
tedir. Mimarl›k okullar› içinde ise bu söylem ço¤unlukla
dosya
Mimarl›k ve Ütopya
Özgür Bingöl
baflka disiplinlerden ödünç al›nm›fl, gizemli bir kuramsal
statüyle beslenmekte, çevresel tasar›m›n temel koflullar› ve
gereksinimlerinden uzaklafl›lmaktad›r.”3
Belki de Frampton’un vurgulad›¤› toplumun ve çevresel
tasar›m›n gereksinimleri ile mimarl›k aras›na giren mesafe-
yi anlayabilmek amac›yla yirminci yüzy›l›n ortalar›na gelindi-
¤inde mimarl›k alan›n› iflgal eden tasar›m kelimesinin üze-
rinde düflünmek gerekmektedir.
Tasar›m üzerine
AA Mimarl›k Okulu’nun yöneticisi ‹ngiliz mimar Howard
Robertson 1932 y›l›nda, Mimari Kompozisyon Kurallar›
(1924) kitab›n›n ismini Modern Mimari Tasar›m olarak de-
¤ifltirir. Adrian Forty’e4 göre, bu basit isim de¤iflikli¤i
önemlidir. Mimarlar tasar›mc›, mimarl›k okullar›nda ö¤reti-
len disiplin tasar›m olarak nitelenir olur. Mimarl›k üzerine
haz›rlanm›fl birçok önemli kitab›n kapa¤›nda tasar›m keli-
mesi yer almaya bafllar. 1945’lere gelindi¤inde tasar›m art›k
mimarl›¤›n tamam›n› kapsar bir hal al›r.
Tasar›m kelimesinin ‹ngilizce karfl›l›¤› hem fiil hem isim
olarak kullan›lan ‘design’ kelimesidir. Fiil olarak bir nesne
veya bina yapmak için gerekli talimatlar›n haz›rlanmas› et-
kinli¤i anlam›na gelir. ‹sim olarak iki anlama sahiptir. Birin-
cisi, genellikle çizim halinde haz›rlanan talimatlar›n kendisi-
ni tan›mlar. ‹talyanca ‘disegno5’dan gelmektedir. ‹ngilizcede
özellikle 17. yüzy›lda mimarlar taraf›ndan yap›lan çizimler
için kullan›lm›flt›r. ‹kinci kullan›m flekli ise talimatlar sonucu
ortaya ç›kan ürün için kullan›l›r; üretilen nesnenin veya bi-
nan›n kendisini tan›mlar. Gerek çizim, gerek ortaya konu-
lan eser anlam›nda tasar›m kelimesi ‹talyan Rönesans’›n›n
Neoplatonik ortam›nda genifl kabul görür. Vasari (1568)
‘zeka p›r›lt›s›n› bar›nd›ran bir fikrin görsel ifadesinden baflka bir
fley olmad›¤›n›’ ifade eder. Forty, Vasari taraf›ndan, tan›m›
vas›tas›yla sanatsal düflünce ile temsili aras›nda kurulan ilifl-
kinin, kelimenin modern anlamda kullan›m›n› anlamak için
yararl› olaca¤› görüflündedir. Forty’e göre;
“Tasar›m kelimesi, modernizmin, ‘bir deneyim nesnesi ve
Mimarl›kta Malzeme • 2007/1 49
 dosya
Mimarl›k ve Ütopya
Mimar iflverenleri ile birlikte flantiyede.
Modern Woman Dergisi, 1958.
Tasar›m Atölyesi, Crown Hall, IIT, Chicago.
50 Mimarl›kta Malzeme • 2007/1
kendi maddiyat› içinde ele al›nan mimarl›k’ ile ‘biçim veya dü-
flüncenin temsili olarak mimarl›k’ aras›ndaki ayr›m› ifade ede-
bilmek için ihtiyaç duydu¤u terimin karfl›l›¤› olur. Tasar›m,
mimarl›¤›n deneyim ile ö¤renilmesi yerine ö¤retilebilecek
bir disiplin haline dönüflmesine imkan tan›r. Özellikle e¤i-
tim alan›nda dünya gerçekli¤i ile iliflkileri ask›ya al›nm›fl salt
zihinsel bir etkinlik olarak alg›lan›r.”6
Hakikat üzerine
Forty’nin metnindeki ‘dünya gerçekli¤i ile iliflkilerin ask›ya
al›nmas›’ ifadesi önemlidir. Ustalar ile as›l olarak yap› sto-
kunun büyük bölümünün üretildi¤i ve kentlerin çehresini
de¤ifltiren formel süreçte rol oynayan mimarl›k camias›n›n
geri kalan› aras›ndaki fark burada ç›kar. Gerçeklik ile iliflki-
lerin ask›ya al›nmas› sonucunda yapma bilgisinden kopufl ve
mekâna yans›yan süreksizlik kaç›n›lmazd›r. Oysa süreklilik
duygusu, bize tan›d›k olanla sürekli de¤iflen bir dünyay› bir
araya getirmemizi sa¤lar. Mimarl›k da dünyan›n zamansal
ve mekansal bir süreklilik olarak alg›lanmas› ve anlafl›lmas›
için gerekli zemini oluflturma özelli¤ine sahip bir disiplin-
dir.7
Juhani Pallasmaa günümüz mimarl›¤›n›n ak›l-merkezlili-
¤inin ayn› zamanda masumiyetin yitimini de yans›tt›¤›n› ifa-
de eder. Yap› kültürünün süreklili¤i içinde sessizce uygula-
nan mimarl›k, bilinçli bir entellektüel imalata dönüflmüfltür.
Birikime dayal› bilgi imkan›n› ortadan kald›rm›flt›r. Pallas-
maa’ya göre;
“Günümüzdeki yenilik saplant›s› yerine, mimarl›k insan
bedeninin biyolojik, kültürel ve arkaik boyutlar›n› hesaba
katmak ve onlara yan›t vermek zorundad›r.… Dokunsall›-
¤›n› ve insan bedenine ve eline uyarlanm›fl boyut ve ayr›nt›-
lar›n› yitirmesiyle mimarl›k, …maddi varl›¤›ndan ve gerçek-
li¤inden uzaklaflm›flt›r.”8
Yap›lar›n art›k, salt görsel imgeler olarak infla edildi¤ini
belirten Pallasmaa, ‘imaj sa¤ana¤›’›n uçucu etkisinin, mimar-
l›¤› di¤er duyular›n dünyas›ndan kopard›¤› ve onu salt göze
ait bir sanata dönüfltürdü¤ü kan›s›ndad›r. Pallasmaa’ya gö-
re;
“Yap›lar gerçek duyusal mekan imgelerinin yerine, plan
ve kesite ait iki boyutlu izdüflümlerin bir bileflimi olma e¤i-
liminde. Mimarl›k mesle¤i bedenin ve fiziksel olan›n kat›l›m›
yoluyla de¤il, büyük ölçüde çizgiler yoluyla düflünen ve ile-
tiflim kuran bir ka¤›t mesle¤ine dönüfltü. Tektonik olmak-
tan uzaklaflt›.”9
Rafael Moneo ise ‘Binalar›n Yaln›zl›¤›’10 bafll›kl› yaz›s›nda,
dünya gerçekli¤i ile iliflki kurulamamas› sonucunda sadece
çizim masas›nda flekillenen özerk mimarl›k fantezilerinin
ortaya ç›kmakta oldu¤unu ifade eder. Moneo, hakikatin bi-
naya de¤il, çizime atfedildi¤i bir durumdan ve temsilin ti-
ranl›¤›ndan söz etmektedir. Hakikatten uzaklaflma süreci,
Ayd›nlanma döneminde baz› mimarlar›n çal›flmalar› sonu-
 dosya
Mimarl›k ve Ütopya

cunda grafik ifade ile yapman›n bilgisi, çizim ile yap› aras›n-
daki iliflkinin çözülmesi ile bafllam›flt›r. Çözüm, çizim masa-
s›n›n d›fl›ndaki dünyayla tekrar iliflki kurmaktan geçmekte-
dir.
Mimarl›k her zaman maddenin deste¤ine ihtiyaç duyar.
Yap›larla ilgilidir. ‹nfla etme eylemiyle ve sadece malzeme-
nin ona sa¤layabildi¤i gerçeklik sayesinde mimarl›k gerçek-
ten mimarl›k olur.11 20. yüzy›l›n ustalar›ndan Louis Kahn
da mimarl›kta hakikat ile iliflkinin ve deneyimin önemini
vurgulam›flt›r. Kahn’a göre;
“Mimarl›k ö¤rencileri malzemelerle, t›p ö¤rencileri ilk
hastalar›yla; ikisi de ayn› deneyimi yaflarlar. Bu yüzleflme- Rafael Moneo,
den bir çok harika fley oluflabilir. Fakat bafllang›çtaki tav›r Murcia Belediye
bilgisizlik ve tevazu olmal›d›r. Tecrübe oradan bafllar; beli- Binas›, ‹spanya.
ren ilk kesinlik, malzemelerin ve strüktürlerin muhtemel
davran›fllar›n› kestirmekteki cehaletimiz ve yetersizli¤imiz-
dir. Nitekim, nesneler hiçbir zaman bizim kitaplarda oku-
yup varsayd›¤›m›z biçimde davranmazlar. Göz ard› edebile-
ce¤imizi düflündü¤ümüz fleyin göz ard› edilemez oldu¤unu
görürüz ve bütün teori çöker. Her fley paramparça olmufl-
tur ve biz ifle yeniden bafllamak zorunda kal›r›z. Benzetme-
ler, görünürdekiler bizi aldatm›flt›r ve iflte, kör, topal, tö-
kezleyerek ilerleriz. …. Bu gösteriflsiz, ›zd›rapl› ve yavafl
süreç, ö¤renmenin gerçek sürecinin ta kendisidir; baflka bi-
risinin yapt›¤› iflin yede¤ine tak›lmak yerine kendi bilgimizi
ve tecrübemizi yaratman›n sürecidir bu.”12
Mimarl›¤›n sadece çizimlerle temsil edilebilece¤i fante-
zisini, mimarl›¤›n toplum içinde daha büyük ve sayg›n bir
konumu olmas›n› talep etmesi ve bunu olanaks›z görünce
gelifltirilen bir savunma mekanizmas› olarak de¤erlendiren
Moneo’ya göre;
“Mimarlar, bu nedenle, mimarl›¤› toplumla ve gerçeklik-
le geçmiflteki gibi iliflkilendirmek arzusunda olmalar›na ra¤-
men, genellikle yanl›fl yolu seçerek ütopyac› düfllerin savu-
nuculu¤una soyunmaktad›r.”13
fiüphesiz ütopyalar›n mimarl›k dünyas›ndaki etkisi tart›-
fl›lmaz. Ütopyac›lar›n tasar›lar› 20. yüzy›lda gerçeklefltirile-
cek birçok modernist projeye ›fl›k tutmufltur. Benevelo,
Tafuri, Colquhoun gibi birçok mimarl›k kuramc›s›, Gropi-
us, Corbusier gibi mimarlar›n sürdürdü¤ü anlay›fl› bu yakla-
fl›m›n devam› olarak niteler ve hepsini ütopyac›l›k gelene¤i
içinde ele almaktad›r. Benevelo da, Morris’in modern mi-
marl›¤›n ütopyac› anlay›fltan do¤du¤u görüflünü yineler.14

Ütopya, Avangard ve Modernite üzerine

Ütopya15 kavram›, avangard16 ve modernite17 kavramlar› ile
yak›ndan iliflkilidir. Her üç kavram›n geçmifl ile kurdu¤u ilifl-
ki paralellik gösterir. Geçmiflin, geçmiflin bilgisinin yads›n-
mas› ve s›f›rdan yaratma mitosu ön plandad›r. Ütopya,
avangard, modernite birbirleri ile oldu¤u kadar mimarl›k,

Mimarl›kta Malzeme • 2007/1 51

 dosya
Mimarl›k ve Ütopya

kent ve konut ile de yak›ndan iliflkilidir. Mimarl›k alan›nda

Kamu Yönetimi Enstitüsü, merdivenler.
Ahmedabad, Hindistan, 1963.
bu anlay›fl çerçevesinde ilerleyen tasar›mc› özne ile hakikat
ve toplum aras›ndaki iliflki genel anlamda derinden zede-
lenmifltir. Her üç kavram da bünyesinde toplum mühendisli-
¤ini bar›nd›r›r. Kahraman, bilginin merkezi kullan›m›yla,
planlama mant›¤›yla kendisini d›fla vuran modernist top-
lumsal e¤ilimin, özellikle soyut bir gelecek kayg›s›n› güde-
rek toplumsal mühendislik yapmaya yöneldi¤ini ifade eder.
18 Kahraman’a göre;
“Burada sorun, toplumsal gerçekli¤in ne ve nas›l oldu-
¤unu önceden belirlemek, bunu da kuramsal bir bafllang›ç-
tan yola ç›karak yapmakt›r. Bu tav›r ve tutum tüm totaliter
yaklafl›mlarda ve büyük kuramlarda geçerlidir. Bu ba¤lamda
ütopya, en basit tan›m›yla mevcut kuflaklar›n ve zaman›n bi-
linmeyen fakat tasarlanan bir gelecek u¤runa harcanmas›-
d›r. Gerçe¤in eksikli¤ine dayal› bir büyük anlat›n›n ütopya
kavram›yla bütünleflmesi flafl›rt›c› de¤ildir.”19

Louis Kahn. Bilinmeyen bir gelece¤in tan›mlanmam›fl düzeni ve onu

Foto¤raf: Martin Rich
aray›fl›n süreklili¤i yarat›c› y›k›c›l›¤›n mant›¤›yla sadece örtüfl-
mekle kalmaz, ayn› zamanda onu üretir.20 Sonuçta, tüm s›-
n›rlamalardan kurtulmak, yapmak için y›kmak, yaratmak
için s›f›r noktas›ndan bafllamak, idealin ve yeninin peflinde
olan öznenin üretim yöntemi halini al›r.
Birçok kuramc› mimarl›¤›n, özünde, her fleyden çok
‘yapmak’la ilgili oldu¤unu dile getirmifltir.21 Mimarl›k her
zaman yarat›c› bir eylem olmufltur. Ancak sözü edilen yara-
t›c›l›k s›f›rdan bir fley yaratmak anlam›nda de¤il, daha çok
‘ortaya ç›kartmak’ anlam›nda yeniden-yaratma, yani poie-
sis’tir. Yunanl›lar her türlü yapma eylemini poiesis olarak
adland›r›yorlard›. Poiesis ortaya ç›karma, meydana getirme
anlam›nda yapma eylemiydi. Do¤an›n yapma/meydana ge-
Salk Enstitüsü, tirme biçimi de (physis), sanat›nki de (techne) bir poiesis’ti.
La Jolla, California
(1959-1966). Poiesis, ‘zaten orada, ama gizli olan›, hep oradaym›flças›na
Sert ama zarifçe oraya yerlefltirmek, fleylerin ve malzemenin do¤as›n› orta-
ayr›nt›land›r›lm›fl ve tek ya ç›kartmak; yarat›c› özne olmaktan, fleyler ve do¤ayla ik-
bafl›na ayr›flt›r›labilen,
tidar iliflkisi kurmaktan vazgeçebilmektir’.22 Dolay›s›yla,
formel bir simetride
bütünlefltirilmifl yapman›n bilgisi, s›f›rdan ve sadece ak›l merkezli yaklafl›mla
modern biçimler. üretilecek bir bilgi de¤ildir. Fark›na varmay›, görmeyi, iliflki

52 Mimarl›kta Malzeme • 2007/1


kurmay›, bir parças› olmay› gerektirir.
Kahn için de, öznenin herhangi bir fleyin var oldu¤una
dair fark etme duygusuna sahip olmas› hakikat ile kuraca¤›
iliflki ile mümkündür. ‹nsan›n do¤rulu¤u hakikatt›r ve ken-
disine ait olan tek fley hakikatin kendisi de¤il, hakikati ifade
edifl biçimidir. Dolay›s›yla, güzelli¤in öyle bir gecede yarat›-
labilece¤ine inanmad›¤›n› ve güzelli¤in arkaik ilk-olanla bafl-
lad›¤›n› vurgulayan Kahn, bu düflüncesini büyük bir fliirsel-
likle ifade eder:
“Bir zaman olan, her zaman vard›
fiimdi var olan, her zaman vard›
Olacak olan her zaman vard›”23
Kahn’›n bu sözleri ilk bak›flta, özellikle sahip oldu¤u fliir-
sellikten ar›nd›r›l›rsa, de¤iflimi yads›yan, tutucu bir anlay›fl›n
yans›mas› olarak alg›lanabilir. De¤iflim karfl›s›nda yer alan
veya de¤iflime karfl› ihtiyatl› yaklaflan tav›rlar muhafazakar-
l›k/tutuculuk, gelenekçilik, ihyac›l›k, vb. tan›mlarla nitelen-
mektedir. Genellikle olumsuz ça¤r›fl›mlara sahip her birinin
ayn› anlam› tafl›d›¤› kan›s› hakimdir. Bu yaklafl›mlar› kavra-
maya çal›flmak ve aralar›ndaki farklar› ortaya koymak ya-
rarl› olacakt›r.
Muhafaza Etmek üzerine
Muhafazakarl›k, muhafaza etme eylemininden gelmektedir.
Kahraman, ‘muhafaza etme’ eyleminin varoluflsal bir tepki
oldu¤u kadar ondan daha çok sistematik bir ‘korumac›l›k’
dürtüsünü yans›tt›¤›n› belirtir. Muhafazakar›n duruflu kültü-
rel bir kurguya iflaret etmektedir. Dolay›s›yla kültürel bir
söylemle bütünleflmeyen bir muhafazakarl›k tahayyülü ola-
maz. Kahraman’a göre;
“Geçmiflin bugüne aktard›¤›n›n tesadüf olmad›¤›n› ka-
bulle, muhafazakar bugünün, ancak geçmiflin mant›¤› ve bi-
linci ile ‘okundu¤unda’ anlafl›labilece¤i kan›s›ndad›r. De¤ifli-
me kapal› de¤ildir. Ama de¤iflimin kesikli olmas›na, zihinsel
ve kategorik (toplumsal, tarihsel) kopufllar içermesine kar-
fl›d›r. De¤iflim kendili¤inden bir dinamiktir ve daha ziyade
bir evrim ve süreç oldu¤u zaman kabul edilebilir.”24
Gelenekçilik belli de¤er yarg›lar›n›n ‘muhafazas›ndan’ ya-
na olsa dahi, çok daha oportünist bir özelli¤e sahiptir. Ge-
lenekçi, olgular› çok daha yüzeysel bir de¤erlendirmeyle
ele al›r. Kahraman’a göre;
“Muhafazakarl›k ancak aristokrasi-aristokratik burjuva-
zi cizgisinde bir kategori iken, gelenekçilik henüz burjuva-
laflma aflamas›na gelmemifl ve kültürel formasyonunu daha
üst evrelere tafl›mam›fl toplumsal birimlerin zihniyet duru-
mudur.”25
‹hyac›l›k ise yeniden canland›rma ve diriltme anlay›fl›
üzerine kuruludur. Geçmiflin bir kültürel bütün olarak de-
¤il, ama onu meydana getiren tekil ve karakteristik birimle-
rin bugünkü gerçeklik içinde yeniden oluflturulmas› arzusu-
dur.26 Geçmiflin oldu¤u gibi kopyalanmas› ya da biçimsel
dosya
Mimarl›k ve Ütopya
taklit ihyac›l›¤›n prati¤i olarak ortaya ç›kmaktad›r.
Bu noktada, muhafazakar yaklafl›m, gelenekçilik ve ihya-
c›l›ktan ayr›lmaktad›r; belli bir kültürel birikimin bilinçle sa-
hiplenilmesine dayanmaktad›r. Pallasmaa da benzer bir yak-
lafl›mla, mimarl›¤›n, tarih ve gelenek içinde birikmifl olan,
suskun bir bilgeli¤i bar›nd›rd›¤›n› ve muhafazakar/tutucu
(conservative) bir sanat oldu¤unu vurgular:
“(Mimarl›k,) Kültürün tarihini elle tutulur hale getirdi¤i
ve koruyup saklad›¤› için tutucudur. Yap›lar ve kentler,
içinde kendimizi konumland›rd›¤›m›z ve kendi kimli¤imizi
kavrad›¤›m›z kültürün süreklili¤ine iliflkin izleri bize aktar›r.
…mimarl›k, kopma ve yabanc›laflmaya karfl› bizim varolufl-
sal deneyimimizi radikal bir biçimde güçlendirmek zorun-
dad›r.”27
Hayattan kopmufl ve hayata cevap vermeyi unutmufl,
etki veya hayranl›k peflinde olan bir mimarl›k yerine, du-
yarl› ve alçak gönüllü bir yaklafl›ma iflaret eden Pallasmaa,
gündelik yaflama ait gerçeklikleri lirik bir ifadeye dönüfltü-
ren bir mimarl›¤› talep etmektedir.28
Sonuç yerine
fiüphesiz ütopyalardan ar›nd›r›lm›fl sadece gerçekli¤in ka-
bulu esas›na göre örgütlenen bir yaflam ve mimarl›k düflü-
nülemez. Belki de mimarl›¤› do¤as› gere¤i ütopya ve haki-
kat aras›nda bölünmüfl bir varl›k olarak kabul edebiliriz.
Ancak içinde yaflad›¤›m›z dönemde ise ne ütopyalardan ne
de hakikat ile kurulan bir iliflkiden bahsetmek mümkün gö-
zükmemektedir. Acaba mimarl›k alan›nda, totaliter bir yap›
ile sonlanmayacak, elefltirellik ve insanc›ll›¤› bar›nd›rmay›
baflarabilecek bir ‘ütopyac› gerçekçilik’29 mümkün olabilir
mi? ‹mkans›z› istedi¤i için ütopik ve de fark›ndal›k düzeyi ile
bir o kadar gerçekçi.
Özgür Binöl, MSÜ, Mimarl›k Fatültesi Araflt›rma Görevlisi
Notlar:
1. Ludwig Wittgenstein, Tractatus Logico-Philosophicus, çev. O. Aruoba
(‹stanbul: YKY, 2003), 13-25.
2. Karsten Harries, “Philosophy and Architectural Education”,
Arkkitehtuurin tutkijoulutus ja tutkimus, 1994, Say› Haziran: 13-40
(Helsinki University of Technology, Publication of the Faculty of
Architecture).
3. Kenneth Frampton, “Yeni Biny›l›n Gündeminde Yedi Nokta”,
Architectural Review, 1999, Say›: 1233. Çev. Ç. Birkan, Selçuk Batur ‹çin
Mimarl›k Yaz›lar›, Editörler: A. Arel, E. Gürsel, S. Özkan, (Ankara:
TMMOB Mimarlar Odas› Yay›n›, 2005), 71.
4. Adrian Forty, Words and Buildings: A Vocabulary of Modern Architecture
(London: Thames & Hudson, 2000), 136.
5. ‘Disegno’ kelimesi, ‹talyanca resim, desen, çizim manas›nda kullan›l›r.
Aslen Rönesans döneminde ressamlar›n “içselli¤i bir ç›rp›da ka¤›da
aktarmak” olarak ifade edilebilecek do¤açlama çal›flmalar›n› tan›mlar.
Böylece ressam iç alemini görür, bunlar içinden en be¤endi¤ini ciddiyet
ile hayata geçirir. Rönesans düflünürleri için disegno Tanr› yarat›s›n›n
modelidir. Alberti, zihindeki düflünce ile somut temsil araçlar› (örne¤in,
Mimarl›kta Malzeme • 2007/1 53
 dosya
Mimarl›k ve Ütopya

çizimler ve modeller) aras›ndaki ba¤›nt› olarak disegno’dan söz eder.
6. Adrian Forty, a.g.k., 2000, 138.
7. Juhani Pallasmaa, “Gelecek Biny›l ‹çin Alt› Konu”, Architectural Review,
1994, Say›: 1169. Çev. G. Ak›n, Selçuk Batur ‹çin Mimarl›k Yaz›lar›,
Editörler: A. Arel, E. Gürsel, S. Özkan, (Ankara: TMMOB Mimarlar
Odas› Yay›n›, 2005), 32.
8. Juhani Pallasmaa, a.g.k., 2005, 33.
9. Juhani Pallasmaa, a.g.k., 2005, 33.
10. Rafael Moneo, “The Solitude of Buildings”, Kenzo Tange Lecture-
Harvard University GSD, March, 1985. Rafael Moneo: Imperative Anthology
(Madrid: El Croquis Editorial, 2004)’de yay›nlanm›flt›r, 609.
11. Rafael Moneo, a.g.k., 2004, 613.
12. Louis Kahn, “Olacak Olan Her Zaman Vard›”, çev. B. Alt›nsay, A.
Yücel, Selçuk Batur ‹çin Mimarl›k Yaz›lar›, Editörler: A. Arel, E. Gürsel, S.
Özkan, (Ankara: TMMOB Mimarlar Odas› Yay›n›, 2005), 173.
13. Rafael Moneo, a.g.k., 2004, 611.
14 Leonardo Benevelo, Modern Mimarl›¤›n Tarihi, Birinci Cilt: Sanayi
Devrimi, çev. A. Tokatl›, (‹stanbul: Çevre Yay›nlar›, 1981), 185.
15. Ütopya kelimesi Yunanca ‘yer’ anlam›na gelen topos sözcü¤ü ve ‘iyi’
anlam›ndaki eu ile ‘olmayan’ anlam›ndaki ou sözcüklerinin aras›ndaki bir
kelime oyunundan kaynaklanmaktad›r. Eutopia (iyi yer) ve outopia
(olmayan yer) sözcüklerini ayn› anda ifade eden bir sözcük olarak ilk
kez Sir Thomas More’un 1516 tarihli Utopia isimli eserinde
kullan›lm›flt›r. Neslihan T. Dosto¤lu, “Ütopya, Kent ve Mimarl›k Üzerine
Düflünceler”, Arredamento Mimarl›k, 2001, Say› 136: 73.
16. Avangard bir askerlik terimidir. Bir ordunun, birli¤in öncü kolu
anlam›na gelmektedir. 1830-1840’lar›n ütopyalar döneminde siyaset
diline girer ve köklü dönüflümlerin bayraktarlar› anlam›nda kullan›l›r. Ali
Artun, “Kuramda Avangardlar ve Bürger’in Avangard Kuram›”,
Avangard Kuram›, Peter Bürger, çev. E. Özbek (‹stanbul: ‹letiflim
Yay›nlar›, 2004), 10.
17. Modernite (modernlik hali) bir anlamda kökenlerini Rönesans’ta
bulabilece¤imiz insan›n dünyaya karfl› yeni duruflunu, akla ve ilerlemeye
olan inanc›n› temsil eden bir ruh halini belirtir.
18. Hasan Bülent Kahraman, Postmodernite ile Modernite Aras›nda
Türkiye, (‹stanbul: Everest Yay›nlar›, 2002), 25.
19. Hasan Bülent Kahraman, a.g.k., 2002, 25.
20. Hasan Bülent Kahraman, a.g.k., 2002, 176.
21. Kojin Karatani, Metafor Olarak Mimari (1995), çev. B.Y›ld›r›m
(‹stanbul: Metis Yay›nlar›, 2006), 53-54.
22. Tansel Korkmaz, “Bölgeselcilik”, XXI Dergisi, 2001, Say› 7: 133.
23. Louis Kahn, a.g.k., 2005, 160.
“What was has always been
What is has always been
What will be has always been”
24. Hasan Bülent Kahraman, “Muhafazakarl›k, Gelenekçilik, Modernlik”,
Radikal ‹ki, 02.04.2006: 5.
25. Hasan Bülent Kahraman, a.g.k., 2006, 5.
26. Hasan Bülent Kahraman, a.g.k., 2006, 5.
27. Juhani Pallasmaa, a.g.k., 2005, 34.
28. Juhani Pallasmaa, a.g.k., 2005, 35.
29. ‘Ütopyac› Gerçeklik’ konusunda güncel tart›flmalar› izlemek
aç›s›ndan bkz. Reinhold Martin, “Critical of What: Toward a Utopian
Realism”, Harvard Design Magazine, 2005, Say› 22 ve George Baird,
“Criticality and Its Discontents”, Harvard Design Magazine, 2004, S. 21.

