Univerzitet Singidunum

FUTURA Fakultet za primenjenu ekologiju

BEOGRAD

Ekološki kriminalitet i specifičnosti

suzbijanja ekološkog kriminaliteta
(Esej)

Mentor: Student :
Miloš Nikolić Nikola Vukelić T-09/2017

Beograd, 2018.
1.Opšte karakteristike, uzroci ekološkog kriminaliteta
Ekološka bezbednost podrazumeva kvantitativnu i kvalitativnu ocenu mogućih izmena prirodnih
komponenti životne sredine i ekosistema pri kojima se ne narušavaju njihove osnovne strukture i
funkcionisane karakteristike i odnosi.
Ekoloski kriminalitet je poseban vid kriminaliteta koji ima za posedicu zagadjivanje vode,
vazduha i zemljištva u većm obimu ili na širem području, čime se dovodi u opasnost život i
zdravlje ljudi ili prouzrokuje uništenje biljnog i životinjskog sveta većih razmera.
Ekološki kriminalitet predstavlja vid savremenog kriminaliteta koji se intenzivno razvija i sve
više dobija karakteristike teških oblika kriminaliteta koji ugrožavaju osnovne ljudske vrednosti.
Ekološki kriminalitet ima svoje specifične karkteristike, koje ga razlikuju od drugih vidova
kriminaliteta u slijedećem:

- ekspanzija,
- tamna brojka,
- organizovanost,

Posebna karakteristika ovog vida kriminaliteta je u viktimološkim aspektima, gde su svi žrtve,
čime se stiče ambijent da niko nije žrtva .
Fenomen ekološkog kriminaliteta je postao posebno aktuelna u vezi s razvojem nauke i tehnike,
uvodjenjem novih tehnologija, korišćenjem novih i moćnih izvora energije, izgradnjom
ogromnog broja industrijskih postrojen ja i razvojem velikih urbanih sredina. Današnje stanje
zagadjenosti životne sredine i dalja tendencija ugrožavanja raznim oblicima ljudske
protivzakonite delatnosti, radnji, koje često imaju obeležja i krivičnih djela, zahteva da se ovom
problem posveti daleko veća i konkretnija pažnja kroz sveukupost mera na uklanjanju uzroka,
lociranju nosioca nedozvoljenih aktivnosti, kao efikasnom suzbijanju kriminalnih radnji.
Posebno je ugrožen vazduh, priroda, hrana, voda, šume, životnjski svet, faktički najvažnije
prirodne vrednosti i resursi od kojih zavisi budućnost, pa konačan opstanak života na zemlji.
Čovek svakodnevno kroz razvoj svih oblika svog djelovanja unapredjujući standarde života,
svesno ili nesvesno ugrožava životnu sredinu, sve oko sebe, i na kraju i samog sebe.
2. Krivično pravna zaštita životne sredine
Odgovarajući stepen bezbednosti u oblasti životne sredine postiže se propisivanjem odredjenih
normi, od kojih su sa aspekta represivnog postupanja najznačajnije krivično pravne norme.
Sveukupna krivično pravna zaštita životne sredine je veoma različito organizovana i tretirana u
zemljama okruženja, ali i u svetu uopšte.
U celini posmatrano svaka zemlja u krivičnom zakonodavstvu ima definisana krivična dela
kojima se štiti životna sredina, u posebnom poglavlju krivičnog zakonika, ili u okviru drugih
poglavlja koja imaju bližu ili dalju vezu.
U većini krivičnih zakona životna sredina se štiti kroz nekoliko konkretnih krivičnih dela gdje se
kao ključni zaštitni objekat navodi “životna sredina”, kao i kroz druga krivična djela gde se štite
pojedine vrednosti životne sredine (zdravlje ljudi, životinje, biljke…).
Najčešća krivčna dela u zakonodavstvima zemalja u okruženju su:
1. Protivpravna izgradnja i stavljanje u pogon objekata i postrojenja koja zagadjuju životnu
srdinu,
2. Unošenje opasnih materija i nedozvojeno preradjivanje, odlaganje i skladištenje opasnih
materija,
3. Zagadjenje životne sredine
4. Nepreduzimmanje mera zaštite životne sredine
5. Oštećenje objekata i uredjaja za zaštitu životne sredine
6. Nedozvoljena izgradnja nuklearnih postorojenja
7. Povreda prava na informisanje o stanju životne sredine
8. Ubijanje i mučenje životinja
9. Šumska kradja
10. Pustošenje šuma
11. Nezakonit lov
12. Nezakonit ribolov

