Lumi

Pamje nga Danubi.

Lumi është rrjedhë ujore natyrore e madhe, e përhershme ose periodike, që krijohet prej një apo
më shumë burimeve, prej një akullnaje, liqeni prej shiut a shkrirjes së borës. Ai rrjedh nëpër
shtrat dhe derdhet në një lumë më të madh në det ( oqean), liqen ose humb në humbinë a në
rërë. Lumi rrallëherë është i vetmuar, Ai rëndom përbëhet prej deglëve dhe bashk me to formon
sistemin lumor. Sipas drejtimit të rrjedhës kryesore , degët e lumit quhen të djathta ose të majta .
Lumi është faktor -agjent shumë i rëndësishmë, gjeomorfologjik.
Sipas ligjit mbi administrimin e ujërave Lumë është trupi i ujërave të brendshëm që rrjedhin në
pjesën më të madhe të sipërfaqes së tokës, por që mund të rrjedhin edhe nën tokë në pjesën e
saj rrjedhëse.

Burimi i Drinit të Zi

Topografia
Lumenjtë së bashku me detrat dhe liqenet bëjnë pjesë në Hidrosferë. Lumenjte klasifikohen ne
malore dhe fushor. Lumenjte malore burojne nga malet e larta kurse Lumenjte fushore kane
shtrat me pjerresi te vogel.<Ata jane te furishem, perdoren per burime energjetike>. |Lumente qe
ushqehen nga shiu kane rritje te nivelit te tyre ne stinen e ftohte|.

Lista e lumenjve në Shqipëri

Jump to navigationJump to search
Harta e lumenjeve në Shqipëri

Këtu gjeni listën e lumenjëve kryesor të Shqipërisë.

Lista

Gjatësia
Lumi Buron Derdhet
(km)

Bistrica 25 Mali i Gjerë Deti Jon

Buna 44 Liqeni i Shkodrës Deti Adriatik

Cemi 63 Burimi i Berizhdolit Moraça

formohet nga Drini i Bardhë dhe Drini i Madh: Buna

Drini 160
nge Drini i Zi Drini i Vogël: Deti Adriatik
 Gjatësia
Lumi Buron Derdhet
(km)

Drini i Bardhë 175 Radavc (Pejë) Drini

Lumi Lumë 32 Kallabak Drini i Bardhë

Drini i Zi Shën Naumi (Liqeni i Ohrit) Drini

Kiri 52 maja e Elbunit Drini

Shala 35 Okoli Drini

Valbona 51 Bjeshkët e Nemuna Drini

Erzeni 108 afër Shëngjergjit Deti Adriatik

Ishemi 79 Deti Adriatik

Lana 29 ana perëndimore të Dajtit Ishemi

Tirana në komunën e Dajtit Ishemi

Mati 115 afër Krastës Deti Adriatik

Fani 94 formohet nga Fan i Vogëldhe Fan i Madh Mati

Semani 85 Deti Adriatik

Devolli 196 pjesa shqiptare e Gramozit Semani

Osumi 161 afër Vithkuqit Semani

 Gjatësia
Lumi Buron Derdhet
(km)

Shkumbini 181 në jug të Pogradecit Deti Adriatik

Vermoshi 220 kuf Shqipëri-Mali i Zi Liqeni i Plavës

Vjosa 272 në Epir Deti Adriatik

Drino 84.6 në veri të Janinës Lumi Vjosa

LUMENJTE
LUMENJTE KRYESORE

Trevat shqiptare pershkohen nga nje rrjet i dendur lumenjsh, te cilet ne rrjedhjet e siperme
kane karakter malor me rrjedhje te shpejte dhe force te madhe erozive, kurse ne rrjedhjet e
poshtme kane karakter fushor.
Lumenjte rrjedhin ne drejtime te ndryshme dhe perfundojne ne kater dete: ne Adriatik, ne
Jon, ne Egje dhe ne Detin e Zi.

Lumenjte qe derdhen ne detin Adriatik

Keta jane me te shumte dhe me te medhenj. Nder ta dallohen:

