LÖÔNG Y

NAM THANH PHAN QUOÁC SÖÛ

BIEÂN TAÄP

CHÍCH LEÅ
TOAØN KHOA

 PHÖÔNG PHAÙP CHÍCH LEÅ THAÀY NAÊM OAÉNG.

 PHÖÔNG PHAÙP CAÏO GIOÙ, BAÁM HUYEÄT, CAÉT LEÅ
THAÀY BA CAÀU BOÂNG.
 PHÖÔNG PHAÙP CAÏO GIOÙ, GIAÙC HÔI, GIAÙC MAÙU
& CHÍCH LEÅ THEO HUYEÄT ÑAU
 CHÍCH LEÅ THEO ÑOÀ HÌNH VAØ SINH HUYEÄT
CUÛA VIEÄT Y ÑAÏO.

 2006 
QUAÙN DÒCH Y ÑAÏO NAM THANH
499/2 Caùch Maïng Thaùng 8, P.13, Q10, TPHCM
ÑT: 08.38627313 DÑ: 0919221002
E: thaysu2005@yahoo.com

1
2
LÖÔNG Y PHAN QUOÁC SÖÛ
Giaùp Thaân 1944

3
4
TIEÅU SÖÛ
Thaày Nam Thanh PHAN QUOÁC SÖÛ

THANH TIEÂN

Thaày Nam Thanh PHAN QUOÁC SÖÛ sinh naêm Giaùp Thaân
1944 taïi Caàn Thô. Con oâng Phan Baù Phoøng (1915-1970) vaø baø
Nguyeãn Thò Cöôùc (1917-1995). Queâ noäi ôû Baõi Saøo, Myõ Xuyeân,
Soùc Traêng. Queâ ngoaïi ôû Caùi Chanh, Thöôøng Thaïnh, Caàn Thô.
Thuôû nhoû vì thôøi cuoäc loaïn laïc chieán tranh, oâng cuøng toaøn boä
gia ñình phaûi boû queâ nhaø taûn cö theo cha ñi khaùng chieán nhieàu nôi
ôû Mieàn Taây Nam Boä. Ñeán naêm 1956 môùi ñònh cö haún ôû Caàu Chöõ
Y, Saøi goøn. Töø naêm 1989, OÂng môùi cuøng vôï con ra rieâng veà ôû nhaø
cuõ cuûa cha meï 499/2 Caùch Maïng Thaùng 8, P13, Q10, TpHCM, nôi
ñaây OÂng vöøa sinh hoaït Quaùn Dòch Y Ñaïo Nam Thanh tôùi nay
(2004).
OÂng laø trai tröôûng toäc cuûa moät doøng hoï laâu ñôøi danh theá ôû
vuøng Baõi Saøo cuõ. Gia ñình OÂng theo Ñaïo Phaät truyeàn thoáng daân
toäc vaø thaám nhuaàn Giaùo Lyù Töù AÂn cuûa Phaät Giaùo Hoaø Haûo neân coù
loøng yeâu nöôùc noàng naøn, luoân laáy vieäc thònh suy Ñaát Nöôùc laøm
troïng. Cha oâng laø taám göông saùng cuûa hieäp só thôøi nay coù aûnh
höôûng saâu saéc ñeán phong caùch, söï nghieäp vaø cuoäc ñôøi oâng. Ñaët teân
QUOÁC SÖÛ cho oâng laø cha oâng muoán sau naày oâng phaûi gaùnh vaùc
chuyeän nöôùùc non. Chính vì theá maø caû ñôøi oâng, cho ñeán ngaøy hoâm
nay 60 tuoåi, tuy laø thöôøng daân, thaày thuoác ngheøo trong ngoõ heûm,
baèng caùch naày hay caùch khaùc, oâng luoân giöõ vöõng khí tieát, toûa roäng
haøo khí Tieân Roàng, khôi truyeàn tình töï Toäc Vieät, ñaääm ñaày hoàn
thieâng soâng nuùi nghóa lôùn ñoàng baøo, tình thöông nhaân loaïi.

5
 Boä KINH DÒCH XÖA VAØ NAY goàm 3 Taäp laø taùc phaåm duy
nhaát oâng ñeå laïi cho ñôøi maø oâng ñaõ phaûi cöu mang vaø traû giaù hôn
nöûa cuoäc ñôøi rong ruoåi noåi troâi ñeå coù hieåu bieát vaø voán soáng kinh
lòch tuyeät theá. OÂng ñaõ ñem taát caû sôû toàn laøm sôû duïng. Trôøi, Ñôøi,
Ngöôøi ñöa ñaåy baét buoäc oâng phaûi öùng bieán hoïc taäp ít nhieàu ñuû thöù
ñeå möu sinh thoaùt hieåm, ñeå toàn taïi vaø tieán boä, khoâng ngôø ñoù laïi laø
chaát lieäu quyù giaù hình thaønh Boä Kinh Dòch Xöa vaø Nay.
Thuôû thieáu nieân töø 12 tôùi 20 tuoåi OÂng hoïc voõ vôùi ngöôøi Thaày
cuøng xoùm, hoïc chöõ ôû Tröôøng Tieåu hoïc Chí Hoøa, Hoaø Höng, Quaän
10, ra hoïc noäi truù Tröôøng Thieáu Sinh Quaân Vuõng Taøu, roài veà hoïc
Ban C Vaên Chöông Trieát hoïc Tröôøng Trung hoïc Chu vaên An Saøi
goøn vôùi caùc baäc Thaày nhö Thi só Vuõ Hoaøng Chöông, Thi só Nguyeân
Sa Traàn Bích Lan …
Naêm 1962, OÂng laøm Huynh Tröôûng Gia Ñình Phaät Töû Chuøa
Phaùp Quang, Quaän 8, Saigon.
Naêm 1964 OÂng leân hoïc Khoùa I, Tröôøng Chính Trò Kinh
Doanh, Khoa Quaûn Trò Kyõ Ngheä, Vieän Ñaïi Hoïc Ñaø Laït. OÂng tieáp
tuïc laøm Huynh Tröôûng Gia Ñình Phaät Töû Loäc Uyeån vaø Ñoaøn
Tröôûng Sinh Vieân Phaät Töû Ñaø Laït.
Naêm 1967, OÂng veà Saigon gaëp OÂng Xuaân Phong Nguyeãn
Vaên Mì, Hoäi Tröôûng Vieät Nam Dòch Lyù Hoäi, roài xin hoïc Dòch Lyù
keå töø muøa Heø ñoù (3 thaùng). Roài OÂng trôû leân Ñaø Laït hoïc tieáp naêm
thöù 3 Ñaïi Hoïc, ñoàng thôøi laõnh ñaïo Phong Traøo Sinh Vieân Tranh
Ñaáu ‚Phaät Giaùo vaø Hoaø Bình‛. Gaàn cuoái naêm OÂng veà Thaùnh Ñòa
Phaät Giaùo Hoaø Haûo ôû An giang, hoïc Khoaù I Giaûng Vieân Truyeàn
Baù Giaùo Lyù do Ban Phoå Thoâng Giaùo Lyù Trung Öông Giaùo Hoäi
Phaät Giaùo Hoaø Haûo Nhieäm kyø II toå chöùc.
Naêm 1969, veà Saøi Goøn OÂng tieáp tuïc hoïc Cao Hoïc Chính Trò
Kinh Doanh. - Naêm 1970, Cha cuûa OÂng bònh maát. OÂng veà laøm
Hieäu Tröôûng Tröôøng Trung Hoïc Töø Bi Long Xuyeân.

6
 Naêm 1971, OÂng nhaäp nguõ hoïc Tröôøng Só quan Boä Binh Thuû
Ñöùc, roài tôùi Tröôøng Só quan Coâng Binh Bình Döông Thuû Daàu Moät.
Naêm 1972, OÂng cöôùi vôï cuøng goác Ñaïo Phaät Giaùo Hoaø Haûo,
ngöôøi Long Xuyeân.
Naêm 1973 ra ñôn vò Tieåu Ñoaøn 102 Coâng Binh Chieán Ñaáu ôû
Hoäi An, Ñaø Naüng, Vuøng I Chieán Thuaät.
Cuoái naêm 1974 veà Boä Toång Tham Möu ñöôïc cöû hoïc IBM ôû
ñöôøng Gia Long ñeå sau ñieàu haønh Trung Taâm Ñieän Toaùn thuoäc
Toång Cuïc Tieáp Vaän.
Hoïc vöøa xong thì tôùi ngaøy 30-4-1975, vôùi caáp baäc Thieáu uùy,
chöa coù chöùc vuï, OÂng ñang veà Long Xuyeân ñònh röôùc vôï con leân
Saøi Goøn thì bò keït ñöôøng, neân trình dieän hoïc taäp caûi taïo ôû Chi
Laêng, Chaâu Ñoác, sau qua Kinh Taùm Ngaøn, Vaøm Raày, Haø Tieân.
Cuoái naêm 1976, OÂng ñöôïc ra traïi veà Caùi Chanh, Caàn Thô
soáng vôùi vôï con. Töø ñoù cuoäc ñôøi oâng chuyeån höôùng laø thöôøng daân
laøm ruoäng vöôøn, chích thuoác heo, thaày hoát thuoác Nam, chaâm cöùu
trò bònh quanh quaån vuøng queâ.
Tôùi naêm 1982, oâng bò xuaát huyeát noäi bao töû, vieâm loeùt haønh
taù traøng phaûi caáp cöùu ra Beänh vieän Caàn Thô caét boû 2/3, maát söùc lao
ñoäng neân phaûi trôû laïi Saøi goøn sinh soáng.
Naêm 1984 OÂng hoïc Chích Leã vôùi Thaày Löông Y Nguyeãn
Oaéng, 60 naêm tuoåi Ñaûng, taäp keát ra Baéc, sau 1975 veà Nam nghæ
höu, laø Chuû Tòch Chi Hoäi Chích Leã Thaønh Phoá HCM. OÂng Phan
Quoác Söû tham gia tích cöïc, giöõ chöùc vuï Uyû Vieân Tuyeân Huaán, Phoù
Chuû Tòch Chi Hoäi Chích Leå Thaønh Phoá HCM, ñöôïc coâng nhaän laø
Thaày Thuoác Y Hoïc Daân Toäc, chuyeân khoa Chích Leå, Chaâm Cöùu
vaø hoát thuoác Baéc coù tieáng. OÂng thöôøng xuyeân môû lôùp daïy Dòch Lyù,
Y Lyù ( Dòch Y Ñaïo) vaø Chích Leå taïi nhaø vaø thænh thoaûng vaøi nôi ôû
tænh xa. Ñaây môùi thaät söï laø giai ñoaïn doïn mình ñeå oâng raõnh rang
taäp trung hoaøn taát söù maïng cöïc kyø quan troïng maø Trôøi, Ñôøi, Ngöôøi

7
giao phoù laø laäp Quaùn Dòch Y Ñaïo Nam Thanh (1984) ñeå tieáp tuïc
giao tieáp vaø truyeàn baù Dòch Lyù Vieät Nam khaép muoân phöông, ñoàng
thôøi chænh trang chöông trình giaûng huaán thoáng nhaát maø thôøi danh
goïi laø KINH DÒCH XÖA VAØ NAY, xong tröôùc naêm 2000.
Ai ñaõ töøng hoïc Dòch Lyù VN vaø ñoïc Boä Kinh Dòch Xöa vaø
Nay cuûa oâng ñeàu thaáy coù moät söï loâi cuoán laï kyø vôùi nhieàu theå loaïi
buùt phaùp lung linh aån hieän nhaët khoan, luùc eâm ñeàm mô moäng tröõ
tình laõng maïn, luùc thoang thoaûng muøi ñaïo vò thoaùt tuïc, luùc nghieâm
tuùc khuyeân raên caûnh baùo vieäc ôû ñôøi, nhieàu luùc haøo khí ngaát trôøi
hoàn thieâng soâng nuùi. Nhöng phaûi noùi laø ôû nhöõng luùc ñoái luaän bieän
chöùng trieát lyù khoa hoïc thì oâng raát ñanh theùp huøng hoàn chaët cheõ,
vaø trong hoïc thuaät chuyeân moân töøng baøi vaên, caâu noùi oâng trình baøy
minh hoaï khuùc chieát töôøng taän.
Tuyeät vôøi ôû choã laø nhöõng ñeà taøi loaïi trieát hoïc, khoa hoïc, ñaïo
hoïc, lyù hoïc voán raát khoâ khan, khoù hieåu, xa laï vôùi ngöôøi ñôøi thöôøng,
vaäy maø trong phuùt choác oâng kheùo laøm cho ngöôøi hoïc, ngöôøi ñoïc
höùng khôûi muoán bieát tôùi cuøng.
OÂng thöôøng noùi Dòch Lyù thôøi nhaân laø tuyø thôøi nhaân theá maø
ñoàng dò bieán hoaù sao cho thích nghi vôùi hoaøn caûnh, thì caàn phaûi coù
moät cuoán KINH DÒCH hoaø cöïu hôïp taân cho ngöôøi ñôøi nay höõu
duïng laø vieäc hôïp tình, hôïp lyù vaäy.
Cuoäc ñôøi oâng töøng traûi qua nhieàu caûnh ngoä hi höõu, neáu
khoâng laø nhaân chöùng thì khoù tin laø coù thaät, nhöng ñoái vôùi nhöõng
nhaø Dòch Lyù Vieät Nam chaùnh toâng thì chaúng phaûi laø laï.
Vì khuoân khoå baøi vieát coù haïn, neân chuùng toâi xin heïn dòp
khaùc seõ keå cho Quyù Vò vaø caùc Baïn veà nhöõng haønh trang cuûa oâng,
neáu keát laïi thaønh moät boä truyeän thì khoâng keùm baát cöù danh taùc coå
kim ñoâng taây naøo. 

8
 QUAÙ TRÌNH HAØNH NGHEÀ
ÑOÂNG NAM Y DÖÔÏC
Cuûa Dòch Y Sö Löông Y PHAN QUOÁC SÖÛ
Lieân tuïc 29 naêm (1977-2006)

1965 – 1975: Xuaát thaân laø Giaûng Vieân DÒCH Y ÑAÏO cuûa VIEÄT
NAM DÒCH LYÙ HOÄI.
1977 – 1982: Toå Tröôûng Ñoâng Y Traïm Y Teá Xaõ Thöôøng Thaïnh,
Huyeän Chaâu Thaønh, Tænh Haäu Giang. Chuyeân Khoa Chaâm Cöùu,
hoát thuoác Nam. Hoïc theâm Chaâm Cöùu Nhaät Boån cuûa Thaày Saùu
Haïnh (töï UÙt ÑE) vaø thuoác Nam cuûa Thaày Hai SANH.
1982 Toå Tröôûng Ñoâng Y Traïm Y Teá Hoä Sinh Xaõ Taân Phuù Ñoâng,
Thò Xaõ Sa Ñeùc, Ñoàng Thaùp. Chuyeân khoa Chaâm Cöùu, hoát thuoác
Baéc.
1982 – 1989: - Toå Tröôûng Ñoâng Y Traïm Y Teá Phöôøng 2, Quaän 8,
TP HCM Chuyeân Khoa Chaâm Cöùu, Chích Leå.
- Hoïc Thöøa Keá Chích Leå Löông Y Nguyeãn Oaéng.
1983 – 1985: Tham gia ñieàu trò Chaâm Cöùu, Chích Leå Toå Chaån Trò
Nguyeãn Kieàu, Chôï Phaïm Theá Hieån, Quaän 8, TP HCM.
1984 – 1993: - Thaønh Laäp Quaùn Dòch Y Ñaïo Nam Thanh taïi 171 -
173 Phaïm Theá Hieån, Caàu Chöõ Y, Phöôøng 2, Quaän 8.
- Uyû Vieân Tuyeân Huaán cuûa Toå Chích Leå, sau naày laø Chi Hoäi Chích
Leå TP HCM.
- Giaùo Vuï, Giaûng Vieân thöôøng tröïc cuûa Toå Chích Leå vaø Chi Hoäi
Chích Leå TP HCM.
1985: - Thöøa keá Phöông Phaùp Caïo Gioù, Baám Huyeät, Caét Leå
cuûaThaày Ba Caàu Boâng do L.Y Traàn Quang Laâm taâm truyeàn.
- Thöøa keá Phöông Phaùp Voã Gioù, Giaùc Maùu do chính Löông
Y Nguyeãn Vaên Hieàn (Thaày Ba Toân) taâm truyeàn.

9
 - Giaûng Vieân 2 Khoaù Chích Leå Chöõ Thaäp Ñoû Thò Xaõ Long
Xuyeân.
- Phuï taù ñieàu trò chaâm cöùu chuyeân khoa taâm thaàn phoøng maïch
Baùc Só Nguyeãn Hoaøng Thoâng, ñöôøng Voõ Di Nguy, Quaän I TP
HCM.
1986: - Huaán Luyeän Vieân Dòch Voõ Ñaïo, Khoa Y Voõ Döôõng Sinh
‚Thaäp Tam Chaân Kinh‛ cho Lôùp Löông Y Trung Caáp Khoaù 8,
Tænh Ñoàng Nai.
- Hoïc thöøa keá xem maïch hoát thuoác Baéc Löông Y Ñinh Tieäm.
1987 – 2004: - Saùng Laäp Vieân Vieät Y Ñaïo.
- Uyû Vieân Tuyeân Huaán CLB YHDTCT Quaän 8.
1988: Toå Tröôûng Toå Chaån Trò YHDT soá 1 thuoäc Traïm Y Teá
Phöôøng 2, Quaän 8, Chích Leå, Chaâm Cöùu, thuoác Baéc.
1989: - Giaûng Vieân Chích Leå 2 Khoaù Boài Döôõng Kieán Thöùc YHDT
cho caùc KTV, Hoäi Vieân CLB YHDT Quaän 8.
- Thuyeát trình chuyeân ñeà: ‚Y Dòch trong Ñoâng Y‛ taïi Hoäi
Tröôøng CLB YHDT Q8.
- Thaønh Vieân trong BCH Chi Hoäi Chích Leå TPHCM tieáp
ñoùn Boä Tröôûng Y Teá Phaïm Song, taïi vaên phoøng Baø Thöù Tröôûng
Ñoaøn Thuùy Ba.
1990: - Laäp baùo caùo nghieân cöùu khoa hoïc veà Chích Leå ñeå Vieän
YHDT TPHCM chuaån bò hoäi thaûo veà phöông phaùp Chích Leå.
- Dôøi phoøng maïch vaø Quaùn Dòch Y Ñaïo Nam Thanh veà 499/2 Caùch
Maïng Thaùng 8, Phöôøng 13, Quaän 10, TPHCM.
- Giaûng daïy vaø tham gia Phoøng Khaùm Khu Vöïc IV, Bình Thaïnh veà
boä moân Chích Leå.
1991 - 1993: - Hôïp ñoàng vôùi BV YHDT TPHCM dieän Löông Y
ñöôïc môøi Thöøa Keá vaø caùc Coäng taùc vieân coáng hieán taâm ñaéc veà
phöông phaùp Chích Leå.
- Giaûng vieân Dòch Lyù-Y Dòch cho Lôùp Huaán Luyeän chuyeân moân
veà Chaâm cöùu, Döôïc Lyù vaø Dòch Lyù cuûa Trung Taâm YHDT TP
BIEÂN HOAØ.

10
1993 – 2006: - Phoù Chuû Tòch kieâm Uyû Vieân Tuyeân Huaán Chi Hoäi
Chích Leå TPHCM.
- Saùng Laäp Vieân Ban Ñieàu Haønh Phoøng Khaùm Mieãn Phí Nam
Thaønh Thaùnh Thaát, ñöôøng Coáng Quyønh, Quaän I.
1995- 1997: Toå Tröôûng Phoøng Khaùm Töø Thieän Chi Hoäi Cöïu Chieán
Binh P 10, Quaän 3. Chuyeân Khoa Chaâm Cöùu, Chích Leå, Hoát thuoác.
1999 – 2006: Sau ngaøy Löông Y Nguyeãn Oaéng Chuû Tòch Chi Hoäi
Chích Leå TPHCM maát, veà nhaø tieáp tuïc trò bònh, môû lôùp daïy thöøa
keá Chích Leå vaø Dòch Y Ñaïo tôùi nay, chôø yù kieán laõnh ñaïo.
Lieân tuïc môû ñieåm Chích Leå trò bònh giuùp bònh nhaân ngheøo vaø
daïy Chích Leå cho caùc khoaù taïi:
- Quaùn Dòch Y Ñaïo Nam Thanh 499/2, Caùch Maïng Thaùng 8, P13,
Q10, TPHCM.
- Chuøa Phöôùc Laâm, Myõ Xuyeân, Soùc Traêng.
- Chuøa Phaät Hoïc, Thò Xaõ Soùc Traêng.
- Chuøa Long Bình, Huyeän Mang Thít, Vónh Long.
- Nhoùm Ñoâng Y Só Traûng Baøng, Taây Ninh.
- Hoäi Chöõ Thaäp Ñoû Xaõ An Ninh Taây, Ñöùc Hoaø, Long An. (Ñòa
ñieåm: Hoäi Ngöôøi Cao Tuoåi Xaõ An Ninh Taây).
- Hoäi Chöõ Thaäp Ñoû Phöôøng Long Bình, Quaän 9, Tp.HCM (Ñòa
ñieåm: Chi Hoäi CTÑ Chuøa Böûu Long, 81 Thaùi Bình 1, P.Long Bình,
Q.9).
2006: Tieáp tuïc chuû nhieäm Quaùn Dòch Y Ñaïo NAM THANH (22
naêm töø 1977- 2006, môû daïy treân 60 lôùp: Trieát Dòch, Dòch Lyù Baùo
Tin, Giao Dòch Xaõ Hoäi, Dòch Y Ñaïo vaø treân 15 lôùp Chích Leå, cho
gaàn ngaøn hoïc vieân) vaø ñieàu haønh Toå Chaån Trò Ñoâng Y:
499/2 Caùch Maïng Thaùng 8, Phöôøng 13, Quaän 10, TPHCM.
ÑT: 08.8627313 DÑ: 0919221002

11
 LYÙ TÌNH QUAÙN DÒCH

Maáy hoâm nay, ñeán sinh hoaït taïi Quaùn Dòch, nghe
Thaày baùo tin Thaày ñaõ hoaøn taát taäp 3 boä Kinh Dòch Xöa vaø
Nay.
Ñieåm laïi suoát hôn 30 naêm qua, Thaày chuùng ta ñaõ nguïp
laën treân ñöôøng Vaên Lyù Hoïc cho söï nghieäp xieån döông Dòch
Lyù Vieät Nam. Toâi vaãn thaáy thaáp thoaùng ñaâu ñoù moät hình aûnh
maø chaéc coù leõ moïi ngöôøi ñeàu nhaän ra ñöôïc. Moät ngöôøi phuï
nöõ bao phen trôï tröôûng vôùi Thaày, cuøng seû chia ngoït buøi, vôùi
bao traên trôû trong ñôøi moät cao ñoà xuaát saéc cuûa Dòch Lyù Vieät
Nam.
Noùi nhö vaäy, chuùng ta haún bieát, vaâng ñoù laø Coâ, ngöôøi
vôï hieàn cuûa Thaày Nam Thanh, ngöôøi meï hieàn cuûa anh chò em
hoïc vieân khi ñeán Quaùn Dòch. Coâ, ngöôøi ñaõ chaêm soùc cho
Thaày thaät chu ñaùo, töø ly nöôùc thaám gioïng luùc giaûng baøi ñeán
vieäc chaêm lo ñuû ñaày ‘ba chuù Dòch con’ cuûa mình, taïo ñieàu
kieän phaàn naøo ñeå Thaày taïm queân noùng laïnh cuoäc ñôøi maø gìn
giöõ vaø phaùt trieån ‘Gioït maùu cuûa Dòch Lyù Vieät Nam’.
Toâi vaãn nhôù nhö in, vaøo nhöõng buoåi toái naêm naøo,
ngoaøi trôøi möa raû rích, trong Quaùn Thaày ñang say söa giaûng
truyeàn ñaïo hoïc cho anh chò em, coøn Coâ ngoài co ro meùp cöûa
nhaø troâng chöøng xe cho anh chò em yeân taâm hoïc taäp suoát hôn
hai tieáng ñoàng hoà, heát naêm naøy qua thaùng khaùc nhö vaäy. Chæ

12
ñeán naêm nay tuoåi cao söùc yeáu, Coâ môùi khoâng coøn ngoài coi xe
ñöôïc nöõa.
Nay bieát bao ngöôøi ra ñöôøng ñôøi vaïn neûo thaønh baïi,
thöû hoûi maáy ai khi nhôù veà Quaùn Dòch ñeå tri aân ngöôøi khai
saùng trí tri Leõ Bieán Hoùa cho ta, maø laïi khoâng nhôù ñeán hình
aûnh moät ngöôøi luoân nhaãn naïi, bao naêm phoø taù Thaày qua moãi
khoùa hoïc. Khi Thaày tieáp anh chò em khuya hôn giôø hoïc, Coâ
vaãn aân caàn ñoàng haønh vôùi Thaày, vôùi anh chò em cho ñeán khi
Quaùn Dòch khoâng coøn khaùch nöõa, Coâ moät mình doïn deïp lau
nhaø röûa cheùn ñaâu ñoù töôm taát roài môùi ñöôïc nghæ.
Toâi vaãn coøn nhôù khi Thaày giaûng ñeán phaàn ‘Caän thuû
chö thaân, Vieãn thuû chö vaät’, hay baøi ‘Chim caâu ñöa tin’, Thaày
coù nhaéc nhôû veà Coâ raèng: ‚Anh chò em coøn taøi lieäu hoïc ñeán
baây giôø laø nhôø Coâ ñoù‛.
Khi Thaày maéc phaûi ‘traû nôï laàn khaân’ cuûa thôøi loaïn ly
ñaønh xa caùch taát caû (1975), vôùi hình aûnh thaân coø laën loäi bôø
soâng, Coâ phaûi hoài höông, buïng mang Thieân Höông, tay boàng
Chaán Thanh, tay xaùch gioû ñoà naëng tróu haønh trang tö lieäu
Dòch Lyù VN cuûa Thaày maø ñi ñeán ñaâu Coâ cuõng ñem theo beân
mình ñeå khi Thaày veà coøn coù maø duøng.
Coâng ñöùc, nghóa aân cuûa Thaày Coâ troïn veïn lyù tình
xöôùng hoaï theo boán ñöùc lôùn cuûa Kieàn Khoân laø Nguyeân,
Hanh, Lôïi, Trinh vaø Nhu, Thuaän, Lôïi, Trinh. Vai troø cuûa Coâ
laø AÂm aån, ñuùng laø ‘noäi töôùng’goùp phaàn quan troïng thaønh quaû
nghieäp Dòch cuûa Thaày vôùi boä Kinh Dòch Xöa vaø Nay coù moät
khoâng hai ñeå laïi cho ñôøi vaø vôùi nhöõng con ngöôøi ñaït lyù Dòch
Bieán ñi khaép theá gian cho muoân ñôøi sau. Thaày Coâ thaät xöùng
ñoâi ‚Thanh Nam Hieäp Nöõ ‛ vaäy.
13
 Chaéc khoâng chæ rieâng toâi maø caùc baïn ñaõ töøng moät thôøi
ñeán vôùi Quaùn Dòch cuõng ñeàu nhaän thaáy vaø toû loøng tri aân Trôøi
Ñaát ñaõ ñöa ñaåy cho Dòch Lyù VN ñöôïc moät ‘Hieäp Nöõ’ tuyeät
vôøi, moät ‘Sö Maãu’ hieàn haäu ñaûm ñang.
Thaät vaäy, moãi laàn veà Sôn Moân Toå Quaùn, toâi caûm thaáy
loøng mình aám aùp an tónh laï thöôøng nhö ñöùa con ñöôïc trìu meán
trong voøng tay dòu hieàn cuûa meï. Quaùn Dòch Nam Thanh
khoâng phaûi laø moät ngoâi nhaø thôø, cuõng chaúng phaûi laø moät ngoâi
chuøa hay am coác ñeå tu gì caû, maø laï thay khi veà vôùi Quaùn, moïi
vaät duïng trong Quaùn, töø böùc töôøng, chieác ñinh giaêng voõng
ñeán baûng vieát gieû lau, hay chuù caù tai töôïng trong hoà kính ñeàu
laø nhöõng minh chöùng cho söï ñaéc ñaïo Dòch Bieán. Taát caû laøm
böøng saùng trong taâm khaûm toâi caùi lyù leõ Taïi sao cuûa moïi caùi
Taïi sao. Toâi cuõng caûm nhaän ñöôïc tình yù soáng ñoäng khi moãi
thöù trong Quaùn Dòch laïi trôû neân tình lyù töï tö lieân heä trong
nhöõng baøi kieåm soaùt chieâm nghieäm cuûa lôùp hay trong sinh
hoaït cuûa Quaùn.
Ñoâi doøng caûm xuùc traøo daâng, môùi hay raèng:
Toå Quaùn Dòch Y Ñaïo Nam Thanh thaät troïn lyù veïn tình
vaäy.
Vieát xong giôø Tyû – Tuïy
Vieät Thanh PHAÏM VAÊN LONG

14
 CHUÙC MÖØNG NAÊM MÔÙI
Ngaøy 23 thaùng Chaïp naêm Giaùp Tuaát.

Thaân aùi chuùc möøng naêm môùi,

Giaùp Tuaát vui töôi tieán tôùi an bình.
Muoân ñôøi may maén quang vinh,
Yeân laønh haïnh phuùc gia ñình, töông lai.
Moân ñeä ñoâng ñuû ngaøy nay,
Truyeàn baù ngheà nghieäp ñeå laïi ñôøi ñôøi.
Thaày Söû löu danh Theá giôùi,
Troïng Thaày, Thaày troïng thì môùi neân Thaày.
TP Hoà Chí Minh, ngaøy 3-2-1994.
Chuû tòch Chi hoäi Chích Leå TP HCM
Löông Y NGUYEÃN OAÉNG

@ Ñeâm 30 thaùng Chaïp Maäu Daàn, Thaày Naêm Oaéng

ñaõ vónh vieãn ra ñi trong khi nhaø nhaø ñang chuaån bò
ñoùn giao thöøa möøng naêm môùi Kyû Maõo (1999). Xem
buùt tích Thaày maø loøng buøi nguøi daâng traøo bao noãi
nhôù …
08-9-1999
Löông Y PHAN QUOÁC SÖÛ

15
16
 PHAÀN I

PHÖÔNG PHAÙP

CHÍCH LEÅ THÖÏC HAØNH

THAÀY NAÊM OAÉNG

17
18
DI AÛNH COÁ LÖÔNG Y NGUYEÃN OAÉNG
1914-1999

19
20
 LÔØI NOÙI ÑAÀU
Trong suoát thôøi gian tham gia chieán ñaáu trong ñoäi
nguõ caùch maïng, toâi coù dòp ñi qua nhieàu nôi treân ñaát nöôùc.
Qua caùc vuøng thoân queâ, gaëp nhieàu tröôøng hôïp oám ñau,
thuoác men khoâng coù, ñieàu kieän chöõa trò cuõng thieáu thoán,
ngöôøi daân ñaõ taän duïng caùc phöông phaùp chöõa trò coå
truyeàn, trong ñoù coù moân chích leå. Tieáp thu ñöôïc töø caùc
thöïc tieãn ñoù, chuùng toâi ñaõ löu taâm nghieân cöùu, thöïc hieän
phöông phaùp chích leå naøy.
Vaø qua hôn 50 naêm gaén boù vôùi PPCL chuùng toâi
nhaän thaáy PPCL:
- Laø moät di saûn quyù baùu ñaõ vaø ñang löu truyeàn saâu
ñaäm trong daân gian.
- Goùp phaàn khoâng nhoû trong vieäc ñieàu trò beänh taät cho
ngöôøi daân caû thaønh thò laãn noâng thoân.
Do ñoù chuùng toâi mong öôùc PPCL naøy caàn ñöôïc
thöøa keá vaø phaùt huy. Tuy nhieân hieän nay ôû ñoä tuoåi 80, tuy
tinh thaàn coøn haêng say nhöng tuoåi giaø ngaøy caøng heùo daàn
theo thôøi gian, coù muoán cuõng khoù coù ñieàu kieän thöïc hieän,
vì vaäy ñöôïc söï hoã trôï cuûa caùc ñoàng nghieäp vaø moân sinh
sau quyeån “Chích Leå Raát Hay Deã Hoïc Deã Laøm” naêm
1983, chuùng toâi maïnh daïn vieát quyeån “Chích Leå Thöïc
Haønh” naøy.
Töïa ñeà saùch mang nghóa thöïc haønh, vì vaäy chuùng
toâi seõ ñi saâu vaøo lónh vöïc thöïc hieän.
* Kyõ thuaät Chích Leå.
* Chích Leå chöõa beänh.

21
 Vôùi kinh nghieäm vaø taâm ñaéc tích luõy ñöôïc trong
hôn 50 naêm gaén boù vôùi moân chích leå naøy, chuùng toâi seõ coá
gaéng ghi cheùp tó mó töøng kyõ thuaät vaø caùc beänh aùn vôùi ñaày
ñuû chi tieát ñeå ngöôøi ñoïc deã tieáp thu vaø thöïc hieän.
Töø tröôùc ñeán nay, saùch vôû nghieân cöùu veà chích leå
coøn quaù ít vì vaäy lyù thuyeát vaø cô cheá cuûa moân naøy coøn
nhieàu boå sung, caàn ñöôïc nghieân cöùu vaø hoaøn chænh daàn.
Phöông phaùp chích leå vì baét nguoàn vaø phoå bieán saâu
roäng trong daân gian, vì theá khi bieân soaïn, chuùng toâi coá
gaéng söû duïng nhöõng ngoân töø ñaõ vaø ñang ñöôïc ña soá baø con
nhaân daân thöôøng duøng, chæ tröø moät soá thuaät ngöõ hoaëc
beänh danh chuyeân moân (nhaát laø phaàn thöïc haønh trò lieäu),
chuùng toâi seõ ñeå theâm vaøo trong ngoaëc ñeå moïi ngöôøi ñeàu
coù theå tieáp thu ñöôïc.
Vì taøi lieäu nghieân cöùu vaø söùc hieåu bieát coøn giôùi haïn,
chuùng toâi mong nhaän ñöôïc nhieàu yù kieán ñoùng goùp cuûa quyù
baïn ñoàng nghieäp, quyù vò cao minh vaø quyù ñoïc giaû … ñeå boå
sung cho phöông phaùp chích leå cuûa daân toäc Vieät Nam ngaøy
caøng hoaøn thieän hôn, goùp phaàn vaøo vieäc chaêm soùc söùc
khoûe cho nhaân daân.
Thaønh phoá Hoà Chí Minh, ngaøy 19 thaùng 5 naêm 1993.
Löông Y NGUYEÃN OAÉNG

22
 NHAÄN ÑÒNH VEÀ PHÖÔNG PHAÙP CHÍCH LEÅ
Cuûa Baùc Só NGUYEÃN VAÊN HÖÔÛNG
Nguyeân Boä Tröôûng Boä Y Teá

Phöông Phaùp Chích Leå (PPCL) ñöôïc toâi theo doõi töø 15
naêm nay, laøm cho toâi tin töôûng vaø caûm phuïc vì phöông phaùp
naøy coù ñaày ñuû tính chaát khoa hoïc, daân toäc, ñaïi chuùng, vì
ngöôøi saùng laäp ra noù laø moät ñaûng vieân laõo thaønh coù ñaày ñuû
ñaïo ñöùc, thöông yeâu beänh nhaân vaø tha thieát muoán phoå bieán
phöông phaùp naøy trong nhaân daân nhaèm trò beänh khoâng duøng
thuoác, phuïc vuï nhaân daân vôùi lyù töôûng cao quyù cuûa Ñaûng laø
xaây döïng ñaát nöôùc, giaûi phoùng nhaân loaïi, laøm cho nhaân daân
ñöôïc haïnh phuùc.
Ñoàng chí NGUYEÃN OAÉNG ñaõ nghieân cöùu maáy chuïc
naêm nay ñeå toång keát caùc phöông phaùp: Caét, Giaùc, Buùng, Neû,
Huùt, Baät, Kheâu Ñaäu Laøo, Chích Leå cuûa nhaân daân ta, laáy caùc
ñieåm öu, loaïi caùc ñieåm khuyeát ñeå xaây döïng PPCL naøy vaø aùp
duïng noù töø maáy chuïc naêm nay, töø Nam chí Baéc, ñaøo taïo haøng
nghìn hoïc vieân chích leå, giaûi quyeát caùc beänh ñau, nhöùc, töùc,
moûi, teâ, ngöùa, nhöùc ñaàu, töùc ngöïc, tay chaân teâ moûi, ñau thaàn
kinh toïa, ñau khôùp, ñau buïng, ñau cöùng coå … hen suyeãn, æa
chaûy, caùc beänh thuoäc nguõ quan (maét môø, chaûy nöôùc maét soáng,
vieâm muõi dò öùng, haét hôi, chaûy nöôùc muõi), caùc beänh caáp cöùu,
ngaát, baát tónh nhaân söï, baùn thaân baát toaïi, aù khaåu, caám khaåu …
Veà cô cheá taùc duïng cuûa PPCL toâi nghó raèng PPCL giaûi
quyeát ñöôïc caùc beänh do öù, treä, sung huyeát trong cô theå, ñoàng
thôøi giaûi ñoäc cô theå khoûi maùu ñoäc öù treä, laøm cho khí huyeát
löu thoâng, taêng cöôøng söùc ñeà khaùng cuûa cô theå, laøm cho heát
ñau nhöùc, teâ moûi. Ngoaøi taùc duïng tröïc tieáp treân maùu ñoäc öù,

23
treä, sung, PPCL coøn coù taùc duïng nhö chaâm cöùu ñeán thaàn kinh
sinh hoùa v.v…
Ñaëc bieät cuûa PPCL laø duøng kim tam laêng chích leå vaøo
da, choã caùc ñieåm tuï huyeát, öù huyeát, sung huyeát (coù vieâm),
khai moät loã nhoû ñeå naën maùu ñoäc bò öù, treä, gaây söng ñau, teâ,
töùc moûi vaø laøm roái loaïn chöùc naêng taïng phuû, nhôø vaäy maø keát
quaû raát nhanh choùng. Sau khi naën heát maùu ñoäc beänh nhaân
nghe nheï nhoûm ngay vaø heát hoaëc bôùt ñau nhöùc.
Ñaây laø moät phöông phaùp thaät söï daân toäc vaø ñaïi chuùng.
Töø 15 naêm theo doõi, toâi khoâng thaáy moät tai bieán gì coù haïi ñeán
sinh maïng beänh nhaân. Cuõng khoâng thaáy moät tröôøng hôïp naøo
nhieãm truøng taïi haïi, vì moãi laàn chích leå, duïng cuï ñaõ ñöôïc khöû
truøng kyõ, laïi coøn naën maùu vaø caùc chaát ñoäc thoaùt ra ngoaøi, caû
vi truøng, vi khuaån neáu coù.
Nhöôïc ñieåm cuûa PPCL laø luùc chích leå vaø naën maùu hôi
ñau hôn phöông phaùp chaâm cöùu vaø maùu ñoäc laên ra deã laøm
cho beänh nhaân sôï. Nhöng maùu ñoäc trong ngöôøi, neáu ñeå cô theå
töï ñaøo thaûi thì chaúng nhöõng noù coù theå gaây tai haïi vaø thôøi gian
ñaøo thaûi phaûi laâu, ñau nhöùc seõ keùo daøi.
Neáu cô theå khoâng ñuû söùc ñaøo thaûi thì chaát ñoäc seõ taùc
ñoäng ñeán taïng phuû gaây beänh naëng hôn. PPCL thöôøng ñem laïi
keát quaû nhanh, bôùt ñau nhöùc vì noù loaïi boû chaát ñoäc moät caùch
tröïc tieáp, nhaát laø caùc beänh ôû huyeát phaàn do öù, treä, sung
huyeát. Neáu aùp duïng moät caùch chính xaùc PPCL thì keát quaû
khoâng phöông phaùp naøo bì kòp.
Vaäy, vieäc ñaøo taïo caùn boä chích leå raát caàn thieát ôû noâng
thoân vaø cô sôû phöôøng, xaõ, taän hang cuøng ngoõ heûm ñeå giaûi
quyeát beänh taät môùi phaùt. Caùn boä Chöõ Thaäp Ñoû dó nhieân neân

24
naém phöông phaùp naøy ñeå giaûi quyeát beänh luùc ban ñaàu khoâng
caàn phaûi coù kieán thöùc y hoïc cao, ngöôøi Hoäi vieân Chöõ Thaäp
Ñoû cuõng ñuû söùc hoïc PPCL.
Caùn boä chaâm cöùu, y taù, y só, baùc só caàn hoïc PPCL ñeå
giaûi quyeát caùc beänh veà huyeát phaàn coù öù, treä, sung huyeát maø
phöông phaùp y teá khaùc thöôøng giaûi quyeát chaäm hôn.
Toâi ñeà nghò ngaønh Y Teá chuùng ta, döôùi söï laõnh ñaïo
cuûa Boä Y Teá, nghieân cöùu PPCL, ñaøo taïo caùn boä chích leå. Hoäi
vieân Chöõ Thaäp Ñoû phoå bieán PPCL ñeán taän caùc cô sôû noâng
thoân vaø phöôøng, xaõ ñeå xaây döïng neàn Y Teá Nhaân Daân.
Ñoù cuõng laø nguyeän voïng, hoaøi baõo cuûa ñoàng chí
NGUYEÃN OAÉNG: PPCL xuaát phaùt töø kinh nghieäm nhaân daân,
ñaõ ñöôïc toång keát, naâng cao sau maáy chuïc naêm nghieân cöùu vaø
aùp duïng, phaûi ñöôïc ñöa veà nhaân daân ñeå trò beänh cho nhaân
daân.
Ñoù cuõng laø nhieäm vuï cuûa ngaønh Y Teá vaø cuûa Hoäi Chöõ
Thaäp Ñoû. Ngaøy 16 thaùng 9 naêm 1984.
( Ñaõ kyù )
Baùc Só NGUYEÃN VAÊN HÖÔÛNG

Nhaän ñònh ngaøy 11-8-1989:

‚Hoâm nay Löông Y NGUYEÃN OAÉNG coù trò beänh cho
toâi baèng chích leå, toâi caûm nhaän: anh nghieân cöùu thuû thuaät
laøm cho bôùt ñau, nhö con kieán nhoû caén laø quyù laém roài . Xin
caûm ôn anh‛.
Baùc só NGUYEÃN VAÊN HÖÔÛNG.

25
Lôøi Giôùi Thieäu Saùch:
“CHÍCH LEÅ RAÁT HAY, DEÃ HOÏC DEÃ LAØM”
Cuûa Löông Y NGUYEÃN OAÉNG, xuaát baûn naêm 1983.
Löông Y NGUYEÃN OAÉNG sinh ngaøy 14 thaùng 10
naêm 1914 taïi Trung Chaùnh Taây, Goø Vaáp, Gia Ñònh. Treân 40
naêm gaén boù vôùi ngaønh chích leå, tích luõy nhieàu kinh nghieäm
quyù baùu vaø thieät thuï truyeàn baù phöông phaùp trò beänh ñôn giaûn
vaø hieäu nghieäm naøy.
Moät caùch bình dò, thaät thaø, khieâm toán, Löông Y
NGUYEÃN OAÉNG nhaän ñònh chích leå laø moät khoa trò beänh
phaùt xuaát töø quaàn chuùng nhaân daân, deã hoïc deã laøm, ai laøm
cuõng ñöôïc, neáu ñöôïc höôùng daãn chu ñaùo. Hoïc troø cuûa OÂng
ñoâng ñeán haøng ngaøn ngöôøi nhöng vaãn thaáy chöa ñuû, bôûi thaät
ra phaûi phoå bieán phöông phaùp chích leå ñeán taän hang cuøng
ngoõ heûm, ñeán töøng gia ñình ñeå chaêm soùc sô khôûi cho ngöôøi
beänh khi caàn thieát. Ñoù laø chöa noùi ñeán nhöõng giaù trò ñoäc ñaùo
trong vieäc chöõa trò nhöõng chöùng beänh khoù chöõa cuûa khoa
chích leå.
Cuõng vì muïc ñích vaø öôùc nguyeän chính ñaùng treân cuûa
Löông Y NGUYEÃN OAÉNG, Caâu Laïc Boä Y HOÏC DAÂN TOÄC,
BEÄNH VIEÄN Y HOÏC DAÂN TOÄC keát hôïp vôùi moät soá ñoàng
nghieäp thuoäc Vieän QUAÂN Y TP HOÀ CHÍ MINH ñaõ cuøng
nghieân cöùu thöøa keá vaø hình thaønh taøi lieäu taâm ñaéc chích leå
naøy. Traân troïng giôùi thieäu cuøng baïn ñoïc.
CAÂU LAÏC BOÄ Y HOÏC DAÂN TOÄC,
BEÄNH VIEÄN Y HOÏC DAÂN TOÄC.
Bs TRÖÔNG THÌN bieân taäp

26
 BAØI I:

ÑAÏI CÖÔNG
KHOA CHÍCH LEÅ VIEÄT NAM

Töø ngaøn xöa toå tieân ta raát quan taâm ñeán vieäc phoøng
beänh vaø trò beänh cho daân toäc ta trong caùc chöùng beänh thoâng
thöôøng, maõn tính vaø nhaát laø beänh caáp cöùu.
Ngoaøi vieäc duøng caùc döôïc thaûo tìm thaáy chung quanh
coøn coù nhieàu phöông phaùp khaùc khoâng duøng thuoác maø keát
quaû cuõng vöøa cao vöøa nhanh. Trong sinh hoaït cuûa ngöôøi daân,
chích leå vaø caùc phöông phaùp trò bònh coù lieân heä vaø gaàn guõi
vôùi chích leå ñöôïc söû duïng khaù phong phuù. Ñaùng keå coù 9 loaïi
laø: Chích, Leå, Caét, Giaùc, Buùng, Neû, Huùt, Baät, Kheâu Ñaäu Laøo.

Tuy 9 phöông phaùp treân coù cuøng chung muïc ñích,

nhöng veà thuû thuaät cuûa moãi phöông phaùp ôû moãi nôi laøm moät
caùch gioáng maø khaùc nhau. Do ñoù chuùng ta caàn hieåu roõ töøng
phöông phaùp ñeå phaùt huy öu ñieåm, giaûm boû nhöôïc ñieåm cuûa
töøng phöông phaùp ngoû haàu phoái hôïp ñuùc keát thaønh moät Khoa
Chích Leå Vieät Nam toaøn dieän tinh teá vaø hoaøn haûo hôn.
Hieän taïi, chuùng toâi duøng töø Chích Leå ñaïi dieän cho caû
9 boä moân lieân quan treân laø vì chuùng toâi xeùt thaáy chích leå coù
nhieàu öu ñieåm hôn:
- Nhö treân khaép maët da ôû toaøn cô theå, nôi naøo coù bònh
ñeàu coù theå chích leå ñöôïc caû khoâng bò haïn cheá.

27
 - Sau khi chích leå khoâng ñeå laïi veát theïo (seïo) ôû maët
da vì loã kim raát nhoû mau lieàn da.
- Nhôø kim beùn, ñaâm kheùo vaø chính xaùc vaøo ñieåm ñau,
chæ laáy moät ít maùu ñoäc ra, khoâng laøm maát nhieàu maùu töôi, tieát
kieäm ñöôïc maùu toát.
- Neáu laøm ñuùng 9 nguyeân taéc chích leå thì khoâng gaây
nhieãm truøng, laïi ít ñau, ít baàm, khoâng bò toái maét ngaát xæu
trong khi chích leå (baàn huyeát naõo = Vöïng chaâm) laïi coù hieäu
quaû cao, keát quaû nhanh …
Toùm laïi Chích leå noùi chung laø phöông phaùp phaãu
thuaät nhoû (tieåu phaãu ngoaïi khoa), loïc laáy maùu ñoäc ra khoûi cô
theå, laø phöông phaùp trò bònh khoâng duøng thuoác, thuaàn tuùy cuûa
daân toäc Vieät Nam.

I - 9 BOÄ MOÂN CHÍCH LEÅ

1- CHÍCH: (Mieàn Baéc goïi laø Trích) laø duøng kim nhoû
(tam laêng) ñaâm nheï vaøo phaàn da choã ñaäm nhaát cuûa ñoaïn öù
huyeát hoaëc vuøng ñieåm ñoïng huyeát nôi coù maùu ñoäc öù ñoïng,
khi ruùt kim ra, maùu töï voït chaûy ra ngoaøi.
2- LEÅ: (Mieàn Baéc goïi laø Nheã) laø veùo (níu) da leân,
duøng kim ñaâm nheï vaøo ñuùng ñieåm tuï huyeát hoaëc xuaát huyeát,
maùu khoâng töï chaûy ra maø phaûi duøng tay naën cho maùu ra.
3- CAÉT: Duøng mieãng chai, mieãng saønh, dao nhoû hay
vaät saéc beùn raïch treân maët da theo tuyeán doïc, tuyeán ngang
hoaëc ôû moät soá boä vò nhö ôû löng ngöïc, maët … hoaëc caét nhieàu
veát ôû moät vuøng ñau cho ra maùu, roài chaäm maùu.

28
 4- GIAÙC: Duøng vaät saéc beùn nhoïn nhö treân caét, ñaâm
vaøo vuøng ñau cho ra maùu roài laáy baàu giaùc uùp leân choã ñaõ caét
leå ñeå huùt maùu ra nhieàu hôn.
5 - BUÙNG: Laø caùch thöôøng duøng ôû noâng thoân tröôùc
ñaây. Noâng daân laáy caây keøo duø, maøi nhoïn moät ñaàu roài uoán
thaønh moät goùc vuoâng 90 ñoä (caïnh coù muõi nhoïn daøi 2cm, caùn
daøi 10cm). Ngöôøi trò tay traùi caàm caùn, ñöa muõi nhoïn vaøo choã
ñaäm nhaát cuûa ñoaïn öù huyeát (gaân xanh), tay kia buùng vaøo ñaàu
muõi nhoïn xuyeân qua da, khi ruùt ñaàu kim ra, maùu töï voït chaûy
khaù nhieàu (coù khi bònh nhaân bò toái maét, teù xæu trong giaây phuùt
vaø tænh daäy noùi ñôû ñau, nhöùc, ngöùa).
6 - NEÛ: Duøng thanh tre nhoû côõ thaân caây buùt chì, moät
ñaàu coù nhieàu kim nhoïn gaén thaúng goùc vôùi thanh tre. Caàm
thanh tre goõ muõi kim nheï nheï töø töø vaøo phaàn meàm cuûa da thòt
coù maùu ñoäc laøm ñau nhöùc, teâ moûi, ngöùa … duøng tay naën heát
maùu ra, roài lau cho heát maùu.
7 – HUÙT: duøng oáng chích (Seringue) ñaâm vaøo trung
taâm cuûa ñieåm maùu ñoïng vaø ruùt heát maùu, muû öù ñoïng trong veát
thöông ra hoaëc duøng kim chích vaøo veát thöông ñeå maùu voït ra
roài naën heát maùu muû. Caùch naøy duøng ñeå trò caùc tröôøng hôïp bò
va vaáp teù ngaõ ñaùnh ñaäp (chaán thöông traät ñaõ), hoaëc khoái u coù
maùu muõ öù ñoïng söng noùng ñoû ñau. Cöù theá laøm nhieàu laàn seõ
laønh veát thöông.
8 – BAÄT: Duøng thanh tre baèng chieác ñuûa aên côm,
moät ñaàu vuoát moûng buoäc 4 caây kim thaúng goùc. Coøn moät ñaàu
kia cöùng troøn duøng ñeå caàm. Laáy tay baät ñaàu thanh tre coù gaén
kim vaøo ñieåm ñau cuûa beänh nhaân laøm caét ngang maïch maùu
noåi haún ra ngoaøi maët da laøm cho maùu ñoû ñen phuït chaûy ra
nhieàu, keát quaû cuõng bôùt ñau nhöùc.
29
 9 – KHEÂU ÑAÄU LAØO: Laáy laù traàu khoâng voø naùt roài
chaø xaùt vaøo vuøng löng, ngöïc… ñeå phaùt hieän ra ñieåm ñen hay
ñoû noåi leân ôû da thòt. Duøng kim leå vaøo nhöõng ñieåm ñoù, vít
maïnh muõi kim leân ñeå gaây cho beänh nhaân coù caûm giaùc ñau,
ruøng mình ñeán toaùt moà hoâi. Laøm nhö vaäy vaøi laàn, moà hoâi ra,
nhieät ñoä beänh nhaân haï xuoáng (coù khi töø 40 ñoä C tuoät xuoáng
coøn 37 ñoä C) ngöôøi maùt laïi, bôùt hoaëc heát beänh thaáy roõ.
Sau hôn 50 naêm (1993), vaø 60 naêm (2005) kinh
nghieäm ñieàu trò baèng 9 phöông phaùp neâu treân chuùng toâi nhaän
thaáy: phöông phaùp chích leå töông ñoái tieän lôïi vaø coù nhieàu öu
ñieåm hôn 7 phöông phaùp kia. Taát caû caùc phöông phaùp naøy
ñeàu cuøng chung muïc ñích laø loïc laáy caùc chaát vaø maùu bò
nhieãm ñoäc ra khoûi cô theå, giuùp cho tuaàn hoaøn maùu khoâng bò
taéc ngheõn, nhaân ñieän vaø thaàn kinh khoâng bò cheøn eùp, khí
huyeát löu thoâng ñieàu hoaø, vì vaäy coù theå laøm cho ngöôøi khoeû
maïnh trôû laïi.
Thöïc teá laâm saøng cho thaáy chích leå ñem laïi hieäu quaû
khaù cao trong ñieàu trò, tuy nhieân neáu bieát keát hôïp, phoái hôïp
vôùi caùc phöông phaùp (boä moân) khaùc khi caàn thieát, chaéc chaén
seõ taêng theâm hieäu quaû trong vieäc trò lieäu.

II - 4 MUÏC ÑÍCH CUÛA MOÂN CHÍCH LEÅ

(CÔ CHEÁ CHÍCH LEÅ)

1- Khai thoâng öù huyeát: Laøm cho huyeát quaûn thoâng suoát,

tuaàn hoaøn ñieàu hoøa, khí huyeát löu chuyeån, maïch laïc
khai thoâng.
2- Giaûi phoùng thaàn kinh bò cheøn eùp:
Laøm cho sinh lyù cô theå hoïat ñoäng bình thöôøng.

30
 3- Ñieàu hoøa chöùc naêng cuûa taïng phuû (noäi taïng):
Ñeå giöõ cô theå ñöôïc quaân bình sinh hoùa.
4- Taêng cöôøng söùc ñeà khaùng (choáng ñôõ) cuûa cô theå :
Laøm giaûm ít bònh taät, keùo daøi tuoåi thoï.

III – ÑAËC TÍNH CUÛA KHOA CHÍCH LEÅ VN

Theo söï ñaùnh giaù cuûa caùc hoäi nghò khoa hoïc veà chích
leå thì Khoa Chích Leå Vieät Nam coøn toàn taïi, löu truyeàn vaø
phaùt trieån nhö ngaøy nay vì ñaõ ñaït ñöôïc:
- 3 tính chaát cô baûn cuûa Y Teá Vieät Nam laø:
Khoa Hoïc, Daân Toäc, Ñaïi Chuùng vaø
- 5 ñaëc ñieåm chính cuûa moân chích leå.

A- BA TÍNH CHAÁT CUÛA KHOA CHÍCH LEÅ:

Khoa hoïc - Daân Toäc - Ñaïi Chuùng
1- Tính Chaát Khoa Hoïc:
Chích Leå laø phöông phaùp trò bònh khoâng duøng thuoác
maø bònh nhaân vaãn giaûm vaø khoûi bònh. Vì chích leå tröïc tieáp
loaïi boû caùc chaát ñoäc vaø maùu ñoäc gaây beänh ra khoûi cô theå ñeå
khai thoâng caùc maïch maùu, kinh maïch laïc ... do ñoù taïi choã
beänh, caùc teá baøo thaàn kinh khoâng bò cheøn eùp, khí huyeát löu
thoâng ñieàu hoaø, khieán boä maùy tuaàn hoaøn hoaït ñoäng trôû laïi
bình thöôøng, giuùp maùu chuyeån taûi caùc chaát dinh döôõng vaø
döôõng khí ñi khaép cô theå ñeå nuoâi döôõng caùc teá baøo, giuùp cho
luïc phuû nguõ taïng cuøng toaøn boä toå chöùc cuûa cô theå hoaït ñoäng
maïnh leân. Nguyeân khí trong cô theå ñöôïc ñaày ñuû thì choáng ñôõ
ñöôïc beänh taät, con ngöôøi ñöôïc khoeû maïnh.

31
 Neáu khoâng chích leå laáy maùu ñoäc ra khoûi cô theå maø ñeå
maùu ñoäc ngöng treä ôû ñaâu thì nôi ñoù söng, noùng, ñoû, ñau hoaëc
bò teâ moûi, laïnh buoát vaø coù khi laøm cöùng cô khieán cöû ñoäng khoù
khaên, run giaät, ñau nhöùc, naèm ngoài khoâng yeân hoaëc ngöùa
ngaùy khaép nôi trong cô theå.
Khoa hoïc laø gì? Khoa hoïc laø nhöõng hieåu bieát ñöôïc saép
xeáp thaønh heä thoáng vôùi nhöõng ñònh luaät taát yeáu vaø phoå bieán,
truyeàn ñaït cho ngöôøi sau laøm ñöôïc coù keát quaû ñuùng y nhö
vaäy.
Khoa chích leå laø moân hoïc trò bònh löu truyeàn laâu ñôøi,
ai hoïc cuõng trò ñöôïc töø giaûm ñeán khoûi bònh, vaø thöïc teá chöùng
minh Khoa Chích leå Vieät Nam ñuùng nghóa laø moät khoa hoïc:
söï hoïc coù heä thoáng, coù toå chöùc, goàm coù nhieàu ngaønh khaùc
nhau. Tuy nhieân, khoa hoïc naøo cuõng ñoøi hoûi ngaøy caøng tieán
boä, chuùng ta caàn noã löïc phaùt hieän caùc maët khoa hoïc cuûa moân
chích leå qua vieäc ñieàu trò laâm saøng, ñeå xaây döïng cho moân
chích leå coù moät heä thoáng lyù luaän khoa hoïc ngaøy caøng vöõng
chaéc veà kyõ thuaät thao taùc vaø cô cheá beänh lyù hôn.
2- Tính Chaát Daân Toäc:
Treân theá giôùi, nhieàu nöôùc cuõng trò bònh baèng caùch laáy
maùu ñoäc ra khoûi cô theå vôùi nhieàu phöông phaùp khaùc nhau.
Rieâng phöông phaùp chích leå thuaàn tuùy cuûa daân toäc
Vieät Nam raát ña daïng vaø ñoäc ñaùo, aùp duïng laïi coù nhieàu khaùc
bieät vôùi caùc daân toäc khaùc neân coù hieäu quaû cao, keát quaû nhanh
nhieàu loaïi bònh. Ñaëc tröng goàm 9 boä moân: Chích, leå, caét,
giaùc, buùng, neû, huùt, baät, kheâu ñaäu laøo vaãn coøn ñöôïc löu
truyeàn töø xöa ñeán nay, töø ñôøi naày sang ñôøi noï trong daân gian
Vieät Nam.

32
 Xin noùi theâm: (Ñoaïn döôùi ñaây vieát theo lôøi keå cuûa
Thaày Ba Toân NGUYEÃN VAÊN HIEÀN, Phoù Chuû Tòch Chi Hoäi
Chích Leå TP.HCM vaø BS NGUYEÃN VAÊN HÖÔÛNG, Nguyeân
Boä Tröôûng Boä Y Teá phaùt bieåu tröôùc Ñaïi Hoäi Chích Leå 1984).

Nguoàn goác boä moân chích leå coù töø thôøi boä toäc Vieät
Nam nguyeân thuûy, ôû thôøi kyø ñoà ñaù, toå tieân ta bieát duøng ñaù
nhoïn raïch vaøo veát thöông cho chaûy maùu muû, hoaëc laáy ñaù hô
löûa chöôøm aùp choã ñau nhöùc teâ moûi … Ñaù nhoïn töø Haùn Vieät
goïi laø bieám thaïch (phieám thaïch). Sau OÂng Cha ta naâng caáp
thaønh moân hoïc trò bònh baèng ñaù nhoïn maø töø Haùn Vieät goïi laø
Bieâm Khoa Caáp Cöùu. Ñoù laø nhöõng Vieät Y Só ñaàu tieân truyeàn
ñôøi ñeán nay.

Khi ñaát nöôùc traûi qua ngaøn naêm noâ leä Baéc Phöông,
traêm naêm ñoâ hoä giaëc Taây, caùc Vieät Y Só yeâu nöôùc muoân ñôøi
khoâng haøng phuïc xaâm laêng neân ngaøy caøng ruùt vaøo röøng saâu
nuùi thaúm hoaëc laãn loän trong daân, trò bònh cho daân.
Cöôøng quyeàn truy luøng gaét gao, ví nhöõng Vieät Y Só
yeâu nöôùc nhö nhöõng con Soùi trong röøng raát khoân lanh töï taïi
neân goïi laø Thaày Lang (Soùi) vaø goïi nhöõng Vieät Y Só duøng
bieâm khoa caáp cöùu laø Thaày Lang Baêm (ñoïc traïi chöõ Bieâm
thaønh chöõ Baêm). Chuùng tuyeân truyeàn ñaàu ñoäc daân ta, beâu
xaáu veà nhöõng Thaày Lang Baêm (Vieät Y Só yeâu nöôùc) naøo laø
thaát hoïc, meâ tín dò ñoan, ngoan coá …
Nay ñaát nöôùc ñoäc laäp ñöôïc chuû quyeàn roài thì boån phaän
toaøn daân neân thaáu tình ñaït lyù, phaûi bieát tri aân cöùu bònh cuûa
caùc Thaày Lang Baêm vaø haõnh dieän mình laø con chaùu Lang
Baêm, nhöõng Vieät Y Só yeâu nöôùc voâ bôø beán, khoâng thaát hoïc,

33
khoâng meâ tín dò ñoan, bieát baûo toàn noøi gioáng baèng di saûn cuûa
toå tieân.
Rieâng caùc Thaày Chích Leå hoâm nay neáu ñöôïc goïi laø
Thaày Lang Baêm thì vinh döï vui söôùng naøo baèng. Chæ coù Vieät
Nam môùi coù danh hieäu cao quyù Lang Baêm, cuõng nhö chæ coù
Vieät Nam môùi coù chöõ Ñoàng Baøo thaém thieát vaäy.
3 - Tính Chaát Ñaïi Chuùng:
Phöông phaùp chích leå Vieät Nam do nhaân daân lao ñoäng
Vieät Nam saùng taïo ra töø ngaøn xöa löu truyeàn ñeán ngaøy nay,
nhaân daân lao ñoäng ñaõ quyeát taâm baûo veä vaø löu truyeàn khaép 3
Mieàn Nam, Trung, Baéc töø mieàn Thöôïng, daân toäc ít ngöôøi tôùi
mieàn xuoâi, ngöôøi Kinh, ôû ñaâu nhaân daân lao ñoäng cuõng ñeàu öa
thích trò bònh baèng chích leå.
Trong caùc thôøi kyø bò leä thuoäc nöôùc ngoaøi, nhaân daân
lao ñoäng ngheøo khoâng tieàn uoáng thuoác, röôùc thaày, neân phaûi
thöøa keá vaø saùng taïo caùc phöông phaùp cuûa daân gian ñeå trò
bònh. Vì trò bònh theo caùch naøy raát ñôn giaûn laïi reõ tieàn, deã hoïc
deã laøm. Nhaân daân lao ñoäng, ngöôøi khoâng bieát chöõ cuõng coù
theå hoïc loùm, truyeàn mieäng ñeå ñieàu trò cho gia ñình vaø loái
xoùm moät soá bònh thoâng thöôøng hoaëc caáp cöùu.
Coù khi tình côø gaëp ñöôïc Vieät Y Só (Thaày Lang Baêm)
treân ñöôøng doïc ngang noùi cho vaøi ba caâu, nhai chöa kòp daäp
heát mieáng traàu, uoáng chöa kòp heát chung traø laït laø Thaày ñaõ ñi
vaøo nôi gioù caùt roài… Giöõa Thaày Troø khoâng bieát teân tuoåi, nhôù
maët muõi nhau. Thaät tuoåi hôøn thay cho thôøi laøm daân vong
quoác. Neàn Vieät Y höng pheá theo vaän nöôùc laø vaäy ñoù.
Ngaøy nay, ngaønh chích leå cuûa nhaân daân lao ñoäng Vieät
Nam ñaõ ñöôïc toång keát sô boä kinh nghieäm cuûa daân gian taïi

34
Thuû Ñoâ Haø Noäi vaø coù naâng cao veà caùc maët khoa hoïc, xaây
döïng lyù luaän chích leå ñaàu tieân cho caû nöôùc thaønh moät phöông
phaùp chöõa bònh coù tính khoa hoïc, daân toäc, ñaïi chuùng. Nhieàu
taøi lieäu ñaõ huaán luyeän cho 3 Mieàn Trung, Nam, Baéc vaø moät
soá saùch veà chích leå ñaõ ñöôïc bieân soaïn hoaëc aán haønh. Ñaëc
bieät naêm 1985 moät Chi Hoäi Chích Leå ñaàu tieân ñöôïc thaønh laäp
vaø hoaït ñoäng taïi Thaønh Phoá Hoà Chí Minh tôùi nay 2005.

B - NAÊM ÑAËC ÑIEÅM CUÛA MOÂN CHÍCH LEÅ:

Sôû dó Chích Leå ñöôïc phoå bieán saâu roäng vaø laâu daøi
trong nhaân daân nhôø coù 5 ñaëc ñieåm caên baûn sau:
1 – Ñôn giaûn, ít toán keùm:
Chích leå laø phöông phaùp trò bònh khoâng duøng thuoác,
duïng cuï chæ caàn coù caây kim (kim tam laêng, kim chích thuoác,
kim may tay ñít vaøng, gai quít v.v…), moät ít boâng goøn, coàn 75
-90 ñoä vaø caây keïp boâng (pince). Choã trò bònh ôû baát cöù nôi naøo
cuõng ñöôïc mieãn khoâ raùo, saïch seõ, veä sinh, coù ñuû aùnh saùng ñeå
thaáy nhöõng daáu veát caàn chích leå.
2 – Deã hoïc, deã laøm:
Chích leå laø phöông phaùp phoøng vaø trò bònh coù tính ñaïi
chuùng, gia truyeàn vaø ñöôïc truyeàn khaåu töø ñôøi naày sang ñôøi
khaùc. Nay ñöôïc caùc baäc Thaày ñuùc keát chung thaønh Khoa
Chích Leå Vieät Nam. Muoán hoïc chæ caàn ñöôïc höôùng daãn veà:
- Caùch nhaän bieát nhöõng ñieåm ñau, nhöõng daáu veát caàn chích
leå vaø moät soá nguyeân taéc cô baûn trong chaån trò vaø chích leå.
- Kyû thuaät thao taùc chích leå: caùch söû duïng caây kim (buùng
kim) vaø caùch naën maùu ñeå traùnh ñau vaø baàm.
- Kinh nghieäm ñieàu trò thöïc teá laâm saøng moät soá beänh caáp
cöùu, thoâng thöôøng, maõn tính do ngoaïi caûm, noäi thöông,

35
 ngoaøi da vaø chaán thöông traät ñaû maø thöôøng ngaøy ta hay
gaëp phaûi.
Chæ caàn coù theá (traûi qua khoaù hoïc 3 thaùng: 48 giôø hoïc)
laø ñaõ coù theå trò ñöôïc moät soá bònh caáp cöùu, thoâng thöôøng, maõn
tính … vôùi keát quaû nhaát ñònh. Tuy nhieân muoán chuyeân saâu
laøm Thaày (Löông y) Chích Leå toaøn khoa thì trung bình phaûi 5
naêm duøi maøi nhieàu boä moân Y hoïc Ñoâng Taây lieân quan.
3 – An toaøn, ít xaûy ra tai bieán:
Qua nhaän ñònh cuûa caùc hoäi nghò khoa hoïc veà chích leå
vaø qua kinh nghieäm treân 60 naêm haønh ngheà, chuùng toâi chöa
thaáy coù baùo caùo naøo veà tai bieán xaûy ra khi aùp duïng chích leå
ñuùng theo nguyeân taéc vaø thao taùc kyõ thuaät ñöôïc höôùng daãn.
Caàn chuù troïng 9 nguyeân taéc phoøng ngöøa vaø chöõa beänh cuûa
moân chích leå, löu yù nhöõng tröôøng hôïp caám kî vaø bieän phaùp
phoøng ngöøa xöû lyù tai bieán thì raát an toaøn, ít xaûy ra tai bieán.
Noùi chung ngaønh chích leå chuùng ta laâu nay chöa coù tai
tieáng gì ñaùng keå veà tai bieán khi chích leå, neáu coù cuõng chæ laø
sô suaát nhoû maø trong ngheà nghieäp naøo cuõng thöôøng xaûy ra vaø
deã daøng kòp thôøi khaéc phuïc chænh söûa trôû laïi bình thöôøng
ngay thoâi.
4 – Hieäu quaû cao, keát quaû nhanh:
Nhieàu beänh treân thöïc teá laâm saøng töø deã ñeán khoù, môùi
phaùt hoaëc laâu naêm töôûng chöøng cheát mang theo, khi ñöôïc trò
baèng phöông phaùp chích leå, giaûm nhieàu hoaëc khoûi ñöôïc beänh
trong thôøi gian raát ngaén, beänh nhaân khoâng ngôø vaø sau nhieàu
naêm khoâng taùi phaùt.

5 – Phaïm vi trò beänh töông ñoái roäng raõi:

36
 - Chích leå coù khaû naêng trò haàu heát caùc beänh toaøn thaân töø
ñaàu ñeán chaân goàm nhieàu loaïi chöùng beänh ngoaïi caûm, noäi
thöông, baát noäi ngoaïi nhaân, daïng thoâng thöôøng keå caû caáp tính
vaø kinh nieân baèng nhieàu phöông phaùp thuû thuaät thích nghi.
- Phöông phaùp chích leå ñaõ vaø ñang ñöôïc moïi taàng lôùp
nhaân daân tin duøng. Soá ngöôøi nghieân cöùu vaø hoïc hoûi ngaøy
caøng taêng, laïi ñöôïc caùc caáp laõnh ñaïo chuyeân ngaønh quan taâm
hoã trôï, vì vaäy phöông phaùp chích leå ngaøy caøng ñöôïc nghieân
cöùu saâu roäng, heä thoáng hoaù vaø aùp duïng ñieàu trò quy moâ, roäng
raõi hôn.

Baøi ñoïc theâm:

LÒCH SÖÛ MOÂN CHÍCH LEÅ VIEÄT NAM

Moân chích leå ñaõ coù töø laâu ñôøi, nhöng trong caùc saùch
taøi lieäu ghi cheùp raát ít. Caùc saùch coå cuûa Trung Quoác (Noäi
Kinh Toá Vaán, Linh Khu) chæ ñeà caäp sô saøi veà caét leå (nhö moät
phaàn cuûa chaâm cöùu bieán daïng).
Maõi ñeán thôøi nhaø Toáng (960-1276) môùi coù saùch
Döôõng Sinh Caûnh cuûa Luïc Nhaïo Sôn moâ taû thuû thuaät (chích
leå) cuõng nhö neâu ra moät soá chæ ñònh vaø choáng chæ ñònh cuûa
phöông phaùp naøy.
Sau naøy, töø ñaàu nhöõng naêm 1970 trôû ñi, caùc saùch giaùo
khoa veà chaâm cöùu cuûa Trung Quoác coù daønh haún moät chöông
noùi veà Khieâu Trò Lieäu Phaùp (caét leå). Tuy nhieân, phöông phaùp
naøy veà noäi dung vaø hình thöùc raát khaùc vôùi phöông phaùp chích

37
leå cuûa Vieät Nam (maø chuùng toâi ñaõ vaø ñang trieån khai). Gaàn
ñaây Nhaø Xuaát Baûn Y Hoïc Haø Noäi naêm1999 phaùt haønh saùch
dòch: ‚GIAÙC HÔI TRÒ BEÄNH THÖÔØNG GAËP (Lieäu Phaùp
Giaùc Chöõa Caùc Beänh Thoâng Thöôøng) cuûa taùc giaû LÖU
CÖÔØNG Trung Quoác‛ coù duøng kim vaø giaùc maùu khaùc vôùi
phöông phaùp voã gioù, caét giaùc maùu ñoäc ñaùo cuûa Thaày Ba Toân
(NGUYEÃN VAÊN HIEÀN) noåi tieáng vaøo nhöõng thaäp nieân 60,
70, 80 ôû Saøi Goøn.
Taïi Vieät Nam, moân chích leå coù töø luùc naøo? Chöa thaáy
coù taøi lieäu nghieân cöùu veà vaán ñeà naøy. Vì vaäy, neáu theo saùch
Lónh Nam Chích Quaùi thì coù theå chích leå ñaõ coù töø theá kyû thöù
II tröôùc Coâng nguyeân, vôùi nhaø chaâm cöùu Thoâi Vyõ (thôøi An
Döông Vöông).
Tuy nhieân caùc nhaø nghieân cöùu ñeàu nhìn nhaän raèng:
Chích leå laø cuûa nhaân daân saùng taïo ra, gaén boù vôùi doøng lòch
söû. Sau ñoù, hình nhö chích leå chæ coøn ñöôïc truyeàn khaåu trong
daân gian Vieät Nam, nhaát laø vaøo thôøi Phaùp thuoäc (theá kyû 19
ñeán gaàn giöõa theá kyû 20), caùc phöông phaùp trò lieäu baèng y hoïc
daân toäc caøng bò caám ñoaùn nhieàu hôn.
Taïi Mieàn Nam, coù khaù nhieàu thaày thuoác ñaõ söû duïng
chích leå chöõa beänh coù hieäu quaû cao nhö tröôùc thaäp kyû 70 coù
hai tröôøng phaùi noåi tieáng moät thôøi ôû vuøng Saøi Goøn laø phöông
phaùp Caïo Gioù, Baám Huyeät, Caét Leå cuûa Thaày Ba Caàu Boâng
Taêng Vaên Muøi vaø phöông phaùp voã gioù, caét giaùc maùu cuûa
Thaày Ba Toân Nguyeãn Vaên Hieàn …
Taùc giaû Thöôïng Truùc trong quyeån Caáp Cöùu Trò Bònh
Phoå Thoâng in naêm 1969, ñaõ daønh 49 trang giôùi thieäu chi tieát
phöông phaùp caét leå.

38
 Taïi Mieàn Baéc, maõi ñeán ngaøy 25-02-1973, ñöôïc söï hoã
trôï cuûa Nhaø Nöôùc vaø caùc caáp laõnh ñaïo ngaønh Y Teá, Löông Y
Nguyeãn Oaéng ñaõ môû lôùp huaán luyeän 6 thaùng veà chích leå ñaàu
tieân cho moät soá Baùc só vaø Löông y taïi tænh Hoaø Bình.
Ngaøy 25-8-1973, Hoäi Nghò Khoa Hoïc veà Chích Leå
ñaàu tieân ñaõ dieãn ra ôû khu nhaø taäp theå cuûa Tröôøng Nguyeãn AÙi
Quoác Trung Öông ôû Thuû Ñoâ Haø Noäi ñeå toång keát, xaây döïng lyù
luaän cô baûn ñaàu tieân cho ngaønh chích leå vôùi söï tham döï cuûa
Boä Tröôûng Boä Y Teá vaø caùc caáp laõnh ñaïo ngaønh Y Teá vaø Y
Hoïc Daân Toäc Trung Öông vaø Haø Noäi.
Treân böôùc ñöôøng coâng taùc töø Nam chí Baéc roài töø Baéc
chí Nam, ñeán ñaâu Löông y Nguyeàn Oaéng cuõng trieån khai vaø
phoå bieán roäng raõi Phöông Phaùp Chích Leå naøy.
Ñeán naêm 1983, Löông Y Nguyeãn Oaéng trieån khai vaø
thöïc hieän nghieân cöùu thí ñieåm qui moâ phöông phaùp chích leå
taïi Beänh Vieän Y Hoïc Daân Toäc Thaønh Phoá Hoà Chí Minh, ôû
caùc vuøng laân caän vaø ñaõ phoå bieán saùch ‚Chích Leå raát hay, deã
hoïc deã laøm‛ vaøo naêm 1983, do Baùc só Tröông Thìn bieân taäp.
Ngaøy 25-02-1985, Hoäi Nghò Khoa Hoïc veå Chích Leå
ñaàu tieân ôû Mieàn Nam ñöôïc toå chöùc qui moâ vôùi söï tham döï
cuûa caùc caáp laõnh ñaïo ngaønh Y Teá vaø Y Hoïc Daân Toäc: coù hôn
160 anh chò em caùn boä moân chích leå tham döï.
Trong Hoäi nghò naày, laàn ñaàu tieân toå chöùc vaø thaønh laäp
ñöôïc Chi Hoäi Chích Leå Thaønh Phoá Hoà Chí Minh do Löông Y
Nguyeãn Oaéng laøm chuû tòch, Löông Y Nguyeãn Vaên Hieàn
(Thaày Ba Toân) laøm phoù chuû tòch, Löông Y Traàn Quang Laâm
(moân ñeä Thaày Ba Caàu Boâng) laøm phoù chuû tòch, Löông Y
Phan Quoác Söû laøm UÛy vieân Huaán Luyeän. Ñaây cuõng laø toå

39
chöùc chích leå ñaàu tieân cuûa caû nöôùc Vieät nam ñöôïc pheùp hoaït
ñoäng chính thöùc toaøn quoác.
Naêm 1989, Trung Taâm Y Hoïc Daân Toäc Thaønh Phoá
Bieân Hoaø xuaát baûn saùch ‚Caïo gioù, baám huyeät vaø caét leå‛ cuûa
Löông Y Traàn Quang Laâm vaø Löông Y Phan Anh Tuaán giôùi
thieäu phöông phaùp chích leå Thaày Ba Caàu Boâng.
Ngaøy 18-11-1989, Boä Y Teá qua coâng vaên soá 6503/TH
cho pheùp môû caùc lôùp boài döôõng phöông phaùp chích leå cho
ngaønh y teá vaø y hoïc daân toäc. Tính ñeán naêm 1992, Chi Hoäi
Chích leå ñaõ môû ñöôïc 92 khoaù hoïc vôùi 5.398 hoïc vieân töø Baéc
chí Nam tham döï. Vaø hieän nay, moân chích leå haàu nhö ñöôïc
phoå bieán vaø thöïc hieän treân toaøn laõnh thoå nöôùc Vieät nam, goùp
phaàn khoâng nhoû trong vieäc chaêm soùc söùc khoeû ban ñaàu vaø
phuïc vuï söùc khoeû cho nhaân daân.
Vì tuoåi cao söùc yeáu caùc cuï laõo y trong Chi Hoäi Chích
Leå TPHCM laàn löôït qua ñôøi, neân phaûi ñeà cöû boå sung caùc
löông y treû thay theá. Naêm 1990, Löông y Phan Quoác Söû ñöôïc
cöû phoù chuû tòch BCH Chi Hoäi TPHCM. Ñeâm 30 thaùng Chaïp,
Thaày Naêm Oaéng ñaõ vónh vieãn ra ñi trong khi nhaø nhaø ñang
chuaån bò ñoùn giao thöøa möøng naêm môùi Kyû Maõo (1999). Chöùc
vuï chuû tòch cuûa Löông Y Nguyeãn Oaéng coøn ñeå troáng …
Taïm thôøi Löông y Phan Quoác Söû phoù chuû tòch noái tieáp
ñöôøng höôùng cuûa Chi Hoäi Chích Leå vöøa trò bònh giuùp bònh
nhaân ngheøo vöøa môû lôùp truyeàn baù moân chích leå tôùi khoaù
214/2006 vaø bieân taäp toång hôïp boå sung thaønh 2 Taøi lieäu baûn
moân: ‚ Giaùo Trình Thöïc Haønh Chích Leå Toaøn Khoa‛ naày vaø
‚ Tö Lieäu Tham Khaûo Ngaønh Chích Leå Vieät Nam‛.

40
BAØI II:
9 LOAÏI DAÁU VEÁT ÑAËC TRÖNG
CUÛA MOÂN CHÍCH LEÅ
Qua nhieàu naêm nghieân cöùu, ñoái vôùi Phöông phaùp
chích leå, chuùng toâi ñaõ toång keát ñöôïc 9 loaïi daáu veát ñaëc tröng
bieåu hieän beänh lyù caàn chích leå.
Caùc daáu veát baùo beänh naày bieåu hieän baûn chaát cuûa caùc
beänh trong cô theå, vì cô theå con ngöôøi goàm noäi moâi vaø ngoaïi
moâi laø moät khoái thoáng nhaát. Vì theá, bònh cuûa luïc phuû nguõ
taïng vaø caùc toå chöùc seõ loä ra ngoaøi da nhöõng daáu veát ôû nhöõng
vuøng töông öùng vôùi noäi taïng. Do ñoù, khi ta leå ngay daáu veát ñoù
thì coù theå ñieàu trò ñöôïc söï roái loaïn, maát quaân bình sinh hoaù
(beänh) ôû caùc cô quan taïng phuû lieân heä.
Caùc daáu veát ñaëc tröng cuûa boä moân Chích Leå coù ñaëc
tính chung :
+ Hình daùng, maøu saéc, kích thöôùc vaø vò trí moãi luùc khaùc nhau.
+ Xuaát hieän leân treân da hoaëc naèm saâu trong caùc phaàn meàm
taïi caùc vuøng ñau.
+ Nôi naøo coù ñau thì nôi ñoù hieän leân nhöõng daáu veát caàn CL
+ Ngoaøi ra, coù nhöõng vuøng vaø ñieåm ñöôïc chæ ñònh ñeå trò moät
soá beänh coù hieäu quaû do kinh nghieäm xöa nay truyeàn laïi.
Döôùi ñaây laø 9 loaïi daáu veát ñaëc tröng cuûa moân chích leå
ñöôïc chuùng saép xeáp theo thöù töï thöôøng gaëp vaø thöôøng duøng,
goàm coù:
- 4 Huyeát: Tuï Huyeát, ÖÙ Huyeát, Ñoïng Huyeát, Xuaát Huyeát.
- 5 Ñieåm: Ñieåm Ñau Teâ, Ñieåm Söng Lôû, Ñieåm Ngöng
Dòch, Ñieåm Ñoïng Ñaëc, Ñieåm Chæ Ñònh.

41
 1 - Tuï Huyeát:
Laø traïng thaùi maùu bò nhieãm ñoäc töø chung quanh doàn
tuï laïi moät choã thaønh moät ñieåm, moät chaám hay moät noát, nhoû
côõ baèng chaân nhang, troøn hoaëc hôi troøn maøu ñoû, maøu ró seùt,
maøu ñen, maøu xanh aùnh, maøu traéng …
Chuùng ôû rieâng reû hay gom tuï nhö taùn maët trôøi maøu ró
seùt naèm ôû beà maët da, caùc vuøng loõm, truûng ôû goái chaân, goái tay
hay maét caù, thöôøng thaáy ôû caùc khôùp hoaëc taïi vuøng ñau …
Coù nhöõng noát ñoû laùng naèm döôùi da deã laàm vôùi noát
muoãi caén; hoaëc coù ñieåm baàm ñen hay laø maøu ræ seùt, nhöõng
ñieåm ñau maøu ñen thaãm; cuõng coù nhöõng ñieåm vaïch ra thaáy
xanh aùnh döôùi da naèm saâu trong phaàn meàm cuûa thòt; coù
nhöõng ñieåm troøn traéng laùng nhö ñaàu haït gaïo thöôøng thaáy ôû
treân ñaàu caùc cuï baø ñau ñaàu kinh nieân hay löng caùc chaùu nhoû
bò ñeïn.
Ñieåm tuï huyeát thöôøng gaëp ôû nhöõng beänh caûm maïo, ho
hen, nhöùc ñaàu, choùng maët, ñoû maét, ñau maét, vieâm quanh
khôùp vai, ñau cöùng löng treân, ñau vuøng buïng, ñau thaét löng
(vì caûm laïnh), soát reùt, soå muõi, hen suyeãn, vieâm xoang, cöùng
coå, ñau ña khôùp, teâ lieät tay chaân, ñau thaàn kinh toaï, nhieàu
beänh thuoäc veà phong thaáp …
Caùc loaïi beänh treân do cô theå suy yeáu, bò caûm nhieãm
gioù söông, möa naéng, khí ñoäc môùi hoaëc laâu cuûa thôøi tieát khí
haäu gaây neân hoaëc do caùc loaïi vi khuaån gaây ra.

