1.

Τα δημογραφικά δεδομένα
α. Ο πληθυσμός

§1.
Η Ελλάδα (μετά την Επανάσταση) ήταν μια χώρα: φτωχή, με απαρχαιωμένες παραγωγικές
δομές, με μικρή έκταση και ολιγάνθρωπη.
Σύνορα: Η γραμμή Αμβρακικού- Παγασητικού.
Από τα νησιά του Αιγαίου περιλαμβάνονταν οι Β. Σποράδες και οι Κυκλάδες.
Κορμός= Ρούμελη + Μωριάς
Προστέθηκαν:1864 τα Επτάνησα & 1881 η Θεσσαλία ↔ τα βόρεια σύνορα άγγιξαν τον
Όλυμπο και τη Μακεδονία.
§2.
Ο πληθυσμός: Η πυκνότητα του πληθυσμού κυμαινόταν από 15 (1828) σε 43 (1911)
κατοίκους/ τ. χλμ. ενώ στη Δ. Ευρώπη οι αντίστοιχοι αριθμοί ήταν τριψήφιοι.
Οι εικόνες της εποχής μαρτυρούν την εξάντληση τόπου & ανθρώπων.
Τα εδάφη γύρω από τις πόλεις ήταν γυμνά. ΑΙΤΙΑ: η υπερβόσκηση & η υλοτομία.
Τα χωράφια έμοιαζαν χέρσα. ΑΙΤΙΑ: η εκτεταμένη αγρανάπαυση.
Τα περιφραγμένα περιβόλια λίγο βελτίωναν την εικόνα της εγκατάλειψης.

§3.
Παρόλα αυτά, ο πληθυσμός αυξανόταν γρήγορα & δεν εξαντλούνταν τα περιθώρια
δημογραφικής εξέλιξης.
Οι οικονομικές δυνατότητες ήταν περιορισμένες και τα παραγωγικά πλεονάσματα πενιχρά.
Λόγω της αστάθειας ερχόταν εύκολα η καταστροφή. Πχ. Ο αποκλεισμός των Αγγλογάλλων
στη διάρκεια του Κριμαϊκού πολέμου (1854), προκάλεσε πείνα, αρρώστια, θανάτους.

β. Οι μετακινήσεις μέσα και έξω από την Ελλάδα

Χαρακτηριστικά των ελληνικών αστικών κέντρων της μετεπαναστατικής περιόδου:

Μεγάλωναν, χωρίς, ωστόσο να παρουσιάζουν ανάλογα με τα αντίστοιχα βιομηχανικά,
εμπορικά, χρηματιστικά κέντρα της Δύσης. Με τα ευρωπαϊκά μέτρα, έμοιαζαν με μεγάλα
χωριά.
Πληθυσμιακές μετακινήσεις (στόχοι, προορισμοί):
Η εσωτερική μετανάστευση δεν αποσκοπούσε αποκλειστικά σε αστική εγκατάσταση, καθώς
οι αργοί αναπτυξιακοί ρυθμοί στερούσαν ευκαιρίες από τους νεοφερμένους.
Η εξωτερική μετανάστευση του αγροτικού πληθυσμού γινόταν αρχικά (19ος αι.) προς τα
λιμάνια της Α. Μεσογείου, της Μαύρης Θάλασσας, τον Δούναβη, τη Ν. Ρωσία, τη Μ. Ασία
και την Αίγυπτο. Στο τέλος του 19ου και στις αρχές του 20ου, λόγω της σταφιδικής κρίσης,
άρχισε η μετανάστευση στις ΗΠΑ.