Drini (285 km) eshte lumi me i madh shqiptar dhe ne gjithe pjesen perendimore te Ballkanit.
Ai formohet nga bashkimi i Drinit te Zi me Drinin e Bardhe. Drini i Zi del nga liqeni i Ohrit
ne qytetin e Struges dhe derdhet ne liqenin artificial te Fierzes. Ai merr disa dege si p.sh.
Radiken (Treva e Dibres). Drini i Bardhe buron nga malet e Zhlebit (Kosove), pershkon
lugun e Dukagjinit dhe derdhet ne liqenin e Fierzes.
Lumi i Drinit, ne vazhdim, eshte kthyer ne nje zinxhir liqenesh artificiale (i Fierzes, i Komanit
dhe i Vaut te Dejes), qe furnizojne me uje tri hidrocentrale te medha. Ai derdhet ne lumin
e Bunes. Prurja mesatare vjetore e Drinit arrin 352 m3/sek, kurse maksimalja e regjistruar
eshte mbi 5100 m3/sek.
Buna (44 km) eshte i vetmi lume fushor. Buron nga liqeni i Shkodres. Pasi bashkohet me
Drinin, rrjedh ne nje shtrat teper te ceket dhe me dredhime te shumta. Perfundon ne detin
Adriatik me nje delte shume te madhe. Prurja mesatare vjetore e Bunes arrin 670 m3/s,
duke zene nje nga vendet e para ne Mesdheun Verior. Ky lume eshte pjeserisht i
lundrueshem.
Mati (115 km) buron nga mali i Kaptines. Pershkon nje Iugine me zgjerime dhe gryka to
ngushta, ku jane ndertuar digat e dy hidrocentraleve (i Ulzes dhe iShkopetit). Prurja
mesatare vjetore arrin 103 m3/s.
Shkumbini (181 km) buron nga mali i Valamaresdhe rrjedh neper nje lugine te ngushte dhe
reliev te thyer. Prurja mesatare vjetore arrin 61 m3/s.
Semani (281 km) formohet nga bashkimi i lumitDevoll me Osumin ne afersi te Beratit.
Semani ne vazhdim eshte lume fushor. Prurja mesatare vjetore e tij arrin 95 m3/sek.
Vjosa (272 km) buron nga malet e Pindit (Greqi). Pershkon nje lugine qe ngushtohet dhe
zgjerohet disa here. Deget me te medha jane lumi i Drinos dhe iShushices. Prurja
mesatare vjetore e tij arrin 195 m3/s.

Lumenjte qe derdhen ne detin Jon

Ne detin Jon derdhen Iurnenjte: Pavlla, Kalasa, Bistrica etj.

Ndërtimi i brendshëm i Tokës

Ndërtimi i brendshëm i Tokës:
1&2: Bërthama e Tokës
3: Mbështjellsi i bërthamës së Poshtëm
4: Mbështjellsi i bërthamës së Sipërm
5: Korja e Tokës
6: Sipërfaqja e Tokës

Toka jonë ka një ndërtim i brendshëm edhe pse ende nuk ka njohuri të plota për ndërtimin e
brendshëm të Tokës është pranuar ndarja e ndërtimit të brendshëm të saj në tri mbështjellje-
gjeosfera:

 Korja e Tokës ose Litosfera

 Mbështjellsi i bërthamës (ose mantia, manteli)
 Bërthama e Tokës.

Berthama ndodhet nën mantelin e ndahet midis tyre me te ashtuquajturen me siperfaqen e

Gutenbergut.Nga siperfaqa deri ne thellesi te Tokes densiteti,presioni,temperatura rriten. Nga
temperatura 4000-5000 grade me rritjen e thellesise presioni rritet 1 atmosfere për Çdo 1 m ne
qendër te Tokes = 3.6 milione.

Ndërtimi i brendshëm i Tokës

Korja e Tokës ose Litosfera
Litosfera (Korja e Tokës, greq. litos -shkëmb) paraqet mbështjellësin e jashtëm të ngurtë me
trashësi mesatare afro 70 km. Shprehja “kore” ka burimin nga hipoteza kozmogjene e disa
mendimtarëve, sipas të cilëve Toka është krijuar nga një materie e zjarrtë, me ftohjen e së cilës u
formua shtresa e ngurtë. Dallhen dy tipa të Korës së Tokës: tipi kontinental dhe oqeanik.
Korja kontinentale ndertohet nga tri sfera:

 sedimentare
 granite
 bazike.
Ndërsa ajo oqeanike ndertohet nga:

 sedimentare
 llavat jastekore
 dajkat paralele
 gabrot masive

Mbështjellsi i Bërthamës
Shtrihet ndërmjet korës se tokës e bërthamës , quhet ndryshe edhe "Mantia", që në greqisht do
të thotë veshje e jashtme. Prej litosferës e ndan shtresa "Moho", në të cilën rritet dendësia e
materies, temperatura dhe shtypja atmosferike.
Mbeshtjellsi i berthames ose mantia është rreth 2919;km e trashe dhe perbehet nga elementet
silici dhe magnezi dhe e quajmë gjeosfera SIMA.
Në mbeshtjellsin e berthames gjendet nenshtresa e quajtur astenosfer qe esht labile dhe
mendohet se nga ketu e kanë prejardhjen termetet dhe vullkanet. Ai gjendet nen koren e tokes
dhe është i perbere kryesisht nga shkembinj te ngurte, shkembinj te shkrire ose magme.
Bërthama e Tokës
Shtrihet në brendësië e Tokës, që fillon në thellësi 2900 km më një rreze 3500 km. Sypozohet se
bërthama përbëhet nga dy pjesë, nga bërthama e brendshme dhe bërthama e jashtme. Gjetja
për temperaturen e Tokes ne thellesi te saj gjendet me formulen (t-temperatura) (h-lartesia ne m)
t=1:3 h+a