2- ÖÙ Huyeát:
Laø do ôû tónh maïch, maùu bò beá taéc hai ñaàu, maùu ôû ñoaïn
giöõa öù laïi, laøm caûn trôû doøng maùu löu thoâng veà tim. Hieän

42
töôïng öù huyeát laâu ngaøy laøm tónh maïch giaõn to ra goïi laø tónh
maïch tröôùng, phaùt sinh do cô theå bò truùng laïnh, taïng phuû öù
maùu, thöôøng thuoäc 3 daïng chính:
- ÖÙ Huyeát ôû nhöõng ñoaïn tónh maïch lôùn. Maùu öù laïi
thaønh nhöõng ñoaïn, nhöõng khuùc chaïy ngoaèn ngoeøo quanh co,
thöôøng gaëp ôû khuyûu chaân, baép chaân, thaét löng, vuøng buïng vaø
hoâng.
- ÖÙ Huyeát thaønh boïc hay tuùi maøu xanh laït, troâng hôi
anh aùnh. Daïng naày thöôøng thaáy ôû baép veá, baép chaân, moâng,
ñaàu, gaây chöùng ñau buoát.
- ÖÙ Huyeát ôû phaàn cuoái tónh maïch bò daõn ra noåi leân
maët da thaønh töøng tuùi ñôn ñoäc hoaëc töøng chuøm, raûi raùc hay
taäp trung hoaëc xoaén xuyùt laïi vôùi nhau nhö buùi chæ, reå caây
thöôøng thaáy ôû moâng, ñuøi, baép chaân ….
Ñeå deã nhaän dieän, loaïi öù huyeát lôùn thöôøng coù maøu
xanh hôi thaãm hôn maøu cuûa tónh maïch, nhöng laïi öù thaønh
boïc, tuùi hay ñoaïn phình ra lôùn hôn tónh maïch. Coøn loaïi öù
huyeát nhoû thöoøng coù maøu ñoû tím, ñoû hoàng, ñoû nhaït, taïo thaønh
nhöõng ñoaïn ngaén naèm raûi raùc hay taäp trung gioáng nhö reã caây.
ÔÛ moät soá beänh nhaân gioáng nhö baùn voøng kieàng hay voøng
kieàng maøu ñoû nhaït, thöôøng hieän ra ôû tay, chaân, löng, vai.
Beänh nhaân coù taïng haøn thöôøng bò öù huyeát, vì haøn deã
gaây ngöng ñoïng maùu. Hieän töôïng öù huyeát thöôøng thaáy ôû
ngöôøi bò truùng gioù laïnh, caûm haøn, aù khaåu, teâ moõi tay chaân,
hen suyeãn töùc ngöïc, töùc buïng, lieät baùn thaân, ñau löng, phong
ngöùa ôû chaân.
Huyeát öù laïi thaønh töøng ñoaïn, töøng khuùc, töøng tuùi, töøng
baùn voøng kieàng hay voøng kieàng ngoaèn ngoeøo theo tónh maïch
nhoû coù maøu baàm ñen hoaëc laø xanh öôûn naèm ôû maët da hay

43
döôùi da, nhö ôû caùc baép chaân cuûa phuï nöõ thöôøng noåi gaân xanh;
ôû phuï nöõ coù böôùu töû cung hay laø gaàn tôùi thai kyø, caùi thai ñeø
xöông chaäu, laøm cho maùu ôû tónh maïch chaân chaïy ngöôïc veà
tim bò cheøn eùp laâu ngaøy chaøy thaùng, maùu öù laïi ngaøy caøng
nhieàu laøm cho maïch giaõn trôû thaønh dò taät (tónh maïch tröôùng).
Coù nhöõng ngöôøi bò ñau löng hoaëc ñau chaân noåi leân
nhöõng ñoaïn giaõn maïch, chöùa maùu öù baàm ñen. Nhö trong
beänh ngheà nghieäp cuûa thôï may, thôï nhaø in, laùi xe … vì ñöùng
hay ngoài laâu maùu doàn xuoáng laøm giaõn maïch, laâu ngaøy chaøy
thaùng thaønh taät, chaân thöôøng ñau nhöùc.
Nhöõng ngöôøi bò lieät nöûa ngöôøi, ñau daây thaàn kinh toaï,
do bò truùng khí laïnh hoaëc nöôùc laïnh thaám vaøo laøm khí huyeát
ngöng treä töøng nôi, töøng choã thaønh nhöõng ñoaïn öù huyeát baàm
xanh naèm trong phaàn meàm hay döôùi da, laøm ñau buoát, ñi
ñöùng naèm ngoài thaáy nhöùc nhoái khoù chòu.
Khi coù öù huyeát caùc teá baøo bò nhieãm ñoäc, daây thaàn kinh
bò cheøn eùp khoù hoaït ñoäng, tuaàn hoaøn bò trôû ngaïi, caùc cô cöùng
co duoãi khoù khaên, tay chaân bò teâ, lieät. Neáu ta tìm chích cho
thaät heát nhöõng ñieåm öù huyeát ñoù, loaïi ñöôïc maùu ñoäc ra khoûi
veát thöông taïi choã, laøm cho khí huyeát löu thoâng ñieàu hoaø,
tuaàn hoaøn maùu hoaït ñoäng bình thöôøng thì con ngöôøi khoeû laïi.
3 - Ñoïng Huyeát:
Laø traïng thaùi maùu ñoïng laïi, chöùa trong töøng boïc, töøng
vuõng hay töøng loå söng leân baàm tím, maùu ñen baàm. Coù khi da
thòt bò nöùt teùt roài maùu chaûy ra chöa heát maø choã da ñaõ laønh laïi
neân coøn boïc troáng chöùa moät ít maùu gaây ñau nhöùc khoù chòu.
Nguyeân nhaân: laø do trong cô theå nôi naøo ñoù bò ñaùnh, bò
ñaäp, bò va vaáp, bò chaán thöông, caùc baép thòt caùc cô nôi ñoù bò
daäp, bò huyû hoaïi, caùc thaønh maïch bò ñöùt, maùu chaûy ra doàn laïi,
44
ñoïng taïi veát thöông. Veát thöông beân trong chöa laønh maø da
beân ngoaøi ñaõ lieàn tröôùc roài, neân boïc maùu ñen coøn beân trong
gaây nhöùc buoát khoù chòu.
ÔÛ beänh vieän ngöôøi ta duøng oáng chích ñaâm vaøo huùt
maùu baàm ñoù ra, coøn ta phaûi duøng kim hôi to chích ngay vaøo
ñieåm ñau, ñieåm ñoïng cho maùu ñoïng phuït chaûy ra, caàn naën
theâm ñeå heát maùu ñen, maùu baàm. Ta cuõng coù theå duøng kim
tieâm thuoác ñeå chích vaø huùt maùu ñoïng ra neáu thaáy caàn thieát.
Tieáp tuïc chích vaø ruùt maùu baàm ra nhieàu laàn, maùu môùi tôùi
thay theá vaø sinh teá baøo môùi laøm lieàn veát thöông.
Coù nhöõng ngöôøi bò teù daäp ñaàu xuoáng ñaát, laøm beå
thaønh maïch maùu beân trong da ñaàu, maùu ñoù cheøn eùp caùc daây
thaàn kinh beân trong, laøm cho choùng maët moãi khi cöû ñoäng cuùi
ñaàu … Coù ngöôøi haøng 10 naêm hay 20 naêm, uoáng thuoác vaø
ñieàu trò baèng nhieàu caùch khoâng heát, chæ caàn leå vaø laáy maùu öù ôû
nôi ñoù ra laø heát beänh ngay.
4 - Xuaát Huyeát:
Laø traïng thaùi vôõ thaønh maïch maùu hoaëc bò luûng, maùu
chaûy ra ngoaøi maïch ñoïng laïi thaønh töøng veà, töøng veät, töøng
ñaùm xuaát huyeát lôùn nhoû hôn ñoàng xu, maøu thaâm tím, loang loå
choã traéng, choã xanh naèm döôùi da, hoaëc loä treân maët da, cheøn
eùp caùc maïch maùu khaùc gaây teâ moûi khoù chòu, thöôøng coù ôû baép
chaân, baép tay. Ñoàng baøo ta thöôøng goïi laø bò ma caén, vì töø toái
ñeán nöûa ñeâm chöa thaáy gì maø saùng laïi thaáy xuaát hieän töøng
deà, töøng veät nhö theá.
Nguyeân nhaân: nhöõng ñaùm xuaát huyeát ôû chaân laø do ta
xoay trôû chaân moät caùch baát ngôø, hay chaân bò va chaïm maïnh,
thaønh maïch nôi ñoù yeáu moûng bò beå (vôõ) maïch, maùu chaûy ra

45
thaønh töøng veät. Cuõng coù tröôøng hôïp nöûa ñeâm thôøi tieát thay
ñoåi ñoät ngoät töø noùng sang laïnh hoaëc töø laïnh sang noùng moät
caùch nhanh choùng, laøm cho thaønh maïch bò xô cöùng vaø bò beå.
Coù nhöõng tröôøng hôïp xuaát huyeát do maùu cuûa ngöôøi
beänh coù nhieàu nhieät ñoäc, baøo moøn thaønh maïch, laøm cho
thaønh maïch bò luûng loã, hoaëc thaønh maïch thöa, maùu thaám ra
ngoaøi thaønh töøng ñaùm, laøm cho da thòt xung quanh ñoù bò teâ
moûi.
Nhöõng loaïi xuaát huyeát treân ta leå keá nhöõng mieäng bò
beå, naën maùu trong caùc veät xuaát huyeát ra heát. Neáu choã naøo
coøn baàm chöa ra ñöôïc thì ta leå ngay choã baàm ñoù maø naên cho
heát maùu. Roài nhöõng veät xuaát huyeát ñoù trong vaøi ngaøy seõ tan
daàn, maët da seõ trôû laïi bình thöôøng.
Coøn nhöõng tröôøng hôïp xuaát huyeát noäi nhö bò xuaát
huyeát bao töû, xuaát huyeát naõo, maùu chaûy ra cheøn eùp caùc daây
thaàn kinh trung öông khoâng hoaït ñoäng ñöôïc nöõa, neáu naëng seõ
gaây cho ngöôøi beänh bò hoân meâ roài cheát. Tröôøng hôïp naày
Khoa Chích Leå ta chöa ñuû phöông tieän vaø khoâng ñöôïc pheùp
can thieäp.
5. Ñieåm Söng Lôû: Vieâm Nhieät Nhieãm Truøng.
Laø traïng thaùi maùu coù nhieãm truøng hay nhieät ñoäc vaø
xoâng leân ôû moät ñieåm naøo nay, laøm caùc teá baøo tröông leân
thaønh töøng u, töøng goø hay töøng muït trong vuøng ñau. Coù nhöõng
muït söng to, coù tia maùu ñoû baàm taäp trung leân ñænh cuûa muït
ñoù, gaây noùng nhöùc khoù chòu. Coù nhöõng goø söng noùng leân, ñoû
vaø raát nhöùc nhoái nhö tröôøng hôïp bònh ñau khôùp caáp, hoaëc
nhöõng muïn ñoû noåi leân maët thöôøng thaáy ôû giôùi phuï nöõ laøm eâ
aåm khoù chòu. Cuõng coù nhöõng u nhoït söng ñoû ôû ñaàu treû em

46
laøm ñau nhöùc ran thöôøng do thôøi tieát oi böùc keùo daøi maø ra
hoaëc do khí huyeát cha meï truyeàn laïi hoaëc ñaõ duøng thöïc phaåm
khoâng laønh, khoâng hôïp.
Nhöõng bònh ñoù xaûy ra do nhieàu nguyeân nhaân:
a- Do cha meï trong ngöôøi coù nhieàu nhieät ñoäc, neân di
truyeàn laïi cho con coù nhieàu u nhoït.
b- Do soáng ôû nhöõng nôi haâm noùng coù löûa hoaëc coù ñieän
hay laø bò naéng cuûa maët trôøi quaù noùng.
c- Do cheá ñoä aên uoáng nhöõng chaát quaù cay noùng nhö: ôùt,
tieâu, röôïu, caø pheâ, thuoác laù …
d- Do soáng trong moâi tröôøng coù nhieàu chaát ñoäc hoaëc vi
truøng, kyù sinh truøng, sieâu vi truøng …. coù haïi xaâm nhaäp
vaøo theo maùu gaây neân bònh hoaëc do nhöõng bònh phong
thaáp keùo daøi nhieàu naêm bieán chöùng chuyeån hoaù thaønh
nhieät gaây ra nhöõng bònh treân.
Vôùi nhöõng muït söng lôû nhö theá, khi leå ta phaûi naën cho
heát maùu ñoäc, maùu baàm laøm cho muït nhoït thaät xeïp xuoáng
bònh môùi khoûi nhanh ñöôïc. Neáu muït ñang nung muû thì caàn
ñôïi cho chín muoài, tìm thuoác phaù mieäng cho ra muû hoaëc ñaâm
kim ngay choã coù muû vaø naën cho ra heát muû, laøm nhieàu laàn nhö
theá ñeå naën thaät heát maùu ñoäc, choã söng xeïp xuoáng, da thòt trôû
laïi bình thöôøng. Nhöõng muït ñinh raâu (muït baïc ñaàu) ôû treân
moâi, caèm raát nguy hieåm, ta khoâng neân leå maø cuõng khoâng neân
duøng moùng tay quaøo phaù muït ñinh raâu vì deã bò nhieãm truøng
söng leân nguy hieåm...
6. Ñieåm Teâ Ñau:
Laø nôi coù hieän töôïng tuï huyeát, öù huyeát, xuaát huyeát
hay ñoïng huyeát naèm saâu trong phaàn meàm cuûa thòt gaây nhöùc
nhoái maø ta khoâng troâng thaáy ñöôïc. Tröôøng hôïp naøy beänh
47
nhaân caàn cho bieát nôi naøo teâ ñau nhaát, ta aán ñaàu ngoùn tay
thaúng ñöùng vaøo ñoù, neáu ngöôøi beänh caûm thaáy ñau teâ thì ta leå
ngay taïi choã, ñuùng taâm ñieåm teâ ñau, maùu phuït chaûy ra, ta naën
cho heát maùu ñoäc.
Trong ñieåm teâ ñau ñoù, thöôøng bieãu hieän ra nhieàu loaïi:
- Khi chaâm kim vaøo maùu khoâng phuït ra maø phaûi naën,
ñoù laø coù tuï huyeát, öù huyeát hay xuaát huyeát trong ñieåm ñau.
- Coøn ñaâm kim vaøo ngay ñieåm ñau, khi ruùt kim ra,
maùu phuït ra theo kim, ñoù laø trong ñieåm ñau coù ñieåm öù huyeát
vaø ñoïng huyeát.
Do ñaáy ta coù theå bieát ñieåm ñau ñoù laø bònh nhö theá
naøo.
Tröôùc khi muoán chích leå, ta ñeà nghò bònh nhaân chæ
ñieåm ñau vaø aán vaøo baèng ngoùn tay thaúng ñöùng. Nôi naøo thaáy
ñau nhoùi, nôi ñoù ñuùng laø ñieåm ñau. Neáu coù choã naøo beänh
nhaân khoâng aán tay ñöôïc thì ta duøng ngoùn tay troû cuûa ta ñeø
maïnh xuoáng. Nôi naøo bònh nhaân thaáy ñau nhoùi thì ñuùng laø
ñieåm ñau, ta duøng hai ngoùn tay troû vaø caùi cuûa tay traùi veùo
thaúng da choã ñau ñoù leân, tay phaûi duøng kim ñaâm thaúng maïnh
saâu vaøo trung taâm ñieåm ñau, naën heát maùu ñoäc ra thì bònh seõ
laønh.
Ña soá ñieåm ñau ñoùng saâu trong phaàn meàm, trong da
thòt, khoâng nhìn thaáy ñöôïc. Do ñoù khi khaùm bònh ta phaûi phoái
hôïp vôùi bònh nhaân, hoûi bònh nhaân raát caën keõ ñeå xaùc ñònh bònh.
Coù nhöõng bònh nhö nhöùc maét, môø maét, ñoû maét, chaûy
nöôùc maét soáng, treân chaân maøy xung quanh maét khoâng thaáy
nhöõng tuï huyeát nhöng chæ ñònh leå ngay vuøng chaân maøy vaø
xung quanh maét nôi naøo coù ñieåm ñau thì cöù leå vaø leå tieáp vuøng

48
treùo vôùi maét ñau ôû sau löng coù nhöõng ñieåm tuï huyeát vaø rôø
treân da ñaàu nôi naøo coù ñau nhöùc thì cöù leå.
7 – Ñieåm ngöng dòch: cuûa caùc chaát dòch khoâng phaûi laø maùu.
Ñieåm ngöng dòch laø nôi caùc chaát dòch ngöng ñoïng ôû da
thòt vaø gaây neân caùc beänh nhö:
- Chaûy nöôùc muõi (loå muõi), chaûy nöôùc maét (tuyeán leä),
moà hoâi tay chaân (tuyeán moà hoâi), phuø thuûng tay chaân, maët noåi
u, coù chaát nöôùc ñoäc (ôû löng, ngöïc, moâng), muïn nhoû (ôû tay,
löng). Chaát dòch ôû beân trong laø nöôùc nhôøn, hôi ñuïc, traéng hay
vaøng nhö huyeát töông.
- Phuø neà toaøn boä tay chaân, maét, buïng, muïn u noåi to
baèng traùi chanh vaø thöôøng ôû löng; muïn nhoû baèng ñaàu ngoùn
tay ôû maët, löng, ngöïc. Caùc ñieåm ngöng dòch naøy laøm ñaàu eâ,
naëng neà, khoù chòu, maát aên, maát nguû, ngöôøi buoàn böïc, khoâ
khan.
Ngoaøi nhöõng bònh do khí huyeát nhieãm ñoäc, ta coøn phaûi
chích leå loïc laáy caùc chaát dòch bò nhieãm ñoäc gaây neân bònh, loaïi
boû ra khoûi cô theå.
ÔÛ nhöõng ngöoøi bò phuø, thuûng tay hay chaân, coù khi moät
tay hay moät chaân söng to leân, treân maët da thænh thoaûng thaáy
coù choã laùng boùng (baèng phaúng chöù khoâng phoàng u leân), neáu
chích vaøo thì dòch nhö huyeát töông seõ chaûy ra, hoaëc ôû baép veá
coù nhöõng cô, nhöõng chuøm cô cöùng hoaëc ôû löng ôû ngöïc cuõng
coù nhöõng ñieåm söng phuø, leå ra nöôùc nhôøn ñuøng ñuïc, vaøng
vaøng töø töø chaûy ra töïa nhö huyeát töông. Tieáp tuïc leå nhieàu laàn
ñeå cho nöôùc nhôøn ñoù ra heát.Ta tìm caùc ñoaïn öù huyeát ôû phía
treân hay phía döôùi vuøng söng, leå naën ra thaät heát maùu baàm, thì
chaân hay tay xeïp xuoáng.

49
 Nhöõng ñieåm ngöng dòch döôùi daïng caùc muït u treân maët
da cuûa cô theå (thöôøng ôû tay, chaân, ngöïc, löng, hoâng, traùn) baát
ngôø thaáy noåi coäm leân nhöõng goø nhoû baèng ñaàu ngoùn tay, coù
khi lôùn baèng quaû cam, gioáng maøu da nhöng hôi laùng, laøm cho
beänh nhaân meät moõi, eâ aåm ñau nhöùc khoù chòu. Khi chích, ta
thaáy chaûy ra chaát dòch maøu vaøng, ñoâi khi ñuïc ñuïc. Naên heát
chaát dòch ra, haïch xeïp xuoáng, da trôû laïi bình thöôøng, ngöôøi
caûm thaáy nheï nhhaøng deã chòu.
Ngoaøi ra coøn coù caùc loaïi ñieåm chích leå chaûy ra nöôùc
trong, nöôùc vaøng nhôùt. Coù loaïi ñieåm naèm treân maët da lôùn nhoû
nhö ñoàng xu maø cöùng. Coù loaïi muït chích leå chaûy ra nöôùc nhö
muû laãn maùu hay maùu coù nöôùc. Nhöõng ñieåm naøy laøm eâ aåm,
naëng neà laøm trôû ngaïi cho vieäc cöû ñoäng. Nhöõng ngöôøi coù ñieåm
ñoù da maët khoâ khan suø sì, trong ngöôøi khoù chòu, neân chích leå
ñeå cho cô theå hoaït ñoäng bình thöôøng.

8- Ñieåm ñoïng ñaëc: cuûa caùc chaát ñaëc khoâng gaây neân beänh .
Ñieåm ñoïng ñaëc laø do tuyeán moà hoâi phì ñaïi, chöùa caùc
chaát ñaëc, deõo do cô theå baøi tieát ra, taïo thaønh cuïc u, tuùi muïn
vaø nang boïc. Thöôøng gaëp nhaát laø muïn u.
Muïn u: coù boïc cöùng hoaëc meàm, coù maøu saéc cuûa da
bình thöôøng, khoâng söng ñoû, khoâng gaây ñau nhöùc, chæ laøm
naëng neà khoù chòu.
Thænh thoaûng muïn thuôøng coù ôû maët, coå, naùch, löng,
hoâng hay tay chaân laøm beänh nhaân coù caûm giaùc naëng neà, ñoâi
khi ñau nhöùc.
Sau khi chích vaøo ñuùng giöõa muït, naën ra hoaëc töï phuït
chaát ñaëc deõo nhö keo maøu xaùm ñen hoaëc maøu traéng nhö baõ

50
ñaäu. Naën xong, muït xeïp xuoáng, da bình thöôøng trôû laïi, ngöôøi
bònh thaáy nheï nhaøng khoan khoaùi... Neáu khoâng boùc nang ra
thì thöôøng taùi phaùt.
9 – Ñieåm chæ ñònh: (ÔÛ nhöõng beänh khoâng ñau nhöùc).
Ñieåm chæ ñònh laø nhöõng vò trí coá ñònh treân cô theå bònh
nhaân duøng ñeå chích leå trong moät soá beänh nhaát ñònh. Coù
nhöõng ñieåm qua laâm saøng trò lieäu thöôøng thaáy truøng hôïp vôùi
caùc huyeät vò cuûa chaâm cöùu.
Ñaây laø nhöõng ñieåm ñaëc trò raát hieäu nghieäm ñöôïc ruùt ra
töø nhöõng kinh nghieäm laâu ñôøi hoaëc môùi khaùm phaù truyeàn laïi.
Thöïc hieän ñuùng, chaéc chaén seõ coù hieäu quaû nhaát ñònh.
Ví duï: Gaëp beänh caáp cöùu, baát tænh nhaân söï, ta leå:
- Vuøng giöõa hai chaân maøy (aán ñöôøng).
- Vuøng loõm muõi (nhaân trung)
- 10 ñaàu ngoùn tay, ngoùn chaân (thaäp tuyeân) …
Nguyeân taéc chung cuûa chích leå laø:
“Ñau ñaâu chích ñoù; Nhöùc choã naøo, leå choã nay”.
Khi khoâng tìm thaáy 8 loaïi daáu veát bieåu hieän treân, ta leå
moät soá ñieåm chæ ñònh bieát ñöôïc theo kinh nghieäm coå truyeàn.
Moät taïng phuû naøo ñoù bò toån thöông gaây beá taéc kinh maïch
töông öùng vôùi caùc ñieåm chæ ñònh lieân heä. Leå caùc ñieåm naày,
roài naën heát maùu ñoäc ra ñeå khí huyeát löu thoâng ñieàu hoaø töùc laø
phuïc hoài ñöôïc chöùc naêng cuûa taïng phuû aáy.
Chích leå theo ñieåm chæ ñònh thöôøng gaëp ôû nhöõng ngöôøi
bò baát tænh nhaân söï, aù khaåu, phaïm phoøng, cheát ngaát, æa chaûy,
soát reùt …

51
KEÁT LUAÄN:
Muoán chích leå ñieàu trò laønh beänh vôùi hieäu quaû cao,
keát quaû nhanh, tröôùc tieân phaûi khaùm bònh kyõ caøng, laøm beänh
aùn ñaày ñuû, xaùc minh ñuùng vaø roõ raøng chính xaùc caùc daáu veát
caàn chích leå, hieåu roõ vaø thöïc haønh ñuùng caùc nguyeân taéc chích
leã laø ñieàu raát quan troïng maø moãi thaày chích leå caàn phaûi tuaân
thuû nghieâm tuùc.
Caùc daáu veát ñaëc tröng cuûa moân chích leå chính laø
nhöõng hieän töôïng bieåu loä baûn chaát cuûa caùc beänh ôû beân trong.
Chín loaïi daáu veát naày raát quan troïng cho ngöôøi chích leå, yeâu
caàu phaûi thöïc teá nhaän thöùc tinh töôøng, saâu saéc. Vì nhöõng
ñieåm ñau hieän leân treân da trong vuøng ñau coù nhöõng hình
daùng khaùc nhau, maøu saéc kích thöôùc khaùc nhau, möùc ñoä saâu
caïn to nhoû khaùc nhau, vò trí cuûa töøng loaïi daáu veát ñoùng saâu
caïn cuõng khaùc nhau vaø ñoùng töøng choã khoâng coá ñònh ôû moät
nôi naøo. Nôi naøo coù ñau thì nôi ñoù hieän leân daáu veát caàn chích
leå. Trong moãi loaïi daáu veát ñeàu coù nhöõng daïng ñieåm khaùc
nhau. Hôn nöõa nguyeân nhaân gaây ra caùc loaïi daáu veát ñoù môùi
hay laâu, naëng hay nheï cuõng ñeàu khaùc nhau.
Tuy nhieân, duø caùc trieäu chöùng cuûa nhöõng beänh dieãn
bieán naëng nheï coù khaùc nhau vaø duø cô theå hieän leân caùc ñieåm
ñau phöùc taïp ñeán ñaâu ñi nöõa cuõng khoâng ngoaøi 9 loaïi daáu veát
ñaëc tröng cuûa moân chích leå ñaõ ñöôïc chuùng toâi phaân loaïi nhö
treân.

52
BAØI III:

KYÕ THUAÄT THAO TAÙC CHÍCH LEÅ

Y DUÏNG CUÏ CHÍCH LEÅ

1- Kim: Duøng kim loaïi inox khoâng ræ seùt ñeå laøm kim
chích leå. Kim tam laêng 3 caïnh saéc beùn hoaëc kim troøn nhoïn
beùn cöùng, nhoû baèng chaân nhang, daøi töø 4 ñeán 5 phaân taây laø
vöøa, thöôøng ñöïng trong loï coàn hoaëc hoäp kín cho saïch seõ voâ
truøng. Moãi Thaày chích leå coù ít nhaát töø 5 ñeán 10 caây kim, neáu
coù nhieàu hôn nöõa caøng toát, vì leå trong ngaøy cho moãi ngöôøi
ñeàu phaûi thay ñoåi moät hoaëc nhieàu kim. Tröôùc khi chích leå
phaûi kieåm tra laïi muõi kim, neáu caây naøo taø muõi, phaûi maøi treân
ñaù buøn hay giaáy nhaùm nhuyeãn hoaëc ñaù maøi, maøi laïi cho saéc
beùn ñeå chích leå ít ñau.
2- Boâng goøn: Duøng boâng vaûi traéng ñaõ haáp saùt truøng
saün. Khi chích leå chuaån bò tröôùc: caét xeù ra töøng mieáng vöøa
naém giaáu trong loøng baøn tay vaø ñuû duøng trong buoåi. Khi
chaäm maùu nhieàu phaûi cuoän phía maùu vaøo trong, boâng traéng
ra ngoaøi, cöù theá laøm cho goïn, tieát kieäm boâng ñeán möùc toái ña.
Boâng thaám maùu boû kyõ vaøo soït kín, ñöøng ñeå rôi vaõi ra ngoaøi
maát veä sinh vaø coù beänh nhaân thaáy nhieàu maùu sôï khoâng daùm
chích leå.
3- Coàn (alcool): Thöôøng duøng coàn 75 - 90 ñoä. Caét
töøng mieáng boâng nhoû côû ngoùn tay caùi, boû vaøo loï thaám coàn,
vöøa ñuû saùt truøng, khoâng khoâ khoâng öôùt. Khi môû loï laáy boâng
coàn phaûi ñaäy laïi nhanh ñeå coàn khoûi bay hôi heát vaø phaûi tieát
kieäm trong khi duøng coàn saùt truøng ñeå chích leå.

53
 4- Keïp boâng (pince): Caùi keïp boâng phaûi khoâng hö
hoûng vaø ró seùt, tröôùc khi duøng phaûi saùt truøng trong löûa coàn
môùi giöõ ñöôïc veä sinh. Caùi keïp boâng duøng ñeå keïp mieáng boâng
thaám coàn vaø chaám saùt truøng taïi veát ñaõ chích leå nhaèm baûo
ñaûm traùnh xaõy ra nhieãm truøng.

5- Gaêng tay: Neáu coù ñieàu kieän thuaän lôïi neân duøng
gaêng tay Y Teá loaïi moûng ñeå baûo veä ngöôøi Thaày chích leå vaø
traùnh laây lan cho beänh nhaân. Trò moãi beänh nhaân moät ñoâi gaêng
tay môùi hoaëc neáu tieát kieäm thì phaûi lau röûa saïch gaêng ñaõ
duøng baèng xaøphoøng, coàn.

Ngoaøi ra ngöôøi Thaày chích leå neân maëc aùo blouse

traéng, mang khaåu trang, ñoäi muõ traéng , ñeo baûng teân ôû nhöõng
nôi ngaønh Y Teá qui ñònh hoaëc khi chích leå taïi nhaø.

Caàn coù hoäp kim loaïi ñeå giöõ kín kim, boâng, coàn, keïp
boâng vaø y cuï khaùc duøng trong chích leå. Nhaát laø phaûi coù tuùi
caáp cöùu luoân luoân coù saün y duïng cuï chích leå caàn thieát ñeå sô
cöùu.

I - KYÕ THUAÄT THAO TAÙC CHÍCH LEÅ

TOÅNG QUAÙT
Khi chích leå caàn ghi nhôù:
- Xaùc ñònh ñuùng ñieåm caàn chích leå.
- Chích leå ñuùng ñieåm ñaõ xaùc ñònh.
- Chích leå vaø naën maùu ñuùng kyõ thuaät ñeå beänh nhaân khoâng
bò ñau vaø khoâng bò baàm daäp.
- Saùt truøng laøn da baèng coàn y teá 75 - 90 ñoä vuøng vaø ñieåm
saép chích leå.

54
 Muoán ñôõ ñau, caàn nhôù laø maët da coù nhieàu daây thaàn
kinh chi phoái, vì vaäy caàn laøm cho da choã ñoù bò öùc cheá tröôùc
baèng caùch boùp maïnh vaøo choã ñònh chích leå roài môùi ñaâm kim
(da ñang chòu söï öùc cheá cuûa ñoäng taùc boùp neân ít hay khoâng
nhaän ñöôïc caûm giaùc do kim ñaâm vaøo) vaø caàn ñaâm nhanh
ngay choã ñang boùp maïnh nhaát, ruùt thaúng nhanh nheïn. Ngoaøi
ra khi ñaâm kim nhanh, da chöa kòp coù phaûn öùng (coù caûm giaùc
ñau) thì thuû phaùp ñaõ xong, do ñoù bôùt ñau. Naën maùu phaûi naën
töø töø, aán eâm saâu vaøo ñaùy ñieåm ñau laøm cho maùu ñoäc traøo ra ôû
loã chích leå, traùnh keùo da leân, boùp maïnh gaây ñau vaø baàm daäp.
- Naën cho thaät heát soá maùu bò nhieãm ñoäc (maùu ñoû baàm) ra
thì hieäu quaû trò beänh môùi cao.
- Tuyø töøng loaïi daáu veát ñaëc tröng maø choïn duøng thuû phaùp
cho thích hôïp.
1 - Phaân bieät kyõ thuaät thao taùc giöõa chích vaø leå:
Veà thuû thuaät caàm kim, buùng kim, giaáu kim, giaáu boâng,
chaäm maùu vaø saùt truøng ñeàu hoaøn toaøn gioáng nhau, chæ khaùc:
Khi leå: phaûi veùo da leân baèng 2 ngoùn tay caùi vaø troû cuûa
baøn tay traùi. Naën maùu baèng 4 ngoùn tay caùi vaø troû cuûa hai baøn
tay.
Khi chích: tay traùi khoâng veùo da leân maø caêng giöõ maët
da, khoâng cho ñieåm ñau xeâ dòch; ñöa kim ñuùng vaøo chính
giöõa ñieåm ñau (choã ñaäm nhaát) ñoïng hay öù huyeát … Chích
xong maùu töï phoït ra, sau ñoù môùi naën maùu theâm. Naën baèng
caùch duøng 2 ngoùn tay troû vuoát theo ñöôøng gaân maùu coù öù
huyeát hoaëc duøng 4 ngoùn aán saâu eùp maùu ñoäc leân treân da theo
loå kim chaûy ra.
Caàn chích ñieåm ñau treân tröôùc, döôùi sau; ñieåm naèm
phía traùi tröôùc, phía phaûi sau. Maùu chaûy ra phaûi chaäm ngay
ñeå khoûi loang roäng laáp caùc ñieåm keá caän khoù quan saùt, laïi laøm
55
dô baån, beänh nhaân thaáy maùu chaûy nhieàu cuõng deã coù caûm giaùc
hoaûng sôï, choaùng vaùng. Tieáp tuïc naên maùu, thaám maùu vaø sau
cuøng saùt truøng caån thaän nôi ñaõ chích roài.
2 - Caùch Veùo Da Leân vaø Caùch Caàm Kim:
Sau khi xaùc ñònh ñuùng vuøng ñau coù ñieåm tuï huyeát hay
xuaát huyeát vaø ñieåm ñau … caàn chích leå, ta duøng boâng coàn saùt
truøng vuøng ñieåm saép chích leå. Keá tieáp: (cho ngöôøi caàm kim
thuaän tay phaûi, hoaëc ngöôïc laïi).
Tay traùi:
- Duøng 2 ngoùn tay troû vaø caùi cuûa baøn tay traùi veùo da
ngay ñieåm saép chích leå leân ñeå sao cho ngay chính giöõa ñieåm
naøy loä ra vaø cao baèng maët 2 ngoùn tay troû vaø caùi ñang veùo
(khoâng ñöôïc cao hoaëc thaáp hôn ngoùn tay).
- Ñoàng thôøi 3 ngoùn tay giöõa, uùt vaø aùp uùt cuûa baøn tay
traùi naém giaáu goïn moät mieáng boâng nhoû vaøo loøng baøn tay traùi
ñeå saún saøng chaäm maùu, roài ñaët töïa 3 ngoùn tay xuoáng caïnh
vuøng chích leå ñeå keàm giöõ cho ñieåm chích leå khoâng di ñoäng.
Tay phaûi:
- Hai ngoùn tay troû vaø caùi cuûa baøn tay phaûi caàm ñoác
kim (tam laêng) cho thaät chaéc.
- Ngoùn tay giöõa cuûa baøn tay phaûi ñaët treân giöõa thaân
kim (khoâng ñöôïc ñuïng saùt muõi kim) ñeå keàm ñôû vaø ñieàu khieån
muõi kim saùt gaàn maët da caùch khoaûng beà daày moät tôø giaáy, muõi
kim thaúng ñuùng ngay chính giöõa ñieåm chích leå.
- Hai ngoùn tay aùp uùt vaø uùt töïa beân caïnh vuøng ñieåm
chích leå vaø kìm gaèn saùt xuoáng ñeå giuùp baøn tay phaûi coù choã
töïa vöõng vaø laøm cho muõi kim khoâng bò leäch vaø keàm giöõ chòu
laïi khoâng cho muõi kim ñi saâu quaù trung taâm ñieåm ñau khi
chích leå.

56
 3 - Thao taùc chích leå : Caùch buùng kim nhanh.
Hai ngoùn tay troû vaø caùi cuûa baøn tay traùi boùp maïnh choã
ñònh chích leå. Ngoùn giöõa cuûa baøn tay phaûi buoâng nheï ra khoûi
muõi kim, ñoàng thôøi 2 ngoùn caùi vaø troû cuûa baøn tay naøy caàm
kim aán nhanh ngay choã ñang boùp maïnh nhaát vaø ruùt kim thaúng
nhanh, vaø nheï thaúng vuoâng goùc vôùi maët da, ñoàng thôøi boùp
maïnh theâm choã vöøa leå ñeå caét ñöùt côn ñau.
Muïc ñích kyõ thuaät thao taùc chích leå laøm sao ñöa muõi
kim ñi tôùi trung taâm ñieåm ñau moät caùch nhanh nheïn, nheï
nhaøng, chính xaùc vaø khoâng ñau; muõi kim vaøo saâu hay caïn do
söï phoái hôïp ñieàu khieån theo yù ñònh cuûa Thaày Chích Leå.

*** Thaày Phan Quoác Söû coáng hieán caùch buùng kim
nhanh ñeå ñaït caùc yeâu caàu treân: veà tö theá vaø thao taùc caàm kim
gioáng nhö treân, chæ coù khaùc:
Caùch buùng kim:
- Luùc ñöa kim vaøo da thì ñöøng nghó ñaâm vaøo maø nghó
giöït leân thaät nhanh vôùi caùc ñoäng taùc lieân tieáp nhòp nhaøng döùt
khoaùt : nhuùng nhanh baøn tay phaûi xuoáng treân 3 ngoùn tay uùt,
aùp uùt vaø giöõa nhö neùn loø so roài baät leân thaúng leï bung xoeø
roäng 3 ngoùn tay ñoù ra.
- Vöøa giöït, giôû nhanh ñeàu caû caùnh tay, khuyûu tay,
cöôøm tay, coå tay vaø baøn tay leân ngang baèng thaúng goùc vôùi
thaân kim nghóa laø khoâng ñöôïc queùt thaønh ñöôøng cong laøm
muõi kim vít teùt thòt beân trong gaây ñau buoát.
- Muoán kim vaøo caïn thì aán tay xuoáng nheï, giöït giôû tay
leân thaáp nhöng vaãn thaät nhanh. Muoán kim vaøo saâu thì aán tay
xuoáng maïnh vaø giöït giôû tay leân cao, muoán thaät saâu thì giôû tay
cao ngang baèng vai.

57
 Lyù do laø khi vöøa coù yù nghó giöït giôû tay leân nhanh,
maïnh, cao thì tröôùc heát phaûi laáy ñaø ngöôïc laïi töùc caùc ngoùn
tay caàm kim aán xuoáng nhanh maïnh laø luùc kim ñaõ ñaâm saâu
vaøo da thòt vaø vì quaù nhanh neân beänh nhaân thöôøng khoâng
thaáy ñau neân khoâng bieát kim vaøo luùc naøo. Nhö tay muoán
ñaùnh tôùi caøng nhanh maïnh xa thì phaûi luøi cuøi choû ra sau
caøng nhanh maïnh nhieàu vaäy. Cuøi choû luøi tôùi möùc ñoä toái ña
khoâng theå hôn ñöôïc thì kim vaøo da thòt cuõng tôùi möùc ñoä toái
ña, neân theo caùch buùng kim naày chæ nghó buùng giöït kim leân
thaät nhanh, duø coù maïnh maáy cuõng ít khi kim vaøo quaù trôùn.

Caùch giaáu kim:

- Trong luùc giöït giôû tay ñang coøn ôû treân cao ta töø töø
haï tay xuoáng ñoàng thôøi xoay chuyeån kim keïp vaøo giöõa hai
ngoùn tay troû vaø giöõa baèng caùch: tay ñang caàm kim baèng
ngoùn troû vaø ngoùn caùi thì ñöa ngoùn tay giöõa vaøo caàm kim vôùi
ngoùn tay caùi; buoâng ngoùn tay troû dôøi qua thaân kim ñeå treân
ngoùn tay caùi. Thaân kim naèm giöõa ngoùn troû vaø ngoùn giöõa, laáy
ñaàu ngoùn tay caùi laên kim vaøo gaàn saùt hai khôùp trong cuûa 2
ngoùn tay troû vaø giöõa sao cho keïp chaët kim khoâng rôùt. Höôùng
muõi kim nhoïn giaáu vaøo trong loøng baøn tay sao cho kim
khoâng chaïm hoaëc ñaâm vaøo loøng baøn tay, nhaát laø khi naën
maùu phaûi co saùt 2 loùng ngoaøi cuûa ngoùn tay giöõa, uùt aùp uùt vaøo
trong, chæ duøng ngoùn troû vaø ngoùn caùi loøi ra ñeå naën maùu maø
thoâi. Tuyeät ñoái khoâng ñöôïc höôùng muõi kim ra ngoaøi ñeå traùnh
ñaâm vaøo beänh nhaân hoaëc beänh nhaân thaáy kim sôï.
- Khi chích leå tieáp tuïc thì ñoåi ngöôïc laïi, ñeå ngoùn caùi
vaø giöõa giöõ thaân kim, ñöa ngoùn troû qua thaân kim roài cuøng
ngoùn caùi naém kim, ngoùn giöõa ñôõ thaân kim ñuùng theo tö theá
caàm kim ban ñaàu.

58
 - Trong suoát cuoäc chích leå, neân keïp giöõ kim giöõa hai
ngoùn tay troû vaø giöõa nhö theá, khoâng boû xuoáng (tröø tröôøng
hôïp baát ñaéc dó) ñeå baûo ñaûm kim khoâng bò taø ñaàu vaø voâ truøng.
4 - Thao taùc naën maùu vaø chaäm maùu: Coù hai caùch:
- Naën baèng 4 ngoùn tay aán saâu döôùi da : Chuïm 4 ngoùn
tay (2 ngoùn troû vaø 2 ngoùn caùi cuûa 2 baøn tay) thaúng ñöùng vaøo
xung quanh ñieåm vöøa chích leå vôùi khoaûng caùch vöøa phaûi,
khoâng xa quaù cuõng khoâng gaàn quaù loå kim, roài aán nheï saâu
xuoáng vaø doàn eùp töø töø vaøo ñaùy ñieåm ñau ñeå maùu bò nhieãm
ñoäc traøo ra khoûi ñieåm leå, neáu chöa ñuû 1 gioït maùu, ta naën töø töø
moät laàn nöõa ñeå ñuû 1 gioït maùu thoaùt ra.
Khi maùu vöøa thoaùt ra vöøa ñuû 1 gioït, ta duøng boâng
ñang naém giaáu trong ba ngoùn tay aùp uùt, uùt vaø giöõa cuûa baøn
tay traùi ñem ra chaäm xuoáng gioït maùu vaø ruùt tay leân ngay
(khoâng chuøi, khoâng lau). Sau ñoù boû mieáng boâng ñi laáy mieáng
khaùc naém vaøo giöõa 3 ngoùn tay nhö treân, chæ caàn söû duïng
mieáng boâng vöøa phaûi (khoâng to quaù hoaëc nhoû quaù), vöøa ñuû
duøng, ñeå khoûi gaây laõng phí.
Ghi chuù: Khoâng neân veùo da vuøng ñau leân quaù chaëc,
khoâng neân boùp maïnh, boùp nhoài nhieàu laàn vì coù theå laøm baàm
daäp caùc teá baøo hay beå maïch maùu gaây ra ñoïng huyeát.
Khi naën maùu, neân naën saâu cho maùu töø töø ra, khoâng
neân eùp nhoài maïnh vaø nhanh quaù, maùu khoâng ra kòp maø laïi
phí coâng. Khi ñuû 1 gioït maùu thì môùi chaäm. Naën chöøng naøo
heát maùu ñen gaây beänh trong vuøng ñau thì môùi thoâi.
- Naën baèng 2 ngoùn tay vuoát nheï treân maët da:
Duøng 2 ngoùn tay troû ñaët naèm ngang treân maët da, caùch
hai beân loå kim xa gaàn tuyø theo vuøng ñieåm chích leå lôùn nhoû
hoaëc coù ñoaïn gaân xanh öù huyeát daøi ngaén, nhieàu ít. Hai ngoùn

59
tay troû aán hôi nheï roài vuoát treân maët da eùp töø töø vaøo cho maùu
ñoäc xung quanh doàn chaûy veà loå kim thoaùt ra ngoaøi. Khoâng
ñöôïc eùp nhanh, maùu khoâng kòp chaûy ra uøn taéc bít loå kim laïi
laøm thaønh moät ñieåm ñoïng huyeát, xuaát huyeát nhoû gaây ñau,
baàm phaûi maát coâng xöû lyù lieàn taïi choã.
5 - Thao taùc khöû truøng veát chích leå:
Khi chích leå vaø naën maùu xong 1 ñieåm, ta laáy pince
keïp mieáng boâng ñaõ taåm coàn chaám ngay xuoáng veát môùi chích
leå xong ñeå saùt truøng vaø ruùt ngay leân (khoâng lau hoaëc chuøi, vì
laøm nhö theá seõ laøm nhieãm truøng vaøo veát chích leå).
Söû duïng coàn phaûi tieát kieäm. Neân caét töøng mieáng boâng
nhoû (vöøa ñuû chaäm), boû vaøo loï ñöïng coàn vöøa phaûi (khoâng quaù
khoâ hoaëc quaù öôùt) ñeå khi chaäm vaøo veát chích leå, khoâng coù
nöôùc coàn chaûy ra.
6 - Nhöõng ñieàu caàn traùnh:
a) Khi chích leå, traùnh ñeå muõi kim cao khoûi maët da
ñaâm xuoáng, vì noù coù hai löïc: moät löïc maïnh ñaâm xuoáng tôùi
maët da vaø roài töø maët da ñi saâu vaøo trung taâm ñieåm ñau theâm
moät löïc nöõa, nhö theá laø coù hai löïc coäng laïi khi ta ñaâm. Do ñoù,
noù gaây ñau nhöùc theâm cho beänh nhaân, vaø coù khi ñeå cao ñaâm
xuoáng khoâng truùng chính xaùc vaøo giöõa ñieåm ñau, gaây theâm
taùc haïi laø ñaâm traät hoaøi, laøm cho teá baøo khaùc beân ngoaøi ñieåm
ñau bò thöông toån, nghóa laø gaây theâm eâ aåm cho beänh nhaân.
b) Ñaâm kim phaûi ñaâm nhanh ruùt thaúng, chôù khoâng
phaûi luïi, khoâng phaûi ñaâm xieâng hay laøm vöôùng muõi kim, gaây
ñau nhöùc taïi ñieåm chích leå.
c) Muõi kim khi chích leå roài, khoâng neân ñöa muõi nhoïn
ra ngoaøi, traùnh ñaâm truùng vaøo beänh nhaân, maø phaûi giaáu trong

60
loøng baøn tay vaø cuõng khoâng neân boû kim coøn chích leå nöõa
xuoáng nôi mình ñieàu trò maát veä sinh.
d) Boâng goøn thì laáy ngoùn tay giöõa, uùt vaø aùp uùt baøn tay
traùi tuùm naém laïi cho goïn, traùnh ñeå boâng tua tuûa ra, khi naën
maùu, boâng coï vaøo da hay maët ngöôøi bònh gaây nhoät laøm cho
bònh nhaân khoù chòu vaø maát veä sinh.
e) Khi chaäm maùu, khoâng neân chuøi hay lau ñeå gaây laám
maùu ra beân ngoaøi nhieàu, laøm dô baån veát lau vaø laøm sô saùc
mieäng cuûa veát chích leå; vaø khi chaäm roài, cuõng phaûi cuoán chaët
boâng laïi beân trong loøng baøn tay, khoâng boû ra beân ngoaøi dính
buïi baäm, maát veä sinh ñem chaäm nöõa deã bò nhieãm truøng.
Tuyeät ñoái khoâng ñöôïc ñeå maùu beänh nhaân dính tay mình duø laø
moät gioït.
f) Khoâng neân söû duïng cuïc boâng to nhuùng nhieàu coàn
trong chai nguyeân, neân caét boâng saün tröôùc thaønh töøng mieáng
nhoû baèng ñaàu ngoùn tay, roài ngaâm trong moät caùi loï, cheá coàn
khoâng öôùt khoâng khoâ. Khi duøng ta laáy 1 mieáng ñuû ñeå saùt
truøng thoâi, nghóa laø traùnh söû duïng coàn quaù öôùt gaây laõng phí
vaø laøm dô baån vuøng ñau. Chaám boâng saùt truøng xong thì boû
ngay, laáy mieáng boâng saïch khaùc, khoâng neân chaám cuøng moät
choã nhieàu laàn vì boâng ñaõ dính maùu dô deã bò nhieãm truøng.

II – KYÕ THUAÄT THAO TAÙC CHÍCH LEÅ

TÖØNG DAÁU VEÁT

1- Ñoái vôùi ñieåm Tuï Huyeát:

a- Thao taùc chuaån bò: - Duøng hai ngoùn tay troû vaø caùi
cuûa baøn tay traùi veùo da ngay ñieåm tuï huyeát leân, ñeå sao cho

61
ngay chính giöõa ñieåm naøy loä ra vaø saùt baèng maët 2 ngoùn tay
troû vaø caùi ñang veùo (khoâng ñöôïc cao hôn).
b- Thao taùc chích leå: Hai ngoùn tay troû vaø caùi cuûa baøn
tay traùi boùp maïnh choã ñònh chích leå ñeå beänh nhaân khoâng thaáy
ñau khi kim ñaâm vaøo da thòt. Lieàn ñoù aùp duïng thao taùc buùng
kim leå ñieåm tuï huyeát, roài giaáu kim vaøo trong loøng baøn tay.
c- Thao taùc naën maùu: Duøng 4 ngoùn tay (2 ngoùn troû vaø
2 ngoùn caùi cuûa 2 baøn tay) naën maùu. Khi maùu thoaùt ra vöøa ñuû
1 gioït, ta duøng boâng ñang keïp giaáu trong baøn tay traùi chaäm
xuoáng vaø ruùt tay leân ngay (khoâng chuøi, khoâng lau). Khi thaáy
boâng thaám maùu vöøa ñuû thì boû, laáy mieáng khaùc keïp vaøo giöõa
ngoùn aùp uùt vaø uùt cuûa baøn tay traùi, chæ caàn söû duïng mieáng
boâng vöøa phaûi (khoâng to quaù hoaëc nhoû quaù), vöøa ñuû duøng.
d- Thao taùc khöû truøng veát chích leå: Khi leå vaø naën maùu
xong 1 ñieåm tuï huyeát, ta laáy pince keïp mieáng boâng ñaõ taåm
coàn chaám ngay xuoáng veát môùi chích leå xong ñeå saùt truøng vaø
ruùt ngay leân (khoâng lau hoaëc chuøi) nhö höôùng daãn chung.
2- Ñoái vôùi ñieåm ÖÙ Huyeát:
a- Thao taùc chuaån bò: - Xaùc ñònh vuøng ñau coù ñieåm öù
huyeát (gaân xanh) noåi leân ôû maët da, thaáy raát roõ hoaëc aån döôùi
da hôi xanh aùnh phaûi laéc da qua laïi nhieàu laàn môùi thaáy.
- Duøng baøn tay traùi: Ngoùn uùt, aùp uùt vaø ngoùn giöõa töïa
beân ñieåm ñau, ngoùn troû vaø caùi caêng da cho thaúng ôû hai beân
ñoaïn öù huyeát ñeå cho ñoaïn naøy khoâng xeâ dòch. Neáu ñoaïn öù
huyeát naèm saâu trong phaàn meàm ñöôïc phaùt hieän, ta phaûi ñuøn
ñaåy leân maët da roài môùi chích. Traùnh ñaâm saâu khoûi thaønh
maïch maùu phía döôùi, vì coù theå laøm cho maùu chaûy vaøo trong
gaây ñoïng huyeát, xuaát huyeát döôùi da laøm ñau buoát laém.

62
 - Chích leå ñoaïn öù huyeát thöôøng maùu phuït ra nhieàu neân
phaûi chuaån bò saün nhieàu boâng ñeå chaäm maùu.
b- Thao taùc chích leå: - Baøn tay phaûi caàm kim nhö ñoái
vôùi ñieåm tuï huyeát, ñöa muõi kim saùt vaøo choã ñaäm nhaát cuûa
ñoaïn öù huyeát, buùng (laéc sô) muõi kim vaøo trung taâm choã ñaäm
naøy, maùu phuït ra ngay coù khi chaûy lan traøn hoaëc baén leân cao
coù voøi, ta phaûi caån thaän.
c - Thao taùc chaäm maùu vaø thanh khöû truøng veát chích:
Laáy boâng keïp daáu trong baøn tay traùi ra chaäm maùu.
Khi maùu chaûy ít laïi thì ta duøng thuû thuaät vuoát baèng 2 ngoùn tay
troû doïc theo ñoaïn öù huyeát cho maùu ñen ra heát vaø thaáy maùu
ñoû chaûy ra thì thoâi vuoát ngay. Sau ñoù chaäm maùu vaø saùt truøng
loå kim vöøa chích leå, ñôïi moät luùc baûo ñaûm maùu khoâng ræ ra laø
ñöôïc. Neáu coøn ræ maùu thì ta duøng boâng coù coàn ñeø bít loå kim
moät luùc seõ laønh loå kim khoâng coøn ræ maùu nöõa. Thöôøng thì
maïch maùu ñoaïn öù huyeát vöøa chích leå xong seõ xeïp haún, bôùt
hoaëc heát xanh ngay.
3 - Ñoái vôùi ñieåm Xuaát Huyeát:
Kyõ thuaät thao taùc gioáng nhö thao taùc ñoái vôùi tuï huyeát
ôû treân, nhöng caàn chuù yù: Phaûi ñaâm kim ngay mieäng cuûa veát
xuaát huyeát, roài naën ra thaät heát maùu baàm (neáu choã naøo maùu
baàm ra chöa heát thì ñaâm nôi ñoù naën cho ra heát; khoâng neân
ñaâm nhieàu laàn ôû moät nôi, deã gaây ñau cho beänh nhaân).
4 - Ñoái vôùi ñieåm Ñoïng Huyeát:
Kyõ thuaät thao taùc chích leå cuõng töông töï nhö thao taùc
ñoái vôùi ñieåm öù huyeát, nhöng caàn chuù yù nhöõng ñieàu sau:
Chích kim saâu vaøo trung taâm ñieåm ñoïng huyeát ôû vuøng
ñau ñeå maùu baàm phuït ra, naën heát maùu baàm ra khoûi veát

63
thöông nhieàu laàn ñeå maùu töôi tôùi thay theá vaø taùi sinh teá baøo
môùi, laøm laønh veát thöông.
5 - Ñoái vôùi ñieåm Teâ Ñau:
Ñoái vôùi caùc ñieåm teâ ñau, thöôøng nhìn treân maët da
khoâng coù daáu veát baùo beänh maø beänh nhaân cöù noùi coøn ñau teâ
choã naøy, choã kia … Ñeà nghò beänh nhaân chæ ñieåm teâ ñau hay ta
aán ngoùn tay thaúng ñöùng vaøo nôi beänh nhaân chæ, ñieåm naøo
beänh nhaân thaáy ñau nhoùi, teâ raàn thì ñoù laø ñieåm teâ ñau. Duøng
ngoùn troû vaø caùi cuûa baøn tay traùi veùo da leân vaø naém chaëc choã
teâ ñau leân. Tay phaûi buùng kim nhanh vaø saâu vaøo trung taâm
ñieåm ñau nhöùc. Neáu maùu phuït theo ra thì döôùi ñoù laø ñieåm öù
huyeát hay ñoïng huyeát. Neáu maùu khoâng phuït ra maø ta phaûi
naën thì döôùi ñoù laø ñieåm tuï huyeát hay xuaát huyeát. Ta phaûi naën
heát maùu ñoäc ra thì heát teâ ñau ngay.
6- Ñoái vôùi ñieåm Söng Lôû:
a - Nhöõng muït u söng vaø lôû: Ñaâm kim vaøo trung taâm
muït u, naën heát maùu ñoäc vaø maùu baàm ra.
b – Nhöõng muït u ñang nung muû: Ñeå moät thôøi gian cho
coù muû. Ñaâm kim vaøo vaø naën choã coù muû, cuøi vaø maùu ñoäc ra.
Laøm nhieàu laàn choã nung muû xeïp xuoáng. KTTT chích leå nhö
thao taùc ñoái vôùi ñieåm tuï huyeát, ñoïng huyeát.
Ghi chuù: Khoâng neân chích leå nhöõng muït baïc ñaàu
(ñinh raâu) naèm ôû vuøng moâi treân, moâi döôùi vaø ôû caèm vì caùc
vuøng naøy coù nhieàu maïch maùu vaø thaàn kinh, deã bò nhieãm ñoäc
gaây bieán chöùng nguy hieåm.
7 - Ñoái vôùi Ñieåm Ngöng Dòch:
a - Ñoái vôùi phuø thuûng: Chích leå vaøo nhöõng nôi laùng
nhieàu ôû choã phuø neà coù nöôùc nhôøn hay hôi ñuïc, vaøng nhö

64
huyeát töông chaûy ra. Tieáp tuïc leå vaø naën nhieàu laàn cho chaát
dòch ra heát. Da choã ñoù seõ bôùt caêng vaø nhaên laïi. Neáu ñieåm
ngöng dòch loùn roäng nhieàu, ta coù theå chích leå cuøng luùc raõi ra
nhieàu nôi ñeå chaát dòch ra mau, ruùt ngaén thôøi gian ñieàu trò.
Löu yù: phoøng traùnh ruoài, kieán bu ñaäu veát ngöng dòch vöøa
chích leå. Ñoàng thôøi chích leå theâm caùc ñoaïn öù huyeát ôû treân
hay ôû döôùi choã phuø thuûng, khôùp tay, chaân vaø naën heát maùu
baàm. Beänh seõ giaûm vaø khoûi.
b- Ñoái vôùi nhöõng boïc chöùa chaát dòch ñoäc: Leå ngay
trung taâm boïc ñoù, tieáp tuïc naën heát nöôùc traéng hay vaøng cho
tôùi khi ra maùu môùi thoâi. Leå nhieàu laàn ñeå khoûi beänh.
c- Ñoái vôùi da thòt nöùt neû coù ræ ra nöôùc trong: Leå choã
coù veát ñoû hay chöa nöùt coù veát baàm, leå nhieàu laàn veát thöông
seõ khoâ, lieàn da, heát beänh. Khoâng leå choã nöùt saâu tôùi gaân
xöông. KTTT chích leå cuõng nhö thao taùc vôùi ñieåm tuï huyeát.
8 - Ñoái vôùi Ñieåm Ñoïng Ñaëc:
Chích nhanh, maïnh, saâu vaøo ñuùng ñieåm giöõa muït u,
boïc (neáu chaát ñaëc cöùng vaø to, khoâng naën ra ñöôïc, ta duøng dao
moå raïch giöõa muït lôùn hôn veát leå moät tí ñeå naën chaát ñaëc ra).
Naën ra chaát lôïn côïn traéng nhö baû ñaäu vaø cuøi (maøu ñen hay
traéng) cho thaät heát, tôùi khi thaáy maùu töôi ñoû môùi thoâi. Naën
xong muït xeïp xuoáng, da bình thöôøng trôû laïi. Kyõ thuaät thao
taùc nhö thao taùc vôùi ñieåm tuï huyeát.
9 - Ñoái vôùi Ñieåm Chæ Ñònh:
Leå ngay chính giöõa ñieåm chæ ñònh, naën ra maùu ít hay
nhieàu tuøy beänh naëng nheï, kyõ thuaät thao taùc chích leå nhö trong
caùc ñieåm tuï huyeát, ñieåm teâ ñau./.

65
BAØI IV:
KHAÙM BÒNH
ÑEÅ TIEÁN HAØNH CHÍCH LEÅ

Tröôùc khi tieán haønh chích leå, neáu thuaän tieän caàn laäp
beänh aùn kyõ löôõng ñeå xaùc ñinh ñuùng ñaén beänh traïng.
Ngoaøi vieäc keát hôïp chaån ñoaùn baèng phöông phaùp Taây
Y hoaëc Ñoâng Y, khi baét ñaàu chích leå ta phaûi vaïch tìm nhöõng
ñieåm hay nhöõng daáu veát caàn chích leå trong vuøng ñau. Phaûi
xaùc ñònh ngay nôi naøo chích leå tröôùc sau, ít nhieàu, sao cho
vöøa söùc chòu ñöïng cuûa bònh nhaân töùc laø chích leå ñaït ñeán möùc
giaõm heát bònh toái ña.
Sau khi ñieàu trò bònh giaõm nhieàu hoaëc khoûi, ñaït ñöôïc
hieäu quaû cao, keát quaû nhanh thì ta neân coù keát luaän ñaày ñuû
môùi cho xuaát vieän. Tröôùc khi xuaát vieän thì xin caûm töôûng cuûa
bònh nhaân tröôùc khi, trong khi vaø sau khi ñöôïc ñieàu trò baèng
Chích Leå.
Ñeå ñaùp öùng nhu caàu thöïc duïng treân laâm saøng cuûa
khoa chích leå, döôùi ñaây chuùng toâi xin ruùt goïn phöông thöùc Töù
Chaån Baùt Cöông cuûa Ñoâng Y, maø saùch Y hoïc naøo cuõng coù,
xin mieãn trình baøy chi tieát.
TÖÙ CHAÅN (4 Pheùp Chaån Ñoaùn Bònh):
1 – Voïng (Nhìn ): Quan saùt hình daïng vaø da thòt .
Xem hình daïng to, beùo, gaày, oám … cuûa ngöôøi beänh ñeå
coù höôùng ñieàu trò toát. Vôùi ngöôøi maäp maïp khoeû maïnh coù theå
chích leå nhieàu vuøng cuøng moät luùc. Traùi laïi, vôùi ngöôøi gaày oám,

66
yeáu söùc, chæ neân chích leå ít vuøng thoâi, neáu laøm quaù nhieàu coù
theå gaây cho hoï meät, choùng maët …
Caàn quan saùt (xem kyõ) caùc loaïi daáu veát ñaëc bieät hieän
treân da thòt bònh nhaân ñeå xaùc ñònh roõ vò trí caàn chích leå.
2 – Vaên (Nghe): Chuù yù tieáng noùi, hôi thôû.
* To, maïnh: ngöôøi coøn khoeû.
* Nhoû, yeáu, huït hôi: ngöôøi yeáu söùc.
Phaûi aùp duïng phöông phaùp chích leå hôïp vôùi traïng thaùi
chòu ñöïng cuûa ngöôøi bònh.
3 – Vaán (Hoûi):
* Hoûi veà thôøi gian maéc bònh ñeå bieát bònh thuoäc loaïi caáp hay
maõn tính.
* Hoûi veà tieàn söû bònh ñeå bieát nguyeân nhaân gaây bònh.
* Hoûi veà caùc trieäu chöùng bònh ñang coù ñeå tìm hieåu veà bònh lyù
lieân heä ñeán taïng phuû, cô quan lieân heä ñeán beänh chöùng.
* Hoûi veà dieãn tieán beänh ñeå naém vöõng beänh thuoäc loaïi caáp hay
maïn, beänh naøo tröôùc, beänh naøo sau, beänh naøo laø chính, beänh
naøo phuï …. Ñeå coù höôùng xöû lyù chích leå cho thích ñaùng.
4- Thieát (Baét maïch):
Ñôùi vôùi vieäc xem maïch, chæ caàn chuù yù tôùi 8 maïch sau:
Phuø: Ñaët tay vaøo ñaõ thaáy maïch ñaäp ngay.
Ñoù laø beänh ngoaïi caûm.
Traàm: AÁn tay maïnh xuoáng môùi thaáy maïch.
Thöôøng gaëp trong caùc beänh do noäi thöông gaây ra.
Trì: Maïch nhaûy chaäm, maïch nhaûy 60 caùi/phuùt/ ngöôøi lôùn.
Laø bieåu hieän cuûa caùc chöùng beänh do haøn gaây ra.
Saùc: Maïch nhaûy nhanh, maïch nhaûy 90 caùi/phuùt/ngöôøi lôùn.
Thöôøng gaëp ôû caùc beänh nhieät, ñang soát.

67
Hoaït: Maïch nhaûy nhö saâu chuoãi haït ñaäu troøn.
Gaëp trong caùc beänh do ñôøm (ñaøm) gaây ra.
Saéc: Maïch di chuyeån coù veû rít nhö dao caïo vaøo oáng tre,
laø bieåu hieän khí huyeát bò öù treä.
Ñaïi: Maïch nhaûy maïnh, coù löïc. Coù lieân heä vôùi caùc chöùng
thöïc.
Tieåu : Maïch nhaûy meàm yeáu. Laø bieåu hieän cuûa caùc chöùng hö.
Naém chaéc ñöôïc 8 loaïi maïch naøy ñeå bieát roõ ñoù laø beänh
Hö hay Thöïc, Haøn hay Nhieät, Bieåu hay Lyù, AÂm hay Döông;
cuøng ñeå yù töôùng maïo, saéc dieän, tieáng noùi, hôi thôû, trieäu
chöùng beänh vaø ta neân hoûi theâm bònh nhaân veà tieàn söû bònh,
nhöõng bònh chính, phuï vaø caùc trieäu chöùng bònh hieän coù, ñeå sô
boä xaùc ñònh bònh. Ñoàng thôøi döïa vaøo kinh nghieäm trò lieäu vaø
caùc phöông phaùp chaån ñoaùn khaùc seõ giuùp ích raát nhieàu trong
vieäc chaån ñoaùn vaø ñeà ra phöông phaùp xöû lyù thích hôïp vaø ñaït
hieäu quaû cao.
Toùm taét trieäu chöùng beänh maø ngöôøi thöïc haønh chích
leå caàn bieát:
Beänh Hö: thöôøng laø beänh laâu naêm. Ngöôøi beänh moõi meät
suy yeáu, xanh xao, baïc nhöôïc, da maùt, thích xoa boùp, aán taïi
ñieåm ñau thaáy khoù chòu.
Beänh Thöïc: thöôøng laø beänh môùi phaùt do ngoaïi caûm nhö
truùng naéng, truùng thöïc, noân möûa, quan caùch ñaày tröôùng caêng
cöùng buïng.
Beänh Haøn: ÔÛ ngöôøi coù boä maët xanh meùt, moâi taùi nhôït,
sôï laïnh, noùi ít, thôû yeáu, khoâng muoán hoaït ñoäng, loøng baøn
chaân vaø baøn tay laïnh buoát, khoâng khaùt nöôùc, aên ñoà laïnh thì
soâi buïng, nöôùc tieåu nhieàu maø trong, tieâu loûng.

68
 Beänh Nhieät: ÔÛ ngöôøi coù boä maët ñoû, moâi khoâ, coù veû böïc
boäi khoâng yeân, löôõi vaøng ñen vaø khoâ, thôû ra hôi noùng, noùi
tieáng to, naëng, noùi meâ, khaùt nöôùc, soát nhieàu, ñaïi tieän taùo, tieåu
tieän bí, nöôùc tieåu vaøng ñoû, sôï noùng öa laïnh.
Hieåu roû Hö hay Thöïc, Haøn hay Nhieät ñeå xem ngöôøi
beänh coøn ñuû söùc choáng ñôû beänh taät ñeán möùc naøo vaø xem
beänh phaùt ra coù nhöõng bieåu hieän gì roõ reät hay khoâng? Ñaây laø
moät vaán ñeà raát quan troïng giuùp ngöôøi Thaày Chích Leå ñöa ra
phöông thöùc, möùc ñoä trò lieäu thích öùng vôùi tình traïng söùc khoeû
cuûa moãi ngöôøi beänh. Cuøng moät chöùng gioáng nhau, beänh nhaân
coù söùc khoeû khaùc nhau. Hö Thöïc khaùc nhau, Haøn Nhieät khaùc
nhau thì vieäc ñieàu trò cho töøng ngöôøi aét phaûi khaùc nhau.
Neân nhôù: ‚Beänh truøng beänh, khaùc chöùng.
Chöùng truøng chöùng, khaùc beänh‛.
Heå beänh Thöïc thì Taû, beänh Hö thì Boå,
beänh Nhieät thì laøm maùt, beänh Haøn thì laøm aám.
Taû: töùc gaây moät kích thích töông ñoái maïnh taïo moät
tình traïng öùc cheá laán aùp beänh taät. Khi gaëp ngöôøi ôû traïng thaùi
Thöïc Nhieät (coù söùc choáng ñôõ coøn toát) thì thao taùc chích leå,
naën maùu seõ töông ñoái maïnh hôn moät chuùt.
Boå: töùc naâng cao söùc khoeû ngöôøi beänh, taêng cöôøng
söùc choáng ñôû vôùi beänh taät, cuõng coù nghóa laø gaây traïng thaùi
höng phaán ôû cô theå. Gaëp ngöôøi coù söùc choáng ñôõ keùm, ta aùp
duïng thuû thuaät Boå baèng thao taùc chích leå, naën maùu heát söùc
nheï nhaøng eâm dòu, coá laøm cho ngöôøi beänh ít coù caûm giaùc ñau.
Laøm AÁm: Ngöôøi beänh ñang ôû traïng thaùi Hö Haøn thì
laøm cho bôùt laïnh baèng caùch leå nhöõng ñieåm tuï huyeát ôû vuøng
traùn vaø vai löng ñeán taän moâng vaø keát hôïp xoa boùp baèng daàu
noùng, cho uoáng nöôùc aám.

69
 Laøm Maùt: Ngöôøi beänh ñang ôû traïng thaùi Thöïc Nhieät
hoaëc ñang soát thì caàn haï nhieät gaây caûm giaùc khoan khoaùi deã
chòu baèng caùch leå caùc ñieåm naøo ñau nhaát tröôùc, roài keát hôïp leå
caùc ñieåm chæ ñònh.
Ta caàn vaïch da beänh nhaân khaùm thaät kyõ ñeå xaùc ñònh
roõ raøng taát caû caùc ñieåm caàn chích leå. Caàn hoûi beänh nhaân ñeå
bieát ñuùng choã naøo ñau nhaát, ta so saùnh toaøn boä, xaùc ñònh moãi
vuøng xem ñaâu laø troïng taâm, troïng ñieåm caàn phaûi leå tröôùc
tieân, ñieåm naøo leå sau cho chính xaùc. Caàn phaân bieät beänh naøo
caáp phaûi chöõa tröôùc, beänh naøo hoaõn thì chöõa sau, beänh naøo
chính vaø beänh naøo phuï ñeå chích leå theo thöù töï öu tieân.
Thí duï: Moät beänh nhaân bò ñau khôùp, ñoàng thôøi cuõng
maéc chöùng caûm cuùm, nhöùc ñaàu choùng maët, naèm meâ man
khoâng daäy ñöôïc. Beänh khôùp laø beänh chính nhöng laïi hoaõn;
beänh caûm cuùm laø phuï tuy môùi maéc nhöng laïi caáp neân ñaõ laøm
cho beänh nhaân khoù chòu hôn. Vaäy ta caàn chích leå ñeå trò caûm
cuùm tröôùc, laøm giaûm nhöùc ñaàu choùng maët, giuùp ngöôøi beänh
coù theå ngoài daäy tænh taùo ñöôïc thì môùi ñuû khaû naêng chòu ñöïng
chích leå tieáp theo ñeå chöõa beänh khôùp. Vuøng naøo, nôi naøo ñau
nhieàu nhaát ta leå tröôùc, roài cöù tuaàn töï leå cho ñeán khi heát. Nhö
vaäy, ta ñaõ naém nguyeân taéc trò bònh coù troïng taâm, troïng ñieåm,
ñi töø cuïc boä ñeán toaøn dieän.

NHÖÕNG DAÁU HIEÄU CUÛA BEÄNH HIEÅM NGHEØO

Theo Baùc só David Weiner trong quyeån‚Chaêm Soùc Söùc

Khoeû‛ (Where there is no doctor) coù 1 soá daáu hieäu caàn chuù
yù:
Daáu hieäu:

70
* Maát moät löôïng maùu lôùn töø baát cöù choã naøo cuûa cô theå.
Trieäu chöùng: - Chaûy maùu cam naëng khoâng caàm ñöôïc, saûn
phuï baêng huyeát, saåy thai…
* Ho oùi ra maùu.
- Beänh ôû phoåi, tim, bao töû xuaát huyeát.
* Moâi vaø moùng tay, moùng chaân xanh tím nhieàu.
- Roái loaïn naëng veà hoâ haáp vaø tim.
* Khoù thôû, nghæ ngôi khoâng ñôõ.
- Hen, beänh tim
* Goïi khoâng tænh (hoân meâ).
– Say röôïu, bò ñaùnh vaøo ñaàu chaán thöông naõo, nhieãm
ñoäc, ngaát (do sôï haõi, say naéng, ñoät quî, côn ñau tim).
* Yeáu ñeán noåi ngaát ñi khi ñöùng daäy.
– Beänh tim, suy nhöôïc naëng. ..
* Moät ngaøy hoaëc nhieàu ngaøy khoâng ñi ñaùi.
– Beänh ñöôøng tieát nieäu. Kieät söùc do maát nöôùc.
* Æa phaân ñen nhö haéc ín hoaëc noân ra maùu hay phaân.
– Loeùt daï daøy hoaëc ruoät non, vieâm ruoät hoaïi töû …
* Ñau döõ doäi vaø lieân tuïc ôû vuøng buïng treân, buïng döôùi keøm
theo noân ôû nhöõng ngöôøi khoâng bò æa loûng hoaëc khoâng æa
ñöôïc.
– Taéc ruoät, vieâm ruoät thöøa, vieâm maøng buïng …
* Baát cöù moät côn ñau döõ doäi lieân tuïc naøo keùo daøi hôn 3 ngaøy.
– Toån thöông ôû caùc taïng phuû cô quan boä phaän töông öùng
vuøng ñau.
 Co cöùng löng cong laïi, keøm theo hoaëc khoâng keøm
theo cöùng haøm.
– Phong ñoøn gaùnh, vieâm maøng naõo …
 Ngaát nhieàu laàn (co giaät) ôû moät ngöôøi bò soát hoaëc oám
naëng.

71
 – Soát cao, vieâm maøng naõo.
 Soát cao (treân 39 ñoä C) khoâng haï ñöôïc hoaëc keùo daøi
hôn 4 hoaëc 5 ngaøy.
– Daáu hieäu cuûa nhieàu beänh nguy hieåm.
 Suùt caân keùo daøi.
– Suy dinh döôõng, vieâm nhieãm giun laõi naëng, lao tieán trieån,
ñöôøng tieát nieäu nhieãm truøng naëng, keùo daøi. Moät soá beänh
veà gan, laùch, taêng baïch caàu (ung thö maùu)…
 Ñaùi ra maùu.
– Nhieãm truøng ñöôøng tieát nieäu, soûi thaän, laäu …
 Caùc veát loeùt lôùn daàn vaø khoâng chöõa ñöôïc.
– Tieåu ñöôøng.
 Moät khoái u lôùn daàn leân ôû baát cöù phaàn naøo cuûa cô theå.
– Ung thö.
 Caùc vaán ñeå thai ngheùn vaø sinh ñeû :
@ Baát cöù söï ra maùu naøo khi coù thai.
- Coù theå saûy thai.
@ Phuø maët vaø roái loaïn veà nhìn trong nhöõng thaùng cuoái.
- Nhieãm ñoäc thai ngheùn.
@ Ñeû chaäm khi oái ñaõ vôõ vaø ñaõ coù côn co töû cung.
Ñeû khoù do nhieàu nguyeân nhaân: Saûn phuï sôï haõi hay
xuùc ñoäng. Thai naèm vò trí baát thöôøng. Khung chaäu cuûa saûn
phuï quaù heïp.

BAØI V :

9 NGUYEÂN TAÉC
PHOØNG VAØ CHÖÕA BEÄNH CUÛA MOÂN CHÍCH LEÅ

72
 Ñeå baûo ñaûm vieäc laøm ñuùng ñaén veà ñaïo ñöùc vaø chuyeân
moân trong ñieàu trò beänh cho nhaân daân ñaït keát quaû cao, ta
phaûi thöïc hieän ñuùng 9 nguyeân taéc veà chích leå sau ñaây:
NGUYEÂN TAÉC 1:
Phoøng beänh laø chính, nhöng trò beänh cuõng raát quan
troïng.
Chích leå phaûi thöïc hieän ñuùng chuû tröông Y Teá Döï
Phoøng. Chích leã phoøng beänh laø chính, nhöng vaán ñeà ñieàu trò
cuõng raát quan troïng.
NGUYEÂN TAÉC 2:
Xaùc ñònh ñuùng nhöõng daáu veát caàn chích leå.
Chích leå ñuùng nhöõng daáu veát ñaõ xaùc ñònh.
Kyõ thuaät thao taùc chích leå naën maùu sao cho beänh nhaân
khoâng bò ñau vaø khoâng bò baàm daäp. Naën cho ra thaät heát maùu
bò nhieãm ñoäc. Nhö theá, hieäu quaû trò beänh môùi cao.
NGUYEÂN TAÉC 3:
Chích leå ñuùng troïng taâm, troïng ñieåm, tuaàn töï ñi töø
cuïc boä ñeán toaøn dieän. Ñieàu trò beänh phaûi bieát beänh naøo
chính, beänh naøo phuï, beänh naøo caáp, beänh naøo hoaõn. Beänh
caáp trò tröôùc, beänh hoaõn trò sau. Caét ñöùt beänh, trò taän goác.
Thí duï: Moät beänh nhaân töø tröôùc vaãn bò thaáp khôùp (laø
chính), nay bò caûm maïo (laø phuï). Beänh nhaân caûm thaáy nhöùc
ñaàu, choùng maët noùng soát meâ man, ngöôøi maát tænh taùo, caùc
chöùng beänh naøy laø troïng ñieåm baùo hieäu beänh caáp, ta phaûi
ñieàu trò caûm maïo tröôùc ñeå beänh nhaân heát nhöùc ñaàu, tænh taùo
laïi, nhôø ñoù thaàn kinh trung öông ñöôïc vöõng vaøng vaø beänh

73
nhaân môùi ñuû söùc chòu ñöïng söï kích thích cuûa chích leå. Tieáp
theo sau ñoù thì ñieâuø trò beänh chính maø troïng taâm laø thaáp
khôùp, ta trò nhöõng vuøng khôùp ñau nhieàu nhaát tröôùc, roài tuaàn
töï ñeán nhöõng khôùp ñau vöøa, nhöõng khôùp ñau ít vaø toaøn boä
caùc khôùp ñau cho khoûi haún. Nhö theá, ta ñaõ caét ñöùt beänh caûm
maïo ñeå coù thôøi gian ñieàu trò taän goác beänh thaáp khôùp ñi töø cuïc
boä ñeán toaøn dieän.
NGUYEÂN TAÉC 4:
Tìm beänh ñeå trò: Phaùt hieän vaø trò beänh caøng sôùm caøng toát.
Beänh môùi phaùt coøn nheï, chöa thaâm nhaäp vaøo nguõ
taïng, deã chöõa hôn, vì beänh chöa sinh nhieàu bieán chöùng phöùc
taïp, khoù khaên khaùc. Do ñoù, tích cöïc trò beänh sôùm raát quan
troïng vì beänh khoûi nhanh, ít toán coâng söùc, thì giôø vaø tieàn baïc.
Neáu phaùt hieän chaäm, beänh coù nhieàu bieán chöùng vaø
theâm naëng, coù khi daãn ñeán töû vong, beänh laâu seõ truyeàn vaøo
taïng phuû hoaëc bieán daïng vaøo gaân xöông sinh ra nhieàu dò taät
khoù trò, duø phöông phaùp trò beänh coù hay, thaày trò beänh coù gioûi,
coâng taùc trò beänh cuõng gaëp khoù khaên nhieàu trong vieäc phuïc
hoài söùc khoeû nhö cuõ cho beänh nhaân.
Beänh laàn sau cao hôn laàn tröôùc.
Cho neân laøm thaày chích leå phaûi tích cöïc tìm beänh ñeå trò.

NGUYEÂN TAÉC 5:
Phoái hôïp vaø keát hôïp vôùi caùc ban ngaønh vaø
phöông phaùp trò beänh khaùc khi caàn thieát.
Chuùng ta neân phoái hôïp vôùi caùc ban ngaønh, ñoaøn theå,
cô quan, nhöõng ngöôøi coù lieân quan ñeán vieäc ñieàu trò baèng
phöông phaùp chích leå vaø keát hôïp vôùi caùc phöông phaùp khaùc

74
laø ñieàu caàn thieát ñeå naâng cao hieäu quaû ñieàu trò beänh. Neân
trao ñoåi kinh nghieäm vôùi caùc thaày trò beänh baèng phöông phaùp
chích leå (coù uy tín vaø kinh nghieäm cao) ñeå hoïc hoûi theâm.
Ñoàng thôøi cuõng neân keát hôïp vôùi caùc phöông phaùp trò beänh
khaùc, khi caàn thieát, nhö caïo gioù, xoa boùp, baám huyeät, chaâm
cöùu, theå duïc, döôõng sinh, uoáng thuoác, aåm thöïc trò lieäu v.v… ñeå
naâng cao hieäu quaû trò beänh.
NGUYEÂN TAÉC 6:
Tuyeät ñoái veä sinh thanh khöû truøng trong luùc chích leå.
Xung quanh ta laø moâi tröôøng oâ nhieãm, coù nhieàu buïi
baëm chöùa ñöïng voâ soá vi truøng gaây bònh. Do ñoù, khi chích leå ta
ñaâm kim qua da vaøo trong thòt ñeå naën maùu ra, laø ta ñaõ môû
cöûa taïo thuaän lôïi cho vi truøng coù dòp xaâm nhaäp vaøo cô theå
qua muõi kim chích, noùi caùch khaùc chích leå laø thuû thuaät ngoaïi
khoa.
Vì vaäy coâng taùc veä sinh nôi chöõa bònh, veä sinh caù nhaân
vaø coâng taùc thanh khöû truøng khi laøm thuû thuaät chích leå ñeàu
phaûi quan taâm vaø tuyeät ñoái chaáp haønh caùc qui taéc kyõ thuaät
chuyeân moân cuûa ngaønh chích leå vaø kyõ luaät cuûa Boä Y Teá.
1- Ñoái vôùi cô sôû
* Saïch seõ: Choã chöõa bònh phaûi laøm veä sinh saïch seõ,
queùt doïn haøng ngaøy töø giöôøng bònh, baøn ñeå y cuï tôùi döôùi ñaát,
maøn goái, töôøng vaùch …
* AÙnh saùng: Caàn coù ñaày ñuû aùnh saùng maët trôøi hay aùnh
saùng ñeøn thaät toû môùi nhìn thaáy caùc noát treân maët da.
* Thoaùng maùt: Chích leå vaø naën maùu ra laø moät thuû
thuaät caàn söùc lao ñoäng, neân caû Thaày chích leå vaø bònh nhaân

75
ñeàu caàn thoaùng maùt, coù nhieàu khoâng khí trong laønh ñeå deã
thôû.
* Traät töï: Choã chöõa beänh caàn goïn gaøng, saép xeáp coù
traät töï, töø giöôøng bònh, baøn gheá, tuû ñeå y cuï, ñeán soå saùch, hoà
sô bònh aùn.
Khi ñi ñöôøng hoaëc ôû vuøng noâng thoân maø gaëp bònh
nhaân ta cuõng phaûi tìm choã coù aùnh saùng, thoaùng maùt khoâ raùo
saïch seõ ñeå chích leå vaø caàn giöõ veä sinh ñeán möùc toái ña baûo
ñaûm traùnh xaõy ra nhieãm truøng.
2 - Ñoái vôùi Thaày Chích Leå
Neân chuù yù giöõ toùc tai cho goïn, aùo quaàn, muõ khaåu trang,
giaøy deùp phaûi saïch seõ, thaúng thaén, goïn gaøng trong khi laøm
vieäc. Phaûi maëc aùo choaøng (traéng – xanh), ñoäi muõ (traéng-
xanh) vaø ñeo khaåu trang khi laøm chích leå ôû caùc traïm traïi.
Moùng tay cuõng phaûi ñöôïc caét saùt vì neáu ñeå moùng tay daøi khi
naën maùu baám xuoáng da thòt cuûa bònh nhaân vöøa gaây ñau nhöùc
vöøa coù theå gaây nhieãm truøng cho bònh nhaân vì nôi moùng tay laø
choã chöùa voâ soá vi truøng gaây bònh.
- Röûa tay tröôùc vaø sau khi chích leå baèng xaø phoøng, baøn chaûi
vaø saùt truøng baèng coàn 75 ñoä.
- Sau khi saùt truøng 2 baøn tay, phaûi ñöa baøn tay cao quaù taàm
khuyûu tay ñeå coàn khoâng chaûy ngöôïc laïi baøn tay ñaõ saùt
truøng.
3 - Thanh Khöû Truøng (Voâ Truøng) Y Duïng Cuï:
a) - Taát caû caùc duïng cuï nhö kim chích leå, pince, khay
ñöïng boâng … phaûi ñöôïc röûa saïch baèng xaø phoøng roài môùi
ñem khöû truøng.

76
- Naáu kim phaûi naáu vôùi nöôùc cho soâi ôû 100 ñoä C trong 30
phuùt, khi naáu neân quaán boâng ôû ñaàu kim ñeå traùnh cho kim
khoûi bò taø ñaàu.
- Haáp: haáp baèng hôi nöôùc hay hôi noùng khoâ. Ngaøy nay ta
thöôøng luoäc hoaëc haáp baèng hôi nöôùc noùng töø 175 ñoä ñeán
250 ñoä trong 15 – 20 phuùt.
- Trong tröôøng hôïp caáp cöùu hay ñi coâng taùc löu ñoäng, caàn
phaûi luoäc hoaëc haáp saún duïng cuï: kim tam laêng, pince …
Neáu duøng kim tieâm voâ truøng duøng lieàn cuûa Y Teá thì
khoâng phaûi naáu.
b) - Caùch duøng kim chích leå: Neáu beänh nhaân khoâng lôû
loeùt, duøng moät caây kim cho moät beänh nhaân.
Neáu beänh nhaân bò lôû loeùt neân chích leå choã khoâng bò
lôû, roài ñeán choã bò lôû ít baèng moät caây kim. Leå choã lôû nhieàu
baèng moät caây kim môùi khaùc ñeå traùnh laây lan töø nôi ñaõ nhieãm
truøng ñeán nôi chöa nhieãm truøng. Caùc nôi chích leå khaùc cuõng
ñöôïc aùp duïng theo phöông phaùp naøy.
Tuyeät ñoái khoâng ñöôïc duøng 1 kim cho nhieàu beänh
nhaân, maø moãi beänh nhaân phaûi duøng rieâng caây kim daønh cho
mình. Tröôùc khi ñeán leå phaûi luoäc kim soâi 30 phuùt roài boû vaøo
loï coù coàn 90 ñoä ñem ñeán cho thaày leå saùt truøng laïi baèng coàn
90 ñoä tröôùc khi leå. Sau khi leå, phaûi lau kim saïch maùu roài röûa
kim baèng xaø phoøng cho saïch, boû vaøo loï cho beänh nhaân ñem
veà, khoâng duøng kim ñaõ taø ñaàu vì deã ñau nhöùc cho beänh nhaân.
Kim tieâm Y Teá duøng xong phaûi ñeå vaøo voû kim ñem boû
caån thaän.
c) - Saùt truøng vuøng chích leå (veát chích leå):
Saùt truøng da baèng coàn 75 ñoä trôû leân; traùnh duøng coàn
ioát vaø thuoác ñoû vì caùc noát chích leå bò thuoác maøu ñoû laáp môø
khoù thaáy. Duøng boâng thaám coàn vöøa ñuû, keïp treân ñaàu pince

77
(keàm), thoa coàn leân da, phaûi chôø cho khoâ choã ñaõ saùt truøng
môùi chích leå, vì neáu coøn öôùt, khi chích leå maùu ra hoaø vôùi
nöôùc coàn loang ra laøm dô xung quanh ñieåm ñau. Neáu nôi naøo
bò laám maùu thì phaûi laáy coàn xoa öôùt roài laáy boâng traéng lau laïi
cho saïch.
Vuøng caàn chích leå phaûi ñöôïc saùt truøng töø treân xuoáng
döôùi, töø traùi sang phaûi cho ñeàu, saùt truøng moät vuøng lôùn hôn
trong ñoù coù nhöõng ñieåm caàn chích leå. Neân chích leå vuøng ôû xa
roài ñeán vuøng ôû gaàn ñeå traùnh laøm dô veát vöøa ñöôïc chích leå.
Thaày traùnh choàm ngang qua nôi ñaõ chích leå roài.
Sau khi chích leå, phaûi chaám veát chích leå baèng boâng
coàn môùi cho töøng veát chích leå, traùnh lau hoaëc chuøi ngang veát
vöøa chích leå, ñeà phoøng traùnh laøm mieäng veát naøy bò xay xaùt
roäng ra, deã bò chaûy maùu trôû laïi, seõ laâu laønh hoaëc deã bò nhieãm
truøng.
Khoâng ñöôïc duøng mieáng boâng ñaõ saùt truøng ban ñaàu
ñem chaám leân veát vöøa chích leå, phaûi duøng mieáng boâng môùi
taåm coàn khaùc ñeå chaám.
NGUYEÂN TAÉC 7: Nhöõng Ñieàu Caám Kî,
Phoøng Ngöøa Vaø Xöû Lyù Tai Bieán Khi Chích Leå.
Nhöõng ñieàu caám kî phoøng ngöøa vaø xöû lyù tai bieán khi
chích leå laø moät nguyeân taéc, ta phaûi chaáp haønh nghieâm chænh
ñeå traùnh khoûi tai bieán.

I. NHÖÕNG ÑIEÀU CAÁM KÎ (CHOÁNG CHÆ ÑÒNH)

1- Ñoái vôùi phuï nöõ:
a- Phuï nöõ mang thai:
- Neáu trò beänh thoâng thöôøng: Ta chæ ñöôïc leå töø chaán
thuûy (öùc) trôû leân; caám leå töø chaán thuyû trôû xuoáng.

78
 - Neáu bò baát tænh nhaân söï hay nhöõng beänh caáp cöùu khaùc:
Ta chæ chích leå khi coù söï ñoàng yù cuûa gia ñình (vaø
chính quyeàn ñòa phöông). Khi cöùu soáng ngöôøi meï, neáu coù saûy
thai, gia ñình cuõng khoâng traùch. (Nhöng thöôøng khi cöùu soáng
ñöôïc ngöôøi meï thì ngöôøi con cuõng ñöôïc baûo veä).
b- Phuï nöõ bò baêng huyeát, rong kinh (kinh nguyeät keùo
daøi), ñang coù kinh bò beänh thoâng thöôøng: Ta coù theå leå töø
ruùn trôû leân.
2- Ñoái vôùi beänh nhaân coù theâm beänh truyeàn nhieãm:
Lao phoåi, vieâm gan sieâu vi, beänh phong (huûi) ….
Ta khoâng ñöôïc chích leå. Vì:
- Chích leå laøm caùc beänh bò kích thích maïnh vaø gaây
ñau naëng hôn.
- Gaây lan beänh cho ngöôøi khaùc. Rieâng taïi beänh vieän
phong, coù theå nghieân cöùu trò beänh baèng phöông phaùp
chích leå, nhöng phaûi laøm trong beänh vieän chuyeân khoa,
höôùng daãn ñeå ngöôøi cuøi leå cho ngöôøi cuøi.
3 – Vuøng choùp treân ñaàu, vuøng öùc ngöïc, chaåm oùt:
Ta chæ ñöôïc leå caïn ngoaøi da.
4 – Ngöôøi môùi ñi xa veà, buïng ñoùi, meät, hoài hoäp,
huyeát hö, vì quaù sôï chích leå, ta khoâng neân leå.
5 – Nhöõng ngöôøi môùi aên no quaù, hay ñoùi quaù, say
röôïu quaù, noùng giaän hay buoàn raàu quaù:
Chích leå keùm hieäu quaû vì khí huyeát cuûa beänh nhaân bò
roái loaïn. Neân laøm coâng taùc tö töôûng, ñoàng thôøi ñeå moät thôøi
gian cho beänh nhaân oån ñònh tö töôûng, ta môùi leå.

79
 6 – Neáu chöa nhaän ñònh ñuôïc ñieåm ñau chính xaùc vaø
tìm hieåu daáu veát coøn lôø môø:
Khoâng neân chích leå.
Ñieåm naøo ñaõ lôõ chích leå thì cuõng phaûi naën heát maùu ñoïng ra.
7 – Traùnh ñaâm kim saâu quaù:
Coù theå laøm thuûng thaønh maïch döôùi choã ñieåm ñau, laøm
cho maùu chaûy vaøo phía trong khieán cho da phoàng leân, gaây
ñau buoát cho beänh nhaân. Neáu bò phoàng da, ta bít ngay treân
maïch maùu ñeå maùu ñöøng chaûy vaøo choã phoàng ñoù nöõa, sau ñoù
ta ñaâm kim ngay choã phoàng vaø naën cho maùu ñoäc ra thaät heát.
8 – Khoâng neân leå hai ba laàn lieân tieáp moät choã
Vì gaây ñau ñôùn cho beänh nhaân.
9 – Khoâng neân leå quaù nhieàu veát cuøng moät luùc:
Phaûi tuøy theo theå löïc beänh nhaân maø chích leå sao cho
ñaït yeâu caàu, keát quaû trò beänh giaûm toái ña.
10 - Beänh nhaân bò tieåu ñöôøng naëng, beänh öa chaûy maùu
(maùu loaõng, huyeát höõu): khoâng neân chích leå.

II. PHOØNG NGÖØA VAØ XÖÛ LYÙ TAI BIEÁN:

1- Chích leå truùng maïch maùu laøm maùu chaûy ra maõi:

Duøng ngoùn tay bít maïch phía treân cuûa veát chích leå, trong
choác laùt, maùu khoâng chaûy ra nöõa (vì trong tieåu caàu coù
chaát laøm ñoâng maùu).
2- ÔÛ nhöõng nôi ñaõ chích leå laàn tröôùc, neáu chích leå naën maùu
quaù nhanh thì vuøng ñoù coù theå bò baàm daäp (caùc teá baøo bò
daäp, caùc maïch maùu bò beå) gaây thaønh daáu ñoïng huyeát: ÔÛ
giöõa vuøng baàm tím coù 1 loõm traéng, chính giöõa loõm traéng
naøy coù 1 daáu muõi kim ñaâm laàn tröôùc. Chích ngay daáu veát

80
 ñoù, maùu seõ phuït ra. Ta naën eâm cho maùu ra heát, vuøng ñoù
seõ heát baàm.
3- Khi chích leå traät: Phaûi naën cho heát maùu ñoïng ra. Nôi naøo
cô bò cöùng, ta ñaâm ngay vaøo loã kim cuõ vaø naën ra heát maùu
ñoïng.
4- Lôõ chích leå ôû beänh nhaân voán bò maùu loaõng (huyeát höõu),
maùu chaûy ra maõi: Neân bình tónh baêng boù choã chích laïi,
cho ñöøng chaûy maùu roài chuyeån beänh nhaân ñeán beänh vieän,
coù ñuû thuoác caàm maùu ñeå trò tieáp.
5- Beänh nhaân bò choaùng vaùng khi chích leå:
- Ta phaûi ngöøng chích leå ngay, sau ñoù: Ñaët ngöôøi beänh naèm
nghæ ôû nôi yeân tónh, thoaùng maùt, ñaàu khoâng keâ goái, tay chaân
thaúng thaén, môû nôùi heát caùc thaét löng, aùo nòt … ra.
- Cho ngöôøi beänh uoáng 1 ly chanh ñöôøng noùng hay nöôùc
noùng. Beänh nhaân naèm moät laùt seõ khoûi trôû laïi.
Ta cho hoï nghæ chích leå vaø heïn tuaàn sau.
NGUYEÂN TAÉC 8:
Tö theá ngöôøi Thaày vaø beänh nhaân khi chích leå
Tö theá cuûa ngöôøi Thaày Chích leå vaø cuûa beänh nhaân
phaûi thöïc hieän ñuùng theo höôùng daãn cuûa ngaønh chích leå.
1. Tö theá cuûa ngöôøi Thaày chích leå:
Phaûi ngoài treân gheá hay ñöùng ngoaøi giöôøng cuûa beänh
nhaân ñang naèm ñieàu trò ñeå tieän xoay trôû khi chích leå. Khoâng
ngoài treân giöôøng, coï saùt vaøo mình beänh nhaân, laøm nhö theá ñaõ
maát veä sinh maø khoâng lòch söï. Phaûi ngoài ñoái dieän vôùi ñieåm
ñau ñeå vieäc chích leå vaø naën maùu ñöôïc ñuùng vaø chính xaùc.
2. Tö theá cuûa beänh nhaân khi chích leå:
Neân naèm laø an toaøn nhaát.

81
 Beänh nhaân khoâng ñöôïc ñöùng hay ngoài khi chích leå vì
maùu tuoät töø treân xuoáng nhanh laøm choaùng vaùng, toái taêm maët
maøy, deã bò xæu, raát nguy hieåm (do baàn huyeát naõo). Tröø tröôøng
hôïp ñaëc bieät phaûi ñeå beänh nhaân ngoài hay ñöùng môùi chích leå
ñöôïc thì phaûi laøm nhanh, vaøi muõi kim vaø laáy ít maùu.
Ñaëc bieät beänh nhaân môùi tôùi chích leå laàn ñaàu hoài hoäp,
lo sôï maø ngöôøi thaày chích leå sô yù, cöù chích leå, ñoâi khi beänh
nhaân coù theå bò choaùng vaùng.
Neáu ta giöõ ñuùng caùc nguyeân taéc veà chích leå, thì traùnh
khoûi 100% vieäc xaûy ra tai bieán, khoâng coù beänh nhaân naøo bò
choaùng vaùng hay choùng maët.
- Beänh nhaân caàn phaûi xoay trôû nhöõng vuøng caàn chích leå ra
ngoaøi aùnh saùng ñeå ngöôøi thaày chích leå deã nhìn thaáy chính xaùc
caùc daáu veát baùo beänh. Beänh nhaân khaùc phaùi neân naèm xoay
maët, ngöïc buïng veà phía ngöôïc laïi thaày chích leå ñeå traùnh tai
tieáng.
- Beänh nhaân caàn naèm nôi thoaùng maùt, nhöng phaûi traùnh gioù
luøa.
NGUYEÂN TAÉC 9:
Möùc ñoä vaø lieäu trình chích leå.
Chích leå ñuùng vaøo trung taâm ñieåm ñau chöù khoâng saâu
vaø khoâng caïn. Khi ñieàu trò, tuyø löùa tuoåi vaø söùc khoeû cuûa beänh
nhaân maø phaân boå cho phuø hôïp.
Caùn boä chích leå phaûi ñaïo ñöùc toát, chuyeân moân gioûi
laøm cho beänh nhaân khi ñeán tin töôõng, khi veà vui töôi.
Möcù ñoä chích leå:
- Beänh hö (laâu ngaøy bò suy nhöôïc): chích leå nheï nhaøng
(boå).

82
- Beänh thöïc (laø beänh môùi, uaát nhieät): Chích leå maïnh ñeå
kích thích thaàn kinh ôû vuøng ñau (taû).
- Chích leå sao cho vöøa söùc chòu ñöïng cuûa beänh nhaân, nhöng
phaûi ñaït yeâu caàu giaûm hay khoûi beänh toái ña.
Lieäu trình chích leå:
1- Ñoái vôùi beänh giaø yeáu hay suy nhöôïc, môùi bôùt:
- Chích leå ít vuøng (hai, ba vuøng chích) vaø chæ leå nhöõng
ñieåm chính ñeå laøm sao cho beänh nhaân giaûm beänh tôùi möùc
toái ña trong moät laàn trò beänh.
- Chích leå chöøng 1 - 2 laàn trong tuaàn. Neáu beänh nhaân quaù
giaø yeáu maø maéc beänh maïn tính (laâu ngaøy), chæ chích leå 1
laàn trong 1 tuaàn.
- Chích leå lieân tuïc trong 3 tuaàn, nghæ 1 tuaàn (laø moät lieäu
trình). Roài laïi tieáp tuïc cho ñeán khi khoûi.
Ghi chuù:
+ Neáu beänh nhaân giaûm nhieàu, ta tieáp tuïc lieäu trình 2,
3 … cho ñeán khi thaät khoûi beänh.
+ Neáu trong 3 tuaàn ñaàu, beänh cöù daây döa, giaûm 10 -
20% hay khoâng coù trieån voïng giaûm hoaëc khoûi beänh, neân
chuyeån sang ñieàu trò baèng phöông phaùp khaùc cho thích hôïp.
+ Neáu trong 3 lieäu trình (gaàn 4 thaùng), thaáy beänh coù
trieån voïng giaûm, ta cöù tieáp tuïc trò beänh cho ñeán khi khoûi,
2- Ñoái vôùi treû nhoû töø 1 - 5 tuoåi:
- Chích leå töø 1-5 muõi kim.
- Chích leå 2 laàn trong 1 tuaàn. Ñoái vôùi beänh maïn tính,
chæ chích leå 1 laàn trong 1 tuaàn. Chích leå nhieàu nhaát laø trong 3
tuaàn lieân tieáp. Neáu beänh khoâng giaûm, neân chuyeån ñieàu trò
theo caùch khaùc.

83
 3 – Ñoái vôùi thanh nieân vaø ngöôøi lôùn coù söùc khoeû:
- Beänh caáp cöùu: Coù theå chích leå töø 1 ñeán 3 laàn moãi ngaøy
vaø chích leå cho ñeán khi beänh nhaân tænh laïi.
- Beänh thoâng thöôøng: Coù theå chích leå 1 ngaøy, nghæ 1 ngaøy.
Neáu ngöôøi hôi yeáu, coù theå chích leå 1 ñeán 2 laàn trong tuaàn.
- Beänh maïn tính: Chích leå töø 1 ñeán 2 laàn trong tuaàn. Chích
leå lieân tuïc trong 3 tuaàn, nghæ 5 ngaøy roài tieáp tuïc lieäu trình
khaùc. Leå xong 3 lieäu trình, neáu beänh khoâng giaûm, neân
chuyeån ñieàu trò baèng phöông phaùp khaùc. Neáu thaáy coù trieån
voïng giaûm, ta tieáp tuïc chích leå cho ñeán khi khoeû maïnh.
Chích leå töø 2 ñeán 4 vuøng ñau trong moãi laàn. Chích leå
nhöõng ñieåm chính tröôùc ñeå laøm sao cho beänh nhaân giaûm ñeán
möùc toái ña trong moãi laàn trò beänh./.