Architecture in the midst of Utopia and

Authenticity

We may assume architecture as an entity in the midst of

utopia and authenticity. But no one can mention about
neither utopia and avant-garde nor authenticity in
architecture of a period -we are passing through- so-called
pluralist. One may easily claim that architecture has lost
the vital relation with society and environment and turned
out to be a field of personal expression, motivated by a
search of so-called freedom, experimentation, innovation,
absurdity and aesthetics. To be able to understand the
process and the situation, it will be useful to focus on some
themes such as theory, design, authenticity, utopia, avant-
garde, modernity and conservatism. After all, it will be hard
to find the answer, but one may ask the right question: Is it
possible to think of a ‘utopian realism’ in architecture that
will not end up in totalitarian constitution and will able to
keep criticism and humanism within? Utopist as it aims for
what is impossible and realist via the level of self-
awareness.

54 Mimarl›kta Malzeme • 2007/1


‹nebolu Liman Baflkanl›¤› Binas›
O
rta Anadolu’nun deniz yoluyla d›fl dünya ile ba¤-
lant› kurdu¤u ‹nebolu, çevresindeki di¤er yer-
leflmelerden farkl› geliflim göstererek günümüze
kadar gelmifltir.
‹nebolu, do¤al bir liman olmamas›na karfl›n, liman kasa-
bas›, hatta kenti olmas› dolay›s›yla ticaretin çok geliflti¤i ve
buna ba¤l› olarak zenginleflti¤i bir yerleflim alan›d›r. Kentin
ticaret merkezi, deniz kenar›nda, kent merkezinde, 19. y.y.
ticaret kurallar›na uygun olarak, o günlerden bafllayarak ge-
liflen küreselleflmenin izlerini tafl›yan ›zgara planl› küçük
parsellerden olufluyor. Ticaret merkezi ve hemen onun ya-
n›ndan bafllayan yamaçlarda, genifl parsellerde yer alan ko-
nutlar, ‹nebolu’nun mimari kimli¤ini oluflturmaktad›r.
‹nebolu ticaret alan›n›n küçük parsellerinden birine yer-
Eski ‹nebolu genel görünümü.
Foto¤raf: Mustafa Fakazl› Arflivi
proje ve detay
‹nebolu Liman Baflkanl›¤› Binas›
Mustafa Pehlivano¤lu
leflen ‹nebolu Liman Baflkanl›¤› Binas› 19 yy. mimarisinin
Avrupal› örneklerinin bir benzeridir. Ama yap›n›n en
önemli özelliklerinden biri; yap› elemanlar›n›n önceden ta-
sarlan›p üretilmifl olarak daha büyük bir kentten -ki en ya-
k›n› ‹stanbul olabilecek bir kentten- deniz yolu ile getirilip,
‹nebolu’da yap›m ve montaj diyebilece¤imiz, bugünün ko-
flullar›na uygun bir yap›m tekni¤i ile yap›lm›fl olmas›d›r. Ya-
p›da görülen ahflap kap›, pencere detaylar›n›n bugün bile
‹nebolu’da yap›lmas› mümkün de¤ildir.
Yo¤un tafl kullan›m› olan, hatta kiremit bile yap›lmad›¤›
için arduaz ile çat› kaplamas› yap›lan ‹nebolu da, yap›da kul-
lan›lan delikli tu¤lan›n ancak d›flar›dan getirilmifl olmas› ola-
s›d›r.
Dolu demir ve L pofillerin de ‹nebolu d›fl›ndan tafl›narak
Mimarl›kta Malzeme • 2007/1 55
 proje ve detay
‹nebolu Liman Baflkanl›¤› Binas›

getirilmesi; proje yap›m› ve flantiye organizasyonu gibi, bir

mimari organizasyonun varl›¤›n› iflaret etmekte ve 19.yy
sonunda, Liman Baflkanl›¤› Binas› gibi bir yap›n›n ne kadar
önemli bir yap› oldu¤unu göstermektedir. Bugün böyle or-
ganizasyonlar kurumsal kimlik çerçevesinde Anadolu ve
Türkî Cumhuriyetler için s›kça üretilmektedir.
Liman Baflkanl›¤› Binas›n›n, ekonomik ve güç gösterisi
boyutlar› ile de farkl›l›k göstermedi¤i aç›kt›r. Yap›da kulla-
n›lan tafl, kum ve kireç d›fl›ndaki yap› malzemelerinin, kap›,
pencere, demir korkuluk, önceden dökülmüfl merdiven
basmaklar›, demir kap› ve kepenk gibi yap› elemanlar›n›n
tamam›n›n ‹nebolu d›fl›nadan denizyolu ile tafl›nm›fl olmas›
bu yap›n›n dönem içindeki önemini belirtmektedir.

‹nebolu Liman Baflkanl›¤› Binas›’na ait eski foto¤raf (do¤u cephesi).

Foto¤raf: Mustafa Fakazl› Arflivi

‹nebolu Liman Baflkanl›¤› Binas›’na ait eski foto¤raf Yap›; arsa konumu dolay›s›yla yar›s› gömülü bir bodrum
(güneydo¤u cephesi). kat, zemin kat ile bir normal ve terasl› bir kattan oluflmak-
Foto¤raf: Mustafa Fakazl› Arflivi
tad›r. Eski foto¤raflar›n ve yap›daki detaylar›n de¤elendiril-
mesi sonunda, flimdiki çat› kotunda, bugün var olmayan,
gözlem mekân› gibi de¤erlendirilmifl bir çat› mekân›na sa-
hip oldu¤u anlafl›lmaktad›r. Bu da, yap›n›n, liman baflkanl›¤›
olarak gözlem dâhil tüm ifllevlerini karfl›lamak üzere tasar-
land›¤›n›n bir kan›t›d›r.
Temel ve bodrum kat tafl ile haz›rlanm›fl, zemin kat dö-
flemesi ise çelik tafl›y›c›lar aras›nda tu¤lalar›n küçük tonoz-

56 Mimarl›kta Malzeme • 2007/1


lar oluflturacak flekilde, dönemin Avrupal› örneklerine uy-
gun olarak, h›zl› ve döfleme kaplamas› olarak çimento tü-
revli harçlar›n ve karosiman’›n kullan›lmas›na uygun volta
döfleme ile yap›lm›flt›r.
Zemin kat duvarlar› tu¤la ile yap›lm›fl; duvar kal›nl›¤› içi-
ne düfley panjur detaylar› gizlenerek, bugün bile sadece
özen gösterilen yap›larda görebilece¤imiz bir tasar›m örne-
¤i yap›da uygulanm›flt›r.
Üst katlara ulaflan merdivenin giriflinde yer alan demir
kap› ise bir güç gösterisi olarak yap›da yer almaktad›r. Ze-
min kattaki d›flar›ya hizmet veren büro oldu¤u anlafl›lan
mekân›n ahflap kap›lar› ve pencereleri ise çok iyi bir usta
taraf›ndan yap›lm›fl oldu¤unu göstermekte, özellikle kulla-
‹nebolu Eski Liman Baflkanl›¤› Binas› do¤u ve bat› cephesi.
proje ve detay
‹nebolu Liman Baflkanl›¤› Binas›
n›lan a¤açlar y›llar boyu hiçbir önlem al›nmadan do¤a flart-
lar›na terkedilmifl olmas›na karfl›n hala direncini sürdür-
mektedir. Ancak do¤a flartlar› d›fl›nda fiziki tahribata u¤ra-
m›fl olan pencere kanatlar› ve detaylar› ortadan kalkmaya
bafllam›flt›r.
Yap›n›n birinci kat›; ç›kmalarla, arsan›n k›s›tlay›c› boyut-
lar›ndan bir miktar kurtularak, birbirine ba¤lant›l› iki oda-
dan oluflmaktad›r. Bu odalar›n pencereleri ve özellikle aç›-
lan kanatlar›n yar›m daire formuyla birbirini kucaklad›¤› de-
taylar bugün “plastik conta” ve benzer fitil detaylar› ile çö-
zülmeye çal›fl›ld›¤›ndan tamamen unutulmufl gibidir. De¤er-
leri bilinmeyen, “kültür varl›¤›” olarak nitelenen yap›lar›n,
“korunmas›n›n gerekli olup olmad›¤›” yetkililerce tart›fl›l›r
Mimarl›kta Malzeme • 2007/1 57
 proje ve detay
‹nebolu Liman Baflkanl›¤› Binas›

‹nebolu Eski Liman Baflkanl›¤› Binas› do¤u ve güney cepheleri.

Güney cephesi.
Altta, güney cephesinden balkon detay›.

58 Mimarl›kta Malzeme • 2007/1

 proje ve detay
‹nebolu Liman Baflkanl›¤› Binas›

olunca, yap›n›n üst kat›n›n bugün sadece güvercinler tara-

f›ndan kullan›lmas› gerçe¤ini ortaya ç›karmaktad›r.
Dökme mozaik merdivenler ile ulafl›lan terasl› kat; wc,
uzun ve k›sa kenar› dolaflan balkon ve tek bir odadan olufl-
maktad›r. Bu kattan bafllay›p ilk yap›m›ndaki çat› odas›na
ulaflan merdiven ise ahflap olarak yap›lm›flt›r.
Yap›; mekânlar›n yeterli boyutlarda olmamas› nedeniyle
ve onar›m bedelinin yüksek olmas› gerekçesiyle uzun süre
ifllevsiz olarak kalm›flt›r. Bugün geçici olarak, ‹nebolu Beledi-
ye Baflkanl›¤› taraf›ndan temizlik ifllerinin depo ve personel
soyunma-giyinme mekân› olarak kullan›lan yap›n›n çok güç
flarlar alt›nda ayakta kalmaya çal›flt›¤› gözlemlenmektedir.
Kastamonu Valili¤i taraf›ndan, “‹nebolu Köylere Hizmet
Götürme Birli¤i” bürosu olarak düflünülerek projelendiri-
len ve böylece onar›m›na bafllanmas› flans›n› yakalayan yap›-
y› flimdi bekleyen tehlike ise yeni ihale yasas›d›r. Restoras-
yon yap›m ifllerine herkesin kat›lmad›¤›; kat›lanlar›n ise ger-
çek bir restorasyon yapabilmeleri için önermeleri gereken
teknikleri ve bütçeyi bile bilmedi¤i; özellikle de ‘ehil kifli ve
gruplar›’ seçmekten uzak ihale yasas› ile bu yap›n›n onar›l-
mas› gerçekten zor görünmektedir.
Özellikle söz konusu olan kültür varl›klar›n›n restoras-
yonu ise, projeyi haz›rlayan mimar veya uzmanlar grubu-
nun onar›m›n sonuna kadar uygulaman›n içinde olmas› ve
gerçekten uygulamadan sorumlu tutulmas› gerekmektedir.
Koruma bilincinin gelifltirilmesi; birbirine komflu hatta
üst üste yer alan kültür varl›klar›n›n hepsinin korunmas›
‹ç mekândan bir pencere ve birinci kat iç mekân foto¤raf›.
gereklili¤i, bu yap› ve benzer örneklerin korunmas› için ön
flart olarak önümüzde durmaktad›r.

Mustafa Pehlivano¤lu, Mimar

The Inebolu Port Authority Building

The Inebolu Port Authority Building, which is built on one of
the small plots on the Inebolu trade zone is a copy of
similar buildings in European countries reflecting the
architecture of the 19th century. One of the most
distinctive features of the building is that its parts were
designed and manufactured in a larger city -the nearest
major city was Istanbul-and brought by ships. Those parts
were assembled by using a building technique compatible
with today's applications.
The building consists of a basement half-embedded in
soil due to the location of the plot, a ground floor, first floor,
and a second floor with a terrace. An examination of old
photographs and some details observed in the building
indicates that it had a roof area which was used as an
observation post at roof elevation, but does not exist today.
It serves as a proof that the building was designed to
perform all functions of the office, including observation.

Mimarl›kta Malzeme • 2007/1 59

 proje ve detay
‹nebolu Liman Baflkanl›¤› Binas›

Eski Liman Baflkanl›¤›

merdiven ve
karosiman foto¤raf›.

Do¤u cephesinden pencere foto¤raf›.

‹nebolu Eski Liman Baflkanl›¤› birinci kat plan›. ‹ç mekândan pencere üstünde panjur dolab›.

60 Mimarl›kta Malzeme • 2007/1

 proje ve detay
‹nebolu Liman Baflkanl›¤› Binas›

Zemin kat demir kap› (girifl kap›s›) detay›.

‹nebolu Eski Liman Baflkanl›¤› Binas› kesiti.

Zemin kat pencere detay›. Birinci kat pencere detay›.

Mimarl›kta Malzeme • 2007/1 61

 proje ve detay
‹nebolu Liman Baflkanl›¤› Binas›

Üstte, günümüzden ‹nebolu genel görünüflü,

altta yöreden sivil mimarl›k örnekleri.

62 Mimarl›kta Malzeme • 2007/1

proje ve detay
‹nebolu Liman Baflkanl›¤› Binas›

Mimarl›kta Malzeme • 2007/1 63

 inceleme
Mimari Yaz›l›mlar›n Yap› Malzemesi Bilgi Sistemleri Aç›s›ndan ‹ncelenmesi
Mimari Yaz›l›mlar›n Yap› Malzemesi
Bilgi Sistemleri Aç›s›ndan ‹ncelenmesi
B
ilgisayarlar, yap› bilgi sistemlerinde kapsaml›, kar-
mafl›k uygulamalarda önemli bir yer tutmaktad›r.
Uygulamalarda kullan›lan bilgisayar yaz›l›mlar› çeflit-
lilik göstermektedir. Bilgi teknolojilerinin olanaklar›
ile yap›n›n planlama, tasar›m, yap›m, kullan›m, bak›m/ona-
r›m ve y›k›m aflamalar›na ait tüm bilgilerin ortak bir bilgi
ortam›nda toplanmas› mümkün olmaktad›r. Bütünleflik sis-
tem kullan›m› ile tasar›m yap›m koordinasyonu sa¤lamas›,
tasar›m ve inflaatta kalite art›fl›n› etkilemekte, bu tasar›m
bütünlefltirmesini getirerek, tasar›m ve inflaat ifllerinde es-
neklik sa¤lanabilecektir. Mimari yaz›l›mlar›n genel karfl›lafl-
t›r›lmas›, malzeme yönetimine girdi veren yap› malzemesi
bilgileri için temel bilgilerini içeren, veri sa¤layabilen özel-
likleri aktar›larak incelenmektedir. Karfl›laflt›rma uygulama-
larda kullan›lan BDT yaz›l›mlar› ve bu yaz›l›mlar ile özel ih-
tiyaçlara cevap veren nitelikte gelifltirilmifl mimari yaz›l›m-
lardan oluflmaktad›r.
Girifl
Bilgisayar kullan›m› ve deste¤inin, mimarl›k, mühendislik ve
inflaat uygulamalar›na yönelik genel bir s›ralamas› yap›l›rsa;
iki boyutlu çizim programlar›, üç boyutlu modelleme ve
canland›rma, uzman sistemler ve sanal gerçeklik, inflaat uy-
gulamalar›nda kullan›lan yaz›l›mlar, yap›n›n tasar›m, inflaat
ve iflletme süreçlerine ait çeflitli bütünleflik sistem çal›flma-
lar›, bütünleflik sistemleri tek bir sistemde birlefltirme ça-
l›flmalar› olarak görülmektedir (Vanier, 1990). Bütünleflik
sistemler, uzmanl›k konular›n› ve bilgisayar ortamlar›n›n
beraber kullan›lmas›na olanak veren uygulama alanlar›d›r.
Firmalar, Bilgisayar destekli mimari anlat›mlarda öncelikle
ve daha çok iki boyutlu uygulamalar üreten yan› s›ra üç bo-
yutlu anlat›mlar için yaz›l›mlar kullanmaktad›r. Daha gelifl-
mifl foto- realistik görüntüler ve hareketli anlat›mlar içinse
bu uygulamalar› yapabilecek yaz›l›mlara sahip di¤er firma-
lardan yararlanmaktad›r.
Yap› malzemesi piyasas›nda bulunan tüm yap› malzeme-
lerinin tek bir noktada kay›tl› olmas›, karar vericilerin gün-
64 Mimarl›kta Malzeme • 2007/1
Olcay Çetiner - Cengiz Bayülgen
cel ve do¤ru teknik bilgiye ayn› ortam üzerinden kolayl›kla
ulaflabilmeleri olana¤›n› yaratacakt›r (Tafl vd., 2002). Ya-
p›mda, bilgilerin kullan›c›lar için ortak bir ortamda yarat›l-
mas›, bilgi al›flveriflinin sa¤lanmas› zorunludur. Bilgilerin
toplanmas›, en düzgün biçimde iletifliminin sa¤lanmas› için
malzeme s›n›fland›r›lmas› ve kodlamas› kullan›m amac›na
yönelik ifllenmesi gerekmektedir. Firmalar, malzeme ile il-
gili verilmesi gereken kararlar› tasar›m, yap›m aflamalar›nda
kullan›labilecek bütünleflik bir sistem ile do¤ru seçimi ve
verimli kullan›m› yapacakt›r. Bütünleflik sistemlerin uygu-
lanmas› için, uzmanl›k konular› ve bilgisayar ortamlar›n›n
beraber kullan›lmas›na olanak veren yeni uygulama alanlar›,
veri standartlar›, proje modelleri, uygun bütünleflik sistem
ara yüzleri ve mimarileri, ortak proje veri tabanlar›, yüksek
seviyede yayg›n proje veri tabanlar› oluflturma konular›
üzerinde araflt›rmalar yap›lmaktad›r.
Bilgisayar Bütünleflik ‹nflaat Sistemi ve
‹nflaat Projeleri Uygulamalar›nda
Bilgi Teknolojileri
Çeflitli uzmanl›k alanlar›nda baflvurulan Bütünleflik Sistem-
ler, her fleyin bir arada oldu¤u tek bir yaz›l›m sistemi veya
ortak modelleri ve ortak veri tabanlar›n› kullanan farkl› bir
dizi uygulama programlar›d›r. Miyatake vd., BB‹, inflaat sü-
reç yönetiminde mevcut kaynak, teknoloji ve organizas-
yonlar›n içerdi¤i birçok da¤›n›k ifllev ve iliflkilerin daha uy-
gun ifllemesi için birlefltirilme stratejisidir. Björk ise BB‹’yi,
inflaat süreç uygulamalar›nda ve süreç bilgilerinin dijital
transferinde bilgisayar ve biliflim teknolojisinin yo¤un ola-
rak kullan›ld›¤› bir sistem olarak tan›mlar. Bilgisayar Bütün-
leflik ‹nflaat Sistemi, yap›m yönetim sürecinde rol alan kat›-
l›mc›lar›n kulland›klar›, araç, kifli ve iflleri bilgisayar, biliflim,
otomasyon vb. teknolojiler yard›m›yla iliflkilendirme bütü-
nüdür.
‹nflaat sektöründe Bilgisayar - Bütünleflik Yönetim Sis-
temlerinin özellikleri flöyle s›ralanabilir;
• ‹nflaat yönetim ifllemlerinin büyük bir ço¤unlu¤una

destek olacak genifl kapsaml› bir bilgisayar araçlar›na sahip
olmak,
• Proje bilgilerinin bulundu¤u ortak bir havuzdan yarar-
lanarak tüm uygulamalara katk›da bulunmak,
• Modüler, esnek ve yayg›n bir biçimde iflbirli¤inde uy-
gulanan oldu¤u bir yap› oluflturmak (Russell ve Froese,
1997).
Gelifltirilen yaz›l›mlar, ba¤›ms›z çal›flmakta, bu tip yaz›-
l›mlar, planlama, tasar›m, inflaat vb. süreç bilgilerini bütün-
lefltirme aç›s›ndan pek elveriflli olmamaktad›r. Bilgisayar
deste¤iyle kazan›lan avantajlar s›raland›¤›nda; arflivleme ve
bilgiye ulafl›m kolay ve h›zl›, iflin yap›l›fl süresi k›sa oldu¤u gi-
bi, mevcut dosyalara ek bilgi ve de¤ifliklik yapmak da bir so-
run olmaktan ç›kmaktad›r. Uygulamalarda kullan›lan yaz›-
l›mlarda bütünleflme ile kifliler ve ifller aras›nda do¤al bir ifl-
birli¤i yaratmaktad›r (Keskinel, 1994). Bilgi paylafl›m›n›n
sa¤lad›¤› olanaklar› keflfeden araflt›rmac› ve sistem gelifltiri-
cileri olaya bütün olarak bakmaya bafllam›fllard›r. Bunlar,
Bilgisayar Destekli Tasar›m-BDT, Malzeme Kaynak Planla-
ma –MKP, Sat›n alma ve envanter girifli, depolama sorunu-
na çözüm-A‹T, Bilgisayar Destekli Üretim-BDÜ, BDT ve
BDÜ”nün bütünleflmesinden do¤an Bilgisayar Bütünleflik
Üretim-BBÜ ve Bilgisayar Bütünleflik ‹nflaat sistemi-BB‹
fleklinde s›ralanmaktad›r. Uluslararas› alanda, kullan›c›,
araflt›rmac›, sistem gelifltiricileri ve hatta mal sahipleri, ça-
l›flma ve araflt›rmalar›n› bütünleflik sistemlere yönelik ola-
rak sürdürmektedirler. Gerek akademik, gerekse özel
araflt›rma ortamlar›nda, baz› flirketler ve mal sahiplerinin
deste¤i ile özel çal›flmalar bafllam›fl ve sonuçta bir seri
program ve sistemler önerilmifltir. ‹lk olarak Bilgisayar Bü-
tünleflik Tasar›m ve Bilgisayar Bütünleflik Üretim çabalar›y-
la bafllayan bu çal›flmalar›n içeri¤i, ikisinin birleflmesiyle olu-
flan Bilgisayar Bütünleflik ‹nflaat Sistemlerine ulaflmaktad›r
(Kaya, 1994).
Malzeme temini, ulafl›m›, depolanmas› ve montaj iflleri-
nin birço¤u inflaat yerinde ve gerçek-zamanl› bilgisayar
kontrolü alt›nda yap›labilmektedir. Firmalarda üretimin
flantiyede gerçeklefltirilmesi, üretimin süresi, maliyetler,
karmafl›k bir yap›ya sahip olan üretim flekli vd., üretimde
kat›l›mc›lar aras›nda bilgi al›fl-veriflinin k›s›tl› paylafl›m› daha
h›zl› ve do¤ru ulafl›lmas›n› getirmektedir (Ohsen, 1999).
Uygulamalar›n içerdi¤i çok say›daki bilginin h›zl› bir flekilde
depolanmas›, elde edilmesi, yap›m yönetimine yönelik üre-
tilmifl olan genel ya da özel amaçl› yaz›l›mlar kullan›lmakta-
d›r. Yap›mda girdi say›lar›n›n çoklu¤undan dolay› bilgi tek-
nolojilerinden daha fazla yararlanmak için malzeme yöneti-
mi ile ilgili teknoloji ve kavramlara önem verilmektedir.
Mimarl›k, mühendislik ve inflaat sektörlerinde yap›lan
araflt›rmalar, önerilen sistemlerin genel olarak bilgilerin or-
tak kullan›m›na destek verdi¤ini göstermektedir. Bilgi pay-
lafl›m›, proje ekipleri aras›ndaki uygulama bilgileri ve belge
inceleme
Mimari Yaz›l›mlar›n Yap› Malzemesi Bilgi Sistemleri Aç›s›ndan ‹ncelenmesi
paylafl›m›ndan oluflmaktad›r. Bütünleflme ile elde edilen
faydalar;
• Bilgi sistemleri aras›ndaki iletiflimin geliflmesi ve düzel-
mesi
• Proje kat›l›mc›lar› aras›ndaki bilgi paylafl›m›n›n iyilefl-
mesi
• ‹nflaat kat›l›mc›lar› aras›nda iyi koordinasyon ve iflbirli-
¤i olarak görülmektedir.
Günümüzde üretici, tasar›mc›, kullan›c› iflbirli¤i sonu-
cunda, uygulamaya ve gereksinime göre tasarlanm›fl malze-
me için, bilgisayar destekli tasar›m, özel veri tabanlar›, BBÜ
yöntemlerinin gelifltirildi¤i görülmektedir (Formoso, 1999;
Koç, 1995, Shan, 1998) .
Mimari Yaz›l›mlar›n ‹ncelenmesi
Bilgisayar Destekli Tasar›m, mimari tasar›mda bilgisayar
hizmetlerinin en yo¤un verildi¤i sistemdir. Mimarl›k için ta-
sar›mda üretkenlik ve kaliteyi artt›rmakta tasar›m ve çizim-
de büyük olanaklar sa¤lamaktad›r. fiantiye-büro ba¤lant›s›
imkân› görülmektedir.
Sistemlerin yayg›n kullan›m›n›n olmamas›n›n nedenleri;
• Ekonomik güçlükler nedeniyle konuya yaklafl›m›n ol-
mamas›
• Bilgisayar teknolojisi konusunda yeterli bilgiye sahip
olunmamas›
• Yetiflmifl eleman bulmada güçlükler
• ‹fllemlerin klasik yolla yap›lmas›nda kazan›lan al›flkan-
l›klar olarak görülmektedir.
Geleneksel MM‹ sürecinde bilgisayar, yard›mc› bir araç
görevini üstlenir. ‹yi tan›mlanm›fl problemlere çözüm üret-
mek ve çözümleri de¤erlendirmek için kullan›lmaktad›r.
Uygulama ortam›nda geleneksel tasar›m yönteminin yayg›n
olarak kullan›ld›¤› görülmekte, bilgisayar mimarl›k alan›nda
genelde çizim arac› olarak kullan›lmaktad›r. Yurtd›fl›nda
kullan›lan ve ülkemizde de kullan›m› artan birbirine girdi
sa¤layan bütünleflik sistemler kullan›lmaktad›r. Ancak dün-
yada oldu¤u gibi ülkemizde de birbirine girdi sa¤layan Bü-
tünleflik sistemlerin kullan›m› az da olsa artmaktad›r. Bun-
lara örnek olarak, üç boyutlu çal›flmalar yapan programlar,
renkli mekânsal analizler yapan programlar, yap› elemanla-
r›yla tasar›m yapan programlar, mekânlar aras› sirkülasyon
iliflkilerini kontrol eden bilgisayar programlar› verilebilir.
Bu programlar›n firmalar taraf›ndan yayg›n kullan›lmas›n›n
nedenleri; Kolay çizim yap›labilmesi, ifllerinde h›z kazana-
bilmek, metraj hesaplamalar›nda ve hatas›z çal›flmak olarak
görülmektedir. MM‹’de BDT;
• Uygulamalarda geliflme sa¤lamak; çizimlerin kalitesi
yükselir, yarat›lan veri taban›n›n ortak kullan›m› ile çizim-
lerde ve tasar›m›n belgelenmesinde standardizasyon sa¤la-
n›r. Çizimlerdeki hatalar›n azalmas›, daha aç›kl›kla anlafl›l›r
ve okunur olmas›, kifliler ve departmanlar aras›ndaki ileti-
Mimarl›kta Malzeme • 2007/1 65
 inceleme
Mimari Yaz›l›mlar›n Yap› Malzemesi Bilgi Sistemleri Aç›s›ndan ‹ncelenmesi