Krivično pravna zaštita životne sredine u celini nije adekvatna stanju i kretanju ugrožavanja te
društvene vrijednosti. Naime, u javnosti je većim dijelom prisutno shvatanje da životna sredina i
nije oblast koju treba posebno, a naročito krivično pravno štititi.
Iskustva u svetu su sasvim drugačija. Mere prevencije su veoma široke, veoma efektivne i na
kraju daju velike rezultate. Represivne mere su rigorozne, koje se u suštini ne razlikuju od mera u
drugim oblastima zaštite društvenih vrijednosti. Mere represije na našim područjima su veoma
blage, često i oslobadjajuće iz razloga nedovoljnog shvatanja bitnosti efikasne zaštite životne
sredine. Tako se najčešće izriču novčane kazne, a veoma retko zatvorske.
U Srbiji se vodi široka kampanja u vezi zaštite životne sredine. Kapanja se vodi na planu
proglašavanja područja i oblasti od posebnog društvenog interesa za životnu sredinu (reke, jezera,
banje, područja planina).
Isto tako se radi na osnivanju efikasne mreže kroz adekvatnu obuku sudija, tužilaca inspektora
koji bi delovali na sprovodjenju zakona iz oblasti zaštite životne sredine.
Na međunarodnom planu značajnu ulogu ima Interpol, posebno u vezi sa nelegalnim
postupanjem sa otpadom i nelegalnom trgovinom zaštićenim biljnim i životinjskim vrstama.
Prema podacima Interpola preko 50% ilegalnog materijala iz razvijenih zemalja se deponuje u
nerazvijena područja.
3. Subjekti i metodi u suzbijanju ekoškog kriminaliteta
Osnovni subjekti u suzbijanju ekološkog kriminaliteta su:

1. građani
2. inspekcijske službe
3. organi unutrašnjih poslova
4. javno tužilaštvo, sud
5. nevladine organizacije
6. sredstva javnog informisanja
7. drugi organi, institucije

Za razliku od klasičnog kriminaliteta, čije otkrivanje pripada u isključivoj nadležnosti policijskim

organima, borba protiv ekološkog kriminaliteta je koncepcijski postavljena na mnogo šire
osnove. Ta činjenica je rezultata specifičnosti, izuzetne kompleksnosti I društvene opasnosti ovog
vida kriminaliteta, u čijem otkrivanju izolovana policijska delatnost nebi li dala potpune rezultate.

Zbog toga, na planu suzbijanja ekološkog kriminaliteta pored delatnosti policije značajnu ulogu
imju šire društvene strukture, organi, institucije, a posebno sami gradjani.
Građani su svakako osnovni nosioci preventivnih mera i aktivnosti u subijanju ekološkog
kriminala. Svaki građanin kao korisnik rezursa prirode i kao faktor u celokupnom odnosu prema
prirodi i njenim vrednostima, može značajno uticati na efikasnu zaštitu ovih dobara.
Međutim, istovremeno je svaki građanin i potencijalni ugrožavač prirode sredine kroz svoje
pojedinačne radnje, kao i delovanje na globalnom planu kojima se ugrožavaju vrednosti i
ekološka dobra. Pozicija i uloga gradjanina u okviru preventivno represivnih mera u oblasti
ekološke bezbednosti i kriminaliteta je sveobuhvatna. Zbog toga je neophodno dalje širiti i
aktivirati svakog gradjanina da bude subjekt zaštite u ovoj oblasti, a istovremeno da mu se sužava
prostor za protivzakonoto i kirminalno delovanje.
Inspekcijske službe su veoma brojni i efikasni državni mehanizmi zaštite životne sredine.
Prevashodni zadatak inspekcijskih službi je da kroz mere kontrole, nadzora, izricanje propisanih
kazni, sankcija sprečava ugrožavanje životne sredine, kao i da konkretne učinioce sankcioniše.
Inspekcijske službe su u osnovi delotvorne i svakim danom dobijaju sve više ovlaćenja, kao i
snage da se suprostave narastajućim oblicima ugorožavanja životne sredine.
Posebno je značajno istaći ulogu inspekcijskih službi u kontinuiranom praćenju stanja na terenu,
blagovremenog reagovanja u prvim tj. inicijalnim radnjama budućih prekršilaca, delinkvenata.
Organi unutrašnjih poslova po svojoj sveukupnoj nadležnosti, kapacitetu organizacije i
operativnog prisusttva na terenu su moćan mehanizham u prevenciji i represiji i u ovoj oblasti.
4. Metode otkrivanja, razjašnjavanja, dokazivanja krivičnih
dela ekološkog kriminaliteta i specifičnosti istrage
pojedinihih krivičnih djela ekološkog kriminala
Najčešći izvori saznanja o zagađivanju životne sredine su sredstva javnog informisanja,
delatnosti inspekcijskih službi, zavoda, kao i operativna aktivnost policije. Veoma često
ugrožavanje prijavljuju sami građani koji žive na ugroženim područjima, kroz javne i anonimne
vidove prijava.
Nisu zastupljen samoprijave izvršioca ovih krivičnih djela.
Praktična saznanja za ekološka krivična djela su veoma specifična, jer i sami građani nisu sigurni
šta je uzrok zagađivanja, da li je to krivična radnja, ili produkt sveoptše industgrijalizacije, koja
nije kriminalna itd.
Ekološka situacija i lociranje izvora ugrožavanja je dosta problematična zbog nepoznavanja
kriterijuma ekoloških standarda, i mogućnosti blagovremene reakcije na izvore i oblike
ugrožavanja. U svakom slučaju pojave indicija, bilo kakvih podataka, konkretnih činjenica koje
ukazuju na osnov sumnje o ekološkom kriivičnom delu neophodno je isto odmah prijaviti
nadležnom organu.
Najčešće se prijava upućuje policiji, inspekcijskim službama, ali i tužilaštvu, pa i drugim
nenadležnom organu. Bilo koji organ kada dobije prijavu o krivičnom djelu, dužan je preduzeti
hitne mere i radnje u cilju obezbjedjenja lica mesta događaja, i preduzimanja prvih mjera na licu
mesta. Pre svega, misli se na izlazak nadležnih organa na lice mjesta (tužilac, policija, veštak
određene struke, specijalnosti) radi preduzimanja uviđajnih radnji.
Blagovremenim izlaskom na lice mesta događaja preduzeće se uvidjajne mere i radnje koje imaju
zadatak da obezbede i pronadju, fiksiraju tragove, predmete krivičnog dela, koji će poslužiti za
efikasno vodjenje istrage, a kasnije i cjelokupnom dokaznom postupku.