PHUÏ LUÏC:

GOÙP PHAÀN XAÂY DÖÏNG CÔ CHEÁ

CUÛA MOÂN CHÍCH LEÅ

I - SÖÏ TUAÀN HOAØN:

MAÙU VAØ BAÏCH HUYEÁT

(Xem phuï luïc cuoái trang )

II - KHAÙI NIEÄM VEÀ MAÙU ÑOÄC

84
 Maùu ñoäc laø maùu bò caùc vaät ñoäc hay chaát coù ñoäc nhieãm
vaøo. Vaät ñoäc nhö laø caùi ñoäc cuûa sieâu vi khuaån, vi khuaån, sieâu
vi truøng, vi truøng, kyù sinh truøng, xaùc hoàng caàu … vaø caùc ñoäc toá
cuûa chuùng cheát boû laïi trong maùu.
Caùc chaát ñoäc nhö laø caùc muøi vò coù ñoäc cay ñaéng maën
noàng chua chaùt hay laø khí ñoäc hoâi tanh, noàng thuùi, aåm öôùt,
khoâ hanh, noùng laïnh. Caùc chaát hoaù hoïc, noù nhieãm qua ñöôøng
hoâ haáp, ñöôøng maùu, ñöôøng tieâu hoaù, noùi chung noù ñi qua taát
caû caùc loaïi khieáu ñeå xaâm nhaäp vaøo cô theå gaây neân beänh.
Hoaëc caùc chaát thaùn khí ñoäc trong khoâng gian maø bònh nhaân
ñaõ nhieãm phaûi.
Taát caû vaät chaát ñoäc ñoù do moïi nguoàn ñaõ xaâm nhaäp
vaøo maùu, laøm cho maùu dô baån, maùu ñoäc ngöng treä, öù tuï laïi
gaây neân bònh. Maùu naøy hoaëc noùng hoaëc laïnh thaùi quaù, caûn trôû
söï löu thoâng ñieàu hoaø cuûa khí huyeát. Neáu noù ngöng tuï laïi nôi
naøo gaây ra bònh nôi ñoù, vôùi nhöõng daïng bònh khaùc nhau.
Nguyeân nhaân gaây ra cho maùu bò nhieãm ñoäc thì nhieàu vaø phöùc
taïp khoù maø tìm ra cho ñaày ñuû vaø chính xaùc. Treân thöïc teá, neáu
caàn, khi ta trò khoûi bònh roài tìm nguyeân nhaân daàn thoâi.
Vaäy mong nhôø caùc y, baùc só vaø caùc löông y tieán boä ñi
saâu nghieân cöùu, phaân tích saùt thöïc teá tình hình nhöõng bònh taät
maø ngaønh chích leå ñaõ ñieàu trò treân laâm saøng, döïa vaøo ñoù goùp
yù kieán toång hôïp giaûi thích roõ caùc khaùi nieäm treân ñeå goùp phaàn
xaây döïng naâng cao veà caùc maët khoa hoïc thaønh lyù luaän cuûa
khoa chích leå ngaøy caøng hieän ñaïi theâm, chôù khoâng phaûi ñem
caùi lyù luaän ñaàu naøy hay ñaàu noï aùp ñaët vaøo caùi thöïc teá cuûa
vieäc ñieàu trò baèng chích leå, maø phaûi töø caùi thöïc teá ñoù xaây
döïng leân.
Chuùng toâi töø laâu qua haønh ngheà xaùc ñònh ñöôïc 9 loaïi
daáu veát caùc hieän töôïng loä ra ôû treân maët da cô theå con ngöôøi.

85
Chuùng toâi döïa vaøo ñoù ñeå trò bònh thì bònh giaûm hoaëc khoûi.
Coøn trong baûn chaát nhöõng bònh ñoù theá naøo thì mong raèng caùc
vò tieán boä khaùch quan phaân tích veà caùi baûn chaát ñoù ñeå xaây
döïng cho ngaønh chích leå.
CAÙCH ÑO HUYEÁT AÙP
- Boù voøng vaûi ño (veùc xi): vaøo caùnh tay (hoaëc coå tay
ñoái vôùi huyeát aùp keá ño ôû coå tay), phaûi caùch neáp khuyûu hoaëc
laèn coå tay 1cm vaø phaûi cao ngang vôùi tim. Neáu ta ñeå thaáp hôn
tim thì H/A ño ñöôïc cao hôn thöïc teá vaø ngöôïc laïi. Khi boù phaûi
vöøa, khoâng quaù loûng, khoâng chaët quaù nghóa laø vöøa loït ñöôïc
ngoùn tay uùt.
- Haõy giöõ yeân laëng khi ño aùp huyeát aùp: Khoâng ñöôïc
ñoäng ñaäy caùnh tay, khoâng ñeø leân caùnh tay ñang ño H/A,
khoâng noùi chuyeän vaø maùy ño cuõng phaûi ñöôïc giöõ yeân tónh
(khoâng gaäp gheành, khoâng rung chuyeån), aùp löïc caûm ñoäng
thöôøng laøm cho huyeát aùp cao leân.
- Khoâng ño lieân tuïc 2 hoaëc 3 laàn trong thôøi gian ngaén maø
moãi laàn phaûi caùch nhau töø 15 ñeán 20 phuùt, neáu caûm thaáy nghi
ngôø thì coù quyeàn ño 3 laàn lieân tieáp roài chia laáy bình quaân.
HUYEÁT AÙP THAY ÑOÅI:
Tö theá khi ño, do taâm sinh lyù vaø thôøi gian ño trong ngaøy,
vì vaäy muoán coù keát quaû chính xaùc thì phaûi löu yù moät soá ñieåm
sau:
Chuaån bò tröôùc khi ño: Tinh thaàn phaûi thoaûi maùi (neân ñi tieåu
tieän tröôùc khi ño), neáu meät nghæ ngôi töø 10 ñeán 15 phuùt, choã
naèm hoaëc choã ngoài phaûi ñöôïc thoaûi maùi, yeân tónh.
Khi ño khoâng noùi chuyeän, quaàn aùo khoâng boù saùt ngöôøi,
nhaát laø caùnh tay coù ñeo huyeát aùp keá.

86
 Môùi aên no hoaëc vöøa uoáng röôïu, bia, caø pheâ, traø ñaëc hoaëc
vöøa huùt thuoác laù khoâng neân ño ngay vì seõ thieáu chính xaùc…
- Huyeát aùp luoân thay ñoåi trong ngaøy, neân toát nhaát laø ño
vaøo moät thôøi ñieåm nhaát ñònh trong ngaøy. Toát nhaát laø luùc môùi
nguû daäy vaø tröôùc khi aên.
- Trong ngaøy H/A thöôøng thaáp vaøo buoåi saùng, taêng cao
vaøo buoåi chieàu vaø toái.
- Huyeát aùp thöôøng thaáp vaøo muøa noùng vaø cao vaøo muøa
laïnh.
- Thaàn kinh caêng thaúng (vui, buoàn, böïc töùc) quaù möïc
thöôøng laøm cho H/A taêng cao ñoät ngoät coù theå daãn tôùi töû vong
do roái loaïn tuaàn hoaøn naõo hoaëc nhoài maùu cô tim …
- Keát quaû ño huyeát aùp coù theå khaùc vôùi keát quaû do thaày
thuoác ño cho ta, ñieàu ñoù coù theå xaûy ra do caêng thaúng taâm lyù
laøm cho huyeát aùp thay ñoåi.
- Huyeát aùp cuõng thöôøng thay ñoåi tuyø theo moät soá ñieàu
kieän, neân coù söï xeùt ñoaùn khoâng theå ñöôïc chính xaùc vôùi vieäc
ño huyeát aùp coù moät laàn maø thoâi. Ta phaûi coù rieâng moät maùy ño
trong nhaø ñeå töï ño haøng ngaøy ñeå bieát ñöôïc huyeát aùp thoâng
thöôøng cuûa ta). Treân thöïc teá thöôøng khoù maø laáy keát quaû caên
baûn cho aùp huyeát. Tuy vaäy, neáu ño taïi nhaø thì seõ coù moät keát
quaû nhö ñuùng vôùi H/A caên baûn cuûa moãi ngöôøi.
Ngoaøi ra ta coù theå töï laøm laáy vieäc ño H/A baèng maùy
ño rieâng cuûa ta trong nhaø, ñeå coù saün con soá H/A thoâng thöôøng
moãi ngaøy cuûa ta.

87
 CHÆ SOÁ HUYEÁT AÙP TIEÂU CHUAÅN
THEO ÑOÄ TUOÅI CHO NAM NÖÕ
(Tieâu chuaån cuûa Toå Chöùc Y Teá Theá Giôùi – WHO

HUYEÁT AÙP NAM NAM NÖÕ NÖÕ

(mmHg) Huyeátaùp Huyeát aùp Huyeátaùp Huyeát aùp
TUOÅI toái ña toái thieåu toái ña toái thieåu
15 - 19 tuoåi 120 70 111 67
20 - 29 tuoåi 124 75 114 69
39 - 39 tuoåi 126 79 118 73
40 – 49 tuoåi 130 83 126 78
50 – 59 töoåi 137 85 134 81
60 – 69 tuoåi 143 84 139 81
70 tuoåi trôû leân 145 82 146 79

III - NHIEÄM VUÏ VAØ TAÙC DUÏNG CUÛA DA

Duøng chích leå ñeå trò ñöôïc nhieàu beänh laø kinh nghieäm
quyù baùu gaén lieàn vôùi ñôøi soáng nhaân daân vaø laø moät thöïc tieãn
khoù choái caõi ñöôïc. Tuy cô cheá cuûa trò lieäu chích leå ñaõ ñöôïc
nhieàu baùc só vaø löông y baøn baïc, goùp yù kieán xaây döïng nhöng
chöa ñaày ñuû. Chuùng toâi mong caùc baùc só vaø löông y cao kieán
goùp nhieàu yù kieán xaây döïng cô cheá chích leå ngaøy caøng hoaøn
chænh.

88
 Trong vaên baûn soá 6053/YH cuûa Boä Y Teá ngaøy 18-11-
1989, Boä Y Teá ñaõ chæ thò cho Vieän Y Hoïc Daân Toäc Haø Noäi
vaø Vieän Y Hoïc Daân Toäc Thaønh Phoá Hoà Chí Minh nghieân cöùu
saâu veà cô cheá trò lieäu cuûa chích leå, chuùng toâi neâu ra moät soá
yeáu toá ñeå cuøng nhau ñi saâu nghieân cöùu vaøo cô cheá naày.
Ñöùng tröôùc moät ngöôøi beänh, kyõ thuaät vieân (thaày)
chích leå phaûi chuù yù ñeán caùc daáu veát (9 loaïi) xuaát hieän treân,
trong vaø döôùi da, sau ñoù, phaûi ñaâm kim qua da ñeå chích leå,
naën laáy maùu ñoäc, caùc chaát ñoäc … ra. Vieäc chaån ñoaùn vaø thöïc
hieän thuû phaùp ñeàu phaûi thoâng qua da, do ñoù, da ñoùng goùp
phaàn khoâng nhoû trong cô cheá trò lieäu cuûa chích leå. Vì vaäy, duø
muoán duø khoâng cuõng phaûi tìm hieåu veà nhieäm vuï vaø taùc ñoäng
cuûa da ñoái vôùi cô theå.
1. Theo Y Hoïc Coå Truyeàn:
Boä saùch coå nhaát cuûa Y Hoïc Ñoâng Phöông laø Boä
Hoaøng Ñeá Noäi Kinh, ôû caùc thieân: Ñieàu Kinh Luaän (Toá Vaán
62), AÂm Döông ÖÙng Töôïng Ñaïi Luaän (TV5), Thang Dòch
Lao Leå Luaän (TV14), Maäu Thích (TV63) … ñeàu xaùc nhaän laø
taø khí (nguyeân nhaân gaây beänh beân ngoaøi) khi xaâm nhaäp vaøo
cô theå ñeàu truyeàn töø bì phu (da, loâng), roài môùi vaøo beân trong.
Vaø trong daân gian, khi môùi baét ñaàu bò caûm, ngöôøi ta thöôùng
hay duøng ‚noài xoâng‛ hoaëc ‚toâ chaùo caûm‛ laøm cho cô theå ñoå
moà hoâi ra vaø taø khí cuõng theo ñoù bò truïc ra ngoaøi vaø beänh
khoûi.
Nhö vaäy ña soá nguyeân nhaân gaây beänh töø beân ngoaøi
vaøo cô theå thöôøng laø qua da, hay noùi caùch khaùc da laø ñaàu moái
daãn truyeàn beänh töø ngoaøi vaøo. Xaâm nhaäp baèng ñöôøng naøo thì
cuõng coù theå ruùt ra cuõng baèng loái ñoù. Do ñoù, chích leå vaøo da,
naën maùu ñoäc hoaëc caùc chaát ñoäc, dòch ñoäc … ôû beân trong ra,

89
cuõng laø moät caùch ñaåy taø ñoäc tröïc tieáp töø trong ra ngoaøi. Vaø
khi taø ñoäc ñöôïc loaïi tröø … thì beänh cuõng bôùt hoaëc khoûi.
Ngoaøi ra theo Y Hoïc Coå Truyeàn, khi khí huyeát trong
cô theå bò beá taéc khoâng thoâng thì seõ gaây neân beänh (Thoáng taéc
baát thoâng – Ñau laø do khoâng löu thoâng). Neáu ñöôïc ñieàu trò
chích leå laøm cho khí huyeát löu thoâng toát thì beänh seõ khoûi.
(Thoâng taéc baát thoáng).
Chín daáu hieäu ñaëc tröng cuûa moân chích leå, trong ñoù,
ña soá laø daáu hieäu bieåu hieän cuûa söï ngöng ñoïng, öù treä, keát tuï …
cuûa maùu ñoäc hoaëc cuûa caùc chaát ñoäc v.v… laøm cho khí huyeát
trong cô theå khoâng löu thoâng ñöôïc, sinh ra ñau, bònh, taät …
ñuùng vôùi nhaän ñònh cuûa ngöôøi xöa: ‚Thoáng taéc baát thoâng‛,
ñau laø do khoâng thoâng. Vaø khi chích leå laáy heát caùc maùu ñoäc,
chaát ñoäc … bò öù treä, ngöng ñoïng …. ra, laøm cho khí huyeát ñöôïc
löu thoâng, thaàn kinh taïi choã ñöôïc giaûi phoùng, nhaân ñieän
khoâng bò trôû ngaïi nöõa thì beänh taät phaûi giaûm hoaëc khoûi.

2. Theo Y Hoïc Hieän Ñaïi:

* Theo saùch ‚Beänh da lieãu‛ cuûa Tröôøng Ñaïi Hoïc Y
Haø Noäi 1982 thì da coù 5 nhieäm vuï chính :
a. Che chôû cô theå :
- Baûo veä cô theå choáng laïi söï xaâm nhaäp cuûa vi khuaån, caùc
taùc nhaân cô giôùi, lyù, hoaù …
- Ñieàu hoaø thaân nhieät qua hieän töôïng baøi tieát moà hoâi.
- Ngaên caûn nöôùc vaø chaát hoaù hoïc thaám qua da.
b. Haáp thuï caùc chaát nuoâi döôõng :
Moãi giôø 1cm2 da coù theå haáp thuï 0,5ml oxy, 0,75ml CO2…
c. Baøi tieát chaát ñoäc : Baøi tieát caùc chaát caën baõ, choáng
thaám nöôùc, ngaên caûn söï boác hôi nöôùc, laøm da meàm maïi,
khaùng vi khuaån vaø naám …

90
 d. Chuyeån caùc hoaù chaát nhaát laø trong heä thoáng thaêng
baèng nöôùc cuûa cô theå : Ngoaøi ra da cuõng goùp phaàn trong quaù
trình chuyeån hoaù caùc chaát ñaïm, ñöôøng, môõ vaø toång hôïp moät
soá men, caùc sinh toá (vitamin).
e. Thu nhaän caûm giaùc nhôø caùc tieåu theå Meissner (raát
nhieàu ôû loøng baøn tay) vaø caùc tieåu theå Vatô Paxini (ôû raûi raùc
khaép cô theå – vai 12, chi treân 160, chi döôùi 138, baøn tay 418).
Caûm giaùc noùng laïnh ñöôïc phaùt nhôø caùc tieåu theå
Krouse vaø Ruffini. Toaøn boä da coù 250.000 ñieåm laïnh vaø
300.000 ñieåm noùng (vuøng nhaïy caûm nhaát laø vuù, ngöïc, buïng,
muõi vaø tai)…
Caùc ñieåm thu nhaän caûm giaùc ñau phaùt trieån nhieàu hôn
caùc ñieåm khaùc (treân dieän tích 12,5mm2 ôû mu baøn tay coù 16
ñieåm ñau trong khi chæ coù hai ñieåm sôø moù).
* Theo caùc coâng trình khoa hoïc nghieân cöùu gaàn
ñaây, da coù caùc chöùc naêng chính :
a. Laø moät maøng thôû : giuùp phoåi trong vieäc hoâ haáp toaøn
thaân.
b. Trong da coù moät maïng löôùi thaàn kinh xuùc giaùc baùo
ñoäng veà thaàn kinh trung öông : Da coøn laø maïng löôùi thaàn kinh
maët ngoaøi sau cuøng cuûa cô theå, coù quan heä thaàn kinh cuûa caùc
cô quan beân trong cô theå, hieån hieän treân da thaønh nhöõng sôïi
thaàn kinh giao caûm, ñoái giao caûm vaø nhöõng ñieåm ñaëc bieät
doïc hai beân soáng löng.
c. Trong da coù moät maïng löôùi maïch maùu ngoaïi vi, li ti,
coù khaû naêng chöùa 1/3 löôïng maùu cuûa cô theå.
d. Da laø moät cô quan baøi tieát quan troïng thaûi ra moà hoâi
keøm theo caùc ñoäc toá : Da cuõng coøn ñöa vaøo maùu moät soá chaát
goïi laø kích thích toá giuùp cho cô theå hoaït ñoäng thích nghi vôùi
moâi tröôøng beân ngoaøi.

91
 e. Da laø moät maïng löôùi ñieän töû :
Baát cöù choã naøo treân da cuõng coù doøng ñieän ñi qua.
(Theo phuï baûn KHPT soá 6/1987).
Qua caùc nhieäm vuï vaø taùc duïng chính cuûa da vöøa neâu
treân, roõ raøng da laø ñaàu moái vaøo vaø ra cuûa caùc nhaân toá gaây
beänh vaø aûnh höôûng ñeán toaøn boä cô theå. Vì vaäy, khi chích leå
(caûi thieän sinh hoaït cuûa da) nhaát laø laøm tan caùc ñieåm öù huyeát,
ngöng dòch … goùp phaàn laøm cho da haáp thuï nhieàu oxy hôn,
thaûi chaát ñoäc (carbon) qua heä hoâ haáp vaø baøi tieát, laøm löôïng
maùu löu thoâng qua heä tuaàn hoaøn, laøm giaûm ñau nhöùc qua heä
thaàn kinh giao caûm vaø ñoái giao caûm.
Ngoaøi ra, theo Schaeffer vaø Rakhômanoâp : caùc thöïc
nghieäm laâm saøng cho thaáy coù söï quan heä giöõa da vaø noäi taïng
maø hai taùc giaû naøy goïi laø phaûn xaï da-noäi taïng. Abrams vaø
Rakhômanoâp cuõng chöùng minh cho thaáy coù söï lieân heä giöõa
caùc vuøng da (nhaát laø ôû vuøng ñoái xöùng) qua quan heä da - da.
Nhö vaäy, thoâng qua da, coù theå kích thích ñeán vuøng da
hoaëc noäi taïng coù quan heä. Ñieàu naày giaûi thích ñöôïc taïi sao
chæ chích leå ôû ngoaøi da maø coù theå ñieàu chænh, trò bònh ôû moät
soá taïng phuû (noäi taïng) coù lieân heä.
Baùc só Leâ Cöôøng, trong baøi vieát ‚Goùp phaàn giaûi thích
cô cheá cuûa chích leå‛ ñaêng trong saùch ‚Chích leå raát hay deã
hoïc deã laøm‛, naêm 1983, duøng thaàn kinh hoïc vaø sinh hoaù hoïc
ñeå goùp phaàn giaûi thích roõ hôn veà cô cheá chích leå. Theo Baùc só
Cöôøng thì : Chích leå, xeùt veà cô cheá thaàn kinh coù taùc duïng :
- Caûi thieän, ñieàu chænh caùc hoaït ñoäng sinh lyù khi kích
thích (do chích leå gaây ra), töø ñoù, taïo ra moät loaït caùc phaûn öùng
phaûn xaï cuûa cô theå vaø caùc thay ñoåi veà quaù trình sinh hoaù hoïc
trong toå chöùc taïo ra caùc kích thích môùi taùc duïng treân caùc cô
quan noäi taïng thuï caûm, baùo cho heä thaàn kinh trung öông

92
nhöõng bieán ñoåi cuûa noäi moâi vaø laø ñaàu moái cuûa nhieàu phaûn xaï
toaøn thaân, ñem laïi keát quaû laø caûi thieän, ñieàu chænh nhaèm oån
ñònh caùc hoaït ñoäng sinh lyù bình thöôøng vaø haèng ñònh cuûa cô
theå. Vaø trong cô cheá taùc duïng cuûa chích leå, cô cheá phaûn xaï laø
chính. Ngoaøi ra coøn coù cô cheá noäi dòch, noäi tieát tham gia khaù
phöùc taïp.
- Veà cô cheá sinh hoaù : Trong caùc vuøng sung huyeát, öù
huyeát, ta thaáy coù caû hieän töôïng ñoïng huyeát cuïc boä. Ñoïng
huyeát taát nhieân coù caùc chaát trung gian hoaù hoïc ñöôïc taïo
thaønh, gaây ra moät voøng xoaén beänh lyù, duy trì trieäu chöùng ñau
lieân tuïc, keùo daøi daãn tôùi haïn cheá chöùc naêng cô, thaàn kinh cô,
tuaàn hoaøn boä phaän, laâu daøi seõ aûnh höôûng ñeán choã maát chöùc
naêng ôû boä phaän ñoù … Sau khi chích leå, laø thao taùc naën saâu;
vuoát nheï. Thao taùc naøy ñaõ doàn huyeát ñoïng vaø caùc chaát gaây
ñau ra, ñoàng thôøi thö giaõn ñöôïc caùc nhoùm cô, caùc sôïi cô, taïo
thuaän lôïi cho daây chuyeàn phaûn öùng hình thaønh treân caùc cung
phaûn xaï. Maët khaùc, thao taùc naøy töï noù cuõng coù taùc ñoäng aâm
tính : Goïi maùu veà, khi maùu ñoïng ñöôïc trích ra‛…
Treân ñaây laø moät soá yù kieán ñoùng goùp cuûa nhöõng ngöôøi
coù thieän chí goùp phaàn xaây döïng cho moân chích leå, chuùng toâi
mong ñoùn nhaän ñöôïc nhieàu yù kieán xaây döïng hôn ñeå goùp phaàn
naâng cao tính khoa hoïc veà cô cheá cuûa chích leå ñeå moân chích
leå xöùng ñaùng laø moät moân trò bònh ñöôïc ñoâng ñaûo ngöôøi tín
nhieäm.

IV - THÔØI TIEÁT KHÍ HAÄU AÛNH HÖÔÛNG ÑEÁN

BEÄNH TAÄT CUÛA NGÖÔØI VIEÄT NAM

Noùi chung, nöôùc ta veà ñòa lyù thuoäc oân ñôùi laïi giaùp vôùi
bieån Ñoâng neân haøng naêm ñeàu coù nhieät ñoä noùng aåm (thaáp
93
nhieät), do ñoù ngöôøi Vieät Nam töø Baéc chí Nam ña soá maéc
nhöõng beänh phong thaáp vaø phong thaáp thuoäc nhieät.
Ngöôøi ta khi maéc beänh phong thaáp vaø phong thaáp
thuoäc nhieät laø do trong naêm haøng ngaøy haøng thaùng hay haøng
quyù, luùc naøo thôøi tieát thay ñoåi töø noùng sang laïnh, töø laïnh sang
noùng, töø möa sang naéng, töø naéng sang möa hoaëc trong giöõa
thôøi gian ñoù coù ñoä aåm khaù cao trong khoâng khí, nhöõng ngöôøi
bò phong thaáp vaø phong thaáp thuoäc nhieät hít thôû khoâng khí aáy,
thì phong thaáp nhaäp theâm vaøo ngöôøi. Nhöõng beänh nhaân ñoù
ñeàu bò ñau nhöùc teâ moõi eâ aåm khaép ngöôøi.
Cô theå hoï raát nhaïy caûm vôùi thôøi tieát khí haäu, cho neân
thöôøng hoï hay noùi raèng: ‚ Heå thôøi tieát thay ñoåi laø toâi bieát
ñöôïc‛!
Vaäy beänh phong thaáp laø nhö theá naøo ?
Theo trong nhaân daân ta, beänh phong thaáp hay laø teâ
thaáp laø beänh keát hôïp ba taø khí: phong, haøn, thaáp. Coù nhöõng
beänh keát hôïp 2: phong vaø thaáp hoaëc phong vaø haøn hay laø
thaáp vaø haøn. Nhöng noùi chung thöôøng xuyeân laø coù 3 taø khí
aáy.
1/. Ngöôøi bò beänh phong thaáp, trong ñoù phong thaéng:
phong thì hay ñoäng, di chuyeån, do ñoù ngöôøi bò beänh khaép
mình, nay ñau ôû ñaàu goái, mai chaïy ôû baép veá, moát ôû ñaàu, hay
laø moät laùt thì ôû tay, luùc nöõa laïi chaïy xuoáng chaân, thöôøng
xuyeân hay thay ñoåi ñieåm ñau.
Ñoù laø ôû trong ngöôøi bò nhieãm bôûi taø phong nhieàu hôn
laø haøn vaø thaáp, ñau thoán khoù chòu. Ñaây laø ngöôøi bò nhieãm bôûi
gioù ñoäc khaù nhieàu.
2/. Nhöõng beänh nhaân trong ngöôøi coù haøn taø thaéng:
beänh naày chæ coá ñònh moät nôi, khí laïnh laøm ñoâng maùu gaây

94
ñau buoát nhö duøi ñaâm. Ñoù laø nhöõng ngöôøi bò nhieãm khí laïnh
raát nhieàu.
3/. Nhöõng ngöôøi coù beänh thaáp thaéng: nhieãm taø thaáp
(khí aåm öôùt) nhieàu hôn, beänh cuõng ôû coá ñònh moät nôi naøo
ñaáy. Ví duï ôû moät chaân chaúng haïn, chaân ñoù ñau nhöùc vaø naëng
neà gheâ gôùm, noù laøm eâ aåm khoù chòu chæ ôû moät vuøng coá ñònh.
Ñoù laø nhöõng ngöôøi bò nhieãm nöôùc aåm öôùt khaù nhieàu.
Coøn nhöõng beänh phong thaáp thuoäc nhieät, beänh naøy
thöôøng hay bò söng, khi thôøi tieát khí haäu thay ñoåi hay bò ñau
nhöùc khaù nhieàu. Coù 4 nguyeân nhaân:
a) Laø bò nhieãm beänh phong thaáp laâu ñôøi, do ñoù beänh
phong thaáp ñeán cao ñoä, noù bieán thaønh nhieät.
b) Laø do nhieãm vaøo khí khoâ noùng cuûa trôøi ñaát gaây neân
beänh. Ñoù laø nhöõng ngöôøi bò ung nhoït hay söng nhö
nhöõng beänh thaáp khôùp caáp.
c) Hoaëc laø bò aên uoáng nhöõng ñoà ñoäc, cay noùng vaø hít thôû
khoâng khí noùng cuûa löûa hay ñieän vaø taát caû nhöõng vaät
chaát noùng ñöa vaøo ngöôøi gaây ra nhöõng beänh ung nhoït
söng noùng ñoû ñau.
d) Laø do cha meï coù nhieàu nhieät ñoäc ôû trong ngöôøi giao hôïp
thuï thai sinh ra con di truyeàn laøm cho con coù nhieàu ung
nhoït ôû treân ñaàu hay khaép mình.
Döôùi ñaây keå ra moät soá beänh bò nhieãm phong thaáp. Ví
duï nhö: nhöùc ñaàu kinh nieân, ñau khôùp vai, hen suyeãn, suy
nhöôïc thaàn kinh, ñau ñaàu maát nguû, ñau löng, ñau thaàn kinh
toaï, ñau thaáp khôùp, nhöùc nhoái tay chaân v.v..
Tuy laø nhieàu daïng beänh khaùc nhau, nhöng ñeàu coù
nhieãm veà phong thaáp.
Do ñoù, ngöôøi thaày chích leå khi thaáy ngöôøi beänh keâu
ñau nhöùc, phaûi hoûi kyõ trieäu chöùng ñau nhöùc, teâ moõi ôû vuøng

95
naøo, ñieåm naøo … thôøi tieát thay ñoåi vaøo muøa naøo thì hay ñau
nhöùc trong ngöôøi.
Thaày chích leå phaûi leå nhöõng vuøng ñau nhöùc vaø nhöõng
nôi teâ moõi ñoù, vì maùu ôû ñoù nhieãm nhöõng taø khí phong, haøn,
thaáp vaø nhieät. Ta chích leå ruùt maùu ñoäc ôû nôi ñoù ra, thì cô theå
trôû laïi bình thöôøng, con ngöôøi heát beänh.

V - QUAN ÑIEÅM ÑUÙNG SAI VEÀ PHOØNG

CHÖÕA BÒNH BAÈNG CHÍCH LEÅ

Chích leå laø moät phöông phaùp loïc laáy maùu ñoäc, maùu
gaây bònh tröïc tieáp trong cô theå ra. Laø moät moân ñieàu trò bònh
khoâng duøng thuoác, raát ñoäc ñaùo cuûa daân toäc Vieät Nam. Neáu
khí huyeát bò nhieãm ñoäc, ngöng treä ôû ñaâu thì gaây neân bònh taät
ôû ñoù. Noù loä ra treân maët da vaø döôùi da nhöõng hieän töôïng coù
nhieàu daïng maøu saéc, vò trí saâu caïn khaùc nhau, hay nhöõng
ñieåm ñau naèm saâu trong phaàn meàm, gaây neân nhieàu hieän
töôïng: söng noùng ñoû ñau, laïnh buoát, nhöùc moõi, teâ baïi, hoaëc
cöùng cô, cöû ñoäng trôû ngaïi, co duoãi khoù khaên, run giaät, ngöùa
ngaùy, naèm ngoài khoâng yeân v.v…
Ta chích leå ñuùng ñieåm ñau, loïc laáy maùu ñoäc ra, ñeå
khai thoâng ngoøi raûnh, laøm cho maùu huyeát thoâng suoát tuaàn
hoaøn, maùu khoâng bò trôû ngaïi, vaän chuyeån caùc chaát dinh
döôõng vaø döôõng khí ñi ñöôïc khaép chaâu thaân ñeå nuoâi teá baøo
ñaày ñuû. Teá baøo khoeû leân, laøm cho con ngöôøi khoeû maïnh laïi.
Vaäy maø trong xaõ hoäi Vieät Nam hieän nay vaãn coøn moät
soá ngöôøi quan nieäm khaùc nhau veà vaán ñeà chích leå laáy maùu
ñoäc trong cô theå ra.

Caùc quan nieäm khoâng ñuùng:

96
 1. Quan nieäm thöù nhaát: Coù moät soá ít ngöôøi trong giôùi
y hoïc, baùc só hay oâng lang, baø thaày thuoác cho raèng: Chích leå
laáy maùu ra laøm maát maùu, vì moãi ngöôøi moãi ngaøy aên 3 baùt
côm, sinh ra ñöôïc moät ít maùu maø chích leå laáy maùu ra laø
khoâng toát. OÂng baø ta noùi: ‚Ñoùi aên rau ñau uoáng thuoác‛, chôù
coù noùi: ‚Ñoùi aên rau, ñau chích leå‛ ñaâu. Chích leå laáy maùu ra
laøm maát maùu. Ñaây laø quan nieäm sai ñoái vôùi vaán ñeà chích leå.
2. Quan nieäm thöù hai: Cho raèng: Chích leå chaûy maùu
ra ngoaøi lieàn bò oxy hoaù neân maùu ñen laïi, chöù khoâng phaûi
maùu ñen laø maùu ñoäc, hay maùu gaây bònh gì caû vaø trong con
ngöôøi khoâng coù maùu ñoäc. Hoï khuyeân bònh nhaân: coù bònh laø
thöôøng thieáu maùu thì khoâng neân chích leå laøm cho maát maùu,
laïi caøng thieáu maùu theâm. Quan nieäm naày cuõng khoâng ñuùng
nöõa.
Caùc quan nieäm ñuùng:
3. Quan nieäm thöù ba: Ñaïi boä phaän Baùc só vaø Löông y
tieán boä noùi raèng: Chích leå laáy maùu ñen, maùu ñoäc, maùu gaây
bònh, cuõng nhö ta bò chaán thöông hay bò va vaáp ra moät soá ít
maùu chöøng 15cc hay 20cc thì khoâng ñaùng keå, khoâng coù haïi
gì.
Vì theo quy luaät buø tröø töï nhieân cuûa maùu trong cô theå,
neáu ta laáy ra moät soá löôïng maùu ñoäc naøo trong cô theå ra bao
nhieâu, thì cô theå kích thích tuyû xöông sinh ra hoàng caàu môùi vaø
kích thích hoàng caàu non phaùt trieån thaønh hoàng caàu tröôûng
thaønh ñeå buø ñaép laïi.
Coù nhöõng Y, Baùc só ñöa ra thí duï ñeå chöùng minh cho
quy luaät buø tröø cuûa maùu trong cô theå laø: ngöôøi phuï nöõ moãi
thaùng coù kinh moät laàn, ít nhöùt ra 20cc hoaëc 30cc maùu hay hôn
theá nöõa, thì phuï nöõ coù kinh chöøng 4, 5 thaùng chaéc ngöôøi chæ
coøn xöông vôùi da khoâ thoâi, roài cheát chaêng ?

97
 Ngöôøi phuï nöõ tröôùc khi coù kinh vaø sau khi coù kinh,
ñau buïng, ñau löng, eâ aåm mình maåy, ngöôøi hay moõi meät, vì
maùu khoâng toát haønh. Nhöng sau khi heát kinh, ngöôøi phuï nöõ
thaáy nheï nhaøng, khoan khoaùi, deã chòu, vì maùu ñoäc ra heát,
maùu môùi thay ñoåi daàn daàn, tuûy xöông sinh ra moät löôïng maùu
baèng nhö theá buø ñaép laïi. Ngöôøi phuï nöõ sau khi heát kinh con
ngöôøi khoeû laïi laâu daøi.
4. Quan nieäm thöù tö: Ngaønh chích leå chuùng toâi thaáy 2
quan nieäm thöù nhaát vaø thöù hai laø khoâng ñuùng vaø coù nhieàu sai
traùi, coøn quan nieäm thöù ba noùi moät soá yù kieán ñuùng nhöng
chöa ñuû.
Chuùng toâi cho raèng chích leå loïc laáy maùu ñoäc, maùu gaây
ra bònh, khoâng laøm maát maùu maø traùi laïi coøn laøm taêng theâm
maùu. Sau khi chích leå laáy maùu ñoäc ra, noù kích thích laøm cho
gan, laù laùch vaø tuûy xöông seõ sinh ra moät löôïng maùu töôi, maùu
toát baèng nhö theá buø ñaép laïi, nuoâi teá baøo, laøm taêng cöôøng söùc
khoeû, con ngöôøi thaáy khoan khoaùi nheï nhaøng.
Ñaây laø quy luaät buø tröø töï nhieân cuûa maùu trong cô theå.
Maát maùu xaáu, theâm maùu toát. Ñoù laø taêng theâm löôïng maùu toát.
Chuùng ta chích leå laáy maùu ñoäc ngöng tuï laøm taéc ngheõn caùc
huyeát quaûn nôi bò bònh, ta khai thoâng ngoøi raõnh laøm cho maïch
laïc thoâng suoát, khí huyeát löu thoâng ñieàu hoaø, tuaàn hoaøn maùu
khoâng bò trôû ngaïi. Do ñoù, maùu ôû tónh maïch chaïy ngöôïc veà tim
qua phoåi vôùi toác ñoä nhanh hôn vaø nhôø huùt oxy vaøo phoåi thay
ñoåi thaønh maùu töôi, löu löôïng maùu töôi caøng nhieàu hôn; ñoù laø
laøm taêng theâm maùu. Maùu töôi trôû veà tim nhieàu hôn, tim bôm
maùu ñi khaép chaâu thaân nuoâi ñöôïc teá baøo nhieàu hôn.
Con ngöôøi khoeû maïnh laïi, maùu laïi taêng theâm nhieàu,
boä maùy tuaàn hoaøn hoaït ñoäng khoeû leân, maùu vaän chuyeån caùc
chaát dinh döôõng vaø döôõng khí ñi khaép chaâu thaân nhieàu hôn,

98
giuùp cho nguõ taïng luïc phuû maïnh leân, boä maùy tieâu hoaù maïnh
leân, aên uoáng toát, thì sinh theâm nhieàu maùu. Cô theå coù khí
huyeát trong saïch vaø ñaày ñuû laøm cho ngöôøi khoeû maïnh coù söùc
choáng ñôû bònh taät raát toát.
Ngöôïc laïi, neáu maùu ñoäc ngöng tuï nhieàu nôi trong cô
theå:
* Laøm maùu môùi khaùc chaïy ñeán hoaø laãn vôùi maùu ñoäc
ñoù, roài keùo loang ra, lôùn daàn leân, gaây bònh ngaøy caøng nhieàu
vaø bònh ngaøy caøng naëng hôn. Bònh ñaõ thieáu maùu maø caøng
ngaøy caøng maát maùu theâm. Neáu khoâng chích leå ñeå loaïi boû ra
khoûi cô theå, thì maùu ñoäc ñoù deã sinh ra nhieàu bieán chöùng, gaây
ra nhieàu daïng bònh khoâng löôøng ñöôïc: söng noùng ñoû ñau, ñau
nhöùc teâ moõi, co quaép, cöùng cô, co duoãi khoù khaên, run giaät,
ngöùa ngaùy, ñöùng ngoài khoâng yeân v.v…
* Maùu ñoäc coøn laïi trong cô theå, gaàn ôû xöông thì laøm
cho xöông bò thoaùi hoaù, gaàn ôû gaân thì noù laøm cho gaân bò
cöùng, co daõn khoù khaên, cô nhuïc bò huyû hoaïi, daây thaàn kinh taïi
choã bò cheøn eùp, nhaân ñieän bò caûn trôû …
* Maùu ñoäc bò ngöng treä coøn gaây ñau nhöùc, teâ moõi, laøm
maát aên, maát nguû, ngöôøi gaày oám …
Chích leå loïc boû maùu ñoäc, maùu gaây bònh ra, laø laøm
taêng theâm maùu, chöù khoâng laøm maát maùu nhö ñaõ trình baøy ôû
treân laø ñuùng.

IV – HOÛI ÑAÙP VEÀ CHÍCH LEÅ

Hoûi: Ngöôøi beänh ñaõ vaø ñang ñau, nay laïi ñaâm kim
(chích leå) vaøo choã ñau ñoù, taïo neân moät veát thöông môùi, nhö
vaäy coù laøm cho ngöôøi beänh ñau hôn khoâng?
Ñaùp: Taïm thôøi coù ñau hôn moät chuùt, laø leõ töï nhieân do
kim ñaâm vaøo da thòt, nhöng caùi ñau naày chæ thoaùng qua trong

99
giaây laùt, nhö kieán caén vöøa söùc chòu ñöïng, neân beänh nhaân saün
saøng chaáp nhaän ñeå ñöôïc giaûm hoaëc khoûi beänh nhanh hôn vaø
ít toán keùm hôn.
Hoûi: Chích leå taïo veát thöông môùi nhoû nhö loå kim
chaâm coù ñau chuùt ñænh chòu ñöïng ñöôïc, nhöng taïi sao hieäu
quaû cao, keát quaû nhanh nhö theá?
Ñaùp: Xin traû lôøi baèng cô cheá cuûa phöông phaùp chích leå.
Muïc ñích cuûa chích leå laø laøm cho caùc maùu xaáu (baàm,
öù, ñoïng, tuï …) thoaùt ra ngoaøi. Caùc maùu xaáu naày laø nguyeân
nhaân laøm cho maùu huyeát khoâng löu thoâng, khí trao ñoåi beân
trong bò ngöng treä… daãn ñeán ñau, beänh taät (Thoáng taéc baát
thoâng). Khi duøng chích leå laøm cho maùu xaáu thoaùt ra, maùu toát
taêng leân, löu thoâng tuaàn hoaøn cuûa khí vaø huyeát ñöôïc phuïc hoài
thì beänh seõ giaûm vaø khoûi (Thoâng taéc baát thoáng).
Theo American Association Medecine thì töø naêm
1958, caùc Baùc só ôû California ñaõ coâng boá raèng: Khi ngöôøi vaø
ñoäng vaät bò thöông, neáu nhö khoâng bò nhieãm khuaån thì
khoaûng 6 –7 giôø sau, veát thöông seõ haøn mieäng. Hoï ñaõ phaùt
hieän ra raèng khi bò thöông, xung quanh veát thöông lieàn sinh ra
moät doøng ñieän. Doøng ñieän naày luùc ñaàu khaù maïnh, veát thöông
laønh daàn thì doøng ñieän cuõng yeáu daàn ñi vaø khi veát thöông haøn
mieäng thì doøng ñieän cuõng heát. Doøng ñieän naày ñöôïc goïi laø
doøng ñieän taùi sinh.
Qua thí nghieäm ôû thoû, caùc nhaø nghieân cöùu nhaän thaáy:
Khi thoû bò thöông, toå chöùc thaàn kinh lieàn phaùt sinh caûm giaùc
ñau nhöùc vaø co boùp gaáp, do vaäy maø sinh ra xung ñieän maïnh.
Trung öông thaàn kinh caên cöù vaøo maïch xung maïnh hoaëc yeáu
maø baùo cho teá baøo coù lieân heä tieát gaáp ra 1 chaát goïi laø chaát
sinh tröông maïch. Chaát naày coù khaû naêng laøm cho choã maïch
maùu bò thöông mau laønh. Khi maïch maùu laønh roài, chaát dinh

100
döôõng vaø oxy lieàn qua noù maø chuyeån ñeán caùc teá baøo chung
quanh veát thöông, do ñoù veát thöông mau khoûi.
Nhö vaäy, vieäc chích leå tuy coù taïo neân veát thöông môùi
do kim ñaâm vaøo, nhöng töï baûn thaân caùc veát thöông ñoù khoâng
ñaùng keå, vì töï noù seõ laønh (neáu khoâng nhieãm truøng). Nhöng
ñieàu chính laø chích leå goùp phaàn phuïc hoài ñöôïc caùc chöùc naêng
cuûa da (hoâ haáp, tuaàn hoaøn, baøi tieát …) goùp phaàn giuùp cô theå
mau phuïc hoài, choáng laïi ñöôïc beänh.
Moãi ngaøy ta aên uoáng vaø sinh ra chöøng 4.000 calo maø
cô theå phaûi boû ra moät soá nhieät löôïng 2.000 tôùi 3.000 calo ñeå
choáng ñôû vôùi söï ñau nhöùc, teâ moûi, maát aên maát nguû cuûa beänh
taät, thì con ngöôøi tuy aên uoáng coù nhieàu nhöng cöù gaày oám.
Ñuùng lyù phaûi ñeå soá nhieät löôïng ñoù giuùp cô theå hoaït ñoäng coù
ích vaø laøm cho söùc khoeû caøng ngaøy caøng taêng theâm. Cho neân
caøng chích leå laáy maùu ñoäc ra caøng laøm cho taêng theâm maùu
töôi, söùc khoeû caøng taêng, cô theå ngaøy caøng beùo khoeû.
Hoûi: Chích leå coù taùc duïng gì ñeán heä thaàn kinh?
Ñaùp: Neáu döïa theo phaûn xaï thaàn kinh, coù theå hieåu nhö
sau:
Baát cöù moät kích thích naøo cuõng taïo neân moät cung
phaûn xaï ñöa veà naõo. Beänh lyù laø moät cung phaûn xaï, chích leå
vôùi ñoäng taùc ñaâm kim vaøo da cuõng taïo neân moät cung phaûn
xaï. Maø theo Utomski: Cuøng moät luùc coù 2 kích thích, kích
thích naøo maïnh hôn seõ laán kích thích kia. Theo nguyeân lyù naày
thì cung phaûn xaï do beänh lyù laø moät phaûn xaï öùc cheá (gaây
beänh), nay chích leå taïo ra moät phaûn xaï (kích thích maïnh khi
ñaâm kim vaøo da) vaø vì cung phaûn xaï do chích leå maïnh neân
laán aùp ñöôïc cung phaûn xaï do beänh lyù gaây ra, laøm beänh giaûm
hoaëc heát (tuyø caùch chích leå…)

101
 Hoûi: Tröôøng hôïp beänh nhieàu, phaûi leå khaù nhieàu ñieåm
roài naën maùu, vaäy coù laøm cho beänh nhaân maát theâm maùu (voán
ñaõ thieáu do beänh gaây ra) vaø meät (taêng beänh) hôn khoâng?
Ñaùp: Trong chöông baøn veà maùu (Huyeát hoïc) cuûa saùch
‚Trieäu chöùng hoïc Noäi Khoa‛ cuûa Tröôøng Ñaïi Hoïc Y Haø Noäi
thì khi maùu bò maát ñeán 1.500 ml (töùc 1,5 lít) môùi bò truî maïch
(ngaát…). Cô theå ngöôøi phuï nöõ, moãi laàn haønh kinh, löôïng maùu
maát ñi töø 50 – 200ml, nhöng hoï vaãn sinh hoaït bình thöôøng.
Trong chích leå, moãi laàn thöïc hieän, theo söï öôùc tính cuûa chuùng
toâi, toái ña chæ maát khoaûng 5 ml, chæ laø moät soá löôïng raát nhoû
vaø khoâng ñaùng keå.
Maùu ñoäc dô baån naëng neà ngöng treä ôû ñaâu laøm cho
maùu ñaëc ñoïng laïi nôi ñoù. Neáu maïch maùu coù nhieàu maùu ñoäc
ngöng treä, maïch maùu seõ bò xô cöùng, doøn vaø gaây ra nhöõng
beänh taät ñau nhöùc, teâ moûi, co cöùng v.v…
Ngaønh chích leå tìm thaáy caùc loaïi daáu veát baùo beänh ôû
ñaâu thì chích leå loïc laáy maùu ñoäc vaø chaát ñoäc ñoù ra, khai
thoâng huyeát quaûn laøm cho khí huyeát löu thoâng ñieàu hoaø, thì
nôi ñoù tónh maïch heát bò xô cöùng, giuùp maùu töôi taûi caùc chaát
dinh döôõng vaø döôõng khí ñi nuoâi caùc teá baøo khaép chaâu thaân,
nuoâi döôõng teá baøo, laøm cho con ngöôøi ngaøy caøng khoeû hôn.
Hoûi: Phöông Phaùp Chích Leå Vieät Nam naày coù khaùc
vôùi phöông phaùp naøo cuûa Trung quoác khoâng?
Ñaùp: Coù nhieàu ñieåm khaùc vôùi phöông phaùp haøo,
khieâu, thích huyeát … cuûa Trung quoác. Chaúng haïn:
+ Veà chaån ñoaùn : Trung Y döïa theo vuøng ñau theo lyù
luaän cuûa Y hoïc coå truyeàn, nhaát laø döïa theo 12 vuøng da (12
khu bì boä). Coøn phöông phaùp chích leå maø chuùng toâi thöøa keá
töø daân gian Vieät nam laïi chæ caàn ñeå yù ñeán vuøng ñau nhaát laø
qua 9 daáu veát ñaëc hieäu ñöôïc trình baøy ôû phaàn tröôùc.

102
 + Veà thuû phaùp: Trung Y ñaët ra nhieàu caùch: Ñieåm
thích, khieâu thích, tuøng thích, taùn thích, baøi thích, haøng thích,
hoaøn thích … laø nhöõng töø ngöõ vaø thuû thuaät khoâng deã nhôù ñoái
vôùi ngöôøi bình daân. Chích leå VN ñôn giaûn hôn: leå nheï (boå) vaø
leå maïnh (taû) laø goàm caû taùc duïng cuûa caùc phöông phaùp treân
cuûa Trung Y.
+ Veà ñoái töôïng: - Trung Y phaân cô theå thaønh nhieàu
vuøng: ôû ñaàu maët 12 vuøng (haøng), ôû ngöïc buïng 9 vuøng, ôû löng,
thaét löng 7 vuøng, ôû tay 8 vuøng, ôû chaân 7 vuøng. Nhö vaäy coù
ñeán 43 vuøng, khoâng deã gì nhôù heát vaø thöïc hieän ñöôïc ñoái vôùi
ña soá daân gian.
– Traùi laïi, chuùng toâi chæ caàn chuù yù taäp trung ñeán 9 loaïi
daáu veát bieåu hieän beänh lyù xuaát hieän ôû vuøng ñau vaø giaûi quyeát
ñuùng vôùi caùc daáu veát baùo beänh naøy seõ coù hieäu quaû cao, keát
quaû nhanh, laïi deã nhôù, deã thöïc hieän hôn nhieàu./.

BAØI VI:

CHÍCH LEÅ TOAØN THAÂN

CAÙC VUØNG VAØ ÑIEÅM

LIEÂN QUAN CAÙC BEÄNH CHÖÙNG
THOÂNG THÖÔØNG VAØ MAÕN TÍNH

I - PHAÀN ÑAÀU COÅ:

1 - Nhöùc ñaàu kinh nieân:

103
 Coù khi ñau treân ñænh ñaàu, ñau moät beân ñaàu, tröôùc traùn
hay sau oùt. Coù ngöôøi ñau töøng côn (1 ngaøy hay 2, 3 ngaøy, nöûa
thaùng 1 côn). Coù ngöôøi ñau buoát gheâ laém nhö buùa boå. Coù
ngöôøi ñau ñeán muoán doäng ñaàu voâ töôøng.
Nhöng cuõng coù ngöôøi ñau lieân mieân, naëng neà, giöït
giöït. Coù ngöôøi ñau haøng 5 naêm, 10 naêm hay hôn theá nöûa.
Ñau ñaàu naày keùo daøi laâu naêm thaønh chöùng ñau taâm
thaàn, maát trí, hay queân, caùu kænh.
Coù ngöôøi maát nguû laâu naêm, trong khi nguû hay mô
maøng, chieâm bao linh tinh, coù ngöôøi vöøa nhöùc ñaàu vöøa choùng
maët. Nhöõng ngöôøi bò nhieãm thôøi tieát maø nhöùc ñaàu kinh nieân,
thöôøng coù nhöõng ñieåm tuï huyeát, tuøy theo môùi hoaëc laâu ngaøy
maø ñieåm ñoù ñen hay xaùm nhö maøu ræ seùt ôû treân ñaàu.
Coù ngöôøi coù nhöõng ñieåm tuï huyeát ñoû nhö muoãi caén,
hoaëc coù ñieåm traéng nhö hoät gaïo treân ñaàu.
Nhöõng ngöôøi coù nhöõng ñieåm tuï hay xuaát huyeát ôû sau
oùt (choã goái naèm), nhöõng ngöôøi bò chaán thöông maø coù maùu
ñoïng treân ñaàu laøm cho choùng maët, haõy tìm nhöõng ñoïng huyeát
choã chaán thöông maø chích leå thì seõ heát choùng maët vaø heát ñau
nhöùc.
Khi doø tìm khoâng thaáy nhöõng daáu veát treân thì hoûi bònh
nhaân tìm ñieåm ñau, ôû moät vuøng ñau, ta leå moät ñieåm chính
giöõa vaø boán ñieåm xung quanh (nhaát töù) ñaëng laàn sau noù seõ
taäp trung laïi moät ñieåm, bònh nhaân bieát maø chæ ta leå taïi ñoù seõ
heát bònh nhöùc ñaàu. Tröôøng hôïp vuøng ñau, ñieåm ñau roäng lôùn
hôn traùi cam ta leå 3 ñieåm voøng trong vaø 5 ñieåm voøng ngoaøi
(tam nguõ). Neáu roäng hôn nöõa thì chia thaønh nhieàu vuøng, roài
chích leå giaûi quyeát döùt ñieåm töøng vuøng.
Nhöõng ñieåm öù huyeát thöôøng naèm döôùi chaân toùc coù
maøu hôi naâu naâu, xanh thaúm. Khi ta chích ñuùng ñieåm öù huyeát

104
vaø ñoïng huyeát, maùu phuït ra, ngöôøi thaày chích leå phaûi bình
tænh naën maùu ra cho heát, maùu seõ ngöøng chaûy ra. Duø mang
bònh ñaõ ñeán ñoâi ba chuïc naêm cuõng seõ khoûi.
ÔÛ nhöõng ngöôøi coù huyeát aùp cao, suy nhöôïc thaàn kinh,
maát nguû keùo daøi coù nhöõng ñieåm xuaát huyeát thöôøng naèm ôû
ñaèng sau oùt.
Huyeát aùp cao phaûi leå theâm ñieåm ñau treân hai choùt
vaønh tai (Nhó tieâm), khoeù ngoaøi cuûa hai goùc ngoùn tay caùi
(Thieáu thöông) vaø ngoùn chaân caùi (AÅn baïch), vaø nhöõng nôi coù
ñieåm ñau, ñieåm chæ ñònh gaây neân nhöùc ñaàu choùng maët.
Ñau ñaàu do coù muït nhoït söng noùng ñoû ñau, leå naën töø
töø cho thaät heát maùu ñoäc thì heát ñau.
Toùm taét: Ñau ñaàu kinh nieân :
Trieäu chöùng: Nhöùc ñaàu töøng côn hay lieân mieân ñau
laâu naêm, khoù nguû, moûi meät, maát trí nhôù, laéc ñaàu, ngaùp, ñau
caùch ngaøy, caùch tuaàn … hay bò ñau nhöùc khi thôøi tieát thay ñoåi.
Vò trí chích leå: Caùc ñieåm tuï, öù huyeát vaø ñieåm ñau taïi
vuøng chaân maøy, traùn, 2 thaùi döông, muõi, loõm coå, ngöïc, treân
ñaàu, ñænh ñaàu, caùc ñieåm ñau ôû 2 beân ñaàu; vuøng chaåm, 2 gaân
coå (ôû oùt), vai, löng treân.
2 - Ñau nöûa ñaàu coù aûnh höôûng tôùi maét:
Do ñau moät beân ñaàu laøm ñau nhöùc maét, ta leå nhöõng
ñieåm tuï, öù huyeát treân ñaàu vaø ñieåm tuï huyeát hay ñieåm ñau
treân chaân maøy vaø ñieåm chæ ñònh ôû ñaàu + giöõa + cuoái chaân
maøy (cung maøy) cuûa maét ñau. Sau ñoù leå nhöõng ñieåm tuï huyeát
ôû vuøng löng treân, töø coå xuoáng döôùi baû vai beân cheùo vôùi con
maét thì bònh ñau nöûa ñaàu seõ giaûm, tieáp tuïc leå nhieàu laàn bònh
seõ heát.
3 - Caûm maïo nhöùc ñaàu, choùng maët:

105
 Thöôøng hay nhöùc tröôùc traùn doïc hai thaùi döông, coù
nhöõng ñieåm tuï huyeát ôû ñaâu leå ôû ñaáy, bònh seõ giaûm ngay.
Leå vuøng chính giöõa chaân maøy, doïc hai chaân maøy, doïc
theo soáng muõi.
4 - Caûm naéng noùng, soát cao:
Neáu coù nhöùc ñaàu ôû ñaâu thì leå ôû ñaáy. Leå nhöõng ñieåm
tuï huyeát ôû ngöïc vaø suoát sau löng, ñeå laøm cho nhieät ñoä haï
xuoáng, ngöôøi maùt laïi.
5 - Hoa maét, choùng maët:
Leå nhöõng ñieåm tuï huyeát, ñieåm ñau ôû vuøng chaân maøy,
traùn, 2 thaùi döông vaø löng treân.
6 - Maét ñoû, maét môø, maét yeáu:
Leå nhöõng ñieåm tuï huyeát, ñieåm ñau vaø ñieåm chæ ñònh ôû
vuøng chaân maøy, vuøng ñaàu ôû phía treân mang tai, löng treân vaø
caùc ñieåm tuï huyeát ôû 2 beân gaân coå vaø vuøng chaåm.
7 - Chaûy nöôùc maét soáng :
Nöôùc maét chaûy lieân mieân, xoán khoù chòu.
Leå nhöõng ñieåm tuï huyeát vaø ñieåm ñau ôû caùc vuøng chaân
maøy, phía döôùi ñaàu chaân maøy, caïnh muõi (tuyeán nöôùc maét),
vuøng löng treân.
8 - Muït leïo (chaép leïo ôû maét):
Thöôøng hay moïc ôû treân mí maét.
Vò trí chích leå: Ñöa baøn tay beân maét ñau vaét cheùo qua
phía sau löng ñoái dieän, ñaàu ngoùn tay giöõa ôû ñaâu, ta leå ôû ñoù.
Caùch khaùc: leå nhöõng ñieåm tuï huyeát, ñieåm ñau vaø cñieåm
chæ ñònh ôû caùc vuøng traùn, chaân maøy vaø vuøng löng treân.
Khoâng leå treân muït leïo, deã bò nhieãm truøng.
9 - Beänh meùo moàm leäch maét:
(lieät maët, lieät daây thaàn kinh soá VII ngoaïi bieân).

106
 Trieäu chöùng: Caûm, truùng hôi laïnh hoaëc truùng gioù, maét
bò leäch khoaëc khoâng nhaém maét saùt xuoáng ñöôïc, ngoù ra ngoaøi
khoâng chính xaùc nhö nhìn thaáy hai hình, moàm bò meùo moät
beân, moâi leäch xuoáng, mieäng bò hôû (uoáng nöôùc chaûy ra ngoaøi)
laø beân bò lieät, aên nguû khoâng bình thöôøng, nhöùc ñaàu, choùng
maët, hay coù ngöôøi bò ôùn laïnh.
Vò trí chích leå: Ñieåm chæ ñònh ôû vuøng chaân maøy, giöõa
chaân maøy (AÁn ñöôøng); nhöõng ñieåm tuï huyeát ôû vuøng traùn, 2
thaùi döông vaø nhöõng nôi ôû treân ñaàu bò nhöùc.
- Trò leäch maét: Leå vuøng chaân maøy beân maét bò leäch xuoáng,
môû to hôn, neáu nhaém laïi thì vaãn hi hí, bò gioù vaøo neân chaûy
nöôùc maét soáng (laø beân lieät).
- Trò meùo mieäng: Leå caùc vuøng söng ôû moâi vaø caèm ôû beân
khoâng bò meùo, khi naën maùu phaûi keùo moâi veà vò trí cuõ. Leå
nhöõng ñieåm tuï huyeát, öù huyeát ôû 2 vuøng maù (bò meùo vaø khoâng
meùo) vaø ñieåm ñau.
- Trò ôùn laïnh : Leå caùc ñieåm tuï huyeát, öù huyeát, ñieåm chæ
ñònh vuøng chaân maøy, traùn, 2 thaùi döông, chaåm, gaùy (1 Phong
phuû, 2 Phong trì) vaø löng treân, vuøng loõm coå (Thieân ñoät) vaø
ngöïc.
Giaûi thích: Theo Taây Y thì beänh nhaân bò toån thöông
daây thaàn kinh soá 7 beân traùi hoaëc beân phaûi. Thí duï lieät beân
traùi thì caèm mieäng beân traùi xeä xuoáng, maét traùi nhaém khoâng
khít, chaûy nöôùc maét soáng vì gioù. Caèm mieäng beân phaûi meùo
xeách leân, vaø maét phaûi híp laïi laø beân phaûi khoâng lieät).
Phöông phaùp chích leå coù khaùc vôùi chaâm cöùu ôû choã:
Chaâm cöùu boå beân lieät, taû beân khoâng lieät. Coøn chích leå, leå
nhieàu beân khoâng lieät vì da thòt gaân xöông bò keùo xeách leân
ñuøn laïi laøm noåi goø u söng, maùu tuï öù ñoïng cheøn eùp thaàn kinh

107
thì phaûi khai thoâng ngay ñeå nhaû bôùt söùc caêng keùo ôû caèm
mieäng beân phaûi.
Do ñoù ta tìm nhöõng ñieåm tuï huyeát vaø öù huyeát beân
phaûi khoâng lieät, leå naën thaät heát maùu ñoäc vaø leå nhöõng caùi u,
söng, noåi goø ôû moâi treân beân phaûi vaø leå vuøng con maét phaûi vaø
caû beân maët phaûi, nhaát laø treân chaân maøy vaø vuøng moâi treân,
döôùi.
Rieâng caèm beân traùi neáu thaáy coù nhöõng ñieåm tuï huyeát,
öù huyeát cuõng neân leå ñeå loïc maùu dô xaáu ra vaø ñem maùu töôi
toát ñeán nuoâi boä phaän beân lieät.
Moãi laàn chích leå xong neân duøng hai baøn tay nheï
nhaøng vuoát naén keùo hai quai haøm vaø caèm beänh nhaân ñöa veà
beân lieät.
Moãi tuaàn chích leå 2 laàn, tieáp tuïc chöøng 5, 3 tuaàn seõ
thaáy giaûm nhieàu vaø tieáp tuïc leå cho ñeán khi khoûi.
Ngöôïc laïi neáu meùo beân traùi thì cuõng laøm y nhö beân
phaûi.
Coøn leäch con maét beân phaûi, phaûi keát hôïp vôùi leå vuøng
löng beân traùi vaø ngöôïc laïi.
Tröôøng hôïp leäch beân phaûi maø nhöùc ñaàu beân traùi, thì
phaûi tìm nhöõng ñieåm tuï huyeát vaø öù huyeát, ñieåm ñau beân traùi
maø leå vaø ngöôïc laïi.
10 - Soå muõi, ngheït muõi vaø vieâm xoang:
Leå nhöõng ñieåm tuï huyeát hay ñieåm ñau töø ñaàu chaân
maøy, vuøng Sôn caên (choã soáng muõi gaõy ngang moùng maét) tôùi
choùt soáng muõi vaø hai beân soáng muõi.
Coøn vieâm xoang, ñau 2 beân soáng muõi caïnh goø maù vaø
xoang traùn, thì ñau ñaâu leå ngay ñoù, naën ra maùu ñoäc hoaëc caùc
chaát nhôøn. Leå nhöõng ñieåm tuï huyeát vaø ñieåm ñau ôû vuøng ñoù.

108
 Löu yù: Vuøng Sôn caên (choã cong cuûa soùng muõi ngang
ñaàu maét) coù 3 xöông cuoán coù nhieäm vuï söôõi aám khoâng khí hít
vaøo tröôùc khi vaøo phoåi, neáu bò roái loaïn ñeå khí laïnh vaøo phoåi
laøm soå muõi, ngheït muõi. Ta chích leå caùc ñieåm tuï huyeát, ñieåm
ñau thì heát ngheït soå muõi, vieâm muõi dò öùng …
11 - Vieâm muõi dò öùng:
Trieäu chöùng: Ngheït muõi, thôû baèng mieäng, thôû baèng loå
muõi khoâng ñuôïc, chaûy nöôùc muõi lieân mieân.
Vò trí chích leå: Leå nhöõng ñieåm tuï huyeát hoaëc ñieåm
ñau ôû caùc vuøng chính giöõa 2 chaân maøy vaø ñieåm keá döôùi ñoù ôû
vuøng ñaàu soáng muõi hoaëc vuøng muõi, trong loã muõi, nôi naøo ñau,
leå nôi ñoù.
12 - Muõi ñoû: Thì leå ngay choã muõi ñoû. Muõi ñoû söng ñau
cuõng cöù leå. Leå heát caùc ñoaïn öù huyeát treân ñaàu soáng muõi.
13 - Tai uø, tai nhöùc: Loå tai nghe khoâng ñöôïc.
Tröôùc khi leå caàn kieåm tra ñaùnh giaù söùc nghe töùc kieåm
tra thính löïc nhö cho nghe ñoàng hoà ñeå ôû caùc möùc xa gaàn khaùc
nhau, hay noùi hoûi nhöõng caâu nhoû xem bònh nhaân nghe thaáy ôû
möùc naøo. Neáu raùy tai ñaày thì nhôø ngöôøi laáy raùy tai tröôùc khi
chích leå.
Thöôøng chæ nghe uø uø nhö ve keâu, thì leå caùc ñieåm tuï, öù
huyeát vaø ñieåm ñau ôû chung quanh vaønh tai, ôû trong vaønh tai,
vaø döôùi vaønh tai, vuøng xöông chaåm.
Sau khi leå, chöøng 5,10 phuùt hoûi laïi xem bònh nhaân coù
nghe ñöôïc khoâng ñeå so saùnh.
Ñoâi khi trong loå tai ñau, khi ñeø aán thaáy ñau thì cuõng
cöù leå choã ñau.
Neáu coù ñau löng thì leå ñieåm tuï, öù huyeát vaø ñieåm ñau ôû
hai beân thaét löng (vuøng thaän) vaø chung quanh vaønh tai, trong
vaønh tai. (Thaän khai khieáu ôû tai).

109
 14 - Maët u naùm:
Veát xaÏm ñen baát thöôøng ôû goø maù, quanh moâi … hay laø
caû tay chaân mình maåy coù naùm, naùm ôû ñaâu thì leå ôû ñaáy, leå choã
ñaäm tröôùc roài choã lôït sau. Cöù nhö theá laøm nhieàu laàn da choã
naùm caøng phai lôït roài traéng vaø hoàng haøo trôû laïi.
15 - Muït, muïn boïc treân maët:
Cöù leå vaø naën cho ra thaät heát cuøi vaø maùu ñoäc. Leå nhieàu
thì da maët seõ lieàn laïi. Treân maët coù nhöõng muït söng ñoû nhö
muït nhoït, ôû nôi ñaâu thì leå ngay muït ñoù, naën cho thaät heát maùu
ñoäc thì seõ heát. Coøn nöõa thì leå laïi nhieàu laàn cho thaät heát.
Traùnh leå muït baïc ñaàu ôû quanh moâi (coøn goïi laø muït
ñinh raâu = loaïi muït nhoït nhoû söng cöùng ñoû ñau, coù chuùt muû
traéng treân ñaàu muït), vì deã bò nhieãm truøng laøm söng moâi.
16 - Söng moâi:
Leå nhöõng ñieåm söng, lôû, ñoû ôû chung quanh moâi. Leå
vuøng chaân maøy, traùn, 2 thaùi döông. Leå nhöõng ñieåm tuï, öù,
ñoïng huyeát, ñieåm ñau taïi caùc vuøng ñau treân ñaàu, chaåm vaø oùt,
2 gaân coå, 2 vai, löng treân.
Chuû yeáu: Söng ñaâu leå ñaáy, naën maùu cho thaät heát söng
seõ xeïp, leå nhieàu laàn seõ khoûi. Khoâng ñöôïc leå muït baïc ñaàu.
17 - Löôõi ñau:
Trong löôõi coù muït noåi hôi ñoû, cöù leå ngay muït ñoù thì
heát. Trong löôõi beân naøo ñau nhöùc raùt ôû ñaâu thì aán beân ngoaøi
maù ngay ñoù thaáy ñau cöù leå.
18 - Raêng ñau nhöùc , Nöôùu raêng ung sæ muû:
Leå nhöõng ñieåm tuï, öù huyeát, ñieåm söng lôû, chung
quanh caèm mieäng, nhaát laø choã ñau nhöùc coù loä ñieåm ñau ra
ngoaøi baát keå haøm treân hay haøm döôùi, ta ñeø nôi ñoù thaáy ñau
thì leå ngay ñoù, raêng beân trong seõ heát ñau nhöùc.

110
 Neáu nöôùu chaân raêng, vaø saâu raêng beân trong söng coù
muû thì chích leå tröïc tieáp choã söng trong mieäng, laáy boâng
chaäm heát maùu muû ra thì bôùt söng nhöùc ngay. Thöôøng ngaøy
ngaäm nöôùc muoái cho chaéc nöôùu raêng. Coøn saâu raêng neân ñeán
nha khoa chöõa trò.
19 - Noùi ngoïng, noùi khoù: Leå nhöõng ñieåm tuï huyeát,
ñieåm ñau vaø cöùng ôû coå, yeát haàu, 2 ñoaïn öù huyeát ôû döôùi löôõi
(xem 21: AÙ khaåu), thöôøng xuyeân leå ñi leå laïi cho löôõi meàm,
deã noùi, tieáng trong vaø chính xaùc laïi.
20 - Caám khaåu:
Leå caùc ñoaïn öù huyeát vaø nhöõng ñieåm tuï huyeát beân
ngoaøi xung quanh haøm, töø treân mang tai xuoáng vuøng goø maù,
caèm treân, caèm döôùi, naën heát maùu ñoäc seõ laøm cho da thòt nôi
haøm meàm deõo laïi thì mieäng haû ra ñöôïc.
21 - AÙ khaåu:
Laät löôõi leân thaáy nhöõng laèn maùu baàm döôùi löôõi cöù leå
ngay ñoù nhieàu laàn cho heát maùu baàm, löôõi meàm laïi vaø noùi
ñöôïc.
Kyõ thuaät thao taùc: baûo beänh nhaân haù mieäng, ta ñaët
mieáng boâng goøn chaän giöõa hai haøm raêng, ta keùo ñaåy hoaëc
baûo beänh nhaân cong löôõi leân noùc gioïng, ta duøng 2 ngoùn tay
troû caùi caàm ñoác kim phoùng nhanh moät laàn 2, 3 muõi kim vaøo 2
ñoaïn öù huyeát (gaân xanh) choã ñaäm nhaát hoaëc ñoám xuaát huyeát,
ñoïng huyeát döôùi daï löôõi xanh tím ñoû baàm. Caån thaän khoâng
ñöôïc ñaâm kim quaù saâu thuûng qua maët treân löôõi.
Phoùng kim xong, chôø ñeán khi thaáy maùu vöøa ræ ra ñeàu
ôû caùc loå kim thì ta duøng moät cuïc boâng goøn baèng ngoùn chaân
caùi ñaët loùt saùt döôùi daï löôõi, sau ñoù ta laáy mieáng boâng goøn
chaän mieäng ra, roài baûo beänh nhaân ngaäm mieäng laïi, löôõi haï

111
xuoáng bình thöôøng ñeå eùp maùu ra thaám vaøo boâng döôùi daï löôõi,
chöøng 5 – 10 phuùt laáy boâng döôùi daï löôõi ra.
Neáu löôõi beänh nhaân cöùng, thuït voâ noùi ngoïng thì
thöôøng ngaäm: voû caây maän (mieàn Nam) ñeûo 1 mieáng baèng baøn
tay laáy voû luïa traéng, goït boû lôùp da saàn suøi ngoaøi; ñaâm chung
vôùi 1 traùi kheá chua, laáy nöôùc 2 thöù thoa ñeàu khaép löôõi, nöôùu,
raêng, beân trong mieäng, roài ngaäm chöøng 15 phuùt, ngaøy ngaäm 2
– 3 laàn.
22- Ho vöôùng ñaøm ôû coå, ñau coå:
Leå nhöõng ñieåm tuï huyeát vaø ñieåm ñau 2 beân yeát haàu,
vuøng coå, loõm coå, ngöïc, vai, löng treân.
Tröôøng hôïp coù ñaøm thì leå ngay nôi ñaøm vöôùng döôùi
coå. Khi meät vaø ho hoaëc noân möûa, ta leå caùc ñieåm tuï huyeát ôû
vuøng coå, loõm coå vaø xung quanh loõm coå.
Nhöõng boïc naèm treân coå hay baát cöù nôi naøo, ñoù laø
ñieåm ñoïng cuûa caùc chaát ñaëc gaây neân beänh. Ñaâm kim ngay
vaøo chính giöõa vaø naën ra cho thaät heát chaát ñaëc, cho tôùi khi ra
maùu môùi thoâi. Sau khi leå caàn phaûi giöõ veä sinh cho muït thaät
kyû, traùnh bò nhieäm truøng.
23 - Ñau yeát haàu:
Leå nhöõng ñieåm söng vaø ñau ôû yeát haàu döôùi caïnh haøm.
Neáu noåi muït söng ñoû beân trong yeát haàu: 1 beân goïi laø
ñôn ñao, 2 beân goïi laø song ñao raát nguy hieåm, vì ôû saâu khoâng
chích leå tôùi ñöôïc, neân tìm thuoác ñaëc trò hoaëc ñöa vaøo beänh
vieän caáp cöùu, ñeå laâu aên uoáng khoâng ñöôïc ngheït thôû cheát.
Taïm duøng baøi thuoác döôùi ñaây ñeå thoåi daäp ngay:
- Caét moùng tay hoaëc moùng chaân cuûa beänh nhaân hoaëc
cuûa baát cöù ai, roài ñeå vaøo lon, noài… rang chaùy thaønh than, taùn
nhuyeãn troän chung vôùi moät chuùt pheøn phi (pheøn xanh cho vaøo
chaûo baéc leân beáp löûa cho ñeán khi raõ ra thaønh boät) Laáy coïng

112
haønh hoaëc oáng huùt xuùc boät thuoác treân thoåi vaøo ngay muït
söng, noù seõ daäp chaûy muû maùu heát söng ngay.
24 - Coå cöùng, ñau, nhöùc, khoù xoay trôû:
Coå quay khoâng ñöôïc, muoán quay phaûi xoay luoân caû
ngöôøi.
Leå caùc ñieåm tuï huyeát, öù huyeát, ñieåm ñau vaø ñieåm chæ
ñònh xung quanh vuøng chaåm (ôû oùt), 2 gaân coå xuoáng tôùi 2 vai
vaø xung quanh xöông soáng ôû löng treân.
25 - Traøng nhaïc (lao haïch):
Trieäu chöùng: Coå noåi töøng daây haïch (lôùn nhoû hôn ñaàu
ngoùn tay, noåi doïc hai beân mang tai, neáu naëng seõ nhöùc nhoái,
khoù chòu, coù khi laøm ñau coå, nung thaønh muû, lôû loeùt. Ñoâng Y
goïi laø loa lòch hay traøng nhaïc, Taây Y goïi laø lao haïch.
Vò trí chích leå: Nhöõng muït chöa lôû ra thì ta leå ngay
choã haïch söng, nhöõng ñieåm söng vaø ñieåm ñau ôû löng treân,
naën maùu ra cho heát thì muït söng seõ xoäp vaø khoûi.
Daën beänh nhaân thöôøng xuyeân aên khoai soï (khoai
moân) luoäc chín ñeå giaûi ñoäc vaø moãi toái ñaép cao khoai soï (9
phaàn khoai soï soáng, goït boû voû vôùi moät phaàn göøng soáng ñaâm
nhuyeãn vôùi nhau), ñaép ngay vuøng haïch, baêng laïi 1 ñeâm, saùng
boû ra, lau coàn cho saïch vaø leå ngay nhöõng choã coøn muû, laøm 5
hay 6 laàn laø khoûi.
Ghi chuù: Môùi ñaép cao naày, choã ñaép coù hôi ngöùa moät
ít, khoâng ñaùng ngaïi gì.
26 - Böôùu coå ñôn thuaàn môùi phaùt:
Trieäu chöùng: Coå noåi böôùu ngaøy caøng to, hôi thôû naëng
neà, meät nhoïc, ñaøm hay vöôùng coå, thöôøng hay bò choaùng vaùng,
nhöùc ñaàu, choùng maët.
Vò trí chích leå: Chích leå ngay böôùu ôû vuøng coå, loõm coå.
Neáu keøm nhöùc ñaàu, choùng maët, leå theâm ñieåm chæ ñònh ôû vuøng

113
chaân maøy, traùn, 2 thaùi döông. Cöùu vuøng böôùu ngay sau khi
vöøa chích leå xong. Laøm nhieàu laàn cho ñeán khi böôùu tan.
Ghi chuù: Gaëp tröôøng hôïp böôùu ñoäc (böôùu coù loài maét
Basedow) khoâng neân duøng chích leå.

II- PHAÀN NGÖÏC, LÖNG TREÂN, VAI, HAI TAY

27 - Ho kinh nieân: (vieâm pheá quaûn maïn).

Trieäu chöùng: Ngöùa coå, gaây ho, ho laøm ñau coå, coù khi
ho khan, ho ñaøm vöôùng coå, ho ran laøm töùc ngöïc.
Vò trí chích leå: Chích leå nhöõng ñieåm tuï, öù huyeát, ñieåm
ñau ôû vuøng chaân maøy, coå, loõm coå, ngöïc. Löng treân vaø 2 vai.
28 - Hen Suyeån ngheït thôû:
Trieäu chöùng: Khi leân côn thôû oà eà, hoån heån, meät raát
khoù chòu, ngöôøi ngoaøi töôûng beänh nhaân saép cheát. Côn suyeån
coù theå xuaát hieän 1 ngaøy, 2 ngaøy, 1 thaùng, 1 naêm moät laàn vaø
côn suyeån thöôøng vaøo ñeâm khuya. Côn suyeån coù theå keùo daøi
2, 3 tieáng ñoàng hoà, ñau ngöïc vaø löng treân.

Vò trí chích leå:

Caáp cöùu, thoâng thöôøng vaø maïn tính: Ñeàu chích leå gia
giaûm theo phaùc ñoà naøy: Leå oån ñònh thaàn kinh: ñieåm chæ ñònh.
Leå nhöõng ñieåm tuï huyeát, ñieåm ñau ôû caùc vuøng giöõa 2 chaân
maøy, doïc muõi, 2 beân yeát haàu, coå, loõm coå, ngöïc, caùc ñieåm tuï
huyeát vaø öù huyeát ôû vai, löng treân; caùc ñoaïn öù huyeát, tuï huyeát
hai beân hoâng söôøn, döôùi naùch.
Ñaëc bieät tìm nhöõng ñieåm tuï huyeát roõ nhaát ôû treân löng
gaàn baû vai ñeå caét côn suyeån vaø ñieåm tuï huyeát trong loøng baøn
tay.

114
 Beänh duø laâu hay môùi, 5 hoaëc 10 naêm thì ta cöù kieân trì
maø leå caùc ñieåm tuï huyeát, öù huyeát cho ñeán khi heát. Tuyø theo
beänh naëng nheï, ít nhieàu, laâu mau, ta leå ít hay nhieàu, leå nhieàu
laàn, coù nhieàu ngöôøi giaûm meät hoaëc khoûi haún beänh suyeån.
Nhöõng loaïi suyeån nguyeân nhaân do hoaù chaát dò öùng
gaây neân thöôøng leå ít coù hieäu quaû.
29 - Naëng ngöïc vaø vuøng tim loùi töùc khoù thôû:
Ñau nhoùi vuøng tim, coù luùc nhö muoán taét thôû. Coù
nhöõng ñieåm tuï huyeát vaø nhieàu ñoaïn öù huyeát, xung huyeát naèm
ôû ngöïc, nhaát laø vuøng tim treân vuù traùi.
Ta chích leå nôi ñoù thì beänh nhaân caûm thaáy nheï hieäu
quaû raát nhanh vaø sau nhieàu laàn chích leå seõ trôû laïi bình
thöôøng.
30 - Ñau lieân söôøn, töùc ngöïc:
Trieäu chöùng: töùc vaø ñau nhoùi ôû ngöïc, hoâng; thôû, noùi,
ñi ñöùng, cöû ñoäng cuõng ñau 2 beân söôøn, ngöïc vaø löng treân.
Nguyeân nhaân: Bò va vaáp, ñaùnh ñaäp, bò chaán thöông
taïo neân ñieåm ñoïng huyeát gaây ñau nhöùc. Cuõng coù khi do thôøi
tieát, khí haäu nhieãm vaøo hay do lao ñoäng naëng nhoïc hoaëc khi
suyeån loàng ngöïc lieân söôøn phaûi co giaûn nhieàu ñeå hoâ haáp, maùu
tónh maïch chöùa nhieàu chaát thaûi nhö thaùn khí (CO2), acide
lactic … laøm giaûn maïch taïo thaønh nhöõng ñoaïn öù huyeát gaây
ñau nhöùc.
Vò trí chích leå: Leå caùc ñieåm ñoïng huyeát, öù huyeát,
ñieåm ñau ôû nhöõng vuøng ñau nhöùc ôû ngöïc, lieân söôøn, hoâng vaø
löng treân.
Chuù yù: Xem treân ngöïc coù nhöõng tia maùu nhö chuøm reã
caây, ñoù laø nhöõng ñoaïn öù huyeát, hoaëc nhöõng tuï huyeát, cöù leå thì
beänh seõ heát.
31 - Bò teù vaét ngang söôøn:

115
 Laøm cho caùc maïch maùu taïi choã bò giaõn ra, hoaëc bò heïp
laïi, maïch maùu bò ñöùt hay caùc cô bò huûy hoaïi, maùu doàn laïi
thaønh nhöõng vuøng ñoïng maùu, hoaëc caùc ñoaïn öù huyeát gaây ñau
nhöùc khoù chòu, khi ho cuõng ñau, ñi maïnh cuõng ñau thoán ôû choã
vuøng hoâng söôøn.
Ta tìm leå nhöõng ñoaïn öù huyeát vaø nhöõng vuøng ñoïng
huyeát, leå nhieàu laàn thì khoûi.
32 - Phuï nöõ söng vuù:
Coù ngöôøi ñaõ moå roài nhöng cuõng khoâng bôùt söng, ñau
nhöùc (ngöôøi ta nghi cho raèng bò ung thö vuù).
Trong baàu vuù coù nhöõng cuïc lôïn côïn nhoû hoaëc lôùn hôn
muùt ñuûa coù caùc ñoaïn öù huyeát xung quanh.
Ta leå nhieàu laàn ôû ñieåm öù huyeát vaø ôû nhöõng cuïc lôùn
nhoû ñoù naën cho ra heát maùu ñoäc, caùc cuïc seõ tan daàn.
Coù ngöôøi leå 1 tuaàn 2 laàn, roài sau 1 tuaàn 1 laàn, sau 2,3
tuaàn 1 laàn, hay 2,3 thaùng 1 laøn, daàn daàn heát haún beänh.
33 - Ñau thoán löng treân:
Trieäu chöùng: Ñau thoán, nhöùc nhoái, khoù chòu ôû löng
treân, coù khi laøm ôùn noùng laïnh, maát nguû. Coù ngöôøi ñau treân 5
naêm, 10 naêm.
Vò trí chích leå: cöù tìm nhöõng ñieåm tuï huyeát, öù huyeát
xuaát huyeát vaø ñieåm ñau ôû vuøng löng treân maø leå thì seõ heát.
Neáu maát nguû leå theâm nhöõng ñieåm tuï vaø xuaát huyeát ôû vuøng
chaåm, oùt vaø 2 gaân coå.
34 - Löng bò söng caêng, noùng ñoû ñau:
Nhöùc vaø ñau ôû ñaâu, leå ngay choã nhöùc söng ñoû ôû ñoù,
naën caû maùu vaø nöôùc ra heát thì heát ñau nhöùc.
35 - Muït treân vai löng, ngöïc, coå tay:
Treân vai, löng, ngöïc, coå tay … noåi nhöõng muït u baèng
ngoùn tay caùi hoaëc baèng traùi chanh lôùn laøm cho da deõ khoâ

116
khan, con ngöôøi troâng xô xaùc, treân maët da nhöõng muït, boïc ñoù
khoâng khaùc gì vuøng da xung quanh. Ñaây laø caùi boïc chöùa
nhöõng chaát nhôøn traéng nhö keo. Ñoù laø ñieåm ngöng cuûa caùc
chaát dòch khoâng phaûi laø maùu.
Ta chích ngay giöõa boïc aáy cho muõi kim vaøo tôùi trung
taâm ñieåm ngöng, naën ra cho thaät heát chaát dòch nhôøn traéng nhö
keo, nöôùc vaøng vaøng, ñuïc ñuïc thì maët da seõ xeïp xuoáng lieàn.
Leå chöøng 2, 3 laàn cho ñeán khi ra tôùi maùu môùi thoâi,
boïc xeïp xuoáng thì maët da lieàn trôû laïi nhö thöôøng, ngöôøi thaáy
töôi taén vaø khoeû maïnh laïi.
Tröôøng hôïp moät beänh nhaân ôû Soùc Traêng noåi muït ôû coå
tay laøm teo maát traùi chanh (10 naêm, töôûng laø bò cuøi, söï thaät
khoâng phaûi), khi vöøa chích leå laáy chaát nhôøn ra xong, muït vöøa
xeïp xuoáng chöøng 10 phuùt thì traùi chanh noåi laïi lieàn gaàn nhö
bình thöôøng. Chæ chích leå 1 laàn.
36 - Ñau khôùp vai (vieâm quanh khôùp vai):
Trieäu chöùng: Ñau quanh khôùp vai, tay giô leân cao
khoâng ñöôïc hoaëc ñöa ra phía tröôùc, phía sau bò haïn cheá, ñau
nhöùc.
Vò trí chích leå: Leå nhöõng ñieåm tuï, öù huyeát vaø ñieåm
ñau ôû vuøng gaân coå, baû vai, chung quanh khôùp vai, caùnh tay,
vuøng hoâng, döôùi naùch ra tôùi baép tay, baøn tay, caùc ngoùn tay
neáu coù ñau.
Ghi chuù: Nhöõng ñieåm ñau naèm saâu trong keït khôùp,
nhöõng ñieåm öù huyeát döôùi naùch laøm cöùng tay, ñöa tay leân
khoâng ñöôïc, tìm leå kyõ, beänh seõ khoûi. Giöõ ñuùng tö theá beänh
nhaân khi ñau, tìm leå chính xaùc thì hieäu quaû caáp thôøi:
- Coù ngöôøi nôi khôùp vai bò ñau nhöùc khi cöû ñoäng vaø cöû ñoäng
bò haïn cheá. Leå caùc ñieåm tuï huyeát xung quanh khôùp vai, chaïy
daøi treân coå vaø döôùi naùch.

117
 - Neáu tay khoâng giô leân ñöôïc, leå nhöõng ñieåm öù huyeát doïc
hai beân hoâng
- Khi ñöa tay leân bò haïn cheá, ñau treân vai, thì leå ôû treân vai.
- Neáu ñöa tay vaøo trong thaân mình bò haïn cheá phaàn tröôùc vai
thì leå phaàn tröôùc.
- Tay ñöa ra sau löng bò haïn cheá phaàn sau baûvai thì leå nôi
ñieåm ñau ôû sau baû vai.
- Neáu ôû döôùi caùnh tay vaø baøn tay, nôi naøo ñau nhöùc khi cöû
ñoäng hoaëc nhöõng nôi söng ñeàu phaûi leå heát, ñeå cho caùnh tay
vaø baøn tay nheï nhaøng giô leân ñöôïc.
- Khi ñöa baøn tay leân maø hai beân hoâng coù nhöõng ñieåm öù
huyeát vaø tuï huyeát ôû ñaâu thì leå ôû ñaáy.
Toùm laïi, tay cöû ñoäng ñeán ñaâu bò ñau khoâng ñöa tôùi
nöõa ñöôïc thì ta tìm ñieåm tuï huyeát, öù huyeát vaø ñieåm ñau ôû ñoù
roài ñeå nguyeân tö theá nhö vaäy maø leå, vì caùc ñieåm ñoù thöôøng ôû
goùc keït trong saâu, neáu ñeå tay laïi bình thöôøng thì khoâng thaáy
daáu veát.
37 - Nhöùc moûi caû chaân tay:
Coù nhöõng ñieåm tuï, öù huyeát, ñieåm ñau ôû ngay vuøng
nhöùc moûi cuûa 2 tay vaø 2 chaân thì leå nôi vuøng ñoù.
Neáu khoâng thaáy roõ daáu veát thì leå doïc daøi caùnh tay
hoaëc chaân töø treân xuoáng döôùi theo chieàu cô baép tay hoaëc
chaân.
38 - Tay teâ:
Leå caùc ñieåm tuï huyeát, öù huyeát ôû treân mu baøn tay hay
trong loøng baøn tay, khôùp ngoùn tay vaø treân ñaàu caùc ngoùn tay.
39 - Ñau ña khôùp:
Khi caùc khôùp bò co, cöùng, ñô, cöû ñoäng bò haïn cheá thì ta
leå caùc ñieåm tuï huyeát nôi caùc khôùp baû vai, goái tay, cöôøm tay

118
vaø caùc ñieåm söng hay tuï huyeát, öù huyeát ôû caùc gu ngoùn tay.
Ñau ña khôùp ôû chaân cuõng leå nhö ôû tay.
40 - Bò xuïi:
Moät tay hay caû hai tay ñöa leân khoâng ñöôïc, cöû ñoäng
coù ñau nhöùc hoaëc khoâng ñau nhöùc. Ta leå caùc ñieåm tuï huyeát
vaø öù huyeát xung quanh baû vai vaø ñieåm ñau khaép caû tay.
Neáu tay bò suït khôùp vai, ñong ñöa nhö tay aùo thì chích
leå khoâng hieäu quaû.Coøn tay xuïi ôû theå gaân bò baïi lieät, tay bò
cöùng gaân vaø xöông caùc khôùp … bò voâi hoaù, thì ngaønh chích leå
cuõng coù trò nhöng chöa keát luaän.
41 - Tay bò söng, phuø to:
Coù nhöõng ñieåm ngöng cuûa caùc chaát dòch khoâng phaûi laø
maùu. Ta cöù leå nhöõng ñieåm ñoù cho ra nöôùc nhôøn hoaëc chaát
dòch vaø naën maùu cho thaät heát, ñoàng thôøi leå nhöõng öù huyeát
döôùi baøn tay hay treân caùnh tay.
42 - Ñau treân cuoáng vò (bao töû, daï daøy):
Vuøng öùc hay thöôïng vò, hoaëc doïc theo 2 beân beï söôøn
ôû vuøng buïng, ngöôøi beänh caûm thaáy ñau töùc, nhöùc gheâ laém. Leå
nhöõng ñieåm öù huyeát, tuï huyeát ñieåm ñau ôû vuøng ngöïc vaø buïng
treân. Sau khi leå thaáy nheï vaø heát.
43 - Ñau vuøng buïng treân: (gaëp trong caùc chöùng ñau daï
daøy, taù traøng laù laùch).
Trieäu chöùng: Luùc ñoùi hoaëc no cuõng ñau, coù khi ñau
ngaám ngaàm suoát ngaøy ñeâm, coù luùc ñau naëng neà khoù chòu.
Beänh coù theå môùi bò (caáp) hoaëc ñaõ laâu ngaøy (maïn).
Vò trí chích leå: Chích 1eå ñieåm tuï, öù huyeát vaø ñieåm ñau
ôû vuøng buïng treân, caùc côn ñau thöôøng giaûm vaø heát.
Ghi chuù: Tröôøng hôïp ñau döõ doäi, thaønh buïng cöùng neân
chuyeån ñeán chuyeân khoa xöû lyù.
44 - AÊn khoâng tieâu, sình buïng, ôï chua, soâi buïng, ñau

119
 ngaám ngaàm:
Leå caùc ñieåm tuï huyeát, ñieåm ñau ôû vuøng coå, loõm coå,
ngöïc, thöôïng vò vaø buïng treân.
Ngöôøi caûm thaáy nheï nhaøng khoâng coøn thaáy no hôi, ôï
hôi, soâi ruoät, sình buïng, aên uoáng trôû laïi bình thöôøng.
45 - Buïng hay lình bình:
Ñau töø naêm naøy qua naêm khaùc, haøng naêm vaø caû chuïc
naêm, khoâng muoán aên hoaëc aên raát ít, aên khoù tieâu.
Sau khi leå caùc ñieåm tuï huyeát ôû vuøng buïng treân, thì aên
ñöôïc ngaøy caøng khaù, buïng heát ñau ngaàm ngaàm.
Coù ngöôøi ñöôïc ôû beänh vieän noùi laø coù khoái u ôû daï daøy,
hieän ra beân ngoaøi maët da buïng nhöõng ñieåm tuï huyeát vaø öù
huyeát ñen baàm. Sau khi leå ngay nhöõng ñieåm tuï huyeát, öù
huyeát aáy nhieàu laàn thì beänh khoûi, ngöôøi trôû laïi bình thöôøng.
46 - Noåi cuïc trong buïng:
Gaây ñau nhöùc vaø naëng neà khoù chòu, laøm trôû ngaïi cho
vieäc aên uoáng, ñeø xuoáng thì cuïc ñoù tan vaø noù chaïy ñi chaïy laïi.
Sau khi leå ngay nhöõng ñieåm tuï huyeát vaø öù huyeát ôû
vuøng ñoù thì cuïc ñoù tan maát, ngöôøi trôû laïi bình thöôøng.

