FARMAKOGNOZIJA:

-lekovite sirovine poreklom iz prirode (droge) i njihovi sastojci

-biološkog porekla (biljne i životinjske)
-mineralnog porekla
FARMAKOGNOZIJA:

-lekovite sirovine poreklom iz prirode (droge) i njihovi sastojci

-biološkog porekla (biljne i životinjske)
-mineralnog porekla

biljne droge životinjske droge mineralne droge

koren i/ili rizom tireoidna žlezda talk
list trbušne žlezde mošusnog jelena bela glina
herba kreda
cvast ili cvet azbest
plod ili deo ploda
seme
FARMAKOGNOZIJA:

-lekovite sirovine poreklom iz prirode (droge) i njihovi sastojci

-biološkog porekla (biljne i životinjske)
-mineralnog porekla

biljne droge životinjske droge mineralne droge

koren i/ili rizom tireoidna žlezda talk
list trbušne žlezde mošusnog jelena bela glina
herba kreda
cvast ili cvet azbest
plod ili deo ploda
seme

DROGE U UŽEM SMISLU DROGE ORGANIZOVANE STRUKTURE

DROGE U ŠIREM SMISLU
-proizvodi koji iz biljnog ili animalnog organizma mogu biti
izdvojeni jednostavnim postupcima i jednostavnim procesom
prerade

biljne droge animalne droge

masna ulja riblje ulje
voskovi svinjska mast
etarska ulja goveđi loj
smole lanolin
balzami želatin
gume
skrobovi

DROGE U ŠIREM SMISLU DROGE NEORGANIZOVANE STRUKTURE

FARMAKOGNOZIJA:

-lekovite sirovine poreklom iz prirode (droge) i njihovi sastojci

DROGE – suvi biljni ili životinjski delovi i organi (ređe

mineralni proizvodi) koji sadrže farmakološki aktivna
jedinjenja
FARMAKOGNOZIJA:

-lekovite sirovine poreklom iz prirode (droge) i njihovi sastojci

DROGE – suvi biljni ili životinjski delovi i organi (ređe

mineralni proizvodi) koji sadrže farmakološki aktivna
jedinjenja

za izradu lekovitih pripravaka ili za

ekstrakciju aktivnih sastojaka
 ISPITIVANJE DROGA
standardni kvalitet droga

-definisan farmakopejama ili nekim drugim standardima

kvaliteta (ISO, JUS standardi)
ispitivanje kvaliteta droga
-na osnovu propisa datih u stručim aktima

procedura identifikacije

ISPITIVANJE DROGA ispitivanje ispravnosti

kontrola kvaliteta
 IDENTIFIKACIJA DROGA
-makroskopskom analizom (organoleptički)
-mikroskopskom analizom (lupa, svetlosni mikroskop, SEM,
pregled histoloških preseka)
-hemijskom analizom (hemijske reakcije i primena TLC)

ISPITIVANE ISPRAVNOSTI (opšteg kvaliteta) DROGA

-organoleptički pregled
-određivanje prisustva stranih primesa
-određivanje stepena usitnjenosti
-osnovna hemijska ispitivanja (vlaga, pepeo, količina ekstrakta)
-određivanje zdravstvene ispravnosti droga
KONTROLA SPECIFIČNOG KVALITETA DROGA
-analiza prisustva sastojaka odgovornih za delovanje droge
 MAKROSKOPSKA ANALIZA (organoleptički) DROGA
–ispitivanje pomoću čula-

•spoljašnji izgled droge (golim okom ili lupom)

•veličina (dimenzije) droge (cm, mm)
•boja droge pri dnevnoj svetlosti (osnov za utvrđivanje
starosti odnosno neispravnosti)
•miris droge
•ukus droge
 MIKROSKOPSKA ANALIZA DROGA
-histohemijske reakcije--

•hemijska svojstva građe tkiva droga i lokalizacija određenih

sastojaka u njoj
•opšti reaktiv za mikroskopiranje po Tucakovu:
-anilin sulfat ................................ 0.6g
-hloral hidrat ............................... 22g
-FeNH4(SO4)2 x 12H2O ............... 1.2g
-sudan III ..................................... 0.06g
-jod ............................................... 0.25g
-glicerol ........................................ 10ml
-etanol .......................................... 15ml
-destilovana voda......................... 15ml
 MIKROSKOPSKA ANALIZA DROGA
-histohemijske reakcije--

odrveneli elementi-zlatno žuto, zeleno

skrob-plavo, ljubičasto

tanini-plavo, zeleno
ulja, kutin, vosak-crveno
 DROGE U ŠIREM SMISLU
(DROGE NEORGANIZOVANE STRUKTURE)