Tablo 1. ‹ncelenen BDT paket programlar›n›n flimde de geliflme sa¤lamaktad›r.

Türkiye’deki Firma ve E¤itim kurumlar›nda legal olarak
kullan›m say›lar› (Serim, Atlamaz, K›vanç, 2002 - 2004)
Program›n Ad›
ArCon Görsel Mimari Plus
Autodesk (AutoCAD +
Architectural Desktop)
Bentley Architecture for
MicroStation TriForma
Graphisoft ArchiCAD
Nemetschek, ALLPLAN FT
Tablo 2. ‹ncelenen BDT paket programlar›n›n malzeme
yönetimine girdi olabilecek özellikleri
(Serim, Atlamaz, K›vanç, 2002 - 2004)
Program›n Ad›
ArCon
Görsel Mimari Plus
Autodesk Architectural
Desktop 3.3
Bentley Architecture for
MicroStation TriForma
Graphisoft
ArchiCAD 7.0
Nemetschek,
ALLPLAN FT
• yap›m için veri taban› oluflturmak; Ürün tasar›m› ve çi-
zimi için belgelerin oluflturulmas› s›ras›nda ürünün yap›m›
için gerekli veri taban›n›n önemli bir k›sm› da ortaya ç›kar.
Firmalarda legal E¤itim Bu belgeler aras›nda malzeme spesifikasyonlar›, ürün
olarak kullan›m kurumlar›nda
ve/veya proje ile ilgili di¤er bilgiler yer almaktad›r.
say›lar› kullan›m say›lar›
• Yap›n›n projesi üzerinden metraj› bulunur. Metraj so-
(–*) (–*) nucu bulunan gerekli ifl miktarlar› o ifller için istenen özel-
li¤e göre seçilen birim fiyatlar yaz›larak yap›n›n (maliyeti)
6000 1000 keflif özeti elde edilebilmektedir.
• veri taban›na otomatik olarak bilgi ekleyebilir, bilgiyi
de¤ifltirebilir ve bilgiyi ç›karabilir.
(–*) (–*)
• üretkenlik art›fl›; Haz›r bir proje üzerinde de¤ifliklikler
2583 312 yapmak ve alternatifleri denemek, kolay olmas› kullan›c›ya
700 125 büyük esneklik getirmektedir. Çeflitli alternatifleri de¤er-
lendirmek ve aralar›ndan en iyisini seçmek flans›na sahip ol-
du¤undan olumsuz ayr›nt›lardan kurtularak yarat›c›l›¤›n›n
s›n›rlar›n› zorlamas›na olanak bulmaktad›r (Sevinç, 1994).
Mimari’ye yönelik programlar BDT’in tüm özelliklerini
kapsad›¤› gibi, mimari tasar›ma ve projelendirmeye yönelik
Microsoft Microsoft Alan Tasar›mda ifllevler içermektedir.
Word Excel hesab› de¤iflikliklerin Mimari nesneleri ile mimarlar›n dilini konuflur ve kulla-
Yap› Ele. Yap› Ele. yans›mas› n›lan yaz›l›mdan çok, mimari tasar›ma ve projeye odaklan-
Listesi Listesi may› sa¤lamaktad›r. Mimari programlar, BDT’in tüm özel-
liklerini içerdi¤i için, istendi¤inde iki boyutlu ifllevlerinin tü-
X - X X mü kullan›labilir. Mimari elemanlar, iki boyutlu plan çal›fl-
malarda da üretkenlik art›fl› getirmektedir. Çal›flmada, söz-
X X X X lü görüflmeler ile Türkiye’de yo¤un olarak kullan›ld›¤› tes-
pit edilen befl adet paket program› incelenmektedir. BDT
firmalar›n›n yetkili da¤›t›c›s› olan firmalarla yap›lan görüfl-
X X X X
meler ile legal olarak kullan›m› ve e¤itim kurumlar›nda kul-
lan›m oran› bilgileri elde edilmifltir (Tablo 1).
X - X -
Türkiye’de yo¤un kullan›m› söz konusu olan bu BDT
paket programlar› malzeme yönetimine girdi olabilecek
X - X - özelliklere sahiptirler (Tablo 2). ‹ncelenen yaz›l›mlar›n,
Microsoft Word Yap› Elemanlar› Listesi, Microsoft Excel
Yap› Elemanlar› Listesi, Alan Hesab› özellikleri ile Malzeme
bilgi sistemlerine girdi sa¤lad›klar› görülmektedir. Ayr›ca
tasar›mda yap›lan de¤ifliklerin yap› elemanlar› ve alan hesa-
b› özelliklerine h›zl› bir flekilde yans›mas› özelli¤i önemli bir
yer tutmaktad›r. Uygulama aflamas›nda bu özellikleri ile
malzeme bilgi sistemi/metraj aras›nda do¤ru ve h›zl› bir bil-
gi paylafl›m› elde edinilebilmektedir.
Elde edilen bilgilerin (metraj›n) M. Word ve M. Excel
paket programlar› format›nda kullan›ma sunulmas› uygula-
mada h›z kazand›rmaktad›r. Ayr›ca sahip oldu¤u alan he-
saplama özellikleri ile metraj komutu kullan›lmadan alan
hesab› yap›larak Tasar›mda de¤iflikliklerin yans›mas› ile
metraj›n güncellefltirilmesi zaman kazanc› sa¤lamaktad›r.
Bilgi teknolojileri kullan›m› ile bilgilerin kullan›c›lar ara-
s›nda ortak bir ortam›n yarat›lmas›, bilgi al›flveriflinin sa¤-

66 Mimarl›kta Malzeme • 2007/1


lanmas›n› kolaylaflt›racak, malzemelerin s›n›fland›r›lmas› ve
kodland›r›lmas› yap›larak amaca yönelik uygulama yapabil-
meyi ve en düzgün biçimde iletiflimini sa¤lamaktad›r. Yap›
malzemeleri ile ilgili bilgileri s›n›fland›rmak ve kodlama yolu
ile malzeme yönetiminde bilgisayar kullan›m›n› kolaylaflt›r-
mak amac› ile yap› malzemelerine ait s›n›fland›rma sistem-
leri çeflitli araflt›rmalarda ele al›nmaktad›r.
Yap› malzemesi alan›nda gelifltirilen bilgi sistemleri net-
work ortam›nda yarat›lan uygulamalar ile kullan›c› ve sat›c›-
lar› ayn› ortamda buluflturarak, yap› malzemesinin seçimi
ve de¤erlendirmesi için kullan›lan iflgücü ve süreyi k›salta-
rak, bina maliyetini azaltan etken olmaktad›r.
Sonuç
Bilgi teknolojisinin kullan›m›, birbirinden ba¤›ms›z çözüm-
ler yerine bir uygulaman›n tüm aflamalar›n› içeren bütünle-
flik çözümlerle uygulama çal›flmalar› bafllam›fl ve gelifltiril-
mektedir. Bütünleflik çözümlerin sa¤lanmas›nda mimari ya-
z›l›mlar›n kullan›m› ile yap› malzemesi bilgi sistemlerine kat-
k› sa¤layan çal›flmalar artmaktad›r. Özellikle tasar›m ve ya-
p›m aflamalar›nda, ayn› birim üzerinde çal›flan farkl› disiplin-
ler, birbirinden ba¤›ms›z sistemler kullanmaktad›r. Böyle-
likle bilgi paylafl›m›nda aksamalar, tekrarlar ve hatalar olufl-
maktad›r. Yeni bir bütünleflik sistem, kullan›c›lara eflzaman-
l› uygulama olanaklar› sa¤layabilecektir.
Çeflitli bölümlerde eflzamanl› performans ile h›zl› veri
ak›fl› ortaya ç›kmakta, bilgilerin ortak bir veri ortam›nda
paylafl›m› ile benzer veri girifllerinin iptali, zaman ve h›z ka-
zand›rmaktad›r. Malzeme ile ilgili ifllemlerin, bütünleflik sis-
teme sahip mimari yaz›l›mlar arac›l›¤› ile elde edilerek akta-
r›lmas› süre ve ifl gücü kayb›n› en aza indirilmesi beklemek-
tedir.
Olcay Çetiner, Dr., YTÜ Mimarl›k Fakültesi
Cengiz Bayülgen, Prof., YTÜ Mimarl›k Fakültesi
* Görüflmeler sonucunda rakam fleklinde yan›t al›namad›¤›, yo¤un
kullan›m yan›t› al›nd›¤› için bofl b›rak›lm›flt›r.
** Bu makale birinci yazar taraf›ndan YTÜ Mimarl›k Fakültesi’nde
tamamlanm›fl olan “Malzeme Yönetimi ‹çin Bilgisayar Ortam›nda Bir
Model Önerisi –Küçük ‹nflaat Firmalar› Örne¤i” adl› doktora tezinden
haz›rlanm›flt›r.
Kaynaklar:
• Björk, B.C, (1993), “A Case Study of National Building Industry Strategy
for Computer Intagrated Construction”, Management of Information
Technology for Construction, K.S. Mathur, M.P. Betts, K.W.Tham,
World Scientific Publishing Co.Pte.Ltd. Farrer Road, Singapore.
• Ceyhun, Y., Ça¤layan, U., (1997), Bilgi Teknolojileri Türkiye ‹çin Nas›l Bir
Gelecek Haz›rlamakta, Türkiye ‹fl Bankas› Kültür Yay›nlar›, 1997, Ankara.
• Çetiner, Olcay, (2004), “Malzeme Yönetimi ‹çin Bilgisayar Ortam›nda Bir
Model Önerisi-Küçük ‹nflaat Firmalar› Örne¤i”, Doktora Tezi, Y›ld›z Teknik
Üniversitesi F.B.E., Mimarl›k Anabilim Dal› Yap› Program›, ‹stanbul.
• Formoso, C.T., Revelo V.H., (1999), “Improving The Materials Supply
System in Small-Sized Buildings Firms”, Automation in Construction,
inceleme
Mimari Yaz›l›mlar›n Yap› Malzemesi Bilgi Sistemleri Aç›s›ndan ‹ncelenmesi
Vol.8, Iss.6, pp.663-670.
• Hammer and Champy, (1993), De¤iflim Mühendisli¤i, (Çev.S.Gül),
Gençlik Yay›nlar› A.fi.‹stanbul, s.206.
• Kaya, Z.F., (1994), “‹nflaat Sektöründe Bilgisayar Kullan›m›”, Türkiye
Mühendislik Haberleri Dergisi, say›:372, TMMOB ‹nflaat Mühendisleri
Odas› Yay›n›, syf:27-32.
• Keskinel, F., (1994), “‹nflaat Sektöründe Bilgisayar Destekli Proje Yönetimi
Sistemleri”, Bilgisayar Dergisi Araflt›rma Eki, May›s/Haziran.1994, U¤ur
Yay›nc›l›k Sanat ve Kültür Hizmetleri, ‹stanbul.
• Koç, Hasan, (1995), “Yap› Mühendisli¤i Bilgi Sistemi Tasar›m›”, TBD 12.
Ulusal Biliflim Kurultay›, Biliflim’95, ‹stanbul.
• Miyateke, Y., Yamazaki, Y. Ve Kangari, R., (1993), “ The SMART System
Project: A Strategy for Management of Information and Automation
Tevhnology for Construction, Management of Information Technology for
Construction, K.S. Mathur, M.P. Betts, K.W.Tham, World Scientific
Publishing Co.Pte.Ltd. Farrer Road, Singapore.
• 13. Ohsen, Von Charlie, (1999/3), “Implementing CIM in a Small
Company” (Industrial Engineering, s.39-42, MPM ‹fl Etüdü ve ‹flletme
Organizasyonu Bölümü Uzm.Yard. G. Sönmez taraf›ndan
haz›rlanm›flt›r), Verimlilik Dergisi, Milli Prodüktivite Merkezi Yay›n›,
Ankara.
• Russell, A. ve Froese,T. (1997), “Challenges and a Vision For Computer-
Integrated Management Systems For Medium-Sized Contractors”, Canadian
Journal of Civil Engineering, Vol. 24, No. 2, pp.180-190.
http://www.civil.ubc.ca/ ~tfroese/pubs
/fro97b_challenges/fro97b_abs???.html
• Serim, Atlamaz,K›vanç, 2002), Sözlü Görüflmeler, ‹stanbul.
• Sevinç, Ayduygu, (1994), “AutoCAD’de CAD/CAM Uygulamalar›,
Gelifltirilmesi”, TBD Biliflim’94 Bildiriler Kitab›, ‹stanbul.
• Shan, N.M., (1988), “An Integrated Concept of Materials Management”,
NewDelhi, Tata McGraw Hill .
• Sorguç ve Biter, (1994), “Ülkemizdeki ‹nflaat Firmalar›nda Bilgisayar
Kullan›m›”, Türkiye mühendislik Haberleri Dergisi, 372, TMMOB ‹nflaat
Mühendisleri Odas› Yay›n›.
• Tafl, E., L.Tanaçan, H.Yaman, 2002, “Yap› Malzemesi Enformasyonu Elde
Etme Konusunda Karfl›lafl›lan Sorunlar ve Türkiye ‹çin Bir Model Önerisi-
YMES”, 1.Ulusal Yap› Malzemesi Kongresi ve Sergisi, ‹stanbul.
• Vanier, D.J., (1990), “Computer in Construction Practice”, Canadian
Building Digest, CBD-250. http://www.nrc.ca/irc/cbd/cbd250e.html
Examining Architectural Software From a
Construction Material Information Systems View
Computers have very important place in extensive and
complicated applications in construction information
systems. Lots of different Computer software are used in
applications. By the information technology facilities, it is
possible to gather all the information in a collaborative
information media about planning, designing, constructing,
using, maintaining and breaking down phases of a
building. Achieving design-construction coordination by
using integrated systems, affects the quality increase in
design and construction. The general comparison of
the architectural software is examined by emphasizing,
containing the basic information that provide the input for
the material management feature and providing data
feature. Comparison consists of CAD software and
architectural software that are used for the applications.
Mimarl›kta Malzeme • 2007/1 67
 inceleme
Onar›m Amaçl› Horasan Harç ve S›valar›n Haz›rlanmas›

Onar›m Amaçl›
Horasan Harç ve
S›valar›n Haz›rlanmas›

Hasan Böke
Sedat Akkurt
1 Baflak ‹peko¤lu
Elif U¤urlu

orasan harç ve s›valar›, Bizans, Roma, Selçuklu ve

H Osmanl› dönemi yap›lar›nda yayg›n olarak kulla-

n›lan harç ve s›valard›r ve genellikle hamamlar, su
sarn›çlar›, su kanallar› ve çat› örtülerinde kullan›l-
m›flt›r (fiekil 1–4). Horasan harç ve s›valar› ba¤lay›c› olarak
kireç, agrega olarak piflirilmifl toprak malzemeden elde edi-
len tu¤la, kiremit gibi malzemelerin kar›fl›m›ndan oluflmak-
tad›r.
Harçlar›n haz›rlanmas›nda kullan›lan kireç, kireç tafllar›-
n›n 900°C civar›nda kalsine edilmesi ve su ile söndürülme-
2 si ile elde edilmektedir. Bu süreçlerle elde edilen kirecin
kalitesine birçok faktör etki etmektedir. Bunlar, kullan›lan
kireç tafllar›n›n kimyasal kompozisyonlar›, yumru büyük-
lükleri, gözeneklilikleri, kalsiyum karbonat kristallerinin
büyüklükleri, f›r›n s›cakl›klar›, kalsinasyon süresi, söndürme
iflleminde kullan›lan su miktarlar›, sönmemifl kirecin safl›¤›,
parçac›k büyüklü¤ü, s›cakl›k, kar›flt›rma, söndürmede kulla-
n›lan suyun safl›¤› ve kirecin bekletilme süreleri kirecin
özellliklerini etkilemektedir1-4. Kirecin kalitesine etki eden
en önemli faktör, uzun y›llar hava ile temas etmeden bek-
letilmifl olmas›d›r. Kireçin bekletilme süreci uzad›kça plas-
tik özelli¤i ve su tutma kapasitesi artmakta ve harçlar›n ha-
z›rlanmas›nda uygun ba¤lay›c› olma özelli¤ine sahip olmak-
tad›r.

fiekil 1. Urla Kamanl› Hamam›’nda duvarlarda kullan›lan horasan s›va

(Foto¤raf: IYTE Mimari Restorasyon Bölümü Arflivi)
fiekil 2, Tire’de bulunan Osmanl› hamam›n›n kubbelerinde kullan›lan
horsan s›va (Foto¤raf : Virginia Couch-Do¤an).
fiekil 3, Tirede bulunan Osmanl› hamam›n›n geçifl elemanlar›nda
3 kullan›lan horsan s›va (Foto¤raf: Virginia Couch-Do¤an)

68 Mimarl›kta Malzeme • 2007/1

 inceleme
Onar›m Amaçl› Horasan Harç ve S›valar›n Haz›rlanmas›

Horasan harçlar›n ve s›valar›n haz›rlanmas›nda agrega

olarak kullan›lan tu¤lalar ise kil, kuvars, feldispat ve di¤er
ikincil mineralleri içeren do¤al kaynaklar›n su ile flekillendi-
rilmesi, kurutulmas› ve ›s›t›lmas› sonucunda üretilirler. Is›-
t›lma iflleminde (600–900ºC) killerin kristal yap›s› bozula-
rak amorf mineraller oluflur5. Bu mineraller tu¤lalar›n pu-
zolanik olmas›n› sa¤lamaktad›r. S›cakl›¤›n artmas› ile
(900ºC’in üstü) mullit, kristobalit gibi minerallerin oluflumu
sonucunda tu¤lalar›n puzolanik özelli¤i ortadan kalkmakta-
d›r [5].
Horasan harc› ve s›valar›nda; kireç, tu¤lalar›n yap›snda
bulunan amorf silika ve aluminalar (puzolanik) ile reaksiyo-
na girerek kalsiyum alüminat hidrat ve kalsiyum silikat hid-
ratlar› oluflturur [6] (fiekil 5). fiekil 4. Aigai arkeolojik alan›nda
Örne¤in, tu¤lalar›n ham maddelerinden olan kaolin zemin kaplamas› olarak kullan›lan horasan harc›.
600ºC civar›nda ›st›ld›¤›nda puzolanik özelli¤e sahip olan Altta, detay.
metakaoline dönüflür (Reaksiyon 1):

Al2O3.2SiO2.2H2O → Al2O3.2SiO2 + 2H2O (1)

Kaolin Metakaolin
Metakaolin kireç ile reaksiyona girerek kalsiyum alü-
minyum silikat hidratlar› oluflturur (Reaksiyon 2)6.

Al2O3.2SiO2 + 7Ca(OH)2 + 19H2O → 4CaO.Al-

2O3.19H2O + 3CaO.2SiO2.7H2O (2)
Metakaolin Kireç Kalsiyum alüminat ve
Silikat hidratlar

Bu ürünler, harç ve s›valar›n hidrolik olmas›n› sa¤lamak-

tad›r. Bu reaksiyon ürünlerinin oluflmas› için ortamda su-
yun bulunmas› gerekmektedir. Bu nedenle, hidrolik harçlar
su alt›nda da mukavemet kazanabilmektedir. Yüzey alan›
büyük puzolan kullan›m›7, ortam s›cakl›¤›n›n yüksek olmas›,
bu harçlar›n sertleflme sürecini h›zland›rarak yüksek basma
dayan›mlar›na sahip olmalar›n› sa¤lamaktad›r8.
Horasan harç ve s›valar ülkemizdeki tarihi yap›larda
kullan›lan ba¤lay›c› malzemelerdendir. Bu yap›lar›n korun-
mas›na yönelik müdahalelerden önce bunlar›n özellikleri-
nin bilinmesi ve bu özelliklere sahip harç ve s›va üreterek
koruma çal›flmalar›n›n yürütülmesi gerekmektedir. Bunlar
bilinmeden, bilinçsizce seçilen çimento gibi malzemelerle
yap›lan müdahaleler tarihi yap›lar›n bozulma sorunlar›n›
artt›rmaktad›r.
Ülkemizde tarihi eserlerin korunmas›ndan sorumlu ku-
rulufllar›n haz›rlad›¤› flartnamelerde9, horasan harçlar›n›n
ve s›valar›n haz›rlanmas›nda kullan›lacak tu¤la ve kireç mik-
tarlar› (tart›fl›labilir olmakla birlikte) verilmekte fakat agre-
ga olarak kullan›lacak tu¤lalar›n özellikleri belirtilmemekte-
dir. Uygulama süreçlerinde ise, ço¤u kez flartnameler bile
göz önüne al›nmadan horasan harc› ve s›valar›, çimento ve fiekil 5. Harç ve s›valarda kalsiyum silikat hidrat oluflumlar›n›n
k›rm›z› boya kullan›larak haz›rlanmaktad›r. Bu kullan›m, Taramal› Elektron görüntüsü.