III – PHAÀN LÖNG DÖÔÙI, BUÏNG DÖÔÙI, HAI CHAÂN

47 – Ñau vuøng buïng döôùi:

Coù ngöôøi ñau haønh taù traøng, ñau bao töû, ñau ruoät giaø.
Coù ngöôøi ñau 5 naêm, 10 naêm, 20 naêm hay hôn theá nöõa.
Xem vaø leå nhöõng ñieåm tuï huyeát, öù huyeát ôû vuøng buïng
naën ra maùu thaät laø ñen baàn.
Coù ngöôøi leå 1 laàn, ñoâi ba laàn, hoaëc nhieàu laàn thaáy
giaûm hoaëc khoûi, khoâng coøn thaáy ñau vuøng buïng trôû laïi nöõa.
48 - Ñau buïng kinh (thoáng kinh):

120
 Chích leå caùc ñieåm tuï huyeát, öù huyeát vaø ñieåm ñau ôû
caùc vuøng thaét löng xuoáng xöông khu, buïng döôùi vuøng ñì.
49 - Beänh huyeát traéng (baïch ñaùi haï):
Trieäu chöùng: Chaát ñaùi haï ra nhieàu gaây choaùng vaùng,
choùng maët, ñau löng, eâ aåm, ueå oaûi, laøm ngöùa vaø raùt vuøng aâm
hoä, coù luùc cöùng hay ñau thoán vuøng ñì hay thaét löng, tay chaân
moûi meät, noùng trong ngöôøi, ruû röôïi khoâng muoán laøm gì.
Vuøng chích leå: Chích leå nhöõng ñieåm tuï huyeát, öù
huyeát, ñieåm ñau ôû chaân maøy, traùn, 2 thaùi döông (neáu nhöùc
ñaàu); vuøng chaåm (neáu maát nguû); vuøng thaét löng xuoáng vuøng
ñì, vuøng ñau ngöùa ngay aâm hoä (nöõ leå cho nöõ). Caån thaän khi
thao taùc vì vuøng aâm hoä deã bò nhieãm khuaån (saùt truøng kyõ tay
thaày chích leå vaø vuøng caàn leå baèng coàn).
Troïng ñieåm: Leå heát caùc ñieåm tuï huyeát vaø öù huyeát töø ôû
vuøng ñì xuoáng tôùi mu ñeå trò beänh baïch ñaùi haï (huyeát traéng).
50 - Ñau daây chaèng:
Ñi caán khoù chòu ôû hai beân haùng. Sau khi leå caùc ñoaïn öù
huyeát doïc ôû hai beân haùng, naën ra cho thaät heát maùu ñoäc, thì ñi
ñöùng trôû laïi bình thöôøng, khoâng coøn ñau nhöùc nöõa.
51 - Ñau moät beân haùng:
Maø chaân ñi hai haøng. Sau khi leå caùc ñoaïn öù huyeát beân
haùng, thì ngöôøi ñi laïi deã daøng vaø heát ñau.
52 - Haùng noåi u söng thaønh töøng daõy daøi:
Doïc töø haùng tôùi goái, khi ñi thaáy naëng neà. Chích leå
ngay caùc cuïc söng aáy vaø naën ra caùc chaát nhôøn trong. Sau
nhieàu laàn chích leå nhöõng u söng vaø cöùng ñoù xoäp ñi, ngöôøi ñi
ñöùng cöû ñoäng nheï nhaøng.
53 - Phuï nöõ coù thai teâ chaân, ñi ñöùng trôû ngaïi:
Thöôøng hay ñöùng hay ngoài nhieàu, caùi thai chaän vuøng
xöông chaäu, maùu ôû tónh maïch vuøng chaân chaïy ngöôïc veà tim

121
khoù khaên, maïch daõn laâu ngaøy, maùu öù laïi thaønh nhöõng ñoaïn öù
huyeát, ngöôøi ta goïi laø noåi gaân xanh ôû khuyûu chaân. Khi ngoài
xuoáng ñöùng leân gaëp nhieàu trôû ngaïi. Tröôøng hôïp naëng, coù khi
teâ tôùi baøn chaân, coù ngöôøi chæ teâ 2 ngoùn caùi, coù ngöôøi teâ caû
baøn chaân.
Ta leå caùc ñieåm öù huyeát ôû khaép chaân, mu baøn chaân, leå
caùc ñaàu ngoùn chaân, naën cho ra thaät heát maùu ñoäc thì chaân bôùt
teâ.
54 - Taùo boùn:
Leå vuøng ruoät giaø (xung quanh buïng) vuøng thaét löng vaø
treân xöông khu, thì ngöôøi ñi tieâu trôû laïi bình thöôøng.
55 - Æa chaûy:
Leå ngay ñaàu xöông khu vaø caùc ñieåm tuï huyeát chung
quanh. Neáu æa chaûy vaãn chöa ngöøng haún thì leå 2 ñoàng tieàn
treân hai beân moâng vaø caùc ñieåm tuï huyeát xung quanh vuøng
döôùi thaét löng thì seõ caàm æa haún.
56 - Thaän suy, tyø thaáp:
Laøm cho ngöôøi keùm aên hoaëc aên uoáng thaát thöôøng, ít
nguû, ñaàu coå naëng neà, chaân teâ laïnh, ñau löng, ôùn laïnh, sôï gioù,
hay ñi ñaùi ñeâm v.v…
Ta leå nhöõng ñieåm tuï huyeát vaø ñoaïn öù huyeát ôû khaép
löng treân vaø döôùi, ôû tay vaø 2 chaân.
Neáu thaáy aên uoáng keùm thì leå vuøng buïng.
Neáu thaáy meät leå vuøng ngöïc vaø loõm coå.
Neân leå nhieàu laàn ôû löng thì ngöôøi beänh heát sôï laïnh,
khoûi phaûi maëc aùo aám vaø taém ñöôïc nöôùc laïnh. Leå vuøng thaän
ñeå bôùt ñaùi ñeâm. Leå caùc ñoaïn öù huyeát ôû döôøi chaân, mu baøn
chaân vaø caùc ñaàu ngoùn chaân, laøm cho chaân khoûi laïnh vaø heát
teâ.
57 - Ñau thaét löng, bò cuïp löng, voâi hoaù cöùng ñô

122
 xöông soáng, coøng löng:
Trieäu chöùng: Bò caûm cöùng ñô xöông soáng, hoaëc do lao
ñoäng naëng quaù söùc, khieâng sai tö theá … (cuïp löng), hoaëc do bò
ngoài nhieàu laøm daõn maïch, maùu öù laïi gaây ra nhieàu ñieåm tuï
huyeát, nhieàu ñoaïn öù huyeát vaø nhieàu ñieåm ñoïng huyeát, khieán
cöû ñoäng khoù khaên, ñau nhöùc khoù chòu vuøng thaét löng. Thay
ñoåi tö theá ñeàu thaáy ñau nhöùc, töø ñoù laâu daàn ñöa ñeán bò coøng
löng, ñöùng leân, ngoài xuoáng raát khoù khaên. Muoán ngoài phaûi
ngoài töø töø vì löng khoâng deõo, löng bò cöùng ñôø.
Vò trí chích leå: Leå nhöõng ñoaïn öù huyeát, ñieåm ñoïng
huyeát, ñieåm ñau ngay vuøng ñau. Ñau ôû ñaâu leå ngay vuøng ñoù.
- Chích leå caùc ñoaïn öù huyeát, tuï huyeát vaø ñieåm ñau töø
vuøng thaét löng tôùi xöông khu thì löng seõ heát ñau.
Coøn beänh guø löng laø beänh loài xöông soáng leân, vì
xöông soáng bò thoaùi hoaù, caùc ñoát xöông soáng bò voâi hoaù (gai
coät soáng) Khoa Chích Leå chæ chöõa ñöôïc phaàn naøo caùc trieäu
chöùng ñau nhöùc, cöùng khôùp, haïn cheá möùc ñoä tieán trieån voâi
hoaù.
Trò coøng löng: cuøng nguyeân nhaân nhö treân gaây ra caùc
ñoaïn öù huyeát doïc hai beân soáng löng döôùi, vaø caùc ñoaïn öù
huyeát, tuï huyeát ôû ngöïc laøm ngöôùc ñaàu leân khoâng ñöôïc vaø laøm
cho löng cöù bò coøng daàn daàn.
Sau khi leå caùc ñoaïn öù huyeát vaø tuï huyeát ôû vuøng thaét
löng tôùi xöông khu, vuøng ngöïc vaø löng treân, thì beänh nhaân
ngöôùc ñaàu vaø ñi thaúng leân ñöôïc.
Nhieàu ngöôøi giaø coøng löng vaãn trò ñöôïc neáu kieân trì
chích leå moät thôøi gian seõ thaúng löng boû gaäy.
58 – Ñau thaàn kinh toaï maïn tính hay caáp tính:
Trieäu chöùng: Ñau nhöùc ngang thaét löng, moâng, ñi
ñöùng ngoài khoâng ñuôïc, naèm deã chòu hôn, nhöng coù khi naèm

123
nhieàu ñau, ñi laïi khoâng ñau nhöùc … Chaân thöôøng teâ laïnh, voïp
beû … khuyûu chaân, baép chaân, khôùp maét caù laøm cho chaân ñi
khoâng ñöôïc, phaûi ngoài xuoáng hay boø, ñau ñeán phaùt khoùc. Coù
khi ñau 1 beân moâng, chaïy daøi xuoáng chaân theo caùc daây thaàn
kinh toaï coát (thaàn kinh hoâng to phía ngoaøi vaø phía trong),
xuoáng tôùi baøn toaï, baép veá, ñaàu goái, hay ngay giöõa khuyûu
chaân, phía ngoaøi hay trong baép chaân, tôùi döôùi goùt chaân,
xuoáng tôùi caùc ngoùn chaân ñau nhöùc khoù chòu.
- Coù ngöôøi bò chaán thöông nôi vuøng löng, moâng maø aûnh
höôûng tôùi chaân.
- Coù ngöôøi truùng gioù laïnh maø ñau vuøng moâng, sau môùi tôùi
baép veá, khuyûu chaân vaø baép chaân, coù khi xuoáng tôùi goùt.
- Coù ngöôøi vì ngheà nghieäp phaûi ñöùng hay ngoài haøng 5 naêm,
10 naêm luùc ñaàu nhöùc löng, moâng, sau xuoáng tôùi chaân.
Vò trí chích leå: Ta tìm nhöõng ñieåm tuï huyeát, ñoaïn öù
huyeát vaø ñieåm ñau ôû töøng vuøng vaø chích leå nhieàu laàn, beänh
thaàn kinh toaï seõ giaõm vaø khoûi. Chích leå töø thaét löng, moâng
chaïy daøi xuoáng baép veá, ñaàu goái, khuyûu chaân, baép chaân, mu
baøn chaân, khôùp maét caù, ngoùn chaân (coù khi ñau tôùi döôùi goùt
hay loøng baøn chaân). Coøn ñau nhöùc tôùi ñi khoâng ñöôïc, ñi caøng
nhoùi caøng nhöùc, ta leå nhöõng choã nhöùc nhieàu tröôùc, leå choã
nhöùc ít sau va phaûi leå mhieàu laàn.
Caáp cöùu: Leå oån ñònh thaàn kinh, nhöõng ñoaïn öù huyeát,
tuï huyeát, ñieåm söng, ñieåm ñau ôû vuøng thaét löng xuoáng moâng,
baép veá, khuyûu chaân, ñaàu goái, baép chaân, khôùp maét caù, mu baøn
chaân, ngoùn chaân. Ñau nhöùc ôû phía beân naøo ta leå ngay vuøng
ñau phía beân aáy. Leå ñieåm ñau nhieàu nhaát tröôùc vaø phaûi leå
nhieàu laàn.
59 - Teâ hai chaân, thoán goùt chaân:

124
 Teâ töø treân xuoáng döôùi, tìm vaø leå caùc ñoaïn öù huyeát,
ñieåm tuï huyeát töø treân vuøng teâ xuoáng döôùi choã teâ ôû baøn chaân
vaø leå caùc ñaàu ngoùn chaân, naën maùu ñoäc ra heát, choã teâ seõ khoûi.
Neáu coù ngöôøi bò thoán goùt chaân vaø loøng baøn chaân ñi
khoâng ñöôïc, ñi caø nhaéc…Ta tìm nhöõng ñieåm tuï huyeát vaø ñieåm
ñau, leå ngay vaøo ñaáy vaø naën cho heát maùu ñoäc, thì chaân khoûi
ñau, ñi laïi bình thöôøng ngay. Caùch naày thì raát ñau, phaûi laøm
coâng taùc tö töôûng tröôùc khi chích leå.
Hoaëc leå nhöõng ñieåm tuï, öù huyeát xung quanh baøn chaân
seõ thoâng maùu ôû döôùi baøn vaø goùt chaân, coù ngöôøi heát ñau thoán
sau vaøi laàn leå. Caùch naøy ít ñau nhöng chaäm heát hôn.
60 - Ñau ñaàu goái vaø maét caù chaân : Chaân ñau ñaàu voi
Trieäu chöùng: Khôùp goái vaø maét caù söng to, baép chaân
vaø baép veá teo cô, ñoâi khi caùc ngoùn cuõng söng vaø hieän leân
nhöõng ñoaïn öù huyeát, ñieåm tuï huyeát, ñieåm söng ôû goái, maét caù
hoaëc khaép chaân, cöû ñoäng ñau nhöùc khoù khaên, coù ngöôøi ñi laïi
khoâng ñuôïc (goïi laø ñau ñaàu voi = haïc taát phong).
Vò trí chích leå: Leå ngay nhöõng ñieåm tuï, öù huyeát, ñieåm
ñau, ñieåm söng, ñieåm ngöng dòch ôû baép veá, ñaàu goái, baép
chaân, maét caù aáy. Kieân trì leå laâu daøi, keát hôïp vôùi theå duïc trò
bònh hai chaân vaø aên uoáng thuoác boài döôõng cô theå. Thöôøng
xuyeân xoa boùp chaân, taäp cho cô thòt nôû ra vaø maïch laïc bình
thöôøng trôû laïi. Caàn kieâng aên maën.

125
BAØI VII
CHÍCH LEÅ
TRÒ CAÙC BEÄNH TAÄT ÑAËC HIEÄU

NGOAÏI CAÛM – NOÄI THÖÔNG – CHAÁN THÖÔNG – DA LIEÃU

CAÁP CÖÙU, THOÂNG THÖÔØNG, MAÕN TÍNH

Qua hôn 60 naêm kinh nghieäm ñieàu trò caùc loaïi beänh
taät, chuùng toâi phoå bieán moät soá beänh veà ngoaïi caûm, noäi
thöông, chaán thöông traät ñaû vaø da lieãu caáp cöùu, thoâng thöôøng
vaø maõn tính maø phöông phaùp chích leå ñaõ ñieàu trò raát höõu
hieäu.

I. BEÄNH NGOAÏI CAÛM

61 – Truùng gioù laøm baát tænh, caám khaåu, aù khaåu,

chaân tay bò xuïi:
Bò truùng gioù laïnh, hay gioù ñoäc, gioù luøa (luùc môû cöûa ñi
veä sinh ban ñeâm teù baát tænh nhaân söï) … laøm cho ngaát, coù

126
ngöôøi naëng tôùi caám khaåu, aù khaåu, tay chaân bò lieät khoâng co
duoãi ñi ñöùng ñöôïc.
Caáp cöùu: Leå vuøng giöõa hai chaân maøy (Aán ñöôøng),
loõm muõi (Nhaân trung), 10 ñaàu ngoùn tay, 10 ñaàu ngoùn chaân
(Thaäp tuyeân). Leå tuaàn töï caùc ñieåm treân, khi thaáy beänh nhaân
tænh laïi thì ngöøng vaø khoâng caàn leå caùc ñieåm coøn laïi.
- Beänh nhaân hoài tænh nhöng coøn caám khaåu: leå nhöõng
ñieåm tuï vaø öù huyeát, ñieåm söng ôû hai beân mang tai, quai haøm,
caèm.
- Beänh nhaân môû mieäng nhöng bò aù khaåu khoâng noùi
ñöôïc: ta keùo löôõi beänh nhaân cong leân vaø leå 2 laèn maùu baàm
xanh, nhöõng veát baàm tím ôû döôùi löôõi vaø ñieåm ñau hoaëc cöùng
ôû vuøng yeát haàu, beänh nhaân seõ noùi ñöôïc.
Sau ñoù, leå oån ñònh thaàn kinh: ñieåm giöõa hai chaân
maøy (Aán ñöôøng), chaân maøy: ñaàu chaân maøy (Toaùn truùc), giöõa
chaân maøy (Ngö yeâu), cuoái chaân maøy (Ty truùc khoâng), traùn
(Tam tinh, Döông baïch) vaø 2 beân thaùi döông).
Leå theâm nhöõng ñieåm tuï huyeát, öù huyeát vaø ñieåm ñau ôû
vuøng coå, loõm coå, ôû tröôùc ngöïc vaø phaàn treân ôû sau löng vuøng
vai ñeå giaûi caûm.
- Tôùi ñaây beänh nhaân khoâng giô tay leân ñuôïc, khoâng ñi ñöôïc:
Ta leå chaân bò xuïi tröôùc ñeå ñi ñöôïc lieàn, coøn tay giô leân
khoâng ñöôïc thì leå cuoái cuøng neáu coù thì giôø, baèng khoâng ñeå
hoâm sau leå cuõng ñöôïc.
Chaân bò xuïi: chích leå nhöõng ñoaïn öù huyeát vaø ñieåm tuï
huyeát ôû baép chaân, khuyûu chaân, baép veá, naën cho maùu ñoäc
thoaùt ra thì ngöôøi beänh seõ ñi ñöôïc.
Caùnh tay bò baïi xui: chích leå nhöõng ñoaïn öù huyeát, tuï
huyeát doïc theo caùnh tay vaø vai ñeå cho tay cöû ñoäng ñöôïc deã
daøng.

127
 62 - Lieät nöûa ngöôøi (baùn thaân baát toaïi):
Trieäu chöùng: Nöûa beân ngöôøi bò baïi xuoäi vaø khoâng cöû
ñoäng ñöôïc. Neáu nhö tay chaân cöû ñoäng coøn thaáy ñau thì coù
nhieàu khaû naêng leå phuïc hoài ñöôïc tö theá nhö xöa). Thöôøng laø
di chöùng do truùng phong hoaëc tai bieán maïch maùu naõo (huyeát
aùp cao).
Vò trí chích leå: Leå vuøng ñaàu (oån ñònh thaàn kinh), sau
ñoù tìm beân lieät leå nhöõng ñieåm tuï, öù huyeát, ñieåm ñau doïc moät
beân ñaàu, vuøng chaåm, löng treân, thaét löng, tay chaân.
Ghi chuù: Ta leå ñaàu, chaân tröôùc (ñeå beänh nhaân coù theå
ñi laïi ñöôïc), sau ñoù môùi leå tieáp tôùi tay.
63 - Truùng naéng, nhöùc ñaàu, noùng meâ man, baát tænh:
Caáp cöùu:
- Nhöùc ñaàu: Leå theo thöù töï nhöõng ñieåm chæ ñònh, tuï
huyeát, ñieåm söng ôû vuøng chaân maøy, traùn, 2 beân Thaùi döông
(do choùng maët, nhöùc ñaàu); ñaàu nhöùc ôû ñaâu leå ôû ñoù. Leå loõm
coå, ngöïc (neáu meät).
- Noùng meâ man: Leå loõm muõi, nhöõng ñieåm tuï huyeát ôû
ngay coät xöông soáng vaø 2 beân xuoáng thaét löng. Neáu coøn noùng
nhieàu leå 10 ñaàu ngoùn tay, ngoùn chaân ñeå haï nhieät nhanh.
Khi thaáy beänh nhaân tænh laïi, ta ngöng vaø khoâng leå
nhöõng ñieåm tieáp sau maø duøng nhöõng phöông phaùp sau ñaây:
Hô löûa noùng 2 loøng baøn tay vaø baøn chaân.
Giaät gioù 2 gaân coå, 2 gaân naùch, 2 gaân haùng.
Cuoái cuøng cho beänh nhaân uoáng thuoác giaûi caûm vaø boài
döôõng baèng toâ chaùo giaûi caûm coù: 2 troøng ñoû tröùng gaø + tieâu +
haønh + göøng.
64 - Truùng nöôùc bò laïnh baát tænh:
Caáp cöùu: Leå nhöõng ñieåm chæ ñònh giöõa 2 chaân maøy,
loõm muõi, 10 ñaàu ngoùn tay, 10 ñaàu ngoùn chaân.

128
 Leå theo thöù töï treân, neáu beänh nhaân tænh, thì ngöng leå
nhöõng vuøng keá tieáp. Leå nhöõng ñieåm tuï huyeát ôû vuøng chaân
maøy, traùn, 2 thaùi döông, loõm coå, ngöïc, vuøng löng treân, doïc
hai beân soáng löng, vuøng thaän; nhöõng ñieåm tuï huyeát vaø ñoaïn öù
huyeát ôû vuøng tam giaùc keà phía treân xöông khu; nhöõng ñieåm
tuï huyeát ôû vuøng xung quanh chaân vaønh tai. Hô löûa cho aám
ruùn, 2 loøng baøn chaân vaø tay.
65 - Truùng nöôùc vaø gioù laïnh khieán ñau buïng baõo:
Chöùng naày (Taây Y goïi laø ñau buïng ngoaïi khoa, Ñoâng
Y cho laø do tröïc truùng phong = gioù nhieàu thaønh baõo) thöôøng
noåi goø cuïc di chuyeån khoâng coá ñònh, luùc choã naày luùc chaïy
sang choã khaùc, ôû vuøng hoâng, buïng, löng, laøm ngheït thôû khieán
ñi ñöùng ngoài khoâng yeân, ñau ñôùn döõ doäi khoù chòu voâ cuøng.
Caáp cöùu: Leå lieàn nhöõng ñieåm goø söng, ñau nhöùc,
ñieåm tuï huyeát, öù huyeát, ôû vuøng buïng, hoâng, löng thì beänh
giaûm heát töùc khaéc.
Chuù yù: phaân bieät chöùng vieâm ruoät thöøa (ruoät dö) caáp
tính hieän chöùng gaàn gioáng nhö ñau buïng baõo, nhöng vuøng
ñau coá ñònh ôû buïng döôùi ñì beân phaûi. Caàn chaån ñoaùn kyõ, neáu
laø vieâm ruoät thöøa thì raát nguy hieåm, phaûi vaøo beänh vieän caáp
cöùu ngay môùi kòp.
66 - Caûm phong haøn (caûm gioù laïnh):
Trieäu chöùng: Nhöùc ñaàu, choùng maët, ôùn laïnh, ngheït
muõi, ho, naëng ngöïc … tay chaân laïnh, sôï gioù hay meät, coù khi
möûa vaø tieâu chaûy.
Caáp cöùu: Leå nhöõng ñieåm chæ ñònh, tuï huyeát vuøng
chaân maøy, traùn, 2 thaùi döông, loõm coå, ngöïc, chaåm, vuøng gaùy
vaø hai beân löng treân.
67 - Caûm nöôùc, caûm möa :

129
 Trieäu chöùng: Nhöùc ñaàu, choùng maët, ngöôøi naëng neà,
hay meät moûi, mình maåy tay chaân ueå oaûi, khoù chòu, laøm bieáng
hoaït ñoäng.
Vò trí chích leå: Leå caùc ñieåm tuï huyeát, öù huyeát vaø ñieåm
ñau taïi caùc vuøng chaân maøy, traùn, 2 thaùi döông, loõm coå, ngöïc,
löng treân, thaét löng vaø nhöõng nôi ñau nhöùc ôû treân mình vaø tay
chaân teâ moûi.

II. BEÄNH NOÄI THÖÔNG

68 - Huyeát aùp cao, ñau ñaàu baát tænh:

Nhöùc ñaàu, choùng maët, noùng meâ man.
Caáp cöùu: Leå nhöõng ñieåm chæ ñònh, tuï huyeát, ñieåm
söng ôû vuøng chaân maøy, traùn, 2 thaùi döông, ñænh ñaàu, choùt
ñænh hai vaønh tai (Nhó tieâm), goùc ngoaøi 2 ngoùn tay caùi (Thieáu
thöông) vaø goùc ngoaøi 2 ngoùn chaân caùi (AÅn baïch).
- Hoaëc leå caáp toác giöõa hai thaên thòt treân ñaàu chaân maøy
1cm, naën chöøng 5-10 gioït maùu thì beänh nhaân tænh laïi ngay,
huyeát aùp haï lieàn thaáy roõ. Neáu chöa tænh thì laøm tieáp nhöõng
ñieåm treân.
Sau khi tænh, leå theâm nhöõng ñieåm tuï huyeát vaø ñieåm
ñau ôû vuøng loõm coå, vuøng löng treân, ñeå beänh nhaân bôùt meät vaø
tænh taùo trôû laïi.
69 - Ñau ñaàu do huyeát aùp cao (maõn tính):
Trieäu chöùng: Nhöùc ñaàu phöøng phöøng, choùng maët (ngöôøi
maát thaêng baèng nhö ngoài treân soùng), ñau vuøng ñaàu, chaåm vaø
gaùy, choaùng vaùng, maét ñoû, meät …
Vò trí chích leå: Leå vuøng giöõa chaân maøy vaø 2 chaân maøy,
traùn, 2 thaùi döông, ñænh ñaàu, choùt vaønh tai, goùc ngoaøi 2 ngoùn
tay caùi vaø chaân caùi, ñieåm tuï huyeát ôû vai vaø löng treân. Neáu

130
beänh nhaân meät, leå nhöõng ñieåm chæ ñònh vuøng loõm coå. Leå
nhöõng ñieåm tuï huyeát, öù huyeát, ñieåm ñau taïi caùc vuøng ñau ôû
ñaàu.
Ñeå ngöøa ñöùt maïch maùu naõo, khi thaáy coù trieäu chöùng
huyeát aùp taêng cao nhö treân thì laäp töùc beänh nhaân haù mieäng
cong löôõi leân, choùt löôõi ñuïng vaøo noùc gioïng, ngaäm mieäng laïi
he heù, hít voâ baèng muõi, thôû ra baèng mieäng töø töø thì khoâng bao
giôø ñöùt maïch maùu naõo do huyeát aùp taêng cao ñoät ngoät caû.
70 - Thieân ñaàu thoáng:
Ñau moät beân ñaàu, suïp chaân maøy, thoán nhöùc maét, ñoû
maét, söng maét.
Caáp cöùu : Leå nhöõng ñieåm chæ ñònh ôû vuøng chaân maøy
(neáu suïp chaân maøy); nhöõng ñieåm tuï, öù huyeát, ñieåm ñau baét
ñaàu töø vuøng traùn doïc theo nöûa beân ñaàu ñau xuoáng vuøng chaåm
vaø 2 beân löng treân.
Maõn tính:
Trieäu chöùng: Ñau laâu ngaøy. Ñau 1 beân ñaàu, ñau töøng
côn hay lieân mieân, maét nhöùc döõ doäi, loài ra hay suïp mí maét.
Vuøng chích leå: Nhöõng ñieåm tuï, öù huyeát, ñieåm ñau ôû
vuøng chaân maøy, traùn, thaùi döông ôû beân ñau nhöùc. Caùc vuøng
ñau treân ñaàu neáu tìm khoâng thaáy daáu veát, ta baûo beänh nhaân
chæ vuøng ñau vaø leå nhö sau:
- Leå ñieåm chæ ñònh: 4 ñieåm xung quanh vaø1 ñieåm chính
giöõa choã ñau (nhaát töù). Neáu vuøng ñau lôùn hôn thì leå 5
ñieåm xung quanh vaø3 ñieåm chính giöõa choã ñau (tam nguõ).
Laàn sau, vuøng ñau seõ taäp trung laïi 1 ñieåm nhoû hôn, ta leå
ñieåm ñoù. Leå caùc daáu veát xuaát hieän ôû caùc vuøng chung
quanh vaønh tai, chaåm, gaùy, baû vai, löng treân.
71 - Truùng thöïc, choaùng vaùng, choùng maët, noân möûa:

131
 Caáp cöùu: Leå ñieåm chæ ñònh, tuï huyeát vuøng chaân maøy,
traùn, 2 thaùi döông, coå, loõm coå, ngöïc, löng treân.
72 - Truùng thöïc laøm ngaên ngheïn (quan caùch):
Möûa khoâng ra, ñi tieâu khoâng ñöôïc.
Caáp cöùu: Leå ñieåm chæ ñònh vuøng giöõa 2 chaân maøy,
nhöõng ñieåm tuï huyeát vaø ñieåm ñau ôû caùc vuøng coå, loõm coå, doïc
theo thöïc quaûn xuoáng tôùi thöôïng vò, bao töû ; vuøng thaét löng,
tam giaùc treân xöông khu ñeå khai thoâng boä maùy tieâu hoaù vaø
laøm cho ñi tieâu ñöôïc.
73 - Tieâu chaûy:
Caáp cöùu : Leå ñieåm chæ ñònh giöõa 2 chaân maøy; nhöõng
ñieåm tuï vaø öù huyeát ôû vuøng xöông khu, vuøng tam giaùc treân
xöông khu vaø 2 ñoàng tieàn (phía treân hai moâng).
74 - Thöôïng thoå haï taû (Treân möûa, döôùi tieâu chaûy):
Caáp cöùu: Leå ñieåm chæ ñònh giöõa 2 chaân maøy, traùn 2
thaùi döông, loõm coå, ngöïc, thöôïng vò, buïng (buïng treân vaø buïng
döôùi); löng treân, xöông khu vaø 2 ñoàng tieàn (moâng).
Chuù yù: Beänh tieâu chaûy phaûi leå ñuùng vaø chính xaùc
ñieåm tuï vaø öù huyeát ôû vuøng xöông khu. Beänh tieâu chaûy thöôøng
laøm maát nöôùc nhieàu neân cho beänh nhaân uoáng nhieàu nöôùc aám
(8 muoãng caø pheâ ñöôøng vaø 1 muoãng caø pheâ muoái pha trong 1
lít nöôùc).
75 - Phong thaáp daïng khôùp (thaáp khôùp maõn tính):
Trieäu chöùng: Ñau nhöùc ôû caùc khôùp, co duoãi khoù khaên,
tö theá cöû ñoäng bò haïn cheá, xoay trôû khoù khaên. Coù nhieàu khi
khôùp bò cöùng, ñi ñöùng bò trôû ngaïi.
Vò trí chích leå: Khôùp naøo ñau nhieàu nhaát thì leå tröôùc,
ñau ít leå sau. Leå cho heát caùc ñoaïn öù huyeát, tuï huyeát, ñieåm
ñau ôû nhöõng vuøng ñau. Leå cho truùng ñieåm thì heát ñau nhöùc.
Coù nhöõng ñieåm tuï huyeát ñen hay laø xaùm nhö taùn maët trôøi ôû

132
khaép caùc khôùp. Leå loïc laáy taát caû nhöõng maùu ñoäc aáy ra. Chích
caùc ñoaïn öù huyeát nôi khôùp neáu coù, nhaèm giuùp cho caùc khôùp
hoaït ñoäng bình thöôøng. Kieân trì chích leå nhieàu laàn, nôi naøo
coøn ñau phaûi tieáp tuïc leå seõ heát beänh...
76 - Phong teâ thaáp:
Trieäu chöùng: Ñau nhöùc khaép cô theå ôû caùc phaàn meàm
hay laø caùc khôùp, nhö ñau ôû coå, löng, mình, hai tay chaân. Khi
thay ñoåi thôøi tieát mình maåy eâ aåm, ñau löng, nhöùc tay chaân, aên
nguû thaát thöôøng, thöôøng coù moà hoâi tay chaân, bò teâ daïi, coù khi
cöùng cô, co duoãi khoù khaên, ñi laïi trôû ngaïi.
Vò trí chích leå: Leå oån ñònh thaàn kinh, ñau ñaâu chích
ñaáy, nhöùc choã naøo leå choã aáy. Leå nhöõng ñieåm tuï, öù huyeát,
ñieåm ñau ôû vuøng ngöïc, löng treân, toaøn boä 2 caùnh tay, 2 chaân.
Chích leå nhieàu laàn laøm cho beänh nhaân daàn daàn giaõm
ñau vaø ñi ñeán khoûi beänh.
77 - Beänh phong thaáp tay chaân chaûy moà hoâi:
Trieäu chöùng: Moà hoâi tay chaân chaûy ròn hay daàm deà
laøm trôû ngaïi vieäc caàm naém, ñi ñöùng, coù ngöôøi thuùi lôû caû baøn
chaân.
Vò trí chích leå: Leå oån ñònh thaàn kinh ôû vuøng chaân maøy
tröôùc traùn.
Moà hoâi tay: Leå caùc ñoaïn öù huyeát, tuï huyeát ôû phía
trong caùnh tay tôùi loøng baøn tay (kinh taâm vaø taâm baøo). Leå caùc
ñieåm tuï huyeát, öù huyeát ôû ngöïc (nhaát laø vuøng tim) vaø sau löng
treân ñeå trò beänh phong thaáp moà hoâi tay chaûy daàm deà.
Moà hoâi chaân: Leå caùc ñoaïn öù huyeát, tuï huyeát trong
baép chaân, xung quanh vaø loøng baøn chaân, ñuøi, moâng, vuøng
thaét löng (maïng moân, thaän du vaø baùt löu, hoaøn khieâu) ñeå trò
beänh phong thaáp moà hoâi chaân chaûy daàm deà.
78 - Phuø thuûng (coù ñieåm ngöng dòch):

133
 Trieäu chöùng: Da thòt tay chaân bò phuø neà, caùc khôùp ñau
nhöùc, coù caùc ñoaïn öù huyeát ôû caùc khôùp; maët da coù ñieåm ngöng
dòch boùng laùng naëng neà, khoù chòu, ñi ñöùng trôû ngaïi, ít ñi tieåu.
Vò trí chích leå: Leå vaøo nhöõng ñieåm ngöng dòch, phuø
neà boùng laùng söng nhieàu nhaát naën cho ra heát chaát vaøng ñuïc.
Choã ra nhieàu cöù boù boâng ñeå cho ra heát. Leå caùc ñoaïn öù huyeát
tuï huyeát ôû treân vaø döôi vuøng phuø thuûng.
Traùnh ruoài bu, kieán ñaäu ngöøa nhieãm truøng caùc veát leå.
79 - Beänh noåi goø (muït):
Trieäu chöùng: ÔÛ caùc vuøng ngöïc, caùnh tay, vai löng treân
noåi leân caùc goø (muït) to baèng ñaàu ngoùn tay caùi, khoâng söng
ñau nhö muït nhoït.
Vò trí chích leå: Leå ngay giöõa ñieåm goø, naën ra heát nöôùc
nhôøn ñuïc, beänh seõ khoûi.
80 – Muït muïn hay muïn boïc chöùa chaát ñaëc:
Trieäu chöùng: Treân da nhaát laø ôû vuøng löng thöôøng noåi
leân caùc khoái u, meàm khoâng ñau, gioáng nhö caùc caùi böôùu.
Vò trí chích leå: Leå ngay chính giöõa caùc muïn ñoù, naën
heát cuøi hay chaát ñaëc trong boïc ra. Khi naën cuøi ra coù maøu ñen
traéng lôïn côïn nhö baõ ñaäu. Ñaây laø leå caùc ñieåm ñoïng ñaëc.
81 - Thaàn kinh suy nhöôïc:
Trieäu chöùng: Ñau ñaàu, maát nguû, uø tai, hoa maét, nguû
hay chieâm bao, hoài hoäp hay queân, nhöùc moûi toaøn thaân, ueå oaûi
tay chaân.
Vò trí chích leå: Leå nhöõng ñieåm tuï, öù, xuaát huyeát, ñieåm
ñau theo caùc vuøng lieân heä: Chaân maøy (ñeå oån ñònh thaàn kinh),
ñaàu, ñau ôû ñaâu leå ôû ñaáy. Leå ôû loõm coå, ngöïc, chaåm, löng treân,
2 beân coät soáng doïc xuoáng thaét löng.
82 - Beänh taâm thaàn:

134
 Coù nhöùc ñaàu, ñau vuøng oùt, maát nguû, ñau löng, ñau
buïng, töùc ngöïc, coù noäi tró, taùo boùn, hay sôï seät, da coù choã
vaøng, ñen, naùm.
Leå caùc ñieåm tuï huyeát, öù huyeát, ñieåm ñau, xuaát huyeát
ôû ñaàu, sau oùt, ôû coå, sau löng, tröôùc ngöïc, toaøn thaân. Sau nhieàu
laàn chích leå beänh nhaân heát beänh, heát laéc ñaàu, heát ngaùp, heát
caû beänh tró, ñau nhöùc, da deõ hoàng haøo …
Nhö khôùp tay chaân bò söng noùng ñoû ñau, haïn cheá cöû
ñoäng, ta leå caùc vuøng söng, ñieåm tuï huyeát ñeå loïc maùu daàn ra
khoûi cô theå, leå cho heát söng noùng ñoû ñau, ngöôøi beänh trôû laïi
bình thöôøng.
83 - Ñieân cuoàng:
(Ñieân: noùi laâm raâm trong mieäng, cöôøi moät mình thuoäc
aâm. Cuoàng: maét ñoû ngaàu, la heùt, tay chaân hoaït ñoäng maïnh,
ñaùnh ñaïp lung tung thuoäc döông).
Trieäu chöùng: Nhöùc ñaàu, maát nguû, hay ngaùp, ñau löng,
töùc ngöïc, ñau buïng, ñau thaét löng, nhöùc moûi tay chaân, noùng
trong xöông ñeán ñieân cuoàng.
Vò trí chích leå: Leå nhöõng ñieåm tuï, öù, xuaát huyeát, ñieåm
ñau ôû caùc vuøng lieân quan beänh chöùng: OÅn ñònh thaàn kinh,
loõm coå, ngöïc vaø buïng, ñaàu, chaåm, oùt, hai beân vaønh tai xuoáng
caèm, soáng löng vaø doïc 2 beân soáng löng xuoáng xöông khu
(ngaøy ñaàu leå caùc ñoát 1,3,5,7,9…hoâm sau leå caùc ñoát 2,4,6,8 …).
84 - Beänh træ tieâu ra maùu:
Trieäu chöùng: Tieâu ra maùu töôi, raùt, boùn, ñau vuøng
buïng döôùi vaø xöông khu, moãi laàn ñi tieâu xong, træ loøi ra.
Vò trí chích leå: Leå nhöõng ñieåm tuï, xuaát huyeát, ñieåm
ñau ôû vuøng buïng ngay ruoät giaø, tam giaùc xöông khu. Leå ôû choã
söng, leå muït træ ngoaïi, naën heát maùu ra thì khoûi.
85 - Soát reùt: Caáp cöùu vaø maõn tính.

135
 Trieäu chöùng: Baát keå soát reùt do sôn lam chöôùng khí, do
thöông haøn … khi cô theå ñang bò haønh luùc soát cao beân ngoaøi
noùng döõ doäi, maét ñoû, moâi nöùt, nhöng beân trong reùt run laïnh
ñeán noåi phaûi truøm meàn giöõa ban ngaøy maø vaãn run. Côn soát
reùt baát keå ngaøy ñeâm, hoaëc soát caùch nhaät hoaëc laâu laâu goác soát
reùt taùi phaùt naëng nheï tuy coù khaùc nhau nhöng chæ coù moät caùch
trò caét côn töùc khaéc vaø trò nhieàu laàn seõ giaûm khoûi haún nhö
sau:
Vò trí chích leå: Leå ñieåm chæ ñònh: Laáy sôïi daây nhoû
meàm, nhaäp ñoâi laïi, roài ño voøng xung quanh baøn chaân laønh
cuûa beänh nhaân (nhö ño ni ñoùng giaøy), caét hoaëc laøm daáu ñoaïn
daây ñoù. Xong roài môû thaúng daây ra, choaøng daây vaøo phía tröôùc
coå, hai ñaàu daây thoøng ra sau löng, keùo thaúng xuoáng treân hai
thaên löng, hai ñaàu daây ngang baèng nhau, thoøng tôùi ñaâu, ta
chaám ñieåm ôû ñoù vaø chích leå 2 ñieåm chæ ñònh naày, moãi beân 1
hoaëc vaøi muõi kim, naën maùu chöøng 5 – 10 gioït thì beänh nhaân
giaûm haún côn soát reùt. Sau ñoù tuyø tình traïng beänh, ta leå theâm
ñeå cuûng coá keát quaû. Nhö leå oån ñònh thaàn kinh tröôc traùn, sau
oùt vuøng chaåm gaùy, vuøng löng treân, doïc soáng löng ñeå taêng
cöôøng söùc ñeà khaùng cuûa cô theå, giaûi caûm, haï nhieät, aám thaân …
Vì ñaây laø ñieåm chæ ñònh, ngöôøi xöa truyeàn laïi neân phaûi
laøm ñuùng caùch môùi coù hieäu quaû, nhöng khoâng giaûi thích ñöôïc
taïi sao.

86 -
III - BEÄNH NGOAØI DA (DA LIEÃU)
87 - Da bò naùm ñen nhieàu nôi trong cô theå:
Trieäu chöùng: Naùm töøng ñaùm, töøng veà, töøng veát, caû
maët, tay, chaân. Da khoâ khan, maøu ñen ñen hoaëc xanh xanh
loang loå ôû maët vaø töøng boä phaän treân cô theå.

136
 Vò trí chích leå: Ta leå naën maùu ñoäc ôû vuøng ñoù ra. Leå
vuøng naùm nhieàu nhaát tröôùc, vuøng naùm ít sau. Leå coät soáng vaø
2 beân. Ngaøy ñaàu leå ñoát soáng 1,3,5,7,,9 …, ngaøy sau 2,4,6,8, …
seõ khoûi heát naùm.
Kieân trì laøm nhieàu laàn da seõ traéng vaø hoàng haøo trôû laïi
nhö bình thöôøng.
88 - Ñôn ñoäc (Ñan ñoäc)
Trieäu chöùng: Coù ngöôøi bò truùng gioù ñoäc, hoaëc do
nhieãm moät soá loaïi ñoäc noåi thaønh veà, töøng chuøm ñoû ôû moät soá
nôi treân da cuûa thaân mình nhö laø noåi ñôn ôû maët, tay, löng. Coù
ngöôøi bò co cöùng chaân ñi laïi khoù khaên hoaëc ñi khoâng ñöôïc maø
phaûi ngoài leát.
Vò trí chích leå: OÅn ñònh thaàn kinh, doïc coät soáng vaø 2
beân coät soáng, caùc veát xuaát huyeát (ñôn) vaø caùc ñoaïn öù huyeát
keá vuøng noåi ñôn.
Leå ngay nhöõng veät ñoû aáy, naën ra heát maùu ñoäc. Vaøi ba
laàn thì vuøng ñoù traéng laïi. Leå nhöõng ñoaïn öù huyeát döôùi chaân
vaø löng, laøm cho ngöôøi ta ñöùng daäy ñi ñöôïc. Leå nhieàu laàn loïc
ra heát maùu ñoäc thì khoeû trôû laïi bình thöôøng.
89 - Muït söng ñau, muïn nhoït:
Trieäu chöùng: Caùc muït bò söng noùng ñoû ñau thöôøng ôû
maët, coå, thaân mình, tay chaân.
Vuøng chích leå: Leå ngay caùc ñieåm söng, caùc vuøng bò
söng vaø naën ra heát maùu ñoäc, leå nhieàu laàn laø khoûi.
(Caàn leå caån thaän ñoái vôùi caùc muïn ôû maët).
90 - Gheû ngöùa, gheû lôû:
Leå ngay nhöõng ñieåm söng lôû, ngöùa ôû nôi naøo coù
nhieàu. Xong roài boû kim ñaõ duøng, laáy kim môùi leå tieáp nhöõng
ñieåm tuï, öù huyeát vaø ñieåm ñau ôû vuøng löng treân ñeán thaét löng.
91 - Noåi nhöõng veà nhö naám:

137
 Töïa nhö da con coùc, noåi caân ñoái ôû hai chaân vaø ngoùn.
Leå nhieàu ñieåm ôû ngay vuøng aáy naën maùu vaø nhôùt cho thaät heát.
92 - Laùc ñoàng tieàn:
Ngöùa coù vuøng. Leå nhieàu ñieåm trong vuøng ñoù, naën cho
thaät heát maùu ñoäc nôi ñoù seõ giaõm khoûi haún.
93 - Beänh toå ñæa:
Trieäu chöùng: Caùc ngoùn vaø chung quanh baøn tay, baøn
chaân coù nhöõng muït muïn nöôùc laøm ngöùa, raùt, chaûy nöôùc vaøng.
Da baøn tay, baøn chaân bong vaãy traéng, luõng thaønh nhieàu loå
nhoû choã muït muïn ñaõ xeïp. Coù beänh nhaân nhieãm beänh nhieàu
naêm (20-30 naêm) khoâng khoûi. Da thòt vuøng toå ñæa tay chaân bò
nöùt söng ræ nöôùc vaøng vaø maùu, khoâng caàm naém ñi ñöùng ñöôïc,
phaûi boø leát raát khoå sôû.
Vò trí chích leå: Leå nhöõng ñieåm söng lôû, ñau nhöùc, caùc
muït muïn nöôùc ôû baøn vaø caùc ngoùn tay, chaân. Leå ôû da baøn tay,
baøn chaân khaù ñau nhöng phaûi kieân trì leå nhieàu laàn ñeå loïc
nöôùc vaø maùu ñoäc ra. (Coù ngöôøi leå 20, 30 laàn thì khoûi). Leå caùc
ñieåm tuï huyeát doïc theo coät soáng vaø 2 beân coät soáng löng.
Ghi chuù: Caàn keát hôïp uoáng thuoác nhuaän gan vaø tieâu
vieâm ñeå giaûi nhieät ñoäc vaø söng lôû.
94 - Beänh vaåy neán:
Trieäu chöùng: Töøng ñieåm ñoû nhö veät ñeøn caày chaûy
ñoùng laïi hieän leân khaép thaân theå, gaây trong ngöôøi noùng böùc,
khoù chòu, ngöùa, coù luùc laøm nhöùc ñaàu, hay coù maëc caûm vôùi
moïi ngöôøi vaø tö töôûng khoâng oån ñònh. Beänh vaãy neán thuoäc
thaáp nhieät neân thöôøng truù ôû nhöõng nôi kín aåm thaáp, choã coù
nhieàu loâng toùc nhö ôû ñaàu, naùch, hoâng, ngöïc, ñuøi, haùng … Luùc
ñaàu lôùn nhoû baèng ñoàng xu coù gôø ñoû, sau lan daàn thaønh nhöõng
vuøng roäng lôùn nhö caû ñaàu, caøng ñoäi noùn che kín bò haàm thì
caøng lan nhanh hôn.

138
 Neáu lan khaép caû ngöôøi da daày, ñoû nhö toâm luoäc, ngoài
moät luùc vaãy traéng troùc rôùt ra ñaày caû choã ngoài, da bò söøng hoaù,
bít loå chaân loâng khoâng giaûi nhieät ñöôïc neân ngöôøi noùng trieàn
mieân laøm khoâ da thòt xöông coát laâu ngaøy caùc khôùp bieán hình
dò daïng. Beänh chöùng nhieàu nhö vaäy naëng quaù, chích leå khoâng
laøm noåi. Chích leå trò ñöôïc vaãy neán luùc môùi phaùt coøn ít ñoám
nhoû.
Vò trí chích leå: Leå oån ñònh thaàn kinh tröôùc roài leå tieáp
doïc coät soáng löng vaø hai beân ( hoâm ñaàu leå ñoát 1,3,5,7,9 … vaø
hoâm sau 2,4,6,8 …), leå vuøng vaåy neán nôi daøy ñaëc, ngöùa nhieàu
nhaát. Leå gôø ñoû voøng ngoaøi tröôùc ñeå loïc maùu ñoäc ñem maùu
töôi tôùi bao vaây, nuoâi döôõng vuøng bò vaãy neán, roài leå beân
trong ñeå chia caét theo caùch nhaát töù (vuøng nhoû), tam nguõ
(vuøng lôùn). Thænh thoaûng leå theâm vuøng phaûn chieáu cuûa gan ôû
döôùi beï söôøn phaûi vaø phía sau löng ñeå kích thích chöùc naêng
loïc maùu cuûa gan. Phaûi leå thöôøng xuyeân vaø lieân tuïc thì vaãy
neán môùi gom nhoû, phai lôït töø töø, nhöng khi heát vaãn ñeå laïi veát
seïo traéng treân maët da.
Ghi chuù: Beân trong cho uoáng theâm thuoác giaûi ñoäc vaø
nhuaän gan.
Beänh naøy thöôøng chæ giaûm vaø coù beänh cuõng khoûi haún.
95 - Beänh vaûy coùc, laùc voi, ñoàng tieàn:
Trieäu chöùng: Trong ngöôøi noùng naûy, baàn thaàn, nhöõng
choã ñau raùt, ngöùa khoù chòu. Treân da coù nhöõng veát saàn suøi nhö
da coùc hoaëc töøng khoaûng da bò lôû loeùt, ngöùa. Lôû loeùt ñeán ñaâu
lan ra ñeán ñoù, coù hình daïng gioáng ñoàng tieàn, hoaëc da choã ñoù
daày nhö da voi.
Vò trí chích leå: OÅn ñònh thaàn kinh, doïc coät soáng vaø 2
beân löng treân (ngaøy ñaàu leå ñoát soáng 1,3,5,7,9 … , ngaøy sau leå
ñoát soáng 2.4.6.8….). Leå nhöõng nôi coù veát laùc vaø vaûy coùc.

139
 Ghi chuù: Uoáng theâm thuoác nhuaän tröôøng, nhuaän gan,
giaûi nhieät ñoäc.
96 - Chaøm (eczeùma)
Trieäu chöùng: Noåi töøng gieà, töøng veät chaøm, ngöùa raát
khoù chòu ôû 2 oáng quyeån vaø mu baøn chaân (caân ñoái). Veát chaøm
da daày nhö da traâu goïi laø chaøm da traâu (ngöu bì tieãn).
Vò trí chích leå: Leå caùc veát chaøm, ñieåm söng lôû, ngöùa.
Leå caùc ñieåm tuï huyeát ôû coät soáng vaø hai beân coät soáng seõ khoûi.
Neáu da daày quaù, ñaâm kim khoù thuûng thì tìm caùch laøm
meàm da nhö thoa coàn, oxy giaø… hoaëc leå choã moõng, rìa ngoaøi
tröôùc, hoaëc caét raïch da nhieàu veát daøi 2mm xaû maùu.
Ghi chuù: Caàn uoáng theâm thuoác giaûi nhieät ñoäc vaø
nhuaän gan.
97- Choác lôû treân ñaàu:
Leå caùc ñieåm söng lôû treân ñaàu, caùc ñieåm tuï, öù huyeát,
vaø ñieåm ñau ôû löng treân. Ñaâm cao khoai soï ñaép vaøi ñeâm laø
khoûi.
Hoaëc laáy laù vong nem vaø laù mít töôi löôïng baèøng nhau
phôi heùo,(saáy khoâ), ñoát laáy than tro, troän vôùi chuùt pheøn phi
vaø daàu (daàu phoïng, daàu döøa, daàu phong, vaseline … laøm chaát
dính). Caét toùc, röûa saïch vuøng choác lôû baèng oxy giaø, thuoác tím,
nöôùc noùng … , lau thaám saïch khoâ muû maùu, roài treùt than tro
treân vaøo. Tuy coù hôi raùt moät chuùt, nhöng ñeå ñeâm saùng ngaøy
hoaëc laøm vaøi laàn laø khoûi haún. Toa naày coøn trò ñöôïc nhieàu loaïi
gheû lôû, ngöùa ngoaøi da khaùc, raát hay.
98 - Gheû ngöùa (phong ngöùa):
Leå oån ñònh thaàn kinh, coät soáng vaø 2 beân coät soáng löng
treân; leå vuøng ngöùa nhieàu nhaát tröôùc, vuøng ngöùa ít sau. Uoáng
theâm thuoác nhuaän tröôøng, giaûi nhieät ñoäc vaø nhuaän gan.
99 - Noåi meà ñay , Dò öùng:

140
 Trieäu chöùng: Noåi töøng gieà nhieàu nôi trong mình, sôï
gioù, sôï laïnh, ngöùa ngaùy khoù chòu.
Vuøng chích leå: OÅn ñònh thaàn kinh, leå ngay treân veát meà
ñay, caùc ñoaïn öù huyeát chung quanh veät meà ñay. Naën maùu
ñoäc ra thaät heát thì daàn daàn meà ñay seõ laën xuoáng. Keát hôïp cho
uoáng thuoác giaûi nhieät ñoäc ôû gan.
Neáu noåi meà ñay khaép ngöôøi, ta leå vuøng ñieåm naøo daày
nhaát tröôùc thì caùc veát nhoû lôït khoâng caàn leå cuõng laën theo. Coù
khi leå meà ñay tay hoâng beân traùi maø beân phaûi cuõng laën luoân.
Ghi chuù: coù theå phoái hôïp theâm baøi thuoác ñaëc trò sau ñaây:

Thang thuoác trò phong ngöùa:

(chung cho caùc chöùng beänh phong ngöùa ngoaøi da)
- Kim ngaân hoa 30 gr - Keù ñaàu ngöïa (Thöông nhó töû) 30gr
- Thoå phuïc linh 30 gr - Xaùc ve saàu (Thuyeàn thoaùi) 30gr
- Saøi ñaát 30 gr (boû caúng, ñaàu)
- Beøo caùi (Phuø bình) 30 gr (boû reã vaø laù saâu), ngaâm vôùi 1 lít
nöôùc vaø 250 gr muoái khoaûng 1 giôøø phôi khoâ.
Taát caû caùc vò hoaø chung, saéc 3 cheùn nöôùc, coøn 7 phaân, ñeå
rieâng. Saéc nöôùc thöù 2: 2 cheùn röôõi coøn 5 phaân.
Hoaø chung 2 löôït nöôùc thuoác, chia laøm 2 laàn uoáng (uoáng
aám) vaøo buoåi toái vaø saùng. Uoáng 4, 5 thang lieân tuïc, ít bò taùi
phaùt hôn.

IV- CHAÁN THÖÔNG TRAÄT ÑAÛ

100 - Ngöôøi bò va chaïm:

Caây rôùt, teù ngaõ, ngöôøi bò ñaùnh ñaäp, söng ñau, meâ man
baát tænh, hay ñau nhöùc.

141
 Leå oån ñònh thaàn kinh, caùc vuøng bò ñoïng huyeát vaø ñau
choã naøo leå choã ñoù.
Ñaëc bieät: Laáy muoái cheá vaøo moät chuùt daàu löûa hôi öôùt
ñaép vaøo choã söng baàm tím khoâng bò traày söôùt ra maùu, nguû
ñeâm saùng ngaøy heát söng baàm, raát hay.
Neáu bò ñaùnh ñaäp noäi thöông nhieàu thì moãi ngaøy uoáng
lieàn 1 cheùn muoái, hoaëc aên caûi roå vôùi muoái ñeå xoå maùu baàm ra,
sau naày khoâng coù beänh haäu, raát hay.
101 - Xe ñuïng teù ngaõ:
Ñaàu, löng, ngöïc bò thöông, ñau nhöùc vaø meâ man baát
tænh.
Caáp cöùu: Leå oån ñònh thaàn kinh, loõm muõi; nhöõng ñieåm
tuï huyeát gaây ñau nhöùc treân ñaàu; nhöõng ñieåm söng ñau, ñoïng
huyeát ôû treân ngöôøi, hoaëc söng traày ôû ñaâu leå ôû ñoù, laáy cho heát
maùu baàm ra, maët da taïi choã khoâ vaø laønh laïi.
Maïn tính: Ñau ñaàu do va chaïm:
Trieâu chöùng: Do teù ngaõ, ñaùnh ñaäp, chaán thöông, traät
ñaû laâu ngaøy, laâu naêm ñeå laïi di chöùng nhöùc ñaàu töø laâm raâm
ñeán ñau buoát döõ doäi.
Vò trí chích leå: Leå oån ñònh thaàn kinh, caùc ñieåm söng
lôû, ñoïng huyeát vaø ñieåm ñau. Leå nhieàu laàn laáy heát maùu baàm
(ñoïng huyeát) cho ñeán khi heát beänh.
102 - Truøng thuù caén, chích, quaøo:
Nhöõng beänh nhieãm noïc ñoäc, do ñoäng vaät caén chích
quaøo nhö choù, meøo, raén, rít, boø caïp, ong, kieán, muoãi moàng …
bò ñau nhöùc söng ngöùa ôû ñaâu leå (caét) ngay ôû ñoù, ngay töø luùc
môùi bò caén, naën ra heát maùu coù noïc ñoäc thì seõ heát ñau nhöùc
nhanh choùng.

142
 - Coät chaët phaàn treân veát thöông ñeå chaän maùu khoâng truyeàn
ñoäc veà tim. Thænh thoaûng nôùi loûng daây ñeå cho maùu thoâng qua
moät ít roài coät laïi lieàn.
- Leå vaø naën heát maùu ñoäc ôû veát thöông hoaëc ñieåm söng ra.
-Tröôøng hôïp bò choaùng vaùng choùng maët, leå theâm vuøng
chaân maøy, traùn, 2 thaùi döông.
- Neáu ôùn laïnh leå nhöõng ñieåm tuï huyeát ôû vuøng löng treân.
- Neáu chaát ñoäc chaïy ñeán ñaâu laøm noùng, raùt, ñau nhöùc, leå
vuøng aáy.
- Ñaâm toûi, vaét laáy nöôùc cho beänh nhaân uoáng ñeå choáng ñoäc
nhieãm vaøo tim.
- Ñoái vôùi taát caû nhöõng beänh caáp cöùu, ta ñeàu phaûi xem vuøng
tieåu naõo vaø vuøng tuyû soáng, neáu coù ñieåm tuï huyeát, ñieåm ñau ôû
ñaâu thì leå ôû ñaáy, laáy heát maùu ñoäc ra laøm cho ngöôøi tænh taùo
laïi.

BAØI VIII

CHÍCH LEÅ TRÒ BEÄNH TREÛ NHOÛ

I - ÑAÏI CÖÔNG
Cô theå cuûa thieáu nhi coøn non nôùt, khí huyeát coøn non
thieáu, tinh tuyû chöa ñaày ñuû, maïch laïc vaø taïng phuû chöa phaùt

143
trieån, gaân coát chöa vöõng vaøng, da thòt chöa vöõng chaéc, neân deã
bò nhieãm laïnh hay noùng, deã ñoùi, deã no.
Treû khoâng ñöôïc nuoâi kheùo deã bò beänh.
Treû khoâng bò caùc loaïi beänh do thaát tình nhö ngöôøi lôùn,
caùc chaùu thöôøng bò beänh vì nhöõng nguyeân nhaân nhö sau:
- Bò caûm nhieãm taø khí xaâm nhaäp vaøo cô theå.
- AÊn thöùc aên khoâng phuø hôïp vôùi cô theå.
- Cô theå bò toån thöông vì teù ngaõ, va vaáp …
- Cha meï truyeàn sang (nhö bònh phong tình).
Chöõa beänh cho thieáu nhi raát khoù vì: caùc chaùu khoâng
bieát keå beänh. Maïch khoâng ñuû boä neân khoâng baét maïch ñöôïc.
Do ñoù:
* Ta phaûi hoûi ngöôøi nuoâi treû ñeå bieát nguyeân nhaân
gaây beänh cho treû.
* Xem maøu saéc chæ tay: xem hình saéc cuûa laèn chæ
maùu ôû phía caïnh ngoaøi cuûa ngoùn troû ñeå nhaän roõ hö
thöïc, haøn nhieät, bieåu lyù, aâm döông. Maøu tím laø noùng,
ñoû lôït laø laïnh, xanh laø truùng phong, traéng laø bònh ôû
phoåi, ñen laø truùng ñoäc, vaøng laø tyø vò hö yeáu, cam tích.
Coá gaéng tìm vaø xaùc ñònh daáu veát ñaëc tröng thuoäc loaïi
gì, veà hình daùng, maøu saéc ra sao?
Keát hôïp caùc maët ñeå xaùc ñònh beänh chöùng vaø phöông
phaùp chích leå coù khaû naêng giaûi quyeát toát chöùng beänh naày thì
môùi tieán haønh chích leå.

II. TIEÁN HAØNH CHÍCH LEÅ

Xem ñöôøng chæ maùu treân ngoùn tay troû:
Nam taû (traùi), Nöõ höõu (phaûi). Ñöôøng chæ leân ñeán Phong
quan (loùng trong) laø beänh nheï, ñeàn Khí quan (loùng giöõa) laø
beänh naëng, ñeán Maïng quan (loùng ngoaøi) laø khoù chöõa. Ta leå

144
ngay treân ñaàu caùc ñöôøng chæ maùu, loä ñeán ñaâu leå ñeán ñoù, naën
ra heát maùu ñeå chæ maùu ñoù tuït xuoáng. Chæ maùu caøng suït
xuoáng, beänh caùc chaùu mau giaûm.
Möùc Ñoä Chích Leå:
 Thieáu nhi khoeû, toát: Leå töø 5 ñeán 10 ñieåm.
 Thieáu nhi suy yeáu: Leå töø 3 ñeán 5 ñieåm.
Lieäu trình: caùch 3, 4 ngaøy 1 laàn, leå töø 3 ñeán 4 laàn laø
nhieàu.
103 – Treû bò ban noùng, ho:
Leå oån ñònh thaàn kinh, caùc ñieåm tuï huyeát ôû loõm coå, ngöïc,
löng treân.
104 - Kinh phong (laøm kinh):
Caáp cöùu: Leå nhöõng ñieåm chæ ñònh ôû vuøng chaân maøy,
loõm muõi, 10 ñaàu ngoùn tay, 10 ñaàu ngoùn chaân; nhöõng ñieåm tuï
huyeát vaø öù huyeát ôû nhöõng nôi thöôøng gaëp ôû tay, chaân. Leå
theâm vuøng loõm coå, vuøng thaét löng treân (ñeå bôùt meät vaø giaûi
noùng).
Ñaëc bieät: Neáu khoâng chích leå ñöôïc thì duøng caùch: Thoa
röôïu traéng öôùt khaép mình treû, roài truøm kín, moät laùt sau treû haï
nhieät nhanh. Vì röôïu noùng laøm hôû loå chaân loâng laøm thoaùt
nhieät vaø boác hôi nhanh laøm giaûi nhieät nhanh hôn daám.
105 - Trò caùc chöùng ñeïn:
Leå oån ñònh thaàn kinh, caùc ñieåm söng, tuï huyeát ôû
chung quanh mieäng (ngoaøi), döôùi caèm, loõm coå, löng treân.
Sau ñaây laø 6 loaïi beänh ñeïn ñaëc hieäu: Ñeïn ñuøn, ñeïn
voâi, ñeïn khoaù, ñeïn khoeùt, ñeïn nhôùt, ñeïn loâng.
106 - Ñeïn ñuøn:
Trieäu chöùng: Toái nguû, saùng thöùc daäy löôõi coù töøng cuïc
traéng xoaù ñuøn leân.

145
 Tieán haønh chích leå: Leå oån ñònh thaàn kinh, leå caùc ñieåm
tuï huyeát ôû chung quanh mieäng ngoaøi vaø löng treân.
Phöông thuoác:
+ Baêng phieán 8 gr vaø cam thaûo 6 gr ñaâm naùt
roài hoaø vôùi ít maät ong maø rô löôøi.
+ Buø ngoùt töôi 6 gr – 10 gr giaû naùt, laáy nöôùc,
thaám vaøo boâng boâi löôõi, ngaøy 2-3 laàn.
107 - Ñeïn voâi (Töa mieäng):
Trieäu chöùng: Toái nguû, saùng thöùc daäy löôõi traéng nhö
voâi, ngöôøi noùng haâm.
Tieán haønh chích leå: Leå caùc ñieåm tuï, öù huyeát chung
quanh moâi, caèm, löng treân, treû seõ haï soát vaø ñeïn bieán maát.
Ghi chuù: Neân keát hôïp boâi thuoác nhö tröôøng hôïp ñeïn
ñuøn treân.
108 - Ñeïn khoaù:
Trieäu chöùng: Nöôùu raêng coù bôïn traéng söng nhöùc, buù
khoâng ñöôïc, beänh naày coù theå nguy hieåm ñeán tính maïng cuûa
treû nhoû.
Tieán haønh chích leå: Leå oån ñònh thaàn kinh, leå nhöõng
ñieåm ñau xung quanh mieäng, leå nhöõng ñieåm tuï huyeát ôû löng
treân.

Phöông thuoác trò beänh:

Toa 1: - Coû möïc 10 gr - Pheøn chua 4 gr.
Coû möïc röûa saïch, giaû naùt, vaét laáy nöôùc, hoaø
boät pheøn chua (ñaõ phi), thaám vaøo boâng, boâi vaø rô löôõi.
Toa 2: Raát hieäu nghieäm.
- Toaøn yeát (boû caúng vaø ñaàu, sao vaøng) 3 chæ (12 gr)
- Xích thaïch chæ (cheá vaøo moät ít nöôùc cho thaám ñeàu
roài xaøo cho khoâ) 1 chæ (4 gr).

146
 - Cöông taèm (sao vaøng) 2 chæ (8 gr).
- Cam thaûo 3 chæ (12 gr).
- Kyø maïch 3 chæ (12 gr).
Taùn nhuyeãn caùc vò thuoác treân vaø hoaø vôùi nhau, moãi laàn
uoáng 1 muoãng caø pheâ vôùi nöôùc baïc haø naáu chín. Neáu thình
lình treû bò cöùng mieäng khoâng uoáng ñöôïc thuoác, duøng thuoác
boät treân thoåi vaøo loå muõi ñeå noù nhaûy muõi roài töø töø môùi uoáng
ñuôïc thuoác.
109 - Ñeïn khoeùt:
Trieäu chöùng: Löôõi bò khoeùt saâu töøng loå, nhöùc, ñau ñeán
khoù chòu, khoù buù, khoùc nhieàu.
Tieán haønh chích leå: Leå oån ñònh thaàn kinh, caùc ñieåm
tuï, öù huyeát chung quanh mieäng, löng treân.
Phöông thuoác trò beänh:
- Baêng phieán 2 chæ (8 gr) - Cam thaûo 1 chæ (4 gr).
Hai thöù taùn thaønh boät nhuyeãn, hoaø vôùi ít maät ong
chaám vaøo boâng rô leân löôõi. Ngöôøi meï phaûi kieâng aên thöùc aên
cay noùng (ôùt, tieâu, …).
110 - Ñeïn nhôùt:
Trieäu chöùng: Treû nhoû töø 3 thaùng ñeán 3 tuoåi thöôøng
hay bò ñeïn nhôùt. Luùc môùi phaùt, beänh haønh noùng laïnh, meâ
man, moâi khoâ nöùt, maét ngoù xuoäi lô, ngoài lôø ñôø, khi buù hay oïc
söõa hoaëc aên côm vaøo oùi ra heát. Ñeâm nguû hay keâu la vì ñau ôû
trong ngöôøi, ñaøm nhôùt chaûy ra 2 beân khoeù mieäng.
Tieán haønh chích leå: Leå oån ñònh thaàn kinh, leå nhöõng ñieåm
tuï, öù huyeát, ñieåm söng lôû ôû chung quanh mieäng, löng treân.
111 - Ñeïn loâng:
Trieäu chöùng: Treû em treân löng coù nhieàu loâng quaên
ñen moïc ngöôïc döïng ñöùng to hôn loâng thöôøng, ñaàu loâng quaén

147
laïi, loâng thöôøng naèm xuoâi), laøm cho ñöùa beù khoù chòu, naèm vaø
beá ñaàu khoâng ñöôïc, hay naåy löng, la khoùc caû ngaøy.
Tieán haønh chích leå: Leå oån ñònh thaàn kinh. Nhoå loâng
vaø leå taïi maáy choã chaân loâng vöøa nhoå, naën maùu ra. Neáu loâng
quaù nhieàu, duøng gaïo neáp naáu thaønh xoâi deõo, naën thaønh töøng
cuïc daøi troøn baèng ngoùn tay, laên doïc vuøng löng cho loâng dính
vaøo roài nhoå ra. Ngoaøi ra coøn moät phöông phaùp nöõa laø nhai
traàu, laáy coå traàu xoa löng cho beù, soi döôùi aùnh naéng saùng seõ
thaáy loâng beän laïi thaønh töøng chuøm, nhoå boû heát thì beù khoâng
coøn bò khoù chòu nöõa.
Phöông thuoác trò beänh:
Toa 1: - Hoaït thaïch 3 chæ (12 gr) - Cam thaûo 5 phaân (2 gr)
Hai vò taùn nhuyeãn, moãi laàn duøng hoaø vôùi nöôùc uoáng
ngaøy 2 laàn.
Toa 2: - Huyønh lieân 3 chæ (12 gr)
- Laõo sôn saâm 3 phaân (1,6 gr)
- Xuyeân boái maãu 3 phaân (1,2 gr).
- Huyønh baù 3 phaân (1,2 gr).
Boán vò taùn nhuyeãn hoaø vôùi nöôùc traø, loïc laáy nöôùc
trong cho uoáng, boät nöôùc duøng rô mieäng ñöùa treû.
Ghi chuù: Khi uoáng toa 2 naày, laøm theâm nhö sau : laáy
ngaõi xanh ñaùnh löng cho noåi loâng ñen, laáy nhíp nhoå saïch.

NHÖÕNG TOA THUOÁC NGÖØA TRÒ

BEÄNH ÑEÏN COÂNG HIEÄU:

Thuoác phoøng ngöøa beänh ñeïn:

Toa 1: Boø caïp nuùi (Toaøn yeát) 1 con (boû ñaàu chaân), ñoát
thaønh than taùn nhuyeãn. Da con taây (traâu nöôùc), maøi vôùi traø
hôi seàn seät. Hoaø boät boø caïp vaø nöôùc da con taây ñaõ maøi ñeå

148
chuaån bò tröôùc khi chaùu loït loøng. Sau khi moùc nhôùt ôû mieäng
xong nhôø baø muï nhoû thuoác naày vaøo mieäng treû.
Toa 2: Con thaèn laèn (thaïch suøng) traéng (boû ruoät) 1
con. Con nheàn nheän 1 con. Thaàn sa 1 phaân (0,4 gr). Ba vò treân
taùn thaønh boät, hoaø vôùi maät ong ñaõ chuaån bò saün, tröôùc khi treû
môùi loït loøng, baø muï moùc mieäng xong, duøng thuoác naày rô
mieäng thaät kyõ ngay cho treû.
Toa 3 : - Moäc thoâng 7 phaân (2,8 gr)
- Cam thaûo 3 phaân (1,2 gr)
- Ñaêng taâm (taâm böùc) 10 sôïi daøi.
Ñoå vaøo 1 cheùn nöôùc, saéc coøn 1/3 cheùn, ñoå cho uoáng
daàn trong ngaøy, uoáng lieân tieáp 2,3 ngaøy thì treû æa heát phaân
xanh (cöùt xu), xoå ñöôïc chaát ñoäc ra veà sau treû khoâng bò ñeïn vaø
ban.
Thuoác rô mieäng :
Toa 1 : - Laù muoàng traâu (muoàng xöùc laùc) 1 naém (10 – 20 gr).
- Coû möïc 1 naém (10 – 20 gr).
- Haøn the (1 cuïc baèng ñaàu ñuõa) (2 – 4 gr).
Ba thöù ñaâm chung, vaét laáy nöôùc hoaø vôùi moät ít maät
ong laáy vaûi meàm thaám nöôùc treân rô mieäng treû em.
Toa 2: Laáy 1 mieáng muû traùi chuoái hoät (chuoái chaùt), troän vôùi
daàu döøa rô vaøo löôõi, ñeïn troùc ra.

PHUÏ LUÏC :

149
 THÖÏC TEÁ ÑOÙNG GOÙP LÔÏI ÍCH XAÕ HOÄI
CUÛA NGAØNH CHÍCH LEÅ

@‚Toâi khoâng ngôø ñöôïc lyù thuyeát cuûa moân hoïc naày laïi
heát söùc deã hoïc, deã laøm: Vôùi 9 (chín) daáu veát beänh lyù treân cô
theå, ta coù theå giaûi quyeát ñöôïc raát nhieàu beänh maïn tính vaø ñaëc
bieät laïi caáp cöùu ñöôïc nhieàu chöùng ‘thaäp töû nhaát sinh’ maø caû y
hoïc hieän ñaïi cuõng caûm thaáy ‘nan giaûi: truùng gioù, truùng nöôùc …
maø Y Hoïc hieän ñaïi goïi laø chöùng ngaát, choaùng, truïy tim maïch,
tai bieán maïch maùu naõo … ‛.
(BS Ñoã Vaên Sôn, TP. Hoà Chí Minh).

@‚Ñôït nghæ döôõng thaùng 7-1981 coù chuyeän khaùc moïi

laàn:
- 1 ñoàng chí khoâng nghæ maø duøng thôøi gian ñöôïc nghæ cuûa
mình ñeå phuïc vuï beänh nhaân, maø laïi raát ñoâng beänh nhaân.
- Nhieàu ñoàng chí nghæ döôõng ñaõ xin ñeán oâng thaày chích leå
naøy ñeå nhôø trò beänh …
Quaû thaät laø 1 ngöôøi meät maø bao nhieâu ngöôøi vui veû vaø
phaán khôûi vì laønh beänh: coù nhieàu beänh laâu naêm, trò nhieàu nôi
khoâng keát quaû, kyø naøy chích leå maáy laàn trò laønh beänh. Löng
coøng nay ñi thaúng, veïo chaân nay ñi ngay (thaúng), nhöùc löng,
nhöùc ñaàu … ñeàu thuyeân giaûm. Nhaø khaùch phaûi haûm bôùt ngöôøi
ngoaøi vaøo, neáu khoâng noù seõ bieán thaønh beänh vieän. Vì tieáng
ñoàn nhanh vaø xa, raát nhieàu ngöôøi maéc beänh ñeán tìm. Xin
hoan ngheânh ñoàng chí (OAÉNG) veà caû 3 maët: trò beänh gioûi,
tinh thaàn traùch nhieäm cao, khoâng tô haøo moät tí thuø lao‛. (Leâ
Vaên Chaét, Chuû Nhaø Khaùch Nha Trang).
@‚Toâi bò ñau khôùp töø naêm 1971, ñaõ chöõa trò caû Ñoâng
vaø Taây Y, nhöng beänh coù khoûi roài moät thôøi gian laïi taùi phaùt.
150
Beänh thöôøng gaây söng taáy moät soá khôùp vaø laøm lieät tay chaân …
Nhaân luùc nghæ ôû Nha Trang, ñöôïc ñoàng chí Nguyeãn Oaéng
chích leå cho maáy laàn maø beänh ñaõ giaûm haún. Toâi ñi laïi gaàn
ñöôïc bình thöôøng, khoâng phaûi duøng gaäy nöõa. Trong luùc chích
leå, moät ñieàu laøm toâi ngaïc nhieân laø nhöõng choã toâi bò ñau, khi
chích leå vaø naën maùu ra raát ñen vaø choã aáy heát ñau. Ñaây laø moät
khoa chöõa beänh taùc ñoäng raát nhanh, ñôn giaûn, reû tieàn …‛
(Nguyeãn Ñan Queá, Nguyeân Bí Thö Tænh Uyû Ngheä Tónh,
ngaøy 16-7-1981).
@ ‚Laø 1 Baùc só Taây Y, toâi bieát noùi gì ñaây vôùi Löông
Y Nguyeãn Oaéng … Keát quaû cuûa chích leå coù theå noùi laø khaû
quan qua nhieàu tröôøng hôïp maø toâi ñöôïc chöùng kieán vaø theo
doõi. Baûn thaân toâi bò chöùng ‚toå ñæa‛, nhôø chích leå maø beänh ñaõ
thuyeân giaûm … Nhìn aùnh maét say söa vôùi nghieäp vuï, Ñ/c
Oaéng phuïc vuï voâ ñieàu kieän, toâi hoïc taäp nôi Ñ/c Oaéng nhöõng
ñieåm sau:
- Loøng say meâ hoaëc coù theå noùi laø ñam meâ vôùi ngheà nghieäp.
- Tinh thaàn ñaáu tranh baát khuaát cho voán Y hoïc Daân toäc
ñöôïc phaùt trieån.-
- Ñaïo ñöùc cuûa ngöôøi Thaày Thuoác caùch maïng …‛
(BS Phaïm Thanh Tuøng, 251 Traàn Bình Troïng, Q5, TPHCM).
@ ‚Taän tuî vôùi chích leå ñaõ hôn 40 naêm, Löông Y
NGUYEÃN OAÉNG, ngöôøi Ñaûng vieân 68 tuoåi, giaøu kinh
nghieäm, ñaõ chöùng minh raèng : Chích leå laø moät phöông phaùp
chöõa beänh ñôn giaûn, reû tieàn, keát quaû nhanh, hieäu quaû cao, ai
cuõng coù theå hoïc vaø laøm ñöôïc, raát phuø hôïp vôùi hoaøn caûnh ñaát
nöôùc ta‛.
(Huøng Cöôøng, Chuû Nhieäm Thö Vieän Tænh Gia Lai–Kon
Tum).

151
 @‚Toâi bò nhöùc chaân traùi voâ cuøng, baùc só cho bieát laø raát
khoù trò. May thay nhôø 1 ngöôøi baïn chæ giuùp ñeán Thaày Naêm
(Oaéng) chích leå. Ñeán thaày laàn ñaàu, veà nhaø toâi aên nguû ñöôïc
giaûm bôùt moät caùch roõ raøng. Laàn thöù hai, toâi cuõng thaáy bònh
thuyeân giaûm nhieàu. Thaày khuyeân toâi neân coá gaéng ñi vaøi laàn
seõ thaáy hieäu quaû. Quaû thaät, laàn thöù ba thì chaân toâi ñaõ leân caàu
thang moät caùch deã daøng‛.
(Baø Voõ thò Nôû ôû Phuù nhuaän, ngaøy 15-7-1983).

@ ‚…Chaùu maéc beänh ñau ñaàu töø naêm 16 tuoåi vaø töø luùc
ñoù chaùu coù ñi trò khaép nôi töø Minh Haûi, Kieân Giang … nhöng
khoâng bôùt. Chaùu phaûi boû caû hoïc haønh. Gaàn ñaây chaùu coù leân
TP. Hoà Chí Minh khaùm taïi BV Thoáng Nhaát vaø ñuôïc chuïp soï
naõo, ñi ñieän naõo, thöû maùu, khaùm maét, tai, muõi, hoïng … nhöng
khoâng tìm thaáy nguyeân nhaân vaø chuyeån chaùu sang BV Chôï
Raãy. Trong khi chôø ñôïi, chaùu ñöôïc giôùi thieäu ñeán soá 115/30
Leâ vaên Syõ, Phuù Nhuaän ñeå chích leå. Thôøi gian chích leå chæ coù
4 ngaøy maø chaùu caûm thaáy khoûi beänh ngay, chaùu möøng quaù
neân ghi laïi ñaây …‛. 17-7-1983 (Voõ Thuøy Bo, 20 tuoåi,
ôû Xaõ Taân Trang, H.An Bieân, Kieân Giang).

@‚Beân tay traùi, ngay cuøi choû coù 1 chöùng raát nguy laø
neáu co tay voâ laø noù ruùt voâ luoân, phaûi ñaám boùp hoài laâu môùi
heát vaø keùo tay ra ñöôïc. Tuy keùo ra ñöôïc nhöng thòt bò co beû
raát nhöùc moûi.
Ñoàng thôøi toâi cuõng bò ñau ñaàu phía sau oùt, treân mí toùc
ñoä 2 phaân bò nhöùc döõ doäi. Moãi laàn tôùi côn nhöùc caû 5-7 ngaøy
môùi giaûm. Nöôùc maét vaø muõi chaûy lieân tuïc. Muoán böôùc ñi,
phaûi duøng 2 ngoùn tay caùi aán ngay vaøo choå ñoù môùi deã ñi phaàn
naøo.

152
 Gaëp ñoàng chí Hai Höông, em Thaày Naêm ñeán BV
thaêm toâi vaø giôùi thieäu toâi ñi chích leå. Nghe noùi, toâi nöûa tin
nöûa ngôø vì beänh toâi ñaõ trò qua baùc só haûo haïng, duøng khoa
hoïc hieän ñaïi ñaõ 60 ngaøy maø chöa döùt, leõ naøo chích leå laø moät
bieän phaùp daân gian bình thöôøng quaù, sao laïi chöõa ñöôïc? Toâi
suy nghó nhö vaäy, nhöng laïi quyeát theo lôøi ñoàng chí mình …
Sau 30 phuùt, duøng kim ñít vaøng chæ chöøa muõi moät
chuùt, Thaày Oaéng chích leå, naën maùu, toâi co tay vaøo ra khoâng
coøn bò co ruùt gì heát vaø ñaàu cuõng khoûi caàn duøng 2 ngoùn tay caùi
aán vaøo môùi böôùc ñöôïc. Baây giôø moïi côn ñau ñaõ chaøo Thaày vaø
töø giaõ toâi ruùt lui maát roài vaø ñeán nay ñaõ 6 naêm noù chöa trôû laïi
thaêm toâi moät laàn naøo ‚. 28-8-1983
(Phaïm Taán Chaán, Chuyeân Vieân Ñaûng Boä Minh Haûi).

@ ‚Chuùng toâi xin caùm ôn Löông Y (Oaéng) vaø nhoùm

ñieàu trò ñaõ ñieàu trò cho toâi vaø moät soá anh chò em, baø con nhaân
daân trong Huyeän khoûi vaø ñôû beänh. Xin chaân thaønh caùm ôn
Baùc vaø caùc hoïc troø cuûa Baùc ñaõ giuùp ñôû cho Huyeän chuùng toâi
môû caùc lôùp daïy trích leå ñaït keát quaû toát. Chuùng toâi mong
muoán cho moân trích leå ñöôïc phoå bieán roäng, giuùp cho nhieàu
ngöôøi chöõa khoûi beänh vaø giuùp cho nhaân daân trò ñöôïc caùc
beänh thoâng thöôøng‛. 19-7-1987
(Löông Minh Trò, Bí Thö Huyeän Töø Lieâm, Haø Noäi).

@‚Moät buoåi chieàu, trong luùc Toå Chích leå ñang laøm
vieäc, phía beân ngoaøi, treân haøng gheá chôø ñôïi, 1 beänh nhaân 2
tay ñang oâm ñaàu nhaên nhoù … da maët xaïm haún ñi, ñaàu toùc ruû
röôïi … Toâi hoûi qua veà beänh ñau ñaàu, roài baét tay vaøo vieäc
ngay, vöøa chöõa beänh vöøa hoûi han moät caùch thaân tình ñeå tìm
hieåu beänh aùn. Thoaït ñaàu moät muõi chích leå giöõa 2 chaân maøy

153
(AÁn ñöôøng), roài tôùi 2 beân, tuaàn töï tôùi 2 thaùi döông. Beänh
nhaân coù veû thoaûi maùi hôn luùc ñaàu, toâi laïi tieáp tuïc doø leân ñænh
ñaàu, ra sau gaùy, roài 2 beân ñaàu, 1 tay vaïch reû toùc, moät tay aán
nheø nheï, ñoàng thôøi hoûi beänh nhaân ñau choã naøo nhieàu nhaát ñeå
tìm daáu veát beänh, cöù nhö theá cho ñeán heát ñieåm beänh.
Sau khi chích leå laàn thöù nhaát, beänh nhaân ngoài daäy hoûi
chuyeän vui veû, neùt maët ñaõ töôi haún leân vaø nhaän giaáy heïn laàn
sau.
Qua 2 laàn chích leå, ñaàu heát nhöùc, aên ñöôïc, nguû ñöôïc
bình thöôøng, noùi naêng hoaït baùt vui veû. Laàn naày toâi laïi kieåm
tra toaøn boä nhöõng veát chích leå cuõ, ñoàng thôøi tìm kieám theâm
daáu veát môùi, töø tröôùc traùn tôùi ñænh ñaàu, qua 2 beân thaùi döông
xuoáng vuøng sau gaùy. Nhìn sô boä beân ngoaøi khoâng coøn daáu
veát beänh, phía nôi gaùy coøn vaøi ñieåm aán nheø nheï beänh nhaân
cho bieát coøn hôi thoán, chích leå cho kyø heát. Laàn thöù tö sau khi
kieåm tra toaøn boä laàn choùt khoâng tìm thaáy moät daáu veát naøo
caàn chích leå theâm, ngöôøi beänh ñaõ hoaøn toaøn heát beänh‛.
(Döôïc só Phaïm Khaéc Caùt, Toå Chích leå Beänh Vieän
YHDT TP. HCM. Beänh nhaân Nguyeãn Ñình Tieàn, caùn boä
giaûng daïy Khoa Trieát Tröôøng Tuyeân Huaán Trung Öông III).

@‚Gia ñình toâi raát chuoäng Taây Y vì trong hoï haøng coù
nhieàu ngöôøi ñang coâng taùc trong ngaønh Y vaø Döôïc. Do ñoù,
ñoái vôùi caùc phöông phaùp Ñoâng Y, gia ñình toâi thöôøng coù ñònh
kieán laø caùc phöông phaùp naøy khoâng hôïp veä sinh, keát quaû
chaäm hoaëc thieáu khoa hoïc … Vì vaäy, khi coù ai trong gia ñình
bò beänh thì laïi chöõa baèng thuoác Taây. Coù ñieàu baûn thaân toâi bò
suyeãn, ñaõ duøng thuoác Taây ñieàu trò nhöng beänh ngaøy caøng
naëng. Thieáu thuoác laø toâi vaät vaû nhö moät ngöôøi ghieàn, nhöng

154
uoáng hoaëc chích thuoác xong thì caû ngöôøi baûi hoaûi, tay chaân
run nhö thaèn laèn, tim ñaäp doàn daäp …
Trong moät ñôït coâng taùc thöïc teá ôû vuøng queâ, do phaûi
vaát vaû daõi naéng, toâi laïi leân côn suyeãn trong moät ñieàu kieän
khoâng thaày, khoâng thuoác. Thaáy toâi thôû haøo heån nhö saép cheát,
baùc chuû nhaø ñeà nghò môøi Thaày chích leå cho toâi. Cöïc chaúng
ñaõ, toâi gaät ñaàu lieàu vì chòu khoâng thaáu côn beänh ñang hoaønh
haønh. Laï thay, môùi leå ñöôïc vaøi muõi, toâi caûm thaáy deã chòu vaø
thôû ñöôïc gaàn nhö bình thöôøng‛.
(Traàn Thò Phöôùc Loäc, Giaùo Vieân ôû Quaän 5, TP.HCM).

@‚Baùo caùo cuûa Boä phaän Chích Leå, Tænh Hoäi Chöõ
Thaäp Ñoû, Tænh Haäu Giang, thaùng 11-12/1987:
- Maõ thò Thu Loan, 24 tuoåi, ôû xaõ Xuaân Hoaø, Keá Saùch:
maét bò ñau, nhìn qua moät beân khoâng ñöôïc, laïi ñang coù thai 3
thaùng. Khoa maét BV Ña Khoa Haäu Giang khaùm vaø cho bieát
bò lieät thaàn kinh soá VI. Taïi Phoøng Khaùm cô quan Chöõ Thaäp
Ñoû, L.Y NGUYEÃN OAÉNG khaùm vaø cho bieát chích leå trò
ñöôïc. Thaày Voõ Vaên Anh chích leå 1 laàn, toâi thaáy ñaàu nheï vaø
maét saùng hôn, troøng ñen lieác ñöôïc. Chích leå laàn 2, toâi lieác
qua beân traùi thaáy hình ngöôøi, hình vaät chaäp laïi thaønh 2 hình.
Chích leå laàn 3 vaø 4 toâi lieác maét ñöôïc. Ñeán laàn 5 toâi thaáy beänh
cuûa toâi nhö ñaõ heát, maét lieác qua lieác laïi bình thöôøng‛.

@‚Ñaëc bieät coù OÂng Haø Thaùi Bình (Tö Hieàn), Uyû
Vieân Thöôøng Vuï Tænh Uyû Haäu Giang, bò vieâm muõi dò öùng,
gaëp muøi kheùt, xaêng hoâi thì haét hôi chaûy nöôùc muõi. Ñaõ trò
Ñoâng Taây Y coù giaûm maø hay taùi phaùt. Ñeán chích leå 6 laàn,
bònh giaûm 80% heát haét hôi, chaûy nöôùc muõi khi gaëp hôi xaêng
…‛

155
 @‚Coâng vieäc cuûa ngaønh Chích leå, xin Cuï cöù tieán
haønh vaø luoân ñöôïc söï uûng hoä cuûa Boä Y Teá vaø caù nhaân toâi. Do
vaán ñeà chích leå coù theå laây lan vieâm gan sieâu vi B vaø beänh
sida, neân Cuï chuù yù vaán ñeà trieät khuaån caùc duïng cuï duøng
trong chích leå …Chuùc ngaønh chích leå ñoùng goùp nhieàu hôn
trong coâng vieäc baûo veä söùc khoeû nhaân daân baèng naâng cao
thöøa keá, ñoåi môùi kinh nghieäm quyù baùu cuûa daân toäc ta‛.
(GS.BS Phaïm Song, Nguyeân Boä Tröôûng Boä Y Teá,
ngaøy 23-2-1990).

@Raát hoan ngheânh nhöõng ñoùng goùp cuûa Baùc vaøo kho
taøng quyù giaù cuûa neàn Y hoïc daân toäc … Tröôùc maét coù theå coù
moät soá ngöôøi chöa hieåu ñuùng nhöõng vieäc laøm cuûa Baùc, nhöng
toâi hy voïng raèng quaù trình coáng hieán cuûa Baùc daàn daàn seõ
thuyeát phuïc ñöôïc moïi ngöôøi …‛.
(GS. BS Phaïm Song, Nguyeân Boä Tröôûng Boä Y Teá,
ngaøy 26-8-1990).

Thö Caûm Taï vaø Giôùi Thieäu.

Thaïnh Hoaø ngaøy 02/6/1984.

Toâi Nguyeãn Vaên Cao, 55 tuoåi, nguï taïi xaõ Thaïnh Hoaø,
Gioàng Rieàng Tænh Kieân Giang.
Thaønh thaät caûm taï Thaày Ba Söû, Daï Nam Caàu Chöõ Y,
Quaän 8 Thaønh Phoá Hoà Chí Minh, chuyeân khoa Chích leå trò toâi
heát beänh.
Toâi bò thöông taät (daõn xöông soáng) töø naêm 1965, naèm
ñieàu trò taïi BV Myõ Tho baêng boät 9 thaùng môùi laønh beänh. Ñeán

156
naêm 1983 toâi bò beänh taùi phaùt, ñi ñöùng khoù khaên, ñeán BV
Gioàng Rieàng ñieàu trò thôøi gian khoâng heát. Sau baùc só cho toa
mua thuoác Syncortine 10 vaø Nisidina chích, beänh ñaõ thuyeân
giaûm vaø heát.
Ñeán thaùng 3 naêm 1984 beänh ñau trôû laïi, toâi lieàn tieáp
tuïc mua thuoác chích haøng ngaøy, ñoä 10 oáng, giaù tieàn treân
300.000 ñoàng khoâng thaáy bôùt, caøng ngaøy caøng naëng, ñi ñöùng
khoù khaên. Coù ñeán nhieàu thaày ñoâng y uoáng thuoác gia truyeàn,
thuoác röôïu voõ laâm, chaâm cöùu nhieàu nôi, beänh vaãn hoaøn beänh.
Thaùng 4-1984, toâi veà thaønh phoá ñeå ñi beänh vieän Bình
Daân roïi kieáng xin ñieàu trò. Ngaøy 27-5-84, meï toâi giôùi thieäu
Thaày Ba Söû ñeå chích leå (khoâng hy voïng). Ngaøy ñaàu chích leå
laáy thuoác uoáng heát 150 ñoàng, toái laïi côn beänh ñau gaáp ñoâi,
naèm la lieät, khoâng bieát bò thuoác coâng phaït hay bò thöông taät
haønh. Qua ngaøy thöù, meï toâi baûo raùng ñi theâm moät laàn nöõa coi
ra sao. Toâi raùng khaäp kheånh vôùi côn ñau nhöùc ñeán thaày chích
leå ñoä 1 giôø 30 phuùt, toâi ngoài daäy ñi ñöùng thaáy trong ngöôøi
thoaûi maùi, côn ñau ñaõ giaûm 50%. Nhöõng ngaøy keá, tieáp tuïc trò,
ñoä 10 ngaøy ñaõ heát beänh. Trò phí khoaûng 400 ñoàng.
Vaäy nay toâi xin giôùi thieäu cuøng quyù vò naøo ñau xöông
soáng, tröôøng hôïp nhö toâi ñeán Thaày Ba Söû ôû ñöôøng Daï Nam
ñeå trò seõ heát.
Traân troïng thaønh thaät ña taï vaø caùm ôn thaày Ba Söû ñaõ
trò cho toâi heát beänh.
Lôøi chaøo ñoaøn keát.
Nguyeãn Vaên Cao

NHAÄN THÖÙC ROÕ RAØNG

157
 Toâi nhaïc só Baûy Ñôøn ôû soá 8 ñöôøng Daï Nam Caàu chöõ Y.
Ngaøy muøng 2 thaùng 5 AÂl 1983, toâi bò chöùng bònh (kyø laï),
ran caû caùi ngöïc, roài ran caû sau löng, cöù maõi khoù thôû, khoâng
naèm nguõ ñöôïc. Toâi phaûi ñi 2 Baùc só trong 2 ngaøy maø khoâng
thaáy heát, chòu suoát ñeâm tôùi saùng ñònh ñi bònh vieän, nhöng nhôø
Thaày Ba Söû ôû ngang cöûa, Thaày Söû laøm caùch naøo caùi cuïc loùi
töùc ñi ñaâu maát, thaät laø kyø dieäu. Ñaùng goïi laø dieäu thuû thaàn y.
Toâi traû tieàn nhöng khoâng laáy, vaäy toâi xin nhôù ôn maõi
maõi vaø ñònh laøm caùi gì ñeå ñöôïc traû ôn…
Nhaïc só Voõ vaên Traïch.