-proizvodi koji iz biljnog ili animalnog organizma mogu biti

izdvojeni jednostavnim postupcima i jednostavnim procesom
prerade
 SKROBOVI - Amyla
MAKROSKOPSKI IZGLED – fini beli prašak ili nepravilni
komadi koji se lako mrve u prah, gotovo bez mirisa i ukusa
MIKROSKOPSKI IZGLED – na polarizacionom mikroskopu,
između ukrštenih Nikolovih prizmi, vide se tamne pukotine u
obliku krsta, koje polaze iz centra formiranja skrobnog zrna

HISTOHEMIJSKA REAKCIJA – u jod-kalijum jodidu skrob

se boji plavo do ljubičasto
Skrobovi žitarica:
Amylum Maydis – kukuruzni skrob
Zea mays L., Poaceae (Gramineae)
Skrobovi žitarica:
Amylum Maydis – kukuruzni skrob
Zea mays L., Poaceae (Gramineae)
MIKROSKOPIJA:

2-8µm

10-15µm
25-32µm

-centar formiranja u obliku zvazdaste pukotine ili šupline u centru, slojevi se

ne vide
Skrobovi žitarica:
Amylum Tritici – pšenični skrob
Triticum vulgare Villars, Poaceae (Gramineae)
Skrobovi žitarica:
Amylum Tritici – pšenični skrob
Triticum vulgare Villars, Poaceae (Gramineae)
MIKROSKOPIJA:
15-50µm

2-6µm

20-30µm

-centar formiranja i slojevi se ne vide

Skrobovi žitarica:
Amylum Oryzae – pirinčani skrob
Oryza sativa L., Poaceae (Gramineae)
Skrobovi žitarica:
Amylum Oryzae – pirinčani skrob
Oryza sativa L., Poaceae (Gramineae)
MIKROSKOPIJA:

2-6µm
10-20µm

-slabo vidljiv centar formiranja, koncentrični slojevi se ne vide

Skrobovi krtola:
Amylum Solani – krompirov skrob
Solanum tuberosum L., Solanaceae
Skrobovi krtola:
Amylum Solani – krompirov skrob
Solanum tuberosum L., Solanaceae
MIKROSKOPIJA:

10-140µm

-jasna ekscentrična slojevitost sa centrom formiranja uvek u užem delu

Amylum Oryzae Amylum Maydis Amylum Tritici Amylum Solani

UPOTREBA SKROBOVA:
-kao konstituens i sredstvo za bubrenje pri izradi tableta, za
sprevljanje glicerolske masti, skrobnih kapsula, za razblaženje
droga jakog dejstva, za izradu lekovitih i kozmetičkih pudera,
praškova za posipanje, klizme...
-za izradu dijetetskih i hranljivih preparata, za dobijanje
glukoze, skrobnog sirupa, etanola, dekstrina, lepila....
Faex medicinalis – medicinski kvasac
syn. Fermentum cerevisiae compressum
Saccharomyces cerevisiae Meyer, Saccharomycetaceae
Faex medicinalis – medicinski kvasac
syn. Fermentum cerevisiae compressum
Saccharomyces cerevisiae Meyer, Saccharomycetaceae
MAKROSKOPIJA: žutosmeđa ili smeđa krta materija ili sipak
prašak, svojstvenog mirisa i ukusa
MIKROSKOPIJA:

širina: 8-10µm
dužina: 8-12µm

UPOTREBA: za izradu sušenog kvasca i suvog ekstrakta kvasca

– konstituenti za tablete, u profilaksi i lečenju hipovitaminoza i
furunkuloza; standardizovan u pogledu sadržaja vitamina B1 i B2
DLAKE BILJNOG I ŽIVOTINJSKOG POREKLA
Gossypium depuratum – prečišćen pamuk
Gossypium sp., G. herbaceum L., Malvaceae
DLAKE BILJNOG I ŽIVOTINJSKOG POREKLA
Gossypium depuratum – prečišćen pamuk
Gossypium sp., G. herbaceum L., Malvaceae
MAKROSKOPIJA: bela, čista, jednolika, končasta, meka i laka
masa sastavljena iz finih, tankih niti, bez mirisa i ukusa
MIKROSKOPIJA:

širina: 15-40µm
dužina: do 4cm

UPOTREBA: za izradu zavojnog materijala (Telamenta

Telamenta)
Telamenta
DLAKE BILJNOG I ŽIVOTINJSKOG POREKLA
Lana – vuna
Ovis aries L., Bovidae
DLAKE BILJNOG I ŽIVOTINJSKOG POREKLA
Lana – vuna
Ovis aries L., bovidae
MAKROSKOPIJA: končasta, meka i laka masa sastavljena iz
isprepletanih kraćih ili dužih keratinizovanih dlaka, bez mirisa i
ukusa
MIKROSKOPIJA:

UPOTREBA: za izradu nekih vrsta zavojnog materijala

(Telamenta
Telamenta i sirovina za tekstilnu industriju
Telamenta)