Mimarl›kta Malzeme • 2007/1 69

 inceleme
Onar›m Amaçl› Horasan Harç ve S›valar›n Haz›rlanmas›
harç ve s›vadan beklenen özelli¤i sa¤layamad›¤› gibi tarihi
yap› malzemelerinin bozulma süreçlerini de h›zland›rmak-
tad›r.
Onar›m amaçl› haz›rlanacak horasan harc› ve s›vas›nda
kullan›lacak tu¤la agregalar›n özelliklerini belirlemeye yö-
nelik olarak, Türkiye Bilimsel ve Teknik Araflt›rma Kurumu
taraf›ndan desteklenen bir araflt›rma projesi ile; tarihi ho-
rasan harç ve s›valar›n özellikleri ile onlara hidrolik karak-
ter veren tu¤la, v.b. puzolanik malzemelerin mineralojik
kompozisyonlar›, piflirilme s›cakl›klar› ve puzolanl›k dere-
celeri belirlenmifltir10. Ayn› analizler, harç ve s›valar›n ince-
lendi¤i yap› tu¤lalar›nda ve baz› günümüz tu¤lalar›nda da
gerçeklefltirilmifltir.
An›lan araflt›rma Projesi kapsam›nda, 14 ve 16. yüzy›l-
larda Bursa ve Edirne’de infla edilen baz› hamam yap›lar›n-
da kullan›lan ve günümüze kadar özelliklerini koruyan ho-
rasan harç ve s›valar› toplanm›fl ve bunlar›n özellikleri ile
agrega olarak kullan›lan tu¤lalar›n›n özellikleri belirlenmifl-
tir. Çal›flma kapsam›nda ayn› zamanda, hamamlar›n yap›-
m›nda kullan›lan tu¤lalar ile günümüz tu¤lalar›ndan baz›lar›
da incelenmifl ve bunlar›n özellikleri ile harç ve s›va yap›-
m›nda kullan›lan tu¤lalar›n özellikleri karfl›laflt›r›lm›flt›r. Ça-
l›flma sonucunda, belirlenen özellikler afla¤›da özetlenerek
verilmifltir. Bunlar;
a) Horasan harç ve s›valar kireç, tu¤la k›r›klar› ve bazen
de ince kumun çok iyi kar›flt›r›lmas› ile elde edilmektedir
(fiekil 6).
fiekil 6. Horasan harç ve s›valarda tu¤la agregalar ve bunlar›n
kireç ile yapt›klar› ba¤›n taramal› elektron mikroskop görüntüsü.
b) Harçlar a¤›rl›kça yaklafl›k 1 kireç, 3 tu¤la k›r›¤› kar›fl-
t›r›larak haz›rlanm›flt›r.
c) S›valar a¤›rl›kça %50’nin üzerinde kireç kullan›larak
haz›rlanm›flt›r.
d) S›valar›n haz›rlanmas›nda, harçlardan farkl› olarak in-
ce taneli tu¤la agregalar kullan›lm›flt›r.
e) Horasan harç ve s›valarda protein içeren katk› mal-
zemeleri tespit edilememifltir (yumurta ak›, v.b.)
70 Mimarl›kta Malzeme • 2007/1
f) Horasan harç ve s›valar›n yap›m›nda kireç ile birlikte
az miktarlarda da olsa alç› kullan›m›, etringit oluflumundan
dolay› onlar›n bozulmalar›n› h›zland›rmaktad›r (fiekil 7).
fiekil 7. Etringit kristallerinin
taramal› elektron mikroskop görüntüsü.
g) Horasan harç ve s›valar, çimento harç ve s›valardan
çok daha gözenekli bir yap›ya ve daha düflük yo¤unluklara
sahiptir.
h) Kireç ve etkisiz agrega kullan›larak haz›rlanan kireç
harçlar›ndan daha yüksek bas›nç dayan›mlar›na sahiptir.
i) ‹ncelenen bütün horasan harç ve s›valar hidrolik özel-
li¤e sahiptir.
j) Hamam yap›lar›n›n, özellikle s›cakl›k, halvet gibi me-
kanlarda zeminden yaklafl›k 1.5 metreye kadar olan k›s›m-
larda koyu k›rm›z› renkli ve alt tabakadan daha geçirimsiz
üst s›va tabakas› kullan›lm›flt›r. Bu tabakalar yap›n›n suyla
daha fazla temas eden bölgeleridir. S›valar›n koyu k›rm›z›
rengi hematit kullan›m›ndan kaynaklanmaktad›r.
k) Horasan s›valar›n yüzeyinde, iç k›s›mlar›nda ve tu¤la
agregalar›n içlerinde karbonatlaflan kirec su ile çözünürek
tekrar çökelmektedir. Bu çözünme ve çökelmelere ra¤-
men, s›valar›n günümüze kadar geldi¤i göz önüne al›n›rsa
bu s›valar›n hamam yap›lar›nda kullan›labilecek ideal malze-
meler oldu¤u söylenebilir.
l) Horasan harç ve s›valar›n haz›rlanmas›nda tu¤la k›r›k-
lar›n›n agrega olarak kullan›lmas›n›n bir nedeni de bu çö-
kelmeler ile aç›klanabilir. Tu¤lalar›n bu çökelmelere olanak
sa¤layacak derecede gözenekli yap›ya sahip olmalar›n›n, s›-
valar› daha dayan›kl› k›ld›¤› ileri sürülebilir.
Horasan Harç ve S›valarda Agrega olarak
Kullan›lan Tu¤lalar›n Özellikleri
Çal›flma sonucunda, horasan harç ve s›valar›nda agrega ola-
rak kullan›lan tu¤lalar›n özellikleri ile bunlar›n tarihi yap›
tu¤lalar› ve günümüz tu¤lalar› ile karfl›laflt›r›lmas›ndan afla¤›-
daki sonuçlara var›lm›flt›r:
a) Tu¤lalar›n temel ham maddesini kuvars, albit ve po-
tasyum feldispatlar oluflturmaktad›r. Horasan harç ve s›va-
 inceleme
Onar›m Amaçl› Horasan Harç ve S›valar›n Haz›rlanmas›

larda agrega olarak kullan›lan tu¤lalar›, yap› tu¤lalar›ndan

farkl›laflt›ran en önemli özellik içerdikleri amorf malzeme-
lerin daha fazla olmas›d›r (fiekil 8, 9). Bunun kayna¤› ise
üretimlerinde di¤erlerinden farkl› olarak kil miktar› yüksek
ham maddelerin kullan›lmas›d›r.
b) Horasan harç ve s›valardaki tu¤la agregalar, hamam-
larda kullan›lan yap› tu¤lalar›ndan ve günümüz tu¤lalar›ndan
daha fazla puzolanik özelli¤e sahiptir. Bu durum, kullan›lan
kil minerallerinin daha fazla olmas› ve düflük s›cakl›klarda
piflirilmesi ile aç›klanabilir.
c) Horasan harç ve s›valarda agrega olarak kullan›lan
tu¤lalarda; demir oksit miktarlar› genelde, hamam yap› tu¤-
lalar› ve günümüz tu¤lalar›ndan daha azd›r. Tu¤lalar›n yap›-
s›nda demir oksit miktar›n›n fazla olmas›n›n onlar›n puzo-
fiekil 8. Horasan harç ve s›valarda kullan›lan tu¤la agregalarda tespit
lan özelliklerini azalt›¤› söylenebilir. edilen amorf minerallarinin taramal› elektron mikroskop görüntüsü.
d) Horasan harç ve s›valarda agrega olarak kullan›lan
tu¤lalar, ayn› yap›larda kullan›lan yap› tu¤lalar›ndan ve gü-
nümüz tu¤lalar›ndan daha gözeneklidir.
e) Agrega olarak kullan›lan tu¤la k›r›klar›n›n gözenekli
yap›lar› suyu tutmaktad›rlar. Bu durum, kirecin tu¤lalar ile
olan puzolanik reaksiyonu için uygun ortam sa¤lamaktad›r.
Suyun yan› s›ra örne¤in hamam yap›lar›ndaki s›cakl›¤›n da
yüksek olmas› puzolanik reaksiyonlar› art›rmaktad›r. Hid-
rolik harç ve s›valar›n mukavemetlerini art›ran bu koflullar
hamam yap›lar›nda mevcuttur.
f) Geçmiflte üretilen tüm yap› tu¤lalar›n puzolanik oldu-
¤u ve horasan harç ve s›va haz›rlanmas›nda kullan›labilece-
¤i görüflü do¤ru de¤ildir.
g) Günümüzde üretilen harman tu¤lalar› için de bu gö-
rüfl geçerlidir.
h) Günümüz fabrika tu¤lalar›, yüksek s›cakl›klarda pifli-
rilmekte (900ºC ve üstü) bunun sonucunda puzolonik fiekil 9. Günümüzde üretilen tu¤lalarda cams› oluflumlar›n taramal›
özellik azalmaktad›r. elektron mikroskop görüntüsü.

Onar›m Harçlar›nda Kullan›lacak

Tu¤lalarda Aran›lacak Özellikler
Elde edilen sonuçlardan onar›m amaçl› haz›rlanacak hora-
san harç ve s›valarda agrega olarak kullan›lacak tu¤lalar›n
flu özelliklere sahip olmas› önerilebilir:
a) Tu¤lalar kilce zengin do¤al ham madde kaynaklar›
kullan›larak üretilmifl olmal›d›r.
b) Yüksek miktarlarda silikat, alüminat ve düflük miktar-
larda demir oksit içermelidir.
c) Düflük s›cakl›klarda (600–900ºC) piflirilmifl olmal›d›r.
d) Yüksek gözeneklili¤e (%30’dan büyük) sahip olmal›-
d›r.
e) Kullan›lmadan önce su ile temas etmemifl olmal›d›r.
f) Suda çözünen tuzlar› içermemelidir.
Bu özellikler göz önüne al›nd›¤›nda, onar›m amaçl› ho-
rasan harç ve s›valar›n yap›m›nda kullan›lacak tu¤lalar›n
özel olarak üretilmesi gerekti¤i sonucuna var›labilir. Ona-

Mimarl›kta Malzeme • 2007/1 71

 inceleme
Onar›m Amaçl› Horasan Harç ve S›valar›n Haz›rlanmas›
r›m amaçl› üretilecek bu tu¤lalarda; kil, feldispat ve kuvars
miktarlar›, piflirilme s›cakl›klar›, gözeneklilik de¤erleri ve
puzolanl›k özellikleri belirtilmelidir.
Bu çal›flma sonuçlar›na göre, sadece kil minerallerinin
›st›lmas› ile elde edilecek yüksek puzolanl›k derecelerine
sahip ürünlerin (örne¤in metakaolin), kullan›lmas›n›n da
uygun olmayaca¤› anlafl›lmaktad›r. Çünkü tu¤lalar›n puzola-
nik özelliklerinin yan› s›ra, gözenekli yap›s›n›n da harç ve s›-
valar›n dayan›m›nda ve kirecin daha h›zl› karbonatlaflmas›n-
da rol oynad›¤› söylenebilir.
Onar›m amaçl› haz›rlanacak horasan harç ve s›valar›n
özelliklerini tu¤la agregalar›n yan› s›ra birçok faktörün etki-
leyebilece¤i de bilinmelidir. Bu faktörler özetle flunlard›r:
a) Kullan›lan kirecin, elde edilmesinde kullan›lan kireç
tafllar›n›n fiziksel, mineralojik ve kimyasal kompozisyonlar›,
b) Kireç tafllar›n›n kalsinasyon s›cakl›klar› ve süreleri,
c) Kalsinasyon sonucu elde edilen kirecin söndürülme
ifllemi (su oranlar›, safl›¤›, derecesi, vb.),
d) Söndürülmüfl kirecin bekletilme süreleri ve koflullar›,
e) Harç ve s›va yap›m›nda kullan›lan tu¤la agregalar›n
miktar›, parçac›k büyüklük da¤›l›m›,
Producing of Horasan Mortars and Plasters for
Conservation Purposes
Brick-lime mortars and plasters known as Horasan in Turkey
are produced by mixing crushed bricks with lime. They are
hardened by both the carbonation of lime and the reaction
between lime and amorphous silicates and aluminates in the
composition of the bricks in the presence of water.
Amorphous materials react with lime to produce calcium
silicate hydrates and calcium aluminate hydrates that give
high strength to the mortars and plasters and cause the
plaster and mortar to set under water. Due to their setting
under water, brick-lime mortars and plasters have been
mostly used as masonry mortars and finishing materials in the
construction of aqueducts, bridges, cisterns and bath buildings
since ancient times.
A project has been carried out at Izmir Institute of
Technology with the support of the Scientific and
Technological Research Council of Turkey (TUB‹TAK). In this
project, characteristics of brick used as aggregate in historic
brick-lime mortars and plasters have been determined for the
aim of producing new horasan mortar and plasters to be
used in the conservation of historic buildings.
The results of the study show that bricks used as aggregate in
the mortars and plasters have good pozzolanicity mainly
derived from their amorphous clay mineral dissociation
products. These results may indicate that the pozzolanic
bricks were particularly chosen for the manufacturing of
hydraulic mortars and plasters. As a result of this study, bricks
used in the manufacturing of new intervention brick-lime
mortars and plasters must have a high amount of clay
minerals, and must be fired at low temperatures.
72 Mimarl›kta Malzeme • 2007/1
f) Organik veya inorganik katk› malzemeleri,
g) Harçlar›n veya s›valar›n haz›rlanmas›nda kullan›lacak
su miktar›,
h) Kar›flt›rma ifllemi,
i) Harç ve s›valar›n haz›rlanmas›ndaki tecrübe,
j) Kullan›m yerleri (duvar, kubbe vb.) ve bunlar›n kal›n-
l›klar›,
k) Kullan›lan yerin iklimsel özellikleri olarak özetlenebi-
lir.
Onar›m amaçl› haz›rlanacak horasan harç ve s›valar›n
özelliklerini, yukar›da s›ralad›¤›m›z bütün bu koflullar etki-
leyecektir. Bu nedenle, onar›m amaçl› haz›rlanacak horasan
harç ve s›valarda, tu¤la agregalar›n özelliklerinin yan› s›ra
yukar›da de¤inilen faktörler de dikkate al›nmal›d›r. Ayr›ca
tarihi yap›larda kullan›lan harç ve s›valar›n tümünün hora-
san olmad›¤› bilinmelidir. Bu nedenle, horasan harç ve s›va-
lar her tarihi yap›n›n onar›m›nda kullan›lmamal›d›r.
Hasan Böke, Prof. Dr.,
‹zmir Yüksek Teknoloji Enstitüsü, Mimari Restorasyon Bölümü
Sedat Akkurt, Doç. Dr.,
‹zmir Yüksek Teknoloji Enstitüsü, Makina Mühendisli¤i Bölümü
Baflak ‹peko¤lu, Prof. Dr.,
‹zmir Yüksek Teknoloji Enstitüsü, Mimari Restorasyon Bölümü
Elif U¤urlu, Arfl. Gör.,
‹zmir Yüksek Teknoloji Enstitüsü, Mimari Restorasyon Bölümü
Kaynaklar:
1. Boynton R.S. (1980) Chemistry and Technology of Lime and Limestone,
2nd Edition, John Wiley & Sons, New York.
2. McClellan G.H., Eades J.L (1970) The Texture Evolution of
Limestone Calcines, ASTM Special Technical Publication 472, American
Society for Testing and Materials, Philadelphia, s. 209-227
3. Cowper A. (1998) Lime and Lime Mortars, Donhead Publishing Ltd,
Dorset (first published in 1927 for the Building Research Station by
HM Stationary Office, London)
4. Hassibi M. (1999) An Overview of Lime Slaking and Factors that
Affect the Process, presented to: 3rdInternational Sorbalit Symposium,
November 3-5, New Orleans, LA USA.
5. Baronio, G.; Binda, L.; “Study of the Puzolanicity of Some Bricks and
Clays” Construction and Building Materials, 11, no. 1, s. 41-46, 1997-B
6. Prince, W.; Castanier, G.; Giafferi, J.L.; “Similarity Between Alkali-
Aggregate Reaction and the Natural Alteration of Rocks”, Cement and
Concrete Reseach, 31, s. 271-276, 2001.
7. Shi, C.; Day, L.R.; “Comparison of Different Methods for Enhancing
Reactivity of Puzolans”, Cement and Concrete Research, 3, s. 813-818,
2001.
8. Akman, M.S.; Güner, A.; Aksoy, ‹.H.; “The History and Properties of
Khorasan Mortar and Concrete”, Turkish and Islamic Science and
Technology in the 16th Century, Vol. I, ‹TÜ Research Center of
History of Science and Technology, ‹stanbul, s. 101-112, 1986.
9. Eski Eser Birim Fiyat Tarifleri, T.C. Baflbakanl›k Vak›flar Genel
Müdürlü¤ü, Abide ve Yap› ‹flleri Dairesi Baflkanl›¤›, 2001.
10. Böke, H.; Akkurt, S.; ‹peko¤lu, B.; U¤urlu, E.; “Tarihi Yap›lar›n
Onar›mlar›nda Kullan›lacak Horasan Harç ve S›valardaki Puzolonik
Malzemelerin Özellikleri ”, TÜB‹TAK ‹ÇTAG-I674 Nolu yay›nlanmam›fl
Araflt›rma Projesi raporu, 2004.

Aç›k Alanlarda Kullan›lan
Çöp Kutular›n›n Tasar›m›
K
ent mobilyas› kavram› çöp kutusundan ayd›nlatma
K eleman›na kadar çok çeflitli nesneleri kapsamas›na
karfl›n, birço¤unun kentsel çevrede küçük ölçekte
ve genellikle çok say›da olmalar› gibi ortak özellik-
leri vard›r. Bir kent mobilyas›n›n çevresiyle kurdu¤u göreli
ölçüler iliflkisi, onun ölçe¤ini oluflturmaktad›r. Kentsel me-
kânlar içerisinde kullan›lmas› düflünülen çöp kutular›n›n
boyutlar› ve ifllevleri uluslar aras› standartlara göre belir-
lenmelidir. Kamusal alanlarda kullan›lmas› düflünülen çöp
kutular›n›n genel tasar›mla bütünleflmesi, sabit, zarar gör-
mesi zor olan sa¤lam malzemelerden seçilmesi önemlidir.
Çöp kutular›n›n seçimi ve konumland›r›lmas›nda; yer seçi-
mi, tasar›m, bak›m ve yönetim gibi konulara dikkat edilme-
lidir.
Yer Seçimi
Çöp kutular›n›n yerlefltirilmesinde en bilinen hatalar, kutu-
lar›n insanlar›n kullan›mlar› için uygun yerlere konulmala-
r›ndan çok, mekân içerisinde bofl bulunan yerlere
konulmalar›d›r. Yanl›fl yer seçimi sonucu kirli me-
kânlar oluflacak, çöp kutular› bofl kalacakt›r. Çün-
kü insanlar çöp kutusu bulmak için yönlerini de-
¤ifltirmeyeceklerdir. Önemli olan çöp kutusuna
nerede ihtiyaç olunaca¤›n›n belirlenmesidir. Ör-
ne¤in; oturma ve dinlenme alanlar›n›n yak›nlar›n-
da çöp kutusu ihtiyac› daha fazla olacakt›r.
Çöp kutusunun nereye konulaca¤›na karar
vermek için baz› basit saha gözlemleri gereklidir.
Var olan kent mobilyalar›n›n yerleri ve tipleri, yer
düzlemindeki arazi kullan›mlar› (al›flverifl alanlar›,
fast food vs.) alan›n büyük ölçekli haritas›na ifllen-
melidir. Çöplerin tipleri ve yerleri de kaydedil-
melidir. Yap›lan bu gözlemlerden sonra çöp ku-
tular›n›n kaç tane olaca¤›na ve nereye konulaca¤›-
na karar vermek netleflecektir.
Köpek pislikleri için tasarlanm›fl çöp kutusu örne¤i.
inceleme
Aç›k Alanlarda Kullan›lan Çöp Kutular›n›n Tasar›m›
Gökçen Firdevs Yücel
Çöp kutular› en çok gereksinim duyulabilecek noktala-
ra yerlefltirilmelidirler. Kolayca görülebilir olmal›d›rlar. Ya-
ya ak›fl›n› kesmeyecek ve tekerlekli sandalyelerin geçiflini
engellemeyecek biçimde tesis edilmelidirler.
Çöp kutular› için en iyi yerler; banklar veya telefon ka-
binleri gibi kent mobilyalar›n›n yak›nlar› veya yo¤un kavflak
noktalar›, yiyecek sat›fl birimleri, otobüs duraklar›, önemli
yap›lar›n giriflleri gibi insanlar›n yo¤un olarak kulland›klar›
alanlard›r.
Çöp kutular›n›n parklar, meydanlar gibi aç›k alanlarda
geceleyin de kullan›labilecekleri göz önünde tutulmal›d›r.
Bu nedenle çöp kutular›n›n yaya yollar›n›n veya di¤er ›fl›k
kaynaklar›n›n yak›nlar›na yerlefltirilmesi daha uygun olacak-
t›r. Hofl olmayacak bir görüntü oluflturmamalar› ve göze
batmamalar› için oturma ö¤eleri, ayd›nlatma direkleri gibi
di¤er ö¤elerle grupland›r›lmal› ya da düzenlemede tek bafl-
lar›na yer almak yerine bir duvar, direk ya da parmakl›k gi-
bi daha büyük bir elemana monte edilmelidirler.
‹htiyaç duyulan çöp kutular›n›n say›s›;
alan› kullanan kifli say›s›na, biriken çöp
miktar›na, alan›n bak›m durumuna göre
de¤iflecektir. Normal olarak 30 m aral›k-
larla yerlefltirilirler. Yo¤un kullan›mlar›n
oldu¤u alanlarda bu mesafe daha da aza-
labilir. fiehir merkezlerindeki caddeler
üzerinde her blok için 2 ile 4 çöp kutusu
yeterli olacakt›r. Biri yaya geçidine bitiflik
blo¤un bitimine konmal›, 1 veya 2 tanesi
de e¤er banklar veya sat›fl büfeleri var
ise blo¤un ortas›na yerlefltirilmelidir.
Tasar›m
Pek çok farkl› çöp kutusu tipi vard›r.
Çöp kutusu seçilirken bak›lmas› gereken
en önemli nitelik çöp kutusunun bulun-
du¤u çevre ile uyumlu olmas›d›r. Kullan›-
m› da kolay olmal›d›r.
Mimarl›kta Malzeme • 2007/1 73
 inceleme
Aç›k Alanlarda Kullan›lan Çöp Kutular›n›n Tasar›m›

Korkuluklarla ayn› renge boyanm›fl çöp kutusu örne¤i.
• Çöp kutular› üstü aç›k, üstü yar› aç›k veya kapakl› ola-
bilirler.
• ‹nsanlar çöp kutusuna temas etmek veya çöp kutusu-
nu kullanmak için kapa¤›n› itmek zorunda kalmamal›d›r.
• Çöp kutusu üzerindeki aç›kl›klar çöpleri atmak için
yeteri kadar genifl olmal›, hareketli sandalyelilerin kullana-
bilmesi için zeminden yükseklikleri 90 cm’den fazla olma-
mal›d›r. Aç›kl›klar, k›vr›lm›fl gazete, haz›r yemek art›klar› gi-
bi çöpleri kolayca atabilmek için en az 25 cm genifllikte ol-
mal›d›r. ‹nsanlar›n cam flifleler gibi daha büyük objeleri at-
t›klar› parklarda çöp kutusu üzerindeki aç›kl›klar delikler
daha büyük olmal›d›r.
• Çöp kutusunun boyutu, hem ne kadar kullan›lmas›n›n
beklendi¤ine hem de ne kadar s›kl›kla boflalt›laca¤›yla iliflki-
li olmal›d›r.
• Çöp kutusunun yüksekli¤i tekerlekli sandalyeliler ve
çocuklar için uygun olmal›d›r.
• Özürlülerin çarpmas›n› önlemek için çöp kutular› yaya
ak›fl›n› kesmeyecek biçimde ayd›nlatma direklerine monte
edilmelidirler. Çöp kutular›n›n ayd›nlatma dire¤i ile z›t
renklere boyanmas› da görünürlüklerini art›racakt›r.

Bak›m ve Yönetim
Afla¤›daki bak›m faktörleri çöp kutular› seçiminde önemli-
Üstü aç›k çöp kutusu dir:
örne¤i (40 litrelik). • Çöp kutular›, her türlü kimyasal ve yan›c› çöpleri tafl›-
yabilecek özellikte olmalar›n›n yan› s›ra, çocuklar›n t›rman-
malar›na ve bisiklet gibi tekerlekli araçlar›n çarpmalar›na
Üstü yar› aç›k çöp karfl› da dayan›kl› olmal›d›rlar.
kutusu örne¤i. • Çöp kutular› için en çok kullan›lan malzeme metal, ah-
flap, fiberglas ve dökme betondur. Baz› malzeme tipleri;
Beton – yüzeyi tam olarak temizlenemezse de daya-
n›kl› bir malzemedir. A¤›rl›¤› nedeniyle kald›r›l›p temizlen-
mesi zordur.
Emaye – karalama ve lekelenmeye dirençlidirler, baz›
tipleri kolayca ufalan›r.
Ahflap ve kaba tekstürlü veya gözenekli yüzey-
ler – pas ve lekelenmeye dirençlidirler, fakat Vandalizm
maruz kalmalar› muhtemeldir ve temizlenmesi zordur.
Alüminyum – genellikle iyi bir malzemedir, fakat baz›
alanlarda Vandalizm maruz kalabilirler.
Plastik – En esnek malzemedir. Kolay monte edilebilir
ve temizlenmesi kolayd›r. H›rs›zl›k ve Vandalizm maruz ka-
labilirler. Özellikle ›zgara yap›lan parklarda art›klar›n ko-
nuldu¤u çöp kutular›nda sorunlu olabilirler.
Galvanizle kapl› çelik – son derece kullan›fll›, uzun
ömürlü ve dayan›kl› bir malzemedir.
• Bak›m personellerinin çöp kutular›n› kolayca boflalta-
bilmeleri önemlidir. En kolay boflalt›lanlar tepeleri aç›k
olan çöp kutular›d›r.
• ‹çerisinde çöpün ayr›ca bir baflka kapta korundu¤u

74 Mimarl›kta Malzeme • 2007/1

 inceleme
Aç›k Alanlarda Kullan›lan Çöp Kutular›n›n Tasar›m›

çöp kutular› çöplerin d›flar›ya s›zmas›n› ve çöplerin kald›-

r›mlara taflmas›n› engellerler. Kutular içerisinde plastik ve-
ya metal kaplar kullan›labilir. Dayan›kl› plastik torbalar en
fazla tercih edilenlerdir. Plastik kaplar›n temizlenmesi me-
tal kaplardan daha kolayd›r. Fakat asidik s›v›lara karfl› has-
sast›rlar. Izgara yap›lan parklarda metal kaplar en iyi seçim-
dir. fiehir içerisindeki yaya kald›r›mlar›nda ise plastik kaplar
daha iyidir. Boflalt›labilen torbalar çöp kutusuna iyice sabit-
lenmelidir. Bu torbalar ›s›, y›rt›lma, kokuya karfl› dirençli
olmal› ve tafl›nma ve toplanma s›ras›ndaki f›rlat›lma gibi du-
rumlara karfl› dayan›kl› olmal›d›rlar. Ayr›ca kolayca kapat›-
labilmelidirler.
• Çöp kutular›n›n ne s›kl›kta boflalt›laca¤›n›n bilinmesi
de önemlidir. Denetlenen alanlarda çöp kutular› içerisinde
plastik torbalar kullan›labilir. E¤er çöp kutular›n›n her gün
boflalt›laca¤› düflünülüyorsa, bunlar kapaks›z olabilir. Aksi Üstü kapal› ve aç›k ahflap malzemeli çöp kutusu örnekleri.
durumda çöp kutular›n›n mentefleli ve d›fl etkenlere daya-
n›kl› bir kapak yap›s› ile donat›lmalar› gerekebilecektir.
Çöp kutusunun kapakl› olmas› ya¤murlu havalarda çöpün
›slanmamas› için de önemlidir. Çöplerin toplanmas›n›n ya-
n›nda zaman zaman çöp kutular›n›n da temizlenmesi gere-
kece¤i unutulmamal›d›r.