* Thaät ra beänh nhaân bò chöùng ñau buïng ngoaïi khoa (ñau

buïng baõo), luùc Thaày Ba Söû khaùm thaáy vuøng buïng ñang
ñau döõ doäi, goø leân moät cuïc lôùn baèng ngoùn tay caùi, maøu da
bình thöôøng. Khi aán nheï vaøo thì noù bieán maát ngay vaø
beänh nhaân noùi noù chaïy ra sau löng vuøng hoâng söôøn. Thaày
Ba khaùm thaáy giöõa hai xöông söôøn coù noåi moâ leân baèng
ngoùn tay uùt. Thaày duøng 2 ngoùn tay chaän hai ñaàu, roài duøng
kim leå nhanh 2 ñieåm ôû giöõa, naën ra vaøi gioït maùu lôït, vaäy
maø heát lieàn moïi chöùng khoâng ñaày 5 phuùt.

Coøn raát nhieàu beänh aùn vaø caûm töôûng maø chuùng toâi ñang
löu giöõ ôû:
- Vaên Phoøng Chi Hoäi Chích Leå Thaønh Phoá Hoà Chí Minh,
soá 115/32 Leâ vaên Syõ, Phöôøng 13, Quaän Phuù Nhuaän,
TP.HCM.
- vaø Quaùn Dòch Y Ñaïo Nam Thanh, soá 499/2 Caùch Maïng
Thaùng 8, Phöôøng 13, Quaän 10, TPHCM. ÑT: 08 9627313.

158
 PHAÀN HAI

PHÖÔNG PHAÙP
CAÏO GIOÙ - GIAÙC HÔI
GIAÙC MAÙU - BAÁM HUYEÄT
CHÍCH LEÅ THEO HUYEÄT ÑAU

Do Löông Y PHAN QUOÁC SÖÛ

Nghieân Cöùu Toång Hôïp Boå Sung Caùc Phöông Phaùp Cuûa:

* Thaày BA CAÀU BOÂNG:

Caïo Gioù – Baám Huyeät – Caét Leå.
* Thaày BA TOÂN:
Bieâm Khoa Caáp Cöùu: Voã Gioù – Giaùc Maùu.
* Thaày Ba SÖÛ:
Giaùc Hôi & Chích Leå theo Huyeät Ñau.

159
 * Thaày LÖU CÖÔØNG:
Lieäu Phaùp Giaùc: Giaùc Hôi – Giaùc Maùu.

PHÖÔNG PHAÙP

THAÀY BA CAÀU BOÂNG

CAÏO GIOÙ - BAÁM HUYEÄT - CAÉT LEÅ

CÔ CHEÁ TAÙC DUÏNG CHÍCH LEÅ

CUÛA THAÀY BA CAÀU BOÂNG
(Trích tham luaän cuûa Löông Y Traàn Quang Laâm Phoù
Chuû Tòch Chi Hoäi Chích Leå Thaønh Phoá Hoà Chí Minh taïi Hoäi
Teát YHDT Quaän 10 ngaøy 30-12-1986).
- SAÊN SOÙC söùc khoeû ban ñaàu laø gieát giaëc töø trong tröùng
nöôùc.
- TRÒ BÒNH ban ñaàu baèng caïo gioù, baám huyeät, caét leå
laø gieát giaëc bònh töø ngoaøi cöûa, khoâng cho giaëc bònh vaøo nhaø,
töùc laø gieát giaëc bònh ngoaøi bieåu khoâng cho vaøo lyù.
- CÔ THEÅ con ngöôøi luoân coù söùc maïnh vaïn naêng. Caïo
gioù baám huyeät, caét leå laø vaän ñoäng kích thích caùc cô naêng saün

160
coù cuûa cô theå ñeå phoøng choáng bònh taät vuøng leân choáng giaëc
bònh. Kinh laïc vaø thaàn kinh chuû ñaïo söùc maïnh vaïn naêng naøy.
- CAÏO GIOÙ, BAÁM HUYEÄT laø kích thích heä kinh laïc vaø
thaàn kinh cuøng moät löôït, vì thaàn kinh laø chaát (teá baøo), kinh
laïc laø khí cuøng taùc ñoäng taïo ra söï höng phaán hoaëc öùc cheá cuûa
thaàn kinh.
- CHÍCH LEÅ giaûi phoùng chöôùng ngaïi, huyeát öù, ñoäc khí,
taø khí laøm ngöng treä söï hoaït ñoäng cuûa heä thaàn kinh, kinh laïc.
- THAÀN KINH coøn nguyeân ñoù, keùm nhaïy beùn, roái loaïn
laø taïi kinh laïc taéc ngheõn.
- KINH LAÏC löu thoâng ñeàu, thaàn kinh höng phaán;
kinh laïc taéc ngheõn, thaàn kinh bò öùc cheá; kinh laïc vaø thaàn kinh
nhö boùng vôùi hình, khoâng theå taùch rôøi ñöôïc. Neáu taùch rôøi cô
theå seõ nhö boâng vuï, nghieâng ngaõ, khoâng vöõng vaøng, chaäp
chôøn nhö ghe ñi treân soùng lôùn.
- MUÕI KIM chích leå coù aâm döông cuøng moät luùc, boå taû
cuøng moät löôït.
- AÂM DÖÔNG cuøng moät luùc vì raèng chæ moät muõi kim
chích vaøo da thòt: noùng laøm cho heát noùng. Cuõng choã ñoù, caùch
chích leå cuõng nhö nhau, laïnh laøm cho heát laïnh, oùi laøm cho heát
oùi, bònh nhaân muoán oùi maø khoâng oùi ñöôïc laøm cho bònh nhaân
oùi ñöôïc, nguû khoâng ñöôïc laøm cho nguû ñöôïc, truùng gioù nguû li
bì chích leå laøm cho tænh nguû v.v…
- BOÅ TAÛ cuøng moät löôït, duø chích leå noâng hay saâu,
xeùo hay thaúng. Vì raèng chích leå voâ da naën maùu xaáu ra laø taû,
kích thích ñeå hoàng huyeát caàu ñeán mang theo döôõng khí, chaát
dinh döoõng vaø caùc chaát caàn thieát khaùc nuoâi teá baøo laø boå.
Kính mong tieáp thu yù kieán cuûa quyù vò./.

161
 

NOÄI DUNG PHÖÔNG PHAÙP

THAÀY BA CAÀU BOÂNG
(Trích saùch Caïo Gioù, Baám Huyeät, Caét Leå Trò Beänh Taïi Nhaø
cuûa Löông Y Phan Anh Tuaán. NXB Toång Hôïp Soâng Beù 1989)

Phöông phaùp Thaày Ba Caàu Boâng chuû yeáu taùc ñoäng

leân da baèng ba thuû thuaät: Caïo Gioù, Baám Huyeät, Caét Leå ñôn
thuaàn hoaëc coù keát hôïp vôùi caùc phöông phaùp khaùc ñeå trò caùc
chöùng beänh :
- Ngoaïi caûm, nhöùc ñaàu, noùng laïnh, ho hen, phong
thaáp, ñau buïng, æa oùi, ngaát xæu, kinh phong …
- Caùc loaïi beänh ban, ñeïn cuûa treû em vaø ngöôøi lôùn.
- Moät soá beänh ngoaøi da, beänh phuï nöõ.
Sô löôïc nhöõng chöùc naêng chính cuûa da:
Da bao boïc toaøn boä cô theå, coù nhieàu nhieäm vuï chính nhö:
1. Laø moät maøng thôû, da phuï giuùp phoåi trong vieäc hoâ haáp
toaøn thaân.
2. Trong da coù moät maøng löôùi maïch maùu ngoaïi vi li ti coù
khaû naêng chöùa 1/3 löôïng maùu cuûa cô theå.
3. Da baûo veä cô theå choáng vi truøng xaâm nhaäp vaø haáp thuï
nöôùc cuøng caùc dung dòch ñaët treân noù.

162
4. Da laø moät maøng löôùi thaàn kinh xuùc giaùc baùo ñoäng veà thaàn
kinh trung öông. Da coøn laø maøng löôùi thaàn kinh maët ngoaøi
sau cuøng cuûa cô theå coù quan heä vôùi thaàn kinh cuûa caùc cô
quan beân trong cô theå bieåu hieän treân da thaønh nhöõng sôïi
thaàn kinh giao caûm, ñoái giao caûm vaø nhöõng huyeät ñaëc
bieät doïc hai beân soáng löng.
5. Da laø moät cô quan baøi tieát quan troïng, thaûi ra moà hoâi keøm
theo caùc ñoäc toá. Da cuõng coøn ñöa vaøo maùu moät soá chaát
goïi laø kích thích toá giuùp cho cô theå hoaït ñoäng thích nghi
vôùi moâi tröôøng beân ngoaøi.
6. Da laø moät maøng löôùi ñieän töû, baát cöù choã naøo treân da cuõng
coù doøng ñieän ñi qua.
Nhö vaäy töø nhöõng kieán thöùc khoa hoïc veà da noùi treân
ñem soi saùng vaøo thuû thuaät cuûa phöông phaùp Thaày Ba Caàu
Boâng giuùp cho ta hieåu ñöôïc phaàn naøo taùc duïng trò beänh cuûa
phöông phaùp naøy. Ví duï: Taùc duïng kích thích thaàn kinh (öùc
cheá hay höng phaán), ñieàu hoaø thaân nhieät, ñieàu hoaø löu löôïng
maùu ngoaïi vi (taêng cöôøng döôõng khí oxy cho heä tuaàn hoaøn vaø
hoâ haáp), giaûi toaû huyeát öù hoaëc huyeát ñoäc (thaûi tröø thaùn khí,
khí carbonic vaø caùc ñoäc toá trong maùu).
CAÏO GIOÙ:
Y duïng cuï:
- Ñoàng xu, muoãng, theû baøi v.v… khoâng ræ seùt coù caïnh
trôn laùng; khi gaáp duøng ñaàu cuûa caùc ngoùn tay cuõng ñöôïc.
– Daàu trôn: daàu phoäng, daàu döøa, daàu phong, vaselin,
paraphine … keït quaù môùi duøng daàu cuø laø vì luùc ñaàu môùi xöùc
daàu thaáy noùng nhöng sau ñoù seõ bò laïnh.

163
 Kyõ thuaät thao taùc: Tröôùc tieân thaám daàu pheát leân treân
da, keùo thaønh nhöõng ñöôøng ñònh caïo gioù. Caàm nghieâng ñoàng
xu baèng ngoùn tay caùi vaø ngoùn tay troû vöøa aán vöøa keùo ñi keùo
laïi nhieàu laàn (khoâng keùo ngöôïc chieàu) treân da nhöõng ñoaïn
ngaén höôùng töø treân xuoáng döôùi, töø trong ra ngoaøi, tuaàn töï cho
giaùp caùc ñöôøng ñaõ pheát daàu.

BAÁM HUYEÄT:
Ngoùn tay caùi vaø 4 ngoùn tay coøn laïi (kheùp saùt vaøo) ñaët
thaúng ñöùng treân maët da. AÁn ngoùn tay caùi roài baät maïnh veà
phía 4 ngoùn kia ñang laøm truï. Vöøa baám vöøa di chuyeån caû baøn
tay theo caùc ñöôøng ñaõ caïo gioù.
CAÉT LEÅ:
Y duïng cuï:
- Mieång cheùn kieåu, dao lam, dao moå, kim nhoïn beùn
khoâng ræ seùt (taát caû khöû truøng).
– Daàu trôn (daàu döøa, daàu phoäng …)
- Boâng goøn (töøng cuïc hoaëc caét thaønh daõy baêng moûng
roäng 2cm), alcool 75 ñoä.
- Daàu cuø laø, thuoác caàm maùu, nöôùc oxy giaø.
Kyõ thuaät thao taùc:
Ngoùn tay caùi vaø ngoùn tay troû cuûa baøn tay phaûi (neáu
thuaän tay naøy) caàm dao hoaëc kim, coøn baøn tay kia veùo da leân.
Raïch nheï moät veát daøi 1mm hoaëc chaâm nhanh muõi kim saâu
cuõng 1mm treân choã da vöøa veùo, roài naën maùu vaøi laàn vaø saùt
truøng caån thaän. Cuoái cuøng sau khi caét leå heát boä huyeät, pheát

164
daàu laïi vaø ñaép baêng goøn ñeå giöõ veä sinh. Treân löng, moãi haøng
doïc 2 beân coät soáng treân baép thòt thaên (treân kinh baøng quang),
caét leå chöøng 10 ñeán 12 daáu, caùch khoaûng ñeàu nhau töø 2cm-
3cm tuøy theo voùc ngöôøi.

CAÙC BOÄ HUYEÄT

Goàm 3 boä huyeät: Caên baûn, phong thaáp vaø caáp cöùu
ñöôïc daãn giaûi keøm theo ñoà hình.
Ngoaøi ra ñeå giuùp cho ngöôøi bieát chaâm cöùu tieän aùp
duïng, chuùng toâi ghi theâm söï töông öùng giöõa boä huyeät Thaày
Ba Caàu Boâng vôùi kinh laïc vaø huyeät vò cuûa chaâm cöùu. Ñaây laø
moät söï truøng hôïp ngaãu nhieân cuûa hai phöông phaùp, vì ai cuõng
bieát raèng caùc phöông phaùp trò beänh ñôn giaûn thoâ sô cuûa con
ngöôøi ñaõ coù tröôùc töø xa xöa vaø laø neàn taûng cuûa caùc phöông
phaùp trò beänh töông ñoái hoaøn chænh vaø coù heä thoáng lyù luaän
sau naøy. Thöïc teá ñaõ phaûi traûi qua bieát bao laàn boå sung kinh
nghieäm vaø kieán thöùc veà con ngöôøi cuõng nhö ngoaïi giôùi theo
traøo löu tieán boä cuûa töøng thôøi ñaïi. HUYEÄT laø danh töø taïm
möôïn cuûa chaâm cöùu ñeå goïi baát cöù ñieåm naøo treân da maø caùc
thuû thuaät taùc ñoäng ñeán chöù khoâng nhaát thieát phaûi coù teân vaø vò
trí coá ñònh.
I. BOÄ HUYEÄT CAÊN BAÛN:
Boä huyeät naày ñöôïc söû duïng nhieàu nhaát trong haàu heát
caùc chöùng beänh vaø ñöôïc phaân boá ôû caùc vuøng:

165
 1. Sau löng: Hai ñöôøng doïc vaø caùch coät soáng ñoä 3cm
töø ñaàu treân baép thòt thaên löng xuoáng quaù eo löng moät chuùt.
(Töông ñöông ñoaïn kinh Baøng quang töø huyeät Ñaïi tröôøng
du).
2. Baû vai: Bao goàm vuøng treân baû vai, goàm 4 ñöôøng töø
phía trong baép thòt thaên ra tôùi xeùo naùch. (Ñöôøng treân baû vai
ñi ngang huyeät Thieân lieâu, ñöôøng döôùi ñi ngang Caùch quan).
Ñieåm giöõa baû vai: Töø ñoát soáng löng thöù tö keùo thaúng
ra. (huyeät Thieân toân).
3. Coå gaùy: Hai beân gaân oùt, töø mí toùc xuoáng ñeán heát
ñoaïn xöông soáng coå. (Ñoaïn kinh Baøng quang töø huyeät Thieân
truï tôùi Ñaïi tröõ).
4. Khuùc cuït 1: Moät ñoaïn ngaén song song vaø caùch
ñöôøng treân baép thòt thaên ñoä 3 cm töø ngay döôùi be söôøn tôùi
giaùp xöông baøn toaï. (Ñoaïn kinh Baøng quang phía ngoaøi töø
huyeät Vò thöông ñeán ngang Ñaïi tröôøng du).
5. Khuùc cuït 2: Nhö treân, caùch khuùc cuït 1 ñoä 3cm,
(Beân ngoaøi ñoaïn kinh Baøng quang noùi treân ñoä 3cm).
6. Vuøng ngöïc : Hai beân xöông öùc caùch ñöôøng giöõa
thaân ñoä 3cm töø loõm döôùi ñaàu xöông quai xanh xuoáng ñeán
ngang ñaàu vuù, (Caùch Nhaâm maïch ñoä 3cm gaàn truøng ñoaïn
kinh Thaän töø huyeät Du phuû ñeán Thaàn phong).
– 4 ñöôøng giaùp ngöïc: xeùo töø trong xöông öùc ra naùch,
treân saùt bôø döôùi xöông quai xanh, döôùi saùt treân vuù.
- Loõm coå: giöõa hai ñaàu xöông quai xanh (huyeät Thieân
ñoät).

II. BOÄ HUYEÄT PHONG THAÁP:

166
 (1) Bôø vai: Töø goùc coå vaø vai ra ñeán ñaàu xöông ñoøn
gaùnh (treân bôø vai qua huyeät Kieân tónh vaø Cöï coát).
(2) Tay:
- Ñöôøng giöõa maët tröôùc caùnh tay töø treân con chuoät (cô
Delta) tôùi gaàn coå tay (ñöôøng kinh Taâm baøo töø huyeät
Thieân Tuyeàn tôùi Noäi quan).
- Hai ñöôøng maët sau caùnh tay treân bôø caùc caép thòt bôø trong
vaø bôø ngoaøi caùnh tay. (Hai ñöôøng kinh Ñaïi tröôøng vaø
Tieåu tröôøng).
(3) Chaân:
- Ñöôøng giöõa maët sau chaân töø treân ñuøi xuoáng tôùi baép chuoái.
(Ñoaïn kinh Baøng quang töø treân huyeät AÂn moân tôùi Thöøa
sôn).
- Hai ñöôøng phía tröôùc hai beân ñuøi, caëp theo xöông oáng
quyeån xuoáng döôùi song song vôùi ñöôøng phía sau. (Ñoaïn
kinh Vò hoaëc Ñôûm vaø kinh Tyø).
- Caùc ñieåm ñau ôû caùc khôùp quanh khuyûu, coå tay vaø chaân
(goàm caùc A thò huyeät hoaëc caùc huyeät quanh choã ñau).

III . BOÄ HUYEÄT CAÁP CÖÙU:

(1) Ñaàu, Gaùy:
- Ñieåm giaùp mí toùc bôø ngoaøi gaân oùt (Thieân truï).
- Ñænh ñaàu, töø giöõa hai ñaàu chaân maøy ño leân moät gang tay.
(Huyeät Baùch hoäi).
(2) Maët:
- Ñieåm giöõa hai chaân maøy treân soáng muõi (h. AÁn ñöôøng).
- Ñaàu trong chaân maøy (huyeät Toaùn truùc).
- Ñaàu ngoaøi chaân maøy (huyeät Ty truùc khoâng).
- Choã loõm maøng tang (Thaùi döông).

167
- Choã thòt loài moùc haøm (huyeät Giaùp xa).
- Giöõa raõnh moâi döôùi muõi (huyeät Nhaân trung).
- Khoeù mieäng ra ñoä nöûa loùng tay (huyeät Ñòa thöông).
(3) Buïng: Ngay treân loã ruùn (huyeät Thaàn khuyeát).
- Quanh ruùn caùch ñoä nöûa loùng ngoùn tay ôû boán phía (huyeät
Teà töù bieân).
- Ñieåm döôùi ruùn caùch moät loùng tay röôõi (huyeät Khí haûi).
- Ñieåm döôùi ruùn caùch 3 loùng tay (huyeät Quan nguyeân).
- Ñieåm treân xöông mu vaø hai beân ñieåm naøy ñoä 2 loùng tay
(huyeät Khuùc coát vaø Khí xung).
(4) Hoâng: Baép thòt bôø hoâng ngang ruùn (huyeät Chöông
moân vaø Ñôùi maïch)
(5) Ñuøi: Hai beân baép veá non döôùi haùng (caøn töû huyeät).
(6) Bôø vai: Baép thòt ngay treân giöõa bôø vai (huyeät Kieân
tónh)
(7) Löng: Ñaàu baép thòt thaên, nuoäc löng (huyeät Ñaïi tröõ).
(8) Moâng:
- Hai choã loõm ‚ñoàng tieàn‛ treân moâng (huyeät Yeâu nhaõn).
- Ñaàu xöông khu vaø hai ñieåm ñænh cuûa tam giaùc ñeàu caïnh
ñoä moät loùng tay phía treân xöông khu (huyeät Tröôøng cöôøng
vaø hai ñieåm kia).
(9) Tay vaø Chaân: 10 ñaàu ngoùn tay vaø 10 ñaàu ngoùn chaân
(huyeät Thaäp tuyeân).
- Giöõa nhöôïng chaân vaø nhöôïng tay (huyeät UÛy trung vaø
Xích traïch).
- Hai beân ñaàu goái choã loõm (huyeät Ñoäc tî vaø Taát nhaõn).
(10) Löôõi: Giöõa 2 ñöôøng gaân maùu tím maët döôùi löôõi
(huyeät Kim taân vaø Ngoïc dòch).

NHÖÕNG ÑIEÀU CAÀN LÖU YÙ KHI SÖÛ DUÏNG

168
 PHÖÔNG PHAÙP THAÀY BA CAÀU BOÂNG

Maëc duø phöong phaùp ñôn giaûn, deã thöïc haønh, nhöng
vaãn coù theå xaûy ra nhöõng ñieàu ñaùng tieác neáu khoâng chuù yù tuaân
theo caùc lôøi daën caàn thieát vaø quan troïng ñöôïc trình baøy cuï theå
sau ñaây:
1. Khoâng duøng hoaëc raát caån thaän ñoái vôùi:
a- Ngöôøi ñang quaù meät, yeáu söùc (beänh tim maïch),
say röôïu, no hoaëc ñoùi quaù, quaù sôï haõi, cô theå suy nhöôïc traàm
troïng …
b- Phuï nöõ coù thai, em beù sô sinh, ngöôøi giaø.
c- Khoâng caïo gioù, baám huyeät: Ngöôøi ñang côn ñoäng
kinh, côn taêng huyeát aùp, em beù ñang laøm kinh, ngoaøi da gheû
lôû, nhieãm truøng.
d- Khoâng caét leå: Ngöôøi coù beänh öa chaûy maùu, beänh
ñaùi ñöôøng, lao phoåi naëng, giang mai, ung thö da.
2. Tröôùc khi ñieàu trò :
e- Neân chaån ñoaùn ñuùng beänh vaø choïn löïa thuû thuaät
thích hôïp
f- Chuaån bò y, duïng cuï ñaày ñuû, nhaát laø thuoác saùt truøng
vaø caàm maùu.
g- Choïn nôi coù aùnh saùng, thoaùng khí, traùnh gioù luøa,
coù giöôøng naèm.
3. Trong khi ñieàu trò:
h- Ñeå beänh nhaân naèm toát hôn ngoài.
i- Chuù yù nhöõng bieán ñoãi khaùc thöôøng ôû beänh nhaân ñeå
phoøng tai bieán vaø xöû lyù kòp thôøi (thí duï choùng maët, noân oùi, tay
chaân laïnh vaõ moà hoâi, maët moâi tím taùi, thôû yeáu …)
Thao taùc vöøa söùc chòu ñöïng cuûa beänh nhaân:

169
  Khoâng neân caïo gioù, baám huyeät quaù thoâ baïo laøm
baàm tím, traày da, chaïm xöông gaây ñau ñôùn.
 Khoâng caét leå saâu quaù, roäng quaù laøm ra nhieàu maùu
voâ ích. Tuyeät ñoái khoâng giaùc ngay treân veát caét leå.
4. Sau khi ñieàu trò:
j- Saùt truøng vaø ñaép boâng goøn.
k- Sau 24 giôø môùi ñuôïc taém, sau 2 giôø neân lau mình
baèng nöôùc aám.
l- Beänh nhaän cöõ aên trong 3 ngaøy: neáp, maêng, khoai
mì (saén), toâm cua, caù bieån, thòt boø, thòt gaø,nöôùc ñaù, nöôùc coù
gas (xaù xò, limonade), chuoái giaø. Ngoaøi ra neân kieâng cöõ hoaëc
duøng thöùc aên ñoà uoáng naøo thích hôïp vôùi beänh tình.
m- Cuoái cuøng coù theå keát hôïp phöông phaùp Thaày Ba
Caàu Boâng vôùi baát cöù phöông phaùp trò beänh naøo khaùc mieãn
thích hôïp vaø mau heát beänh.
5. Tröôøng hôïp xöû lyù khi xaûy ra tai bieán:
n- Maùu ra nhieàu: Duøng boâng goøn ñeø maïnh treân veát
caét leå vaøi phuùt, neáu coøn chaûy duøng thuoác caàm maùu (thí duï
loâng cu ly, ngaûi cöùu, oxy giaø …).
o- Bò ngaát xæu, choùng maët (soác): ngöng thao taùc, ñaët
beänh nhaân ñaàu thaáp, cho uoáng nöôùc traø noùng pha ñöôøng, thoa
daàu cuø laø tröôùc mang tai, ñænh ñaàu, loõm coå, sau oùt. Baám maïnh
Nhaân trung. Neáu ra moà hoâi nhieàu, ngöôøi laïnh toaùt (vong
döông), duøng muoái boït ñaép treân ruùn 1 lôùp moûng, ñeå ngaûi cöùu
nhung hoaëc ñieáu ngaûi cöùu treân ruùn, döôùi ruùn moät loùng tay
röôõi vaø 3 loùng tay (huyeät Khí Haûi vaø Quan Nguyeân), hoaëc
ñieáu thuoác laù hô aám treân ñænh ñaàu (huyeät Baùch hoäi). Xoa boùp
göøng röôïu, daàu noùng vuøng nhöôïng tay chaân. Khuyeán khích
beänh nhaân coá gaéng hít voâ nhieàu, saâu vaø thôû ra nheï nhaøng
chaäm raõi.

170
 PHAÙC ÑOÀ HÖÔÙNG DAÃN TRÒ
CAÙC CHÖÙNG BEÄNH THOÂNG THÖÔØNG

Muïc naøy chæ daãn nhöõng thuû thuaät vaø vò trí aùp duïng thuû
thuaät treân da, thích hôïp töøng chöùng beänh thoâng thöôøng nhaát,
coù theå chöõa trò taïi nhaø maø haàu heát ai cuõng naém ñöôïc nguyeân
nhaân vaø trieäu chöùng. Vì vaäy ñeå bôùt röôøm raø, xin löôïc boû phaàn
lyù thuyeát veà beänh, chæ ñi thaúng vaøo thöïc haønh vôùi nhöõng lôøi
daën caàn thieát.
1- Caûm Cuùm:
AÙp duïng: Boä huyeät caên baûn (caïo, baám, caét).
- Nhöùc ñaàu: Hai ñaàu trong chaân maøy, hai beân maøng tang,
ñænh ñaàu vaø hai beân gaân oùt saùt mí toùc (ñeàu baám, caét).
- Soå muõi: Caïo, baám sau coå gaùy vaø ngaâm chaân nöôùc noùng,
xoa daàu cuø laø trong loå tai.
- Nhöùc moûi (theo boä huyeät phong thaáp).
- Keát hôïp thuoác, nghæ ngôi, aên ñoà deã tieâu.

2- Truùng Gioù:
AÙp duïng: Boä Huyeät Caên baûn.
- Tay chaân laïnh: Caïo nhöôïng chaân, tay. Xoa daàu hô aám
döôùi ruùn, loøng baøn chaân, sau löng quaàn.
- Cöùng haøm: Baám leå goùc xöông haøm, khoeù mieäng, Nhaân
trung.
- AÙ khaåu (khoâng noùi ñöôïc): Leå 2 ñöôøng gaân maùu tím
döôùi löôõi.

171
 - Ñaøm khoø kheø: Leå loõm coå (neáu cho oùi ñaøm nhôùt trong coå
hoïng ra ñöôïc caøng toát, hoaëc cho haï xuoáng ñeå giuùp thoâng
nhanh ñöôøng thôû).
- Buoàn nguû (Truùng gioù nguû): Baám caét hai ñaàu vaø ñuoâi
chaân maøy, neáu chöa tænh nguû baám caét theâm ñænh ñaàu vaø giöõa
hai ñaàu chaân maøy.
3- Ngaát Xæu, Baát Tænh:
- Baám giöït maïnh baép thòt bôø vai vaøi caùi.
- Baám maïnh Nhaân trung. Sau khi tænh laøm theâm boä huyeät
caên baûn.
- Baám giöït maïnh baép veá non.
Lôøi daën: Gaëp tröôøng hôïp truùng gioù baát tænh, ngaát xæu
neân ñeå beänh nhaân naèm ñaàu thaáp, nôùi loûng nuùt aùo, caø vaït, nòt
vuù, thaét löng … chuyeån vaøo choã thoaùng khí, caùch cao neàn nhaø.
4- Soát hoaëc Laïnh Cao Ñoä:
AÙp duïng boä huyeät caên baûn, nöûa giôø sau chöa ñôõ thì leå
10 ñaàu ngoùn tay vaø chaân. Keát hôïp xoa daám, lau maùt, thuoác haï
nhieät.
5- Ho Ngoaïi Caûm, Töùc Ngöïc, Khoù Thôû, Ñaøm Khoø Kheø:
AÙp duïng: Boä Huyeät Caên Baûn vaø vuøng ngöïc, coå gaùy.
- Baám leå loõm coå.
Keát hôïp uoáng thuoác caûm ho, long ñaøm, xoa daàu. Uoáng
nhieàu nöôùc coù pha ñöôøng, muoái chanh….
6- Thình Lình Naác Ngheïn, Loùi Ngöïc Löng:
- Ñaám töø nheï tôùi maïnh vuøng löng treân giöõa hai bôø vai
choã coät soáng thöù 3 – 7 (töø Pheá du ñeán Caùch du).
- Baám Nhaân trung, loõm coå.
- Caïo, baám vuøng ngöïc.

172
 7- Ñau Buïng Caáp Tính
(Do aên uoáng, ngoaïi caûm, haønh kinh):
-Baám, caét quanh ruùn 4 daáu, caùch loã ruùn 1 loùng tay.
- Neáu haønh kinh: Baám caét caùc ñieåm ñau ôû vuøng buïng
döôùi.
- Caáp thôøi coù theå baám giaät maïnh baép thòt hoâng treân
xöông chaäu.
Lôøi daën: Nhöõng loaïi ñau buïng caáp tính nguy hieåm
khaùc nhö ñau do loeùt daï daøy haønh taù traøng, vieâm ruoät hoaïi töû,
vieâm ruoät thöøa, loàng vaø taéc ruoät, ñau do soûi thaän, baøng
quang, laõi v.v… khoâng neân caét côn ñau baèng phöông phaùp
naøy, caàn chuyeån ñeán cô sôû y teá.

8- OÙi Möûa:
- Caïo, baám, caét vuøng tröôùc ngöïc, loõm coå.
- Boä huyeät caên baûn vaø khuùc cuït.
9 - Æa Chaûy:
- Caét 3 ñieåm vuøng xöông khu, neáu naëng, caét theâm 2 choã
loõm ñoàng tieàn sau moâng vaø hai beân ñaàu goái.
- Boä huyeät caên baûn vaø khuùc cuït.
Lôøi daën: Ñau buïng, æa chaûy khoâng neân aên ñoà soáng
laïnh, daàu môõ. Æa chaûy caàn phaûi uoáng nhieàu nöôùc, nhaát laø treû
em (8 muoãng caø pheâ ñöôøng vaø moät muoãng caø pheâ muoái trong
moät lít nöôùc ñun soâi ñeå nguoäi). Neáu æa oùi quaù naëng, neân sôùm
chuyeån ñeán beänh vieän.
10. - Treû Soát Cao Laøm Kinh:
- Baám caét hai ñaàu treân phía trong baép thòt thaên löng.
- Leå Nhaân trung.
- Leå 10 ñaàu ngoùn tay vaø chaân.

173
 - Keát hôïp lau maùt haï nhieät (baèng daám thanh hoaëc nöôùc
aám).
- Tröôøng hôïp soát coøn cao coù theå duøng nöôùc ñaù laïnh ñaép
hay lau khaép mình maåy.
Lôøi daën: Khoâng caïo gioù khi treû ñang laøm kinh. Neân
laáy vaät khaù daày nhö vaûi, boâng, ñuõa beáp …) chaën ngang mieäng
treû phoøng ngöøa raêng caén phaûi löôõi. Naën töøng gioït nöôùc chanh
voâ mieäng treû cho haï ñaøm (caån thaän ñöøng cho hoät chanh vaøo
mieäng).
11. - Treû Em Bò Ñeïn (Töa Löôõi, Töa mieäng) :
– Boä Huyeät Caên baûn. Keát hôïp thuoác rô ñeïn, ngöôøi meï neân cöõ
ñoà cay noùng (tieâu, ôùt …) khi cho con buù.
12. - Ñau Nhöùc Caùc Khôùp vaø Baép Thòt Tay Chaân:
- Boä Huyeät Phong Thaáp.
- Baám caét caùc ñieåm ñau ôû khôùp vaø baép thòt.
Lôøi daën: Ñoái vôùi treû em döôùi 3 tuoåi khoâng neân caïo gioù
baám huyeät vuøng 2 khuùc cuït (sau löng) maïnh quaù coù theå gaây
toån thöông vuøng ruoät.
- Khoâng nhaát thieát phaûi thöïc hieän troïn veïn Phaùc ñoà höôùng
daãn, caàn linh ñoäng hoái hôïp hay boû bôùt caùc thuû thuaät tuyø beänh
tình. Rieâng beänh caáp cöùu, khi beänh nhaân coù daáu hieäu toát ñeïp
neân giaûm hoaëc ngöng laøm caùc thuû thuaät keá tieáp. (Thí duï: Sai
khi leå 1 hoaëc 2 ñaàu ngoùn tay, maø beänh nhaân tænh laïi thì khoâng
caàn leå tieáp caùc ngoùn coøn laïi).
- Chöùng beänh naëng, gaáp neân trò tröôùc, chöùng beänh nheï,
huôõn trò sau./.

174
 PHÖÔNG PHAÙP

GIAÙC HÔI - VOÃ GIOÙ - GIAÙC MAÙU

Phoái hôïp cuûa 3 Thaày:
- Thaày Ba Toân
- Thaày Ba Söû
- Thaày Löu Cöôøng

ÑAÏI CÖÔNG

175
 Theo ñaø phaùt trieån khoâng ngöøng cuûa thöïc tieãn chöõa
beänh, chuûng loaïi vaø phöông phaùp cuûa lieäu phaùp giaùc cuõng ñoåi
môùi khoâng ngöøng, noù ñaõ töø daân gian truyeàn vaøo beänh vieän,
oáng giaùc cuõng töø oáng tre, söøng thuù phaùt trieån thaønh oáng giaùc
kim loaïi, saønh söù, thuyû tinh, cho ñeán nhöõng naêm gaàn ñaây ñaõ
nghieân cöùu ra oáng giaùc huùt hôi, oáng giaùc doàn eùp, oáng giaùc
ñieän töø v.v… Phöông phaùp thao taùc cuõng töø phöông phaùp löu
oáng giaùc ñôn thuaàn phaùt trieån thaønh caùc phöông phaùp giaùc di
chuyeån (giaùc keùo), giaùc chôùp nhoaùng vaø giaùc kim, giaùc coù
thuoác, giaùc chích huyeát, giaùc huùt khí, giaùc nöôùc v.v… Chæ ñònh
töø choã giaùc huùt muû, maùu phaùt trieån thaønh giaùc chöõa haøng
traêm loaïi beänh ngoaïi caûm vaø noäi thöông.
Sôû dó lieäu phaùp giaùc ñöôïc ñoâng ñaûo ngöôøi beänh hoan
ngheânh, laø vì thao taùc cuûa noù giaûn tieän, ít toán keùm, ngöôøi
beänh khoâng bò ñau ñôùn, hieäu löïc raát roõ.
Nguyeân Lyù Ñieàu Trò Cuûa Lieäu Phaùp Giaùc: laø duøng
oáng giaùc huùt maïnh boä phaän hoaëc huyeät bò beänh laøm löu thoâng
khí huyeát, khai thoâng kinh laïc, loaïi tröø taø khí, ñieàu chænh caân
baèng aâm döông, taêng cöôøng söùc choáng ñôû cuûa cô theå, cuoái
cuøng ñaït ñöôïc muïc ñích phuø chính khöû taø, chöõa khoûi beänh taät.
Bôûi vaäy, Ñoâng Y cho raèng lieäu phaùp giaùc coù caùc taùc duïng
haønh khí hoaït huyeát, thoâng laïc oân kinh, tieâu söng chæ thoáng,
khöû thaáp ñuoåi haøn, tieát nhieät tröø ñoäc v.v…
Y hoïc hieän ñaïi cho raèng, lieäu phaùp giaùc coù taùc duïng
kích thích cô giôùi vaø gaây hieäu öùng noùng. Khi chöõa, trong oáng
giaùc hình thaønh aùp löïc aâm khieán mao quaûn taïi choã xung
huyeát, daõn ra, thaäm chí nöùt vôõ. Do hoàng caàu vôõ, gaây hieän
töôïng huyeát taùn, khieán ngoaøi da tím ñen, tieáp ñoù sinh ra moät
soá chaát nhö nhoùm histamine, caùc chaát naøy theo theå dòch chaûy

176
khaép toaøn thaân, kích thích taêng cöôøng coâng naêng cuûa caùc cô
quan, naâng cao söùc ñeà khaùng cuûa cô theå. Ñoàng thôøi kích thích
cô giôùi naøy laïi coù theå thoâng qua ñöôøng phaûn xaï cuûa cô quan
caûm thuï ôû bieåu bì vaø ôû maïch maùu truyeàn veà heä thoáng thaàn
kinh trung öông, giuùp ñieàu tieát quaù trình höng phaán vaø öùc
cheá, laøm cho noù trôû laïi thaêng baèng, töø ñoù naâng cao söùc ñieàu
chænh vaø khoáng cheá hoaït ñoäng cuûa caùc boä phaän cô theå, khieán
chuyeån hoaù cuûa toå chöùc da töông öùng vöôïng leân, taùc duïng
thöïc baøo ñöôïc taêng cöôøng, thuùc ñaåy quaù trình hoài phuïc cuûa cô
theå, khieán beänh khoûi daàn.

KINH LAÏC – TAÏNG PHUÛ VAØ BEÄNH LYÙ

Kinh laïc baét nguoàn töø taïng phuû, neân 12 kinh maïch vaø
12 taïng phuû ñeàu coù lieân heä tröïc tieáp vôùi nhau. Ngoaøi hình
thöùc lieân heä tröïc tieáp ra, coøn coù caùc hình thöùc lieân heä khaùc :
lieân heä giöõa kinh noï vôùi kinh kia, lieân heä truyeàn tieáp treân
döôùi, hình thöùc ly hôïp ra vaøo. Töø ñoù giöõa nguõ taïng, giöõa luïc
phuû, vaø giöõa taïng phuû ñeàu coù moät moái quan heä khaêng khít.
Veà phöông dieän sinh lyù, kinh laïc coù taùc duïng trong
vieäc vaän haønh khí huyeát nuoâi döôõng cô theå. Khí huyeát ñöôïc
hoaù sinh töø tinh vi cuûa thuûy coác tuaàn haønh khoâng ngöøng ôû
trong kinh laïc, vaän haønh caû ôû trong laãn ôû ngoaøi ñeå ñi nuoâi
döôõng taïng phuû gaân coát chaân tay, da cô, nguõ quan, cöûu khieáu
v.v… Taùc duïng söôûi aám cuûa khí vaø nuoâi döôõng cuûa huyeát tuy
coù quan heä maät thieát vôùi hoaït ñoäng coâng naêng cuûa caùc taïng
phuû, nhöng vaãn phaûi nhôø vaøo kinh laïc ñeå duy trì hoaït ñoäng
coâng naêng bình thöôøng môùi coù theå ñaït ñöôïc muïc ñích nuoâi

177
döôõng toaøn thaân, ‚Linh Khu baûn taïng‛ noùi :‚Kinh maïch laø
nôi khí huyeát tuaàn haønh ñeå nuoâi aâm döông, nuoâi gaân coát, lôïi
caùc khôùp‛.
Veà maët beänh lyù, kinh laïc coù quan heä khaêng khít vôùi söï
phaùt sinh vaø chuyeån bieán cuûa beänh taät. Bieåu hieän chuû yeáu
cuûa noù laø taùc duïng daãn truyeàn. Khi ngoaïi taø xaâm nhaäp cô theå,
neáu nhö coâng naêng phoøng veä beân ngoaøi cuûa kinh khí thaát
thöôøng, beänh taø coù theå theo kinh laïc, truyeàn vaøo taïng phuû. Ví
duï: khi phong haøn xaâm phaïm cô bieåu (cô ôû phaàn ngoaøi cô
theå) seõ xuaát hieän sôï reùt, ñau mình, chaûy nöôùc muõi v.v…, neáu
truyeàn vaøo taïng phuû, thì seõ xuaát hieän chöùng ho, ho ñôøm, töùc
ngöïc, ñoaûn hôi v.v… Nhöng söï bieán chuyeån naøy chæ laø töông
ñoái vì coù chuyeån bieán hay khoâng, phaûi xem möùc ñoä maïnh
yeáu cuûa nguyeân nhaân gaây beänh vaø söï thònh suy cuûa cô theå,
ñoàng thôøi cuõng coøn coù lieân quan vôùi caùc nhaân toá ñieàu trò coù
kòp thôøi ñuùng möùc hay khoâng.
Phong haøn xaâm nhaäp kinh laïc, hoaëc khí huyeát ñôøm
thaáp öù ñoïng caûn trôû kinh laïc, ñeàu coù theå sinh ra caùc chöùng co
giaät, taáy ñau. Neáu kinh laïc taéc khoâng thoâng, khí huyeát khoâng
vaän chuyeån ñöôïc gaân coát vaø cô baép khoâng ñöôïc nuoâi döôõng,
thì coù theå xuaát hieän teâ bì, thaäm chí ‚thieân khoâ‛ taøn pheá.
Veà phöông dieän chaån ñoaùn, laø pheùp bieän chöùng qui
kinh, do kinh laïc coù nôi phaân boá nhaát ñònh cuûa noù, caên cöù vaøo
choã phaûn öùng cuûa beänh coù theå bieát beänh ôû kinh naøo, vì moãi
ñöôøng kinh laïc ñeàu coù lieân heä vôùi moät taïng phuû töông öùng,
cho neân coù theå caên cöù vaøo caûm giaùc ñaëc bieät cuûa moät choã
naøo ñoù treân ñöôøng tuaàn haønh cuûa kinh laïc ñeå ñoaùn ñöôïc beänh
ôû moät taïng phuû naøo ñoù. Kinh khí ngöng tuï treân ñuôøng tuaàn
haønh cuûa kinh laïc hoaëc treân moät soá huyeät naøo ñoù seõ xuaát

178
hieän aán ñau hoaëc hieän töôïng khaùc thöôøng nhö noåi cuïc cöùng
v.v…, nhö vieâm ruoät thöøa thöôøng coù aán ñau ôû huyeät thöôïng cöï
hö, beänh gan thöôøng coù noåi cuïc hoaëc caùc bieåu hieän phaûn öùng
döông tính khaùc ôû huyeät can du; chöùng ñau ñaàu tröôùc traùn coù
lieân heä vôùi kinh döông minh, ñau 2 beân coù quan heä vôùi kinh
thieáu döông, ñau sau gaùy coù quan heä vôùi kinh thaùi döông, ñau
ñænh ñaàu coù quan heä vôùi kinh quyeát aâm. Hieän nay treân laâm
saøng, coøn phöông phaùp duøng maùy doø kinh laïc ñeå ño söï thay
ñoåi cuûa ñieän trôû da ôû moät soá huyeät nhaát ñònh, ñeå phaùt hieän
kinh laïc bò beänh vaø taïng phuû bò beänh. Ñoù laø pheùp bieän chöùng
qui kinh.
Ví duï: Caïnh söôøn vaø buïng döôùi laø choã kinh can ñi qua,
neân ñau söôøn hoaëc ñau buïng döôùi phaàn lôùn coù lieân quan heä
vôùi kinh can. Ngoaøi ra, coøn moät soá beänh thöôøng coù theå phaûn
aùnh ôû treân ñöôøng tuaàn haønh cuûa kinh laïc, hoaëc phaûn aùnh ôû
moät soá huyeät coù kinh khí tuï taäp naøo ñoù. Bôûi vaäy, nhöõng choã
naøy thöôøng coù phaûn öùng khaùc thöôøng nhö caûm giaùc aán ñau roõ,
noåi cuïc roõ v.v… hoaëc coù theå xuaát hieän thay ñoâi veà hình thaùi ôû
da, veà nhieät ñoä da vaø ñieän trôû da v.v…, nhöõng hieän töôïng naøy
ñeàu coù theå giuùp cho vieäc chaån ñoaùn beänh vôùi yù nghóa tham
khaûo nhaát ñònh.
Veà phöông dieän ñieàu trò, kinh laïc nhö ñaõ noùi treân, neân
noù coù yù nghóa raát quan troïng. Chaâm cöùu töùc laø phöông phaùp
thoâng qua kinh laïc ñeå phaùt huy taùc duïng chöõa trò cuûa mình.

NHÖÕNG ÑIEÀU CAÁM KÎ VAØ PHOØNG NGÖØA

XÖÛ LYÙ TAI BIEÁN KHI GIAÙC

179
 Khoâng giaùc hoaëc caám giaùc trong nhöõng tröôøng hôïp
sau: beänh tim vöøa hoaëc naëng, phuø toaøn thaân, beänh öa chaûy
maùu döôùi da, thoå huyeát, beänh maùu traéng, soát cao, toaøn thaân
co giaät hoaëc chuoät ruùt, beänh lao phoåi, phuï nöõ ñang haønh
kinh, da maát tính ñaøn hoài, suy nhöôïc quaù möùc, say röôïu, quaù
meät moûi, quaù ñoùi, quaù no, quaù khaùt, beänh da toaøn thaân hoaëc
choã giaùc co daõn tónh maïch, ung thö, beänh da lieãu, da bò toån
thöông hoaëc gaõy xöông, hoaëc vuøng thaét löng cuøng vaø vuøng
buïng thai phuï.
Caàn giöõ aám traùnh gioù, thao taùc chuaån, nhanh:
Khi giaùc, trong phoøng caàn giöõ aám, khoâng coù gioù luøa
ñeå phoøng ngöøa nhieãm laïnh. Yeâu caàu cuûa giaùc laø vöõng chuaån
vaø nhanh. Löïc huùt phuï thuoäc thôøi gian vaø toác ñoä uùp oáng giaùc.
Neáu uùp vaøo luùc söùc löûa maïnh, uùp nhanh oáng giaùc saâu vaø to,
nhieät ñoä trong oáng giaùc cao thì löïc huùt giaùc lôùn, ngöôïc laïi thì
nhoû. Caên cöù vaøo yeâu caàu chöõa beänh, neáu löïc huùt giaùc chöa
ñuû thì giaùc laïi, neáu quaù lôùn thì cuõng giaùc laïi hoaëc nhaác oáng
giaùc ñeå cho moät chuùt khoâng khí vaøo cho bôùt maïnh.
Naém vöõng caùc vò trí neân vaø khoâng neân giaùc:
Giaùc ôû nôi coù cô baép ñaày ñaën, lôùp môû döoùi da phong
phuù vaø loâng toùc töông ñoái ít. Khoâng giaùc ôû choã maïch maùu
noâng, noåi, choã tim ñaäp, da non, coù seïo, muõi, maét, ñaàu vuù,
moâi, xöông nhoâ ra, vaø da nhaõo coù nhieàu neáp nhaên ñeàu khoâng
neân giaùc. Choã giaùc laàn tröôùc neáu vaãn coøn daáu veát thì khoâng
giaùc ñuùng choã ñoù. Khi muïn nhoït ñaõ vôõ muû, muû ra khoâng deã
daøng, coù theå môû roäng mieäng thích ñaùng roài giaùc, cho muû deã
thoaùt ra.

180
 Ñoái vôùi ngöôøi beänh deã xaõy ra tai bieán, ñeå beänh nhaân
naèm vaø duøng oáng giaùc nhoû:
Ñoái vôùi ngöoøi beänh laàn ñaàu tieân giaùc vaø cô theå yeáu,
caêng thaúng, ngöôøi giaø v.v… deã xaõy ra phaûn öùng, baát ngôø, neân
ñeå beänh nhaân naèm vaø duøng oáng giaùc nhoû, soá laàn giaùc ít.
Chuù yù hoûi, quan saùt neáu thaáy khaùc thöôøng thì kòp thôøi xöû lyù:
Trong thôøi gian giaùc, chuù yù hoûi caûm giaùc cuûa ngöôøi
beänh vaø quan saùt phaûn öùng taïi choã cuõng nhö toaøn thaân cuûa
ngöôøi beänh. Khi caûm thaáy choã giaùc noùng, caêng, buoàn, khí
maùt ra ngoaøi, aám aùp deã chòu vaø buoàn nguû laø hieän töôïng ñaéc
khí bình thöôøng. Khi caûm thaáy caêng, ñau töông ñoái roõ raøng
hoaëc noùng boûng, neân kòp thôøi laáy ra giaùc laïi, sau khi giaùc
khoâng coù caûm giaùc, coù nghóa laø söùc huùt giaùc khoâng ñuû thì
phaûi giaùc laïi. Ngöôøi beänh say giaùc coù caùc trieäu chöùng : ñaàu
vaùng, buoàn noân, maët taùi nhôït, chaân tay laïnh, thôû gaáp, maïch teá
saùc v.v.. neân kòp thôøi laáy oáng giaùc ra, ñeå ngöôøi beänh naèm
ngöûa, ñaàu thaáp. Tröôøng hôïp nheï cho uoáng ít nöôùc noùng, naèm
yeân moät laùt thì khoûi. Neáu naëng thì duøng caùc pheùp caáp cöùu
trong khoa chích leå.
Daën ngöôøi beänh khoâng ñöôïc cöû ñoäng, khoaûng caùch
giöõa caùc oáng giaùc khoâng neân quaù khoù vaø nhoû:
Khi giaùc, daën ngöôøi beänh khoâng ñöôïc cöû ñoäng, thay
ñoåi tö theá, ñeå traùnh rôi oáng giaùc, neáu duøng nhieàu oáng giaùc thì
khoaûng caùch giöõa caùc oáng giaùc khoâng neân quaù nhoû ñeå traùnh
hieän töôïng caùc oáng giaùc chaèng da gaây ñau hoaëc caùc oáng giaùc
chen chuùc nhau laøm oáng giaùc rôi ra.

181
 PHÖÔNG PHAÙP GIAÙC HÔI (GIAÙC LÖÛA)
Giaùc hôi baèng löûa laø caùch thöôøng duøng nhaát, töùc duøng
caùch ñoát löûa ñeå ñuoåi khoâng khí ôû trong oáng ra taïo thaønh aùp
löïc aâm ñeå oáng giaùc huùt baùm vaøo da. Coù nhieàu caùch:
- Caùch ñuùt löûa vaøo trong baàu giaùc: Caùch naøy thoâng
duïng thích hôïp vôùi caùc tö theá, duøng ñöôïc cho caû 3 phöông
phaùp giaùc löu, giaùc nhanh (chôùp nhoaùng), giaùc keùo (di
chuyeån). Khi thao taùc, caàm oáng giaùc naèm nghieâng ñeå gaàn nôi
ñònh giaùc, caùch maët da khoaûng 1 ñeán 2 loùng tay vaø giaùc
ngang, duøng panh keïp laáy boâng thaám coàn, hoaëc duøng moät
daây theùp daøi khoaûng 10 cm quaán boâng, chaám coàn, chaâm löûa
ñöa thaúng nhanh vaøo trong baàu giaùc khoâng caàn ngoaùy, roài ruùt
nhanh caàu boâng ra vaø uùp leï aán hôi maïnh tay vaøo nôi caàn giaùc.
Caàu boâng khoâng neân thaám quaù nhieàu coàn, neáu khoâng deã
chaûy ra ngoaøi laøm boûng da.
Moãi laàn giaùc xong phaûi ñöa caây roïi (caàu boâng löûa)
ñang chaùy ra ngoaøi xa thaân theå beänh nhaân ñeå traùnh rôi taøn
löûa laøm phoûng beänh nhaân.
- Hoaëc duøng panh keïp cuïc boâng coàn, ñoát chaùy roài boû
vaøo oáng giaùc uùp nhanh vaøo choã caàn giaùc, hoaëc duøng giaáy
meàm gaáp qua, chaâm chaùy boû vaøo trong oáng giaùc, khoâng ñôïi
chaùy heát giaáy, uùp nhanh leân choã caàn giaùc. Hoaëc nhoû coàn vaøo
trong baàu giaùc hoaëc saùng taïo nhieàu caùch giaùc khaùc.
Giaùc löu:
Sau khi uùp oáng giaùc chaët treân da thì cöù ñeå nguyeân ôû nôi
giaùc moät thôøi gian. Giaùc daày: khoaûng caùch caùc baàu giaùc döôùi
3,5cm. Giaùc thöa: khoaûng caùch lôùn hôn 7cm. Giaùc ôû löng,
ngöïc phaûi ñeàu hai beân töø treân xuoáng döôùi, phaân boá cho ñeàu.
182
 Caùch gôû oáng giaùc: Khi nhaác baàu giaùc, duøng tay traùi aán
nheï baàu giaùc nghieâng veà beân traùi, ngoùn troû hoaëc ngoù caùi tay
phaûi aán xuoáng da beân phaûi mieäng coác, luùc ñoù da coù khe
troáng, khoâng khí loït ñöôïc vaøo trong thì baàu giaùc töï long ra.
Khoâng neân coá keùo hoaëc xoay ñeå nhaác baàu giaùc nhaèm traùnh
toån thöông da.
Khi coù nhieàu baàu giaùc treân löng, ngöïc neân nhaác baàu giaùc
theo tuaàn töï treân tröôùc, döôùi sau. Nhaác nhö vaäy coù theå phoøng
caùc phaûn öùng xaáu nhö choaùng vaùng, buoàn noân, noân möûa.
Sau khi nhaác baàu giaùc duøng vaûi gaïc hoaëc boâng lau nheï
da cho khoâ hôi nöôùc… Daën ngöôøi beänh chuù yù, traùnh coï saùt da
vuøng giaùc, neáu coù ngöùa, khoâng neân gaõi raùch da. Thöôøng thì
veát baàm cuûa giaùc treân da seõ tieâu heát trong vaøi ngaøy. Khi chöõa
caùc chöùng muïn nhoït, thöôøng giaùc coù theå huùt muû maùu ra, neân
quaán boâng thaám hoaëc vaûi gaïc ôû xung quanh mieäng coác tröôùc
ñeå khi nhaác baàu giaùc maùu muû khoâng chaûy lan ra chung quanh
quaàn aùo, chaên ñeäm v.v…Tieáp ñoù lau saïch maùu muû, roài xöû lyù
veát thöông.
Söï thay ñoåi ôû da khi giaùc:
Giaùc hôi laøm kích thích da sinh ra nhieàu loaïi phaûn öùng
maø chuû yeáu laø thay ñoåi veà maøu saéc vaø hình thaùi, goïi laø ‚veát
giaùc”.
Bieán ñoåi cuûa da thöôøng thaáy laø öûng ñoû, tím baàm hoaëc
ban öù tím ñen, chaån tím baàm, ñoàng thôøi ngöôøi beänh coøn caûm
giaùc noùng ñau vôùi möùc ñoä khaùc nhau. Nhöõng bieán ñoåi naøy
cuûa da coù theå keùo daøi ñeán moät vaøi ngaøy vaø thuoäc veà hieäu öùng
ñieàu trò cuûa lieäu phaùp giaùc.

183
 Nhöõng phaûn öùng cuûa da khi giaùc laø phaûn aùnh cuûa
beänh lyù trong cô theå:
- Khi giaùc ôû maët da coù theå xuaát hieän boïng nöôùc, phuø hoaëc hôi
nöôùc (ôû trong thaønh baàu giaùc coù baùm ñaày caùc gioït nöôùc, hoaëc
sau khi nhaác baàu giaùc thì nöôùc chaûy ra). Ñoâng Y cho raèng ñoù
laø do ngöôøi beänh thaáp thònh (noäi thaáp) hoaëc vì caûm nhieãm
phaûi aåm thaáp (ngoaïi thaáp) maø coù beänh. Coù khi boïng nöôùc coù
maøu maùu ñoû hoaëc ñoû ñen, phaàn lôùn laø phaûn öùng beänh lyù cuûa
beänh thaáp kieâm huyeát öù ñaõ laâu ngaøy.
- Neáu khi giaùc, veát giaùc ñoû xaãm, tím ñen hoaëc ñôn sa sôø vaøo
hôi ñau, keøm soát, theå hieän ngöôøi beänh coù chöùng nhieät ñoäc.
Neáu khi veát giaùc chæ ñoû tím hoaëc tím ñen khoâng coù hieän
töôïng ñôn sa vaø soát, phaàn nhieàu laø ngöoøi beänh coù chöùng
huyeát öù.
- Neáu khi giaùc maøu saéc maët da khoâng thay ñoåi sôø vaøo khoâng
thaáy aám, phaàn nhieàu laø ngöôøi beänh maéc chöùng hö haøn.
- Neáu khi giaùc, maët da thaáy hôi ngöùa hoaëc coù neáp nhaên, phaàn
nhieàu theå hieän ngöôøi beänh coù chöùng phong.
Giaùc nhanh:
Sau khi coác vöøa huùt chaët ôû choã giaùc thì laäp töùc laáy ra,
giaùc ñi giaùc laïi ñeán khi da öûng ñoû môùi thoâi. Coù theå giaùc
nhanh lieân tuïc ôû moät choã treân döôùi 20 laàn. Taùc duïng höng
phaán cuûa caùch naøy khaù roõ, thích hôïp cho caùc vò trí cô baép yeáu
moûng, da teâ lieät hoaëc caùc beänh hö nhöôïc, coâng naêng suy
thoaùi, di chöùng truùng phong v.v…
Giaùc keùo (di chuyeån):

184
 Sau khi baàu giaùc huùt chaët, ta ñaåy keùo, lay baàu giaùc
nhieàu laàn, ñeå môû roäng dieän tích taùc ñoäng cuûa giaùc, coøn goïi laø
giaùc ñaåy, giaùc keùo, giaùc ñi giaùc laïi. Mieäng cuûa baàu giaùc phaûi
heát söùc trôn, nhaün ñeå traùnh khi keùo ñaåy, lay laøm toån thöông
da, neân duøng baàu giaùc thuûy tinh laø toát nhaát.
Khi ñuùt löûa vaøo oáng giaùc, söùc löûa phaûi nhoû, möùc ñoä
söùc huùt cuûa baàu giaùc laáy ñaåy keùo thuaän tay vaø ngöôøi beänh
ñau nheï laøm chuaån.
Tröôùc khi giaùc, boâi moät soá chaát trôn treân choã giaùc vaø
mieäng baàu giaùc nhö nöôùc, nöôùc xaø phoøng thôm, röôïu, daàu,
kem, söõa, daàu phoïng, daàu phong, vaselin, paraphine v.v…
Sau khi oáng giaùc huùt chaët ta duøng söùc töø töø ñaåy ñi keùo
laïi, leân xuoáng hoaëc sang traùi, phaûi ôû nôi ñang giaùc. Khi keùo
ñaåy, hôi keânh nöûa mieäng coác leân vaø nöûa phaàn kia xuoáng.
Phaàn ngöïc söôøn neân ñaåy keùo theo chieàu xöông söôøn. Vuøng
vai, buïng neân di ñoäng xoay chuyeån oáng giaùc ôû nôi caàn giaùc
(neân coøn goïi laø caùch xoay baàu giaùc). Vuøng töù chi, löng, neân
ñaåy keùo ñi laïi doïc theo chieàu daøi töø treân xuoáng döôùi töø trong
ra ngoaøi. Coù theå keùo ñaåy tôùi lui nhieàu laàn roài löu oáng giaùc laïi
taïi choã caàn löu neáu coøn huùt maïnh hoaêc nhaác maïnh ra roài giaùc
keùo laïi nhieàu laàn nhö treân. Khi nhaác oáng giaùc ra thöôøng coù
tieáng keâu ‚boác, boác‛ raát gioøn tai.
Ñieåm maáu choát cuûa giaùc di chuyeån laø sau khi baàu giaùc
huùt, phaûi laäp töùc tieán haønh ñaåy keùo hoaëc xoay chuyeån di
ñoäng. Khoâng caàn phaûi xem ñaõ huùt chaët chöa, neáu ñôïi laøm
xong vieäc ñoù môùi ñaåy keùo thì baàu giaùc khoù coù theå di ñoäng
ñöôïc. Ñaåy keùo maïnh coù theå laøm cho ngöôøi beänh ñau, thaäm
chí laøm toån thöông da. Sau khi ñaåy keùo xoay vaøi laàn, môùi
döøng laïi. Ngoaøi ra, ñaåy keùo xoay chuyeån neân laøm chaàm
185
chaäm, neáu nhanh deã daãn tôùi ñau. Ñoä daøi moãi laàn ñaåy keùo
khoâng neân quaù daøi. Ñaåy keùo ñeán möùc da öûng ñoû, ñoû saãm
hoaëc coù ñieåm ñoû xuaát huyeát thì thoâi.

PHÖÔNG PHAÙP GIAÙC MAÙU

Giaùc maùu thöôøng duøng cho chöùng thöïc, beänh môùi,
beänh töông ñoái naëng, bieåu hieän höng phaán taêng, coù caûm giaùc
noùng, ñoû, ñau, ngöùa vaø di chuyeån khoâng coá ñònh. Phaïm vi chæ
ñònh cuûa phöông phaùp naøy khaù roäng coù theå duøng cho caùc
beänh caáp, maïn tính ôû noäi taïng nhö vieâm pheá quaûn maïn tính,
hen, beänh maïch vaønh tim, cao huyeát aùp, can döông vöôïng,
nhö beänh nhieät laây beänh, toån thöông phaàn meàm caáp, vieâm
caáp daï daøy, tuùi maät, ruoät maïn tính, sô gan coå tröôùng, ñau thaét
löng, chaân do phong haøn thaáp, beänh da lieãu, vieâm da thaàn
kinh, ngöùa, ñan ñoäc, nhoït ñoäc, tró v.v…
Duøng kim 3 caïnh (tam laêng) hoaëc ñaàu kim tieâm chích
leå hoaëc vaät beùn, dao caét, mieãng cheùn kieåu caét leå ñieåm ñau (9
loaïi daáu veát ñaëc tröng cuûa moân chích leå) laøm chaûy maùu hoaëc
ra muû, hoaëc chaát dòch roài giaùc ngay. Cuõng coù tröôøng hôïp voã
gioù, caïo gioù, giaùc hôi tröôùc roài caét hoaëc chích leå sau.
Caét leå laøm ñöùt toå chöùc döôùi da, trong da vuøng huyeät
hoaëc ñieåm phaûn öùng beänh lyù (nhö cuïc döôùi da, ñieåm bieán
saéc, maïch maùu nhoû töùc caêng v.v…). tieáp theo laäp töùc giaùc maùu
choã ñoù. Cuõng coù theå duøng kim goõ ôû da (kim mai hoa) goõ treân
ñieåm vuøng ñau ñeán khi da taïi choã öûng ñoû hoaëc ræ maùu thì
döøng laïi vaø laäp töùc giaùc laáy maùu ra.
Thaày Ba Toân NGUYEÃN VAÊN HIEÀN moät danh y ôû Saøi
goøn trong nhöõng thaäp nieân 60, 70, 80 chuyeân khoa voã gioù

186
giaùc maùu (Bieâm Khoa Caáp Cöùu) chuyeân trò caùc chöùng bònh
nan y hieåm ngheøo ñaõ töøng tuyeân boá: ‚ Moät ngaøy khoâng daùm
laáy moät xò maùu cuûa beänh nhaân thì chöa phaûi laø Vieät Y Só‛. (1
xò = 33cc). Ví nhö giaëc lôùn thì phaûi duøng ñaïi ñao vaäy.
OÂng voã gioù baèng mieáng cao su daøy vaø deûo côõ ñeá giaøy
caàm ñaäp maïnh vaøo da thòt bònh nhaân cho noåi baàm gaân xanh,
roài duøng dao vaøng hoaëc baïc ñaëc cheá caét xaû maùu vaø giaùc maùu
raát nhieàu. Tuy phöông phaùp môùi thaáy quaù baïo löïc maïnh tay,
nhöng cöïc kyø hieäu nghieäm, ñaõ cöùu töû hoaøn sinh bieát bao
maïng ngöôøi.
Chuùng toâi haäu sinh hoïc y cuõng nhö hoïc voõ, ñöôïc caùc
baäc toân sö chæ daïy nhieàu phöông phaùp, tinh thoâng ‚thaäp baùt
ban voõ ngheä‛, roài tuyø tình theá ñoái phöông maø duøng thöù naøo
cho thích hôïp. Thöôøng nhaät chuùng toâi duøng caïo gioù, giaùc hôi,
caét leå, chích leå thoâng thöôøng … nhöng khi gaëp cöôøng ñòch
(beänh naëng) chuùng toâi phaûi söû duïng ñaïi ñao (voã gioù, giaùc
maùu) môùi laøm coû saïch seû boïn chuùng.

PHUÏ LUÏC

CAÉT LEÅ THEO HUYEÄT ÑAU

[Taøi lieäu ‚CAÉT LEÅ, CHAÂM CÖÙU ‚döôùi ñaây ñaõ coù töø
raát laâu truyeàn tay khoâng roõ xuaát xöù. Thaày Ba Söû ñaõ aùp duïng
coù hieäu quaû nhaát ñònh tröôùc khi Thaày hoïc phöông phaùp Chích
Leå cuûa Thaày Naêm Oaéng (1983) vaø phöông phaùp caét leå Thaày
Ba Caàu Boâng (1985). Nay Thaày ñöa ra ñeå moïi ngöôøi tham
khaûo. Thaày Ba Söû baûo ñaùnh maùy y nguyeân vaên khoâng ñöôïc
söûa chöõa theâm bôùt lôøi ngöôøi xöa].

187
 CAÁM:
1- Khoâng caét ngöôøi ñang (soát) laïnh bònh neân thoa daàu aám.
2- Khoâng caét taïi huyeät Linh ñaøi (ñoát 7 xöông soáng).
3- Khoâng taém moät ngaøy sau khi caét, khoâng caét cho ngöôøi
yeáu tim sôï.
4- Ngöôøi bònh khoâng ñöôïc caét cho ngöôøi khaùc.
NEÂN:
5- Xoâng hay caïo gioù roài caét, caét xong thoa boùp cho aám.
Caét caùc A thò huyeät, laáy göøng giaû (pha röôïu caøng toát)
hoaëc toûi giaû ñaép leân nôi ñau.
ÑAØN BAØ COÙ THAI
6- Döôùi 5 thaùng: Caám chaâm nhöõng huyeät ôû buïng döôùi
ngang thaét löng tôùi xöông cuøng.
7- Treân 5 thaùng: Caám chaâm taát caû caùc huyeät ôû buïng treân
vaø döôùi.
Ngoaøi ra caám chaâm caùc huyeät Thaïch moân, Hôïp coác, Tam
aâm giao vaø 12 tónh huyeät ôû ñaàu ngoùn tay vaø chaân.

1-Truùng gioù baát tænh:

(Meâ man, laïnh toaùt da, maët xanh)
* Ngoaïi khoa: Göøng ñaùnh gioù ôû ngöïc löng, caùc khuyûu
tay chaân. Saéc göøng noùng ñoå cho tænh laïi.
a- Caét: Xích traïch + Nhaân trung + Duõng tuyeàn hay chaâm ra
maùu Thaäp tuyeân + Tröôøng cöôøng
b- Caét: 2 huyeät Ngö yeâu + Thaùi uyeân + Giaûi kheâ.
188
c- Neáu naëng caét: Thaàn moân + Thaäp tuyeân.
2- Truùng gioù laøm kinh aù khaåu mieäng meùo:
a- Caét: Nhaân trung +Thöøa töông + Ñòa thöông + EÁ phong
+ Giaùp xa + ñaàu choùt löôõi. Neáu meùo mieäng theâm
Khuyeát boàn (Vò).
b- Duøng thuoác: nhai saû, chanh nhoû vaøo mieäng; laáy maùu
löôn thoa beân mieäng meùo, xong röûa saïch ngay khi heát
meùo.
3- Soát meâ man laøm kinh:
a- Saéc cho uoáng caùc vò thuoác maùt nhö coû möïc, reå tranh,
rau maù, laù daâu, boà coâng anh.
b- Caét Xích traïch + Nhaân trung + Duõng tuyeàn. Chaâm ra
maùu 20 ñaàu ngoùn tay, chaân.
4- Ñau buïng gioù (coù theå oùi möûa, tieâu chaûy):
a- Ñau buïng gioù:
Caét Teà töù bieân (4 huyeät caùch roán 1 taác = 1 thoán tay) + 4
huyeät Hoå khaåu + Hieäp coác + 4 huyeät quanh Maïng moân caùch
ñeàu 1 taác (1T) keå caû Maïng moân laø 5. Cöùu muoái Thaàn khuyeát
(ruùn).
b- Neáu theâm oùi möûa:
Caét theâm Thieân ñoät + Cöï khuyeát. Caïo gioù doïc ôû coå.
c- Neáu theâm tieâu chaûy:
Caét Teà töù bieân + 4 huyeät quanh Maïng moân + Tröôøng
cöôøng. Sau ñoù oân cöùu caùc veát caét.
d- Neáu theâm nhöùc ñaàu choùng maët:

189
 Caét theâm AÁn ñöôøng + Thaùi döông + EÁ phong + Kinh
cöï. Duøng göøng luøi naáu nöôùc uoáng.
5- Ñau buïng baõo:
(Ñau quanh roán, oâm buïng nhaøo laên raát nguy)
a- Nhanh choùng cho uoáng 1 cheùn nöôùc ñaát trong loøng
beáp laéng caïn, ñaâm naùt 20 teùp toûi hoaø vaøo cho uoáng.
b- Caét: Teà töù bieân + Mai hoa + Trung uyeån + 4 huyeät
quanh Tröôøng cöôøng + 4 huyeät quanh Maïng moân.
Tìm con baõo (gioù) noåi u leân ôû khoaûng löng (töø xöông
tam giaùc chaû vai xuoáng tôùi thaét löng, duøng 2 tay naém chaët vaø
beû gaäp nhö beû caây (keâu caùi raéc). Ñöøng ñeå tröôït tay, con baûo
chaïy ra tröôùc sinh bònh nguy hieåm.
Cho uoáng nöôùc aám hoaø toûi ñeå ñeà phoøng.
* Huyeät Hoa Mai: Laáy daây ño mieäng beänh nhaân roài ñem
ñoaïn aáy ñaët treân chöõ X taïi huyeät Trung uyeån (4 ñaàu daây +
huyeät Trung uyeån).
6- Caûm ho:
Caét: Cöïc tuyeàn + Thieân ñoät + Pheá du + Xích traïch.
Neáu ho veà saùng caét theâm 2 huyeät döôùi tam giaùc xöông
chaû vai 2 taác naèm doïc treân kinh Baøng quang (Hoàn moân).
Nhöùc ñaàu xaây xaåm: Caét: AÁn ñöôøng + EÁ phong + Thaùi
döông + Ñaïi laêng + 2 huyeät döôùi xöông tam giaùc chaû vai
(Can du) 2 taác + 2 huyeät naèm treân Thaän du 1 taác (Tam tieâu
du).
7- Töù thôøi caûm maïo:

190
 a- Caét: AÁn ñöôøng + Cöï khuyeát + Thieáu haûi + Uyû trung +
Xích traïch + 2 huyeät döôùi xöông tam giaùc chaû vai (Hoàn moân)
2 taác + Maïng moân + Thaän du.
Hai huyeät Xích traïch vaø Uyû trung neân caïo gioù tröôùc, caïo
höôùng leân. Duøng tay voø maïnh sau ñoù môùi caét.
b- Cho uoáng nöôùc göøng, traø ñöôøng saéc 2 cheùn coøn 1 ñeå
giaûi caûm.
6- Caét toång quaùt töù thôøi caûm maïo thöông haøn hieäu
quaû nhaát:
- Caét: AÁn ñöôøng + Cöï khuyeát+ Xích traïch + Uyû trung. Sau
ñoù naèm saáp caét 2 huyeät saùt mí toùc sau oùt caùch ñöôøng xöông
coå 1T,5 (Thieân duõ + Phong trì), 2 huyeät ñaàu xöông chaû vai
(Kieân ngung) + Ñaïi chuyø + Phong moân + Pheá du, Caùch du
(ÑSL 7 ño ra 3 taác, 2 huyeät saùt döôùi bôø xöông chaû vai döôùi
goùc tam giaùc), Maïng moân + Thaän du. Coù theå theâm Thaân truï +
Can du.
- Truùng phong haøn laïnh:
Cho aên chaùo tieâu göøng, truøm meàn cho ra moà hoâi, xoâng hôi
baèng laù chanh, oåi, böôûi, quít, saû. Sau ñoù caét 2 huyeät Hoàn moân
döôùi goùc xöông tam giaùc chaû vai 2 taác (Can du) + 2 huyeät
Phong trì saùt mí toùc sau oùt caùch ñöôøng xöông coå 1T,5 (Thieân
duõ) + Phong moân + Thaän du + Döông trì + Thöông khaâu +
Tuùc tam lyù + Thaàn moân + Tröôøng cöôøng + Maïng moân.
- Truùng phong haøn noùng döõ doäi:
Khoâng cho aên chaùo, chæ xoâng vaø caét nhö treân.
7- Coå cöùng khoù xoay trôû sau khi nguû truùng phong:

191
 Caét: 2 huyeät Phong trì (Thieân duõ) + Ñaïi chuyø + Cöï coát
+ Phong moân + Can du (2 huyeät döôùi goùc xöông baû vai). Caét
xong oân cöùu.
10- Nhöùc ñaàu choùng maët vì caûm:
Caét: Toaùn truùc + AÁn ñöôøng + Thaùi döông + 1 huyeät
giöõa tam tinh (ngay giöõa mí toùc tôùi AÁn ñöôøng) + 2 huyeät
Thieân duõ (Thieân truï) saùt mí toùc sau oùt caùch xöông coå 1T,5 +
Chí AÂm + Phong trì.
Caïo gioù 2 ñöôøng gaân sau gaùy.
11- Nhöùc ñaàu eâ aåm teâ caû ñaàu:
Caét: Baù hoäi (ñoát 5 vieân) + Thaùi döông roài giaû göøng oân cöùu.
12- Maát nguû:
Caét: Döông kheâ + Thöông khaâu + Tam du + Tuùc tam
lyù + Tam aâm giao + Hieäp coác.

13- Ñau löng:

Caét: Can du + Thaän du + Maïng moân + Tröôøng cöôøng
+ Yeâu du + Uyû trung vaø A thò huyeät. (Choå naøo ñau, choã ñoù laø
A thò huyeät. Ñieåm taû phaùp vaøo ñoù trò cuïc boä)
14- Maét söng ñoû, nhöùc maét:
Caét: Toaùn truùc + Ñoàng töû lieâu + Thöøa khaáp (Töù baïch).
Nhoû nöôùc muoái hôi aám.
15- MUÏT LEÏO

192
 a- Moïc mí maét traùi, mí treân:
Tìm veát quaàng ñoû beân phaûi khoaûng treân thaét löng moät
chuùt, caét taïi ñoù naën maùu. Neáu beân phaûi laøm ngöôïc laïi.
c- Neáu moïc ôû beân traùi, mí döôùi:
Caét: Pheá du beân phaûi (coù theå duøng tay traùi choaøng qua
coå, ngay ñaàu ngoùn giöõa caïnh ñaàu xöông chaû vai laø ñuùng
huyeät). Neáu beân phaûi laøm ngöôïc laïi.
16- PHONG NGÖÙA TAY CHAÂN
Caét naën maùu xung quanh coå tay chaân.
17- ÑAU NHÖÙC PHONG THAÁP
a- ÔÛ chaân:
Caét: Tuùc tam lyù + Döông laêng tuyeàn +Uyû trung + AÂm
laêng tuyeàn + Huyeát haûi + Khaâu khö + Giaûi kheâ + 2 huyeät
döôùi Döông laêng tuyeàn 2 T(Thöôïng Cöï hö ?). Neáu teâ raàn
caû hai chaân ra moà hoâi caét Coân loân.
b- ÔÛ tay:
Caét: Khuùc trì + Hieäp coác.
c- ÔÛ vai:
Caét: Cöï coát + Kieân trinh + Kieân ngung + Khuùc trì +
Huyeàn chung + Tyù nhu.
d- ÔÛ khôùp coå tay:
Caét: Chi caáu + Ngoaïi quan + Döông trì.
e- ÔÛ khôùp baøn toaï:
Caét Hoaøn khieâu + Phong thò + Döông laêng tuyeàn.

193
 f- ÔÛ khôùp ñaàu goái:
Caét: Ñoäc tyû + Döông laêng tuyeàn + Löông khaâu +
Khuùc tuyeàn + Uyû trung.
g- ÔÛ khôùp maét caù chaân:
Caét: Huyeàn chung + Khaâu khö + Trung phong + Giaûi
kheâ.
THUOÁC TRÒ GAÛY KIM
1- Löu hoaøng taùn nhoû 1 löôïng.
2- Töø thaïch phaán 4 löôïng.
3- Haïnh nhôn 3 löôïng.
Caû 3 vò taùn nhoû troän ñeàu, hoaø vôùi môû heo ñaáp leân huyeät,
kim gaõy seõ töï loøi ra ngoaøi./.

DANH HUYEÄT
TRÒ LIEÄU CHÍNH XAÙC HIEÄU QUAÛ THAÁY LIEÀN

- Lieät Khuyeát - Ñau ñaàu

- Ñòa thöông+Giaùp xa+Haï quan - Meùo maët
- Quang minh - Ñau maét
- Ngoaïi quan - Chaûy muõi. Noùng ñaàu
194
- Thöôïng tinh - Chaûy maùu cam
- Phong long - Ñaøm nhieàu
- Hieäp coác - Maët mieäng.
Ñau raêng haøm döôùi
- Noäi ñình - Ñau raêng haøm treân
- Trung uyeån + Tuùc tam lyù - Möûa
- Thieân ñoät - Beänh cuoáng hoïng + coå
- Thaùi uyeân + Pheá du - Ho
- Pheá du+Cao hoan+Thieân ñoät - Suyeãn
- Xích traïch - Ho ra maùu thoå huyeát
- Cao hoan (cöùu) - Lao phoåi
- Uyû trung - Ñau löng
- Tuùc tam lyù - Buïng vaø ruoät
- Noäi quan - Ñau töùc buïng, bònh veà ngheïn
- Nhò gian - Taùo boùn
- Baù hoäi - Træ loài, bònh taâm thaàn
- Maïng moân + Chí thaát - Di tinh , Baêng huyeát,
+ Thaän du + Tam aâm giao boä phaän sinh duïc
+ Aån baïch ---
- Caùch du - Ra huyeát- xuaát huyeát
- Ñôùi maïch + Baïch hoaøn du - Maùu traéng

195
- Chieáu haûi + Huyeát haûi - Thoáng kinh
+ Tam aâm giao (ñau khi coù kinh)
- Duõng tuyeàn + Uyû trung - AÙp huyeát cao
- Leä ñoaøi - Maát nguû
- AÂm khích + Haäu kheâ - Ra moà hoâi troän ban ñeâm
- Phuïc löu - Noùng soát khoâng moà hoâi
- Chieáu haûi - Beänh dö nöôùc
- Thuyû phaàn - Nhöõng beänh veà nöôùc
- Khí haûi - Sung khí traàm troïng

Taøi Lieäu Tham Khaûo

LIEÄU PHAÙP THUÛ THUAÄT CHÍCH LEÅ

I - THAO TAÙC PHAÙP

Thuû thuaät kích thích goàm coù:

196
 Khinh thích, troïng thích, bình thích, phoùng huyeát, kheâu cam.
- Khinh thích: vöøa chaâm laáy ra, löïc xung kích ít, coâng naêng
boå, trò chöùng hö.
- Troïng thích: traàm troïng, löïc maïnh, taû phaùp, trò thöïc chöùng.
- Bình thích: chaâm vöøa phaûi.
- Phoùng huyeát: chaâm ra maùu öù trò chöùng tích treä.
- Kheâu cam: chaâm ra chaát dòch vaøng hay traéng trò tieåu nhi cam
tích.

II – KÍCH THÍCH DIEÄN

Ñoân thích (Chaâm ñieåm: ñieåm thích):
- Hoaønh thích (Chaâm haøng ngang).
- Haøng thích (chaâm treân döôùi).
- Hoaøn thích (chaâm voøng troøn).
- Mai hoa thích (chaâm 3-5 muõi).
- Taùn thích (laáy moät ñieåm laøm taâm, roài chaâm bung ra boán
phía).
- Tuï thích (taäp trung thích) (töø ngoaøi chaâm vaøo).
III – NGUYEÂN TAÉC PHOÁI HÔÏP

1- Coå löng duøng trò taát caû caùc beänh.

1- . Thöôïng haï chi haäu laên phoái hôïp: hö boå, thöïc taû, chaâm treân
maïnh, döôùi nheï.
Trò nhieät, bieåu, döông, khí phaän, thöôïng tieâu, beänh vuøng
ñaàu, maët, coå.

197
2- Thöôïng haï chi tieàn laên phoái hôïp : hö boå, thöïc taû chaâm maïnh
döôùi, maïnh treân.
Trò haøn, aâm, haï tieâu, huyeát phaän, vuøng eo hoâng trôû xuoáng.
3- Duøng hai beân hoâng, trung boä thöôïng haï chi laên, bình thích.
Trò haøn nhieät giao tranh (treân noùng döôùi laïnh, treân laïnh döôùi
noùng).
4- Chuû yeáu boä tuï thích (taäp trung thích), phoái hôïp boä hoaønh,
taùn thích:
Trò caùc chöùng nhö: caûm maïo, truùng thöû, truùng phong, hö
lao, hen suyeãn, teâ thaáp, ñau löng, söôøn, hoâng, thaáp khôùp, tieát
taû, oùi möûa, caøn hoaéc loaïn, ñau buïng, saùn khí, bí ñaùi, ñaùi daàm,
thoáng kinh, ung nhoït, ung thö, söng haøm, daï ñeà, treû sôï khaùch
laï, caáp kinh, maïn kinh, baïi lieät tieåu nhi.

VI- CAÙC BOÄ PHAÄN TRIEÅN KHAI

TUÙC LAÊN, THUÛ LAÊN, CHUÛ TÍCH HAØNH, TIEÀN THAÂN, DIEÄN.
TUÙC LAÊN:
1/ Löôõng tieàn laên: trò teâ thaáp, oùi möõa, ñau buïng, treû baïi lieät.
2/ Löôõng haäu laên: trò treû baïi lieät, teâ thaáp, bí ñaùi.
3/ Löôõng traéc laên: trò teâ thaáp, ñaùi daàm, hoâng söôøn ñau, saùn
khí, thoáng kinh, ñau loå tai.
4/ Tuùc Luïc Quan: (neáu ñau thaét thì thì chích khôùp moâng)
trò teâ thaáp, thaáp khôùp, ñau löng, treû baïi lieät.
5/ Huyeät uûy trung: (khuyûu chaân) chaâm ra maùu ôû maïch maùu
ñen. Trò truùng thöû, ñinh sang, caøn hoaéc loaïn.

198
 6/ Tuùc Thaäp Giaùp: Trò truùng thöû (ngoùn uùt), truùng thöû, caøn
hoaéc loaïn (ngoùn keá), saùn khí, bí ñaùi, ñau loå tai, sôï khaùch laï,
maïn kinh.
7/ Tuùc Thaäp Kim: Trò truùng phong.

Thuû Laên:
1/ Löôõng tieàn laên: trò teâ thaáp, tieát taû, ñau raêng, maét ñoû ñau,
ho laâu, treû baïi lieät.
2/ Löôõng haäu laên vaø
3/ Löôõng traéc laên: trò teâ thaáp.
4/ Thuû luïc quan (3 khôùp): trò teâ thaáp, ñau khôùp, ung thö
(vuøng khôùp choû), söng haøm (vuøng khôùp coå tay).
5/ Töù phuøng: trò cam tích, ho laâu.
6/ Thuû thaäp giaùp:
(laàn ñaàu chaâm giöõa ngoùn, sau chaâm goùc ngoùn tay).
Trò truùng thöû, hö lao, hen suyeãn, hoâng, buïng, raêng, cuoáng
hoïng, maét, caøn hoaéc loaïn, ñaùi nhieàu, daï ñeà, sôï khaùch laï,
cam tích.
7/ Thuû thaäp kim: trò truùng thöû, truùng phong, caáp kinh phong,
caøn hoaéc loaïn.

SAU LÖNG CHUÛ TÍCH HAØNH:

1/ Chuû tích haønh: (chính giöõa hai ñoát xöông)

199
 Trò caûm, truùng thöû, hö lao, hen suyeãn, teâ ñau löng, khôùp,
caøn hoaéc loaïn, ñau raêng, maét ñoû ñau, ñinh nhoït, ung thö, söng haøm,
khoùc ñeâm, sôï khaùch laï, treû baïi lieät, caáp maïn kinh.
2/ Caûnh laên: (chích 7 muõi)
Trò caûm, ñau raêng, yeát haàu, hen suyeãn, maét ñoû ñau, khoùc
ñeâm, ho laâu.
3/ Hieäp tích haøng: trò caûm, teâ, hö lao, ñau löng, hoâng, khôùp,
caøn hoaéc loaïn, thoå taû, bí ñaùi, ñaùi daàm, ñau raêng, ñau tai, yeát haàu,
thoáng kinh, daï ñeà, sôï khaùch laï, ho laâu, maïn kinh, treû baïi lieät.
4/ Kieân laên: trò yeát haàu, ung thö, treû baïi lieät.
5/ Kieân giaùp hoaøn: trò caûm maïo, hö lao, hen suyeãn, ho laâu, treû
baïi lieät.
6/ Voøng moâng: trò hö lao, hen suyeãn, ñau löng, khôùp, thoáng
kinh, ñaùi nhieàu, ñaùi daàm, caøn hoaùc loaïn, treû baïi lieät.

TRÖÔÙC NGÖÏC:
1/ Caûnh traéc: (chích 7 muõi).
Trò hen suyeãn, ñau coå hoïng, yeát haàu.
2/ Teá haøng: (töø thieân ñoät trôû xuoáng ñeán ruùn).
Trò tieát taû, caøn hoaéc loaïn, saùn khí, ñau buïng, aåu thoå.
3/ Hieäp teá haøng:
Trò tieát taû, ñau buïng, khoùc ñeâm, maïn kinh.
4/ Nhuû haøng: Trò oùi möõa.
5/ Coác tuyeàn: trò tieâu hoaù keùm.
6/ Thuûy tuyeàn: trò bí ñaùi, ñau buïng döôùi, thoáng kinh.

200
7/ Hieäp haøng: trò ñau hoâng.
8/ Teá hoaøn: trò caøn hoaéc loaïn.
9/ Phuùc caáu haøng: trò saùn khí, bí ñaùi.

CHÍCH LEÅ CAÁP CÖÙU

1/ Soát cao (noùng meâ man):
Töø naùch tay vaø naùch chaân ño ra khoaûng 3 ngoùn tay,
ñaäp baøn tay voâ ñeán khi coù quaàng ñoû noåi thì chích leå choã aáy,
soát haï. (Töông ñöông vôùi voã Dòch xaø caáp cöùu baát tónh cuûa
phöông phaùp caïo gío, baám huyeät, caét leå Thaày Ba Caàu
Boâng).
2/ Truùng gioù aù khaåu cöùng quai haøm:
Chích leå hai beân ñaàu xöông quai haøm.
3/ Truùng gioù meùo mieäng:
Chích leå 4 huyeät: - Nhaân trung – hai beân khoeù mieäng
caùch 1 phaân (Ñòa thöông) – döôùi moâi (Thöøa töông).
4/ Ban cua löôõi traéng (soát thöông haøn):
Laáy coû möïc hoaëc chanh hoaëc moân nöôùc ñaùnh gioù ôû oùt
(sau ñaàu), khi thaáy gioù baàm (hình con cua) noåi leân thì chích
leå hai con maét cua tröôùc, xong chích caùc phaàn coøn laïi.
5/ Muït baïc ñaàu: söng maët.
Duøng con cua ñoàng, kinh giôùi ñoát taùn nhuyeãn, ñaâm
chung vôùi muoái ñaáp vaøi laàn thì heát.

VAØI NEÙT DÒCH LYÙ TRONG

CHÍCH LEÅ
201
 & DIEÄN CHAÅN-ÑIEÀU KHIEÅN
LIEÄU PHAÙP

Töø xöa ñeán nay ai cuõng bieát Dòch Y Ñaïo laø Y Lyù
goác cuûa moïi ngaønh Y hoïc, Y thuaät coå kim Ñoâng Taây. Khoa
Chích Leå Vieät Nam cuõng nhö Dieän Chaån Ñieàu Khieån Lieäu
Phaùp, tuy phaùt xuaát töø hoaøn caûnh thöïc teá khaùc nhau vaø
khoâng chính thöùc tuyeân boá nguoàn goác ôû hoïc phaùi lyù thuyeát
naøo, nhöng khi xeùt caû hình thöùc laãn noäi dung ñaõ boäc loä
khaù nhieàu vuõ truï quan vaø nhaân sinh quan Dòch Bieán Töï
Nhieân trong phöông phaùp luaän vaø kyõ thuaät thao taùc ñieàu
trò beänh.
1. XEÙT VEÀ CÔ CHEÁ, MUÏC ÑÍCH VAØ ÑOÁI TÖÔÏNG
Trong Dòch hoïc ngöôøi ta thöôøng öùng duïng nguyeân lyù:
Dòch laø gaàn. Gaàn nhaát trong phaïm vi khoâng gian, thôøi
gian ñoái vôùi Toâi - Con Ngöôøi, vöøa coù nghóa trong taàm tay,
taàm nhìn vöøa coù nghóa cuï theå thöïc duïng.
Chích Leå cuõng nhö Dieän Chaån choïn caùi gaàn nhaát, deã
thaáy, deã bieát nhaát chính laø laøn da, maët da, laø beà maët, boä
maët beân ngoaøi cuûa cô theå. Da laø maøn aûnh ghi nhaän moïi
hieän töôïng, traïng thaùi dieãn bieán caû beân trong vaø beân
ngoaøi cô theå, theo quy luaät töông quan giöõa noäi moâi vaø
ngoaïi moâi maø trong sinh beänh lyù goïi laø nhöõng daáu veát
bieåu hieän beänh lyù. Moãi phöông phaùp chuù troïng nhöõng daáu
veát baùo beänh khaùc nhau theo muïc ñích vaø chieàu höôùng
cuûa mình.

202
 Nhö Chích Leå ñaõ toång keát ñöôïc 9 loaïi daáu veát bieåu
hieän beänh lyù caàn chích leå. Dieän Chaån ñaõ heä thoáng hoaù
baèng nhöõng hình ñoà vaø sinh huyeät. Caû hai phöông phaùp
Chích Leå vaø Dieän Chaån cuøng taùc ñoäng treân maët da ôû
nhöõng nôi bieåu hieän beänh lyù tröïc tieáp hay giaùn tieáp neân
coù theå keát hôïp boå sung cho nhau caøng theâm taùc duïng,
khoâng coù gì traùi ngöôïc.
Xem maët maø baét hình dong laø caû moät trieát lyù soáng,
khoâng theå xem thöôøng ñöôïc. Vì laøm sao che giaáu noåi söï
thaät beân trong khi ñoái ñaàu vôùi quy luaät nhaân quaû ñoàng öùng
vaø dò öùng: heã coù lyù ñoù thì coù töôïng ñoù, coù töôïng ñoù thì coù
lyù ñoù. Dó nhieân töôïng lyù ñeàu coù chaân giaû, nhöng gaëp tay
cao thuû lòch laõm thì chaân giaû côõ naøo cuõng phaûi loä nguyeân
hình, chaúng khoù khaên gì.
Dòch hoïc laïi raát chuù troïng ñeán quy luaät Taïo Hoaù
(Caáu Taïo Hoaù Thaønh). Cô theå, beänh chöùng, daáu veát, sinh
huyeät … ñeàu laø nhöõng caùi Thaønh, chaéc chaén phaûi ñi trong
Lyù Leõ Quy Luaät Caáu Taïo Hoaù Thaønh, do nhieàu khaû naêng
löïc löôïng phoái hôïp ñöôïc khaùi quaùt baèng danh töø AÂm
Döông Khí Hoaù. Vaø leõ ñöông nhieân nhöõng caùi Thaønh naày
vaãn phaûi tieáp tuïc Bieán Ñoäng, Bieán Ñoåi, Bieán Hoaù, Hoaù
Thaønh Boä Maët môùi maõi khoâng thoâi. Do ñoù Chích Leå vaø
Dieän Chaån choïn caùc daáu veát, sinh huyeät vöøa laø daáu hieäu
baùo beänh ñoàng thôøi cuõng laø nôi trò beänh. Ngöôøi khoâng bieát
cho laø pheùp laï, ñau trong maø chöõa ngoaøi, ñau choã naày maø
trò choã khaùc. Coøn ngöôøi am töôøng Dòch Lyù, bieát roõ Quy
Luaät Töông Quan, Töông Hôïp, Töông ÖÙng thì xem ñoù laø leõ
taát nhieân chaúng coù gì laï caû.