Što se tiče specifičnosti istrage pojedinih krivičnih dela sa merama prvog zahvata, u organima
policije postoji znatan problem neshvatanja težine i složenosti ovih dela, kao i nepostojanja
adekvatnih kadrova (ekoloških specijalistički edukovanih inspektora, istražilaca).
Zbog toga je neophodno da se odmah angažuju stručnjaci iz drugih oblasti, institucija koji će
zajedno sa policijom, tužiocem učestvovati u radnjama uvidjaja, kasnije veštačenja,
rekonstrukcije i dr.
Specifičnost vršenja uviđaja kod ekoloških krivičnih djela je posebno u problemima daljeg
zagadjivanja, čak i opasnosti po zdravlje samih članova uvidjajne ekipe. Zbog toga je potrebno
preduzeti mere zaštite svih učesnika, ali mere za sprečavanje daljeg širenja zagadjivanja,
uništavanja zaštitnog dobra.

Drugi problem uviđaja je u lokalitetima gdje se vrše ekološka krivična dela (voda, zemlja, pod
vodom, vazduh…)
Često su to veliki prostori, nepristupačni prostori, koje je teško praktično i temeljito obraditi, i
preduzeti planirane mere i radnje. Prvo i najznačajnije pitanje koje se mora razjasniti na uviđaju
jeste pitanje “Šta se dogodilo?” Odgovor na ovo pitanje traba da razjasni dilemu da li je u pitanju
krivično delo ili kakav drugi dogadjaj. Ako je u pitanju krivično delo, potrebo je utvrditi koje je
krivično djelo.
5. Zaključak
Na osnovu sveukupnog analiziranja stanja i kretanja u ekološkom ambijentu u okruženju, a
posebno stanja i mera preventivno represivne delatnosti nadležnih organa, sa posebnim osvrtom
na policijske strukture može se konstatovati da je cjelokupna aktivnost nedovoljna i neefikasna. 1

Nadležni organi prema svojoj nadležnosti u ovoj oblasti i problematici, još nedovoljno posvećuju
potrebnu i dužnu pažnju i aktivnosti, smatrajući, verovatno da je to nadležnost drugih, i da u
radnjama lica koja ugrožavaju životnu sredinu nema obilježja krivičnog djela za koje se goni po
službenoj dužnosti.
To dovoljno govori pre svega o nedovojnoj informisanosti, ali i nedovojnoj stručnosti nadležnih
organa. Pored toga bez potrebne šire društvene akcije i sveukupnih zaheva društvene zajednice
nema ni agilnije i odlučnije borbe nadležnih organa.
Zbog toga je potrebno posvetiti jaču pažnju od strane zakonodavno izvršinih organa (skupština,
vlada, ministarstva), pa do neposredno operativnih organa (policija, inspekcije, tužilaštva,
sudovi…) da svako iz svoje nadležnosti preduzima potebne mere i aktivnosti.
Veoma značajan doprinos efikasnosti mera suzbijanja ekološkog kriminaliteta predstavlja i
primerna kaznena politika za krivična djela ekološkog kriminaliteta.