Sonuç
Özetlemek gerekirse; çöp kutular› en çok gereksinim du-
yulabilecek noktalara yerlefltirilmeli, kentsel mekânlar içe-
risinde kolayca tan›mlanabilir olmal›d›rlar, kolayca temizle-
nebilmelidirler, çürümelere karfl› dayan›kl› malzemelerden
yap›lmal›, yaya ak›fl›n› kesmeyecek ve tekerlekli sandalyele-
rin geçiflini engellemeyecek biçimde tesis edilmelidirler.
Çelik malzemeli bir çöp kutusu örne¤i.
Gökçen Firdevs Yücel, Dr., Peyzaj Yüksek Mimar›

Design of Waste Receptacles Used in Open Areas

Kaynaklar:
• Evyapan, Gönül, Aslano¤lu, Tokol, Ayflegül, Tokol, 2000. Peyzaj
Tasar›m› Ders Notlar›, METU Faculty of Architecture Pres.
• Project for Public Spaces, Waste Receptacles, Public Space Amenities:
A Guide to their Design and Management of in Downtowns,
Neighborhood Commercial Districts, and Parks,
http://www.pps.org/upo/info/amenities_bb/waste_receptacles
• Design Standarts for Urban Infrastructure, Litter Bins, Street and
Park Furniture and Barbeques.
http://www.parksandplaces.act.gov.au/public/streetandparkfurnitureand
barbecues.pdf
• Manchanda, Shamit, Street Furniture - A Critical Analysis,
http://www.geocities.com/SoHo/9074/disert.htm#LITTER_BINS
• Harris, Charles W., Dines, Nicholas T. And Brown, Kyle, 1998. Time-
saver standards for landscape architecture : design and construction
data, Second edition, McGraw-Hill publishing company.
• Urban Design Considerations, Accessibility for the Disabled - A
Design Manual for a Barrier Free Environment,
http://www.un.org/esa/socdev/enable/designm/AD1-01.htm
• Betchel, Robert, B., 1997. Environment and Behavior: an introduction,
pp. 460- 461, Sage Publications.
Although the term ‘street furniture’ covers a wide variety
of items ranging from waste receptacles to lighting
fixtures, most of them have the common characteristics of
being relatively small in scale in the urban environment
and tending to exist in large numbers. The relative size of
the street furniture to its surroundings is what constitutes
its scale. Location, design, maintenance and management
should be considered when choosing and siting waste
receptacles.
The author discusses the location, different designs,
materials and maintenance problems of waste
receptacles. The principles of designing a waste bin are as
follows: They should be easy to identify, easy to clean,
resistant to corrosion, be provided with self-closing
shutter/cover (for bins especially near eating places) and
should not be prone to vandalism in terms of pilferage or
breakage.

Mimarl›kta Malzeme • 2007/1 75

 e¤itim
“Malzeme Bilimi Dersleri” Hakk›nda Ö¤renci Görüflleri
‹TÜ ‹nflaat Fakültesinde Lisans düzeyinde verilen
“Malzeme Bilimi Dersleri” Hakk›nda
Ö¤renci Görüflleri
1
970 y›l›na gelinceye dek ‹TÜ ‹nflaat Fakültesi’nde y›l
boyu, di¤er bir deyiflle iki yar›y›l devam eden bir Ya-
p› Malzemesi dersi verilirdi. Bu derste malzemelerin
içyap›s› anlat›l›r, içyap› ile özelikler aras›nda iliflkiler
kurulur ve Yap› Malzemesi ile ilgili konular ifllenirdi. 1970’li
y›llar›n bafllar›nda söz konusu ders, “Cisimlerin Yap›s› ve
Özelikleri” ve “Yap› Malzemesi” olmak üzere ikiye ayr›ld›.
Daha sonraki y›llarda söz konusu bu dersler; Malzeme Bili-
mi ve Yap› Malzemesi olarak verilmeye baflland›.
Bu yaz›da, ‹TÜ ‹nflaat Fakültesinde 3. yar›y›lda verilmek-
te olan Malzeme Bilimi dersinin amac› ve kapsam› sunul-
maktad›r. Ayr›ca, dersi alan ö¤rencilerin Malzeme Bilimi
dersinin önemi ve dersin verilifl biçimi ile ilgili görüfllerine
de yer verilmektedir. Yaz›, 4. yar›y›lda verilen Yap› Malze-
mesi dersi ile 5., 6. ve 8. yar›y›llardaki seçime ba¤l› ve mal-
zeme ile ilgili di¤er dört dersi kapsamamaktad›r. Bu ders-
lerle ilgili bilgi ve görüfllere daha sonraki say›larda yer veri-
lecektir.
Malzeme Bilimi dersi, ‹TÜ’de hemen hemen bütün bö-
lümlere verilen disiplinler aras› bir derstir. Ancak, her bö-
lüme göre dersin içeri¤inde baz› farkl›l›klar olmaktad›r.
An undergraduate course on materials
science at ITU and the opinions of
several students from Civil Engineering
Department
The article outlines the objective and scope of the course
on materials science offered in the third semester of the
Civil Engineering Faculty of ITU. It also includes opinions
expressed by several students who have taken this course
about its importance and the way it is taught. The article
does not include the course on building materials offered in
the fourth semester and four other optional courses related
to materials taken in the fifth, sixth, and eighth semesters.
Information and opinions about those courses will be given
in the next issues.
76 Mimarl›kta Malzeme • 2007/1
Malzeme Bilimi;
• Çeflitli mühendislik uygulamalar› için malzemelerin tasar›-
m›n›, seçimini ve üzerinde uygulanan ifllemleri,
• Malzeme özeliklerinin atomlar aras› ba¤lardan, nano-mik-
ro yap›sal ve makro ölçekli özeliklerden neden etkilen-
di¤ini,
• Bir malzemeye uygulanan ifllemlerle yap›s›n›n nas›l de¤ifl-
ti¤ini anlamay› amaçlar.
Bir malzemenin özeliklerinin belirlenmesinde nano,
mikro, mezo veya makro yap›sal ölçeklerden yararlan›l›r.
Bu ölçeklerdeki yap›sal özeliklerden malzemenin perfor-
mans›na geçifl amaçlan›r. Malzemelerin mekanik, kimyasal,
elektriksel, manyetik, optik, akustik ve ›s›l özelikleri önem
tafl›r. Malzeme özelikleri ve performans› ile o malzemeyi
yararl› hale getirmek için uygulanan ifllemler aras›nda
önemli bir iliflki vard›r. Bir malzemenin yap›s›, özelikleri ve
uygulanan ifllemler aras›ndaki iliflkileri kurmak, o malzeme-
nin istenilen özelikleri neden ve nas›l sa¤lad›¤›n› anlamaya
ve bu özelikleri gelifltirmeye yarar. Bir malzemenin perfor-
mans› veya ifllevi malzeme bilimi ile u¤raflanlar› o malzeme-
nin yap›s›, özelikleri ve uygulanan ifllemler üzerinde araflt›r-
maya yönlendirir. Malzemenin özeliklerinin ölçümü ise uy-
gulanan ifllemlerin baflar›l› olup olmad›¤›n› anlamaya yarar.
‹TÜ ‹nflaat Fakültesi ö¤rencilerine Malzeme Bilimi der-
sinde malzemelerin içyap›s› ile birlikte a¤›rl›kl› olarak me-
kanik ve fiziksel özelikleri anlat›lmaktad›r. Yap› Malzemesi
Anabilim Dal› taraf›ndan verilen di¤er derslerde oldu¤u gi-
bi Malzeme Bilimi dersi de birçok cihazla donat›lm›fl olan
Yap› Malzemesi Laboratuar›nda yap›lan deneysel uygulama-
larla desteklenmektedir.
Canan Tafldemir, Prof. Dr.
Yap› Malzemeleri Komitesi Üyesi, Bilim ve Dan›flma Üyesi.
 e¤itim
“Malzeme Bilimi Dersleri” Hakk›nda Ö¤renci Görüflleri

“Malzeme Bilimi Dersleri”nde daha

çok deneye ba¤l› gözlemler olmal›
Mühendislikte malzeme bilimi dersinin önemi büyüktür.
En genel anlamda, mühendis ve mimar olan bir kimsenin
görevi herhangi bir ifllevi görebilecek sistemler tasarla-
makt›r. Görev olarak bunu üstlenen mimar ve mühendis-
ler tasar›da kullanacaklar› malzemenin özelliklerini bilmek
zorundad›rlar. Ama mühendislikte kullan›lan malzeme sa-
y›s›n›n çok fazla olmas›ndan dolay› kullanaca¤› her malze-
menin özelliklerini teker teker ö¤renmeleri mümkün de-
¤ildir. Bu konuda temel kavramlar ve ilkeleri bilmeleri ye-
terli olacakt›r. Bu anlamda malzeme bilimi dersi mühen-
disler ve mimarlara malzemelerin genel çerçevelerini ö¤-
retmeli ve bu konuda daha çok deneye dayal› gözlem-
lemeler yapmal›.
Mehmet Endes

Mühendis do¤ru malzemeyi do¤ru

flekilde kullanmazsa verimlilik düfler
Mühendis, elindeki malzemeleri belirli kurallar çerçeve-
sinde, belirli yöntemlerle ve hesap yaparak bir fleyler üre-
ten kiflidir. Mühendis üretti¤i ürünün mükemmelli¤i için
ilk olarak tasar›m›na, daha sonra da bu tasar›ma ba¤l› ola-
rak kullanaca¤› malzemeye dikkat etmelidir. Üretim s›ra-
s›nda mühendis do¤ru malzemeyi do¤ru flekilde kullana-
mazsa üretilen ürünün verimlili¤i düfler. Hatta sonucunda
Marmara depreminde de görüldü¤ü gibi ölümcül sonuçlar
ortaya ç›kabilir.
Mustafa H. Karagöz
‹nsan hayat›na, harcanan eme¤e için
yap›da uygun malzeme kullan›lmal›
‹nflaat mühendisli¤inin ilgilendi¤i temel konu yap›lard›r.
Tabi ki bu alanda, yani yap› alan›nda, infla edilen yap›lar›n
kaliteli olmas› için malzemenin ideal düzeyde iyi olmas›
gerekir. Bir inflaat mühendisi, infla edilecek yap›n›n zemini
ve karakteristik özelliklerini iyi bilmesi gerekir. Çünkü bu
özelliklere göre gerekli ve uygun malzemeyi kullanmas›
gerekir. Bunun için de malzemenin özellikleri ve uygulan-
ma alan› iyi bilinmelidir. ‹nfla edilen yap›n›n sa¤lam, estetik
ve güvenilir olabilmesi için yap› malzemesi çok önemlidir.
Örnek olarak; yap›lan bir binan›n korozyondan korunma-
s› için gerekli d›fl cephe malzemesi kullan›lmal›d›r. Bu ger-
çekleflti¤i zaman yap› hem dayan›kl› olur, hem de yap›n›n
ömrü uzar. Yap› malzemesi hem insan hayat›na, harcanan
eme¤e sayg›, hem de yap›lar›n sa¤lam ve uzun ömürlü
olabilmesi için oldukça önemlidir.
Erdi Akbayrak
Malzemenin dayan›m özellikleri kadar
tasar›mda oynad›¤› rolü de bilmek gerek
Ben mimarl›k ve inflaat mühendisli¤i e¤itiminin ayr› veril-
mesi gere¤ine inanmayan bir ö¤renci olarak flunu belirt-
meliyim ki, yap› malzemelerinin yaln›zca atomik yap›lar› ve
fiziksel dayan›mlar› de¤il, ifllevselli¤i de bizlere ö¤retilmeli-
dir. Bence bir yap› bilimci mimar ve mühendis olarak iki
gruba ayr›l›p; statik ve mukavemet biliminden yoksun tasa-
r›mc›lar ve tasar›m zevkinden, ifllevselli¤inden, manas›ndan
yoksun mühendisler yaratmak ne kadar mant›ks›z ise mal-
zemelerin ve evvela yap› malzemelerinin sadece dayan›m
özelliklerini bilmek, tasar›mda oynad›¤› rolün bilgisinden
mahrum olmak o denli mant›ks›zd›r.
Unutmamak gerekir ki dünya mimarl›¤›n›n sembol
isimlerinden olan büyük usta Mimar Sinan her ne kadar
vurgulanmasa da ayn› zamanda büyük bir yap› mühen-
disidir. Malzemelerin dayan›m özelliklerini bir biçimde
çözmüfl, ayn› zamanda tasar›m özelliklerini ön planda
tutarak flaheserler ortaya koymufltur.
Ozan Karahan

Mimarl›kta Malzeme • 2007/1 77

 e¤itim
“Malzeme Bilimi Dersleri” Hakk›nda Ö¤renci Görüflleri
‹nflaat mühendisli¤inde kullan›lacak
malzeme kadar zemindeki malzemeyi
de iyi tan›mam›z gerekiyor
‹nflaat mühendisli¤inde malzeme oldukça önemlidir. Yaln›z
malzemeden bahsederken hem yap›da kullan›lacak malzeme
hem de zeminin içerdi¤i malzemeyi iyi bilmek gerekir.
Öncelikle yap›y› oturtaca¤›m›z zemindeki malzemeyi iyi
bilmemiz gerekir. Örneklendirirsek; kuvars grubu, feldspat
grubu minerallerini inceleyebiliriz. Fransa’da yap›lan bir ke-
mer barajda (kemer baraj dik ve dar yamaçlara yap›l›r) bir
yamac›nda feldspat grubu minerali bulunuyor. Mühendisler
bunu fark edemiyor. Baraj daha 58 metreye geldi¤inde
feldspat grubu minerali su ile temas edip sabun gibi kay›yor
ve baraj›n duvar›n› parçal›yor.
Yine zeminle ilgili olarak; Mimar Sinan’›n Selimiye Cami-
sini yaparken uygulad›¤› bir yöntem vard›r. Camiyi oturtaca-
¤› zemin killi zemindir. Ama bu kil tabakas›n›n alt›nda sa¤lam
zemin vard›r. Mimar Sinan sa¤lam zemine kadar a¤açtan ka-
z›klar çakarak camiyi bu kil zeminin üzerine kolayca dikiyor.
78 Mimarl›kta Malzeme • 2007/1
Malzeme e¤itimi görsel olmal› ve daha
üst seviyede laboratuar e¤itimi olmal›
Malzeme biliminin genel amac› cisimlerin içyap›s›n› tan›t-
mak, sonra içyap›larla özellikler aras›ndaki ba¤›nt›lar› arafl-
t›rmak, bu flekilde gelifltirilen temel ilkeler ve kavramlar
›fl›¤›nda uygulamada kullan›lan malzeme türlerini s›n›flara
ay›rarak incelemektir. Bu nedenle malzeme e¤itimi görsel
olmal› ve ö¤rencilere daha üst seviyede malzeme labora-
tuar› e¤itimi verilmelidir. Böylece ö¤rencilerin malzeme
dersini anlamas›na, kat›lmas›na ve önemli bilgileri almas›na
yard›mc› olunur.
.M. Saruhan Yenihan
Çünkü a¤aç malzemenin yerin alt›ndaki ömrü sonsuzdur.
Kullanaca¤›m›z malzemenin önemini –tabi ki yöntemler de
önemlidir- bu iki örnekten alg›layabiliriz.
Yap›da kullanaca¤›m›z malzemeye gelince, bu malzeme
de zemindeki malzeme kadar önemlidir. Örne¤in; 1950’de
askeri bir bina çöküyor. Nedenini araflt›rd›klar›nda kuvars
grubu minerallerinin beton kolonu parçalad›¤› sonucuna va-
r›yorlar. Kuvars inert bir mineraldir ancak aktif kuvars mi-
neralleri sa¤l›kl› de¤ildir çünkü karmasuyu kat›lan kil, içinde
bulunan K ve Na elementleri ile birleflerek KOH ve NaOH
haline gelir ve bunlar aktif kuvars grubu minerallerine sald›-
rarak %60’l›k bir fliflme bas›nc› yarat›r ve betonun parçalan-
mas›na neden olur.
Malzemeyi tan›m›yorsak e¤er çok büyük y›k›nt›lara
sebep olabiliriz. Bir baraj›n y›k›m›yla çok büyük ekonomik
zarar yaflatabilir veya bir binan›n y›k›m›yla insan yaflam›na
zarar verebiliriz. Bu nedenle malzemeyi çok iyi tan›mak
gerekir.
M. Burak Taslak
 e¤itim
“Malzeme Bilimi Dersleri” Hakk›nda Ö¤renci Görüflleri

Tüm mühendislik dallar›n›n almas›

gereken bir ders
Tüm mühendislik dallar›n›n almas› gereken bir ders. Tek-
nik e¤itim alan tüm ö¤rencilerin ileride çal›flacaklar› alanla
ilgili malzemeleri tan›mas› gerekmektedir. Bu nedenle
tüm mühendislik dallar›nda kullan›lan malzemeleri ö¤ren-
cilere anlatan derstir malzeme bilimi. Her ne kadar zor gi-
bi görünse de iflin içine girince o kadar da zorlay›c› bir
ders olmad›¤›n›, hatta dersi sevince çok zevkli bir ders ol-
du¤unu bile söyleyebilirim. Laboratuarlarda beton silindir
k›rmak gibi etkinlikler gerçekten etkileyici. Sonuç olarak
malzeme bilimi çok gerekli bir derstir.
Yavuz Çetin Cuma›

Çok gerekli olan bu dersin verimli

geçmesi için konsantrasyonu önleyen
s›n›f yo¤unluklar›na dikkat edilmeli
H›zla ilerleyen dünya büyüyen insan popülâsyonu biz mi-
mar ve inflaat mühendislerine yeni ifl alanlar› açma imkân›
sunuyor. Bar›nmak için binalar, sosyal hayat için e¤lence
ve sosyal merkezleri, ulafl›m için yollar ve köprüler ve ay-
r›ca barajlar yapmak gerekiyor. Yap›lan bu yap›tlar›n insan
hayat› için tehlike oluflturmamas› için ve gelecek nesillere
aktar›lmas› için yap›larda kullanaca¤›m›z malzemelerin ni-
teliklerini ve kullan›m alanlar›n› iyi bilmemiz gerekiyor. ‹fl-
te bu noktada “Malzeme Bilimi” dersi büyük önem kazan›-
yor. Bundan dolay› bu dersi ö¤rencilere aktar›rken baz›
hususlara dikkat edilmesi gerekir. Her fleyden önce bu
ders ö¤rencilere sevdirilmeli ve ö¤rencinin dersten s›k›l-
mamas› için ders sadece teori ile s›n›rland›r›lmamal›d›r.
Olabildi¤ince günlük hayattan örnekler verilmeli ve mü-
hendislikte kullan›m alanlar› ile ilgili avantaj ve dezavantaj-
lar› anlat›lmal›d›r. Laboratuar deneyleri titizlikle uygulan- Verimi ve güveni art›rmak için
mal›d›r. Ayr›ca ders süresi iyi ayarlanmal› ve bir ders saati malzemenin s›n›rlar›n› bilmek gerekir
çok uzun tutulmadan gerekli s›kl›kta derse ara verilmeli- ‹nflaat yaparken kulland›¤›m›z malzemeyi bilmek zorunda-
dir. Bunun yan›nda s›n›f yo¤unlu¤unun yüksek olmas› ö¤- y›z. Kulland›¤›m›z malzemenin s›n›rlar›n› bilirsek, malze-
rencinin derse konsantre olmas›n› olumsuz etkileyebilir. melerin hangi koflullarda nas›l tepkiler verece¤ini ve s›n›r-
Ayn› flekilde dersi veren hocan›n da konsantrasyon ve lar›n› kavrarsak; bütün bu malzemelerin inflaatta çok daha
derse adaptasyonunu etkiler. Bu yüzden s›n›f kontenjan- efektif bir flekilde kullan›lmas›n› sa¤layabiliriz. Her iflte ol-
lar› yüksek olmamal›d›r. Tüm bu hususlara dikkat edildi¤i du¤u gibi inflaat sektöründe kullan›lan malzemeyi iyi bil-
takdirde “Malzeme Bilimi” dersinin daha verimli olaca¤›n› mek verimi ve güveni art›r›r, bundan dolay› malzemeyi bil-
düflünüyorum. meyen bir inflaat mühendisi düflünülemez.
Hasan Tahsin Boz Mehmet Birder

Mimarl›kta Malzeme • 2007/1 79

 e¤itim
“Malzeme Bilimi Dersleri” Hakk›nda Ö¤renci Görüflleri

Kimyasal bilgi yo¤unlu¤unun

sorgulanmas› gerekiyor
Malzeme görünen yap›lar›n heceleri, sesleridir. Okumay›
ö¤renmek için önce harfleri tan›mak gerekmektedir. Bu
harflerle kelimeler anlafl›l›r, cümleler kurulur, yapraklar
tükenir.
Yetiflen mühendisler, inflaat sahas›nda kuracaklar› her
cümlenin imla noktalar›na varana kadar kurall› ve sa¤lam
olmas› gerekti¤inin bilincinde olmal›d›rlar.
Bir dili anlamak için öncelikle dile hâkim olunmal›. ‹n-
flaat mühendisleri böyle bir bilinçle hareket ederek, iyi bir
yap› oluflturabilmek için malzemeleri tan›makla mükellef
olmal›lard›r. Bu yüzden malzemeler iyi tan›nmal›. E¤itimde
kimyasal bilgi yo¤unlu¤unun sorgulanmas› gerekiyor diye
düflünüyorum.
Azerhan Turan

Etkili malzeme kullan›m› için

malzemeyi tan›mak gerekir
Malzemeyi etkili bir biçimde kullanabilmek için malzemeyi
iyi tan›mak laz›m. Malzemenin özelliklerini bilmezsek han-
gi malzemeyi nerede, nas›l kullanaca¤›m›z› da bilemeyiz.
Malzeme esnek mi?, gevrek mi?, flekil de¤ifltirme yetene¤i
ne düzeydedir?, bunlar bilinmeli ki mukavemeti hesapla-
nabilsin.
Malzemeyi tan›mazsak bir projeyi yürütürken ald›¤›-
m›z malzemelerin kalitesinden ve güvenilirli¤inden de
emin olamay›z. Öre¤in; sat›n ald›¤›m›z betonun bizim iste-
di¤imiz nitelikte olup olmad›¤›n› da bilemeyiz. Bu yüzden
iyi bir mühendis olmak için inflaatta iyi malzeme bilgisine
Malzemede ifllem sonucu meydana sahip olmak gerekir.
gelen de¤iflimi ancak içyap›y› tan›yarak Adil Can Subafl›
aç›klayabiliriz
Nas›l bir malzeme e¤itimi al›nmal›d›r? Malzeme biliminin
genel amac› cisimlerin içyap›s›n› tan›tmak, sonra içyap›lar-
la özellikler aras›nda ba¤›nt›lar araflt›rmak, bu flekilde ge-
lifltirilen temel ilkeler ve kavramlar ›fl›¤›nda uygulamada
kullan›lan malzeme türlerini s›n›flara ay›rarak incelemek-
tir.
Malzemelerin içyap›lar› ile özellikleri birbirleri ile ya-
k›ndan ilgilidir. Uygulanan herhangi bir ifllem sonucu özel-
liklerde meydana gelen de¤iflmelerin nedeni ancak içyap›
göz önüne al›narak aç›klanabilir. Öte yandan endüstride
içyap›y› de¤ifltirerek özellikleri gereksinmeye göre ayarla-
mak amac› ile so¤uk flekil verme, su verme gibi, çeflitli
yöntemler gelifltirilmifltir.
Tüm bunlardan dolay› malzeme e¤itimi çok önemlidir
ve çok iyi ve kaliteli bir flekilde al›nmal›d›r.
Ahmet Yapa