203
 Cô theå laø moät guoàng maùy soáng ñoäng goàm nhieàu heä
thoáng choàng cheùo. Ngöôøi hoïc hieåu quen heä thoáng naøo thì
thöôøng lyù giaûi theo sôû kieán ñoù, chöù ít coù ai hieåu heát, nhaát
laø heä thoáng khí hoaù voâ hình, voâ tuyeán. Cô cheá caáu taïo con
ngöôøi coøn laém ñieàu bí maät, khoâng theå töï cho mình höõu lyù
roài chuû quan voäi pheâ phaùn vieäc ngöôøi khaùc laø voâ lyù, phi
lyù, phaûn khoa hoïc ñöôïc. Thaønh quaû ñieàu trò beänh cuûa
Chích Leå vaø Dieän Chaån ngaøy caøng cao, khieán cho caùc hoïc
giaû, lyù thuyeát gia, khoa hoïc gia, y gia baùc hoïc caøng phaûi
suy gaãm laïi chuû tröông cuûa mình.
2. VEÀ PHÖÔNG PHAÙP LUAÄN
Phaùt xuaát töø nhöõng khaùi nieäm trieát hoïc vaø khoa hoïc
tieán boä, Chích Leå vaø Dieän Chaån Ñieàu Khieån Lieäu Phaùp keát
tinh thaønh phöông phaùp luaän ñoäc ñaùo, ñoøi hoûi khaû naêng tö
duy saâu saéc vaø nhaïy beùn. Khaû naêng tö duy laø ñieàu kieän taát
yeáu cuûa Chích Leå vaø Dieän Chaån qua 9 daáu veát, ñoà hình,
sinh huyeät treân cô theå beänh nhaân lieân quan ñeán caùc cô
naêng beân trong vaø ngöôïc laïi. Noùi chung khaû naêng tö duy
laø caùi YÙ cuûa con ngöôøi phaûi ñöôïc taäp luyeän goàm nhieàu
loaïi YÙ: YÙ töôûng, YÙ nghó, YÙ thích, YÙ thöùc, YÙ nieäm, YÙ ñònh,
YÙ chí, YÙ kieán. YÙ naøo cuõng caàn thieát vaø quan troïng. Caùc YÙ
hoã töông boå sung cho nhau thì Chích Leå vaø Dieän Chaån
môùi coù khaû naêng saùng taïo linh ñoäng ña daïng vaø phong
phuù, naâng cao hieäu quaû toái öu trong chaån ñoaùn vaø ñieàu trò.
Theo Trieát Dòch Vieät Nam, Chích Leå vaø Dieän Chaån
duøng 2 phöông phaùp luaän cô baûn laø Quy naïp vaø Dieãn
dòch, töùc vaän duïng khaû naêng phaân tích vaø toång hôïp nhöõng
yeáu toá Ñoàng Dò cuûa thöïc taïi coù bieán chuyeån trong giôùi haïn

204
cuûa phaïm vi khoâng gian-thôøi gian cuï theå, vöøa voâ hình, vöøa
höõu hình. Phaïm vi khoâng gian - thôøi gian laø thôøi ñieåm
Dòch Bieán, laø caùi moác taïm ngaét ñoaïn treân doøng bieán
chuyeån baát taän cuûa thöïc taïi töø Voâ ñeán Höõu hoaëc töø Höõu
ñeán Voâ, ñöôïc goïi chung laø caùc daáu hieäu bieåu hieän beänh lyù
ñöôïc Chích Leå vaø Dieän Chaån phoùng to thu nhoû toaøn boä coù
heä thoáng treân nhieàu daïng loaïi, nhieàu ñoà hình phaûn chieáu,
ñaëc bieät chuù troïng caùc ñieåm soáng ñoäng nhaïy caûm nhaát goïi
laø sinh huyeät hay ñieåm ñau.
Trong Dòch hoïc coù Pheùp Töông Quan -Töông Hôïp –
Töông ÖÙng maø ngöôøi ta thöôøng goïi laø ñoàng öùng (ñoàng
hình, ñoàng tính, ñoàng khí …) laø quy luaät töï nhieân lôùn nhaát
cuûa vuõ truï vaø con ngöôøi. Chích leå vaø Dieän Chaån vaän duïng
toái ña quy luaät Quan – Hôïp -- ÖÙng (Ñoàng hoùa: laáy caùi
Ñoàng ñeå bieán hoùa) naày, cuøng vôùi quy luaät Dò hoaù trong
chaån ñoaùn vaø ñieàu trò ñem laïi hieäu quaû khaù cao.
Theo quy luaät Ñoàng hoùa moïi söï vaät lôùn nhoû ñeàu ñoàng
nhaát lyù, nhaát theå, nhaát luaät neân töï nhieân coù moái töông
quan bieän chöùng höõu cô. Do ñoù neáu kheùo bieát khôûi ôû ñieåm
cöïc nhoû gaàn nhaát, ñoäng nhaát thì heä quaû taát nhieân caøng
khoaùng tröông lieân mieân baát taän coù aûnh höôûng ñeán caùi lôùn
lao xa xaêm khuaát maét theo chieàu höôùng thuaän ñoäng hay
nghòch ñoäng, maø caùc khoa hoïc goïi laø cô cheá töï ñoäng, töï
hoaù, töï ñieàu khieån, töï ñieàu chænh. Leõ dó nhieân söï taùc ñoäng
phaûi ñuùng luùc, ñuùng thôøi ñieåm maø trong Dòch Lyù hoïc goïi
laø Chöõ Thôøi. Thôøi gaàn nhaát chính laø Truïc, laø caùi hieän höõu
ñang bieåu loä phaûn öùng, phaûn xaï nhaïy caûm nhaát, laø caùi
ñoäng (ñoäng tónh) cuûa Dòch, laø Ñaïo Cöïc Tieân Quyeát (Thaùi

205
Cöïc), laø Tình Lyù Cô Ñoäng, Chaùnh Ñoäng treân doøng bieán
chuyeån. Ñaïo Cöïc Tieân Quyeát trong Dòch hoïc cuõng laø moät
pheùp laï ñoái vôùi ngöôøi ñôøi.Ñoù laø pheùp Dò hoùa, laáy caùi Dò
ñeå bieán hoùa.
Muoán bieát söï Ñoäng Bieán cuûa Dòch ñeán giai ñoaïn naøo
thì caên cöù vaøo caùc hieän töôïng bieåu hieän: Ñoäng laï, Ñoäng
gaàn, Ñoäng maïnh, Ñoäng nhaát xaûy ra moät caùch töï nhieân vaø
boãng nhieân khi coù vaán ñeà. Söï Ñoäng Bieán tuaàn töï, traät töï,
baát chaáp con ngöôøi coù yù thöùc hay khoâng, noù cöù troâi laên
trong moïi khoâng gian - thôøi gian theo ñöôøng ñi dó nhieân
cuûa noù. Con ngöôøi phaûi khaùm phaù vaø can thieäp kòp thôøi,
ñuùng luùc, ñuùng troïng taâm, troïng ñieåm ñeå coù theå chuyeån
ñoåi, ñieàu chænh höôùng ñi theo YÙ mình (sai moät ly ñi ngaøn
daëm).
Vieäc hieåu bieát vaø can thieäp ñuùng luùc vaøo doøng bieán
chuyeån khoâng phaûi ai cuõng coù khaû naêng nhö nhau. Manh
Nha laø Ñaïo lôùn nhaát cuûa vuõ truï, laø quyeàn uy toái thöôïng
cuûa Taïo Hoaù, ngöôøi ñôøi thöôøng coù theå doõi theo baét chöôùc
phaàn naøo cuõng ñöôïc tieáng vang khoâng nhoû, vì Ñaïo Manh
Nha laø bí quyeát thaønh coâng muoân ñôøi.
Toùm laïi Chích Leå hay Dieän Chaån ñaõ bieát naém baét
ñuùng luùc nhòp ñieäu soáng ñoäng cuûa vuõ truï, goùi goïn trong
phaïm vi cô theå con ngöôøi. Ñuùng luùc laø hôïp tam yeáu:
Thieân cô, Nhaân cô, Thôøi cô, laø pheùp laï cuûa moïi pheùp laï,
neân chaúng traùch Chích Leå vaø Dieän Chaån maàu nhieäm vaø
huyeàn dieäu ñeán theá. Trong Chích Leå vaø Dieän Chaån goàm
coù ñuû hai yeáu toá Ñoàng-Dò cuûa Dòch Lyù. (Moãi loaïi daáu veát,

206
sinh huyeät, ñoà hình, caùch chaån ñoaùn vaø ñieàu trò gioáng maø
khaùc nhau chính laø AÂm Döông Ñoàng Dò).
Toâi ñoan chaéc söï thaønh coâng cao ñoä cuûa Chích Leå vaø
Dieän Chaån laø do caùc Y sö ñaõ vaän duïng phoái hôïp Yeáu Lyù
Ñoàng Nhi Dò, vöøa Ñoàng hoùa vöøa Dò Hoaù, neân raát linh hoaït
bieán hoaù khoân löôøng maø ngöôøi ñôøi thöôøng khoù lónh hoäi
kòp. Ñaõ hôïp Leõ Trôøi, laïi öùng vôùi thaân ngöôøi thì Chích Leå
vaø Dieän Chaån cöù ung dung thaúng tieán. **
Hoaø Höng, ngaøy 06-10-1991 (29-8 Taân Muøi)
Giôø Trung Phu – Ích
Dòch Hoïc Só NAM THANH PHAN QUOÁC SÖÛ

** Ngaøy 30-9-04 (17-8 Giaùp Thaân) 7giôø 50 saùng, taùc giaû ñaõ coù
söûa chöõa ñoâi ñieàu trong baûn goác baøi naày vaø baøi sau cho hôïp
thôøi.

ÑIEÅN HÌNH DÒCH Y ÑAÏO:

KEÁT HÔÏP CHÍCH LEÅ vaø DIEÄN CHAÅN
TRÒ BEÄNH

I. PHAÏM VI CAÂU CHUYEÄN XAÛY RA

Toâi ñaõ giao thieäp nhieàu laàn vôùi beân Dieän Chaån -
Ñieàu Khieån Lieäu Phaùp cuûa Anh Buøi Quoác Chaâu, do Anh Lyù
Phöôùc Loäc phoå bieán (Anh Loäc laø ñaïi ñeä töû cuûa Anh Chaâu ).

207
 Toâi coù yù muoán hoûi Taïo Hoaù töø laâu maø chöa coù dòp,
boãng saùng nay, luùc 8 giôø ngaøy 24-2 Taân Muøi töùc ngaøy 08-
4-1991, ñang ngoài vaøo baøn saép söûa laøm vieäc taïi nhaø, töø
ñaâu khieán toâi naûy yù thaéc maéc vieäc Dieän Chaån - ÑKLP nhö
theá naøo vaø toâi coù neân tham döï khoâng ?
II. LUAÄT TAÏO HOAÙ HIEÅN LOÄ BAÙO TIN
Luùc aáy tính ñöôïc Dòch Töôïng laø: HAØM –CAÁU –
TUÏY. Toâi lieàn hoäi lyù bieán thoâng roài keát luaän neân tham döï,
vì khoâng theå cöôõng laïi vaø laøm khaùc ñöôïc:
Haøm: caûm daõ, caûm xuùc, thoï nhaän, tieáp thu.
Caáu: ngoä daõ, töông ngoä, gaëp gôõ, thình lình, ít khi,
tao ngoä.
Tuïy: tuï daõ, tröng taäp, gom nhoùm, doàn ñoáng, keùo
thaønh baày.
Luaät Taïo Hoaù ñang chæ roõ: Sinh huyeät laø ñaëc tröng
nhaát cuûa Dieän Chaån-ÑKLP thì cuõng baèng nhö noùi chính
Dieän Chaån-ÑKLP. Vì theo Dieän Chaån thì sinh huyeät laø
giao ñieåm cuûa khoâng gian-thôøi gian (Tuïy = 1 ñieåm –point),
choã xaûy ra khi coù beänh, chæ vaøo luùc ñoù môùi coù maø thoâi,
thöôøng khoâng coá ñònh (Caáu = töông ngoä, ít khi), choã ñoù coù
tính nhaïy caûm nhaát (Haøm = caûm xuùc).
Qua Lyù Nghóa cuûa Dòch Töôïng: Haøm – Caáu – Tuïy,
toâi hieåu ngay ñoù laø sinh huyeät ñaëc tröng nhaát cuûa Dieän
Chaån ñang laø vaán ñeà. Noùi caùch khaùc chính Dieän Chaån laø
vaán ñeà. Taïo Hoaù voán voâ ngoân ñang chaêm lo cho Dieän
Chaån. Ñieàu naày toâi cuõng ñaõ bieát töø laâu khi laàn ñaàu vaøo
moät buoåi toái trôøi möa lôùn toâi ñaõ töï naåy yù ñeán giao du vôùi

208
anh Loäc caùch nay treân 2 naêm taïi nhaø anh Loäc ôû ñöôøng Voõ
Tröù, Quaän 8, TPHCM.
Thaéc maéc chính cuûa toâi laø coù neân tham döï vaøo caùi
goác cuûa DC-ÑKLP khoâng, trong luùc naøy hoaëc luùc khaùc?
Roõ raøng neáu coi ñaây laø leänh cuûa Taïo Hoaù thì:
Haøm – Caáu - Tuïy laø: Tieáp xuùc - Caáu keát - Thaønh nhoùm,
laø: Chòu nhaän - Tao ngoä - Moät ñoaøn.
Töø laâu ñoaøn nhoùm Vieät Y coù nhieàu Vieät Y só thuaàn
tuyù (khoâng phaûi Ñoâng Y hay Taây Y) vì thôøi theá chöa gom
veà moät moái. Nay coù danh Dòch Y Ñaïo VN, Vieät Y Ñaïo
VN, Chích Leå VN, VietNam Medecine Do, Vinatherapy,
Vinamassage … laø nhöõng nhoùm tinh hoa baùo hieäu baét ñaàu
thôøi kyø Vieät Y höng khôûi trôû laïi. Nhöõng ngöôøi Vieät Nam,
nhaát laø caùc Vieät Y Só, Vieät Y Sö ñaõ töø laâu töï haøo veà Vaên
Minh noøi gioáng Hoàng Laïc, thì tröôùc sau cuõng coù luùc “ñoàng
thanh töông öùng, ñoàng khí töông caàu”, seõ quy veà moät moái
ñeå laøm raïng danh neàn Y Hoïc Vieät Nam voán dó raát ñoäc ñaùo
xöa nay.
Laø moät Dòch Hoïc Só, toâi thöôøng voâ tö theo doõi böôùc
ñi cuûa Taïo Hoaù. Nay Taïo Hoaù hieån loä baùo tin nhö theá, toâi
thuaät laïi ñeå ai quan taâm ñeán tieán trình cuûa Ñaát Nöôùc bieát
roõ ñaïi loä nhieân maø thuaän thieân haønh ñaïo, khai vaät thaønh
vuï. Rieâng toâi vì coù bieát chuùt veà Quy Luaät cuûa Taïo Hoaù,
neân Taïo Hoaù baûo sao toâi laøm vaäy, chaúng maûy may rieâng yù
danh lôïi tình. Maø lieäu toâi vaø ngay caû moïi ngöôøi coá tình
laøm khaùc ñöôïc chaêng?

209
 Toâi xin neâu moät thí duï ñieån hình Taïo Hoaù ñaõ minh
chöùng cho toâi ñeå toâi troïn tin nhöõng gì noùi treân laø ñuùng. Toâi
thöoøng coù thoùi quen khoâng tin baát cöù thöù gì neáu chöa ñöôïc
kieåm tra. Trong tröôøng hôïp naøy, toâi ñoøi hoûi khoù khaên hôn
laø Taïo Hoaù phaûi hieån loä cho toâi thaáy moät laàn choùt hieäu
quaû cuûa Chích Leå, nhaát laø Dieän Chaån do chính toâi thöïc
hieän.
Thì vaøo giôø sau, cuøng ngaøy treân, luùc 9 giôø 30, chò
Vieät kieàu teân Jannette, ôû Phaùp veà 3 thaùng ñeå hoïc Chích Leå
vôùi toâi. Theo thöôøng leä, hoâm nay chò ñeán hoïc , vöøa gaëp toâi
chò noùi lieàn:
“Thaày trò beänh cho con, con vaãn coøn nhöùc ñaàu vaø ñau
hoâng söôøn traùi, maëc duø hoâm qua Thanh vaø Höông (hai con
toâi) ñaõ leå coù bôùt”. Toâi noùi ñöôïc roài chò cöù hoïc ñaõ, roài toâi seõ
trò cho ! YÙ toâi hoâm nay khoâng trò baèng chích leå nöõa maø thöû
duøng Dieän Chaån ñeå moät phaàn rieâng toâi xaùc tín hôn, moät
phaàn giôùi thieäu cho chò bieát moät phöông phaùp trò beänh
thaàn kyø khoâng keùm Chích Leå.
Thuù thaät caùi hoïc bieát DC-ÑKLP cuûa toâi coøn bì boõm
laém vaø cuõng ít khi söû duïng, laâu ngaøy muoán queân heát.
Nhöng ñeå nhôù laïi ñoà hình vaø phöông phaùp trò lieäu, toâi beøn
ñem ra giaûng moät soá ñieàu cô baûn veà DC- ÑKLP, ñoàng thôøi
ñeå chuaån bò tö töôûng cho chò Jannette hieåu phaàn naøo vieäc
toâi saép laøm.
Sau ñoù toâi môû Dòch Töôïng nhaèm TUÏY – TYÛ. Toâi
nhôù laïi ñoà hình vaø quy luaät cuûa DC-ÑKLP coù noùi caùch laáy
moác baûn leà ñeå tìm sinh huyeät: hoâng naùch gaàn vuù maø phaûn
chieáu vuù laø maét. Toâi quan saùt voøng quanh phía döôùi maét,

210
treân maù traùi cuûa chò coù moät taøn nhang lôùn vaø moät taøn
nhang nhoû. Toâi hoûi thì chò cho bieát taøn nhang naày môùi coù
chöøng 2 naêm nay sau khi coù beänh nhöùc ñænh ñaàu vaø ñau
hoâng söôøn phaûi.
Toâi hoäi yù: Tuïy laø tuï daõ, taäp trung, gom nhoùm laïi.
Tyû laø tö daõ, thaân lieàn, quy caên moät ñieåm.
Bieán thoâng TUÏY – TYÛ laø taøn nhang (loaïi tuï huyeát
thaønh moät ñieåm, muït lôùn). Toâi nhanh choùng duøng ñieáu
thuoác hô treân hai taøn nhang ñoù thì chò noùng chòu khoâng
noåi. Toâi lieàn duøng kim ghim vaøo hai taøn nhang. Toâi baûo
chò ngoài im laéng nghe vuøng hoâng thì chöøng nöûa phuùt chò
vöøa ngaïc nhieân cho bieát laø heát ñau roài. Toâi phaán khôûi tieán
haønh töø ñænh ñaàu, nhôù laïi ñoà hình döông thì ñaàu ôû traùn,
toâi thaáy lôø môø coù moät taøn nhang nhoû ôû caùch 2cm treân ñaàu
chaân maøy traùi. Toâi lieàn chaâm moät kim vaøo taøn nhang vaø
moät kim caïnh ñoù vì thaáy da hôi noåi coäm nhö söng. Toâi
lieân töôûng tôùi da ñaàu cuûa chò cuõng noåi xung huyeát, ñoïn g
huyeát moät vuøng lôùn hôn baøn tay ñaõ laøm chò ñau nhöùc baáy
laâu nay maø naêm roài toâi ñaõ chích leå cho chò bôùt nhieàu. Sau
khi vöøa chaâm xong, khoâng ñaày 3 hôi thôû, chò noùi ñaàu nheï
haún, thaät laï quaù. Toâi vaãn löu kim nhö vaäy chöøng 5 phuùt ñeå
theo doõi keát quaû thì chò noùi nheï nhoõm, chæ coøn hôi eâ eâ.
Toâi lieàn duøng ñieáu thuoác hô doø ñeán treân ñaàu ngoùn chaân
caùi beân traùi, chò thaáy noùng hôn. Toâi hô taïi ñoù moät hoài laâu
nöõa cho thaät noùng ñeán khi chò chòu khoâng noåi. Keát quaû
kieåm tra laïi ñaàu chò eâm haún.
Toâi tieáp tuïc hô bôø beân caïnh trong baøn chaân traùi vì
nghó raèng: hoâng söôøn laø caïnh aên vôùi caïnh, nhöng khoâng

211
thaáy baùo noùng, toâi chôït nghó chaéc ôû caïnh ngoùn caùi phía
khe. Quaû nhieân khi hô ñeán caïnh ngoùn caùi saùt khe thì noùng
döõ. Toâi khoâng daùm hô laâu vì sôï phoûng da, neân duøng que
aán maïnh vaøo ñieåm noùng, baûo chò raùng chòu ñau, thoaùng
moät chuùt chò noùi hoâng söôøn heát eâ. Ñeå baûo ñaûm cuûng coá
hieäu quaû, toâi duøng ngoùn tay caùi baám maïnh vaøi laàn vaø sau
cuøng thoa daàu cuø laø vaøo ñoù. Chò ngoài noùi chuyeän theâm
chöøng moät giôø sau nöõa maø vaãn thaáy nheï haún môùi veà.
Keát Luaän: Vôùi ngöôøi lô mô veà DC-ÑKLP nhö toâi
maø Taïo Hoaù coøn cho hieån loä thaàn thoâng kyø dieäu tröôùc maét
nhö theá, huoáng hoà caùc Vieät Y Sö, Y só chuyeân nghieäp thì
ñeán côõ naøo. Dó nhieân hieäu quaû coù laâu beàn hay khoâng coøn
tuyø thuoäc nhieàu yeáu toá khaùc. Ñaây toâi muoán noùi hieäu quaû
thaàn toác, thaàn kyø cuûa phöông phaùp Dieän Chaån, cuõng nhö
cuûa Chích Leå … Noùi chung cuûa Vieät Y Ñaïo, cuûa Dòch Y
Ñaïo thì baát cöù phöông phaùp naøo khaùc treân theá giôùi coù ñeán
choã kyø dieäu nhaát cuõng chæ mong ñöôïc vaäy.
Vieät Y só chuùng ta, moãi ngöôøi laø moät hoaøn caûnh vaø
khaû naêng rieâng, coù quyeàn xaây döïng cho mình moät moâ
thöùc naøo phuø hôïp toái öu, nhöng vaãn chung lyù töôûng laø Vieät
Y muoân thuôû.
Rieâng toâi vaø moät vaøi baïn höõu trong khaû naêng saün coù
cuûa mình ñang aùp duïng moâ hình tam giaùc: Dòch Y Ñaïo –
Chích Leå – Dieän Chaån Ñieàu Khieån Lieäu Phaùp trong quyõ
ñaïo cuûa Vieät Y. Moâ hình naày coù theå veà sau thay ñoåi tuyø
hoaøn caûnh cuï theå. Chuyeän ñôøi coøn daøi, nhöng hieän taïi
cuõng phaûi baét ñaàu töø caùi giaûn ñôn.
Löông Y Phan Quoác Söû

212
 SỰ TRUNG THỰC CỦA CÁC XÁC CHẾT
TIẾN SĨ Y HỌC WALLOC NHẬN GIẢI NOBEL VAØO NĂM 1991,
HIỆN RẤT NỔI TIẾNG TẠI MỸ.
NHỮNG ĐIỀU BẠN LĨNH HỘI ĐƯỢC QUA BÀI NÓI CHUYỆN
HÔM NAY CỦA ÔNG, CÓ THỂ LÀM CHO BẠN THAY ĐỔI HOÀN TOÀN
QUAN NIỆM VỀ NỀN Y HỌC HƯỚNG DẪN – VÀ CÓ THỂ NHỜ VẬY MÀ
SỐ PHẬN CỦA BẠN VÀ NHỮNG NGƯỜI THÂN CÓ ĐƯỢC CƠ MAY CẢI
THIỆN MỘT CÁCH CƠ BẢN !
THÁNG 08 NĂM 2000
NGƯỜI DỊCH: HÀ QUANG MINH

BÀI NÓI CHUYỆN CỦA TIẾN SĨ Y HỌC WALLOC

Các Tử Thi Không Lừa Dối Được Bác Sĩ
Kính chào Quý bạn!
Hôm nay tôi rất hân hạnh được gặp gỡ cùng quý bạn!
Tôi lớn lên trong một trang trại thuộc Miền Tây Công
Quốc Saint-Louis. Vào thập niên 50 gia đình chúng tôi bắt đầu
sự nghiệp từ nghề nuôi bò thịt. Nếu các bạn đã từng quen biết
với nghề chăn nuôi gia súc, chắc các bạn đều biết rằng, con
đƣờng duy nhất để tìm đƣợc ra tiền trong ngành nông nghiệp, là
phải tự mình trồng trọt lấy thức ăn để tự nuôi chúng. Chúng tôi
nghiền thức ăn bằng cối xay, rồi cho vào đó nhiều vitamine và
khoáng chất. Cách thức chuẩn bị thức ăn của chúng tôi cho bò
nhƣ vậy đấy. Sáu tháng sau, có thể mang chúng ra chợ bán.
Trƣớc đó, chúng tôi tiến hành chọn lọc, dành những con bò tốt
nhất để lại cho mình. Nhờ vậy, các bạn hãy hình dung xem cái
gì đã xảy ra? Bữa ăn của chúng tôi không hề bổ sung thêm một
loại vitamine hay khoáng chất nào vào khẩu phần cả, mà gia
đình tôi vẫn sống mạnh khỏe, tất cả đều trẻ trung, ai cũng cảm
thấy mình có thể sống đƣợc đến trăm tuổi. Bản thân tôi lúc đó

213
rất ngạc nhiên khi so sánh với khẩu phần ăn có vitamine và
khoáng chất cho thêm vitamine của bò.
Một hôm, tôi hỏi cha tôi: “Cha à ! Vì sao cha không cho
thêm vitamine và khoáng chất vào khẩu phần ăn của chúng ta
nhƣ đối với những con bò vậy?”.
“ Hãy im lặng, con nghe đây, có gì đâu, nếu hàng ngày
con đều ăn những thức ăn tươi và uống sữa trong trang trại
chúng ta, thì việc bổ sung chúng là không cần thiết. Cha tin con
hiểu được điều đó !”.
Đƣơng nhiên, tôi không muốn quấy rầy ông thêm, và từ
đó về sau, tôi cũng không bỏ một bữa ăn trƣa, ăn tối nào nữa.
Sau đó, tôi vào học ở trƣờng Đại Học Nông Nghiệp. Tốt
nghiệp, tôi trở thành chuyên gia chăn nuôi, trồng trọt và thổ
nhƣỡng. Thời gian sau, tôi đi Châu Phi trong 2 năm. Ở đây, tôi
có dịp thực hiện những ƣớc mơ thời trẻ của mình. Tôi đƣợc làm
việc với Maur Parkinson. Có lẽ nhiều ngƣời trong các bạn còn
nhớ đến ông qua các sách viết của ông, đó là một nhà khoa học
vĩ đại!.
Qua hai năm làm việc ở đấy, tôi nhận đƣợc điện mời về
làm việc tại sở thú Sain-Louis. Viện chăm sóc sức khỏe quốc
gia trích cho sở thú một số tiền vay 78 triệu đô la, và họ cần có
bác sĩ thú y để chuyên giải phẫu cho những con vật bị chết tự
nhiên. Tôi đồng ý chuyển sang đó công tác. Tất nhiên, nhiệm vụ
của tôi không chỉ làm riêng cho sở thú này, mà còn làm choàng
cho các sở thú khác nữa, nhƣ sở thú : Brookword, Chicago,
Newyork v.v… Nhiệm vụ của tôi không chỉ giải phẫu những
con vật chết tự nhiên mà còn tìm hiểu, nghiên cứu các đặc điểm
về sự ảnh hƣởng của môi trƣờng ô nhiễm ảnh hƣởng đến chúng,
vì vào những năm đầu thập niên 60, hầu nhƣ ngƣời ta không ñeå
ý gì về vấn đề sinh thái và những thảm họa do chúng gây ra.
Thế là, tôi tuần tự tiến hành 17 ngàn ca phẫu thuật trên con

214
ngƣời và động vật chết tự nhiên, nhằm nghiên cứu các nguyên
nhân. Qua thời gian làm việc đó, tôi đi đến kết luận nhƣ sau:
“Cái chết của con người và động vật nói trên là do
nguyên nhân thiếu dinh dưỡng (déficit nutritif)!”.
Các kết quả phân tích hóa, sinh học với những số liệu
chính xác cũng đã chứng minh rằng cái chết tự nhiên xảy đến là
do dinh dƣỡng không đúng cách. Do vậy, không có gì ngạc
nhiên khi tôi đƣa các bạn trở lại câu chuyện về những con bò.
Tôi đã viết 75 bài báo và công trình khoa học, hợp tác
với một số tác giả để viết 8 quyển sách giáo khoa và một quyển
do tôi tự soạn lấy. Ngƣời ta bán quyển sách của tôi cho các sinh
viên trƣờng Y với giá 140USD. Tôi đã viết trong 1700 tờ báo
và tạp chí, đồng thời phát biểu cả trên vô tuyến truyền hình.
Nhƣng khổ nỗi, vào thập niên 60, các công trình khoa
học về dinh dƣỡng ít đƣợc công chúng lƣu ý tới. Không biết
phải làm gì bây giờ, tôi đành phải đi học lại, và sau đó trở thành
bác sĩ y khoa. Nhờ vậy, tôi có dịp vận dung tất cả những điều
hiểu biết về dinh dƣỡng mà tôi có đƣợc từ hồi còn học ở trƣờng
thú y. Cho nên, không có gì lạ vì sao tôi nghiên cứu thành công
đề tài này.
Tôi sống 15 năm ở Tormoond, Bang Arizona làm công
việc bình thƣờng của một thầy thuốc lâm sàng. Và hôm nay, tôi
muốn chia sẻ cùng các bạn những điều hiểu biết, những kết
luận thu đƣợc trong vòng 10 đến 12 năm đó. Nếu từ đây các
bạn rút ra chỉ 10% những điều tôi nói, các bạn sẽ tránh cho
mình đƣợc rất nhiều bất hạnh, khổ đau, tốn kém tiền bạc và có
thể kéo dài cuộc sống của mình trong nhiều năm.
Sở dĩ ngƣời ta không sống đƣợc lâu theo tiềm năng sẵn
có của họ là vì baûn thân họ thiếu những cố gắng cần thiết đấy
thôi!
Bây giờ tôi xin phép nói với các bạn vấn đề chính:

215
 “Tiềm năng di truyền của đời sống con ngƣời là từ 120
đến 140 tuổi!
Hiện nay, ngƣời ta mới chỉ tính đƣợc 5 dân tộc, mà các
ngƣời tieâu biểu của họ sống đƣợc đến 120 – 140 tuổi tại Phƣơng
Đông, Tây Tạng và Miền Tây Trung Hoa. Những ngƣời này
Jeams Hilton ghi nhận vào năm 1964, khi ông viết quyển “Viễn
cảnh bị che khuất”. Theo quyển sách này, ngƣời sống lâu nhất là
lƣơng y Lý, ngƣời Trung Hoa sinh ra ở Tây Tạng. Khi đƣợc
tròn 150 tuổi, ông nhận đƣợc bằng danh dự ở triều đình Trung
Quốc, ngƣời ta đã xác nhận ông sống đƣợc 150 tuổi và sinh vào
năm 1667. Lúc ông tròn 200 tuổi lại nhận đƣợc bằng thứ hai.
Theo các tƣ liệu xác minh, ông đã sống 256 tuổi. Vào năm 1993
ngƣời ta đăng tải tin ông mất, trên tờ Yorktime, London Times.
Trong các số báo này, ngƣời ta cũng xác nhận các số liệu nói
trên. Có thể, ông chỉ sống đến 200 tuổi chứ không phải 256 tuổi
nhƣ các báo đƣa tin.
Tại Arménia, Apkhadia, Adecbaidan có những ngƣời
sống từ 120 đến 140 tuổi.
Năm 1973, tạp chí National Geographie số ra tháng
giêng, đã đăng bài đặc biệt nói về những ngƣời sống đến 100
tuổi và cao hơn nữa. Tờ tạp chí này đã cung cấp những tƣ liệu
có minh họa một cách rõ ràng. Tôi còn nhôù đƣợc 3 trong rất
nhiều tấm ảnh lúc đó. Tấm thứ nhất chụp một bà cụ sống đến
136 tuổi đang ngồi trên một chiếc ghế bành, hút xì gà Cuba,
uống rƣợu Vodka và tham gia vào buổi liên hoan tối của gia
đình. Bà rất vui vẻ, không phải nằm trong nhà dƣỡng lão, ở đấy,
phải trả đến 2000USD cho mỗi ngƣời già. Bà cụ đã sống cho
đến 136 tuổi mới qua đời.
Trong ảnh thứ hai có một cặp vợ chồng làm lễ kỷ niệm
lần thứ 100 và 115 ngày kết hôn của họ.
Ảnh thứ ba, một ngƣời đàn ông đang hái chè trên dãy
núi ở Arménia, đang nghe một chiếc máy thu thanh nhỏ. Theo
216
con ông nói lại thì, tính theo ngày sinh ông đã đƣợc 167 tuổi.
Đó là ngƣời lớn tuổi nhất thế giới lúc bấy giờ.
Tại Tây bán cầu, cũng có những ngƣời Indian
Volcoband, những ngƣời Equador, sống trên dãy núi Andes,
thuộc Tây nam Pêru, cũng nhƣ bộ lạc ngƣời Titi-Caca và
Machu-Picchu nổi tiếng sống lâu. Những ngƣời tiêu biểu của
họ sống trên 120 tuổi.
Bà Margaret Pich, ngƣời Mỹ thuộc bang Virginia, là
ngƣời đàn bà Mỹ già nhất đƣợc ghi vào sách kỷ lục Guiness, Bà
mất lúc 115 tuổi do bệnh suy dinh dƣỡng. Chính xác hơn bà
chết sau những diễn biến phức tạp của lần bị ngã gục. Thật ra,
vì chứng loãng xƣơng do thiếu Calci trong cơ thể, chứ hoàn
toàn không mắc phải các chứng tim mạch, ung thƣ hay đái
đƣờng gì cả.
Bà chết sau khi bị ngã 3 tuần lễ. Điều thú vị là chính
con gái bà nói rằng bà thiếu Calci. Trƣớc khi chết, bà Margaret
rất thèm ăn đƣờng. Rõ ràng đó là hiện tƣợng đau Khớp Nối
(tiếng Nga là Paika; tiếng Pháp: Soudure). Chúng ta sẽ trở lại
vấn đề này sau.
Thông thƣờng, khi chúng ta rất thèm chocolate hoặc
thèm ngọt thì đó chính là ta đã thiếu Cr và Vanadium (v) trong
cơ thể.
Ở Nigéria tù trƣởng bộ lạc Baue chết vào tuổi 126. Tại
tang lễ, một trong các bà vợ của ông cho biết rằng, lúc ông ta
chết, răng vẫn còn đủ cả. Điều đó chứng tỏ các cơ quan khác
của ông hoạt động rất tốt.
Một ngƣời đàn ông tại Syrie chết vào tháng 7/1993 thọ
133 tuổi, ông ta đƣợc đƣa vào sách kỷ lục, không phải vì ông
sống đến 133 tuổi, nhiều ngƣời cũng sống đƣợc đến tuổi đó, và
cũng không phải vì ông ấy lấy vợ lần thứ tƣ vào lúc ông 80
tuổi, mà vì từ lúc cƣới vợ lần này, ông có đƣợc 9 ngƣời con.
Nếu ta nhẫm tính, cứ 1 năm 9 tháng có một ngƣời con ra đời,
217
muốn có đƣợc 9 đứa, phải cần 20 năm sau ngƣời con út mới ra
đời, tức là lúc đó ông đang ở độ tuổi 100, nhờ vậy mà ông mới
đƣợc đƣa vào sách Guiness.
Vậy là, chúng ta có quyền lạc quan lắm chứ phải không
các bạn?
Còn bây giờ tôi xin nói về mặt khoa học.
Tháng 1/1993 tại Arizona có tieán hành một thí nghiệm
rất thú vị.
Ngƣời ta cho ba cặp thanh niên nam nữ cách ly hoàn
toàn với xã hội trong vòng ba năm. Ở đây họ tự trồng trọt, chăn
nuôi và ăn những thức ăn sạch, có lợi cho sức khỏe, thở không
khí trong lành và uống nƣớc không bị ô nhiễm. Sau khi rời khỏi
đây, họ đƣợc các thầy thuốc khoa lão hóa của viện Khoa Học
California thuộc Bang Los-Angeles khám nghiệm và nghiên
cứu. Tất cả mọi số liệu phân tích về máu, các thông số quan
trọng về hoạt động của cơ thể đều đƣợc đƣa vào máy vi tính đeå
phân tích. Dự báo của máy vi tính nhƣ sau: Nếu họ tiếp tục sinh
hoạt trong điều kiện nhƣ vậy họ sẽ sống đƣợc 120 đến 140 tuổi
là hoàn toàn có khả năng.
Tuổi thọ trung bình của nhân dân Mỹ theo thống kê là
75,5 nhƣng trớ trêu thay, tuổi thọ trung bình của các vị y sƣ, bác
sĩ chỉ có 58!
Vậy, nếu bạn muốn tham gia vào cuộc sống trên 20 năm
nữa, thì tôi khuyên các bạn chớ nên thi vào ngành Y (tiếng
cƣời).
Có hai vấn đề cơ bản mà chúng ta cần làm ñeå đƣợc xếp
vào hàng ngũ những ngƣời có tuổi thọ cao. Nếu các bạn muốn
sống từ 100 đến 140 tuổi, thì chớ quên những điều quan trọng
nhất l:
Trƣớc hết, cần phải tránh xa những nơi nguy hiểm, chớ
phiêu lƣu đi lên các bãi mìn, hãy tránh xa nơi vớ vẩn và vô
218
nguyên tắc đối với những hiểm nguy. Đƣơng nhiên, nếu bạn
chơi trò roulette của Nga, hút thuốc, uống rƣợu, chạy bộ long
nhong giữa xa lộ, đƣờng cao tốc vào giờ cao điểm, thì không
cách gì bạn sống nổi đến 120 tuổi đƣợc! Và tôi mong rằng các
bạn nên nghĩ kỹ về điều này. Nói cách khác, nếu các bạn có thể
phòng ngừa, đặc biệt không cần phải trị bệnh, các bạn nên tận
dụng khả năng sau đây:
Bổ sung vào thức ăn 90 chất, trong đó: 60 chất khoáng,
16 vitamin, acide amine đạm và 3 acide amine béo. Nếu không
làm nhƣ vậy, bạn sẽ bị các chứng bệnh có liên quan đến thiếu
dinh dƣỡng tấn công ngay! Hiện nay, ngƣời ta thƣờng viết về
các vấn đề này trên báo chí, phát biểu trên vô tuyến truyền hình
và đài phát thanh. Công chúng hiểu đƣợc nó, vì nói chung
ngƣời ta đang lo lắng cho sức khỏe, cho tuổi thọ và quan tâm
đến chất bổ sung vào thức ăn hàng ngày. Các thầy thuốc cũng
thƣờng đề cập với các bạn về đề tài này ấy, nhƣng không phải
vì nghề nghiệp của họ bắt buộc họ phải làm nhƣ vậy, và họ
cũng không năn nỉ báo chí, đài truyền hình làm điều đó, mà vì
loại thông tin này hiện rất đang ăn khách, làm cho các báo bán
chạy hơn nên họ đua nhau đăng.
Bài báo tâm đắc nhất của tôi đã đăng trong tạp chí
Times ngày 6/4/1992. Nếu các bạn chƣa đọc, tôi thành thật
khuyên các bạn tìm nó ở bất cứ trƣờng học nào, hoặc các thƣ
viện cũng đƣợc. Hãy sao ra và dán nó ở cửa cái, nhà tắm hoặc
trên các máy lạnh gì đó…
Đó là bài báo bao gồm nhiều vấn đề nhất, trong đó có
nói tới các vitamine chiến thắng đƣợc bệnh ung thƣ, tim mạch
và tác dung chống lão hóa. Trong 6 trang đề cập đến những lời
khuyên của bài báo này, chỉ có một ý kiến ngƣợc lại, khi tôi hỏi
một vị bác sĩ: “Ông nghĩ gì về các vitamine và khoáng chất với
tƣ cách là những chất bổ sung vào thức ăn của chúng ta?”. Vị
bác sĩ đƣợc chất vấn đã trả lời nhƣ thế này: “Sự hấp thụ các
vitamine không mang lại lợi ích gì cả!” đó là câu trả lời của Bác

219
sĩ Victor Hubi, giáo sƣ y học của trƣờng y Newyork Mausinai
… “Tất cả các chất vitamine với tƣ cách là chất bổ sung vào
thức ăn chỉ làm có mỗi việc: Biến nƣớc giải của chúng ta thành
thứ đắt giá hơn mà thôi”. Nếu dịch lời lẽ ấy ra cho dễ hiểu thì có
nghĩa là thế này, rằng chúng ta sẽ “đái ra đô la”, chúng ta làm
cái việc vô bổ! nhƣng chính vì ông không chịu nói toẹt ra nhƣ
vậy đấy thôi! Và, nếu điều đó đƣợc đăng lên có nghĩa là trong
đó có vấn đề.
Về việc này, tôi xin phép thƣa với các bạn nhƣ sau: Qua
17.500 ca phẫu thuật, trong đó có 14.501 ca đăc biệt cho động
vật đủ loại trên thế giới và 3.000 ca cho con ngƣời, tôi có kinh
nghiệm, từ đó rút ra đƣợc kết luận rằng, nếu nói theo kiểu của vị
bác sĩ kia, có nghĩa là:
CHÔÙ NÊN ĐẦU TƯ VÀO NHỮNG VITAMINE VÀ KHOÁNG
CHẤT CHO MÌNH NỮA MÀ HÃY ĐẦU TƯ ĐỂ LÀM GIÀU CHO CÁC VỊ
THẦY THUỐC !

Tôi khẳng định một cách chắc chắn rằng, chính chúng ta
đang tạo điều kiện để làm giàu cho các thầy thuốc!
Từ năm 1776 cho đến cuối đệ nhị thế chiến, Hoa Kỳ đã
chi ra khoảng 8 triệu đô la cho nghiên cứu khoa học y học và
cho y tế. Nhƣng giờ đây, riêng về y tế, Mỹ phải chi 1,2 ngàn tỷ
đô la trong một năm, nhƣng vẫn còn thiếu. Có phải chăng mọi
ngƣời chúng ta đều muốn y tế đƣợc miễn phí.
Tôi có thể nói với các bạn rằng, nếu chúng ta áp dụng hệ
thống y tế cho con ngƣời vào ngành nông nghiệp với số phí tổn
nhƣ thế, thì món thịt băm mà các bạn dùng hàng ngày sẽ có giá
550 USD/Kg. Còn ngƣợc lại, nếu ta áp dụng hệ thống chi phí y
tế nông nghiệp mà ta vận dụng trong chăn nuôi vào con ngƣời,
thì phí tổn cho một gia đình 5 nhân khẩu sẽ chỉ phải tốn có
10USD/tháng. Vậy ta chọn cho mình phƣơng án nào?
Tôi nghĩ rằng do chúng ta tạo điều kiện để các thầy
thuốc làm giàu nhờ những phí tổn ta phải gánh chịu, cộng với

220
số tiền trợ cấp của Nhà nƣớc thì về phía họ, họ cũng phải có
trách nhiệm với chúng ta một phần mới phải, tức họ phải có
trách nhiệm cung cấp cho chúng ta những thông tin mới nhất về
những thành tựu y học. Nhƣng có mấy ai ñang ngồi trong hội
trƣờng này đã nhận đƣợc những thông tin nhƣ vậy từ các bác sĩ
tƣ của mình chƣa? Điều đó có phải là cái gì đó rất kỳ cục
không?
Nhƣng ở tôi, tôi có một lƣợng thông tin lớn mà các bạn
có thể nhận đƣợc và tôi muốn đƣợc chia sẻ cùng các bạn:
1/- Bệnh loét dạ dày (Lở bao tử):
Trong số các bạn chắc có ngƣời đã từng nghe trƣớc đây
ngƣời ta cho nguyên nhân của bệnh loét dạ dày là do stress mà
ra. Nhƣng 50 năm trƣớc, ngành thú y chúng tôi đã hiểu đƣợc
rằng, chứng loét dạ dày ở heo là do vi khuẩn. Đƣơng nhiên,
không phải vì thế mà chúng tôi áp dụng phƣơng pháp phẫu
thuật loeùt daï dày heo ñeå điều trị cho chúng. Vì nhƣ vậy sẽ rất
tốn kém và sau đó, nếu bán đƣợc con heo đó, giá bán sẽ lên đến
550 USD/Kg thịt heo băm.
Chúng tôi biết một thứ khoáng chất, đƣợc gọi là
BIZMAR, dùng nó vẫn trị đƣợc cho heo chứng bệnh này,
không cần đến một can thiệp phẫu thuật nào cả. Chúng tôi đã
làm nhƣ vậy và chỉ tốn phí tổn khoảng 5 USD trong một đầu
heo.
Cách điều trị đơn giãn chỉ bằng khoáng chất BIZMAR,
và khoáng chất khác, cộng với Tétracyline. Thế mà mãi đến
năm 1994 vào tháng 2 có trƣờng Đại học quốc gia mới công bố
rằng, bệnh loét dạ dày là do vi khuẩn chứ không phải do stress
gây ra và có thể trị đƣợc.
Phải chăng các nhà nghiên cứu y học thƣờng hay nói:
Hãy chỉ cho công chúng biết những thành tựu y học nào có khả
năng mang đến lợi nhuận cho họ? Giờ đây, các viện và trƣờng
đại học, chính họ söû dụng từ: TRỊ ĐƢỢC mà không có chút đắn
221
đo nào. Họ chính thức nói: bệnh loét dạ dày có thể trị khỏi bằng
phƣơng pháp kết hợp các chaát khoáng, Bizmarvà Tétraccylin !
Nếu ai chƣa biết Bizmar là gì, xin cứ ghé vào cửa hàng
thực phẩm hoặc bất cứ hiệu thuốc nào đó để hỏi mua nó với giá
2USD một lọ thuốc màu hồng hồng có tên là PEPTOBIZMA.
Cứ vậy đem về mà dùng, có thể trò đƣợc loét dạ dày, các
bạn lại phải chọn: Trị khỏi bệnh với giá 5USD hay đƣa cổ cho
ngƣời ta “chém”.!
2/- Bệnh ung thư:
Một căn bệnh rất đáng sợ là nguyên nhân cheát đƣợc xeáp
vào hàng thứ hai của ngƣời Mỹ.
Tháng giêng, năm 1993 tại Viện ung thƣ học Boston,
thuộc Trƣờng Y, sau khi theo dõi những ngƣời mắc bệnh chứng
ung thƣ, đã công nhận về vệic cung cấp chế độ ăn để phòng
bệnh này. Các kết luận dựa trên công trình nghiên cứu đƣợc
tiến hành ở Trung Quốc, tại Tỉnh Hà Nam. Tỉnh này đƣợc chọn
để tiến hành các cuộc nghiên cứu vì ngƣời ta ghi nhận ở đó số
ngƣời mắc chứng ung thƣ có tỷ lệ cao nhất.
Ngƣời ta nghiên cứu 29.000 ngƣời trong vòng 5 năm.
Những bệnh nhân đƣợc cấp lƣợng vitamine và khoáng chất
vƣợt gấp 2 lần liều lƣợng so với ngƣời Mỹ thƣờng dùng. Chẳng
hạn, liều dùng vitamine đối với ngƣời Mỹ là 60mg/ngày, thì
ngƣời bị chứng ung thƣ ở đấy đƣợc dùng đến 120mg. Ông
ALAIN PAUL, ngƣời nhận 2 giải Nobel nói rằng: Nếu bạn
muốn ngừa đƣợc chứng ung thƣ, bạn phải dùng đến
10.000mg/ngày.
Thế là các vị thầy thuốc kiếm ăn bằng nghề nghiệp của
mình lại nổ ra một cuộc tranh luận với ông ấy. Nhƣng những
ngƣời đang cải vã đó thì hiện nay đang vui vẻ ngự trên “Thiên
đàng” rồi, còn Alain Paul vẫn sống trên mặt đất và vẫn còn
khỏe mạnh. Năm nay ông đã 94 tuổi, làm việc 14 giờ trong

222
ngày, 7 ngày trong tuần, đang sống trong môt trang trại chăn
nuôi (ranch) tại bang California và giảng day cho trƣờng đại
học California ở San-Francisco. Vậy, các bạn hãy chọn đi !
Hoặc phải nghe theo lời giáo huấn của các bác sĩ đáng kính
đang ngồi chểm chệ trên “Thiên đàng” hoặc nghe theo lời
khuyên của tiến sĩ Paul?
Thế là, rất hoàn toàn tự nhiên và vô haïi khi ta sử dụng
gấp đôi liều Vitamine A và C so với tiêu chuẩn lâu nay qui
định.
Không kém phần quan trọng khi dùng kẽm (Zn),
Riboflavine (Vitamine B2), Molipden v.v… Nhƣng có một
nhóm đặc biệt có lợi đó là bộ ba: Vitamine E, Béta-carotène và
Selenium (Se). Ba hợp chất này cần dùng với liều gấp đôi hàng
ngày. Nếu làm đƣợc nhƣ vậy mà đạt đƣợc 50% lợi ích cũng đã
tốt lắm rồi.
Trong số những ngƣời bệnh đƣợc sử dụng Vitamine E,
Béta-carotène và Selenium trong vòng 5 năm thì trƣờng hợp tử
vong của những ngƣời mắc chứng nan y giảm 10%. Còn tối
thiểu với bệnh ung thƣ hết thuốc chữa thì bộ này đã cứu thoát
đƣợc 13%.
Tại Hà Nam, cứ 100 ngƣời tình nguyện đƣợc chữa bằng
phƣơng pháp này, đã thoát chết đƣợc 21 ngƣời.
Những thông tin nhƣ vậy, lẽ ra các thầy thuốc phải
thông báo lại cho các bạn, đằng nay họ lại cứ điềm nhiên tọa
thị, tôi cảm thấy nực cƣời!
3/- Bệnh viên khớp (ARTHRITE):
Từ tháng 09/1993, trƣờng Đại học Harward và bệnh
viện Boston đã bắt đầu dùng chất protéine của gà để trị bệnh
viêm khớp cho ngƣời.
Những bệnh nhân này đƣợc chọn khi chữa bằng các loại
thuốc khác không mang lại kết quả. Họ đã từng đƣợc trị bằng

223
bằng phƣơng pháp tiêm Aspirine Mésotricide, Predniselon,
Cortizon và các đại lý liệu pháp khác. Duy còn có một điều là
họ chƣa dùng đến sự can thiệp phẫu thuật nữa thôi, để thay thế
các khớp xƣơng. Lúc đó tôi nói với các thầy rằng: “Các thầy
nghe đây! Những bệnh nhân này đã từng khổ sở vì chứng bệnh
ấy lâu rồi, nếu họ tình nguyện ráng chịu khổ thêm 90 ngày nữa,
tức 3 tháng, tôi sẽ tiến hành một thí nghiệm nhỏ”.
Lúc đó có 29 ngƣời tình nguyện, 29 ngƣời này y học
không còn khả năng chữa chạy đƣợc nữa và tiến triển của bệnh
không có khả quan hơn.
Tôi trị cho họ nhƣ sau: Mỗi sáng, cho họ dùng một
muỗng cafe bột sụn gà đƣợc nghiền nát, mịn, hòa với nƣớc
cam, tất cả những bệnh nhân này đƣợc trƣờng Y ở Harward
theo dõi. Và, sau 10 ngày, triệu chứng viêm và cảm giác đau
biến mất. Sau 30 ngày, họ đã tự cho phép mình đi lại, làm đƣợc
một cái gì đó rồi. Sau 3 tháng, các chức năng của khớp xƣơng
đã hoàn toàn bình phục.
Bây giờ, tôi xin kể thêm cho các bạn một chuyện có vẻ
khôi hài đấy! Chuyện nực cƣời này dính đến một vị bác sĩ mà
tôi đã có dịp nói ở trên Ông làm việc tại trƣờng Y Harward.
Ông ta tuyên bố rằng, sụn gà chính là một vị thuốc! Vì lẽ nếu
một cái gì đó giúp ta trị đƣợc bệnh thì đích thị cái đó có thể gọi
là thuốc, và có thể đem kê đơn ñeå bán đƣợc. Thế là cái đầu tính
toán của ông ta bắt đầu cuống cà kê lên, bấm tay vào máy tính
… 300 USD một viên con nhộng, tất cả 25 bệnh nhân sẽ là …
v.v… thực ra, ta có thể đi ra hiệu thuốc nào đó để mua
NOXYJELON là đủ, với giá rất rẻ ! Các bạn đều biết rõ loại
thuốc này. Nó đƣợc dùng để làm cho móng tay, móng chân và
tóc không bị gãy. Hợp phần cơ bản của nó là trộn vào các dây
gân của bò. Đó là chất củng cố xƣơng và sụn của các bạn. Nếu
ta dùng nó với liều lƣợng 0,5 muỗng cà phê/ngày, hòa cùng
nƣớc cam, theo tỷ lệ cứ một aoxơ (ounce)/100 pound trọng
lƣợng cơ thể, kết hợp với các chất khoáng dạng keo. Lần sau,

224
khi tôi đến hội trƣờng đây, các bạn nhất định sẽ nhảy lên đây
ôm và hôn tôi tới tấp cho mà xem, nếu các bạn có nhớ đến các
vụ chữa viêm khớp này.
4/- Hồi trƣớc có ai trong các bạn có nghe ngƣời ta nói
tới chứng bệnh Alzheimer chƣa? Nay chắc mọi ngƣời đều đã
biết rồi. Khi tôi còn trẻ, lúc đó chúng chƣa xuất hiện. Ngày nay
nó đã trở thành một chứng bệnh trong các bệnh phổ biến. Cứ
một trong 2 ngƣời đến tuổi 70 thì bị chứng bệnh này. Con số
nhƣ vậy kể cũng đáng sợ thật ! Còn trƣớc đây, chứng bệnh ấy
đã có trong gia súc rồi. Các bạn thử hình dung xem các trại chủ
sẽ tổn thất nhƣ thế nào, nếu con heo nái đang nuôi mà không
nhớ đƣợc vì sao nó đi đến máng ăn, và đến đó ñeå làm gì? Do đó
50 năm về trƣớc ở nơi này đã đƣợc các trại chăn nuôi giải
quyết. Từ lúc đó, chúng tôi đã biết dùng Vitamine E liều cao để
khắc phục nó.
Lẽ ra các bạn phải nhận đƣợc thông báo của các bác sĩ
tƣ của mình từ tháng 7/1992 rồi mới đúng, vì Viện nghiên cứu
khoa học California, San-Diago, năm 1992 đã công bố rằng
Vitamine E có tác dụng làm chậm lại quá trình mất trí nhớ do
bệnh Alzheimer gây ra. Cả vấn đề này nữa, họ cũng đã lạc hậu
so với ngành thú y gần 50 năm!
Nghe nhƣ vậy, có thể có bạn nào đó khi bị bệnh sẽ
muốn đi đến bác sĩ thú y ñeå chữa cho chắc ăn chăng? (cƣời).
5.- Bệnh sỏi thận:
Trong số các bạn ngồi đây đã có bạn nào đã từng khổ sở
vì bệnh sỏi thận chƣa? Vâng tôi đã thấy một số cánh tay đang
giơ lên rồi đấy! Ok!
Khi các bạn mắc phải chứng bệnh này bác sĩ thƣờng
khuyên các bạn hãy đề phòng đừng bao giờ dùng những chất
dinh dƣỡng có thành phần calci, đừng dùng những chế phẩm
bất kỳ nào từ sữa có calci, cũng nhƣ bất cứ thực phẩm nào có

225
nó trong đó. Các ông ấy nói rằng Calci nếu đƣa vào sẽ xuất hiện
trong thận và tạo ra sỏi!
Thật ra thì Calci trong thận xuất hiện là xuất phát từ bản
thân xƣơng của chúng ta. Khi cơ thể của các bạn thiếu calci
xƣơng không đặc, dễ tạo ra sỏi trong thận, hàng ngàn năm
trƣớc, con ngƣời đã biết cách ngừa bệnh sỏi thận, mật cho gia
súc rồi. Ngƣời ta cho nhiều calci hơn vào khẩu phần ăn của
chúng, ngƣời ta cộng thêm Mg và Bo.
Những con bò đực, cừu và các loại gia súc cho sữa, khi
chúng bị chứng bệnh này, lúc giải phẫu ra mới biết chúng chết
vì thiếu calci. Chúng ta mà mắc phải bệnh này đôi lúc cũng
muốn chết quách cho rảnh nợ!
Chúng tôi biết cách phòng ngừa chúng. Lẽ ra các bạn
cũng phải đƣợc các bác sĩ của mình cho biết từ năm 1993 mới
đúng, họ phải nói ñeå các bạn biết rằng, Calci có tác dụng làm
giảm nguy cơ bị sỏi thận. Ngƣời ta nghiên cứu gần 40.000 bệnh
nhân, đƣợc chia thành 5 loại nhóm : Nhóm nhận đƣợc số lƣợng
Calci nhiều hơn thì không có ngƣời nào mắc phải bệnh sỏi thận
cả. Các bạn nên nhớ, nhƣ tôi đã nói với các bạn rằng, tuổi thọ
trung bình của các bác sĩ theo thống kê chỉ có 58 tuổi, còn
chúng ta thì đến những 75,5 tuổi. Hoá ra, các nhà chuyên môn,
những ngƣời đang dạy cho chúng ta phải sống nhƣ thế nào cho
khoa học, và cách mạng đoan chắc với chúng ta rằng, chúng ta
không đƣợc dùng nhiều muối, caféine, không nên ăn kem sữa
mà nên ăn margarine và không đƣợc làm những chuyện ngu
ngốc nhƣ vậy … Thì các bậc đó trung bình chỉ sống đƣợc đến
58 tuổi, trong khi đó những ngƣời có tuổi thọ từ 120 đến 140 lại
cứ thản nhiên cho muối vào tách trà , uống nó đến 40 tách trong
ngày, tức là dùng đến 40 cục muối trong một ngày, chế biến
kem sữa với dầu ôliu, mà vẫn sống đến 120 tuổi. Vậy các bạn
tin vào ai? Tin vào những ngƣời sống đến 120 tuổi hay tin vào
những ngƣời chết trong độ tuổi 58? Các bạn hãy chọn lấy!

226
 Chí ít, tôi cũng kính trọng một số ngƣời trong họ. Trong
số đó, có bác sĩ Storward Cardred, 38 tuổi và là một bác sĩ gia
đình, ông nghiên cứu về những vấn đề của bệnh Phình động
mạch (Aneuvrisme), đó là chứng làm phình các động mạch do
cơ kém đàn hồi.
Nhƣng từ năm 1957, chúng tôi đã biết đƣợc nguyên
nhân của chứng Aneuvrisme là do thiếu đồng trong cơ thể. Lúc
bấy giờ, chúng tôi đang nghiên cứu đồ án về vấn đề này. Chúng
tôi theo dõi 200.000 con gà lôi (gà Tây). Chúng tôi cho chúng
khẩu phần gồm 90 chất dinh dƣỡng. 13 tuần lễ đầu tiên, tròn
một nửa số gà đã chết vì chứng phình mạch. Chúng tôi bổ sung
vào khẩu phần ăn của chúng gấp đôi số lƣợng đồng, các trại chủ
phát huy số gà lên đến 500.000 con, nhƣng lúc đó không còn
con gà lôi nào mắc chứng bệnh này nữa. Chúng tôi tiếp tục
nghiên cứu trên chuột, mèo, chó, heo …. Cuối cùng đi đến kết
luận: Nguyên nhân của bệnh phình động mạch chủ yếu là do
thiếu đồng
6/- Bệnh sớm bạc tóc: (già trƣớc tuổi).
Đây là dấu hiệu cho biết bạn đang bị thiếu đồng trong
cơ thể. Ngoài ra, da còn nhăn nheo, do cơ kém đàn hồi, xuất
hiện các quầng dƣới mắt, các đƣờng nhăn trên mặt, làm bạn
giống nhƣ một trái táo khô, da bắt đầu võng xuống, trên hai chi
trên, ngực, bụng, cổ … và lúc ấy bạn đi đến mỹ viện để mổ lấy
ra các lớp lòng thòng này.
Gặp trƣờng hợp đó, thực tế hơn và an toàn hơn, bạn nên
dùng các khoáng chất dạng keo (minéraux colloidaux).
Tôi xin giới thiệu với các bạn một nhân vật nữa – Bác sĩ
Martin Carter. Ông ấy chết vào lúc 57 tuổi, có bằng bác sĩ tại
trƣờng Y Harward, học vị tiến sĩ y học ở Yelye. Khi mổ tử thi,
ngƣời ta xác định ông ta chết do chứng bệnh phình động mạnh
chủ (aneuvrisme aortique) theo kết luận của bệnh viện thuốc đại

227
học Rockefeller. Tại sao ông ta chết? Do thiếu đồng! Ông ta
cũng thuộc loại ngƣời COÙ NƢỚC GIẢI RẺ TIỀN ĐẤY!
Lại một ví dụ khác nữa. Đó là một luật sƣ nổi tiếng ở
Detroit Elen Josys, bà ta chết lúc 44 tuổi. Bà có chân trong một
câu lạc bộ thể thao nổi tiếng nhất. Các bạn biết đấy, ngày nay
hầu nhƣ mọi phụ nữ đều muốn có đƣợc một bộ xƣơng rắn nhƣ
thép, với chi phí rẻ nhất, bà ta cũng chết vì chứng phình động
mạch. Theo kết qủa khám nghiệm tử thi cho thấy những triệu
chứng của bà giống nhƣ bại liệt hoặc xuất huyết não. Đó cũng
là chứng thiếu đồng đặc trƣng. Và, Bà cũng thuộc loại ngƣời có
NƢỚC GIẢI RẺ TIỀN.
Có ai trong các bạn đã từng nghe về một nhân vật có tên
là Stuward Burker không nhỉ ? Ông đã viết 5 quyển sách gây dƣ
luận xôn xao về sức khoẻ, ăn kiêng, dinh dƣỡng và đã nhận học
vị cao học Y học của trƣờng Y Tora. Đây là một trong những
tác giả Y học giỏi nhất ở Boston. Sách của ông viết về chế độ
ăn kiêng để làm giảm trọng lƣợng cơ thể, đƣợc viết vào lúc ông
chƣa tròn 20 tuổi. Tôi muốn đƣợc các bạn theo dõi về một tấm
gƣơng về ăn kiêng của vị này. Ông ta chết do chứng bệnh
NHỒI MÁU CƠ TIM (cardiomuopathie). Nguyên nhân của
chứng này là thiếu Selen.
Một số trại chủ chỉ đơn giản đi đến cửa hàng thức ăn gia
súc và mua Selen dƣới dạng tiêm hoặc đóng viên cho gia súc
của mình, nhằm ngăn ngừa chứng bệnh ấy. Bác sĩ Stuward
Burker, tác giả của 5 quyển sách về dinh dƣỡng lại chết vì thiếu
Selen trong thành phần dinh dƣỡng của mình lúc mới có 44
tuổi, ông ấy cũng thuộc ngƣời có NƢỚC GIẢI RẺ TIỀN đấy
thôi.
Các bạn hãy tin tƣởng rằng, chúng ta có thể phòng ngừa
đƣợc chứng NHỒI MÁU CƠ TIM với giá phí tổn 10 cent/
ngày, và nếu các bạn không hiểu đƣợc điều đó thì quả là lạ đấy!

228
Tại sao ta lại không dùng Selen với giá 10 cent/ ngày ñeå tự cứu
lấy mình?
Nhiều ngƣời trong các bạn có lẽ đã biết đến bà này. Bà
tên là Hel Clard, chết vào tuổi 47 do chứng nhồi máu cơ tim,
trong lúc bà là chuyên viên khoa điện tâm đồ ở Saint-Louis.
Chắc các bạn từng thấy thế nào về những con bò cái cho
rất ít thành phần calci trong sữa. Chúng thƣờng lân la tới những
nơi có đá, xƣơng, kiên trì nhai những vật lạ, nhai cả những hòn
cuội, những mẫu tấm lợp bằng xi măng. Đó là bệnh Panka.
Ngƣời trại chủ có kinh nghiệm biết mình phải làm gì. Ông ta bổ
sung vào khẩu phần ăn của bò sữa những khoáng chất, nếu
không chúng sẽ lần lƣợt sơi tái tất cả vật liệu đang có trong
chuồng bò của ông ta.
Ở con ngƣời, hiện tƣợng này cũng thƣờng xảy ra. Các
chị phụ nữ có mang thƣờng hay thèm thứ này thứ nọ. Có khi họ
thèm những cái có Trời mới hình dung nổi, chẳng hạn nhƣ dƣa
chuột, muối quết với kem sữa .v.v….. Có gì đâu, vì cái thai
đang phát triển, lấy đi của cơ thể thai phụ những khoáng chất
cần thiết cho nó.
Xin khuyên các bạn một chút. Hãy theo dõi xem tay và
mặt mình. Nếu phát hiện thấy những đốm đỏ, đó là dấu hiệu
báo trƣớc rằng các bạn đang thiếu Selen đấy. Cần uống nó dƣới
dạng keo trong vòng 6 tháng, mọi vết đỏ sẽ biến mất hết. Sau
nửa năm lại phải trị một lần nữa. Vì có thể những vết đỏ chỉ
biến mất ngoài da, nhƣng lại tạo ra trong các cơ quan nội tạng,
nhƣ ở não, tim, gan, thận.
7/- Một số khoáng chất ảnh hưởng đến cơ thể:
Chrome và Vanadium: trong các bạn ngồi đây bạn nào
bị lƣợng đƣờng trong máu thấp? Vâng, khoảng 10%.
Chắc các bạn thƣờng thấy trẻ con rất háu ăn đƣờng.
Chúng đang thiếu Chrome và Vanadium đấy. Thiếu Cr và V,

229
lƣợng đƣờng trong máu sẽ thấp, đó là hiện tƣợng của bệnh tiểu
đƣờng (Diabète).
Thiếu Thiếc (Sn) thì sao? Hiện tƣợng phổ biến là hói
đầu. Tôi thấy nhiều ngƣời trong hội trƣờng này đang thiếu thiếc
đấy! Nếu không kịp thời chữa chạy các bạn sẽ bị điếc cho mà
xem.
Còn thiếu Bore (Bo)? Các Bà cần biết và coi trọng Bo.
Nó giúp ta giữ đƣợc Calci trong xƣơng để ngừa bệnh loãng
xƣơng (Ostéoropose). Bo còn giúp sản xuất Oestrogène cho nữ,
còn đối với đàn ông, Bo giúp sản ra testogérone. Phụ nữ thiếu
Bo phải chịu nhiều điều phiền toái trong thời kỳ mãn kinh
(monopause), thanh niên thiếu nó sẽ bị điếc, có hiểm họa bị liệt
dƣơng sớm (impotension).
Thiếu Kẽm (Zn). Dấu hiệu đầu tiên cho thấy ai đó thiếu
kẽm là: ăn không biết ngon. Điều đó sẽ đƣa đến suy dinh
dƣỡng.
Trong thí nghiệm đối với con vật nghiệm cho thấy, có
khoảng 7 chất khoáng làm kéo dài tuổi thọ của chúng lên gấp
đôi. Coøn ngƣời ta tôi xin nhắc lại ở đây:
Cần 90 thành phần dinh dƣỡng, trong đó: 60 chất
khoáng, 16 Vitamin, 12 acide amine đạm, acide amine béo.
May cho chúng ta là các loại thảo mộc đã có sẵn những
acide amine, vitamine và acide béo tối cần thiết cho cơ thể. Vậy
là tốt quá rồi! Chỉ cần dùng 15 đến 20 hợp phần có sẵn trong
thảo mộc hàng ngày, đƣợc kết hợp một cách đúng đắn, sao cho
có thể nhận đƣợc 90 thành phần cần thiết.
Đứng về mặt lý thuyết mà nói, điều đó có thể đạt đƣợc
trong tầm tay. Nhƣng đa số ngƣời Mỹ không làm nhƣ vậy. Họ
cho rằng, cứ ăn một ít khoai tây nấu nhừ là đạt đƣợc tiêu chuẩn
sử dụng rau quả rồi!
Cần hiểu vấn đề này một cách đúng đắn!
230
 Tuy về mặt lý thuyết là có theå ñạt đƣợc đấy, nhƣng thực
tế, ít ai nhận đƣợc số lƣợng vitamine, acide amine, acide béo
nhƣ vậy, trong khaåu phần ăn của mình. Vì vậy, tôi khuyên các
bạn, nếu muốn giữ mạng sống của mình cần phải bổ sung đầy
đủ số lƣợng nói trên. Ngƣợc lại, các bạn không bao giờ sống
đến 120 và 140 tuổi đâu!
Mặt khác về khoáng chất, hiện nay vấn đề này cũng trở
thành câu chuyện bi thảm đây! Ngày nay, tuyệt đại bộ phận rau
quả chúng ta đang ăn không có chứa một dạng khoáng chất nào
tối cần thiết cho cơ thể cả. Vì sao vậy? Vì trong đất trồng trọt,
các chất khoáng đã bị khai thác hoặc bị sói mòn đến cạn kiệt.
Thế thì rau quả lấy đâu ra khoáng chất để cung cấp cho chúng
ta?
Tôi chuẩn bị sẵn có cho các bạn một bản photocopy, tài
liệu của Thƣợng viện Hoa Kỳ, 2.64- trong khoá 2, Đại hội lần
thứ 74. Trong đó có nói rằng hàm lƣợng vitamine, chất khoáng
trong các trang trại của ta đã biến mất, mùa màng, ngũ cốc, hạt,
rau quả đều kém chất lƣợng do chúng không còn chứa khoáng
chất nữa. Những ngƣời dùng thƣờng xuyên các loại hoa màu ấy
sẽ bị các chứng bịnh liên quan đến việc thiếu các khoáng chất.
Biện pháp duy nhất còn lại là phải bổ sung chất khoáng
vào thức ăn hàng ngày nhằm phòng ngừa và điều trị các chứng
bệnh nói trên (Biên bản Đại hội toàn quốc Hoa Kỳ đã ghi rõ
nhƣ vậy đấy). Đó là biên bản ghi vào năm 1936.
Nhƣng đến nay tình hình có đƣợc cải thiện hơn không?
Không! Rất tiếc, lại còn tệ hơn! Nguyên nhân: Các trại chủ chỉ
bổ sung vào đất của họ Natri, Kali và Phosphore thôi. Ai có
quyền bắt buộc họ phải bổ sung vào đất trồng trọt của trang trại
mình đến 60 chất khoáng? Bởi lẽ, việc đó không dính dáng gì
đến việc tăng sản cho mùa màng của họ cả. Cho nên cứ sau mỗi
vụ thu hoạch thì đất càng mất đi một lƣợng các chất khoáng.
Nếu bắt họ phải bỏ thêm các khoáng vi lƣợng, giá thành sản

231
phẩm sẽ lên cao, bán không chạy, tài khoản của họ bị thâm hụt,
đƣa họ đến phá sản mất!
Tình hình thực tế nhƣ vậy đấy, và tôi có thể nói trƣớc
với các bạn rằng, chúng ta đang đứng trên bờ vực thẳm của
những tai họa. Cho nên, chúng ta phải gánh lấy trách nhiệm đối
với sức khoẻ của chúng ta. Phải tự giác dùng các chất khoáng
bổ sung.
Ngƣời ta thƣờng hay hỏi tôi:”Vậy chứ 1000 năm về
trƣớc, con ngƣời làm gì khi chƣa có phân bón, ấy thế mà ngƣời
ta vẫn sống lâu đƣợc? Ông nghĩ thế nào về những ngƣời Ai
Cập, Trung Hoa, AÁn Độ?”
- Vì các dân tộc đó sống quanh các dòng sông lớn nhƣ
sông Nil, sông Hằng, sông Hoàng Hà (Trung quốc). Hầu nhƣ
hàng năm các chất khoáng trong các núi đến từ khoảng cách
hàng vạn dặm. Và, ngƣời ta còn lạy trời mƣa xuống cho ngập
lụt, để sau đó các cánh đồng đƣợc bổ sung những tầng phù sa.
Còn chúng ta thì sao? chúng ta lạy trời cho đừng bị ngập lụt!
Vậy, hỏi bảo làm sao còn đƣợc khoáng chất nữa?
Bây giờ chúng tôi lấy ngay một ví dụ mà ai cũng biết,
một chất khoáng rất phổ biến, đó là calci.
Thiếu Calci: Nguyên nhân sinh ra 147 bệnh.
Bệnh liệt mặt. Đây không phải là bệnh bại liệt, chỉ đơn
giản là liệt nhẹ thần kinh mặt (liệt thần kinh số 7). Đó là bệnh
do cơ thể thiếu calci.
Bệnh loãng xƣơng (Ostéoporose) – đây là loại bệnh
đứng hàng thứ 10 trong số những bệnh có số lƣợng tử vong cao
giữa những ngƣời lớn. Phí tổn để chữa bệnh này rất tốn kém.
Một ca mổ để thay khớp chậu đùi, hay cổ chậu phải trả 35.000
USD, nếu chẳng may bị cả hai chậu, phải tốn hết 70.000 USD.
Vâng nếu bạn có bảo hiểm thì cơ quan bảo hiểm sẽ trả cho bạn.

232
Hồi naûy tôi có nói tới bà Margaret ở bang Virginia, bà chết vào
lúc 115 tuổi do thiếu Calci trong cơ thể sau một trận ngã.
Còn ở động vật theo nhƣ tôi đƣợc biết thì không hề xảy
ra.
Chẳng hạn, trong bầy bò cái của bạn năm nay không có
một con bê nào ñeå bán lấy tiền mặt, bù vào vốn lƣu động, để tu
sửa hàng rào .v.v…. Bạn lo lắng về điều đó và gọi điện thoại
cho bác sĩ thú y ñeå hỏi xem việc gì đã xảy ra, có cần phải chạy
chữa cho chúng không? Bác sĩ thú y đến, ông ta khám cho các
con bò cái và sẽ cho bạn biết rằng, vấn đề rắc rối này hoàn toàn
không phải do các con bò cái gây ra. Sau đó ông ta khám đến
con bò đực, rồi kết luận: Rõ, Con bò đực bị bệnh loãng xƣơng,
khớp chậu của nó bị đau, nên không phủ các con bò cái đƣợc.
Để ngừa đƣợc bệnh này, ngƣời ta từ đâu đã có các con bò cái
mới đƣợc sinh ra những khẩu phần chứa Calci với giá 10 cent/
ngày, và các con bò con không bao giờ bị chứng loãng xƣơng.
Ñeå ngừa bệnh đau răng và sƣng nƣớu răng (viêm lợi), các nha
sĩ thƣờng khuyên chúng ta đánh răng sau khi ăn và dùng Fluor.
Là một bác sĩ thú y, tôi đã từng tiếp xúc với hàng trăm ngàn
động vật, bao gồm từ những con chuột , thỏ, cừu, heo, ngựa, sƣ
tử, cọp … cho đến gấu, chúng không bao giờ bị viêm phổi lợi,
chúng cũng chẳng hề dùng đến Fluor bao giờ, đôi khi chúng thở
cũng có mùi hôi, nhƣng lợi luôn luôn khoẻ mạnh.
Trong ngành chăn nuôi, chúng tôi chƣa gặp phải bệnh
viêm lợi đối với súc vật, nhƣ thế có nghĩa là chúng không bị
thiếu Calci. Đối với bệnh viêm khớp (Arthrite): chắc các bạn
còn nhớ khi nãy tôi có nói về tác dụng của sụn gà và các
khoáng keo. 85% bệnh viêm khớp là do bệnh loãng các khớp
xƣơng cùng gây ra. Ngƣời ta phân biệt viêm khớp thƣờng, viêm
xƣơng khớp (Ostéo-arthrite), chứng đau lƣng (Lumbago), thấp
khớp và tất cả các loại bệnh đó, đều là hậu quả của sự loãng các
khớp xƣơng cùng gây ra.

233
 Bệnh cao huyết áp (Hypertension)
Trƣớc hết, bác sĩ khuyên bạn giảm thành phần muối
trong khẩu phần ăn. Họ cứ nhồi nhét vào đầu chúng ta điều đó.
nhƣng ta hãy nhớ lại chuyện con bò cái. Trƣớc hết, các trại chủ
đều bổ sung vào thức ăn gia súc một tảng muối, nếu không, các
ông ấy sẽ phát điên lên vì phải tốn tiền thú y đấy! Còn chúng ta,
thì các ông bác sĩ buộc chúng ta phải tin rằng chúng ta không
cần muối, vì lƣợng muối đã có sẵn trong bánh mì, trong rau cải
rồi. Tôi xin khuyên, chớ nên tin vào lời dạy của các vị ấy. Bác
sĩ, ngƣời chỉ thọ trung bình có 58 tuổi, bảo với các bạn rằng các
bạn không nên “ăn muối, không nên ăn kem sữa”, còn những
ngƣời sống đến 120 tuổi thì vẫn ăn muối và kem sữa. Các bạn
thử chọn xem.
Tôi lấy một nhóm kiểm tra, gồm 5000 ngƣời bị bệnh
cao huyết áp ñeå làm ví dụ. Tôi cho khẩu phần ăn của họ gấp đôi
số lƣợng Calci hàng ngày so với “tiêu chuẩn”. Cuộc thí nghiệm
kết thúc sau 6 tuần lễ, vì 85% trong nhóm này huyết áp đã trở
lại bình thƣờng. Chỉ nhờ phƣơng pháp cho bệnh nhân lƣợng
calci hàng ngày, chúng tôi đã đƣợc kết qủa nhƣ vậy. Khi các
bệnh nhân này, những ngƣời đã từng chữa ở vị bác sĩ nọ, đến
ông ấy ñeå khám lại, ông ấy bảo rằng: Ôi ! Huyết áp của anh
bình thƣờng, anh chữa bằng thuốc gì thế.
- Tôi tham gia vào nhóm thí nghiệm uống gấp đôi liều
Calci trong ngày. Thân chủ của bác sĩ nói vậy.
Bệnh chuột rút (vọp bẻ) – Tiếng Pháp: Crampe.
Ta ngủ nửa đêm thức dậy, chân không cử động đƣợc.
Mọi ngƣời chúng ta đã từng bị nhƣ thế rồi. Thông thƣờng, đó là
thiếu Calci trong cơ thể.
Những triệu chứng bực bội, nóng naûy, cáu gắt trong
thời kỳ hành kinh.

234
 Đây là trạng thái tâm sinh lý trong giai đoạn kinh
nguyệt. Trƣờng đại học Sant-Diego ở California đã đề nghị cho
gấp đôi tiêu chuẩn Calci vào khẩu phần ăn, và 85% các triệu
chứng tâm-sinh lý nhƣ vậy không xuất hiện.
Đau thắt lưng:
85% ngƣời Mỹ hay bị đau ở vùng thắt lƣng, không phải
vì họ làm việc trƣớc máy vi tính, mang, vác nặng hoặc lái
những chiếc xe tải quá lớn. Đó là nỗi bất hạnh của ngƣời Mỹ.
Thực tế – đau thắt lƣng là do thoái hoá cột sống (loãng ñoát
sống – Ostéoporose vertébrale).
Hiện tƣợng đó không phụ thuộc vào việc có hay không
có vấn đề ở các đĩa đốt sống. Nếu nhƣ đốt sống bị nhỏ đi do bị
huỷ hoại, thì đĩa có gì ñeå mà đỡ. Hiện tƣợng đó do nguyên nhân
gì? thieáu ñoàng !
Bệnh cuối cùng tôi muốn nói với các bạn là bệnh tieåu
đường:
Mọi ngƣời đều biết, tiểu đƣờng là bệnh gây tử vong
đứng hàng thứ 3 đối với những ngƣời lớn tuổi ở Mỹ. Bệnh này
có nhiều diễn biến phức tạp, nhƣ mù mắt, rối loạn các chức
năng của thận, sinh ra các chứng bệnh về tim mạch ở những
mức độ khác nhau. Và bản thân tiểu đƣờng tự nó cũng là
nguyên nhân của cái chết trong số những ngƣời Mỹ. Nếu các
bạn bị bệnh tiểu đƣờng thì tuổi thọ của các bạn rút ngắn dƣới
tuổi thọ trung bình, so với những ngƣời không mắc phải bệnh
này. Vào năm 1957, trong ngành thú y chúng tôi, ngƣời ta đã
biết rằng, bệnh tiểu đƣờng có thể phòng ngừa và trị đƣợc nhờ
các chất khoáng. Các khoáng chất đó đã đƣợc công boá trong
chuyên san khoa học thuộc các Viện Y học quốc gi, trong đó có
nói:” Bệnh tiểu đƣờng có thể phòng ngừa và trị khỏi nhờ
Chrome và Vanadium”. Chỉ riêng Vanadium, theo nhƣ các số
liệu của Viện Vancouver và trƣờng đại học Y Colombie –
Britanique (British – Colombia) thì chúng ta có đủ sức thay thế
235
cho insuline ở những ngƣời lớn tuổi bị tiểu đƣờng. Đối với
nhiều ngƣời, quá trình điều trị kéo dài từ 4 đến 6 tháng, tức nó
là quá trình xảy ra dần dần, trong quá trình đó, cần uống một
lƣợng Chrome tƣơng đƣơng với Vanadium. Chính mắt tôi thấy
hằng trăm ngƣời bị chứng bệnh này đã đƣợc trị khỏi.
Cứ cho là tốt đi, nếu bản thân tôi thuyết phục đƣợc các
bạn sử dụng các chất khoáng, nhƣng chƣa tính tới việc chúng
thâm nhập vào cơ thể chúng ta từ thực phẩm nhƣ thế nào cho
tối ƣu. Cho chúng vào hộp, gói hay chai lọ dƣới dạng nào? Có 3
dạng khoáng chất cần lƣu ý:
Dạng thứ nhất:
Các khoáng chất dƣới dạng kim loại đó là các khoáng
chất đƣợc đƣa vào cơ thể cơ bản dƣới dạng nham thạch (đất,
đá). Chúng chỉ đƣợc cơ thể hấp thụ từ 8 đến 12%. Và khi bạn
có độ tuổi từ 25 đñến 40 cơ thể chỉ hấp thụ có 3 đến 5%.
Dạng thứ hai:
Dạng sữa, rất tệ hại khi bạn dùng nó dƣới dạng giống
nhƣ khi dùng Calcium – lacté (sữa Calci), thƣờng đƣợc chế
biến trên thị trƣờng. Giả sử, sữa Calci đóng thành viên với liều
lƣợng đƣợc ghi là mg chẳng hạn:” Thƣa bác sĩ, tôi đã uống rất
nhiều calci. Tôi nghe đài phát thanh nói về chứng viêm khớp và
đã uống 2.000mg mỗi ngày nhƣng bệnh viêm khớp của tôi vẫn
không khỏi mà ngày càng tệ hại hơn”. Tôi hỏi lại họ:” Nhƣng
bạn đã dùng cụ thể dạng Calci nào ? Họ trả lời rằng, họ đã dùng
Calci dạng sữa.
Chính là lỗi tại họ, vì một tablette loại đó có ghi
1.000mg, nhƣng thật ra chỉ có 250mg Calci, còn lại là Lactose
và đƣờng trong sữa. Nếu tính ra, cơ thể bạn chỉ hấp thụ có 10%
số đó, thì 10% của 250mg. Vậy, nói chung, bạn chỉ dùng có
50mg / ngày thôi. Muốn nhận đƣợc số lƣợng Calci cần thiết,
bạn phải dùng đến 90 tablette loại đó trong một ngày tức gấp 45

236
lần mỗi ngày. Và, xin các bạn đừng quên rằng, ta còn phải dùng
thêm 59 khoáng chất nữa nhé.
Vào thập niên 50, trong ngành chăn nuôi đã áp dụng
dạng gắn với các phân tử hữu cơ (Minéral chélate), đó là dạng
mà các khoáng chất vẫn là những ion kim loại nguyên tử, kết
hợp với gốc acide amine, protéine hoặc enzym. Dạng này đƣợc
cơ thể hấp thụ đến 40%. Chính vì vậy mà công nghiệp thực
phẩm mới lao ầm ầm vào điều chế dạng thực phẩm ấy!
Dạng thứ 3: Dạng khoáng keo (minéral colloidal).
Chúng là dạng có tính hấp thụ cao nhất. Chính độ hấp
thụ đó, là cái hấp dẫn chúng ta hơn cả. Dạng khoáng keo hấp
thụ đƣợc đến 98% tức mạnh hơn dạng kết hôïp phân tử hữu cơ
2,5 lần và 10 lần, so với dạng kim loại trong nham thạch.
Khoáng keo chỉ có thể nằm dƣới dạng dung dịch và
trong những phần tử rất nhỏ, 7.000 lần nhỏ hơn hồng cầu
(érythrocyte). Mỗi phần tử khoáng mang điện tích âm, còn
màng ruột mang điện tích dƣơng, tạo ra một trƣờng điện – từ,
trƣờng điện – từ này thu hút các chất khoáng bao quanh thành
nang ruột. Chính vì vậy mà độ hấp thụ đạt đến 98%.
Thảo mộc đóng vai trò hết sức ngoạn mục trong việc tạo
ra những khoáng keo. Trong các cơ của chúng, những khoáng
chất đƣợc hình thành dƣới dạng keo. Dùng thực vật chúng ta
tích trữ đƣợc khoáng trong cơ thể và khai thác đƣợc chúng.
Khổ nỗi, đất đai trồng trọt của chúng ta ngày nay không
có đủ những khoáng chất nhƣ vậy nữa!Tất cả những ngƣời sống
thọ từ 120 đến 140 tuổi đều có điểm chung này: Họ sống tại
những bản làng trên núi cao từ 8.000 đến 14.000 bộ so với mặt
nƣớc biển. Ở đây, hàng năm, các sa khoáng phủ lên mặt đất
không đến 2 tấc Anh, hoàn toàn không có mƣa, tuyết. Đó là
những vùng hết sức khô ráo. Vậy, làm sao họ nhận đƣợc nƣớc
đñể uống và tƣới tiêu? Nhờ vào tuyết tan từ trong núi ra, nƣớc đi
đến họ từ các dòng sông băng, nƣớc này không sạch và trong
237
nhƣ nƣớc suối phun, nhƣng khi ta nâng cốc nƣớc lên, nhìn ta sẽ
thấy nó có mầu vàng – trắng hoặc màu trắng – xanh da trời. Nó
chứa trong đó từ 60 đến 72 chất khoáng. Con sông Titi-Caca ở
Tây Tạng đƣợc ngƣời ta gọi là sông SỮA BĂNG. Họ không chỉ
uống loại thuốc này để thu đƣợc từ 8 đến 12% các khoáng chất
hấp thụ vào cơ thể dễ dàng, mà quan trọng hơn họ dùng nƣớc
này ñeå tƣới nƣớc trồng trọt từ năm này sang năm kia, từ mùa
này đến mùa khác, từ thế hệ này đến thế hệ nọ, kéo dài trong
khoảng 2,5 – 5 ngàn năm nay rồi! Nhờ đó, họ không hề bị các
chứng bệnh tiểu đƣờng, tim mạch, cao huyết áp, viêm khớp,
loãng xƣơng, ung thƣ, đục thuỷ tinh thể, nhãn áp … Không có
trƣờng hợp dị tật của trẻ sơ sinh, không có nhà tù, không có nạn
nghiện ma tuý, không có thuế má và cũng không hề có một bác
sĩ nào. Thế mà họ vẫn sống từ 120 đến 140 tuổi chẳng bệnh tật
gì!
Các bạn nghĩ thế nào về tầm quan trọng hết sức lớn lao
của chất khoáng keo?
NÊN TÂM NIỆM MỘT ĐIỀU RẰNG, NẾU MỘT NGÀY BẠN
KHÔNG DÙNG CÁC CHẤT KHOÁNG, BẠN SẼ BỊ RÚT NGẮN
CUỘC SỐNG CỦA MÌNH HẾT MỘT SỐ GIỜ, THẬM CHÍ MỘT SỐ
NGÀY.
MONG CÁC BẠN SUY NGHĨ KỸ VỀ NHỮNG ĐIỀU TÔI
NÓI VÀ XIN CHÚC SỨC KHOẺ CÁC BẠN!
(Dịch nguyên văn từ bài nói chuyện của Tiến sĩ Y học
Walloc bằng tiếng Anh, đƣợc chuyển ngữ sang tiếng Nga).
Dịch từ tiếng Nga sang tiếng Việt
HÀ QUANG MINH

238
 PHAÀN BA

TÖ LIEÄU
CUÛA

NGAØNH CHÍCH LEÅ

239
 QUAÙN DÒCH Y ÑAÏO NAM THANH
499/2 CMT8, P.13, Q.10, Tp.HCM
ÑT: 08 8 627313

TÖ LIEÄU CUÛA NGAØNH

CHÍCH LEÅ

NHAÂN BUOÅI HOÏP MAËT KYÛ NIEÄM:

 Sinh Nhaät laàn thöù 91

LÖÔNG Y NGUYEÃN OAÉNG
COÁ CHUÛ TÒCH CHI HOÄI CHÍCH LEÅ TP.HCM
 Vaø 20 naêm thaønh laäp
CHI HOÄI CHÍCH LEÅ THAØNH PHOÁ HOÀ CHÍ MINH

14-10-2005
Taïi Caâu Laïc Boä Höu Trí Quaän 3
56/4 Nguyeãn Thoâng, Quaän 3

* LÒCH SÖÛ MOÂN CHÍCH LEÅ

* HOAÏT ÑOÄNG CUÛA CHI HOÄI CHÍCH LEÅ TP.HCM

Löông Y PHAN QUOÁC SÖÛ

Phoù Chuû Tòch Chi Hoäi Chích Leå TP. HCM
Phoå bieán noäi boä

240
 TUYEÂN BOÁ LYÙ DO

Kính thöa toaøn theå Quyù Vò,

Hoâm nay ngaøy 14-10-2005, chuùng ta hoïp maët taïi ñaây ñeå kyû
nieäm 2 söï kieän troïng ñaïi cuûa ngaønh Chích Leå Vieät Nam:
1. Sinh Nhaät laàn thöù 91 cuûa Ñoàng Chí Löông Y Nguyeãn
Oaéng.
2. 20 naêm thaønh laäp Chi Hoäi Chích Leå T.P Hoà Chí Minh.
Chuùng ta choïn Hoäi Tröôøng Caâu Laïc Boä Höu Trí Quaän 3
naày laø ñeå töôûng nhôù tröôùc ñaây Thaày Naêm Oaéng vaø Ban Chuû
Nhieäm Caâu Laïc Boä Chích Leå Thaønh Phoá Hoà Chí Minh ñaõ töøng
sinh hoaït vaø ñieàu trò beänh taïi ñaây.
Veà toå chöùc:
- Ñeå toû loøng toân sö troïng ñaïo, hoïc troø nhôù ôn Thaày, theo
truyeàn thoáng Chích Leå cöù 10 naêm moân sinh Chích Leå toå
chöùc ñaïi leå möøng thoï Thaày, ñöôïc 2 laàn: naêm Thaày 70 vaø 80
tuoåi. Nay tuy Thaày khoâng coøn nöõa, nhöng hoïc vieân Chích
leã vaãn giöõ neàn neáp ‚uoáng nöôùc nhôù nguoàn‛, ñôïi tôùi naêm
nay 90, kyû nieäm Sinh nhaät Thaày moät laàn nöõa.
- Ñoàng thôøi ñeå nhaéc laïi coâng lao cuûa Chi Hoäi Chích leå
Thaønh Phoá Hoà Chí Minh cuøng Thaày Naêm Oaéng ñaõ truyeàn
ngheà chích leå daân toäc cho 6.000 moân ñeä caû nöôùc trong 20
naêm qua.
Do ñoù, Quaùn Dòch Y Ñaïo Nam Thanh maø ña soá cuõng laø
hoïc vieân Chích Leå töï thaáy coù traùch nhieäm thay maët Anh Chò Em
gaàn xa, ñöùng ra toå chöùc buoåi hoïp maët kyû nieäm naày.
Toâi laø Löông Y Chích Leå Phan Quoác Söû, Phoù Chuû Tòch Chi
Hoäi Chích Leå Thaønh Phoá Hoà Chí Minh, vöøa laø Chuû Nhieäm Quaùn
Dòch Y Ñaïo Nam Thanh, thay maët Ban Toå Chöùc xin tuyeân boá khai
maïc buoåi hoïp maët kyû nieäm hoâm nay bôûi nhöõng lyù do treân.
Traân troïng kính chaøo ñoaøn keát vaø xaây döïng./.