80 Mimarl›kta Malzeme • 2007/1


1940’larda ‹stanbul’da Yap› Malzemeleri
1
948 y›l› sonbahar›nda Güzel Sanatlar Akademisi
(GSA)’nin Yüksek Mimarl›k Bölümü’nü (Bugünün
Mimar Sinan Güzel Sanatlar Üniversitesi-MSÜ) biti-
rir bitirmez ‹stanbul/Maltepe, Dragos tepesinde bir
konut müteahhidinin yan›nda çal›flmaya bafllam›fl ve iki aya
varmadan da hasbelkader (rastlant›sal olarak) o inflaat›n
flantiye flefi olmufltum.
Oysa o güne kadar, ufac›k da olsa, bir flantiye yönetme-
di¤imi b›rak›n, herhangi bir flantiyeyi görmemifltim bile.
Her ne kadar okulda malzeme dersinde inflaat mühendisi
Mahmut fiükrü Ifl›k* hocam›zdan çok fleyler ö¤renmifl ol-
mam›za karfl›n yap› malzemelerinin (ve de tesisat malzeme-
lerinin elbette) nas›l üretildi¤i ya da nas›l sa¤land›¤› hakk›n-
e¤itim
1940’larda ‹stanbul’da Yap› Malzemeleri
Firuzan Baytop
da hiçbir fley bildi¤imiz yoktu. Neyse ki müteahhit bu ko-
nularda çok bilgili ve deneyimli idi. Ve de iflbilir adamlar›
vard›. Bu iflleri de onlardan ö¤rendik.
Proje ve inflaat kontrollü¤ünü GSA Mimarl›k Bölümü
hocalar› As›m Mutlu ve Ahsen Yapanar’›n yapt›¤›, Dra-
gos’taki inflaat›m›z bodrum dâhil iki-üç katl› 49 binadan
olufluyor. Baya¤› büyük bir ifl. Dünyan›n malzemesine ihti-
yac›m›z var. ‹kinci Dünya Savafl› yeni bitmifl. O y›llarda ül-
kemizde yap› malzemesi sanayii henüz geliflmemifl. Hemen
tüm malzemeyi -ihtiyac›m›z›n çoklu¤unun ötesinde biraz
da ucuza elde edebilmek için- ham ya da yar› mamulden
kendimiz sa¤lamak ya da imal etmek durumunday›z. O ka-
dar ki inflaattan çok malzeme sa¤lanmas› ve imali ile u¤ra-
Tip; 8, Çat› aras› kat› ev (Soldaki eklentiler sonradan yap›lm›fl).
Mimarl›kta Malzeme • 2007/1 81
 e¤itim
1940’larda ‹stanbul’da Yap› Malzemeleri
* Mahmut fiükrü Ifl›k,
Osmanl›’da ilk mühendis ve
mimar kuruluflu olan
“Osmanl› Mühendis ve
Mimar Cemiyeti” üyesi,
fiehremaneti ser müh. ve
hendese-i Mülkiye Mektebi
Muallimi, 1908. Sonralar›
Kültür Bakanl›¤›’nda çal›flm›fl,
1934 y›l›nda emekli olmufl.
GSA Yüksek Mimarl›k
Bölümü, Malzeme Hocas›,
1934(?)-1948.
O y›llar›n konutlar› böyle idi.
Tip; 15, iki kat› ev.
fl›yoruz dersek yeridir. Bak›n görün…
Binalar›m›z betonarme kâgir. Yani tafl›y›c› duvarlara
oturan betonarme kirifl ve döflemeli. Betonlar için gerekli
çak›l’› yak›n derelerden traktörlerle bina yanlar›na tafl›yor,
eleyerek irilerini ay›r›p kalan›n› tuvönan beton malzemesi
olarak kullan›yoruz. (O tarihlerde granülometri’nin ad› bile
yok. Elek art›¤› iri malzeme ile de blokajlar› yapaca¤›z, ata-
cak de¤iliz ya!) Kum’da ayn› çak›ldan elenerek sa¤lan›yor;
Perdah Kumu ise-flimdi hat›rlayam›yorum-bir yerlerden
denizden ç›kart›l›p getiriliyordu.
Temellerde ve bodrum duvarlar›nda kulland›¤›m›z
tafl’lar, çevreden kiralanan tafl ocaklar›ndan dinamit at›la-
rak ç›kar›l›yor. Do¤al ki oldukça riskli bir ifl. Zaman zaman
ufak kazalar oluyor, yaralananlar da oluyordu. Allaha flü-
kürler olsun ki inflaat sonuna kadar ocaklarda herhangi bir
ölümlü kaza olmad›.
Tu¤la, Harman tu¤las› olarak yörede var ama uzaklar-
da. Hem pahal› hem de uzaktan tafl›ma o zaman›n bozuk
yollar›nda fazla zayiat veriyor. En iyisi kendimiz yapmak.
(Briket daha icat edilmemiflti.) Dragos eteklerinde uygun
killi toprak var. Kaz›p, ayn› yerde su ile kar›p kerpiç yap›yo-
ruz. (‹fl sonras› oralardaki ufak gölcükler bizden hat›ra kal›-
yor.) Kerpiçleri aç›k havada gölgeliklerde kuruttuktan son-
82 Mimarl›kta Malzeme • 2007/1
ra az aral› olarak zemine kare fleklinde dizip, her s›ran›n
üzerine kömür tozu serpiyoruz. Böylece devam ederek
meydana ç›kan kesik piramitsi y›¤›nlar›n yan ve üstlerini ay-
n› çamurla s›vay›p kömürleri ateflliyoruz. Kerpiçler gece
gündüz birkaç gün alevlerle piflip (Bu alevler geceleri harika
görüntüler oluflturuyordu.) “harman tu¤las›” oluyorlar.
Kireç’i de (O zamanlar çimentonun ço¤u ithal, dolay›-
s›yla pahal›, duvarlar› kireç harc› ile örüyor, kireç harc› ile
s›v›yoruz. D›fl s›valarda kireç harc›na biraz çimento kat›yo-
ruz: Melez harç.) yine flantiye yan›nda ocaklarda kireç tafl-
lar›n› yak›p, bina yanlar›nda açt›¤›m›z çukurlara, teknelerde
su ile söndürüp süzerek elde ediyoruz.
Kereste için orman idaresinden ihaleye girip tomruk
sat›n al›yor, yine flantiyede biçiyoruz. (Ç›kan h›zar tozlar›
ilk elde bafl›m›za dert oluyor ama atar m›y›z? Onlar› kuru-
da sakl›yoruz. Dökme mozaik döflemeleri silmede kullana-
ca¤›z.) Biçilen tomruklardan elde edilen kerestelerin iyi bö-
lümlerini ahflap do¤rama ve döflemelik olarak ay›r›yor, ka-
lan› kal›plarda kullan›yoruz.
Do¤ramalar ve lambal›-kiniflli döfleme tahtalar› da
flantiyede bir flerit testere ve bir planyadan oluflan atölye-
lerinde iflçilik tafleronlar›nca yap›l›yor.
Lavabo, eviye ve alaturka helâ tafllar› mozaik ola-
rak çevre atölyelerde yap›l›yor. Üçgen kesitli merdiven
basamaklar› da öyle. Yatak odalar› d›fl›ndaki bütün döfle-
me kaplamalar› dökme mozaik. Mermer pirinci al›p tafle-
ronlara döktürüp, sildiriyoruz. (Etraf da büyük bir toz bu-
lutu ve berbat bir çamur içinde kal›yordu elbette.) Kanali-
zasyon büzleri de bir iflçilik tafleronu marifeti ile yine
flantiyede yap›l›yor.
Henüz Türkiye’de boya fabrikalar› yok, ithal pahal›.
Ya¤l› boyalar büyük bidonlar içinde üstübeç ve bezirya¤›-
n› büyük sopalarla kar›flt›r›l›p sonra içine ilkel ölçülerle
(kibrit kutusu gibi) toz boyarmadde neft ya¤›nda eritilip ka-
t›larak haz›rlan›yor. Sonra ufak kaplara kullan›lm›fl ipek ka-
d›n çoraplar›ndan süzülerek kullan›l›yor. Tabii renk tutma-
s› da biraz flansa kal›yor.
Ya¤mur oluk kepçeleri ve boru kelepçeleri, boru
kampinleri, kepenk mandallar› ve de radyatör kon-
sol ve kelepçeleri inflaat yan›na çad›r kuran çingeneler
(flimdi onlara Roman deniyor) taraf›ndan imal ediliyor. Bu
arada bizler de biraz ›zgara, mafla sat›n al›yor, kap kacak ka-
laylat›yoruz.
Fayanslar ithal mal›, pahal›. Ucuzlar› ‹spanyol mal› ama
boyutlar› birbirini tutmuyor. Her s›rada efl boyutlular› seçi-
yor, flafl›rtma derzli olarak döflüyoruz. Yüzleri de düzgün
de¤il. S›rl› yüzlerini birbirine yanaflt›rarak fazla peçlilerini
ay›klamaya çal›fl›yoruz.
‹nflaatta kulland›¤›m›z elbette daha pek çok malzeme
var. Ancak haf›zam›zda iz b›rakanlar bunlar. Kalan›n› da ar-
t›k siz hayal edin.
Firuzan Baytop, Y. Mimar

Yap› Sektöründe Araflt›rma ve Avrupa Yap› Teknoloji Platformu Konusunda Güncel Geliflmeler
Yap› Sektöründe Araflt›rma ve
Avrupa Yap› Teknoloji Platformu Konusunda
Güncel Geliflmeler
T
ürkiye’de yap› sektöründe araflt›rma ve gelifltirme
konusu gündeme geldi¤inde s›kça bahsedilen
önemli konulardan biri, bu konuda yap›lan çal›flma-
lar› koordine edecek kamusal veya özel bir mer-
kez bulunmay›fl› oluyor. Kamu kurum ve kurulufllar›nda,
üniversitelerde, inflaat flirketleri veya yap› malzemesi üre-
ten firmalarda birtak›m çal›flmalar yürüyorsa da, ortak bir
platform arac›l›¤›yla bu bilginin paylafl›larak art›r›lmas› ola-
nakl› olmuyor. Bunun ötesinde, ortak bir bak›fl aç›s›yla yap›
sektörümüzün öncelikli konular›n› belirlemek gibi bir faali-
yetin oldu¤unu söylemek de olanakl› de¤il. Halbuki yap›
sektörünün tüm aktörlerini içerecek bu türden bir payla-
fl›m ortam›n›n oluflmas› hem kaynaklar›n verimli kullan›lma-
s›n›, hem de gerçekten ihtiyaç duyulan konular›n gelifltiril-
mesini sa¤layabilir. Özellikle son dönemlerde AB düzeyin-
de araflt›rma alan›n›n güçlenmesi ve araflt›rma projelerine
fonlar verilmesi, bu kooordinasyonun tüm Avrupa ülkele-
rinde de sa¤lanmas› gerekti¤ini ortaya ç›kard›. Konuyu Av-
rupa boyutuyla ele ald›¤›m›zda, ülkemizde yap› sektöründe
araflt›rman›n desteklenmesi ve gelifltirilmesi için de birta-
k›m örnekler ve olanaklar oldu¤unu görüyoruz. Bu aç›dan,
AB’de araflt›rma konusundaki Çerçeve Programlar, bu
kapsamda oluflturulan Teknoloji Platformlar›, Avrupa Yap›
Teknoloji Platformu ve ülkemizde bu kapsamda gerçeklefl-
tirilen baz› etkinlikleri izlemek önem kazan›yor.
AB’de Araflt›rma ve Çerçeve Programlar
Avrupa Birli¤i, ABD ve Japonya karfl›s›nda rekabet edebilirli-
¤ini art›rmak ve bir dünya lideri olabilmek amac›yla, Mart
2000’de gerçeklefltirdi¤i Lizbon Zirvesi’nde belirledi¤i stra-
tejide “2010 y›l›nda dünyan›n bilgiye dayal› en dinamik ve re-
kabet gücü en yüksek ekonomisi haline gelmeyi” hedefliyor.
Bu kapsamda, Mart 2002’de gerçeklefltirilen Barselona Zir-
vesi’nde, Avrupa’n›n araflt›rma gelifltirme (Ar-Ge) perfor-
mans›n›n gelifltirilmesi gere¤i vurgulanarak, GSY‹H’den arafl-
t›rmaya ayr›lan miktar›n % 3’e ç›kar›lmas›, bu oran›n üçte
ikisinin özel sektör taraf›ndan sa¤lanmas› hedefi belirlendi.
mevzuat
Tu¤çe Selin Ta¤mat
AB'nin, araflt›rma ve teknoloji gelifltirme kapasitesini
art›rmak, bu yolla sosyal ve ekonomik kalk›nmay› sa¤lamak
amac›yla yürüttü¤ü, ilki 1984 y›l›nda yürürlü¤e giren Çer-
çeve Programlar, di¤er bir çok topluluk program› gibi
amaçlar› ve bütçesiyle belli bir dönem için tasarlanm›fl çok
y›ll›k programlard›r. Söz konusu programlar, flu ana kadar
4-5 y›ll›k dönemlerde yürütüldü.
AB’nin araflt›rma ve teknoloji gelifltirme alan›nda yürüt-
tü¤ü bafll›ca program olan Çerçeve Programlar’›n Aral›k
2002’de bafllayan alt›nc›s› (6.ÇP) bu hedefe katk›da buluna-
cak flekilde tasarland›. 2006 y›l› sonunda bitecek olan
6.ÇP’nin yerine bafllayacak ve 2007-2013 döneminde yü-
rürlükte olacak 7. Çerçeve Program (7.ÇP) ise Avrupa’y›
bu hedefe bir ad›m daha yaklaflt›rmak amac›yla flekillendiril-
di. Bugün gelinen noktada özel sektörün üçte ikilik katk›s›
henüz gerçeklefltirilememifl durumda. Bu noktadan hare-
ketle 7.ÇP’nin en önemli yeniliklerinden biri, sanayinin
Çerçeve Programlar’a kat›l›m›n› art›rmak için oluflturulan
“Avrupa Teknoloji Platformlar›”d›r (European Technology Plat-
forms-ETPs).
Avrupa Teknoloji Platformlar›, sanayinin liderli¤inde se-
çilen teknoloji alan›nda ilgili tüm taraflar›n (özel sektör, ka-
musal ve düzenleyici kurulufllar, araflt›rmac›lar, finans kuru-
lufllar› ve sivil toplum temsilcileri, tüketiciler ve kullan›c›lar)
ortak bir teknolojik vizyon oluflturmak amac› ile biraraya
getirilmesi, bu vizyonun hayata geçirilebilmesi için gerekli
teknolojik geliflimin sa¤lanmas› amac›yla bir “Stratejik
Araflt›rma Gündemi” (Strategic Research Agenda-SRA) olufl-
turulmas› ve AB Çerçeve Programlar› projeleri arac›l›¤›yla
belirlenen bu gündemin gerçeklefltirilmesine odaklanan
platformlard›r.
Teknoloji platformlar›n›n amac›, Avrupa’n›n araflt›rma
ve teknoloji kapasitesinin h›zla geliflmesine yard›mc› olmak
olarak ifade ediliyor. Yeni kurulacak bir teknoloji platfor-
munun var olan ulusal veya bölgesel platformlar› biraraya
getirmesi ve bu oluflumlar›n geçmifl tecrübelerinden yarar-
lanarak sektör baz›nda Avrupa Araflt›rma Alan›’na flekil
Mimarl›kta Malzeme • 2007/1 83
 mevzuat
Yap› Sektöründe Araflt›rma ve Avrupa Yap› Teknoloji Platformu Konusunda Güncel Geliflmeler
vermeye yard›mc› olmas› amaçlan›yor. Bu kapsamda, orta
ve uzun vadeli bir Stratejik Araflt›rma Gündemi’nin ortaya
konmas› ve bu plan›n uygulanabilmesi için gerekli olan et-
kin kamu-özel sektör ortakl›¤›n›n kurulmas› gerekiyor.
Tüm yukar›da bahsetti¤imiz bilgiler, Avrupa Komisyo-
nu’nun Çerçeve Programlar Genel Müdürlü¤ü taraf›ndan
haz›rlanan “Yap› Teknoloji Platformlar› ‹kinci ‹lerleme Ra-
poru”nun TÜB‹TAK taraf›ndan Türkçe’ye çevrilmifl versi-
yonunda ayr›nt›l› bir flekilde yer al›yor. Çerçeve Program-
lar konusunda Türkiye ad›na irtibat noktas› olarak görev
yapan TÜB‹TAK, bu programlara kat›l›m› art›rmak üzere,
son dönemde yapt›¤› birtak›m etkinliklerle ülkemizde tek-
noloji platformlar›n› tan›tmay› ve bu platformlara kat›l›m›
teflvik etmeyi amaçl›yor.
Avrupa Komisyonu’nun Bilim ve Araflt›rma’dan sorum-
lu Komiseri Janez Potocnik’in Türkiye ziyareti kapsam›nda,
7 Eylül 2006 tarihinde Ankara’da TÜB‹TAK ve TOBB ev
sahipli¤inde TÜB‹TAK Feza Gürsey Konferans Salonunda
Avrupa Teknoloji Platformlar›na iliflkin bir konferans dü-
zenlendi. Konferansta, “G›da Teknolojileri”, “Gelece¤in
Üretim Teknolojileri”, “Tekstil ve Giyim Teknolojileri”,
“Hidrojen ve Yak›t Teknolojileri”, “Hareketli ve Kablosuz
‹letiflim Teknolojileri” konusunda oluflturulmufl platformla-
r›n yan›s›ra, “Yap› Teknoloji Platformu” konusunda da
sunufllar yap›ld›. Sunuflu gerçeklefltirilen bu platformlar›n
yan›s›ra, “Nanoelektronik”, “T›bbi Uygulamalarda Nano-
teknolojiler”, “Su Sa¤lama Sistemleri ve Tesisat”, “Sürdü-
rülebilir Kimya”, “Fotovoltaikler” “Küresel Hayvan Sa¤l›-
¤›”, “Ulafl›m ve Tafl›ma”, “Rayl› Tafl›mac›l›k”, “Ormana Da-
yal› Sektörler”, “Endüstriyel Güvenlik” ve “Yenilikçi ‹laç-
lar” gibi birçok farkl› platform oldu¤unu da biliyoruz. Yap›-
lan toplant›, Türkiye’de farkl› sektörden kat›l›mc›lar›n ko-
nuyu bütünlük içinde alg›lamas›na yard›mc› olarak, bu tür
Avrupa Yap› Teknolojileri Platformu
toplant›lar›ndan, Versay/Fransa.
84 Mimarl›kta Malzeme • 2007/1
platformlara ülkemizden de kat›l›mda bulunulmas›n› des-
tekledi.
Konferansta yap›lan sunufllar ve Avrupa Teknoloji Plat-
formlar› Durum Raporu’na TÜB‹TAK AB Çerçeve Prog-
ramlar› Ulusal Koordinasyon Ofisi’nin web sayfas›ndan ula-
fl›labiliyor: traccess.tubitak.gov.tr/etp
Yap› Teknoloji Platformu ve
Türkiye Yap› Sektöründe Araflt›rma
Avrupa Yap› Teknoloji Platformu (European Construction
Technology Platform-ECTP) Avrupa’n›n ekonomik ve top-
lumsal hedeflerine ulaflabilmesi için yap›l› çevrenin içerdi¤i
tüm süreçlerin, yeni teknolojilerin gelifltirilmesi yoluyla da-
ha etkin, verimli ve sürdürülebilir hale getirilmesi gerekti¤i
düflüncesinden hareketle, Avrupa çap›nda inflaat sektörü
ve yap›l› çevreye iliflkin tüm alanlarda ihtiyaç duyulan arafl-
t›rma konular›n› ve önceliklerini belirlemek amac›yla 2004
y›l›nda kuruldu. Yap› teknoloji platformunun genel ilgi alan-
lar› “yeralt› ulafl›m sistemleri”, “kentler ve yap›lar”, “yaflam
kalitesi”, “malzemeler”, “a¤lar”, “kültürel miras” ve “bili-
flim ve iletiflim teknolojileri” olarak tan›mlan›yor. Platfor-
mun biraraya getirdi¤i farkl› ilgi gruplar› aras›nda, tasar›mc›-
lar, mimarlar, mühendisler, müteahhitler, malzeme ve
ekipman üreticileri, iflverenler ve proje yöneticileri, kulla-
n›c›lar, tüketiciler, hizmet sunucular›, ifl ve meslek kurulufl-
lar›, araflt›rma merkezleri ve üniversiteler, kent ve bölge
yönetimleri bulunuyor.
Avrupa Yap› Teknoloji Platformu taraf›ndan yürütül-
mekte olan AB destekli ENABLE projesi, yap› teknolojileri
konusunda Avrupa ölçe¤inde ve ulusal düzeydeki öncelik-
leri belirlemeyi, Avrupa Yap› Teknoloji Platformu’nu gelifl-
tirmeyi ve üye devletlerde Ulusal Yap› Teknoloji Platform-
lar› kurulmas›na yard›mc› olmay› hedefliyor. fiu anda Belçi-
ka, Danimarka, Almanya, Yunanistan, Polonya, Slovenya ve
‹spanya’da bu konuda ulusal platformlar bulunuyor. Di¤er
ülkelerde de kurulmas› için bafllat›lan giriflim kapsam›nda,
‹rlanda, ‹talya ve Türkiye’de konuyla ilgili toplant›lar düzen-
leyerek, ulusal yap› teknoloji platformu kurulma olana¤›n›n
araflt›r›lmas› konusunu, yukar›da bahsetti¤imiz AB projesi
ad›na Avrupa Mimarlar Konseyi (ACE) üstlenmifl bulunu-
yor. Bir süredir Türkiye’de bu tür bir platform kurulmas›
için olanaklar›n araflt›r›lmas› konusunda ACE’ye destek ve-
ren Mimarlar Odas›, konuyla ilgili çevrelerin biraraya geti-
rilmesi ve de¤erlendirme yap›labilmesi amac›yla 13 Ekim
2006 tarihinde Ankara’da bir toplant› düzenledi.
Toplant›da platformun yap›s› ve AB düzeyindeki etkin-
liklerinin anlat›lmas›; Avrupa Komisyonu taraf›ndan araflt›r-
maya yönelik olarak haz›rlanmakta olan 7. Çerçeve Prog-
ram› ve sunaca¤› mali olanaklar hakk›nda bilgi verilmesi; di-
¤er ülkelerde kurulmufl olan ulusal platformlar›n yap›s› ve
güncel durumlar›n›n anlat›lmas› ve Türkiye’de de bir ulusal
 mevzuat
Yap› Sektöründe Araflt›rma ve Avrupa Yap› Teknoloji Platformu Konusunda Güncel Geliflmeler

teknoloji platformu kurulmas› için olanaklar› araflt›rarak,

bu türden bir inisiyatifin Türkiye’deki inflaat sektörüne fay-
dal› olabilmesi için ne gibi öncelikler tafl›mas› gerekti¤inin
tart›fl›lmas› amaçlan›yordu.
Toplant›ya Bay›nd›rl›k ve ‹skân Bakanl›¤› ve TÜB‹TAK
gibi devlet kurumlar›ndan, ODTÜ, ‹TÜ, YTÜ ve Bahçefle-
hir gibi üniversitelerden, Yap› Endüstri Merkezi gibi yap›
sektörüyle ilgili kurulufllardan, Türk Müflavir Mühendisler
ve Mimarlar Birli¤i, ‹nflaat Mühendisleri Odas› gibi meslek
kurulufllar›ndan ve ‹ZODER, B‹TÜDER, ‹MSAD gibi malze-
me üretici birliklerinden, inflaat sanayicilerinin temsilcisi
‹NTES’ten ve ayr›ca Mimarlar Odas›’n›n tüm ilgili kurul ve
komitelerinden kifliler kat›l›mda bulundu. Toplant›ya kat›l-
mayan çeflitli taraflardan destek mesajlar› geldi.
Toplant›n›n aç›l›fl konuflmas›n› yapan Mimarlar Odas› Yap› sektörüyle do¤rudan ilgili birçok taraf›n davetli ka-
Genel Baflkan› Bülend Tuna yap› sektörüyle ilgili araflt›rma- t›l›mc› oldu¤u bu atölye çal›flmas›nda yap›lan sunufllara ve
lar›n önemine de¤inerek, sürdürülebilirli¤in bir pazarlama toplant› tutanaklar›na www.mo. org.tr sayfas›n›n alt bölü-
stratejisi olmaktan ç›kart›l›p yap› etkinli¤inin ayr›lmaz bir mündeki AB Çal›flmalar› ba¤lant›s›ndan ulafl›labiliyor.
parças› yap›lmas› gerekti¤inden bahsetti. Toplant›ya kat›lan Bu ilk toplant›dan sonra yap›lan bir dizi toplant›yla, ko-
ACE Bafl Dan›flman› Adrian Joyce, ENABLE projesi araflt›r-
nunun daha ayr›nt›l› bir flekilde anlafl›lmas› hedeflenirken,
mac› uzman› Aleksandra Tkacz ve Avrupa Komisyonu
Türkiye yap› sektörünün kendi özelinde ne gibi bir oluflu-
Araflt›rma Genel Müdürlü¤ü uzman› Christophe Lesniak
ma ihtiyac› oldu¤u da de¤erlendirilmeye devam ediyor.
yap› teknoloji platformu ve AB’nin araflt›rma konusundaki
Avrupa Yap› Teknoloji Platformu hakk›nda daha ayr›nt›-
çerçeve programlar› hakk›nda sunufllar gerçeklefltirdiler.
l› bilgi için: www.ectp.org
Mimarlar Odas› Genel Sekreter Yard›mc›s› Tu¤çe Selin
Ta¤mat Türkiye’deki yap› sektörünün güncel portresini çi-
Versay’da Yap› Teknoloji Platformu
zen ve bundan hareketle Türkiye özelinde oluflturulacak
Toplant›s›
platforma yönelik çeflitli fikirler içeren bir sunufl gerçeklefl-
AB’de yap› sektörüne yönelik araflt›rmalar› gelifltirmek ve
tirdi. Ayr›ca, TÜB‹TAK’tan AB Çerçeve Programlar› Ulu-
desteklemek amac›yla belirli aral›klarla çeflitli toplant› ve
sal Koordinatör Yard›mc›s› Hüseyin Güler Türkiye’nin
etkinlikler gerçeklefltiren Avrupa Yap› Teknoloji Platfor-
çerçeve programlardaki performans›n› aktaran bir sunufl
mu’nun bu y›lki büyük toplant›s› 21-22 Kas›m 2006 tarihle-
yaparken, Bay›nd›rl›k ve ‹skân Bakanl›¤› Yap› ‹flleri Genel
Müdürlü¤ü’nden fiube Müdürü Bülent Yalaz› bakanl›kta ko- rinde Fransa-Versay’da gerçeklefltirildi. 300’ü aflk›n kat›l›m-
nuyla ilgili olarak yürütülen çal›flmalar› aktararak platform c›n›n yer ald›¤› konferans program›, Avrupa’da yap› sektö-
için çeflitli öneriler getirdi. Sunufllar›n ard›ndan, Mimarlar rü araflt›rmalar› ve AB Çerçeve Programlar›’nda yap› sek-
Odas› Yönetim Kurulu üyesi Mehmet Bozkurt’un baflkanl›- törü için olanaklar konusunda verimli bir bilgilendirme ve
¤›nda bir tart›flma ve de¤erlendirme oturumu yap›ld›. iliflki kurma ortam› sa¤lad›.
Bu ilk toplant›da oldukça çeflitlilik gösteren taraflar›n Konferans›n aç›l›fl konuflmalar›, Fransa Ekoloji ve Sür-
yapt›¤› fikir al›flverifli sonucunda, Türkiye’de flu anda yap› dürülebilir Kalk›nma Bakan› Nelly Olin, Avrupa Komisyo-
sektörüyle ilgili araflt›rma yapan bir kurum bulunmad›¤› nu Bilim ve Araflt›rma Komiseri Janez Potocnik ve Avrupa
tespitinden hareketle, yap› teknoloji platformu kapsam›nda Yap› Teknoloji Platformu Üst Düzey Yönetim Kurulu Bafl-
bir örgütlenmeye gidilmesinin olumlu olaca¤› düflüncesi be- kan› Michel Cote taraf›ndan yap›ld› ve platformun devletler
nimsendi. Bu örgütlenmenin modelinin ve nas›l gelifltirile- düzeyinde oldukça güçlü destek buldu¤unu yans›tt›.
ce¤inin tart›fl›lmas› amac›yla, 21-22 Kas›m tarihlerinde Özellikle Çevre Bakan›’n›n konuflmas›, binalarda enerji
Fransa-Versay’da düzenlenecek olan Avrupa Yap› Tekno- performans› ve yap› sektörünün çevresel aç›dan de¤erlen-
loji Platformu konferans›ndan önce bir tarihte, bu toplant›- dirilmesi konusunda oldukça net ve kararl› ifadeler içeri-
ya iliflkin stratejilerin belirlenmesi amac›yla ilgili tüm taraf- yordu. Nelly Olin, yapt›¤› aç›l›fl konuflmas›nda politikac›la-
lar›n tekrar biraraya gelmelerine ve platformun kurulufl r›n genelde beklenen politik ve teknik olmaktan uzak ko-
aflamas›nda, Bay›nd›rl›k ve ‹skân Bakanl›¤› ve Mimarlar nuflmalar›ndan farkl› bir yaklafl›m göstererek, hükümet po-
Odas›’n›n koordinasyon görevini yürütmelerine karar ve- litikalar›yla yap› sektöründe enerji performans›n›n nas›l ar-
rildi. t›r›labilece¤ine iliflkin oldukça önemli ve somut örnekler