241
 Löông Y PHAN QUOÁC SÖÛ
LÖÔNG Y NGUYEÃN OAÉNG TÖÏ THUAÄT:
QUAÙ TRÌNH HOÏC, HAØNH VAØ PHAÙT TRIEÅN NGHEÀ CHÍCH LEÅ

Toâi Nguyeãn vaên Cöïu töùc laø Nguyeãn Oaéng ôû Xaõ Trung
Chaùnh Taây, huyeän Goø Vaáp, Tænh Gia Ñònh, Nam Boä. Naêm leân 19
tuoåi ñöôïc gia ñình cho ñi hoïc thuoác ôû xaõ Taân Ñoâng Thöôïng. OÂng
thaày Nguyeãn Mai vöøa xem maïch boác thuoác Baéc coù caû thuoác Nam,
vöøa bieát leå vaø daïy hoïc troø. Toâi hoïc 3 naêm bieát laøm thuoác vaø leå
nhöõng beänh thoâng thöôøng. Thaày Mai duøng kim vaøng cöùng leå caùc
huyeät : gian coác, thaäp tuyeân trò beänh thoå taû; gian coác hôïp coác trò
beänh phong; leå baùch hoäi, thaùi döông, aán ñöôøng trò nhöùc ñaàu choùng
maët; leå caùc vaân maùu ôû phong quan, khí quan vaø maïng quan ñeå
chaän ñöùng söï phaùt trieån caùc beänh cuûa treû em. Thaày Mai chæ leå coù
moät soá ít beänh ñöôïc khoûi.
Naêm1937, toâi ñang hoaït ñoäng söu taàm daân nguyeän trong
phong traøo Ñoâng Döông Ñaïi Hoäi, bò boïn lính quaän Goø Vaáp baét
giam.Trong nhaø tuø toâi naèm nguû döôùi neàn xi maêng laïnh ngaét, saùng
thöùc daäy maùu bò ñoâng, chaân vaø löng ñau nhöùc gheâ gôùm. Toâi nhôø
laõo ñoàng chí Chieàu, ngöôøi cuøng xaõ cuøng bò giam ôû ñoù chích leå
giuøm. Buoåi saùng ñi laøm coû veâ, ñoàng chí Chieàu tìm gai quít vaø maûnh
thuyû tinh vôû, maûnh saønh vôû raát saéc ñem veà, tröa chích leå cho toâi.
Ñoàng chí duøng maûnh thuyû tinh nhoïn chích caùc ñieåm huyeát öù böûa
tröôùc bò lính ñaùnh, maùu chaûy ra thaáy nheï lieàn. Ñoàng chí duøng gai leå
ôû löng, naën maùu ñoäc, maùu tuï ra thaáy khoûi ñau nhöùc raát nhanh.
Ñoàng chí laáy giaáy nhöït trình chaäm maùu, nhöng may laø luùc ngöôøi
khoeû khoâng bò nhieãm truøng. Toâi hoûi ñoàng chí hoïc ôû ñaâu vaø taïi sao
chích leå laïi heát ñau nhöùc, ñoàng chí Chieàu noùi : ñoàng chí hoïc cuûa
moät ñoàng chí tuø chính trò ôû Khaùm Lôùn Saøi goøn, laø löông y bieát
chích leå ñôn giaûn : neáu khi bò ñòch ñaùnh tra taán caùc maïch maùu bò vôû
xuaát huyeát ñoïng baàm töøng vuøng, leå naën heát maùu ñoïng ra laø khoûi.
Neáu nôi naøo caùc maïch bò taéc, maùu ñoïng, laáy gai hay kim chích cho
maùu chaûy ra laø heát ñau nhöùc.

242
 Ra khoûi tuø, naêm 1938, toâi ñi Chôï Quaùn Tre, gaëp chò quaûy
gaùnh ñi caét giaùc laáy tieàn. Coù nhieàu beänh nhaân ñeán yeâu caàu chò caét
giaùc. Chò duøng maûnh thuyû tinh vaø con dao nhoû raát saéc, caét nhöõng
ñieåm tuï huyeát, mieäng veát caét to, chaûy maùu: chò laáy oáng baàu luoäc
noùng saün uùp vaøo giaùc. Caùch 5-10 phuùt laáy oáng baàu ra coù moät cuïc
maùu to ñaëc, coù caû maùu toát ñoû töôi vaø maùu ñen. Hoûi ra thì ngöôøi
beänh noùi giaûm ñau nhöùc, thaáy nheï nhaøng. Giaùc ôû 2 beân thaùi döông
vaø aán ñöôøng giaûm nhöùc ñaàu; giaùc ngöïc heát töùc ngöïc; giaùc ôû baép
chaân ôû caùc nôi phaàn meàm thì thaáy giaûm ñau nhöùc, nhöng noù coù
nhöôïc ñieåm laø ôû caùc ngoùn tay, ngoùn chaân, nhöõng nôi coù xöông
cöùng bò söng nhöùc khoâng giaùc ñöôïc.
Khi ñi coâng taùc, gaëp anh em noâng daân ñang nhôø thaày buùng
trò beänh giuøm. Thaày buùng duøng caây moùc nhoïn buùng vaøo nhöõng
ñieåm öù huyeát ôû khuyûu vaø baép chaân. Khi ruùt moùc ra maùu töï voït
chaûy ra thaønh gioït daøi maùu raát nhieàu. Hoûi ra thì 2 anh noâng daân kia
noùi nheï nhaøng, bôùt nhöùc. Nhöng coù moät beänh nhaân vöøa ñöôïc buùng,
maùu chaûy ra quaù nhieàu, choaùng vaùng ngaû quî xuoáng ñaát, phaûi ñöa
leân giöôøng naèm nghæ 15 phuùt, anh beänh nhaân khoeû ngoài daäy, anh
noùi coù giaûm ñau nhöùc.
Naêm 1939, toâi thoaùt ly gia ñình ñi hoaït ñoäng caùch maïng.
Naêm 1940, tham gia Nam Kyø Khôûi Nghóa thaát baïi, bò loä maët. Ñoaøn
theå cho taïm laùnh ñi veà tænh Taây Ninh hoaït ñoäng. Toâi giaû laøm ngöôøi
Hueâ kieàu ñeán hoïc chích leå cuûa thaày Tö Phaùt taïi thò xaõ Taây Ninh.
OÂng leå ban cuõng giaûm ñau löng haï nhieät raát nhanh. OÂng leå ôû baùch
hoäi, thaùi döông, aán ñöôøng laøm giaûm nhöùc ñaàu. Töø ñoù toâi ñi baùn cao
ñôn hoaøn taùn, duøng ngheà chích leå laøm phöông tieän taäp hôïp quaàn
chuùng nhaân daân raât deã. Toâi vöøa phuïc vuï baûo veä söùc khoeû cho nhaân
daân vaø cuõng vöøa choïn loïc ngöôøi toát ñeå tuyeân truyeàn giaùc ngoä xaây
döïng cô sôû vaø höôùng daãn hoï laøm caùch maïng.
Naêm 1950, treân ñöôøng ra Vieät Baéc, tôùi Trung Boä toâi hoïc
ñöôïc caùch leå con maét bò ñoû vaø maét moïc muït leïo, vôùi leå baùch hoäi,
thaùi döông trò nhöùc ñaàu. Ra Baéc hoïc theâm caùch kheâu ñaäu laøo. Caùc
thaày leå ñaäu laøo, coù thaày duøng traàu khoâng voø naùt xaùc vaøo löng, traùn,

243
ngöïc, duøng ñeøn saùp roïi thaáy noåi nhöõng noát ñoû baàm, laáy kim kheâu
vít noát ñoû cho maùu chaûy ra; coù thaày tìm thaáy ôû löng, traùn, ngöïc coù
noát tuï huyeát, duøng kim ñaâm vaøo naën maùu baàm ñen ra, nhieät ñoä cuûa
beänh nhaân thaáy haï lieàn, beänh khoûi raát nhanh.
Trong quaù trình hoïc vaø thöïc haønh, toâi ruùt ra coù nhöõng ñieåm chung
döôùi ñaây:
1- Trong 5 phöông phaùp: chích, leå, buùng (neû), giaùc, kheâu ñaäu
laøo ñieàu trò beänh ñeàu gioáng nhau moät muïc ñích laø: laáy maùu
ñoäc ra, khai thoâng ñieàu hoaø khí huyeát laøm heát ñau nhöùc, co
giaät, teâ moûi, söng taáy, ngöùa raùt laøm cho laønh beänh. Tuy thuû
thuaät trong 5 phöông phaùp coù khaùc nhau, nhöng ñeàu nhaèm
ñieåm ngöng ñoïng ñeå laùy maùu ñoäc ra cho khoûi beänh.
2- Moãi phöông phaùp laáy maùu ñoäc ra ôû moät soá ít nôi vaø khaùc
nhau, nhöng coïng chung laïi laø ôû khaép chaâu thaân, nôi naøo
coù ñieåm tuï huyeát, xuaát huyeát vaø öù huyeát hoaëc keát hôïp moät
soá huyeät ñeå laáy maùu ñoäc ra…
3- Trong 5 phöông phaùp ñoù, coù ngöôøi laáy maùu ñoäc ra ôû taïi
ñieåm ñau, coù ngöôøi keát hôïp ñieåm ñau vaø huyeät, nhöng
cuõng coù thaày chæ leå huyeät khoâng thoâi. Trong 5 phöông phaùp
phoøng trò beänh ñoù, hoï aùp duïng voâ truøng raát keùm.
Qua quaù trình vöøa laøm caùch maïng vöøa phuïc vuï söùc khoeû
cho nhaân daân vaø caùn boä, toâi hoïc vaø laøm ruùt kinh nghieäm trong 5
phöông phaùp. Hoïc nhöõng ñieåm öu cuûa noù, boû caùc khuyeát, nhöôïc
ñieåm cuûa noù. Toâi chæ coøn duøng thöôøng xuyeân 2 phöông phaùp chích
vaø leå, thöôøng caûi tieán maõi vaø coù nhieàu saùng taïo trong caùch ñieàu trò
beänh. Qua nhieàu naêm thöïc haønh chích leå, ngheà nghieäp ngaøy caøng
ñöôïc trao doài vaø caûi tieán. Beänh taät cuûa beänh nhaân daïy cho toâi khaù
nhieàu kinh nghieäm phong phuù. Caùc baïn ñoàng nghieäp, caùc thaày vaø
saùch vôû giuùp cho toâi tieán boä raát nhieàu trong ngheà nghieäp. Ñöôïc
moät soá baïn ñoàng nghieäp löông y, thaày thuoác ôû Nam Boä laø caùn boä
caùch maïng goùp yù kieán xaây döïng ñaïo ñöùc vaø moät soá nguyeân taéc,
quy taéc vaø thuû thuaät chích leå thöôøng ngaøy.

244
 Töø xöa chí nay, toâi aùp duïng phöông phaùp phoøng vaø chöõa
beänh baèng chích leå trong phaïm vi, khaû naêng vaø dieän ñieàu trò ngaøy
caøng roäng. Treân haøng vaïn ngöôøi ñöôïc giuùp ñôû vôùi nhieàu loaïi beänh
vaø trieäu chöùng khaùc nhau nhö: phong teâ thaáp, phong thaáp thuoäc
nhieät, ñau ñaàu maát nguû, môø meät hay queân, tinh thaàn ueå oaûi, aên
uoáng khoâng ngon, hoa maét choùng maët, nhöùc ñaàu, uø tai, ñau gaùy,
cöùng coå, ñoû maét, ñau nhöùc vaønh tai, nghe khoâng roõ, da maët coù veät
roï ra nhoït nhö maët boø, meùo moàm leäch maét, caûm maïo phong haøn
gaây ñau aùc lieät. Ñau nhöùc hai baû vai, moûi xuïi tay dôû leân khoâng
ñöôïc, maëc aùo bôùi toùc nhöùc nhoái, khoù khaên… ñau söôøn, töùc ngöïc, bò
hen khoù thôû, ñau xoùc hoâng. Maùu ñoâng laïnh vaø ñau vuøng buïng, ñau
ñô löng, ñau coøm löng, ñau thaét löng, co giaät chaân tay, söng ñau
caùc khôùp vai, tay chaân. Moät soá beänh da lieãu ngöùa raùt …
Töø thaùng 5 ñeán thaùng 11-1973, toâi ñöôïc leân tænh Hoaø Bình
keát nghóa, truyeàn thuï laïi cho moät soá Y Baùc só cuûa Ty Y Teá tænh Hoaø
Bình hoïc moân chích leå. Nhôø ñoù moân chích leå ñöôïc phaùt trieån ngaøy
caøng roäng raõi theâm. Qua 4 thaùng höôùng daãn chích leå, toâi hoïc taäp
ñöôïc cuûa Hoaø Bình raát nhieàu kinh nghieäm raát quyù baùu:
- Veà laõnh ñaïo, toâi thaáy Tænh Uyû, Uyû Ban Haønh Chính Tænh
raát quan taâm ñeán söùc khoeû cuûa nhaân daân caùc daân toäc, tích cöïc phaùt
huy voán quyù cuûa daân toäc, chaúng nhöõng ñaåy maïnh phaùt trieån moân
chích leå maø ñoàng chí Kín, Bí thö Tænh Uyû, ñoàng chí Haäu Chuû tòch
Uyû Ban Haønh Chính Tænh coøn raát quan taâm xaây döïng moät vöôøn
thuoác Nam vaø ñaøo taïo moät löïc löôïng thaày thuoác daân toäc ngaøy caøng
ñoâng ñaûo.
- Ty Y Teá vaø caùc ñoàng chí chæ ñaïo cuûa Beänh vieän Tænh raát
quan taâm chæ ñaïo moân chích leå. Caùc Y Baùc só vaø Löông Y cuûa
Beänh vieân Tænh raát nhieät tình giuùp ñôõ. Caùc ñoàng chí Baùc só Traàn
Gia Thònh, nöõ ñoàng chí Baùc só Taïnh vaø Baùc só Nhu raát tích cöïc hoïc
taäp say söa thöïc haønh. Moân chích leå nhôø ñoù coù ñaø phaùt trieån maïnh
leân.
- Veà phaàn chuyeân moân, Ty Y Teá Hoaø Bình vaø Hoäi Ñoàng
Baùc só Y Khoa goùp nhieàu yù kieán raát quyù baùu:

245
 + Nhö khi chích leå phaûi voâ truøng tay cuûa thaày leå, y cuï vaø saùt
truøng ñieåm ñau tröôùc vaø sau khi chích leå.
+ Xaùc ñònh chích leå ñieàu trò coù keát quaû nhanh moät soá beänh vaø
trieäu chöùng.
+ Coù thôøi gian ñi saâu nghieân cöùu veà cô cheá cuûa chích leå.
+ Ñöa chích leå ñieàu trò beänh vaøo vaán ñeà nghieân cöùu khoa hoïc.
- Caùc beänh taät cuûa beänh nhaân Hoaø Bình daïy toâi hoïc theâm
nhieàu caùi môùi nhö: beänh ñô xöông soáng cuûa vôï anh boä ñoäi ngöôøi
Möôøng, baø con vôùi Baùc só Ñoàng. Beänh ñau buïng cuûa chaùu gaùi nhaø
ôû sau du lòch; meà ñay ngöùa cuûa caùn boä UBHC tænh Hoaø Bình, 2
ngöôøi bò ngöùa laø meï cuûa BS Thònh vaø chò daâu cuûa anh nhieáp aûnh.

BAÙO CAÙO TÌNH HÌNH HOAÏT ÑOÄNG CHÍCH LEÅ

TRONG NAÊM 1984

VEÀ TOÅ CHÖÙC CHUNG

- Toå Chích Leå thaønh laäp naêm 1983 goàm coù 7 ngöôøi. Sang naêm
1984 vì nhu caàu phaùt trieån, Toå ñöôïc chaán chænh vaø môû roäng
thaønh vieân tôùi 17 ngöôøi coù phaân coâng phaân nhieäm roõ raøng.
Tuy nhieân söï hoaït ñoäng chöa ñoàng ñeàu, do ñoù caàn phaûi chaán
chænh laïi vaøo ñaàu naêm 1985.
- Toå Chích Leå ñaõ toå chöùc ngaøy Leå Sinh Nhaät vaø Möøng Thoï
Löông Y NGUYEÃN OAÉNG, coù treân 200 quan khaùch vaø hoïc
vieân tham döï taïi Hoäi Tröôøng Ñaûng Quaän Phuù Nhuaän. Buoåi leå
thu ñaït thaønh quaû raát lôùn veà nhieàu maët.
- Toå Chích Leå môû lieân tieáp 3 khoaù giaûng Chích Leå (Khoaù 35,
36 vaø 37) coù treân 100 hoïc vieân tham döï. Keát quaû coù treân 50
hoïc vieân ñaït trình ñoä Kyõ thuaät vieân Chích Leå ñöôïc Sôû Y Teá
thöøa nhaän.
- Toå Chích Leå ñaõ hôïp ñoàng vôùi Beänh Vieän Y Hoïc Daân Toäc
Thaønh Phoá ñieàu trò nghieân cöùu khoa hoïc veà phöông phaùp

246
 chích leå vôùi 4 chuyeân ñeà. Coù 11 caùn boä chích leå tröïc tieáp
thöôøng xuyeân ñieàu trò nghieân cöùu. Sô keát cuoái naêm 1984
ñöôïc nhieàu thaéng lôïi.
- Toå Chích leå ñaõ choïn loïc 17 caùn boä chích leå tham döï Hoäi
Nghò Nhöõng Ngöôøi Thaày Chích Leå do Sôû Y Teá TPhoá trieäu
taäp.

NHÖÕNG SINH HOAÏT ÑIEÅN HÌNH

- Toå Chích Leå ñaõ cöû moät phaùi ñoaøn ñeán thuyeát trình veà ñieàu
trò bieåu dieãn ngoaøi trôøi taïi BV Ña Khoa Huyeän Nhaø Beø, ñöôïc
moïi ngöôøi nghe vaø xem khen ngôïi.
- Toå Chích leå ñaõ in 500 tôø ‚Lôøi Nhaän Ñònh Veà Phöông Phaùp
Chích Leå‛ cuûa Baùc Só NGUYEÃN VAÊN HÖÔÛNG, Nguyeân Boä
Tröôûng Boä Y Teá, vaø phaân phaùt roäng raõi taêng theâm söï tín
nhieäm cuûa nhaân daân vaø caùc caáp laõnh ñaïo veà giaù trò vaø vai troø
cuûa chích leå hieän nay vaø saép tôùi.
- Toå Chích leå ñaõ soaïn xong baûn thaûo cho taùi baûn quyeån saùch
‚Chích Leå Raát Hay Deã Hoïc Deã Laøm‛ vaø ñaõ trình leân Hoäi
YHDT vaø CLB.YHDT vaø Sôû Y Teá ñeå nhôø duyeät xeùt vaø aán
haønh.
- Toå Chích leå ñaõ vaø ñang chænh ñoán ñieåm ñieàu trò goác taïi soá
115/30 Nguyeãn Vaên Troåi, Phuù Nhuaän, (nôi Löông Y Nguyeãn
Oaéng ñang ôû), ñeå ñaùp öùng nhu caàu phuïc vuï beänh nhaân ngaøy
caøng taêng taïi ñaây.
- Löông Y Nguyeãn Oaéng ñaõ thay maët Toå Chích Leå gaëp rieâng
ñ/c NGUYEÃN HÖÕU THOÏ, Chuû Tòch Quoác Hoäi ñeå trình baøy
veà ñöôøng höôùng hoaït ñoäng cuûa ngaønh chích leå. Ñoàng thôøi
Löông Y Nguyeãn Oaéng ñaõ gôûi thö baùo caùo veà phöông phaùp
chích leå leân Trung Öông Ñaûng, caùc caáp Chính quyeàn vaø Y
Teá lieân heä. Keát quaû ñöôïc Trung Öông Ñaûng, Hoäi Ñoàng Boä
Tröôûng, Boä Y Teá, Sôû Y teá TPhoá, Thaønh Uyû, Hoäi Y Hoïc Daân
Toäc vaø Caâu Laïc Boä YHDT TPhoá raát quan taâm xaây döïng phaùt

247
 trieån ngaønh Chích leå. Coù nhöõng chæ thò vaên thö chính thöùc
cho caùc caáp tröïc thuoäc thöïc hieän.
- Thöôøng tröïc Toå Chích leå ñaõ nhieàu laàn gaëp gôõ hoäi yù vôùi Sôû Y
Teá, Hoäi YHDT, CLB vaø BV.YHDT TP.

HOAÏT ÑOÄNG CUÛA CAÙC TIEÅU TOÅ:

TIEÅU TOÅ NGHIEÂN CÖÙU:
Vaøo thaùng 2-1984, moät Tieåu Toå Nghieân Cöùu Khoa Hoïc Kyû
Thuaät hôïp ñoàng ñieàu trò nghieân cöùu 4 ñeà taøi:
-Suy nhöôïc thaàn kinh. - Ñau ñaàu kinh nieân.
- Ñau quanh khôùp vai. -Ñau thaàn kinh toaï.
Löông Y Nguyeãn Oaéng vaø Döôïc só Phaïm Khaéc Caùt ñaõ ñieàu
trò töø thaùng 2 ñeán thaùng 5/1984 ñeå thaêm doø keát quaû: raát toát, ñöôïc
Beänh Vieän YHDT vaø beänh nhaân uûng hoä nhieät tình. Do ñoù, vaøo
thaùng 6/1984, Tieåu Toå Nghieân Cöùu taêng cöôøng theâm coïng taùc vieân
Chích Leå, toång soá 11 ngöôøi, trong ñoù coù 2 Baùc só, 1 Löông Y vaø 1
Döôïc só cuûa ngaønh Chích Leå.
Keát quaû: Laäp ñöôïc 60 beänh aùn, toát 70% trôû leân.
Tieåu Toå Nghieân Cöùu hoaøn thaønh coâng taùc toát veà chuyeân
moân vaø ñaïo ñöùc taùc phong göông maãu ñöôïc beänh nhaân vaø Beänh
Vieän khen ngôïi.
Tieåu Toå Nghieân Cöùu ñaõ hoaøn taát baùo caùo sô keát nghieân
cöùu naêm 1984 taïi BV. YHDT.
TIEÅU TOÅ HUAÁN LUYEÄN:
 Môû lieân tieáp 3 Lôùp Chích Leå (Khoaù 35, 36, 37) treân 100
ngöôøi tham döï. Tieåu Toå Huaán Luyeän cöû moät Ban Giaùo Vuï
ñaõ ñaøo taïo ñöôïc treân 50 Kyõ Thuaät Vieân Chích Leå khaù gioûi,
cung caáp nhieàu caùn boä chích leå öu tuù cho Toå Chích Leå.
 Tieåu Toå Huaán Luyeän ñaõ soaïn thaûo xong ñeà cöông thoáng
nhaát chöông trình huaán luyeän Chích Leå Sô Caáp.
 Tieåu Toå Huaán Luyeän ñaõ tieáp TTNghieân Cöùu vieát veà caùc
tieâu chuaån cuûa 4 ñeà taøi nghieân cöùu.

248
 TTHuaán Luyeän ñaõ phoái hôïp vôùi caùc TT khaùc bieân soaïn
xong baûn thaûo taùi baûn quyeån ‚Chích leå raát hay deã hoïc deã
laøm‛.
TIEÅU TOÅ TUYEÂN TRUYEÀN:
TT Tuyeân Truyeàn ñaõ noå löïc baèng nhieàu hình thöùc ñeå tuyeân
truyeàn Chích leå.
 In 500 tôø ‚Nhaän Ñònh veà Phöông Phaùp Chích Leå cuûa Baùc
Só Nguyeãn Vaên Höôûng‛ ñeå phaân phaùt cho quan khaùch vaø
hoïc vieân nhaân ngaøy Leã Sinh Nhaät vaø Möøng Thoï Löông Y
Nguyeãn Oaéng 70. Trang trí cho buoåi leå.
 Veõ caùc khaåu hieäu, hình aûnh, hoïc cuï cho caùc khoaù hoïc.
TIEÅU TOÅ THÖ KYÙ:
 TTThö Kyù ñaõ theo doõi, ghi cheùp vaø baûo quaûn taát caû nhöõng
buoåi sinh hoaït, hoäi nghò, lôøi phaùt bieåu, caûm töôûng, hoà sô
beänh aùn vaø caùc thö töø taøi lieäu cuûa Toå Chích Leå.
 TTThö Kyù ñaõ soaïn caùc baøi dieãn vaên, baøi phaùt bieåu, tieåu söû,
thö töø giao dòch cuûa Toå Chích Leå.
TT TOÅ CHÖÙC CAÙN BOÄ:
 TT Toå Chöùc Caùn Boä ñaõ nghieân cöùu boá trí caùc caùn boä trong
Toå Chích Leå vaø ôû caùc Ñieåm ñieàu trò, ñaõ baûo ñaûm nhu caàu
coâng taùc lieân tuïc.
 TT Toå chöùc caùn boä ñaõ phaân loaïi vaø laäp danh saùch Caùn Boä
Chich Leå göûi leân Sôû Y Teá chöùng nhaän.
TIEÅU TOÅ TAØI CHAÙNH VAØ ÑÔØI SOÁNG:
 TT Taøi Chaùnh ñaõ laäp Soå Chi Tieâu roõ raøng cho Toå Chích
Leå.
 TT Taøi Chaùnh ñaõ vaän ñoäng ñöôïc söï uûng hoä taøi chaùnh baûo
ñaûm cho ngaøy Leå Sinh Nhaät vaø Möøng Thoï LY Nguyeãn
Oaéng 70.
 TT Taøi Chaùnh ñaõ mua saém ñöôïc moät soá tieän nghi vaät duïng
caàn thieát cho Toå nhö chieáu, giöôøng, cheùn, ly, ñæa, ñuûa, soït
raùc v.v…

249
  TT Taøi Chaùnh & Ñôøi Soáng ñaõ mua gaïo vaø ñi chôï, naáu aên,
chieâu ñaõi cho caùc buoåi sinh hoaït thöôøng xuyeân, ñònh kyø vaø
caùc buoåi khoaûn ñaõi quan khaùch.

THAØNH QUAÛ CAÙC HOAÏT ÑOÄNG CUÛA TOÅ CHÍCH LEÅ

TRONG NAÊM 1984.

Nhôø taát caû nhöõng hoaït ñoäng tích cöïc vaø ñuùng thôøi cô cuûa
Toå vaø caùc Tieåu Toå neân ñaõ thu ñöôïc nhieàu thaéng lôïi nhö:
- Ñöôïc Lôøi Nhaän Ñònh cuûa BS Nguyeãn Vaên Höôûng.
- Ñöôïc Sôû Y Teá môøi döï Hoäi Nghò Nhöõng Ngöôøi Thaày Chích
Leå Thaønh Phoá ñeå trieån khai coâng taùc chích leå.
- Ñöôïc Sôû Y Teá thöøa nhaän danh saùch 70 ngöôøi Chích leå.
- Ñöôïc Sôû ñôû ñaàu taùi baûn quyeån saùch ‚Chích Leå raát hay deã
hoïc, deã laøm‛.
- Ñöôïc BV YHDT tieáp tuïc kyù hôïp ñoàng nghieân cöùu ñieàu trò
chích leå vaøo naêm 1985 – 1986.
- Soá löôïng beänh nhaân taêng nhanh vaø nhieàu ôû caùc nôi nhaá t laø ôû
BV vaø ôû Toå Chích Leå.
- Soá löôïng caùn boä chích leå coù chuyeân moân gioûi, ñaïo ñöùc toát
ngaøy caøng nhieàu, ñöôïc boá trí caùc nôi kòp thôøi ñaùp öùng nhu
caàu ñieàu trò beänh.
- Hoïc vieân, caùn boä cuõ môùi ngaøy caøng haêng say nghieân cöù u
hoïc taäp, ñoùng goùp coâng söùc raát nhieàu, tö töôûng vöõng chaéc.
Tuy nhieân, beân caïnh nhöõng thaønh quaû to lôùn treân, vaãn
coøn toàn taïi moät soá sai soùt nhö:
- Caùc Tieåu Toå chöa hoaït ñoäng ñoàng ñeàu.
- Coù moät hai Tieåu Toå bò ñình treä gaàn nhö khoâng hoaït ñoäng vì
nhieàu lyù do.
- Chöa quen sinh hoaït taäp theå.
- Coøn naëng chuû nghóa caù nhaân.
- Tö töôûng chöa oån ñònh. Neân vieäc laøm thieáu tích cöïc.

250
 Moïi sai soùt treân seõ ñöôïc chaán chænh söûa sai ngay vaø lieân tuïc
söûa sai trong thôøi gian saép tôùi.

# NHÖÕNG KHOÙ KHAÊN CHUNG:

- Toå thieáu taøi chaùnh gaây quyû ñeå trang traûi caùc sinh hoaït cuûa
ngaønh.
- Toå thieáu phöông tieän ñieàu kieän cô sôû ñeå hoaït ñoäng.
- Chöa coù phaùp lyù, chính saùch cheá ñoä ñoái vôùi ngaønh vaø CB
chích leå neân khoù phaùt huy thaønh quaû.
- Coøn moät soá ñoàng nghieäp (Löông Y, Baùc só) vaø nhaân daân chöa
hieåu roõ taùc duïng cuûa Phöông phaùp chích leå neân deã gaây ngoä
nhaän.

# NHÖÕNG THUAÄN LÔÏI CHUNG:

- Ngaønh Chích leå phuø hôïp vôùi ñuôøng loái Y hoïc Daân Toäc cuûa
Ñaûng neân ñöôïc Ñaûng vaø Nhaø Nöôùc, Cô Quan Y Teá quan taâm
xaây döïng.
- Phaïm vi trò beänh cuûa Chích leå roäng lôùn khaép nôi neân ñöôïc
nhaân daân tieáp thu nhanh choùng deã daøng.
- Uy tín vaø söï nghieäp cuûa Löông Y Nguyeãn Oaéng veà maët
chuyeân moân vaø maët Ñaûng laø choã töïa raát vöõng cho ngaønh
Chích leå tieán leân.
- Sôû Y Teá vaø Baùc Só Tröông Thìn ñaõ nhieät tình giuùp ñôû.
- Taùc duïng cuûa PP Chích Leå trong vieäc ñieàu trò beänh coù keát
quaû cao ñaõ taùc ñoäng laàn laàn tôùi caùc Y, Baùc só taïi Beänh Vieän
vaø caùc nôi.
- Caùn boä Chích Leå taän tuî vôùi ngheà nghieäp, hi sinh cao ôû
Beänh Vieän, ôû Toå vaø caùc nôi ñaõ cuûng coá nieàm tin trong Laõnh
Ñaïo vaø nhaân daân.
- Ñöôïc nhaân daân vaø ñòa phöông ñoäng vieân khuyeán khích Thaày
Chích leå vaø Caùn Boä vöõng tieán.

251
 RUÙT KINH NGHIEÄM:
Sôø dó hoâm nay ngaønh Chích Leå ñaït ñuôïc nhöõng thaønh quaû
to lôùn treân, nhôø chuùng ta ñaõ coù nhöõng xöû lyù thích hôïp theo tình
hình cuï theå,
- Tröôùc nhaát, ngaønh Chích leå ta ñöôïc xaây döïng ñöôøng höôùng
ñi ñuùng ñöôøng loái Ñaûng, keát hôïp Y Hoïc Hieän Ñaïi vaø Y Hoïc
Coå Truyeàn nhuaàn nhuyeãn nhö theá laø ngaønh Chích Leå ta hôïp
thôøi ñuùng luùc neân vöôn leân maïnh chaéc.
- Nhôø nhieàu caùn boä Chích leå coù tinh thaàn hi sinh cao caû vì söï
nghieäp chung neân môùi coù thaønh quaû lôùn.
- Nhôø tính nhaân ñaïo cuûa neàn Y hoïc Hieän Ñaïi neân caùc Baùc só
deã thoâng caûm maø tieáp thu nhanh ngaønh Chích leå.
- Nhôø Toå ta bieát gaây Nhaân töùc laø taïo ñieåm nghieân cöùu ñeå töø
ñoù theo veát daàu loang.
- Nhôø ngaønh Ta luoân luoân khieâm toán chaân thaønh vôùi ngheà
nghieäp vaø lyù töôûng cuûa mình neân saün saøng töï pheâ bình hoïc
hoûi söûa sai maø khoâng maëc caûm.
- Nhôø bieát keát hôïp, söû duïng phaùt huy khaû naêng hôïp thôøi cô,
nhö: thöøa dòp coù lôøi Nhaän Ñònh cuûa BS Höôûng laø cho in phaùt
caùc nôi ngay. Nhö thöøa dòp gôûi thö leân Trung Öông vaø caùc
nôi coù keøm theo lôøi Nhaän Ñònh cuûa BS Höôûng.
- Bieát phaùt huy theá maïnh cuûa ngaønh ta veà maët taùc duïng ñieàu
trò beänh.
- Bieát ñoäng vieân Caùn boä tieán leân trong töøng giai ñoaïn, nhaát laø
ôû nhöõng luùc khaån tröông, khoù khaên nhaát.
- Bieát caùch boá trí coâng taùc, choïn vieäc caàn thieát laøm tröôc nhö
bieát caùch ñoäng vieân caùn boä taäp trung vieát saùch trong thôøi
gian nhaát ñònh.
- Bieát tuyeân truyeàn tröïc tieáp, giaùn tieáp, veát daàu loang nhö qua
baùo chí (Tôø Quaân Ñoäi Nhaân Daân).
- Kòp thôøi uoán naén tö töôûng, giaûi quyeát noäi boä.

252
 TUYEÂN DÖÔNG :
1- BS Leâ Cöôøng
3- Phan Quoác Söû
5- BS Leâ thò Huyeàn
7- Ñoaøn thò Lia
9- LY Toáng Quang Ñôn
11- Huyønh thò Tuyeát
13-Phaïm Vaên Sôn
15- Nguyeãn Kim Thaønh
17- Nguyeãn thò Hueâ
19- Vuõ Thò Kim Cöông
21- Nguyeãn thò Vinh
23- Traàn vaên Tình
25- Chaâu Haø (BV).
2- Ñaëng Ngoïc Traùc
4- DS Phaïm Khaéc Caùt
6- Phan Anh Tuaán
8- Laâm Quang Kieät
10- Nguyeãn Vaên Minh
12- BS Leâ thò Huyeàn
14- LY Nguyeãn Thanh Phong
16- Hoà Vónh Ñöông
18- Nguyeãn Minh Sôn (BV)
20- Quaùch Tieát Lang
22- Nguyeãn thò Xuaân Lan
24- Traàn Long AÅn

TRONG NAÊM 1985

- Ñaïi Hoäi Ñaïi Bieåu Caùc Thaày Chích Leå vaø Hoäi Nghò Khoa
Hoïc veà Chích Leå ngaøy 25-02-1985.
- Löông Y Phan Quoác Söû Uyû Vieân Huaán Luyeän BCH Chi Hoäi
Chích Leå TP.HCM giaûng 2 lôùp Chích Leå taïi Thò Hoäi Chöõ
Thaäp Ñoû Long Xuyeân An Giang (ñuùng vaøo thôøi ñieåm ñoåi
tieàn 1985).
- Lôùp Chích Leå Khoaù 38 naêm 1985 (AÁt Söûu).
(Baøi thô cuûa Hoïc vieân Nguyeãn vaên Thaéng).
- Quyeát Ñònh Thaønh laäp Chi Hoäi Chích Leå cuûa Hoäi Y Hoïc Coå
Truyeàn Daân Toäc TP.HCM do Baùc Só Voõ Maïnh Duõng kyù ngaøy 03-
01-1986.

253
 Coäng Hoøa Xaõ Hoäi Chuû Nghóa Vieät Nam.
HOÄI CHÖÕ THAÄP ÑOÛ VN Ñoäc Laäp – Töï Do – Haïnh Phuùc
THÒ HOÄI LONG XUYEÂN ----- *@* -----
-o0o-
5, NGUYEÃN HUEÄ B Long Xuyeân, ngaøy 23 thaùng 8 naêm 1985.
Ñieän thoaïi soá : 7055
BAN CHAÁP HAØNH HOÄI CHÖÕ THAÄP ÑOÛ
THÒ XAÕ LONGXUYEÂN

Kính göûi : BCH Chi Hoäi Chích Leå,

Hoäi Y Hoïc Daân Toäc TP.Hoà Chí Minh.

Töø sau ngaøy Löông Y PHAN QUOÁC SÖÛ ñaõ xuoáng Mieàn
Taây gheù BCH Chi Hoäi CTÑ Myõ Phöôùc ñeå höôùng daãn cho 9 ngöôøi,
qua thôøi gian taäp huaán vaø trò lieäu ñaõ mang laïi nhieàu hieäu quaû cho
ñòa phöông, vöøa heát beänh laïi vöøa ít toán tieàn, moïi ngöôøi ñeàu vui
söôùng.
Do ñoù, chuùng toâi xin giôùi thieäu, Anh ÑAËNG VAÊN KHOAÙI
Tröôûng Ban Chích Leå CTÑ Phöôøng Myõ Phöôùc Long Xuyeân ñeán
quan heä vaø baùo caùo thaønh quaû treân.
Ñeà nghò quyù vò Löông Y trong HOÄI Y HOÏC DAÂN TOÄC
TP.HCM ñoùng goùp vaø xaây döïng, coù höôùng boài döôõng theâm nghieäp
vuï chích leå cho ñòa phöông vaø HOÄi chuùng toâi ñeå phuïc vuï tích cöïc
cho nhaân daân trong khaâu baûo veä söùc khoeû.

T/M BAN CHAÁP HAØNH THÒ HOÄI CTÑ LONG XUYEÂN

CHUÛ TÒCH
HAØ THANH
(aán kyù)

254
 Coäng Hoøa Xaõ Hoäi Chuû Nghóa Vieät Nam.
HOÄI Y HOÏC DAÂN TOÄC Ñoäc Laäp – Töï Do – Haïnh Phuùc
CHI HOÄI CHÍCH LEÅ ----- *@* -----
T.P HOÀ CHÍ MINH
-o0o-
TP.Hoà Chí Minh, ngaøy 02 thaùng 9 naêm 1985.

BAN CHAÁP HAØNH CHI HOÄI CHÍCH LEÅ TP. HOÀ CHÍ MINH

Kính göûi : BAN CHAÁP HAØNH HOÄI CHÖÕ THAÄP ÑOÛ

THÒ XAÕ LONG XUYEÂN.

Chuùng toâi raát vui möøng ñöôïc caùc ñoàng chí baùo cho bieát keát
quaû toát ñeïp veà trò beänh baèng phöông phaùp chích leå do 9 Caùn boä
cuûa Chi Hoäi Chöõ Thaäp Ñoû Myõ Phöôùc ñaõ tieá n haønh. Ñieàu naøy
chöùng minh raát roõ raèng moân chích leå raát ‚deã hoïc, deã laøm‛ vì 9 Caùn
boä naøy chæ ñöôïc hoïc phöông phaùp trò beänh baèng chích leå trong thôøi
gian raát ngaén ñaõ coù theå chöõa cho nhaân daân khoûi hoaëc giaûm nhieàu
beänh vaø ñaõ ñöôïc nhaân daân lao ñoäng raát hoan ngheânh, tín nhieäm.
Chuùng toâi cho raèng Ban Chaáp Haønh Hoäi CTÑ Thò Xaõ Long
Xuyeân ñaõ naém ngay ñöôïc tình hình naøy vaø muoán phaùt trieån roäng
raõi mau choùng ra caùc Phöôøng, caùc Xaõ trong Thò Xaõ laø ñieàu raát hay.
Chuùng toâi raát hoan ngheânh vaø xin saün saøng hôïp taùc, giuùp ñôõ caùc
ñoàng chí ñeå laøm sao phoå caäp phöông phaùp chích leå ñeán taän Hoäi
vieân Hoäi CTÑ ôû khu phoá thoân xoùm.
Ñeå daùp öùng thieát thöïc nhöõng ñeà nghò cuûa caùc ñoàng chí,
chuùng toâi xin coù maáy yù kieán nhö sau:
1- Ñoái vôùi lôùp hoïc caùc ñoàng chí ñaõ trieäu taäp vaø ñang hoïc,
chuùng toâi cöû ñoàng chí PHAN QUOÁC SÖÛ Uûy Vieân Huaán Luyeän cuûa
Chi Hoäi Chích Leå TP.HCM tôùi giaûng veà moân chích leå theo chöông
trình phoå caäp cho phuø hôïp vôùi thôøi haïn ngaén ngaøy cuûa lôùp hoïc.

255
 2 – Chuùng toâi ñeà nghò caùc ñoàng chí neân môû moät lôùp hoïc
chuyeân veà khoa chích leå vôùi thôøi haïn laâu hôn (toái thieåu 2 thaùng : caû
kieán taäp vaø thöïc taäp). Hoïc vieân bao goàm nhöõng ngöôøi coù nhieät tình
vôùi moân chích leå, coù trình ñoä vaên hoaù töông ñoái (heát caáp II trôû leân),
coù ñaïo ñöùc toát, laø Hoäi vieân Hoäi CTÑ, Ñoaøn vieân Thanh Nieân Coäng
Saûn H.C.M, Caùn boä Y Teá vv…
Chuùng toâi xin chòu traùch nhieäm hoaøn toaøn veà vieäc giaûng
daïy khoa chích leå cho hoïc vieân lôùp naøy caû veà lyù thuyeát vaø thöïc
haønh. Sau khi toång keát maõn khoaù soá hoïc vieân naøy seõ trôû veà
Phöôøng, Xaõ hoaëc Quaän, Huyeän ñaõ cöû mình ñi hoïc ñeå: - hoaëc môû
lôùp huaán luyeän moân chích leå theo chöông trình phoå caäp cho ngöôøi
ñòa phöông, ñoàng thôøi vaãn tham gia chöõa beänh ôû moät cô sôû y teá naøo
ñoù – Hoaëc veà laøm coâng taùc ñieàu trò baèng chích leå taïi caùc Traïm Y
Teá cuûa Phöôøng, Xaõ, Phoøng Khaùm Ña Khoa Khu Vöïc hay ôû Beänh
Vieän Huyeän.
Ñoái vôùi nhöõng anh chò em naøy, sau moät thôøi gian (töø moät
naêm trôû leân) coù coâng taùc thöïc teá, seõ ñöôïc Tænh trieäu taäp laïi cho boài
döôõng theâm veà chính trò vaø chuyeân moân. Rieâng veà phaàn chuùng toâi
seõ giaûng chuyeân saâu cho anh em veà moân chích leå ñeå naâng theâm
trình ñoä anh em hôn nöõa. Nhö theá chaéc chaén moân chích leå seõ ñöôïc
phaùt trieån vöõng vaøng caû veà beà roäng vaø beà saâu ôû Tænh An Giang,
maø Thò xaõ Long Xuyeân chaéc chaén laø ñôn vò ñi tröôùc.
Nghó tôùi moät ngaøy khoâng xa, ñoàng baøo ta ôû taän thoân xoùm
heûo laùnh ôû nuùi Caám, nuùi Saäp hoaëc ôû ven soâng hay gaàn bieân giôùi,
ñeâm toái bò beänh, xa thaày thieáu thuoác, coù ñöôïc thaày chích leå ôû beân
caïnh chöõa trò kòp thôøi cho khoûi hoaëc giaûm beänh, keå caû phoøng beänh
tröôùc thì sung söôùng bieát bao!
Chuùng toâi mong raèng Ban Chaáp Haønh Hoäi Chöõ Thaäp Ñoû
Thò Xaõ Long Xuyeân neân baùo caùo yù kieán cuûa chuùng toâi treân ñaây vôùi
BCH Hoäi CTÑ Tænh An Giang vaø Sôû Y Teá Tænh An Giang ñeå coù

256
chuû tröông phaùt trieån khoa chích leå ra toaøn Tænh (nhö Sôû Y Teá
TP.HCM ñang laøm) thì caøng toát hôn nöõa.
Xin caùc ñoàng chí baøn baïc cuï theå vôùi ñ/c SÖÛ, phaùi vieân cuûa
chuùng toâi, roài cho chuùng toâi bieát yù kieán chính thöùc baèng vaên baûn,
chuùng toâi seõ nghieân cöùu vaø seõ xuoáng cuøng caùc ñoàng chí quyeát ñònh
tieán haønh.
Chuùc caùc ñoàng chí thu ñöôïc thaéng lôïi toát ñeïp veà chuû tröông
saùng suoát cuûa mình. Mong moät ngaøy gaàn ñaây seõ ñöôïc ñeán thaêm
caùc ñoàng chí.
TM/ BCH.CHI HOÄI CHÍCH LEÅ TP.HCM
CHUÛ TÒCH
LÖÔNG Y CHÍCH LEÅ
NGUYEÃN OAÉNG
(aán kyù)

KHOAÙ BA TAÙM

Nhaø Thaày khai giaûng hoâm nay,

Caøng chaät hôn nöõa, ngaàn naøy hoïc vieân.
Khoaù BA TAÙM thaät truaân chuyeân,
Sao khoâng khoaù MOÄT, noãi rieâng thaøy troø …
Baùc Tieán taây y saùnh so,
Thaày Naêm thuyeát giaûng, ñaén ño heát loøng.
Ghi aâm, daây rôï loøng thoøng,
Giöôøng ñaây laøm gheá, löng cong laøm baøn.
Doïn nhaø, ngöôøi ñuoåi môùi oan,
‘Phoøng ngöøa Y teá ‘, chuyeån sang giaûng ñöôøng.
Ñieàu haønh nghæ, beänh laï thöôøng,
Giôùi thieäu baàu 4, hieän tröôøng coù 3.
Kieán taäp, thöïc taäp chia ra,
Ngöôøi ñaây keû ñoù cuõng laø thaønh coâng.
257
 Maáy ngaøy tieàn ñoåi loâng boâng,
Keû nhieàu ngöôøi ít, moät ñoàng thaäp phaân.
Thaøy BA ñeán giaûng ñoâi laàn,
Trung Hoaø cuõng vaäy, vaøi phaân ‘Ban Ñaàu’.
Tröông Thìn ‘phoå caäp’ eùp nhau,
Saùu thaùng ruùt laïi thu vaøo hôn ba.
Xeùt suy lyù nghóa thì ra,
‘Deã laøm, deã hoïc’, aáy laø chaân tay.
Daân gian chaúng lyù luaän hay,
Chaúng neân traùch maõi Baéc, Taây nhaøm roài.
Chính ‘ta’ cuõng theá thì thoâi …
Giaùo vuï, Tình, Söû, tænh môøi neân ñi.
Thaøy Naêm cuõng laáy laøm kyø,
Anh Kieät, Anh Traùc töùc thì traán an …
Beänh aùn thu hoaïch ngôõ ngaøng,
Tinh thaàn sa suùt, vaãn thaân chích … leà …
Gaéng göôïng sinh hoaït ai cheâ,
Uyeån Lieân theâm giaûng, ñöôøng veà Döôõng sinh
Thaøy BA Bieâm Phaùp taøng hình,
Anh Traùc giôùi thieäu coâng trình chôù ai.
Hai toå thaûo luaän ñeà taøi,
Phaân taùch cho kyõ, nhôù ngay lôøi thaày.
Thu hoaïch, caûm töôûng haêng say,
Theâm vaøo beänh aùn, trong tay thaønh ngheà.
Tieàn chaün, tieàn leû böïc gheâ,
Tôø naøy ghi nôï, tôø kia mua baøi.
Theá roài ai hoïp moät, hai.
Sinh nhaät, maõn khoaù, cuõng ngaøy khai tröông !
Thöù Hai möôøi boán vaán vöông,
Thaùng möôøi vaãn chuyeän tieàn löông giaù haøng.
Töôûng to, roài chæ laøng nhaøng,
‘Sôû’ coøn ñeán treå, beû baøng ‘hoïc vieân’ …
Baøi naøy, vôû noï, taát nhieân !

258
Bo bo, bít bít, sao thuyeàn ra khôi ?!
Tieäc traø chín moùn aên chôi,
Ñaâu naøo ‘ maõn khoaù’, giaáy môøi ‘chöa in’ ?
Thöù naêm möôøi baåy môùi phieàn,
Ruùt öu khuyeát ñieåm … thieáu tieàn roài ñaây …?
Keát quaû thi ñua khoaù naøy,
Ba ngöôøi xuaát saéc, toå 2 keát ñoaøn.
‘Phaàn thöôûng taäp theå, seõ baøn !’
Tinh thaàn BA TAÙM roõ raøng toå hai (nhoùm hai).
x
x x
Töø nay ‘phoå caäp’ lai rai,
Ghi teân laàn nöõa, laáy baøi tröôùc, sau.
Naêm naêm moät böôùc thuoäc laøu,
Ngaøn naêm chuyeän cuõ, ñoù traàu vôùi cau.
Ñöøng neà chaâm chích chaäm, mau,
‘Kim leân, kim xuoáng’, doài trau caøng nhieàu.
‘Löông Y töø maãu’ maáy chieàu,
Chaïy ñoân, chaïy ñaùo, ra ñieàu lo toan.
Giaùo vuï, ñieàu haønh, toå : tan,
Nhoùm 2 BA TAÙM kieän toaøn maø vui.
x
x x
Loøng thaønh, taâm ñoäng, vuïng suy,
Trung thöïc, aáy vaäy, xin thì thöù tha.
Thöù Tö, möôøi : thaùng, haêm ba.
Naêm ta AÁt Söûu, Taây laø taùm laêm.

NGUYEÃN VAÊN THAÉNG

259
 LÖÔNG Y NHÖ TÖØ MAÃU

Kính taëng Chi Hoäi Chích Leå.

Chích Leå trò beänh neân coâng,

Bieâm phaùp, Caét giaùc cuõng ñoàng Hoäi ta.
Thaøy Naêm vôùi hai Thaøy Ba,
Ba thaøy cuøng moät goác laø daân gian.
Phoái hôïp giaùo vuï moät ñoaøn,
Daïy cho em chaùu veû vang tay ngheà.
Ñoàng baøo heát beänh, ai cheâ,
‘Löông Y töø maãu’ chaúng neà khoù khaên.
Mai sau caùc cuï tuoåi traêm,
Danh thôm coøn ñoù, traêng raèm saùng soi.

NGUYEÃN VAÊN THAÉNG

Ñoaûng !

BAÊM TAÙM, khoaù naøy vaát vaû sao !

Anh em ñang hoïc Sôû troâng vaøo.
Leû ra thaønh quaû nhieàu hôn theá,
Chæ vì ‘PHOÅ CAÄP’ môùi lao ñao.

Nhôù !

Saùt truøng roäng nheù ai ôi !

Choã tyø tay naën cuõng nôi saùt truøng.

NGUYEÃN VAÊN THAÉNG

260
UÛY BAN NHAÂN DAÂN Coäng Hoøa Xaõ Hoäi Chuû Nghóa Vieät Nam.
T.P HOÀ CHÍ MINH Ñoäc Laäp – Töï Do – Haïnh Phuùc
HOÄI Y HOÏC DAÂN TOÄC ----- *@* -----
-0O0- QUYEÁT ÑÒNH
Soá 09/YHDT THAØNH LAÄP CHI HOÄI CHÍCH LEÅ
- Caên cöù quyeàn haïn vaø chöùc naêng Hoäi Y Hoïc Daân Toäc
TP.Hoà Chhí Minh vaø söï chæ ñaïo cuûa Sôû Y Teá TP.Hoà Chí Minh.
- Caên cöù bieân baûn Ñaïi hoäi ñaïi bieåu caùc Thaày Chích leå vaø
Hoäi nghò khoa hoïc veà Chích Leå ngaøy 25-02-1985.
Ban Chaáp Haønh Hoäi Y Hoïc Daân Toäc TP.Hoà Chí Minh
QUYEÁT ÑÒNH
Ñieàu 1 : Thaønh laäp Chi Hoäi Chích Leå tröïc thuoäc Hoäi Y Hoïc
Daân Toäc TP.Hoà Chí Minh, taäp hôïp caùc thaày vaø kyõ thuaät vieân chích
leå nhaèm phaùt trieån ngaønh ñieàu trò treân.
Ñieàu 2 : Ban Chaáp Haønh Chi Hoâi Chích Leå goàm 1 Chi Hoäi
Tröôûng, 2 Chi Hoäi Phoù, 1 Thöôøng Tröïc, 1 Thuû Quyû vaø 4 Uûy Vieân
toå chöùc chuyeân moân do Ñaïi Hoäi Chi Hoäi Chích Leå baàu ra 3 naêm
moät laàn.
Ñieàu 3 :Caùc Hoäi vieân cuûa Chi Hoäi Chích Leå ñeàu laø Hoäi
vieân cuûa Hoäi Y Hoïc Daân Toäc Thaønh Phoá vôùi moïi quyeàn haïn vaø
traùch nhieäm chung vaø sinh hoaït chuyeân moân rieâng trong Chi Hoäi
Chích Leå.
Ñieàu 4 : Moïi sinh hoaït cuûa Chi Hoäi Chích leå ñeàu naèm trong
hoaït ñoäng cuûa Hoäi Y Hoïc Daân Toäc Thaønh Phoá.
Ñieàu 5 : Ban Chaáp Haønh Chi Hoäi Chích Leå, Thöôøng Tröïc
Hoäi Y Hoïc Daân Toäc Thaønh Phoá thöïc hieän quyeát ñònh naøy.
TP. Hoà Chí Minh, ngaøy 03 thaùng 01 naêm 1986.
TM. BCH HOÄI Y HOÏC COÅ TRUYEÀN DAÂN TOÄC
BS. VOÕ MAÏNH DUÕNG (aán kyù)

261
 SÔÛ Y TEÁ
VIEÄN Y HOÏC DAÂN TOÄC
TP.HOÀ CHÍ MINH COÄNG HOAØ XAÕ HOÄI CHUÛ NGHÓA VIEÄT NAM
Soá : 25/YHDT Ñoäc laäp – Töï do – Haïnh phuùc
---

Kính gôûi : - BOÄ Y TEÁ (qua VUÏ Y HOÏC DAÂN TOÄC)

- SÔÛ Y TEÁ TP.HOÀ CHÍ MINH

Trích yeáu : V/v Ñaùnh giaù phöông phaùp chích leå cuûa
Löông Y NGUYEÃN OAÉNG.

Thöïc hieän chæ ñaïo cuûa Boä Y Teá veà vieäc ñaùnh giaù
phöông phaùp chích leå cuûa L.Y NGUYEÃN OAÉNG, Vieän chuùng
toâi ñaõ taäp hôïp quaù trình nghieân cöùu theo doõi cuûa nhieàu cô
quan : Vieän Ñoâng Y Haø Noäi, Vieän Y Döôïc Hoïc Daân Toäc
TP.HCM, Beänh Vieän Y Hoïc Daân Toäc TP.HCM, Phoøng Y
Hoïc Daân Toäc Sôû Y Teá TP.HCM, Caâu Laïc Boä Y Hoïc Daân
Toäc vaø Chi Hoäi Chích Leå TP.HCM. Ngaøy 23/2/89 Hoäi Ñoàng
Khoa Hoïc Kyõ Thuaät cuûa Vieän Y Hoïc Daân Toäc toå chöùc ñaùnh
giaù ñuùc keát phöông phaùp chích leå cuûa L.Y NGUYEÃN OAÉNG
vaø coù moät soá nhaän ñònh sau xin baùo caùo veà Boä vaø Sôû Y Teá.

PHÖÔNG PHAÙP CHÍCH LEÅ CUÛA L.Y NGUYEÃN OAÉNG:

Löông Y NGUYEÃN OAÉNG khoâng hoïc taäp nghieân cöùu

khoa chích leå trong caùc saùch kinh ñieån maø hoïc taäp nghieân
cöùu tröïc tieáp töø thöïc tieãn daân gian vaø ñaõ ñuùc keát thaønh lyù
thuyeát nhö sau :

262
 I. Chích leå khai thoâng khí huyeát: Cô theå bò bònh
thöôøng do khí huyeát bò beá taéc, khoâng theå thay cuõ ñoåi môùi
(Thoáng taéc baát thoâng). Chích leå laø phöông phaùp khai thoâng
khí huyeát, loaïi maùu cuõ ñi, keùo maùu môùi tôùi (Thoâng taéc baát
thoáng).

II. Moái quan heä trong ngoaøi cuûa cô theå:

Caùc cô quan noäi taïng coù moái quan heä vôùi phaàn da thòt
ôû beân ngoaøi. Do ñoù nhöõng bieåu hieän baát thöôøng khí huyeát coù
theå bieåu hieän ra ngoaøi da vaø ñöôïc L.Y NGUYEÃN OAÉNG
phaân loaïi thaønh 9 loaïi ñieåm khaùc nhau : Tuï huyeát, öù huyeát,
xuaát huyeát döôùi da, ñieåm ñoïng huyeát, ñieåm ñau nhöùc, ñieåm
söng lôû, ñieåm ngöng dòch, ñieåm ñoïng ñaëc vaø ñieåm chæ ñònh
(thöôøng truøng hôïp vôùi caùc huyeät chaân cöùu).

III. Phöông Phaùp Chaån Ñoaùn :

Phöông phaùp chaån ñoaùn daønh cho chích leå chuû yeáu laø
phaùt hieän caùc loaïi ñieåm treân ôû caùc vuøng bònh, cuõng coù theå ôû
xa vuøng bònh. Ngoaøi ra, L.Y NGUYEÃN OAÉNG cuõng coù keát
hôïp phöông phaùp chaån ñoaùn theo Y Hoïc Coå Truyeàn ñeå bieát
hö thöïc, haøn nhieät, bieåu lyù, aâm döông ñeå khi ñieàu trò vöøa
duøng kim chích leå naën maùu ra, vöøa kích thích möùc ñoä boå taû
khaùc nhau.
IV. Kyõ Thuaät Chích Leå:
Kyõ thuaät chích leå cuûa L.Y NGUYEÃN OAÉNG thöôøng
duøng kim tam laêng chích leå baèng thuû thuaät nhanh goïn, noâng
saâu tuyø theo vò trí cuûa ñieåm baùo bònh.
Vieäc chaån ñoaùn vaø chích leå cuûa L.Y NGUYEÃN OAÉNG
ñeàu coù quy trình hôïp lyù nhö nhöõng phöông phaùp khaùc.

263
 V. Thaùi Ñoä Cuûa Thaày Chích Leå:
Ngoaøi phöông phaùp kyõ thuaät chích leå, L.Y NGUYEÃN
OAÉNG coù thaùi ñoä tieáp xuùc vôùi beänh nhaân raát haáp daãn: taän
tình thöông yeâu beänh nhaân, ngoân ngöõ raát phuø hôïp vôùi beänh
nhaân, quaàn chuùng nhaân daân lao ñoäng.

VI. Keát Quaû Cuûa Phöông Phaùp Chích Leå:

Qua theo doõi cuûa nhieàu cô quan y teá töøng nghieân cöùu
vaø qua theo doõi cuûa Vieän chuùng toâi trong nhieàu tröôøng hôïp,
chuùng toâi coù theå keát luaän :
1. Phöông phaùp chích leå cuûa Löông Y NGUYEÃN
OAÉNG coù khaû naêng trò ñöôïc nhieàu trieäu chöùng, ñaëc bieät laø
trieäu chöùng ñau nhöùc do ngöng tuï khí huyeát ôû beà ngoaøi da
thòt vaø coù khi quan heä vôùi moät soá trieäu chöùng ôû caùc cô quan
beân trong.
2. Phöông phaùp chích leå treân goùp phaàn tích cöïc ñieàu
trò caùc chöùng ngoaïi caûm, truùng phong, tieâu chaûy, leân côn
suyeån vaø giaûi phoùng maùu tuï do chaán thöông.
3. Trôû ngaïi cuûa phöông phaùp chích leå laø ñoøi hoûi phaûi
coù kyõ thuaät chích leå ít gaây ñau, caàn tìm ra caùc ñieåm troïng yeáu
ñeå giaûm bôùt chích leå nhieàu ñieåm, ñaëc bieät chuù yù ñeán vieäc
thanh khöû truøng maø caùc kyõ thuaät vieân neáu khoâng ñöôïc höôùng
daãn kyõ thöôøng vi phaïm.

KEÁT LUAÄN:
1. Phöông phaùp chích leå vaãn laø moät boä phaän cuûa Y
Hoïc Coå Truyeàn cuûa daân toäc ta cuõng nhö cuûa haàu heát caùc daân
toäc treân theá giôùi, vöøa ôû trong kinh ñieån, vöøa ôû trong y hoïc
daân gian, toàn taïi haøng ngaøn naêm qua ñeán nay vaãn coøn toàn taïi
trong ñieàu kieän vaên hoaù xaõ hoäi nhaát ñònh. Nhu caàu chích leå
264
trong quaàn chuùng lao ñoäng ôû Vieät Nam vaãn laø moät hieän thöïc.
L.Y NGUYEÃN OAÉNG laø ngöôøi coù coâng tích cöïc thöøa keá, ñuùc
keát thaønh moät phöông phaùp ñôn giaûn deã hoïc, deã laøm ñoái vôùi
nhaân vieân y teá, cuõng nhö ñoái vôùi quaàn chuùng coù trình ñoä vaên
hoaù thaáp.
2. Phöông phaùp chích leå cuûa L.Y NGUYEÃN OAÉNG
goùp phaàn tích cöïc, hieäu quaû trong coâng taùc chaêm soùc söùc
khoeû ban ñaàu vaø coù khaû naêng giaûi quyeát nhieàu chöùng beänh
ngay ôû taïi caùc beänh vieän, do ñoù caàn trieån khai moät caùch ñuùng
ñaén ñeå ñaùp öùng yeâu caàu cuûa nhaân daân.
3. L.Y NGUYEÃN OAÉNG ñaõ phoå bieán phöông phaùp
chích leå cho haøng ngaøn ngöôøi bao goàm baùc só, döôïc só, y só, y
taù, Hoäi vieân Chöõ Thaäp Ñoû, thaày thuoác vaø kyõ thuaät vieân Y hoïc
coå truyeàn.

TP.Hoà Chí Minh, ngaøy 24 thaùng 2 naêm 1989.

TM.BAN GIAÙM ÑOÁC VIEÄN Y DÖÔÏC HOÏC DAÂN TOÄC

Q. VIEÄN TRÖÔÛNG
Ñaõ ñoùng daáu vaø kyù teân

BS. TRÖÔNG THÌN

265
 THÖ CUÛA ÑAÛNG VIEÂN NGUYEÃN OAÉNG
GÔÛI: BOÄ CHÍNH TRÒ TRUNG ÖÔNG ÑAÛNG COÄNG SAÛN
VIEÄT NAM

Coäng Hoaø xaõ Hoäi Chuû Nghóa Vieät Nam

Ñoä Laäp – Töï Do – Haïnh Phuùc
----
Kính gôûi : BOÄ CHÍNH TRÒ TRUNG ÖÔNG ÑAÛNG COÄNG SAÛN
VIEÄT NAM.

Toâi laø NGUYEÃN OAÉNG sinh ngaøy 14-10-1914 vaøo Ñaûng

Coäng Saûn Vieät Nam ngaøy 10-01-1937, lieân tuïc hoaït ñoäng Caùch
maïng döôùi söï laõnh ñaïo cuûa Ñaûng CSVN, suoát ñôøi khoâng bò kyû luaät
cuûa Ñaûng maø chæ ñöôïc khen thöôûng:
 Moät Huaân chöông Ñoäc Laäp Haïng Nhaát.
 Moät Huaân chöông Khaùng Chieán Choáng Phaùp Haïng Nhaát.
 Moät Huaân chöông Khaùng Chieán Choáng Myõ Haïng Nhaát.
 Moät Huy hieäu Thaønh Ñoàng Toå Quoác.
 Ñöôïc nhieàu Huy hieäu cuûa Baùc Hoà, cuûa Quoác Hoäi, cuûa Caûi
Caùch Ruoäng Ñaát, nhieàu Baèng vaø Giaáy Khen.
Toâi xin höu trí töø naêm 1974 ñeå coù thôøi giôø ñi truyeàn baù
ngheà chích leå, ñeå phoøng, trò beänh cho nhaân daân vaø caùn boä suoát
trong 15 naêm qua. Toâi quyeát taâm ñi ñaøo taïo caùn boä chích leå ñeå laïi
trò beänh cho ñoàng baøo. Vì toâi thaáy phöông phaùp phoøng trò beänh toâi
thöøa keá cuûa daân gian töø Nam chí Baéc trò beänh raát hay laïi raát ñôn
giaûn, ít toán thuoác, ít toán tieàn maø laïi giaûm hoaëc khoûi beänh raát nhanh
hieäu quaû raát cao. Neáu ngheà naøy ñöôïc phaùt trieån taän noâng thoân cuøng
coác khaép trong caû nöôùc, thì coù lôïi cho Ñaûng, cho Daân bieát bao.
Ñaây cuõng vì maâu thuaån giöõa Ñoâng vaø Taây Y ñöa ñeán tai
haïi khoâng phaùt trieån ñöôïc caùc phöông phaùp phoøng trò beänh baèng
thuoác hay khoâng baèng thuoác cuûa daân toäc.
Thöa caùc ñoàng chí, ñaây laø moät Ñaûng vieân theà tröôùc côø
Ñaûng khi ñöôïc keát naïp vaøo Ñaûng laø: ‚ Suoát ñôøi toâi hy sinh cho

266
Ñaûng, cho Caùch Maïng‛. Do ñoù 15 naêm höu trí, maø toâi khoâng höu
trí luùc naøo, aâm thaàm 15 naêm töï nguyeän, töï giaùc ñi truyeàn ngheà
chích leå ñeå phuïc vuï söùc khoeû cho nhaân daân.
Boä Y Teá bieát roài, bieát 15 naêm tröôùc ñaây, nhöng ñaây laø
ngheà cuûa daân toäc Vieät Nam, vì loái laõnh ñaïo theo xöa laøm cho
Trung Öông khoâng theå hieåu ñöôïc. Nay vì lôïi ích cuûa Ñaûng, cuûa
Daân, toâi laø moät Ñaûng vieân kyø cöïu vì Ñaûng maø daâng ngheà naøy leân
Ñaûng. Mong Boä Chính Trò cho ngöôøi ñeán gaëp toâi hay goïi toâi ra
trình baøy tröôùc Trung Öông moät vaán ñeà vì lôïi ích, vì söùc khoeû cuûa
Daân vaø cuûa Ñaûng.
Baây giôø Ñaûng ta ñaõ thay ñoåi môùi veà tö duy vaø phong caùch
laøm vieäc. Caùc ñoàng chí cöû moät nhoùm ngöôøi khaùc ñeán kieåm tra vieäc
cuûa toâi noùi vaø laøm 15 naêm aâm thaàm, Trung Öông Ñaûng chöa hieåu
ñöôïc nhieàu, cho neân coù haïi cho Daân vì maâu thuaån treân. Chæ coù
Ñaûng thay ñoåi phong caùch laõnh ñaïo môùi, môùi hieåu kyõ coâng vieäc
cuûa daân.
Toâi thieát tha moät laàn nöõa, muoán Trung Öông Ñaûng kieåm
tra, neáu caùi gì sai pheâ bình, caùi gì ñuùng caàn phaùt huy, phaùt trieån
nhanh coù lôïi cho Daân, cho Ñaûng
‚Vì nhieàu böùc töôøng ngaên caùch laém!‛. Thô khoâng theå trình
baøy heát nhöõng ñieàu lôïi ích cuûa Ñaûng vaø cuûa Daân ñöôïc. Mong
Trung Öông traû lôøi vaø thoâng caûm.
Kính lôøi leân Trung Öông Ñaûng.
Thaønh Phoá Hoà Chí Minh, ngaøy 08-5-1989.
Ñaûng Vieân cuûa ÑCS VN.
NGUYEÃN OAÉNG

267
 HOÄI KIEÁN VÔÙI BOÄ TRÖÔÛNG BOÄ Y TEÁ

Saùng ngaøy 6-8-1989 Phaùi ñoaøn Chi Hoäi Chích leå TP.HCM
hoäi kieán vôùi Boä Tröôûng Boä Y Teá Giaùo Sö Phaïm Song vaø Thöù
Tröôûng Boä Y Teá Baùc só Ñoaøn Thuyù Ba taïi Vaên Phoøng Thöù Tröôûng.
Thaønh phaàn tham döï goàm:
- Boä Tröôûng Y Teá GS Phaïm Song vaø Thö Kyù rieâng.
- Thöù Tröôûng Boä Y Teá BS Ñoaøn Thuyù Ba.
- Löông Y Chích Leå Nguyeãn Oaéng, Chuû Tòch Chi Hoäi Chích leå
TP.HCM.
- Löông Y Chích Leå Phan Quoác Söû, Uyû Vieân Huaán Luyeän.
- Döôïc Só Phaïm Khaéc Caùt, Uyû Vieân Ngoaïi Vuï.
- Baùc Só Nguyeãn Huy Thònh, Thö Kyù vieát bieân baûn.
Döôùi ñaây laø trích ñoaïn cuoái bieân baûn:
- Hieän nay trong Thaønh phoá Hoà Chí Minh, Chi Hoäi Chích Leå
ñaõ ñoaøn keát thoáng nhaát 3 tröôøng phaùi lôùn :
 Moät laø phöông phaùp duøng kim tam laêng döïa treân 9 daáu veát
do LY Nguyeãn Oaéng toång keát naâng cao vaø phaùt trieån lôùn
maïnh.
 Hai laø phöông phaùp Caïo gioù, Baám huyeät, Caét leå cuûa Thaày
Ba Caàu Boâng raát noåi tieáng maø hieän nay Moân ñeä laø LY
Traàn Quang Laâm ñang trieån khai.
 Ba laø phöông phaùp Voã gioù, Caét Giaùc Maùu raát ñoäc ñaùo cuûa
Thaày Ba Toân töùc Löông Y Nguyeãn Vaên Hieàn. Ñeà nghò Boä
vaø Sôû Y Teá quan taâm nghieân cöùu phaùt trieån giaù trò cuûa caû 3
phöông phaùp vaø thoáng nhaát chung thaønh Khoa Chích Leå
Vieät Nam.
Treân 10 naêm qua, taïi Thaønh phoá vaø caùc Tænh nhieàu Anh
Chò Em ñaõ hoïc vaø haønh ngheà chích leå raát ñoâng, coù ngöôøi ñaõ saün coù
trình ñoä y hoïc, vaên hoaù, ngheà nghieäp chuyeân moân khaù cao neân ñaõ
vaän duïng chích leå trò beänh raát gioûi, nhöng vì chöa ñöôïc caáp giaáy
haønh ngheà chính thöùc phaùp lyù neân coøn ñang laø nghieäp dö, chæ coù
moät soá raát ít ñöôïc coâng nhaän. Chi Hoäi thay maët Anh Chò Em Chích

268
Leå Vieân mong Boä coù yù kieán vôùi Sôû ñaëc bieät cho thi tuyeån Löông y
vaø Kyõ thuaät vieân ñeå ngaønh chích leå kòp thôøi coù ñuû caùn boä phuïc vuï
taän maøng löôùi cô sôû nhaân daân.
Sau cuøng BS Thuyù Ba, Thöù Tröôûng Boä Y Teá höùa seõ ñeán
tham quan taän caùc cô sôû chích leå trong moät ngaøy gaàn ñaây.
Buoåi hoäi kieán keát thuùc vaøo luùc 9 giôø 30 cuøng ngaøy. Sau ñoù
Chi Hoäi Chích Leå TP ñaõ trao taëng moät taäp taøi lieäu chích leå (Phöông
Phaùp Caïo Gioù, Baám Huyeät, Caét Leå Thaày Ba Caàu Boâng trò Beänh taïi
nhaø cuûa LY Phan Anh Tuaán bieân soaïn) cho Boä Tröôûng Boä Y Teá vaø
chuïp hình löu nieäm chung.

Thaønh phoá Hoà Chí Minh, ngaøy 06 thaùng 8 naêm 1989.

Ngöôøi vieát bieân baûn
BS Nguyeãn Huy Thònh

Thoâng qua : Löông Y Nguyeãn Oaéng.

269
BOÄ Y TEÁ COÄNG HOAØ XAÕ HOÄI CHUÛ NGHÓA VIEÄT NAM
--- Ñoäc laäp – Töï do – Haïnh phuùc
Soá : 6503/YH ---
Haø Noäi, ngaøy 18 thaùng 11 naêm 1989

Kính gôûi : - SÔÛ Y TEÁ THAØNH PHOÁ HOÀ CHÍ MINH

- VIEÄN Y HOÏC DAÂN TOÄC TP. HCM.

Ñoàng kính gôûi : LÖÔNG Y NGUYEÃN OAÉNG

Soá nhaø 115/30 ñöôøng Leâ Vaên Syõ,
Phöôøng 13, Quaän Phuù Nhuaän, TP.HCM.
Trích yeáu :
V/v trieån khai phöông phaùp chöõa beänh baèng chích leå.

Baùc Löông Y Nguyeãn Oaéng ñaõ nhieàu laàn göûi thö leân
caùc ñ/c laõnh ñoaï Ñaûng, Nhaø Nöôùc vaø Boä Y Teá ñeà nghò cho
phaùt trieån phöông phaùp Chích leå.
Ngaøy 5//11/1984 Boä Y Teá coù coâng vaên soá 6025/ BYT-
YHDT do Gs. Thöù Tröôûng Nguyeãn V8an Ñaøn kyù göûi.
Vieän Tröôûng Vieän YHDT vaø Giaùm Ñoác Sôû Y Teá TP.Hoà
Chí minh vôùi noäi dung :
1- Môøi Löông Y Nguyeãn Oaéng ñeán baøn keá hoaïch nghieân
cöùu chöõa beänh vaø ñaøo taïo caùn boä moân chích leå taïi Vieän
YHDT.
2- Môøi Löông Y nguyeãn Oaéng ñeán laøm vieäc, toå chöùc
phoøng nghieân cöùu chöõa beänh, ñaùng giaù keát quaû chöõa beänh
cuûa phöông phaùp chích leå.
3- Treân cô sôû keát quaû nghieân cöùu vaø ñieàu trò, toå chöùc caùc
lôùp ñaøo taïo phoå caäpmoân chích leå. – Vieän Y Döôïc Hoïc Daân
Toäc TP.HCM chòu traùch nhieäm môû lôùp cho caùc Tænh töø Bình

270
Trò Thieân trôû vaøo. – Sôû Y Teá TP.HCM môû lôùp cho caùc cô sôû
Y Teá cuûa Thaønh phoá.
Ngaøt 29/61988 Boä Y Teá coù cong vaên soá 3232/YH göûi GS.
Hoaøng Baûo Chaâu, Vieän Tröôûng Vieän YHDT Trung Öông,
ñoàng göûi Vieän Tröôûng Vieän YHDT TP.HCM vaø Sôû Y Teá
TP.HCM yeâu caàu xuùc tieán vieäc ñaùnh giaù phöông phaùp chích
leå cuûa Löông Y Nguyeãn Oaéng vaø döï kieán keá hoaïch phaùt trieån
phöông phaùp chích leå göûi veà Boä.
Ñeán nay Boä ñaõ nhaän ñöôïc cong vaên soá 25/VYHDT ngaøy
23/2/1989 cuûa Vieän YHDT TP.HCM veà vieäc ñaùnh giaù
phöông phaùp chích leå cuûa LY. Nguyeãn Oaéng, baûn baùo caùo ñaõ
ñaùnh giaù sô boä laø :
... « Phöông phaùp chích leå cuûa Löông Y nguyeãn Oaéng
goùp phaàn tích cöïc, hieäu quaû trong chaêm soùc söùc khoeû ban ñaàu
vaø coù khaû naêng giaûi quyeát nhieàu chöùng beänh ôû taïi beänh
vieän ». treân cô sôû ñoù, theo thö ñeà nghò cuûa LY Nguyeãn Oaéng
göûi Boä Tröôûng Boä Y Teá ngaøy 8/9/1989, vaø ñeå tieáp tuïc trieån
khai phoå caäp phöông phaùp chích leå cuûa Löông y Nguyeãn
Oaéng moät caùch ñuùng ñaén trong vieäc chöõa nhöõng chöùng beänh
maø phöông phaùp chích leå toû ra coù keát quaû toát hôn phöông
phaùp baám naén vaø chaâm cöùu thoâng thöôøng.
Boä coù yù kieán nhö sau :
1- Boä uûy nhieäm cho Vieän Y Döôïc Hoïc Daân Toäc
TP.Hoà Chí Minh laäp keá hoaïch giuùp Löông Y NGUYEÃN
OAÉNG chieâu sinh môû lôùp boài döôõng phöông phaùp chích leå
cho caùc Baùc só, Tröôûng Khoa Chaâm Cöùu cuûa caùc Beänh Vieän
Y Hoïc Daân Toäc, Tröôûng Khoa Y Hoïc Daân Toäc trong caùc
Beänh Vieän Ña Khoa Tænh, Thaønh Phoá thuoäc caùc Tænh B2 cuõ
vaø Taây Nguyeân (thôøi gian hoïc vaø chöông trình baøi giaûng do

271
Löông Y NGUYEÃN OAÉNG baøn baïc cuï theå vôùi Ban Giaùm
Ñoác Vieän).
2- Sôû Y Teá TP.Hoà Chí Minh vaø Beänh Vieän YHDT
TP.Hoà Chí Minh caàn toå chöùc chæ ñaïo phoå caäp phöông phaùp
chích leå ôû moät Quaän hoaëc Huyeän trong Thaønh Phoá vaø sô keát
ñaùnh giaù ruùt kinh nghieäm vaøo cuoái naêm 1990.
3- Vieän Y Hoïc Daân Toäc Haø Noäi tieáp tuïc giuùp ñôõ chæ
ñaïo Vieän Y Hoïc Daân Toäc TP.Hoà Chí Minh thaêm doø nghieân
cöùu saâu veà cô cheá cuûa chích leå vaø chæ ñònh ñieàu trò chính cuûa
phöông phaùp chích leå.
Nhaän ñöôïc coâng vaên naøy, yeâu caàu caùc Vieän vaø Sôû Y
Teá TP.Hoà Chí Minh sôùm coù keá hoaïch trieån khai thöïc hieän vaø
baùo caùo keát quaû veà Boä.

Nôi nhaän : BOÄ TRÖÔÛNG BOÄ Y TEÁ

- Nhö treân Ñaõ kyù vaø ñoùng daáu
- Ban Bí Thö TW Ñaûng (ñeå b/c) GS. PHAÏM SONG
- TT Ñoaøn Thuyù Ba
* Vieän YHDT Haø Noäi
* Vieän Chaâm Cöùu
* Vuï YHDT
* Vuï K2-DT
* Vuï QLSK
* Löu

272
 COÄNG HOAØ XAÕ HOÄI CHUÛ NGHÓA VIEÄT NAM
Ñoäc laäp – Töï do – Haïnh phuùc
-o0o-

BAÙO CAÙO
ÑIEÀU TRÒ BEÄNH RA MOÀ HOÂI
BAÈNG PHÖÔNG PHAÙP CHÍCH LEÅ
Baøi vieát cuûa Löông Y PHAN QUOÁC SÖÛ,
UÛy Vieân Tuyeân Huaán Chi Hoäi Chích Leå TP.Hoà Chí Minh
Chuùng toâi laø nhöõng ngöôøi tröïc tieáp thöøa keá phaùt huy, phaùt
trieån phöông phaùp Chích Leå cuûa Löông Y Nguyeãn Oaéng laâu nay.
Chuùng toâi ñaõ söû duïng phöông phaùp naøy ñieàu trò nhieàu daïng beänh
trong nhieàu naêm qua ñaït keát quaû cao. Tuy nhieân, chuùng toâi khoâng
döøng laïi ôû möùc ñoä kinh nghieäm caù nhaân maø muoán ñöôïc toaøn theå Y
giôùi trao ñoåi ñoùng goùp naâng cao veà maët khoa hoïc lyù luaän ñeå Ngaønh
Chích leå ñuû taàm voùc thôøi ñaïi.
Trong chieàu höôùng ñoù, chuùng toâi ñaõ nhieàu laàn baùo caùo veà
nhieàu chuyeân ñeà khaùc nhau. Hoâm nay, chuùng toâi xin baùo caùo tieáp
tuïc nhöõng gì chuùng toâi ñaõ laøm ñöôïc thuoäc chuyeân ñeà ‚Ñieàu Trò
Beänh Ra Moà Hoâi Baèng Phöông Phaùp Chích Leå‛.
Beänh ra moà hoâi laø daïng beänh thoâng thöôøng vaø maõn tính, phoå
bieán ôû moïi löùa tuoåi dieãn ra ôû cuïc boä hay toaøn thaân, thöôøng coù keøm
theo bieán chöùng phuï.
Trieäu chöùng khi ra moà hoâi nhieàu veà ñeâm goïi laø ñaïo haõn
hoaëc baát cöù thöùc hay nguû, vaän ñoäng hay khoâng cuõng töï nhieân ra
moà hoâi nhieàu goïi laø töï haõn.
Veà ñaïo haõn, Ñoâng Y cho laø AÂm hö (Taâm Pheá nhieät). Coøn töï
haõn do Döông hö ngöôøi maùt laïnh. Neân phöông phaùp trò lieäu chöùng

273
ñaïo haõn laø ñieàu hoaø Taâm Pheá ñeå laøm heát moà hoâi troäm, chöùng töï
haõn thì boå khí coá bieåu.
Nhaân daân vaø moät soá Thaày thuoác lyù luaän ñôn giaûn hôn cho
raèng moïi chöùng ra moà hoâi laø do phong thaáp, Taây Y cho laø do roái
loaïn thaàn kinh thöïc vaät.
Neân khi söû duïng phöông phaùp Chích Leå, chuùng toâi phaùt huy
caây kim chích leå theo boán muïc ñích cô baûn cuûa Moân Chích Leå :
4- Khai thoâng khí huyeát.
5- Giaûi phoùng thaàn kinh bò cheøn eùp.
6- Ñieàu hoaø chöùc naêng cuûa taïng phuû (noäi taïng).
7- Taêng cöôøng söùc choáng ñôõ (ñeà khaùng ) cuûa cô theå.
Treân thöïc teá laâm saøng, chuùng toâi linh ñoäng gia giaûm phöông
phaùp, ñöôøng höôùng, phaùc ñoà, möùc ñoä, lieäu trình vaø thuû thuaät ñieàu
trò cuõng khoâng ngoaøi 4 muïc ñích treân. Do ñoù chuùng toâi ñaït hieäu quaû
khaù cao : caét ñöùt beänh vaø chöùng, khoâng coøn ra moà hoâi beänh hoaëc
giaûm nhieàu, ñoàng thôøi coù khi giaûm heát luoân moät soá beänh chöùng
khaùc coù lieân quan, maëc duø chuùng toâi vaø beänh nhaân khoâng yeâu caàu
ñieàu trò.
Chaúng haïn, moät oâng beänh nhaân noï ra moà hoâi löng daàm deà
öôùt caû aùo loùt, aùo ngoaøi baát keå ngaøy ñeâm, coù baän aùo hay khoâng
cuõng ra moà hoâi, raát trôû ngaïi khi ra ngoaøi ñöôøng ñi laøm aên. Moà hoâi
ra khoâng lau ñöôïc, laøm thaám ngöôïc vaøo cô theå bò nhieãm laïnh trieàn
mieân, laâu ngaøy cô theå suy nhöôïc meät moûi khoù nguû. Sau khi ñöôïc
chích leå 6 laàn trong moät thaùng, beänh ñoå moà hoâi löng döùt haún.
Chuùng toâi taäp trung chích leå vuøng : 2 thaên thòt löng (vuøng
Kinh Baøng Quang), chu yù caùc tuï huyeát vaø laàn naøo cuõng coù leå vuøng
tröôùc traùn, vuøng chaåm ñeå oån ñònh thaàn kinh, ñieàu hoaø tuaàn hoaøn vaø
hoâ haáp naõo. Sau ñoù chöøng 2 thaùng gaëp laïi oâng ta khen chích leå hay
quaù ñaõ trò heát chöùng beänh ra moà hoâi vaø caû chöùng beänh ñi caàu ra
phaân loûng vaø nöôùc (nhö phaân vòt xieâm) maø oâng ta ñaõ khoå sôû bao
nhieâu naêm nay, ñieàu trò nhieàu nôi maø khoâng khoûi, khoâng ngôø chích
leå ñöôïc heát. Chuùng toâi thaät baát ngôø vì oâng ta ñaâu coù khai chöùng
beänh naày vaø chuùng toâi cuõng khoâng coù trò noù.

274
 Theâm tröôøng hôïp cuûa moät Baø beänh nhaân ôû Beänh Vieän Y
Hoïc Daân Toäc Thaønh Phoá bò ra moà hoâi vuøng löng treân ñaõ laâu ngaøy,
vaøo Vieän trò 4 thaùng khoâng khoûi, chuyeån sang Chích Leå. Chöùng
traïng vuøng löng treân da daày cöùng, ñau nhöùc ra moà hoâi lieân tuïc, sôï
gioù, sôï laïnh (10 giôø saùng coøn baän aùo daày), ruoät yeáu, nguû keùm.
Chuùng toâi chích leå lieân tuïc 5 laàn trong 15 ngaøy, döùt haún ra
moà hoâi löng, maêc aùo moûng chaïy xe ñi caû ngaøy ngoaøi naéng gioù möa
hoaëc cuoác ñaát lao ñoäng naëng vaãn khoâng ra moà hoâi beänh. Sau ñoù
beänh nhaân vöøa noùi vöøa chæ töø hoâm chích leå tôùi nay caùc muïn nhoû
traéng moïc nhieàu ôû mí maét döôùi ñaõ laâu roài, giôø laën bôùt nhieàu.
Chuùng toâi laïi theâm moät baát ngôø nöõa vì chuùng toâi khoâng ñeå yù vaø
cuõng khoâng chích leå caùc muïn ôû mí maét.
Coøn caùc chöùng beänh ra moà hoâi tay chaân töø ít ñeán nhieàu (ra
nhoûgioït) hoaëc ôû traùn, ôû muõi, mieäng, ngöïc, naùch, haùng maø chuùng toâi
thöôøng gaëp vaø trò baèng chích leå. Phaùc ñoà ñieàu trò cuûa chuùng toâi raát
ñôn giaûn vaø linh ñoäng : tröôùc chích leå caùc tuï huyeát, öù huyeát vuøng ra
moà hoâi vaø vuøng laân caän; keá ñoù keát hôïp vuøng traùn, vuøng coå gaùy
hoaëc vuøng ngöc, vuøng tim hay vuøng thaét löng tôùi xöông cuøng.
Nhieàu beänh raùo moà hoâi lieàn taïi choã hoaëc giaûm töø töø roài ñeán khoûi
haún trong vaøi laàn ñieàu trò.
Trong chuùng toâi vöøa qua coù moät vaøi Anh Chò ñöôïc vaøo Beänh
Vieän ñieàu trò baèng phöông phaùp Chích Leå ñeå caùc Y Baùc só ôû Beänh
Vieän nghieân cöùu cuøng chuùng toâi laøm ñöôïc moät soá beänh aùn veà
nhieàu ñeà taøi beänh nhö : nhöùc ñaàu kinh nieân, vieâm quanh khôùp vai,
ñau thaàn kinh toaï … Toâi ñöôïc phaân coâng baùo caùo ‚Ñieàu Trò Beänh
Ra Moà Hoâi Baèng Phöông Phaùp Chích Leå‛, coøn caùc ñeà taøi khaùc caùc
baïn ñoàng moân cuûa toâi seõ trình baøy tieáp theo. Raát mong Hoäi Nghò
Hoäi Ñoàng Khoa Hoïc goùp yù kieán xaây döïng.
Kính chuùc Hoäi Nghò thaønh coâng.
Thaønh phoá Hoà Chí Minh, ngaøy 28 thaùng 8 naêm 1990.
Ngöôøi baùo caùo
Löông Y PHAN QUOÁC SÖÛ

275
CHI HOÄI CHÍCH LEÅ COÄNG HOAØ XAÕ HOÄI CHUÛ NGHÓA VIEÄT NAM
TP.HOÀ CHÍ MINH Ñoäc laäp – Töï do – Haïnh phuùc
115/32 Leâ vaên Syõ, P.13 -o0o-
Quaän Phuù Nhuaän
BIEÂN BAÛN
BUOÅI HOÏP B AN CHAÁP HAØNH
CHI HOÄI CHÍCH L EÅ TP.HCM

Luùc 9 giôø 30 ngaøy 14.10.1993 taïi Vaên phoøng Chi Hoäi Chích
Leå 115/32 Leâ Vaên Syõ, Phöôøng 13, Quaän Phuù Nhuaän, TP. HCM.
MUÏC ÑÍCH YEÂU CAÀU :
Phaùt xuaát töø tình hình cuï theå, hoaït ñoäng cuûa Chi Hoäi trong
nhöõng naêm gaàn ñaây bò haïn cheá bôûi nhieàu nguyeân nhaân. Trong ñoù
nguyeân nhaân chaùnh laø laàn löôït thieáu vaéng nhieàu thaønh vieân laõnh
ñaïo trong Ban Chaáp Haønh, do ñoù nhieàu laàn trieäu taäp Ban Chaáp
Haønh khoâng ñuû soá ñeå nghò quyeát neân khoâng trieån khai coâng taùc
ñoàng boä ñöôïc.
Ñeå phaàn naøo kòp thôøi ñaùp öùng nhu caàu hoaït ñoäng cuûa Chi
Hoäi trong naêm 1994, thay maët Ban Chaáp Haønh Chi Hoäi, Löông Y
Nguyeãn Oaéng ñaõ môû moät phieân hoïp môû roäng ñeå boå sung nhaân löïc
taïm thôøi laøm vieäc, chôø cho tôùi ngaøy Ñaïi Hoäi Chích Leå baàu cöû
chính thöùc BCH Chích Leå TP.HCM do Thaønh Hoäi Y Hoïc Daân Toäc
toå chöùc.
THAØNH PHAÀN THAM DÖÏ :
- Trong Ban Chaáp Haønh Chi Hoäi Chích Leå goàm coù :
+ Löông Y NGUYEÃN OAÉNG, Chuû Tòch Chi Hoäi.
+ Löông Y PHAN QUOÁC SÖÛ, Uûy Vieân Huaán Luyeän BCH.
- Quan khaùch : Coù anh NGUYEÃN HÖÕU NHÔN, Ban Ñieàu
Haønh Phoøng Khaùm YHDTCT Mieãn Phí NAM THAØNH.
- Hoäi Vieân : Goàm coù : NGUYEÃN HÖÕU LOÄC, TRAÀN THÒ
KIM. PHAN THÒ NGOÏC XUAÂN, NGUYEÃN VAÊN HOAÙ,

276
 ÑOAØN THÒ LIA, NGUYEÃN NGA, Chuù LOÄC, Coâ BA, Chò
HÖÔØNG, Coâ YEÁN.
HOÄI NGHÒ BIEÅU QUYEÁT :
Nhaát trí thaønh phaàn (coù boå sung) Ban Chaáp Haønh Chi Hoäi
Chích Leå TP.Hoà Chí Minh nhö sau :
1. Chuû Tòch : L.Y NGUYEÃN OAÉNG (nhö cuõ).
2. Phoù Chuû Tòch : Goàm 2 vò laø L.Y NGUYEÃN TIEÁN vaø L.Y
PHAN QUOÁC SÖÛ thay cho L.Y NGUYEÃN VAÊN HIEÀN töùc Thaày
BA TOÂN ñaõ qua ñôøi vaø L.Y TRAÀN QUANG LAÂM Moân ñeä Thaày
Ba Caàu Boâng xin thoâi vì tuoåi cao, söùc yeáu khoâng hoaït ñoäng ñöôïc
nöõa.
3.Thuû Quyû : L.Y NGUYEÃN THÒ DieâM4 thay cho Chò
NGUYEÃN THÒ VINH ñaõ xin thoâi töø laâu vì baän vieäc nhaø.
4. Thö Kyù Thöôøng Tröïc : Anh NGUYEÃN VAÊN HOAÙ, phuï taù
cho Anh NGUYEÃN VAÊN TÌNH vì söùc khoeû keùm, nhaø ôû xa.
5. Uûy Vieân Tuyeân Truyeàn : L.Y NGUYEÃN HÖÕU LOÄC thay cho
BS.BUØI QUANG CHÖÔNG ñaõ xuaát caûnh nöôùc ngoaøi.
6. Uûy Vieân Toå Chöùc : Anh ÑAËNG NGOÏC TRAÙC (baän coâng taùc
xa, nghæ daøi haïn, chöa coù ngöôøi thay).
7. Uûy Vieân Sinh Hoaït Caâu laïc Boä : DS. PHAÏM KHAÉC CAÙT
(baän vieäc nhaø, nghæ daøi haïn, chöa coù ngöôøi thay).
8. Uûy Vieân Huaán Luyeän : L.Y PHAN QUOÁC SÖÛ (nhö cuõ).
Vaø ñeà cöû moät soá Phaân Hoäi Tröôûng Phaân hoäi Chích Leå Quaän,
Huyeän nhö sau :
L.Y NGUYEÃN TIEÁN (Hoùc Moân), L.Y NGUYEÃN HÖÕU LOÄC
(Bình Thaïnh), Anh LAÏI HÖÕU TAÂM (Bình Chaùnh), anh LAÂM
QUANG KIEÄT (Nhaø Beø), Chò ÑOAØN THÒ LIA (Phuù Nhuaän), Anh
NGUYEÃN VAÊN HOAÙ (Quaän 3), Chò BOÂNG (Quaän 5), Chò PHAN
THÒ NGOÏC XUAÂN (Quaän 8), L.Y PHAN QUOÁC SÖÛ (Quaän 10).
TP.Hoà Chí Minh, ngaøy 14 thaùng 10 naêm 1993.
Xaùc nhaän: Ngöôøi vieát bieân baûn
L.Y NGUYEÃN OAÉNG L.Y PHAN QUOÁC SÖÛ
Chuû Tòch Chi Hoäi Chích Leå Uûy Vieân Huaán Luyeän

277
 ( aán kyù)

CHI HOÄI CHÍCH LEÅ COÄNG HOAØ XAÕ HOÄI CHUÛ NGHÓA VIEÄT NAM
TP.HOÀ CHÍ MINH Ñoäc laäp – Töï do – Haïnh phuùc
115/32 Leâ vaên Syõ, P.13 -o0o-
Quaän Phuù Nhuaän

Kính göûi: BAN CHAÁP HAØNH HOÄI Y HOÏC COÅ TRUYEÀN

THAØNH PHOÁ HOÀ CHÍ MINH.