Mimarl›kta Malzeme • 2007/1 85

 mevzuat
Yap› Sektöründe Araflt›rma ve Avrupa Yap› Teknoloji Platformu Konusunda Güncel Geliflmeler
sundu. Fransa’da yap› sektörünün do¤rudan ve dolayl› tüm
etkileri içerecek flekilde, tüm karbondioksit sal›n›m›n›n
%20’sini ve yap›lar›n da ülkedeki enerji tüketiminin % 45’ini
oluflturdu¤unu belirten Olin, enerji kullan›m› ve karbondi-
oksit üretimi tablosunun, yap› sektöründe oluflturulacak
olumlu senaryolarla ciddi bir biçimde de¤iflebilece¤ini ifade
etti. Olin, 2002 tarihli Yap›larda Enerji Performans› Direk-
tifi’nin oldukça net hükümler getirdi¤ini ve bu do¤rultuda
Fransa’da 2007 itibariyle tüm yenileme projelerinde mini-
mum enerji performans› koflulu getiren yeni bir yasan›n yü-
rürlükte olaca¤›n› söyledi. Olin, bafllang›çta enerjiyi koru-
ma ad›na yap›lan yat›r›mlar›n maliyeti yüksek gibi görünse
de, sonuçta elde edilen kazan›m›n bu maliyeti kesinlikle
karfl›lad›¤›n› vurgulad›. K›saca, bakan›n konuflmas› genelde
yap› sektöründe araflt›rmay›, özelde ise yap›lar›n enerji
performans› konusundaki çabalar› resmî düzeyde destek-
ler nitelikte oldu.
Konferans›n ilk oturumunda, Avrupa Komisyonu Arafl-
t›rma Genel Müdürlü¤ü’nden Christos Tokamanis taraf›n-
dan yap›lan sunufl, 7. Çerçeve Program›’nda yap› sektörü
için olanaklar› özetledi. Buna göre yeni gelen çerçeve prog-
ramda, özellikle “Bilgi ve ‹letiflim Teknolojileri”, “Nanobi-
limler, Nanoteknolojiler, Malzemeler ve Yeni Üretim Tek-
nolojileri”, “Enerji”, “Çevre” ve “Ulafl›m” bafll›klar› alt›nda
yap› sektörü için araflt›rma olanaklar› bulunabilecek. Toka-
manis, bu bafll›klar alt›ndaki çeflitli yap› sektörü konular›na
de¤inerek, bunlar için hangi y›llarda proje ça¤r›s› yap›laca¤›-
n› aç›klad›.
Konferans›n bir di¤er oturumu, bir önceki çerçeve
program kapsam›nda gerçeklefltirilen çeflitli projelerin su-
nufllar›n› içeriyordu:
• TUNCONSTRUCT projesi, Avrupa’n›n önde ge-
len yeralt› ulafl›m strüktürlerini infla eden flirketlerin kat›l›-
m›yla gerçeklefltirilen bir proje olarak, bu altyap›lar›n daha
h›zl› ve daha etkin bir flekilde kurulmas›n› sa¤lamay› amaç-
layan araflt›rmalar gerçeklefltiriyor. Proje Avusturya, Fran-
86 Mimarl›kta Malzeme • 2007/1
sa, Almanya, Yunanistan, Polonya, Slovenya, ‹spanya, ‹sveç,
‹sviçre, Hollanda ve ‹ngiltere’den birtak›m flirketler ve ör-
gütlerin kat›l›m›yla yürüyor.
(www.tunconstruct.org)
• Sürdürülebilir Köprüler projesi, daha çok tren
yollar› üzerine odaklan›yor ve daha h›zl› ve yüklü tren ula-
fl›m›, daha uzun hizmet ömrü, daha geliflmifl tren yollar› yö-
netimi, daha h›zl› onar›m ve çevreye daha az etki konula-
r›nda araflt›rma yap›yor. Projeye ‹ngiltere, ‹sveç, Fransa,
Almanya, Polonya ve Finlandiya’dan tren yollar› idareleri ve
ilgili yap›m flirketleri kat›l›yor.
• Endüstriyel yap›m tekniklerini gelifltirmek amac›yla
oluflturulmufl MANUBUILD projesine 10 ülkeden 24 or-
tak kat›l›yor. Projenin amac›, endüstriyel yap›m tekniklerini
gelifltirerek inflaat maliyetlerini yaklafl›k % 50, inflaat süresi-
ni yaklafl›k % 70, ifl kazalar›n› % 90 oran›nda düflürmek, bu-
nun yan›s›ra esnek ve mimari aç›dan zengin yap›lar elde et-
mek, farkl› birleflim ve montaj detaylar› olan elemanlar›n
üretimini sa¤lamak olarak belirtiliyor. (www.manubu-
ild.org)
• Avrupa’n›n dünya tafl rezervi ve ihrac›nda en büyük
paya sahip bölge oldu¤u tespitinden hareket eden I-Stone
projesi, Avrupa’n›n do¤al tafl pazar›nda rekabetçi gücünü
art›rmak amac›yla tafl›n ç›kart›lmas› ve ifllenmesinde kulla-
n›lan prosedürleri gelifltirmeyi ve fire veren malzemeleri
verimli bir flekilde kullanabilmek için çeflitli öneriler gelifl-
tirmeyi amaçl›yor. Projeye, aralar›nda Romanya ve Buflga-
ristan gibi yeni AB üyeleri de bulunan yaklafl›k 20’ye yak›n
ülkeden 37 ortak kat›l›yor. Bu ortaklar aras›nda flirketler,
üniversiteler ve araflt›rma merkezleri bulunuyor. (www.is-
tone.ntua.gr)
• ‹spanya, Fransa, Almanya ve Portekiz iflbirli¤inde ger-
çeklefltirilen KNOW-CONSTRUCT projesi, iflverenle-
rin malzeme ve teknik konularda bilgilendirilmesi ve ayr›ca
inflaat faaliyetinde bulunan KOB‹’lerin deneyim ve bilgileri-
ni birbirleriyle paylaflmalar› için bir internet platformu
oluflturuyor.
(www.know-construct. com)
• Avrupa’da yap› sektörüyle ilgili ulusal ölçekte yap›lan
araflt›rmalar› biraraya getirerek ulusal kaynaklar›n daha ve-
rimli bir flekilde kullan›lmas›n› amaçlayan Erabuild projesi,
farkl› ülkeler aras›nda proje ortakl›klar› kurulmas›n› öngö-
rüyor. Proje, Avusturya, ‹sveç, Finlandiya, Almanya, Fransa,
‹ngiltere, Danimarka ve Hollanda taraf›ndan yürütülüyor.
(www.erabuild.net)
• ‹ngiltere, Finlandiya, Hollanda, ‹sveç, Almanya, Nor-
veç, ‹sviçre, Avusturya, Polonya ve Slovenya’dan karayolla-
r› iflletmelerini biraraya getiren ERA-Net Road projesi
stratejik karayollar› a¤lar›n›n yönetimi ve iflletimi konusun-
da koordinasyon ve araflt›rma yürütme ifllevini görüyor.
(www.road-era.net)

Yap› Sektöründe Araflt›rma ve Avrupa Yap› Teknoloji Platformu Konusunda Güncel Geliflmeler
Bu sunufllar, flu anda yap› sektörüyle ilgili olarak AB’de
yürütülmekte olan baflar›l› proje örnekleri hakk›nda bilgi
sahibi olmak ve gelecekte yap›labilecek projeler hakk›nda
düflünmek aç›s›ndan oldukça faydal› oldu. Bunlardan sonra
Avrupa Yap› Teknoloji Platformu Destek Grubu Baflkan›
Jesús Rodriguez ve Platform Sekreteryas›’n› yürüten Luc
Bourdeau taraf›ndan yap›lan sunufllarda, platformu genel
olarak anlatarak güncel geliflmeler ve bundan sonra at›lma-
s› planlanan ad›mlar aktar›ld›. Özellikle Bourdeau’nun su-
nuflu, platformun öncelikli araflt›rma bafll›klar› alt›nda çeflit-
lenen konular› özetlemesi bak›m›ndan önem kazand›.
Yap›lan bir di¤er oturumda, sürdürülebilir yap›lar ve
kentler için Avrupa enerji yaklafl›m›n› oluflturmay› amaçla-
yan CONCERTO, yeralt› ulafl›m sistemlerinde yenilikçi fi-
kirler oluflturmay› hedefleyen E2B, ulusal yap› teknoloji
platformlar› ve KOB‹’lerin araflt›rma projelerine kat›l›m›n›
art›rmak için çal›flan EUREKABUILD ve kentlerin AB poli-
tikalar›ndaki önemini vurgulamay› ve bu aç›dan ülkeler ara-
s›nda iflbirli¤i ve araflt›rma projeleri gelifltirmeyi amaçlayan
EUROCITIES projeleri hakk›nda sunumlar gerçeklefltirildi.
Bu projelerden en önem kazanan›, farkl› ülkelerde yap›
araflt›rmalar› yapan kurum ve kurulufllar için bir a¤ olufltu-
ran ve projeleri için ortak arayanlar için düzenli olarak bu-
luflmalar (brokerage event) düzenleyen EUREKABUILD
projesiydi. (www.eureka.be)
Yap›lan sunufllar aras›nda, sürdürülebilir yap›lar ve
kentler için Avrupa çap›nda enerji stratejilerini konu alan,
müflteri ve kullan›c›lar›n ihtiyaç ve istekleri üzerinde duran
ve engellilerin eriflimi için yap› teknolojileri konusunu ele
alan çeflitli sunufllar da toplumsal boyutlar› nedeniyle önem
kazanmaktayd›.
Toplant›n›n ikinci gününde, yap› teknoloji platformuyla
iflbirli¤i konular› olabilecek ve baz› ortak alanlarda çal›flma-
lar yürüten di¤er teknoloji platformlar›n›n sunufllar› vard›.
Bu sunufllarda, karayollar›n›n inflas›, yönetimi ve iflletimi
konular›nda Karayolu Ulafl›m› (www.ertrac.org), çelik
yap› sistemleri ve malzemeleri konusunda Çelik (cor-
dis.europa.eu/estep), çeflitli yap› malzemeleri ve sistem-
leri konusunda Sürdürülebilir Kimya (www.susc-
hem.org), ahflap yap› sistemleri ve ürünleri konusunda
Orman (www.forestplatform.org) ve inflaat sahalar›nda
sa¤l›k ve güvenlik konular›nda Endüstriyel Güvenlik
(www.industrialsafety-tp.org) Teknoloji Platformlar› ile
ortak konular bulundu¤u ifade edildi.
Toplant›n›n son oturumunda Avrupa d›fl›ndan (Çin,
ABD, Kanada, Singapur ve Avusturalya) çeflitli bak›fllarla
küresel yap› sektörü pazar›na iliflkin birtak›m sunufllar ger-
çeklefltirildi. Konferansta yap›lan tüm sunumlara
www.ectp.org/plenary.asp adresinden ulafl›labiliyor.
Her iki günün ö¤leden sonralar›, AB fonlar›ndan yarar-
lanmak üzere proje sunmaya haz›rlanan kiflilerin ve kurum-
mevzuat
lar›n iliflki kurarak ve fikir al›flveriflinde bulunarak projeleri-
ni gelifltirmelerini amaçlayan paralel oturumlara (brokera-
ge event) ayr›lm›flt›. Benzer konularla ilgilenen proje sahip-
leri çeflitli toplant› salonlar›nda biraraya gelerek projeleri
tart›flt›lar ve hatta proje ortakl›klar›na girdiler. Bu toplant›-
lar oldukça önemli bir görüfl al›flverifli platformu sa¤lad›.
Konferans s›ras›nda ayr›ca ulusal yap› teknoloji platfor-
muna sahip her ülkeden bir yetkili temsilcinin kat›ld›¤› k›s›t-
l› say›da kat›l›mc›yla yap›lan bir görüfl alma toplant›s› (mir-
ror group) da gerçeklefltirildi. Bu toplant›da, Platform yö-
neticileri ve Avrupa Komisyonu yetkilileri çeflitli ülkelerin
araflt›rma öncelikleri hakk›ndaki görüfllerini ald›lar, süreç-
lerle ilgili bilgilendirme yapt›lar.
Toplant›lar›n gerçeklefltirildi¤i binan›n lobisinde, Yap›
Teknoloji Platformu’nun çeflitli bafll›klar› alt›nda çerçeve
programlar kapsam›nda gerçeklefltirilen projelerin poster-
leri sergilendi; konuyla ilgili birçok tan›t›m ve bilgi broflürü
da¤›t›ld›. Böylece, benzer konularla ilgilenen kiflilerin bir-
birleriyle iletiflim kurduklar›, oldukça hareketli bir paylafl›m
ortam› sa¤land›.
Mimarlar Odas›, Avrupa Yap› Teknoloji Platformu’nun
geliflimi ve Çerçeve Program›’n›n yap› sektöründe yap›la-
cak araflt›rmalar için sunaca¤› olanaklar konusundaki bilgi
ve belgeyi Türkiye’ye aktarmak üzere, tüm konferans
program›n› ve paralel toplant›lar› izledi.
Yap› teknoloji platformu konusuna tüm bu güncel gelifl-
meleri dikkate alarak bakt›¤›m›zda, hem ülkemizin yap› sek-
törü konusunda çerçeve programlara kat›l›m›n› art›rmak,
hem de ulusal ölçekte yap› sektöründe araflt›rma ve gelifl-
tirme etkinliklerini desteklemek aç›s›ndan platformun iz-
lenmesi ve çeflitli çal›flmalarla aktif kat›l›mda bulunulmas›
oldukça önemli görünüyor. Önümüzdeki dönemlerde, bu
konuda etkinliklerimizin artmas›n› bekliyoruz.
Tu¤çe Selin Ta¤mat, Y. Mimar
TMMOB Mimarlar Odas› AB Masas› Sekreteri
Mimarl›kta Malzeme • 2007/1 87
 mevzuat
Yap› Sektöründe Araflt›rma ve Avrupa Yap› Teknoloji Platformu Konusunda Güncel Geliflmeler
Research in the Construction Industry and Current Developments
About European Construction Technology Platform
One of the most frequently mentioned problems of Turkey in
terms of research in the construction sector is the absence of
a public or private center for the coordination of these
research activities. Although we know that there are some
ongoing researches by public institutions, universities,
construction firms or building material producers, it is not
possible to share and develop this information through a
common platform. Furthermore, there is no decision
mechanism for determining periodical priorities of the
construction sector through a common point of view.
However, establishment of a platform, where all the partners
of the construction sector come together to exchange their
views and direct the research activity in the sector, can
considerably help both for the efficient use of resources and
for the development of the fields that are really in need of. As
the research area grows in the European Union and as an
increasing number of funds are allowed for research projects,
this need for a common platform that coordinates research
activities in the European construction sector become also
evident both in the EU scale and also in the national scales.
This is the main reason behind the establishment of the
European Construction Technology Platform (ECTP) and its
national platforms. As the EU has the target of becoming the
most dynamic and competitive economy of the world by the
year 2010, as decided at the Lisbon Summit of March 2000,
it emphasized the need to reinforce its research and
development capacity by the support of the private sector.
The EU Framework Programmes for Research is mainly
88 Mimarl›kta Malzeme • 2007/1
Avrupa Yap› Teknolojileri
Platformu toplant›lar›ndan
kat›l›mc›lar, Versay/Fransa.
based on this idea and now, as the 7th Framework
Programme takes its start by 2007, this activity is expected
to get more focused and prominent on the EU agenda. The
technology platforms that are established in various sectors
are one of the new ideas brought by the 7th Framework
Programme in order to gather all parties of the sector on a
common platform to decide on research priorities and
encourage research projects. As Turkey has the need to
establish an active mechanism for research and development
in the construction sector, the ECTP seems to be a good
mechanism to take part in and to exchange experiences with
various countries. The Chamber of Architects of Turkey, in
collaboration with the Architects’ Council of Europe (ACE)
and the ENABLE project that was operated at that time to
grow the ECTP network, organized an informatory meeting on
October 13, 2006 in Ankara, by gathering several partners of
the Turkish construction sector especially including the
Ministry of Public Affairs and Settlement, universities, non-
governmental organizations and sector representatives. The
idea to establish a similar platform in Turkey is quite
positively welcomed by the partners and now there is an
ongoing process to decide on the format, target and
participants of such a national platform. The Chamber of
Architects also participated in the ECTP Conference that was
held in Versailles on November 20-21, 2006. This article
aims to summarize all the actual developments regarding the
subject in order to share the information with all relevant
partners of the Turkish construction sector.

Yap› Malzemeleri Yönetmeli¤i ve
De¤ifliklikler
1
995 y›l›nda yürürlü¤e giren Gümrük Birli¤i Anlaflma-
s›’nda Türkiye taraf›ndan yerine getirilmesi gereken
yükümlülüklerden biri de, Ankara Anlaflmas›’n›n ge-
rekleri sonucu mevzuat›m›z›n uyumunun sa¤lanma-
s›d›r. 10 y›l gibi bir süredir devam eden çabalar sonucu ya-
p›lmas› gerekenleri gerektirdi¤i flekilde yerine getirme-
yen/getiremeyen ekonomik, politik sorumlular›n ve çeflitli
devlet kurumlar›n›n davran›fl› sonucu ortaya ç›kan durumla
karfl› karfl›ya olduk. Öte yandan, 2002’den itibaren AB üye-
li¤i yolunda önemli ad›mlar att›k ve müzakere ülkesi konu-
muna geçtik.
Geçen bu süre içinde mevzuat›m›zda çeflitli de¤iflikler
yaparak bugünlere geldik. 2001 y›l›ndan itibaren ürünlere
dönük kanun, yönetmelik vb. ç›kar›ld› ve çeflitli de¤ifliklik-
ler yap›larak bugünkü haline ulaflt›k.
1 Aral›k 2006 tarih ve 26363 say›l› Resmi Gazetede ya-
y›nlanan Yap› Malzemeleri Yönetmeli¤inde De¤iflik-
lik Yap›lmas›na Dair Yönetmelik ile Yap› Malzemeleri
Yönetmeli¤i’nde son bir de¤ifliklik daha yap›ld›. Bilindi¤i gi-
bi bu yönetmelik 1 Ocak 2007 tarihinde uygulanmaya bafl-
lanacak. Bu arada Türkiye’den üç kurulufl da Onaylanm›fl
Kurulufl belgesi ald›lar. Bunlar TSE, TÇMB ve Türk
Loyd’u.
Yap› Malzemeleri ‹le ‹lgili Avrupa Konseyi
Direktifi ve Mevzuatta Geliflmeler
Bu bafll›k alt›nda “Yap› Malzemeleri” ile ilgili direktifle s›n›r-
l› kalmakla birlikte, Avrupa Birli¤i’nde CE iflareti uygulama-
s›n›n di¤er mallar için de geçerli bir durum oldu¤unu ve bu-
nunla birlikte bizim ihraç ürünlerinde de aranmakta oldu-
¤unu atlamamak gerek...
Bizim alan›m›zla ilgili en önemli Konsey Direktifi 21
Aral›k 1988 tarihli ve “89/106/ EEC” nolu direktiftir. Bu di-
rektif;
“Üye ülkelerin topraklar› üzerindeki yap› ve inflaat mühen-
disli¤i ifllerinin, insanlar›n, evcil hayvanlar›n ve mallar›n emniye-
tini tehlikeye atmayacak ve genel yarar›n gözetilmesi aç›s›ndan
mevzuat
Yap› Malzemeleri Yönetmeli¤i ve De¤ifliklikler
Abdülselam Suvakç›
di¤er temel gereklere riayet edilecek flekilde tasarlan›p yap›lma-
s›ndan sorumlu olmalar›...”
...
“...Üye Ülkeler inflaat emniyetinin yan› s›ra, sa¤l›k, dayan›k-
l›l›k, enerji tasarrufu, çevrenin korunmas›, ekonomik boyutlar ile
kamu menfaati aç›s›ndan önem arz eden konulara iliflkin ge-
rekleri ihtiva eden mevzuat hükümlerinin bulunmas›....”
fleklindeki ifadelerle bafllar. Di¤er bafllang›ç paragraflar›nda
da önemli vurgular yapar, tüm AB direktiflerinde benzer
hususlara vurgu yap›lmaktad›r, ancak konumuz yap› malze-
meleri yönetmeli¤i oldu¤undan bu iki paragraf›n yetece¤i
kanaatindeyiz.
Direktiften al›nt› yapt›¤›m›z iki paragraf›n gereklerini
yerine getiremedi¤imiz için bir sürü sorunla karfl›lafl›lmak-
tad›r. En büyük zorluk onaylanm›fl kurulufllar›n kurulmas›
ile ilgili olanlard›r.
Bu iki paragraf›n söylemine dikkat edersek; ülkemizin
ve halk›m›z›n menfaatine olan bir durum ve uygulanmas›
gerekenler oldu¤u hemen görülecektir. Bu süreçte Bay›n-
d›rl›k ve ‹skân Bakanl›¤›’n›n hep gecikmeli hareket etmesi,
ayn› zamanda da onaylanm›fl kurulufl olmak isteyen TSE’nin
yeniden örgütlenmesinin geç baflar›lm›fl olmas›, sorunun
uzamas›na neden olmufltur.
Di¤er yandan, bürokratik anlamda epeyce ilerledik. TSE
Avrupa Standartlar›’n› birebir çeviri ile mevzuat›m›za kat-
makta, Bakanl›k da ikinci paragraftaki mevzuat düzenleme-
lerini yapmaktad›r. Ancak, TSE’ninkiler ötelemeli/ertele-
meli de olsa yürürlü¤e girerken, Bakanl›klar›n haz›rlad›¤›
mevzuat bir türlü yürürlü¤e girememektedir. Örnek ola-
rak; 2001 y›l›nda ç›kar›lan “Ürünlere ‹liflkin Teknik Mev-
zuat›n Haz›rlanmas› ve Uygulanmas›na Dair Kanun”
un bir gere¤i olan ve bu kanuna dayanarak Bay›nd›rl›k ve
‹skân Bakanl›¤›’nca 8 Eylül 2002 y›l›nda ç›kar›lan “Yap›
Malzemeleri Yönetmeli¤i” bir türlü yürürlü¤e konulama-
maktad›r. Yönetmelik 1 Ocak 2007 tarihine ertelenmifl ve
son olarak, art›k ertelenmeyece¤i belirtilmektedir.
Kanunun amac›; ürünlerin piyasaya arz›, uygunluk de-
Mimarl›kta Malzeme • 2007/1 89
 mevzuat
Yap› Malzemeleri Yönetmeli¤i ve De¤ifliklikler
¤erlendirmesi, piyasa gözetimi ve denetimi ile bunlarla ilgili
olarak yap›lacak bildirimlere iliflkin usul ve esaslar› belirle-
mek olarak tan›mlanmaktad›r.
Yönetmeli¤in amac› ise; bina ve di¤er inflaat mühendisli-
¤i iflleri dâhil olmak üzere tüm yap› ifllerinde daimi olarak
kullan›lmak amac›yla üretilecek yap› malzemelerinin sahip
olmas› gereken temel gerekleri; bu malzemelerin tabi ol-
mas› gereken uygunluk de¤erlendirme, prosedürleri, piya-
sa gözetimi ve denetimi ifllemleri ile ilgili usul ve esaslar›
belirlemek olarak tan›mlanmaktad›r.
CE ‹flareti Neyi ‹fade Eder?
CE iflaretini k›saca Avrupa’ya uygunluk olarak tan›mlayabi-
liriz. Bu, 1985 y›l›ndan itibaren yay›mlanan Avrupa Konse-
yinin Yeni Yaklafl›mlar Direktifleri ile bafllayan bir süreç-
tir. Yukar›da bahsetti¤imiz yap› malzemeleri ile ilgili direktif
gibi. Avrupa’da bu konuda öncelikle 21 sanayi ürünü için
direktifler ç›kar›lm›fl durumdad›r. Sonuçta Avrupa bu di-
rektifler ile tüm ürünlerde CE iflaretinin geçerli olmas›n›
amaçlamaktad›r.
Avrupa Birli¤i’nde CE iflareti zorunlu bir hale gelmifltir.
Ülkemizde de Gümrük Birli¤i’nden dolay› yay›mlanan ka-
nun, yönetmelik ve tebli¤lerle mevzuat olarak zorunlu hale
gelmesine ra¤men bir türlü yürürlü¤e girememektedir.
Ürünlere CE iflaretinin verilmesi/kullan›lmas›, üretici-
nin, üretti¤i ürünün ilgili direktife uygunlu¤unun kontrolü
sonucu gerçekleflir. Sonuçta üreticinin CE iflaretini koyma-
s›/kullanmas›; ürününün direktiflere ve direktiflerin yöner-
gelerine uygunluk sa¤lad›¤›n›n beyan›d›r. Üretici, bu beyan
sonucunda ürünündeki herhangi bir sorunun kendisine ait
oldu¤unu ve ürününün kabahatinin sorumlulu¤unu da tafl›-
yaca¤›n› kabul etmektedir.
Ürünlere eklenecek “CE” iflaretinin boyutlar›
“CE” uygunluk iflaretinin ilifltirilmesi ve kullan›lmas›na
iliflkin esaslar;
1. “CE” uygunluk iflareti, bir ürüne bu iflaretin ilifltiril-
mesini öngören teknik düzenleme/düzenlemeler kapsa-
m›nda, üretici taraf›ndan uyulmas› zorunlu olan bütün flart-
lara uygunlu¤u gösterir. Temel gerekler d›fl›ndaki hususlar-
da da uyulmas› durumunda “CE” iflaretine uyuldu¤unu gös-
terir.
90 Mimarl›kta Malzeme • 2007/1
2. “CE” uygunluk iflareti, ürünün, teknik düzenlemele-
rin tüm hükümlerine üretici taraf›ndan teyidini, uygunluk
de¤erlendirme ifllemlerine tabi tutuldu¤unu gösterir.
3. “CE” uygunluk iflareti; E¤er birden fazla teknik dü-
zenleme varsa, iflaret, tüm teknik düzenlemelere uygunlu-
¤unu, teknik düzenlemelerde bir geçifl süreci bulunuyorsa,
üreticinin hangi düzenlemeye tabi oldu¤unu belirtir.
Yukar›daki flartlara uyum sonucu üretici “CE” iflaretini
kullanabilir.
‹flaret ürünlere büyütülüp küçültülerek ilifltirilebilir. As-
gari 5 mm yüksekli¤inde, görünür ve silinmeyecek flekilde
ve ürünün üzerinde istenmedi¤i veya mümkün olmad›¤›
takdirde ambalaj›na, teknik düzenleme öngörüyorsa ürün
yan›nda verilen belgelere ilifltirilir.
Dolay›s› ile “CE” iflaretini tafl›yan tüm ürünler Avrupa
Konseyi Direktiflerini, bizim alan›m›zda Yap› Malzemeleri
Yönetmeli¤imizin 6. maddesinin a, b, c, f›kralar›n› yerine
getirdi¤inden, Gümrük Birli¤i çerçevesinde mallar›n ser-
bestçe dolafl›m›ndaki engelleri aflm›fl demektir.
Türkiye’nin Avrupa’dan ithal edece¤i mallar›n kotalar›-
n›n kald›r›lmas› süreci gelmifltir ve Avrupa Birli¤i s›ras› ge-
len kotalar›n kald›r›lmas›n› istedi¤inden, gümrükten geçen
mallar›n uygunluk denetimi art›k yap›lamayacakt›r; çünkü
bu mallar CE iflareti tafl›maktad›r.
Ürünlerin ve Hizmetlerin Belgelendirilmesi
ve Mevzuat›m›z
‹lgili AB kanun ve yönetmelikleri ürünlerin yan› s›ra ilgili
hizmetlerin de belgelendirmesi için yeni kurumlar olufltur-
maktad›r. Bu kurumlar›n oluflmas› ile ürün ve hizmetlere
belgelendirme ifllemleri yap›labilecektir
Mevzuat bu kurumlar›;
“Onaylanm›fl kurulufl: Deney, muayene ve/veya belge-
lendirme kurulufllar› aras›ndan, 29/6/2001 tarihli ve 4703 sa-
y›l› “Ürünlere ‹liflkin Teknik Mevzuat›n Haz›rlanmas›
ve Uygulanmas›na Dair Kanun”, 17/1/2002 tarihli ve
24643 say›l› Resmi Gazete’de yay›mlanan, 13/11/2001 tarihli
ve 2001/3531 karar say›l› “Uygunluk De¤erlendirme Ku-
rulufllar› ile Onaylanm›fl Kurulufllara Dair Yönetmelik”
ve bu Yönetmelik’de belirtilen esaslar çerçevesinde uygunluk
de¤erlendirme faaliyetinde bulunmak üzere Bakanl›k taraf›n-
dan belirlenerek yetkilendirilen özel veya kamu kuruluflunu,
Onay Kuruluflu: Belirli yap› malzemeleri kapsam›nda Av-
rupa Teknik Onay› vermek üzere Bakanl›k taraf›ndan belirlene-
rek yetkilendirilen kamu kuruluflunu veya özel kuruluflu,”
olarak tan›mlamaktad›r.
Öte yandan, Türk Akreditasyon Kurumu Kurulufl ve
Görevleri Hakk›nda Kanun, 27.10.1999 tarihinde kabul
edilen ve 4.11.1999 tarihli ve 23866 say›l› Resmi gazete’de ya-
y›nlanan 4457 say›l› kanunla kurulmufltur. Bu kurum da
2.10.2001 tarih ve 24541 say›l› resmi gazetede “Uygunluk

De¤erlendirme Kurulufllar›n›n Akreditasyonu Hakk›n-
da Yönetmelik”i yay›nlam›flt›r.
TÜRKAK’›n kurulufl amac› “...laboratuar, belgelendirme
ve muayene hizmetlerini yürütecek yurt içi ve yurt d›fl›ndaki ku-
rulufllar› akredite etmek, bu kurulufllar›n belirlenen ulusal ve
uluslararas› standartlara göre faaliyetlerde bulunmalar›n› ve bu
suretle ürün/hizmet, sistem, personel ve laboratuar belgelerinin
ulusal ve uluslararas› alanda kabulünü temin etmek,..” diye ta-
n›mlanmaktad›r.
Yönetmelikte ise TÜRKAK’›n, uygunlukla ilgili kurulufl-
lar›ndan;
• Seyyar hizmet verenler dâhil, deney ve kalibrasyon la-
boratuarlar›,
• Muayene kurulufllar›,
• Sistem belgelendirme kurulufllar›,
• Ürün/Hizmet belgelendirme kurulufllar›,
• Personel belgelendirme kurulufllar›n›,
akredite etmekle görevlendirildi¤i belirtilmektedir.
Görüldü¤ü gibi 1999 y›l›ndan itibaren tüm mevzuat›n
haz›rl›¤›na giriflilmifl ve tüm mevzuat tamamlanm›fl denilebi-
linirse de, belgelendirme ifllemlerinin de sa¤l›kl› bir flekilde
yürürlü¤e girmesi beklenirdi. Son olarak, TÜRKAK Ulusla-
raras› Akreditasyon Kurumu’na kabul edilmifl durumdad›r.
Bu konularda art›k bir sorun kalmam›fl gibi görünmektedir.
Yönetmelik De¤iflikli¤i
Avrupa Direktifine göre, imalatç›ya veya onun topluluk
içindeki yerleflik temsilcisine, malzemelerin teknik spesifi-
kasyon gereklerine uygun oldu¤unu teyit etmek zorunlulu-
¤u getirilmifltir. Öte yandan teyit edilmesi belirli hususlara
ba¤lam›flt›r. Dolay›s› ile CE iflaretlemesi belirli uygunluk de-
¤erlendirme modülleri vas›tas›yla yerine getirilir.
1 Aral›k 2006 tarih ve 26363 say›l› Resmi Gazetede ya-
y›nlanan Yap› Malzemeleri Yönetmeli¤inde De¤iflik-
lik Yap›lmas›na Dair Yönetmelik ile,
Yönetmeli¤in 4., 9., 10., 11., maddelerindeki de¤ifliklik-
leri ile EK-II ve EK-III’ de de¤ifliklik yap›ld›¤›n› görmekteyiz.
4. madde üretici tan›m›n› yönetmelikten ç›karmakta, ayn›
zamanda da Muayene tan›mlamas›n› yeniden yapmaktad›r.
Di¤er maddelerde ise imalatç›, ithalatç›, yerleflik yetkili
temsilcinin görevleri, yükümlülükleri anlam›nda de¤ifliklik
yap›lm›fl durumdad›r. Yönetmelik eki olan EK-II’ deki de¤i-
fliklik yetkili temsilcinin tek bir onay kurulufluna baflvurma-
s› gerekti¤ini belirtmektedir. EK-III ise yeniden yaz›lm›fl du-
rumdad›r.
De¤ifliklikleri bafll›klar halinde s›ralarsak; Uygunluk
Kontrol Metotlar›, Uygunluk Teyidi Sistemleri, Uygunluk
Teyidinde Rol Alan Kurulufllar ile CE Uygunluk ‹flareti, AT
Uygunluk Belgesi, ‹malatç›n›n AT Uygunluk Beyan›’d›r.
Son yönetmelik de¤iflikli¤ini, 21 Aral›k 1988 tarihli Kon-
sey Direktifi’ne (89/106/EEC) uyum anlam›nda son de¤iflik-
mevzuat
Yap› Malzemeleri Yönetmeli¤i ve De¤ifliklikler
lik olarak kabul etmek gerekiyor. Çünkü buradaki de¤ifliklik
genel anlamda Uygunluk Teyit Sistemleri ile ilgili. Dolay›s›y-
la bu son andaki de¤ifliklikler Yönetmeli¤in art›k ertelen-
meyece¤i ve yürürlü¤e girece¤ini göstermektedir. Öte yan-
dan CE iflareti sürecinin de bafllayabilece¤i anlafl›lmaktad›r.
Yönetmelik de¤iflikli¤inden sonra 6.12.2006 tarihli Res-
mi Gazete’de YMY (89/106/ECC) Kapsam›nda Olup CE
‹flareti Tafl›mas› Mecburi Olmayan Yap› Malzeme-
lerinin Tabi Olacaklar› Ulusal Düzenlemeler Hak-
k›nda Tebli¤ yay›mland›. Yürürlük tarihi olarak 1.1.2008
tarihinden itibaren mecburi olacak..
Sonuç olarak; Yönetmeli¤in yürürlü¤e girmesi ile yap›
malzemelerinde önemli bir ad›m at›lm›fl olacakt›r.
Abdülselam Suvakç›, ‹nflaat Mühendisi
Kaynaklar:
1. Avrupa Toplu¤u Konseyi, 21 Aral›k 1988 tarihli Konsey Karar›,
(89/106/EEC)
2. Ürünlere ‹liflkin Teknik Mevzuat›n Haz›rlanmas› ve Uygulanmas›na
Dair Kanun, R.G., 11 Temmuz 2001, Say›: 24439, Ankara
3. Yap› Malzemeleri Yönetmeli¤i (89/106/EEC), Bay›nd›rl›k ve ‹skan
Bakanl›¤›, R.G., 8 Eylül 2002, Say›: 24870, Ankara
4. ‹. Öztunal›, H.M. Öztürk, Uygunluk De¤erlendirmesi ve Yap›
Malzemeleri Yönetmeli¤i — 89/106 EEC – TMH say›:420-421-422, ‹MO
yay›n›, 2000, Ankara
5. ‹. Öztunal›, H.M. Öztürk, Yap› Malzemelerinde Uygunluk
Belgelenmesi, I.Yap› Malzemeleri Kongresi Bildiriler Kitab›, 2002, MO
‹st. BKfiB yay›n›, ‹stanbul.
6. Yap› Malzemeleri Yönetmeli¤i ve CE ‹flareti, Yuvarlak Masa
Toplant›s›, TMMOB MO ‹stanbul Büyükkent fiubesi Yay›n›, 2005,
‹stanbul
7. YMY De¤ifliklik Yap›lmas›na Dair Yönetmelik (89/106/EEC),
Bay›nd›rl›k ve ‹skân Bakanl›¤›, R.G. 01.12.2006 Say› 26363 (As›l),
Ankara.
8. YMY (89/106/ECC) Kapsam›nda Olup CE ‹flareti Tafl›mas› Mecburi
Olmayan YM Tabi Olacaklar› Ulusal Düzenlemeler Hakk›nda Tebli¤
(Y‹G -15/2006–07) Bay›nd›rl›k ve ‹skân Bakanl›¤›, R.G. 06.12.2006 Tarih,
26368 Say›, Ankara.
The Regulation on Building Materials
and Amendments
One more amendment to the Regulation on Building
Materials was made by the ‘Regulation Amending the
Regulation on Building Materials’ which was published in
the Official Gazette No. 26363 of December 1, 2006.
The new regulation will take effect on January 1, 2007.
Meanwhile, three more organizations, including TSE,
TCMB, and Turkish Lloyd received Accredited Organization
documents.
Mimarl›kta Malzeme • 2007/1 91
 görüfl
Mermer, Tafl ve Teknoloji Fuar›’n›n Düflündürdükleri
Mermer, Tafl ve Teknoloji Fuar›’n›n
Düflündürdükleri
E
ge Maden ‹hracatç›lar› Birli¤i’nin davetlisi olarak Ve-
rona/‹talya’da düzenlenen MARMOMACC Mer-
mer, Tafl ve Teknoloji Fuar›’n› izleme flans›m
oldu. Bu fuar boyunca edindi¤im izlenimlerim ve ül-
kemizdeki do¤al tafl ve mermer kullan›m› konusunda üreti-
cilerle fuar süresince de¤erlendirdi¤imiz kimi görüfllerimi
aktarmak ihtiyac›n› duyuyorum.
5–8 Ekim 2006 tarihleri aras›nda Verona’da düzenlenen
fuar, bu alanda dünyan›n en büyük fuarlar›ndan birisi. ‹tal-
ya’n›n iki önemli mermer bölgesinden birisi olan Verona’da
düzenlenmesi de önem kazan›yor. Di¤er önemli bölgesi ise
beyaz mermerleriyle ünlü Carrara. Fuara Türkiye’nin kat›-
l›m›n›n oldukça genifl oldu¤unu görüyoruz. A¤›rl›kl› olarak
Ege Bölgesi firmalar›n›n yer ald›¤› Türkiye bölümünde 70
civar›nda firma stant açm›fl ve ürünlerini dünya pazarlar›na
sunmufltu. Kat›lan firmalar›n stantlar›nda yapt›¤›m›z ziya-
retlerde çok de¤iflik türde ürünlerin sunuldu¤unu izledik,
ihracatç›lar›m›zdan karfl›laflt›klar› s›k›nt›larla ilgili oldukça
detayl› bilgiler edindik. Bu alanda ülkemizdeki do¤al tafl re-
zervinin ve ürün çeflitlili¤inin fazlal›¤›n›n yan› s›ra yaflanan
sorunlar ve dünya pazar›na ç›kabilecek marka yaratma ala-
n›ndaki eksiklikler dile getirildi. ‹hracat alan›nda karfl›lafl›lan
s›k›nt›lar konusunda bir fley söylemek durumunda de¤ilim.
Firmalar›m›z›n d›fla aç›lmada gösterdikleri çabalar› görüyor
ve emeklerinin karfl›l›¤›n› alabilmelerini diliyorum.
Türkiye’de yap› üretiminde, mermerin kullan›m› s›ras›n-
da karfl›lafl›lan olumsuzluklar fuar süresinde çok s›k dile ge-
tirildi ve karfl›l›kl› olarak bunlar›n ayr›nt›l› bir flekilde ele
al›nmas› görüflü benimsendi. Bu yaz›n›n amac› da bir ölçüde
bu görüfllerin tart›fl›lmas›na vesile olabilmesidir.
Mermer iflleme teknolojisinin çok geliflti¤ini, bu gelifl-
menin her geçen gün daha da artt›¤›n› görüyoruz. Ocakta-
ki üretimden, son kullan›m flekline kadarki çok de¤iflik ifl-
lemlerin her aflamas›nda yeni bir teknolojik at›l›mla karfl›-
laflman›z olas›. Mermer rezervimizin fazlal›¤›na güvenerek
yat›r›m yap›lmamas›n›n yar›fl› b›rakma anlam›na gelece¤i
pek çok kifli taraf›ndan belirtilmektedir. Dünya piyasalar›
kadar ülkemizde de dikkatle izlenen ve önemli bir faktör
92 Mimarl›kta Malzeme • 2007/1
Bülend Tuna
olarak de¤erlendirilen Çin mermer sanayisinin durumu ve
Çin yönetiminin bu alanda gösterdi¤i yat›r›m kolayl›klar› di-
le getirilmektedir. Bu anlamda ülkemizin yat›r›mla ilgili po-
litikalar›na gönderme yap›labilir, ancak konuyu o boyutta
de¤erlendirmek durumunda de¤ilim. Konunun mimariyle,
yap› ve yap›l› çevre üretimi süreciyle ilgili tespitlerimi aç-
mak isterim.
Mermer üreticilerinin, ocaktaki üretimden sonra, son
kullan›ma kadarki süreci izlemedikleri, bu alanda faaliyet
gösteren firmalar›n nas›l çal›flt›klar›yla pek de ilgilenmedik-
leri bilinmektedir. Bloklar›n kesilmesi, ifllenmesi, uygun fle-
kilde silinmesi, cilalanmas› ve en önemlisi inflaattaki yerine
yerlefltirilmesi s›ras›nda, övünerek fuarlarda gösterdikleri
ürünlerinin bafl›na nelerin geldi¤ini önemsemediklerini gö-
rüyoruz. Fuar s›ras›nda dolaflt›¤›m›z kentlerde, sokaklar-
dan, otellere kadar mermer ve granit döfleli hemen her
alanda gözlenen mükemmel iflçilik bafll› bafl›na bir mermer
tan›t›m hizmeti olarak görülebilir. Oysa çevremizdeki mer-
mer uygulamalar› (di¤er pek çok yap› iflçili¤i gibi) benzer
bir mesaj› vermemektedir.
Di¤er alanlarda da benzer sorunlarla karfl›lafl›lmaktad›r,
yap› sektöründe kalifiye ara eleman eksikli¤i çok fazlad›r.
Konuyla ilgili sanat okullar›n›n ve meslek yüksek okullar›n›n
aç›lmas›n›n çok olumlu oldu¤unu söylemeliyim. Yap› malze-
mesi üretici birliklerinin sertifikal› ara eleman e¤itimi konu-
sunda üniversiteler ve meslek odalar›yla birlikte ortak bir
çaba içerisine girmelerinin yararl› olaca¤› aç›kt›r. Gerek fir-
malar›n, gerekse üretici birliklerin verdikleri meslek içi e¤i-
timlerle lisansl› usta sertifikas› vermeleri yayg›nlaflmaktad›r.
Bu alanda çaba gösteren yap› birlikleriyle Mimarlar Odas›
ortak çal›flmalar içerisindedir. Ayr›ca mimarl›k ö¤rencileri-
ne ve mimarlara yönelik teknik gezilerin ve firma tan›t›mla-
r›n›n, hangi mermerin nerede ve nas›l kullan›laca¤› ile ilgili
do¤ru bilginin al›nmas›n›n önemli oldu¤unu görüyoruz.
Mermerin yap›da ve kentsel düzenlemelerdeki kullan›m
alanlar›n›n çok çeflitli olabilece¤ini hep birlikte izledik. San›-
yorum fuarlarla birlikte düzenlenen teknik gezilerin önem-
li bir yarar› da bu. Döfleme ve duvar kaplama, tezgâh ve

merdiven basama¤› gibi ülkemizde çok s›k gördü¤ümüz
kullan›m alanlar›n›n d›fl›nda son derece çeflitlilik gösterdi¤i-
ni izliyoruz. Bu alanda yarat›c› olunabilece¤ini ve firmalar›n
tasar›mc›larla birlikte çal›flmas›n›n verim al›nmas›n› sa¤lad›-
¤›n›, ülkemizdeki baz› firmalar›n fuarda sergiledikleri de¤i-
flik kullan›m seçeneklerinin böylesi bir tasar›m sürecinden
geçti¤ini görüyoruz.
Mermer iflleme teknolojisindeki geliflmelerin de¤iflik
profillerde ürünü piyasaya sürebilme olana¤› yaratmas›n›
çok olumlu buldu¤umu söylemeliyim. Ancak çevremizdeki
pencere denizli¤i profillerindeki sevimsizliklerin de her fle-
ye ra¤men sürdü¤ünü de belirtmek gerekiyor. Demek ki
bu ürünler henüz tüketiciye de¤iflik nedenlerle inememifl.
Mimar olarak kullan›c›ya mermer önerdi¤inizde yüzünü
buruflturmas›n›n pek çok nedeni olabiliyor, ama bence en
önemlisinin çevresinde gördü¤ü düzensiz mermer iflçili¤i
oldu¤unu söyleyebilirim.
Çok genifl alanlarda mükemmel bir iflçilikle, birbiriyle
uyumlu mermer uygulamalar› gördük. Oysa ülkemizde çok
de¤il, birkaç yüz metrelik bir alan› ayn› cins mermerle dö-
flemeniz pek olas› de¤il. Bunun nedeni ise çok basit: ‹yi ka-
lite ürünlerin ihraç edilmesi, geri kalanlar›n›n da “ihraç faz-
las›” olarak iç piyasaya sürülmesi. Gelen palette ayn› ocak-
tan ç›kan, fakat farkl› tafllardan derlenmifl bir harman bulu-
yorsunuz. Yani mermerin “cücü¤ü”nün ihracata gitti¤ini
söyleyebiliriz.
Ülkemiz bir deprem ülkesi, bunu çok s›k hat›rlamam›z
gerekiyor. Duvar kaplamas› olarak kullan›lan mermer ve
görüfl
Mermer, Tafl ve Teknoloji Fuar›’n›n Düflündürdükleri
granitlerin, ba¤lant› detaylar›n›n deprem s›ras›nda göstere-
cekleri davran›fl performanslar›n›n yeterince de¤erlendiril-
medi¤ini düflünüyorum. Deprem riskinin ülkemiz kadar
ciddi olmad›¤› ülkelerde üretilen böylesi detaylar›n bu yön-
den de irdelenmesini ve gelifltirilmesini öneriyorum.
Belediye hizmetlerinde mermerin kullan›lmas› mermer
üreticileri taraf›ndan hakl› olarak çok önemli bulunuyor.
Beyo¤lu ‹stiklal Caddesinde aylar süren uygulamalar s›ra-
s›nda, yanl›fl bir flekilde, sadece Çin graniti, yerli granit dü-
zeyinde tart›flmalar sürdürülmüfltü. Oldukça iddial› bir fle-
kilde tan›t›m› yap›lan ve daha iyi bir iflçilik düzeni vaat eden
ikinci aflamada sonuç kimleri sevindirdi bilemiyorum, ancak
hâlâ daha süren yap›m sürecinde gördüklerimiz, yerinden
oynayan, su s›çratan, üzerinden geçen a¤›rl›¤› kald›ramaya-
rak k›r›lan ve tamir edilemeyen tafllar›n görünümü çok
umut verici de¤il.
Sonuç olarak flunlar› söyleyebilirim: Yap›l› çevrenin üre-
tilmesi bir bütündür, bu bütünün bileflenlerinin sürecin bü-
tününü birlikte de¤erlendirmeleri ve toplam kaliteyi hedef-
lemeleri gerekmektedir. Sadece iyi ürünün piyasada olmas›
de¤il, o ürünün iyi ve do¤ru bir flekilde tan›t›lmas›, do¤ru
bir flekilde uygulanmas› da gerekir. Yanl›fl malzeme seçimi
ve kötü iflçilik yap› sürecinde yer alan herkes için en kötü
tan›t›md›r. Yap› üretme sürecinin her aflamas›nda kalitenin
art›r›lmas›; kalitesiz, ay›pl› hizmet vererek rekabet edilme-
sinin önlenmesi hepimizin hedefi olmal›d›r.
Bülend Tuna, Mimarlar Odas› Genel Baflkan›
Mimarl›kta Malzeme • 2007/1 93