Trích yeáu : V/v Baùo caùo tình hình Ban Chaáp Haønh Chi Hoäi
Chích Leå Thaønh Phoá Hoà Chí Minh trong caùc naêm vöøa qua vaø baàu
boå sung thaønh vieân BCH Chi Hoäi Chích leå TP.HCM ñeå tieá p tuïc
hoaït ñoäng trong naêm 1994.
- Caên cöù Quyeát ñònh soá 09/YHDT ngaøy 3.1.1986 cuûa BCH Hoäi
Y Hoïc Daân Toäc TP.HCM cho pheùp thaønh laäp Chi Hoäi chích
leå tröïc thuoäc Hoäi Y Hoïc Daân Toäc TP.HCM.
- Caên cöù Ñieàu 2 cuûa Quyeát ñònh treân, moät Ñaïi Hoäi Chích Leå
ñaõ toå chöùc baàu ra Ban Chaáp Hnaøh Chi Hoäi Chích Leå
TP.HCM hoaït ñoäng töø naêm 1986 ñeán nay.
Traûi qua thôøi gian hoaït ñoäng, soá thaønh vieân cuûa BCH Chi Hoäi
Chích Leå ngaøy caøng thieáu vaéng laøm haïn cheá möùc ñoä coâng taùc cuûa
Chi Hoäi Chích Leå. Cuï theå theo thöù töï thôøi gian laø :
1- Thuû Quyû : Chò NGUYEÃN THÒ VINH, ñaõ xin thoâi vì baän
vieäc nhaø khoâng laøm ñöôïc.
2- Uûy Vieân Tuyeân Truyeàn : BS BUØI QUANG CHÖÔNG ñaõ
xuaát caûnh nöôùc ngoaøi.
3- Phoù Chuû Tòch : L.Y NGUYEÃN VAÊN HIEÀN (Thaày BA
TOÂN) ñaõ qua ñôøi.
4- Phoù Chuû Tòch : L.Y TRAÀN QUANG LAÂM (Moân ñeä Thaày
Ba Caàu Boâng) vì tuoåi cao söùc yeáu ñaõ xin thoâi khoâng hoaït
ñoäng nuõa.

278
 Ñeå kieän toaøn toå chöùc BCH Chi Hoäi Chích Leå, L.Y NGUYEÃN
OAÉNG ñaõ trieäu taäp buoåi hoïp môû roäng ngaøy 14.10.1993 taïi Vaên
Phoøng Chi Hoäi. Toaøn theå Hoäi Nghò ñaõ nhaát trí ñeà cöû caùc vò sau ñaây
taïm thôøi giöõ caùc chöùc vuï khieám khuyeát ñeå tieán haønh sinh hoaït Chi
Hoäi Chích Leå cho ñeán ngaøy Ñaïi Hoäi Chích Leå baàu Ban Chaáp Haønh
chính thöùc.
Thaønh phaàn BCH Chi Hoäi Chích Leå TP.HCM ñaõ boå sung :
Coá Vaán : BS TRÖÔNG THÌN vaø BS NGUYEÃN VAÊN DÖÔNG
(nhö cuõ).
1- Chuû Tòch : L.Y NGUYEÃN OAÉNG (nhö cuõ)
2- Phoù Chuû Tòch : L.Y NGUYEÃN TIEÁN (boå sung).
3- Phoù Chuû Tòch : L.Y PHAN QUOÁC SÖÛ
(boå sung kieâm UÛy Vieân Huaán Luyeän).
4- Thöôøng Tröïc : OÂng TRAÀN VAÊN TÌNH (nhö cuõ)
+ OÂ. NGUYEÃN VAÊN HOAÙ ( boå sung)
5- Thuû Quyû : L.Y NGUYEÃN THÒ DIEÃM (boå sung).
6- Uyû Vieân Toå Chöùc : OÂ. ÑAËNG NGOÏC TRAÙC (nhö cuõ).
7- UÛûy Vieân sinh Hoaït Caâu laïc Boä : DS.PHAÏM KHAÉC CAÙT
(nhö cuõ).
8- UÛy Vieân Huaán Luyeän : L.Y PHAN QUOÁC SÖÛ (nhö cuõ).
9- UÛy Vieân Tuyeân Truyeàn : L.Y NGUYEÃN HÖÕU LOÄC (boå
sung).
Vaø moät soá Phaân hoäi Tröôûng caùc Quaän, Huyeän :
- Hoùc Moân : L.Y NGUYEÃN TIEÁN.
- Bình Thaïnh : L.Y NGUYEÃN HÖÕU LOÄC.
- Bình Chaùnh : OÂ. LAÏI HÖÕU TAÂM.
- Nhaø Beø : OÂ.LAÂM QUANG KIEÄT.
- Phuù Nhuaän : Baø ÑOAØN THÒ LIA.
- Quaän 3 : OÂ. NGUYEÃN VAÊN HOAÙ.
- Quaän 5 : Baø BOÂNG.
- Quaän 8 : Coâ PHAN THÒ NGOÏC XUAÂN.
- Quaän 10 : L.Y PHAN QUOÁC SÖÛ.

279
 Traân troïng baùo caùo vaø kính xin yù kieán chæ ñaïo cuï theå cuûa Ban
Chaáp Haønh Thaønh Hoäi ñeå chuùng toâi sôùm ñi vaøo hoaït ñoäng trong
naêm 1994 coù hieäu quaû.

TP.Hoà Chí Minh, ngaøy 31 thaùng 12 naêm 1993.

TM. BCH CHI HOÄI CHÍCH LEÅ TP.HCM
Nôi nhaän : CHUÛ TÒCH
- BCH Hoäi YHDTCT TP.HCM.
- BS. TRÖÔNG THÌN L.Y NGUYEÃN OAÉNG
(Vieän YHDT TP.HCM) (aán kyù)
- BS. NGUYEÃN VAÊN DÖÔNG
(Beänh Vieän YHDT TP.HCM)
- Löu taïi Vaên Phoøng.

BAÙO CAÙO TÌNH HÌNH COÂNG TAÙC

CUÛA CHI HOÄI CHÍCH LEÅ THAØNH PHOÁ NAÊM 1993

Naêm 1993, Chi Hoäi Chích leå môû 2 khoaù hoïc Chích leå mieãn phí.
Lôùp thöù nhaát töø ngaøy 1-7-1993 deán 7-10-1993, coù 20 hoïc
vieân vöøa hoïc vaø haønh, keát quaû toát cuûa Khoaù 93. Lôùp thöù 2 töø ngaøy
20-10-1993 ñeán 20-1-1994, hoïc mieãn phí, coù 21 hoïc vieân vöøa hoïc
vöøa haønh, keát quaû toát cuûa khoaù 1994.
Löông Y Nguyeãn Oaéng, Chuû Tòch, thay maët cho Chi Hoäi
Chích Leå Thaønh Phoá Hoà Chí Minh ñöôïc Phoøng Khaùm Mieãn Phí Y
Hoïc Daân Toäc Coå Truyeàn Nam Thaønh 124 Nguyeãn Cö Trinh, Quaän
I môøi caét baêng khaùnh thaønh vaø laøm Coá vaán cho Phoøng Khaùm.

280
 Löông Y Nguyeãn Oaéng cuøng moät soá Kyõ thuaät vieân chích leå
tham gia ñieàu trò mieãn phí baèng chích leå ôû Phöôøng 15, Quaän Phuù
Nhuaän.
Löông Y Phan Quoác Söû, Uyû Vieân Huaán Luyeän, thay maët
Chi Hoäi Chích Leå Thaønh Phoá tham gia toå chöùc ñieàu trò mieãn phí ôû
Phoøng Khaùm Nam Thaønh baèng phöông phaùp chích leå töø thaùng
3/1993 tôùi nay cuøng vôùi moät soá Kyõ thuaät vieân chích leå.
Löông Y Phan Quoác Söû cuõng ñieàu trò mieãn phí baèng chích
leå ôû Huyeän Bình Chaùnh moãi tuaàn 2 buoåi, thöù Tö vaø Chuû nhaät. Moãi
buoåi ôû ñaây beänh nhaân khoaûng 30 ngöôøi. ÔÛ Phoøng maïch 499/2 Caùch
Maïng Thaùng 8 Quaän 10, moãi ngaøy Löông Y Phan Quoác Söû chuyeân
trò 5 beänh nhaân baèng chích leå.
ÔÛ soá 3 Daï Nam Caàu Chöõ Y Quaän 8, coâ Phan Thò Ngoïc
Xuaân moãi ngaøy chích leå trò khoaûng 5 ngöôøi.
Kyõ thuaät vieân Laâm Quang Kieät, gaàn Caàu Taân Thuaän (Nhaø
Beø), chích leå trò beänh moãi ngaøy khoaûng 4 beänh nhaân.
Löông Y Traàn Quang Laâm taïi nhaø ôû ñöôøng 3 Thaùng 2 gaàn
Phuù Thoï, Quaän 10, thöôøng xuyeân moãi ngaøy trò baèng chích leå
khoaûng 20 beänh nhaân.
Löông Y Nguyeãn Höõu Loäc vaø Chò Kim ôû ñöôøng Lyù Thöôøng
Kieät, Quaän 10, chích leå moãi ngaøy khoaûng 7, 8 beänh nhaân.
ÔÛ Huyeän Hoùc Moân, Löông Y Nguyeãn Tieán, Löông Y
Nguyeãn Nga vaø caùc Kyõ thuaät vieân chích leå trung bình moãi ngaøy 10
ñeán 15 beänh nhaân v.v…
Huyeän Cuû Chi coù Kyõ thuaät vieân Hoà Huøng Nhi trò beänh
baèng chích leå haøng ngaøy.
Goø Vaáp coù hoïc vieân Haûi, ôû Phuù nhuaän coâ Ñoaøn Thò Lia trò
ít nhöùt moãi ngaøy töø 5-7 beänh nhaân.
Bình Thaïnh coù anh Laém laøm thöôøng xuyeân haøng ngaøy
cuõng coù leå trò beänh.
Taïi Toå Chaån Trò Chích leå 115/30 Leâ Vaên Syõ, moãi ngaøy
trung bình töø 8 ñeán 12 beänh nhaân, laøm thöù Hai, Tö, Saùu vaø Chuû
Nhaät.

281
 Suoát naêm 1993 trò treân 1.500 beänh nhaân. ÔÛ Beänh vieän Y
Hoïc Daân Toäc TP.Hoà Chí Minh coù phoøng chuyeân trò beänh suoát haøng
maáy naêm nay, vöøa chích leå vöøa nghieân cöùu vôùi 2 Kyõ thuaät Vieân
chuyeân traùch laø Chaâu Haø vaø Nguyeãn vaên Hoaù.
Trong 18 Quaän, Huyeän cuûa Thaønh Phoá Hoà Chí Minh coù
gaàn haøng ngaøn hoïc vieân bieát chích leå ít nhieàu, ñeàu goùp phaàn phuïc
vuï söùc khoeû cho nhaân daân Thaønh phoá.
Noùi chung chích leå thöôøng trò coù keát quaû caùc daïng beänh
nhö sau :
Ñau ñaàu kinh nieân, thaàn kinh suy nhöôïc, caûm maïo nhöùc
ñaàu choùng maët, ho hen, vieâm muõi dò öùng, vieâm xoang, söng moâi,
meùo moàm, leäch maét, maát nguû, uø tai, hoa maét ñau nhöùc cöùng coå,
ñau quanh khôùp vai, ñau thoán löng treân, ñau lieân söôøn, töùc ngöïc,
hen suyeãn, phong thaáp ñoå moà hoâi tay chaân, ñau vuøng buïng, oùi
möûa, æa chaûy, ñau thaét löng, ñau ña khôùp, thaáp khôùp, huyeát aùp cao,
teâ baïi xuoäi môùi bò, lieät nöûa ngöôøi coøn ñau, ñau buïng baõo, ñau ñô
xöông soáng, ñau daây thaàn kinh toaï, beänh phong xuø, moät soá beänh
caáp cöùu nhö truùng gioù baát tænh nhaân söï … Moät soá beänh ngoaøi da nhö
toå ñæa, meà ñai, ngöùa lôû vaø moät soá beänh bò va vaáp, bò ñaùnh ñaäp söng
lôû loeùt …
Hieän nay môû lôùp hoïc chích leå ñöôïc 94 khoaù roài. Hoïc vieân
chích leå gaàn 6.000 ngöôøi ôû khaép caû nöôùc, goùp phaàn phuïc vuï söùc
khoeû cho nhaân daân trong caû nöôùc khaù nhieåu.

Ngaøy 15 thaùng 01 naêm 1994.

TM. BAN CHAÁP HAØNH CHI HOÄI CHÍCH LEÅ
THAØNH PHOÁ HOÀ CHÍ MINH
CHUÛ TÒCH
LÖÔNG Y NGUYEÃN OAÉNG

282
PHAÀN LINH TINH

THAÀ Y TOÂ I
Kyû nieäm ngaøy Truyeàn Thoáng Quaùn Dòch Y Ñaïo Nam
Thanh vaø ngaøy möøng thoï 60 cuûa Thaày toâi 10-6-2003, toâi vieát
leân nhöõng tö töôûng laø ngöôøi hoïc troø cuûa Quaùn Dòch nghó ñeán
Thaày.
Töø ngaøy ‘baùi sö ‘ theo hoïc ôû Quaùn Dòch Nam Thanh
ñeán nay ñaõ ñöôïc 3 naêm, thôøi gian tuy khoâng daøi nhöng cuõng
ñuû ñeå Thaày toâi ñeå laïi trong toâi moät daáu aán, maø coù leõ suoát ñôøi
toâi khoâng laøm sao queân ñöôïc.
Thaày toâi taàm thöôùc maûnh khoâng ñöôïc cao, ñoâi maét
long lanh, maøy hôi raäm, maùi toùc hoa raêm, caèm hôi nhoïn,
daùng ñi nuï cöôøi tieáng noùi vaãn hieân ngang. Khuoân maët Thaày
hieàn, nhöng daïy chuùng toâi khoâng hieàn, Thaày daïy raèng “troø
chôi naøo cuõøng laém coâng phu, huoáng chi laø troø ñôøi”. YÙù nghó
cuûa toâi laø chuùng toâi ñaõ lôùn roài, töï maø lo chaêm chæ hoïc taäp,
khoå coâng tu luyeän. Veà hoïc phí, rieâng toâi Thaày khoâng khaét
khe, töôûng chöøng toâi khoâng khaû naêng hoïc ñöôïc, nhöng ñeán
hoâm nay vieäc ñoù khoâng coøn khoù khaên vôùi toâi nöõa.
Nhieàu luùc caùc baïn vaø caû toâi nöõa hoûi nhöõng keát quaû döï
ñoaùn thì toâi thaáy Thaày ngoà ngoä laøm sao. Thaày chæ mæm cöôøi
vaø nôû nuï cöôøi cuõng ngoä laøm sao, roài traû lôøi ñeå ñoù chieâm
nghieäm keát quaû ñuùng sai. Nhöng toâi ngaàm hieåu Thaày laøm
theá, ñôn giaûn vì Thaày khoâng muoán laõng phí nhaân taøi, vì hoaøn
caûnh chöa boäc loä ñöôïc khaû naêng.
283
 Giôø ñaây moãi khi nhìn laïi nhöõng keát quaû thaønh ñaït cuûa
toâi, nhöõng coâng söùc chaêm chæ hoïc taäp cuûa toâi, nhöõng ngaøy
Thaày mieät maøi daïy cho toâi, loøng toâi laïi daâng leân moät caûm xuùc
khoù taû veà ngöôøi Thaày maø toâi vaãn quen goïi laø Thaày Söû. Ngöôøi
ñaõ truyeàn cho toâi tinh thaàn baát khuaát, ñöôøng ñi dó nhieân,
ngöôøi ñaõ giuùp cho toâi trôû neân kieân trì vaø maïnh meõ hôn trong
cuoäc soáng. Vaø keøm theo cuõng coù coâng lao giuùp ñôõ cuûa Coâ
(vôï Thaày), chæ daãn vaø nhaéc nhôû toâi trong moân hoïc Chích Leå
cuûa Thaày.
Ñoái vôùi toâi, Thaày vaø Coâ Söû laø Thaày Coâ ñaùng kính maø
toâi may maén gaëp ñöôïc trong cuoäc ñôøi toâi.

Coù duyeân gaëp ñöôïc Thaày Coâ,

Thaày cho döï lôùp moân ñoà Dòch Y,
Hoïc Dòch môû roäng trí tri,
Hoïc theâm Chích Leå ñeå khi cöùu ngöôøi.
Ôn Thaày keå bieát maáy möôi …
12-4-2003 AÂL
TRAÀN VAÊN LIEÂM

284
 KYÛ NIEÄM SINH NHAÄT LAÀN THÖÙ 89
THAÀY NGUYEÃN OAÉNG
(14-10-1914 – 14-10-2003)

Thaày Löông y NGUYEÃN OAÉNG sinh ngaøy 14-10-1914

taïi Trung Chaùnh Taây, Goø Vaáp, Gia Ñònh, laø Coá Chuû tòch Chi
hoäi Chích leå Thaønh phoá Hoà Chí Minh, laø Thaày cuûa Löông y
PHAN QUOÁC SÖÛ.
Nay, nhaân ngaøy kyû nieäm sinh nhaät laàn thöù 89 cuûa Thaày,
ñeå töôûng nhôù coâng ôn Thaày, chuùng toâi xin trích ñaêng baøi thô
cuûa Chò THANH LIEÂN ÑOAØN THÒ LIA. Ñaây laø loøng trung
thöïc vaø tình caûm chaân thaønh cuûa Chò vieát laïi yù cuûa Thaày ngaøy
25-11-1984.

THAÀY CHÍCH LEÅ

Thaày baûy möôi tuoåi chöa giaø laém
Vaãn giöõ löông taâm vieäc cöùu ñôøi
Thaày mong phoå bieán roäng khaép nôi
Mong ai coù yù vì Nhaân loaïi
Haõy ñeán ñaây hoïc ñeå giuùp ñôøi
Deã hoïc, deã laøm khoâng khoù laém
Chæ caàn kieân nhaãn moät chuùt thoâi
Khuyeân ai coù chí caàn ñi hoïc
Giuùp ích cho ñôøi chaúng phí coâng
Anh em lao ñoäng khi caàn ñeán
Chæ coù caây kim giaûi quyeát xong
Baûo toàn lao ñoäng coâng khoâng maát
Giuùp nöôùc laø ñaây hôõi ai ôi !

285
 Ñôøi soáng chæ laø khoaûnh khaéc thoâi
Khuyeân chung suy kyõ neân ñi hoïc
Khoa hoïc daân toäc cuûa nöôùc nhaø
Ñaïi chuùng khi caàn ñaõ coù ta
Soáng sao cho xöùng ngöôøi daân Vieät
Haõy nhôù lôøi Thaày ñeå döïng xaây
Chuùng con xin höùa noi göông Thaày.

THANH LIEÂN ÑOAØN THÒ LIA

TOÂI VAÃN MEÂ CHÍCH LEÅ

Con ngöôøi soáng trong töï nhieân voán phaûi chòu ñöïng cuûa
moâi tröôøng maø chuû yeáu thoâng qua con ñöôøng trao ñoåi khí vaø
trao ñoåi chaát.
Ñeå toàn taïi ñöôïc, cô theå con ngöôøi phaûi luoân choáng
choïi laïi vôùi caùc taùc nhaân töø moâi tröôøng trong ngoaøi nhö noùng,
laïnh, khoâ, öôùt, aåm thaáp, gioù … vaø haäu quaû laø sau caùc cuoäc
chieán ñoù, cô theå ngöôøi thöôøng bò toån thöông laøm cho khí-
huyeát khoâng ñieàu hoaø daãn ñeán vieäc vaän chuyeån döôõng khí,
döôõng chaát ñeán caùc teá baøo nuoâi döôõng cô theå bò trì treä roái
loaïn, maát quaân bình sinh hoaù.
May thay cô theå ngöôøi coù cô cheá töï ñieàu chænh vaø caùc
thaày thuoác ñaõ taän duïng cô cheá naøy ñöa caùc döôïc chaát vaøo cô
theå nhaèm laøm cho cô theå mau choùng laønh beänh hôn. Phöông
phaùp naøy raát hieäu quaû, tuy nhieân sau khi laønh beänh cô theå
phaûi ñaøo thaûi löôïng döôïc chaát coøn toàn ñoïng laïi sau quaù trình
ñieàu trò. Nhö vaäy vieäc duøng thuoác ñaõ giuùp cho beänh nhaân giaûi
quyeát vaán ñeà naøy ñoàng thôøi laïi laøm naûy sinh vaán ñeà khaùc

286
(ñoåi beänh). Coù theå noùi raèng phuïc döôïc laø moät bieän phaùp hay
nhöng chöa phaûi laø phöông phaùp hoaøn haûo.
Töø xa xöa daân toäc Vieät Nam ngoaøi vieäc duøng thuoác
(Nam döôïc) ñaõ coù theâm moät giaûi phaùp khaùc ñôn giaûn vaø raát
hieäu quaû ñöôïc truyeàn töø theá heä naøy sang theá heä khaùc, ñoù laø
phöông phaùp “ Chích Leå” khoâng duøng thuoác trò ñöôïc moät soá
beänh thoâng thöôøng, maõn tính vaø caáp cöùu. Trong daân gian
khoa chöõa beänh naøy coøn coù nhieàu teân goïi khaùc nhö: caét, giaùc,
buùng, neû, huùt, baät, kheâu ñaäu laøo …. Nguyeân taéc coát loõi cuûa
phöông phaùp naøy laø khai thoâng khí-huyeát, laáy maùu bò nhieãm
ñoäc ra khoûi cô theå, ñoàng thôøi kích thích maùu töôi mang döôõng
chaát-döôõng khí töø nôi khaùc ñeán caùc vuøng bò toån thöông taïo
ñieàu kieän thuaän lôïi cho quaù trình töï laønh beänh dieãn ra deã
daøng vaø nhanh choùng hôn.
Phöông phaùp chích leå raát bieän chöùng cuï theå. Khi caùc
cô quan trong cô theã ngöôøi bò beänh thì thöôøng ngay taïi vuøng
da laân caän hoaëc taïi caùc vuøng da ñoái chöùng vôùi cô quan ñoù
xuaát hieän caùc daáu veát mang maøu saéc khaùc laï nhö: caùc veát
maøu ñoû, maøu tím baàm, maøu vaøng gæ seùt … hoaëc hình daïng,
tính chaát khaùc laï nhö loài, loõm, chai cöùng, meàm nhuõn, phuø neà,
noåi gaân xanh … cuõng coù theå xuaát hieän caùc ñieåm ñau, vuøng
ñau. Trong khoa chích leå thì vuøng da mang caùc daáu veát ñoù
ñöôïc ví nhö laø “Quyeån Saùch Öôùc”, phaàn vieäc coøn laïi cuûa
thaày chích leå laø duøng kim – “Caây Gaäy Thaàn” – ñeå chích leå
ngay taïi caùc daáu veát ñoù theo nguyeân taéc cuûa phöông phaùp
chích leå: “ñau ñaâu, chích ñoù, nhöùc choã naøo leå choã naáy”.
Phöông phaùp chích leå coøn raát tieän duïng: ai cuõng coù
theå hoïc ñöôïc, ai cuõng coù theå thöïc haønh ñöôïc, laïi ít toán keùm,
phuø hôïp vôùi kinh teá moïi gia ñình.

287
 Ngoaøi ra phöông phaùp naøy raát an toaøn, khoâng gaây
bieán chöùng do trong quaù trình ñieàu trò, khoâng ñöa caùc döôïc
chaát – nhaát laø hoaù chaát – vaøo cô theå. Trong vaøi tröôøng hôïp,
neáu chích leå trò khoâng khoûi haún cuõng khoâng laøm beänh naëng
hôn.
Coù moät ñieàu xem ra nghòch lyù laø taïi sao Phöông Phaùp
Chích Leå raát hay, deã hoïc, deã laøm, an toaøn, ít toán keùm, vaäy
maø ngaøy nay daàn daàn vaéng boùng taïi caùc thaønh phoá lôùn? Chaéc
chaén do nhieàu nguyeân nhaân, vaøo dòp khaùc chuùng toâi seõ trình
baøy caën keõ hôn.
Dó nhieân, baát cöù phöông phaùp trò beänh naøo cuõng coù öu
ñieåm vaø cuõng coù nhöõng maët haïn cheá, tuøy theo töøng chöùng
beänh vaø tuøy theo nhu caàu hoaøn caûnh cuûa ngöôøi beänh, ta choïn
phöông phaùp naøo phuø hôïp nhaát, hoaëc phoái hôïp vôùi caùc
phöông phaùp khaùc ñeå coù hieäu quaû cao vaø nhanh hôn.
Rieâng toâi vaãn meâ Chích leå, vì ngoaøi nhöõng giaù trò
treân, Chích Leå coøn laø haønh trang goïn nheï nhaát maø toâi mang
0theo treân moïi neûo ñöôøng haønh söï. Quaû ñuùng Chích Leå laø
“Gaäy Thaàn , Saùch Öôùc” cuûa toâi vaäy. Toâi vieát baøi naøy, muïc
ñích muoán giôùi thieäu caùc baïn, neáu coù dòp neân trang bò theâm
cho mình moät ngoùn ngheà ‚Chích Leå‛ raát ñoäc chieâu, ña naêng,
ña hieäu, hoäi ñuû ba tính chaát khoa hoïc, daân toäc vaø ñaïi chuùng,
ñaùng ñeå ta töï haøo veà tinh hoa coäi nguoàn Toäc Vieät ngaøn naêm
vaãn ñöôïc löu truyeàn.
Taâm Thanh NGUYEÃN CHAÂU NGOÏC
(Trích trang 42, Noäi san 5, Dieãn Ñaøn Dòch Lyù Vieät Nam,
ra ngaøy10-6-2004).

288
 THAÀY CUÛA TOÂI
Vaøo naêm 1984, coù dòp ñeán nhaø Thaày Nguyeãn Oaéng
gaëp Anh Söû ôû ñaáy. Khoâng ai noùi vôùi ai, hay hoûi nhau ñieàu gì,
vì ai ñaõ ñeán ñaây thì xem nhö tình anh em cuøng moät Thaày –
khoâng ai hieåu ai – raát töï nhieân: vieäc gì tröôùc maét, tuøy khaû
naêng cuûa mình thì laøm vôùi tinh thaàn xaây döïng vì boån phaän
nhö laø cho moät ngöôøi cha chung.
Khi vaøo caùi voøng xoaùy cuøng nhau toå chöùc Sinh nhaät
cuûa Thaày Naêm Oaéng (70 tuoåi), anh em moãi ngöôøi ñeàu coá
gaéngvaø coá gaéng ‚töø khoâng thaønh coù‛ lo laøm heát mình, vui
thaät laø vui, vì toå chöùc vöøa ñeïp vöøa thaønh coâng nhö yù !!!
Anh Söû ñeán nhaø Lia ñaõ laøm baïn, nay laø Thaày. Thaày
daïy Dòch Lyù. Voâ tình hình nhö Taïo hoaù ñaõ an baøy neân Chi
Hoäi Chích Leå hoïp laïi.
Tröôùc kia coù dòp Baùc só Chöông ñeán nhaø Lia gaëp moät
vò Thieàn sö, hai oâng noùi: ‚nhaø cuûa chò sau naày toaøn laø ngöôøi
tu hoïp taïi ñaây”. Ñeán khi Thaày Söû daïy Dòch Lyù, Baùc só
Chöông coù tham döï noùi: ‚Tôùi roài ñoù”, Chò giöõ laáy ! ‚Lia cöôøi
vaø traû lôøi: ‚Caùi gì ñeán noù seõ ñeán, roài cuõng seõ ñi, ñi roài ñeán,
tuøy, khoâng coù gì ñeå giöõ, tuï coù taùn thì coù ngaøy cuõng seõ tuï “.
Thaät ñuùng nhö vaäy. Moãi ngöôøi moãi caûnh. Nay ñaõ vöôït qua vaø
vöôït qua … laïi tuï laïi … Nay tính laïi, tình anh em vaø cuõng laø
tình thaày troø ñaõ ñöôïc 20 naêm.
Duø Thaày coøn treû hôn Lia, ñaây laø laàn thöù nhöùt ‚thaáy vaø
nghe” Thaày giaûng Ñaïo Lyù raát laø thaät, baát vuï lôïi, vì : yù cuûa
Thaày laø muoán truyeàn baù Dòch Lyù cho ngöôøi Vieät Nam vôùi
tinh thaàn nhieät tình baèng baàu nhieät huyeát khoâng heà laáp löûng
giaáu gieám.

289
 Daàu ñaõ traûi qua bao gian nguy khoâng heà chi, giöõ vöõng
tay cheøo, “coá gaéng laùi con thuyeàn cho ñeán bôø ñeán beán nhö
ngaøy nay”.
Nhaân dòp Ngaøy Truyeàn Thoáng Dòch Y, töï nhieân Thanh
Lieân nhôù vaø ghi laïi söï thaät, vì Thaày daïy caùi moân Chaân Thaät
Hoïc … Bao chaëng ñöôøng ñaõ qua, duø mình coù saün caùi cuûa
mình, nhöng nhôø Thaày Söû giaûng daïy Thanh Lieân môùi ñöôïc
saùng ra … Thaày vaø Lieân tuy khoâng trao ñoài nhau veà hoaøn
caûnh rieâng, nhöng ñaõ hieåu nhau laø ñoàng caûnh ngoä nhö ñoàng
thanh töông öùng, ñoàng khí töông caàu. Deã nhôø nhöùt laø : khi
Thaày vieát leân baûng, Thaày giaûng vôùi gioïng ñeàu ñeàu, Thanh
Lieân vöøa laéng nghe vöøa nhìn leân baûng thaáy raát roõ, deã nhôù
hôn laø ñoïc trong saùch. Nhöng khi nghe Thaày giaûng, roài sau ñoù
ñoïc laïi trong saùch thì y nhö coù Thaày ñöùng giaûng tröôùc maët
vaäy! Khi vaéng Thaày thænh thoaûng Thanh Lieân ñoïc saùch cuûa
Thaày ñeå ñöôïc nhaéc nhôù (saùng), coi nhö kinh nhaät tuïng. Thanh
Lieân coâng nhaän khi ñöôïc Thaày trao cho chöõ Lyù vaø chöõ Luaät,
Lieân saùng, caøng saùng roõ nghóa hôn khi ñoïc baát cöù loaïi saùch
naøo.
Nhôn Ngaøy Truyeàn Thoáng Dòch Y, Lieân kính chuùc
Thaày Coâ luoân luoân ñöôïc doài daøo söùc khoeû, vui veû caøng ngaøy
caøng töôi treû vaø môû lôùp ñeàu ñeàu ñeå giuùp cho nhöõng ai coù cô
duyeân ñeán vôùi Thaày ñeå cuøng nhau tu hoïc.
THANH LIEÂN ÑOAØN THÒ LIA
(Trích trang 50, Noäi San 5, Dieãn Ñaøn Dòch Lyù Vieät Nam,
ra ngaøy10-6-2004).

BA LAÀN TRÔÛ VEÀ THAÀY

290
 Naêm 1986 coù dòp gaëp Anh Phan Quoác Söû hoïc Chích
Leå do Thaày Nguyeãn Oaéng (Löông Y) chæ daãn. Qua ñaây Anh
ñaõ nhaän daïy Dòch Lyù Vieät Nam.
Hoïc vaøi moùn töôûng thaønh ñaït roài ñi maõi vaéng, xa Anh !
Naêm 1990 laø naêm thaát baïi, quay trôû laïi thaêm Anh, toâi
laïi tieáp tuïc döï khoaù thöù 2, Anh khoâng traùch maø laïi chæ theâm,
khaéc saâu Dòch Lyù Vieät Nam vaø Xaõ Hoäi Hoïctrong mình vöõng
chaéc, ñeå thaéng lôïi trong Xaõ Hoäi, trong Dòch Lyù Vieät Nam vaø
ngaønh Chích Leå...Toâi töï haøo ñeå vaøo thieân haï nhöõng töôûng
thaønh coâng. Nhöng nghieät ngaõ thay vì chuû quan toâi laïi bò
ñaùnh rôùt ôû ngaønh Y,ôû Xaõ Hoäi, ôû nhieàu maët .
Naêm 1995 toâi ñaõ xa anh tieáp tôùi naêm 1997.
Naêm 1998 veà thaêm anh, laàn naøy toâi theå hieän baèng caùi
taâm phuïc khaåu phuïc anh mình vaø chính thöùc toân vinh :
Thaày ôi ! Thaày PHAN QUOÁC SÖÛ.

Kyû nieäm giöõa toâi, moät ngöôøi em, moät hoïc troø xa maø
gaàn! Trong Thaày toâi ñaõ laéng ñoïng nhöõng tình caûm maø toâi khoù
baét chöôùc. Thaày ñieàm ñaïm vò tha vaø thöôøng daïy hoïc troø deã
hieåu. Khi troø hoaïn naïn Thaày dìu daét thoaùt khoûi.
… laàn ñi xa, mieàn Taây – ñi nhieàu nôi… ñeâm vaéng trong
taâm söï toâi môùi thaáy ôû Thaày moät “ñaøn anh” thöïc söï moät ngöôøi
“Thaày” ñaùng kính.
… duø xa Thaày –(26km : Bình Chaùnh – Saøi Goøn) nhöng
toâi ñaõ khoâng xa.
Toâi luoân nghieân cöùu Dòch Lyù Vieät Nam luoân thöïc
haønh thöïc hieän 4 moân hoïc ñeå khoâng phuï loøng Thaày, Sö Toå vaø
baïn beø, anh em.

291
 Nhaân 10 thaùng 6, nhaân kyû nieäm ngaøy truyeàn thoáng
Dòch Y Vieät Nam Thanh Taâm xin chuùc Thaày, chuùc Quaùn
Dòch luoân vöõng chaéc vaø phaùt trieån.
… tri aân tình caûm vaø söï raên daïy cuûa Thaày Phan Quoác Söû.

THANH TAÂM tri aân

(Trích trang 37, Noäi San 7, Dieãn Ñaøn Dòch Lyù Vieät Nam,
ra ngaøy10-6-2005).

BUỔI ĐẦU GẶP THẦY NĂM OẮNG

Thaày Söû kính,

Hoâm nay laø ngaøy Nhaø Giaùo Vieät Nam, khoâng chæ nhôù
Thaày Söû khoâng maø coøn nhôù Thaày Oaéng. Nhôù ngaøy ñaàu tieân
gặp Thaày Oaéng vaø daøi daøi cho ñến khi Thaày ñöôïc thaønh laäp
Chi Hoäi Chích Leå.
Phaûi coâng nhaän laø taát caû do söï an baøi cuûa Taïo Hoùa. Neáu
khoâng Giaûi Phoùng thì thaày troø vaø huynh ñeä tyû muoäi ñaâu coù
gaëp nhau? Dieãn tieán qua moät voøng tua quaù daøi ñeå gaëp ñöôïc
nhau ñaây.
Lia neáu khoâng ñöôïc (bò) chaùnh quyeàn ñòa phöông vì laøm
sai, neân ñuoåi Lia trôû veà Thaønh phoá thì Lia ñaâu coù dòp. Nhö
thaùng 7-1977 bò ñuoåi leân, thaùng 10 Lia ñeán hoïc phuï khoa taïi
Beänh vieän Y Hoïc Daân Toäc, vaø roài thaùng 6-1978 Lia sang hoïc
chaâm cöùu vôùi Thaày Duy. Ñöôïc sau 2 thaùng, vaøo buoåi saùng noï

292
Lia ñang chaâm cöùu beân phoøng nam, nhìn sang phoøng nöõ (2
phoøng thoâng qua bôûi caùi cöûa ñi), Lia thaáy moät oâng Boä ñoäi
ñen ñen troâng raát maïnh khoûe töø ngoaøi böôùc voâ phoøng nöõ, ñi
thaúng tôùi ñaàu tuû ñeå caùi noùn coái vaø moät oå baùnh mì thaät daøi vaø
lôùn. Thaày raát töï nhieân ñi thaúng ñeán giöôøng beänh (khoâng caàn
ghi beänh aùn). Lia ñeå yù thaáy oâng caàm cuïc boâng goøn to vaø caây
kim to so vôùi kim chaâm cöùu. Thaày hoûi beänh nhaân khai beänh
xong, Thaày raát töï nhieân vaø vöõng tin caàm kim chích leå vaø caàm
goøn chaäm maùu, cöù naën vaø chaäm. Luùc ñoù Lia khoâng caûm tình
vôùi OÂng, vì Lia raát sôï maùu maø!
Roài moät hoâm coù moät baø giaø ñoä hôn 60 tuoåi ngöôøi maäp töø
ngoaøi cöûa leát daøi voâ phoøng nam mieäng baø vöøa reân vöøa keâu
goïi : ‚Thaày ôi, caùc Coâ ôi, cöùu toâi vôùi‛… laø ngöôøi Baéc thì phaûi
bieát caùi söï keâu reân cuûa baø… Lia nhìn thaáy oâng thaày chaâm cöùu
vaø y taù khoâng noùi naêng gì. Lia môùi böôùc tôùi noùi vôùi baø ñöøng
reân la nöõa, maáy thaày seõ khoâng nhaän. Baø im, Lia töï quyeát
ñònh ñöa baø sang phoøng nöõ, keâu baø ngoài chôø, thaày laøm xong
beänh kia laø tôùi baø. Ñuùng vaäy khi thaày Oaéng chích xong beänh
nhaân laø môøi baø, thaày hoûi : ‚Baø bònh ôû ñaâu?‛ Baø noùi töø ñaàu tôùi
chaân ñeàu ñau nhöùc… Thaày Oaéng töï nhieân vaø raát bình tónh,
baét ñaàu chích vuøng traùn roài daøi daøi xuoáng löng, xuoáng moâng.
Thaày chích, naën vaø chuøi, Lia khoâng thaáy maùu maø toaøn laø möïc
taøu noù ñen ôi laø ñen khoâng ai ngôø ñöôïc.
Thaày chích xong, baø ngoài daäy, mieäng cöôøi thaät töôi loä
hai haøm raêng ñen xì… Baø xin thaày moät caùi heïn heïn trôû laïi.
Coi nhö beänh nhaân khi ñeán nhaên nhoù, khi ra veà vui töôi vaø
cöôøi thoaûi maùi! Lia phaûi coâng nhaän caùi beänh veà maùu nhö vaäy
chaâm cöùu khoâng aên thua vaø reân kieåu ñoù thì thaày cuõng chaïy
luoân. Lia ñaõ coâng nhaän vaø tin töôûng.

293
 Sau vaøi tuaàn vaøo buoåi saùng Lia ñang chaâm cöùu cho beänh
nhaân ôû phoøng nam ñeán 10 giôø töï nhieân ngang thaét löng xuoáng
tôùi uûy trung, tim khoâng thôû ñöôïc, phaûi ngoài xuoáng gheá hai
chaân gaùc thaúng leân baøn khoâng coøn keå ai. Khoâng xong ñaõ
ngheït khoâng thôû ñöôïc, töï bieát laø chaâm cöùu chaéc khoâng heát
ñöôïc maùu phong haøn. Töï quyeát ñònh sang nhôø thaày Oaéng
chích leå. Lia qua nhôø laø thaày Oaéng saün saøng. Thaày bieåu Lia
naèm saáp xuoáng. Thaày baét ñaàu chích töø löng quaàn vaø toûa ra
hai beân moâng daøi xuoáng moät chuùt ñoä möôøi muõi thoâi laø Lia
caûm thaáy nheï 100%. Theá laø Lia baét ñaàu heã chaâm cöùu heát
beänh nhaân laø sang chích leå phuï thaày Oaéng maø khoâng coøn sôï
maùu nöõa vì chích leå keát quaû raát nhanh hieäu quaû raát cao. Baûn
thaân cuûa Lia ñöôïc chöõa phaûi xaùc ñònh nhö vaäy!
Coøn moät ñieàu Lia raát neå thaày laø thaày chòu khoù chòu cöïc
vaø raát töï nhieân khi laøm beänh xong heát roài ñi röûa tay xong voâ
laáy oå baùnh mì aên. AÊn xong laø leân giöôøng naèm nguû lieàn raát
thoaûi maùi voâ tö…
Sau khi nghæ ôû beänh vieän thænh thoaûng ñi gaëp thaày ñeán
chöõa beänh cho caùn boä höu trí quaän, coù nghóa laø thaày raát nhieät
tình ñi tìm beänh ñeå laøm, Lia gaëp thaày ñaâu thì phuï thaày ôû ñoù…
Coâng lao cuûa thaày … ñeán khi thaønh laäp ñöôïc Chi Hoäi
Chích Leå khoâng theå keå heát, neáu keå töø Nam chí Baéc… Theo
göông cuûa thaày neân Lia ñaõ khoâng khaùc thaày ôû tình thöông vaø
yeâu ngöôøi.
Nay nhôù thaày chæ bieát noi göông cuûa thaày ñeå taï ôn thaày
goïi laø toân sö troïng ñaïo‛ .
Ngaøy 20-11-2004 (Giôø Muøi 9-10 Giaùp Thaân
THANH LIEÂN ÑOAØN THÒ LIA

294
 TOÅNG KEÁT
CHÍCH LEÅ TÖØ THIEÄN
GIUÙP BEÄNH NHAÂN NGHEØO
TAÏI CHUØA PHÖÔÙC LAÂM
MYÕ XUYEÂN SOÙC TRAÊNG
TÖØ NGAØY 10-9-2004 ÑEÁN NGAØY 23-01-2005
CUÛA ÑOAØN LÖÔNG Y CHÍCH LEÅ TP HCM

Ñoaøn Chích Leå TP HCM do Löông Y PHAN

QUOÁC SÖÛ, Phoù Chuû Tòch Chi Hoäi Chích Leå TPHCM laøm
Tröôûng Ñoaøn cuøng vôùi phu nhaân laø Baø PHAN THÒ KIM
HUEÂ vaø caùc Coäng taùc vieân :
Ñoâng Y Só PHAÏM VAÊN LONG
OÂng Baø LAÂM QUANG PHONG - NGUYEÃN THÒ KIM HOA
OÂng Baø NGUYEÃN CHAÂU NGOÏC- NGUYEÃN T. NGOÏC HUEÄ
Baø ÑOAØN THÒ LIA – Baø LEÂ THÒ NGOÏC ÑIEÄP
Anh TRAÀN HOAØNG THIEÄN– Baø HOAØNG THÒ TUYEÁT
Baø LAÂU THÒ HÖÔÛNG – Coâ NGUYEÃN ANH THÖ
Anh NGUYEÃN ÑÖÙC PHUÙ - Coâ PHAÏM THÒ THU THUÛY
Döôïc só NGUYEÃN THANH TAÂN vaø Baø LEÂ THÒ LAN
Ñoaøn thöôøng xuyeân veà Soùc Traêng trò beänh baèng
phöông phaùp Chích Leå Vieät Nam vaøo Ngaøy Thöù Baûy vaø Chuû
Nhaät caùch hai tuaàn moät laàn.

295
 Qua11 laàn ñieàu trò cho treân 1.200 löôït beänh nhaân, coù
keát quaû:
– Beänh thoâng thöôøng: 70% giaûm heát beänh.
– Beänh maõn tính: 50% giaûm heát beänh.
Ña soá daïng beänh laø ñau nhöùc teâ moûi baïi lieät do phong
thaáp, thöôøng coù ôû vuøng noâng thoân ñoàng baèng soâng nöôùc nhieät
ñôùi, do lao ñoäng vaát vaû thieáu thoán trong thôøi tieát naéng möa
noùng laïnh aåm thaáp trieàn mieân, khieán coù nhieàu öù huyeát, tuï
huyeát, ñoïng huyeát laø nguyeân nhaân gaây beänh. Duøng phöông
phaùp Chích Leå laáy maùu bò nhieãm ñoäc aáy ra thì heát beänh ngay
laø bieän phaùp tích cöïc, thöïc teá vaø hieäu quaû nhaát.
Nhìn ñöôøng bieãu dieãn cuûa bieåu ñoà qua 11 laàn ñieàu trò,
soá löôïng beänh nhaân caøng luùc caøng cao, chöùng toû phöông phaùp
Chích Leå raát thích hôïp, hieäu quaû trong vieäc giaûi quyeát beänh
do phong haøn thaáp cuûa daân chuùng ñoàng baèng soâng nöôùc Mieàn
Taây.
Laàn 1 : 41 löôït beänh nhaân. Laàn 7 : 155 löôït beänh nhaân.
2 : 42 ‚ 8 : 178 ‚
3 : 72 ‚ 9 : 140 ‚
4 : 110 ‚ 10 : 123 ‚
5 : 122 ‚ 11 : 120 ‚
6 : 130 ‚ ( Coäng : 1.233 löôït beänh nhaân )
Neáu tính veà kinh teá thì phöông phaùp trò beänh baèng
Chích Leå ñaõ tieát kieäm cho hôn 1.200 löôït beänh nhaân moät soá
tieàn raát lôùn:
Tính bình quaân: - chi phí (goàm kim, boâng, coàn, gaêng
tay, ñieän ñeøn, quaït …):
3.000ñ/ 1 laàn ñieàu trò x 1.200 löôït beänh nhaân = 3.600.000ñ

296
 Hieän nay, trung bình beänh nhaân phaûi traû tieàn Chaâm
Cöùu, Chích Leå 15.000ñ cho moãi 30 phuùt ñieàu trò: 15.000ñ x
1.200 löôït beänh nhaân = 18.000.000ñ
Nhö vaäy ñaõ tieát kieäm ñöôïc cho 1.200 löôït beänh
nhaân/11 laàn ñieàu trò/4 thaùng:
18.000.000ñ - 3.600.000ñ = 14.400.000ñ / 4 thaùng
Moãi thaùng tieát kieäm cho nhaân daân: 14.400.000ñ: 4 thaùng
= 3.800.000ñ/ 1 thaùng
Coù thaønh quaû trò beänh toát ñeïp nhö treân laø do coù nhieàu
nhaân duyeân ñoùng goùp coâng söùc cuûa Nhaân Daân vaø Chính
Quyeàn ñòa phöông.
Tröôùc heát laø Ñaïi Ñöùc Thích Giaùc Thôøi Sö Truï Trì
vaø Taêng Ni Phaät Töû Chuøa Phöôùc Laâm ñaõ nhieät tình quan taâm
taïo moïi thuaän tieän vaät chaát tinh thaàn ñeå Phoøng Thuoác noùi
chung vaø Ñoaøn Chích Leå TP HCM noùi rieâng hoaøn thaønh
nhieäm vuï chaêm soùc söùc khoeû cho ñoàng baøo ngheøo trong Tænh
nhaø.
Keá ñeán, neáu khoâng coù söï uûng hoä cho pheùp cuûa chính
quyeàn sôû taïi thì coâng vieäc trò beänh khoâng tieán haønh ñöôïc.
Chuùng toâi thaønh thaät tri aân Chính quyeàn AÁp Chôï Cuõ vaø Hoäi
Chöõ Thaäp Ñoû Thò traán Myõ Xuyeân, nhaát laø caùc OÂng:
- OÂng Leâ vaên Löu , Chuû tòch UBND AÁp Chôï Cuõ.
- OÂng Laâm Vaên Kieät , Phoù Coâng An AÁp Chôï Cuõ.
- OÂng Chuû tòch Hoäi Chöõ Thaäp Ñoû Thò traán Myõ Xuyeân.
Ngoaøi ra, phöông thöùc hoaït ñoäng cuûa Ñoaøn Chích Leå
TP HCM laø vöøa trò beänh vöøa phoå bieán phöông phaùp Chích Leå
ñeå sau naày nhaân daân ñòa phöông töï trò beänh cho nhau, neân
trong 5 thaùng qua Löông Y Phan Quoác Söû ñaõ tranh thuû ngaøy
ñeâm moãi laàn veà Soùc Traêng giaûng daïy ñaøo taïo theo chöông

297
trình Chích leå phoå caäp cho gaàn 20 hoïc vieân laø Phaät töû cuûa hai
chuøa Phöôùc Laâm vaø Phaät Hoïc.
Phaûi noùi nhôø coâng söùc raát lôùn cuûa caùc anh chò em hoïc
vieân coá gaéng mieät maøi kieán taäp thöïc taäp treân thöïc teá laâm
saøng neân môùi coù theå phuïc vuï hieäu quaû cao vôùi soá löôïng beänh
nhaân ngaøy caøng ñoâng ñaûo nhö treân. Vöøa qua coù 12 Anh Chò
Em hoïc vieân ñaït ñieåm thi kieåm tra Chích Leå caû veà Lyù Thuyeát
vaø Thöïc Haønh, neân hoâm nay chuùng toâi caáp Giaáy Chöùng
Nhaän ñeå caùc Anh Chò Em tuyø nghi söû duïng, goàm coù:
1- Thaùi Thanh Vieãn sinh 1963 taïi S.Traêng
2- Laâm SaWatt sinh 1965 taïi S.Traêng
3- Tröông Hoaøng Duõng 1973 - S.Traêng
4- Nguyeãn Thò Kim 1951 - Myõ Tho
5- Kha Phöôùc 1951 - S.Traêng
6- Tröông Thò Hoûn 1948 - S.Traêng
7- Nguyeãn Thò Sa 1952 - S.Traêng
8- Huyønh Thò Mai Hoa 1949 - S.Traêng
9- Nguyeãn Vaên Khaûi 1965 - S.Traêng
10-Phaïm Thò Thu Thuûy 1974 - Saøi goøn
11- Baønh Thò Ñieåm 1949 - S.Traêng
12- Toâ Thuùy Dung 1952 - S.Traêng
Ñaây môùi chæ laø thaønh quaû böôùc ñaàu coøn raát khieâm toán
cuûa Ngaønh Chích Leå Daân Toäc ôû Tænh nhaø, nhöng cuõng ñuû
chöùng minh Boä Moân Chích Leå raát phuø hôïp vôùi chính saùch
Nhaø Nöôùc ‚xoaù ñoùi giaûm ngheøo‛ do beänh taät, vaø cuõng ñaùp
öùng nhu caàu cuûa ña soá ñoàng baøo ngheøo laâm troïng beänh caàn
trò heát beänh nhanh, keát quaû cao, ít toán keùm thôøi giôø vaø tieàn
baïc.
Traân troïng baùo caùo

298
 Soùc Traêng, ngaøy 23 thaùng 01 naêm 2005
Ngöôøi laäp baûn toång keát
Xaùc nhaän cuûa Löông Y PHAN QUOÁC SÖÛ
Sö Truï Trì Chuøa Phöôùc Laâm
Ñaïi Ñöùc THÍCH GIAÙC THÔØI

CHUØA PHÖÔÙC LAÂM COÄNG HOAØ XAÕ HOÄI CHUÛ NGHÓA VIEÄT NAM
Aáp Chôï Cuõ, T.T Myõ Xuyeân Ñoäc laäp – Töï do – Haïnh phuùc
Huyeän Myõ Xuyeân -o0o-
Tænh Soùc Traêng
ÑT : 079.851098 – 0913600410 BAÙO CAÙO

CHÍCH LEÅ TÖØ THIEÄN GIUÙP BEÄNH NHAÂN NGHEØO

TAÏI CHUØA PHÖÔC LAÂM – MYÕ XUYEÂN – SOÙC TRAÊNG

Nhaân kyû nieäm sinh nhaät laàn thöù 91, ngaøy 14/10/2005 cuûa
coá Löông Y Chích Leå NGUYEÃN OAÉNG, Chuû Tòch Chi Hoäi Chích
Leå TP.Hoà Chí Minh, Ngaønh Chích Leå Vieät Nam toå chöùc ñaïi hoäi
baàu BCH Chi Hoäi Chích Leå TP.HCM taïi Hoäi tröôøng Caâu Laïc Boä
Höu Trí Quaän 3, soá 56/4 ñöôøng Nguyeãn Thoâng, Q3, TP.HCM.
Baùo caùo thaønh tích taïi Chuøa Phöôùc Laâm:
Myõ Xuyeân, Soùc Traêng thuoäc vuøng noâng thoân ñoàng baèng
soâng nöôùc nhieät ñôùi, thôøi tieát naéng möa, noùng laïnh aåm thaáp, khí
haäu thöôøng thay ñoåi ñoät ngoät. Nhaân daân lao ñoäng caàn cuø vaát vaû
trong söông gioù naéng möa, taø khí, taø ñoäc, vi truøng, vi khuaån luoân
tröïc chôø xaâm nhaäp, gaây caûm maïo thöông haøn, khí huyeát trì treä khoù
löu thoâng, maùu beänh tích tuï laïi töøng ñoám, ñieåm treân da thòt, trong
cô theå, cheøn eùp thaàn kinh gaây teâ baïi, ñau nhöùc, thoán, co giöït ..vv..
Ña soá nhaân daân ngheøo vuøng naøy ñeàu nhieãm beänh ñaõ neâu
treân, ít hoaëc nhieàu. Do ñoù, vì loøng töø bi muoán giuùp ñôõ beänh nhaân

299
ngheøo ñòa phöông vaø caùc vuøng laân caän, Sö Truï Trì Chuøa Phöôùc
Laâm, Ñaïi Ñöùc Thích Giaùc Thôøi môøi Ñoaøn Chích Leå Töø Thieän TP.
Hoà Chí Minh do OÂng Löông Y Phan Quoác Söû laøm tröôûng ñoaøn veà
boån töï khaùm vaø chöõa trò cho beänh nhaân ngheøo baèng phöông phaùp
chích leå V.N vaøo ngaøy thöù Baûy vaø Chuû Nhaät, caùch hai tuaàn moät
laàn.
Thôøi gian keå töø ngaøy 10/9/2004 ñeán 23/10/2005, Ñoaøn ñeán
Chuøa ñöôïc 11 laàn, khaùm vaø ñieàu trò toång soá treân 1200 löôït beänh
nhaân, coù keát quaû :
- Beänh thoâng thöôøng : 70% giaûm heát beänh.
- Beänh maõn tính : 50% giaûm heát beänh.
Teát Nguyeân Ñaùn, Ñoaøn taïm ngöng vaø tieáp tuïc trôû laïi Chuøa
Phöôùc Laâm trò beänh, töø ngaøy 19/3/2005 ñeán ngaøy 25/9/2005 ñöôïc
14 laàn, toång soá 1314 löôït beänh nhaân, coù keát quaû :
- Beänh thoâng thöôøng : 75% giaûm heát beänh.
- Beänh maõn tính : 54% giaûm heát beänh.
* So saùnh vôùi naêm 2004 Ñoaøn ñeán Chuøa 11 laàn/1200 löôït beänh
nhaân, thì vaøo naêm 2005 14 laàn/1300 löôït beänh nhaân coù tyû leä thaáp
hôn naêm vöøa qua. Lyù do : sau Teát, Thaày Söû ñaõ ñaøo taïo cho Chuøa
Phaät Hoïc ñöôïc 10 chích leå vieân vaø soá beänh nhaân coù nhu caàu ñieàu
trò baèng phöông phaùp chích leå sang Chuøa Phaät hoïc ñeå ñöôïc ñieàu trò
trong nhöõng ngaøytöø thöù Hai ñeán thöù Baûy haøng tuaàn. Toång soá beänh
nhaân naày gaáp 10 laàn beân Chuøa Phöôùc Laâm.
Sôû dó thaønh tích ñöôïc nhaân cao nhö vaäy laø nhôø phöông thöùc
hoaït ñoäng cuûa Ñoaøn Chích Leå Töø Thieän TP.HCM vöøa trò beänh vöøa
phoå bieán phöông phaùp chích leå ñeå nhaân daân ñòa phöông töï trò beänh
cho nhau. Trong nhöõng laàn Ñaøon veà Chuøa trò beänh, Thaày Phan
Quoác Söû tranh thuû buoåi toái ñaàu hoâm giaûng daïy ñaøo taïo chöông
trình chích leå phoå caäp cho hoïc vieân, laø nhöõng Phaät töû cuûa hai Chuøa
Phöôùc Laâm vaø Phaät Hoïc. Coøn ban ngaøy giôø khaùm vaø ñieàu trò beänh,
Ñoaøn höôùng daãn cho hoïc vieân kieán taäp vaø thöïc taäp.
Ñeán nay, qua hai ñôït kieûm tra lyù thuyeát vaø thöïc haønh, toång
soá hoïc vieân ñaït ñieåm ñöôïc caáp giaáy chöùng nhaän laø 14 ngöôøi, soá

300
coøn laïi tieáp tuïc hoïc taäp reøn luyeän seõ thaønh ñaït trong nhöõng ngaøy
saép tôùi.
- Chuøa Phaät Hoïc ñöôïc caáp giaáy chöùng nhaän 10 ngöôøi.
- Chuøa Phöôùc Laâm ñöôïc caáp giaáy chöùng nhaän 4 ngöôøi.
Hieän nay, 14 chích leå vieân keå treân laø nhöõng thaày trò beänh cuûa
Phoøng Chaån Trò Y Hoïc Daân Toäc Coå Truyeàn cuûa hai Chuøa, raát ñöôïc
nhieàu baø con beänh nhaân khen ngôïi thaùn phuïc vaø toû loøng bieát ôn.
Ñaït thaønh quaû nhö treân laø do nhieàu nhaân duyeân ñoùng goùp coâng
söùc cuûa nhaân daân, nhaø chuøa, Phaät töû vaø chính quyeàn ñòa phöông.
Tuy nhieân, chuùng ta khoâng theå khoâng neâu moät yeáu toá caàn thieát
quan troïng goùp phaàn thaønh coâng laø tính keát quaû nhanh, hieäu quaû
cao cuûa boä moân chích leå.
Qua nhaän ñònh phöông phaùp chích leå cuûa Baùc só Nguyeãn Vaên
Höôûng, Boä Tröôûng Boä Y Teá Vieät Nam ngaøy 19-9-1993, trích
ñoaïn :
« Maùu ñoäc trong ngöôøi, neáu ñeå cho cô theå töï ñaøo thaûi thì chaúng
nhöõng coù theå tieáp tuïc gaây tai naïn vaø thôøi gian ñaøo thaûi phaûi laâu,
ñau nhöùc seõ keùo daøi. Neáu cô theå khoâng ñuû söùc ñaøo thaûi thì chaát ñoäc
seõ taùc ñoäng ñeán taïng phuû gaây beänh naëng hôn. Phöông phaùp chích
leå thöôøng ñem laïi keát quaû nhanh, bôùt ñau nhöùc vì noù loaïi boû chaát
ñoäc moät caùch tröïc tieáp, nhaát laø ñoái vôùi caùc beänh ôû huyeát phaàn thì
ñem laïi keát quaû maø khoâng phöông phaùp naøo bì kòp ».
Thaønh quaû ngaøy hoâm nay ñaõ xaùc nhaän chöùng minh nhaän ñònh
cuûa Baùc só Boä Tröôûng Boä Y Teá tröôùc ñaây laø ñuùng ñaén vaø chính
xaùc.
Ñaây chæ laø moät thaønh quaû trong phaïm vi ñòa baøn nhoû beù (Myõ
Xuyeân, Soùc Traêng) so vôùi caû nöôùc. Neáu töø thaønh thò ñeán noâng
thoân, nôi nôi caû nöôùc ñeàu ñöôïc ñaùp öùng ñuùng nhu caàu cuûa ña soá
ñoàng baøo ngheøo laâm beänh caàn trò heát nhanh, keát quaû cao, ít toán
keùm thôøi gian vaø tieàn baïc, thì ñoù môùi laø moät thaønh tích lôùn goùp
phaàn giuùp chaùnh saùch Nhaø Nöôùc « Xoaù ñoùi giaûm ngheøo » do beänh
taät.
Xin traân troïng baùo caùo.

301
 Soùc Traêng, ngaøy 27 thaùng 9 naêm 2005.
Xaùc nhaän cuûa : Ngöôøi laäp baûng toång keát baùo caùo
Sö Truï Trì Chuøa Phöôùc Laâm Thö Kyù
Ñaïi Ñöùc Thích Giaùc Thôøi Chi Hoäi Ñoâng Y Chaâm Cöùu
(aán kyù) Chuøa Phöôùc Laâm, T.T Myõ Xuyeân.
KHA PHÖÔÙC

PHOØNG CHAÅN TRÒ ÑOÂNG Y

TUEÄ TÓNH ÑÖÔØNG COÄNG HOAØ XAÕ HOÄI CHUÛ NGHÓA VIEÄT NAM
CHUØA PHAÄT HOÏC Ñoäc laäp – Töï do – Haïnh phuùc
SOÙC TRAÊNG -o0o-

BAÙO CAÙO
KEÁT QUAÛ HAI NAÊM CUÛA TOÅ CHÍCH LEÅ,
PHOØNG CHAÅN TRÒ ÑOÂNG Y TUEÄ TÓNH ÑÖÔØNG,
CHUØA PHAÄT HOÏC SOÙC TRAÊNG

Nhaân ngaøy sinh laàn thöù 91 cuûa Löông Y Nguyeãn Oaéng, coá
Chuû Tòch Chi Hoäi Chích leå TP.HCM.
Kyû nieäm 20 Naêm thaønh laäp Chi Hoäi Chích Leå TP.HCM.
Toå Chích leå Phoøng Thuoác Tueä Tónh Ñöôøng, Chuøa Phaät Hoïc
Soùc Traêng xin goùp moät phaàn vaøo baùo caùo cuûa Ngaønh Chích Leå nhö
sau :
Vuøng Ñoàng Baèng Soâng Cöûu Long, ña soá nhaân daân soáng
trong vuøng saâu, vuøng xa, noâng daân soáng baèng ngheà ruoäng raãy, lao
ñoäng caàn cuø vaát vaû, tay laám chaân buøn, haøng ngaøy tieáp xuùc vôùi ñieàu

302
kieän lao ñoäng thaát thöôøng, thôøi tieát thay ñoåi, moâi tröôøng laøm vieäc
aåm thaáp, aûnh höôûng tröïc tieáp vôùi chaát ñoäc töø moâi tröôøng vaø thuoác
baûo veä thöïc vaät … neân deã sinh ra moät soá beänh thöôøng gaëp nhö : ñau
nhöùc, teâ, teâ baïi, roái loaïn tieâu hoaù vaø caùc chöùng ngoaïi caûm … trong
ñoù coù nhaân daân Tænh Soùc Traêng.
Phoøng Chaån Trò Ñoâng Y Tueä Tónh Ñöôøng, Chuøa Phaät Hoïc
Soùc Traêng ñöôïc thaønh laäp nhaèm ñaùp öùng phaàn naøo vieäc ñieàu trò
beänh töø thieän, keát hôïp vôùi nhieàu phaân khoa : chaâm cöùu, xoa boùp
baám huyeät, vaät lyù trò lieäu thuoác vaø chích leå … neân ñaõ ñieàu trò coù keát
quaû nhaát ñònh moät soá beänh nhö : phuïc hoài di chöùng tai bieán maïch
maùu naõo, teâ, teâ baïi, ñau nhöùc, khôùp ña daïng, gai coät soáng, thoaùi
hoaù coät soáng, thaàn kinh toaï … ñöôïc nhaân daân trong vaø ngoaøi Tænh
nhieät tình uûng hoä caû veà tinh thaàn vaø vaät chaát ñeå naâng cao hôn nöõa
vieäc ñieàu trò cho baø con Phaät töû gaàn xa.
Nhöng phaûi keå ñeán moät cô duyeân maø anh chò em laøm coâng
taùc ñieàu trò cuûa Phoøng Thuoác ñeán vôùi boä moân Chích leå : Thaày
Löông Y Phan Quoác Söû, Phoù Chuû Tòch Chi Hoäi Chích Leå TP.HCM
veà Soùc Traêng laøm coâng taùc töø thieän phuïc vuï beänh nhaân ngheøo taïi
Chuøa Phöôùc Laâm, thò traán Myõ Xuyeân, Soùc Traêng vaø môû lôùp daïy
Chích Leå taïi Soùc Traêng ñeå moät soá anh chò em laøm coâng taùc töø
thieän ôû vuøng noâng thoân tieáp xuùc vôùi boä moân Chích Leå, vieäc ñieàu trò
ôû boä moân naøy deã hoïc, deã laøm, ñieàu trò ñaït hieäu quaû cao, ít toán keùm.
Anh chò em Phoøng Chaån Trò Ñoâng Y Chuøa Phaät Hoïc tham gia lyù
thuyeát, kieán taäp, thöïc taäp … ñöôïc Thaày Löông Y Phan Quoác Söû
coâng nhaän tay ngheà vaø caáp chöùng thö boä moân Chích leå cho 10/10
anh chò em tham döï lôùp hoïc.
Hieän taïi Phoøng Thuoác cuõng ñaõ ñaøo taïo, höôùng daãn cho hai
nhaân vieân cuûa phoøng ñaõ bieát chích leå ñieàu trò beänh, nhöng chöa
ñöôïc caáp chöùng thö; höôùng tôùi seõ cho 2 nhaân vieân naøy thi ñeå ñöôïc
caáp chöùng thö.
Töø ñoù rieâng boä moân Chích leå cuûa Phoøng Thuoác ngaøy caøng
lôùn maïnh. Tay ngheà ñöôïc naâng cao, ñieàu trò coù hieäu quaû moät soá
beänh thöôøng gaëp ôû vuøng noâng thoân xa, cuõng nhö keát hôïp giöõa

303
chích leå vôùi caùc phaân khoa khaùc nhö : chaâm cöùu, xoa boùp, baám
huyeät thuoác, vaät lyù trò lieäu … neân keát quaû ñieàu trò beänh khaù cao, ñaùp
öùng toát nhu caàu ñieàu trò beänh cuæa baø con Phaät töû gaàn xa, vì Phoøng
Ñoâng Y laøm vieäc lieân tuïc töø thöù Hai ñeán thöù Baûy haøng tuaàn.
Trong 2 naêm qua, thaønh tích khieâm toán maø Phoøng Chaån Trò
Ñoâng Y Tueä Tónh Ñöôøng, Chuøa Phaät Hoïc Soùc Traêng ñaït ñöôïc nhö
sau : (rieâng veà Khoa Chíhc Leå ) :
- Naêm 2004 : ñaõ ñieàu trò cho 11.231 löôït beänh nhaân goàm caùc
beänh sau : tai bieán maïch naõo, thaàn kinh toaï. gai coät soáng, teâ
baïi, teâ nhöùc, khôùp caùc daïng …
+ Beänh thoâng thöôøng keát quaû ñaït : 90%.
+ Beänh maõn tính ñaït : 74%.
- 9 thaùng ñaàu naêm 2005 : ñaõ ñieàu trò cho 10.782 löôït beänh
nhaân cuõng caùc beänh treân:
+ Beänh thoâng thöôøng keát quaû ñaït : 92%.
+ Beänh maõn tính : 77%.
Ñaây laø moùn quaø tinh thaàn nhoû maø taäp theå Phoøng Chaån Trò
Ñoâng Y Tueä Tónh Ñöôøng Chuøa Phaät Hoïc Soùc Traêng kính daâng
leân höông hoàn coá Chuû Tòch Chi Hoäi Chích Leå TP.HCM :
Löông Y NGUYEÃN OAÉNG, nhaân ngaøy sinh laàn thöù 91 cuûa
Ngöôøi. Ñoàng thôøi cuõng goùp phaàn nhoû vaøo baùo caùo chung cuûa
Chi Hoäi Chích Leå TP.HCM nhaân kyû nieäm laàn thöù 20 naêm
thaønh laäp Chi Hoäi Chích Leå TPHCM, vaø mong raèng Ngaønh
Chích Leå cuûa chuùng ta ngaøy moät lôùn maïnh hôn nöõa ñeå phuïc vuï
toát cho beänh nhaân treân moïi mieàn ñaát nöôùc.
Kính chuùc Quyù Ñaïi Bieåu doài daøo söùc khoeû, chuùc buoåi leã
thaønh coâng toát ñeïp.
Traân troïng kính chaøo !
Soùc Traêng, ngaøy 10 thaùng 10 naêm 2005.
T/M PHOØNG CHAÅN TRÒ ÑOÂNG Y
HUYØNH THÒ MAI HOA

304
 BAÙO CAÙO
Cuûa Löông Y Chích Leå PHAN QUOÁC SÖÛ
Phoù Chuû Tòch Chi Hoäi Chích Leå TPHCM.

CHÍCH LEÅ VIEÄT NAM ÑAÕ QUA VAØ HIEÄN NAY

Chích leå laø moät phöông phaùp phoøng beänh vaø chöõa beänh
ñoäc ñaùo cuûa daân toäc Vieät nam, ñaõ löu truyeàn töø ñôøi naøy sang ñôøi
khaùc, khaép Trung, Nam, Baéc nöôùc ta, maø phoå bieán laø ôû mieàn Nam
töø Quaûng Bình trôû vaøo, nhaát laø ôû Nam boä ngöôøi ta thöôøng laáy maùu
tuï, maùu ñoäc, maùu gaây beänh ra ñeå phoøng vaø chöõa beänh baèng nhieàu
phöông phaùp : caét giaùc, buùng neû, chích leå. Ngöôøi mieàn Baéc vaøo
hay duøng phöông phaùp kheâu ñaäu laøo.
Veà nguoàn goác cuûa chích leå cuõng nhö caùc moân phoøng beänh
vaø chöõa beänh khaùc cuûa neàn Y hoïc Vieät Nam, chích leå ñöôïc hình
thaønh vaø tích luyõ nhieàu kinh nghieäm, xuaát hieän töø laâu ñôøi vaø raát
sôùm ôû nöôùc ta. Nhöng khaúng ñònh moät caùch chaéc chaén töø thôøi gian
naøo, thì ñaây laø moät ñieàu coøn nhieàu khoù khaên, ñoøi hoûi phaûi coøn qua
moät thôøi gian daøi söu taàm vaø nghieân cöùu vaø cuõng döïa vaøo thaønh

305
töïu khoa hoïc cuûa ngaønh khaûo coå hoïc ñeå xaùc ñònh môùi coù theå ñi ñeán
moät keát luaän chính xaùc.
Coù moät ñieàu chaéc chaén, moân chích leå naøy laø moät di saûn
quyù baùu cuûa daân toäc Vieät Nam. Vì raèng qua tìm hieåu thöïc teá treân
theá giôùi chöa thaáy coù nöôùc naøo duøng chích leå ñeå phoøng vaø chöõa
beänh. Chæ môùi thaáy ôû Nöôùc Coäng Hoaø Daân Chuû Ñöùc coù moät nhaø
Baùc hoïc duøng dao phaãu thuaät vuøng chaân cuûa phuï nöõ, naën maùu ra
ñeå trò beänh. Qua tìm hieåu treân saùch vôû y hoïc cuûa caùc nöôùc ngoaøi thì
khoâng thaáy coù veát tích moân chích leå ñöôïc ghi laïi maø cuõng khoâng
thaáy saùch naøo nhaéc tôùi. Nhaát laø nöôùc baïn Trung quoác laø nöôùc laùng
gieàng gaàn guõi nhaát, coù söï quan heä laâu ñôøi nhaát. Trung quoác coù
truyeàn thoáng y hoïc laâu ñôøi nhaát, nhöng trong caùc saùch vôû Trung Y
cuõng khoâng thaáy baøn luaän vaø noùi nhieàu ñeán chích leå. Trong söû hoïc
Y hoïc Trung quoác chæ thaáy ghi coù moät caâu: ‚Trong thôøi Xuaân Thu
Chieán quoác coù moät löông y ñaõ duøng bieám thaïch (ñaù nhoïn) chích
chöõa cho vua Haïo khoûi beänh‛. Ñaây thöïc chaát noù laø tieàn khai cuûa
moân chaâm cöùu, phöông phaùp vaø thuû thuaät aùp duïng theo kinh huyeät
vò coù vò trí coá ñònh.
Chuùng toâi cuõng tìm hieåu trong saùch y hoïc vaø qua Vieät kieàu
ôû Thaùi Lan, Laøo, Campuchia vaø caùc ngöôøi ñi qua laïi caùc nöôùc naày
veà cho bieát: Kieàu baøo ta ôû caùc nöôùc ñoù cuõng thöôøng hay chöõa beänh
baèng phöông phaùp chích leå, nhöng chæ trò nhöõng beänh ñôn giaûn.
Ngöôøi thaày chích leå röôùc töø Vieät Nam qua hoaëc Vieät kieàu veà nöôùc
hoïc bieát trôû qua chöõa, chöù khoâng phaûi ngöôøi cuûa caùc nöôùc ñoù. Roõ
raøng caùch laáy maùu tuï, maùu ñoäc, maùu gaây beänh ra ñeå phoøng beänh
vaø chöõa beänh baèng phöông phaùp chích leå laø moät di saûn quyù baùu coå
truyeàn cuûa daân toäc Vieät nam.
Qua 4000 naêm döïng nöôùc vaø giöõ nöôùc, Toå Tieân ta coù
truyeàn thoáng choáng ngoaïi xaâm raát anh huøng ñeå baûo veä Toå quoác vaø
ñaõ töøng ñaáu tranh gian khoå trong xaõ hoäi qua caùc thôøi ñaïi, choáng ñôû
vôùi thieân nhieân aùc nghieät, thuù döõ vaø beänh taät hieåm ngheøo ñeå toàn
taïi vaø phaùt trieån ñeán ngaøy nay moät caùch hieân ngang. Neàn Y Hoïc

306
Vieät Nam noùi chung, moân chích leå noùi rieâng theo ñoù maø baûo toàn
söùc khoeû, lao ñoäng sinh soáng cuûa daân toäc.
Ñôøi Hoàng Baøng (2.900 naêm tröôùc coâng nguyeân), trình ñoä Y
hoïc cuûa Toå Tieân ta khaù phaùt trieån, ñaõ bieát duøng chaát noùng ñeå kích
thích thaàn kinh choáng laïnh, laøm cho khí huyeát khoâng ngöng tuï
traùnh ñöôïc ñau nhöùc. Ñôøi An Döông Vöông coù OÂng Löông Y Thoâi
Vuõ bieát laøm pheùp cöùu duøng söùc noùng ñeå kích thích ñaøm tan, laøm
cho khí huyeát löu thoâng neân trò khoûi ñöôïc beänh lao haïch ôû coå.
Trong thôøi kyø nöôùc nhaø ñöôïc ñoäc laäp töï chuû (Ñinh, Leâ, Lyù,
Traàn 982-1400) nhieàu danh y coù coâng xaây döïng neàn Y hoïc Vieät
Nam ñöôïc hoaøn chænh, coù nhieàu phöông phaùp trò lieäu raát ñoäc ñaùo:
môû roäng duøng thuoác Nam, aùp duïng xoa boùp, chöôøm cöùu, coøn caùc
phöông phaùp caét giaùc, buùng neû, chích leå, kheâu ñaäu laøo thì löu
truyeàn roäng raõi trong nhaân daân töø Nam chí Baéc nöôùc ta.
Tueä Tónh laø moät baäc Ñaïi Thieàn, Ñaïi Nho, Ñaïi Y Vieät
Nam, laø moät baäc danh y coù tinh thaàn ñoäc laäp töï chuû, daøy coâng môû
ñöôøng cho söï nghieäp nghieân cöùu thuoác Nam, ‚ Nam döôïc trò Nam
nhaân‛ (Duøng thuoác Nam trò beänh cho ngöôøi Vieät Nam). Tueä Tónh
ñaõ xaây döïng neân neàn moùng y hoïc cuûa daân toäc.
Haûi Thöôïng Laõn OÂng laø moät baäc Ñaïi Y Toân cuõng chòu aûnh
höôûng cuûa Tueä Tónh. Haûi Thöôïng Laõn OÂng coù chí lôùn, daày coâng
nghieân cöùu toång keát xaây döïng neàn Y hoïc Vieät nam raát toaøn dieän.
OÂng ra coâng ñaøo taïo nhöõng theá heä thaày thuoác Vieät nam coù ñuû ñaïo
ñöùc vaø y thuaät, coù ñuû khaû naêng baûo veä söùc khoeû cho daân toäc.
Nhöng trong gaàn haøng ngaøn naêm Baéc thuoäc maø nhaát laø
trong thôøi nhaø Minh (1407-1427) thoáng trò Vieät Nam, chuùng duøng
chính saùch tieâu dieät vaên hoaù daân toäc vaø ñoàng hoaù daân toäc Vieät
nam. Chuùng cöôùp boùc, baét bôù, vô veùt cuûa caûi taøi saûn keå caû saùch vôû
vaø nhöõng nhaø trí thöùc Vieät Nam. Trong ñoù coù saùch thuoác vaø nhöõng
baäc danh y cuûa Vieät Nam nhö Tueä Tónh ñem veà Trung quoác.
Gaàn 100 naêm cai trò, ñeá quoác Phaùp raát daõ man, taøn aùc,
chuùng cöôùp boùc vaø xoaù nhoaø bieát bao di saûn quyù baùu cuûa daân toäc
Vieät nam, trong ñoù coù caû ngaønh y hoïc Vieät nam. Chuùng xaâm nhaäp

307
Taây Y, duøng quyeàn theá laán aùp quyeát xoaù boû neàn Y hoïc Vieät nam,
trong ñoù ngheà chích leå cuõng bò khoáng cheá.
Nhöng Daân toäcVieät Nam coù moät söùc soáng raát maõnh lieät, coù
truyeàn thoáng choáng ngoaïi xaâm raát anh huøng. Daân toäcVieät nam ñaõ
khoâng bò tieâu dieät, maø noù laïi coøn kieân cöôøng toàn taïi vaø phaùt trieån
moät caùch hieân ngang nhö ngaøy nay. Neàn Y hoïc Vieät nam cuõng nhö
moân chích leå cuûa daân toäc, noù coù nhieàu nhaân toá khoa hoïc ñöôïc
quaûng ñaïi quaàn chuùng öa thích, aùp duïng vaø baûo veä noù, vì raèng
chích leå laø moät moân khoa hoïc cuûa y hoïc daân toäc ñöôïc ñaïi chuùng
hoan nghinh. Duø ñeá quoác, phong kieán muoán tieâu dieät noù ñi thì cuõng
khoâng tieâu dieät ñöôïc. Vì noù ñöôïc caû moät daân toäc anh huøng baûo veä,
nhaát ñònh noù ñöôïc toàn taïi vaø phaùt trieån nhö ngaøy nay.
Thôøi xöa daân toäc ta ñaõ bieát phoøng beänh vaø chöõa beänh baèng
caùch laáy maùu ñoäc, maùu gaây ra beänh baèng nhieàu phöông phaùp nhö:
caét giaùc, buùng neû, chích leå vaø kheâu ñaäu laøo. Tröôùc ñaây ngöôøi ta
duøng maûnh ñaù nhoïn saéc ñeå caét giaùc, duøng caùc loaïi gai cöùng saéc ñeå
chích leå, coù thaày lang duøng caây saét queùo nhoïn ñeå buùng neû. Thôøi
ñaïi thuyû tinh thònh haønh, ngöôøi ta duøng maûnh saønh saéc, maûnh chai
saéc caét giaùc. Khi kim loaïi xuaát hieän, ngöôøi ta duøng hôïp kim vaøng,
hôïp kim baïc cuõng ñeå chích leå. Trong thôøi kyø caùch maïng vì hoaøn
caûnh neân linh ñoäng duøng kim may tay (kim khaâu) ñeå chích leå hoaëc
kheâu ñaäu laøo.
Caùc moân naøy töø xöa moãi ngöôøi laøm moät caùch nhö :
 Coù ngöôøi chuyeân laøm ngheà caét giaùc duøng oáng baàu huùt maùu
ñoäc ra ñeå trò beänh.
 Coù ngöôøi chæ chích ôû chaân vaø löng ñeå cho maùu ñoäc töï chaûy
ra vaø naën theâm cho ra heát maùu ñoäc.
 Coù ngöôøi chæ leå ôû vaân tay ôû 3 boä : Khí, Phong vaø Maïng
quan vôùi huyeät vò hôïp coác ñeå trò beänh cho treû em.
 Coù ngöôøi duøng kim queùo buùng neû vaøo khuyûu chaân ñeå maùu
voït ra.
 Nhöng cuõng coù ngöôøi kheâu nhö kheâu ñaäu laøo ôû löng ngöïc
maët ñeå trò beänh ñaäu laøo thoâi.

308
  Ngoaøi ra coøn moät phöông phaùp nöõa laø leå: leå baét con saâu
gheû, leå baét con caùi, laáy sôïi chæ nhö con seân trò maét quaùng
gaø.
 Thoâng thöôøng chích leå laø laáy maùu tuï, maùu ñoäc,(vi truøng,
sieâu vi truøng), maùu gaây beänh ra khoûi cô theå ñeå phoøng beänh
vaø chöõa beänh.
Qua 36 naêm luyeän ngheà, Löông Y nguyeãn Oaéng aùp duïng
phöông phaùp treân ñeå ñieàu trò beänh cho caùn boä vaø nhaân daân, ñöôïc
moät soá löông y thaân thuoäc laø ñaûng vieân Ñaûng Coäng Saûn Vieät Nam,
laø baïn ñoàng nghieäp trao ñoåi goùp yù kieán, neân oâng ruùt kinh nghieäm
cuûa 5 phöông phaùp ñoù, gaït boû caùi thoâ, hoïc caùi tinh hoa, loaïi tröø
nhöõng ñieåm dôõ, ñieåm laïc haäu cuûa noù maø hoïc nhöõng ñieåm hay,
ñieåm toát cuûa noù. Ñuùc laïi thaønh 2 phöông phaùp: Chích vaø Leå. Vaø
xaây döïng caùc nguyeân taéc, phöông chaâm vaø quy taéc cuï theå ñeå tieán
haønh. Nhôø chích leå ngaøy caøng caûi tieán vaø saùng taïo neân ñaõ cöùu ñöôïc
nhieàu ngöôøi thoaùt khoûi nhöõng côn beänh hieåm ngheøo cheát choùc.
Töø thaùng 5 ñeán thaùng 11/1973, Löông Y Nguyeãn Oaéng
ñöôïc ñoàng chí Nguyeãn Haäu, Chuû tòch Tænh Hoaø Bình keát nghóa vôùi
Gia Ñònh môøi veà tænh Hoaø Bình ñeå truyeàn thuï laïi cho ngaønh Y Teá
Tænh veà moân chích leå. Vôùi söï quan taâm ñaëc bieät cuûa Tænh uyû, Uyû
Ban Tænh, Ty Y Teá vaø Beänh Vieän Tænh Hoaø Bình, vôùi söï nhieät tình
hoïc taäp ñaëc bieät cuûa 3 Baùc só Thònh, Taïnh vaø Nhu, vôùi söï taän tình
truyeàn thuï ngheà chích leå cuûa löông Y nguyeãn Oaéng thì moân chích
leå cuûa daân toäc töø ñaây coù ñaø phaùt trieån maïnh ñeå phuïc vuï cho khoa
hoïc vaø baûo veä söùc khoeû cho nhaân daân
Chích leå laø cuûa nhaân daân saùng taïo ra, gaén boù vôùi doøng lòch
söû. Tuy nhieân, chích leå ña phaàn ñöôïc truyeàn khaåu trong daân gian
Vieät Nam, nhaát laø vaøo thôøi Phaùp thuoäc (theá kyû 19 ñeán gaàn giöõa theá
kyû 20), caùc phöông phaùp trò lieäu baèng y hoïc daân toäc caøng bò caám
ñoaùn nhieàu hôn.
Taïi Mieàn Nam, coù khaù nhieàu thaày thuoác ñaõ söû duïng chích
leå chöõa beänh coù hieäu quaû cao nhö tröôùc thaäp kyû 70 coù hai tröôøng
phaùi noåi tieáng moät thôøi ôû vuøng Saøi Goøn laø phöông phaùp Caïo Gioù,

309
Baám Huyeät, Caét Leå cuûa Thaày Ba Caàu Boâng Taêng Vaên Muøi vaø
phöông phaùp voã gioù, caét giaùc maùu cuûa Thaày Ba Toân Nguyeãn Vaên
Hieàn Taùc giaû Thöôïng Truùc trong quyeån Caáp Cöùu Trò Bònh Phoå
Thoâng in naêm 1969, ñaõ daønh 49 trang giôùi thieäu chi tieát phöông
phaùp caét leå.
Taïi Mieàn Baéc, maõi ñeán ngaøy 25-02-1973, ñöôïc söï hoã trôï
cuûa Nhaø Nöôùc vaø caùc caáp laõnh ñaïo ngaønh Y Teá, Löông Y Nguyeãn
Oaéng ñaõ môû lôùp huaán luyeän 6 thaùng veà chích leå ñaàu tieân cho moät
soá Baùc só vaø Löông y taïi tænh Hoaø Bình.
Ngaøy 25-8-1973, Hoäi Nghò Khoa Hoïc veà Chích Leå ñaàu tieân
ñaõ dieãn ra ôû khu nhaø taäp theå cuûa Tröôøng Nguyeãn AÙi Quoác Trung
Öông ôû Thuû Ñoâ Haø Noäi ñeå toång keát, xaây döïng lyù luaän cô baûn ñaàu
tieân cho ngaønh chích leå vôùi söï tham döï cuûa Boä Tröôûng Boä Y Teá vaø
caùc caáp laõnh ñaïo ngaønh Y Teá vaø Y Hoïc Daân Toäc Trung Öông vaø
Haø Noäi.
Treân böôùc ñöôøng coâng taùc töø Nam chí Baéc roài töø Baéc chí
Nam, ñeán ñaâu Löông y Nguyeàn Oaéng cuõng trieån khai vaø phoå bieán
roäng raõi Phöông Phaùp Chích Leå naøy.
Toùm laïi, Chích leå noùi chung laø phöông phaùp trò beänh ñaõ sôùm
coù töø laâu trong nhaân daân, tôùi nay goàm mhieàu boä moân duøng kyû thuaät
thao taùc laáy maùu, taùc ñoäng treân maët da nhaèm khai thoâng huyeát
phaän chaát dòch öù treä.
Tuy nhieân tuyø theo thôøi kyø lòch söû, phöông phaùp Chích Leå
VN traõi qua nhöõng böôùc thaêng traàm, coù luùc döôøng nhö bò queân
laõng, chæ baøng baïc trong töøng lôùp nhaân daân ngheøo khoå, coù luùc noåi
baät tôùi ñænh cao ngheä thuaät do moät vaøi ngöôøi Thaày chích leå ñieâu
luyeän, maø giaù trò thöïc tieãn cuûa noù baét buoäc moïi ngöôøi phaûi thöøa
nhaän vaø ña soá nhaân daân lao ñoäng ñeàu aâm thaàm öa chuoäng thöøa keá.

5- Vaøi neùt veà lòch söû vaø taùc duïng Chích Leå tröôùc 1930:
Tröôùc heát chuùng toâi xin trích daãn trong taøi lieäu ‚Ñöôøng
Höôùng Trình Baøy Lòch Söû Y Hoïc Daân Toäc‛ ñöôïc trình baøy ôû Vieän

310
Ñoâng Y naêm 1970. Phaàn I: Sô thaûo Löôïc söû Y Hoïc Coå Truyeàn VN,
Muïc I: Thôøi kyø Hình thaønh cuûa neàn Y Döôïc Daân Toäc nhö sau :
‚Daân Toäc VN coù moät neàn lòch söû laâu ñôøi. Baét ñaàu töø khi coù
ngöôøi sinh tuï treân ñaát nöôùc VN, neàn Y hoïc daân toäc ñöôïc hình thaønh
vôùi nhöõng kinh nghieäm saùng taïo trong cuoäc soáng ñeå choáng ñôõ vôùi
thieân nhieân beänh taät. Khôûi ñaàu trong khi tìm kieám thöùc aên baèng
löôïm laët saên baén, ngöôøi xöa ñaõ phaùt hieän ñeán nhöõng vò thuoác trong
hoa quaû, coû caây, ñoäng vaät, khoaùng chaát. Ñoàng thôøi trong sinh hoaït
lao ñoäng, laïi saùng taïo ra caùc phöông phaùp xoa boùp, chöôøm cöùu,
chích leå, naén boù v.v.. ñeå giaûi quyeát caùc beänh hoaïn vaø thöông taät
xaûy ra. Maët khaùc, caùc vaán ñeà aên maëc, ôû cuõng ñöôïc caûi thieän daàn
theo böôùc tieán hoaù cuûa xaõ hoäi, ñeå phoøng ngöøa beänh taät vaø taêng söùc
khoeû… Nhöõng kinh nghieäm phoøng beänh vaø trò beänh ñoù ñöôïc tích
luyõ ñôøi naøy qua ñôøi khaùc vaø ñuùc keát thaønh heä thoáng cuûa neàn y
döôïc hoïc daân toäc‛. ‚Döôùi thôøi thöôïng coå, vaên töï chöa ñöôïc phoå
bieán, y hoïc chæ truyeàn mieäng trong daân gian, coù khi baèng nhöõng
caâu phöông ngoân, ca dao‛.
Nhö caâu ca dao : ‚Qua truoâng em ñaïp laáy gai,
Em ngoài, em leå traùch ai khoâng chôø‛.
Qua ñoaïn vaên treân, chuùng ta thaáy vai troø cuûa chích leå ñaõ coù
maët ngay töø ñaàu khi coù loaøi ngöôøi sinh tuï treân ñaát nöôùc VN trong
hoaøn caûnh chung cuûa y hoïc daân toäc coå truyeàn do lao ñoäng saùng taïo
qua nhu caàu thöïc tieån cuûa cuoäc soáng. Vaø ôû thôøi kyø naøy Y hoïc chæ
ñöôïc truyeàn mieäng trong daân gian. Thaät vaäy, ngaøy nay chuùng ta
khoù coù theå tìm ñaâu ra ñöôïc nhöõng tö lieäu noùi roõ veà y döôïc daân toäc
ôû thôøi kyø ñaàu cuûa lòch söû ñeán theá kyû thöù 10 sau coâng nguyeân. Vaø
caøng khoù khaên hôn khi phaûi chöùng minh baèng vaên kieän hoaëc di tích
cho boä moân chích leå.
Maõi sau theá kyû thöù 10, Trung Y du nhaäp vaøo nöôùc ta hoaø
laãn vôùi Y hoïc daân toäc ñöôïc nhieàu ngöôøi chuù yù, nghieân cöùu bieân
soaïn, neân taøi lieäu löu truyeàn ñeán ngaøy nay cuõng khaù nhieàu. Tuy
nhieân ñoïc taát caû caùc taøi lieäu naày laïi thaáy quaù chuù troïng ñeán duïng
döôïc (duøng thuoác) vaø maõi sau naày môùi ñeà caäp nhieàu ñeán phöông

311
phaùp chaâm cöùu. Rieâng boä moân chích leå döôøng nhö chaúng coù daáu
tích gì bao nhieâu treân vaên töï. Thænh thoaûng môùi baét gaëp moät vaøi
doøng trong moät ñoaïn cuûa moät thieân saùch daày coäm. Ñeán nhö caâu
noùi truyeàn mieäng cuûa daân gian:‛ñoùi aên rau ñau uoáng thuoác‛ chöù ít
thaáy ai noùi ‚ñau chích leå‛. Chích leå ôû Vieät Nam cuõng ñoàng caûnh
ngoä nhö chích leå ôû Trung quoác, Nhaät Baûn vaø nhieàu nöôùc khaùc.
Thöôïng Truùc ñaõ vieát: ‚Theo lòch söû chaâm cöùu Trung hoa
veà thôøi kyø tieàn söû (thaïch khí thôøi ñaïi), coù duøng phöông phaùp phieám
thaïch töùc caét leå baèng phieán ñaù nhoïn, ngaøy nay laïi duøng maõnh chai
beùn hay loaïi kim rieâng maø leå caét trò bònh. Phöông thöùc naøy vì thieáu
taøi lieäu löu truyeàn neân phaàn ñoâng caùc ngöoøi thöïc haønh khoa naøy
thieáu saùch söû ñeå tham khaûo nghieân cöùu. Hoï hieåu sô saøi sau khi
ñöôïc thuï höôûng söï chæ daãn cuûa oâng cha ñeå laïi maø khoâng coá taâm söu
taàm hoïc hoûi theâm, laøm cho khoa naøy caøng ngaøy ñi saâu vaøo söï toái
taêm muø môø‛. ‚Rieâng toâi (Thöôïng Truùc) vì thöïc haønh khoa chaâm
cöùu neân ñaõ nghieân cöùu theâm veà phöông thöùc trò lieâu naày, nay xin
coáng heán cho quyù ñoïc giaû cuøng quyù baïn thöïc haønh khoa trò bònh caét
leå, caïo gioù, naén boùp moät taøi lieäu maø hieän nay ôû Nhaät baûn, Trung
hoa cuõng ñöông aùp duïng vaø phoå bieán. (Trích phaàn Thay Lôøi Töïa
saùch Caáp Cöùu Trò Bònh phoå thoâng cuûa Thöôïng Truùc in laàn thöù nhaát
naêm 1969).
Tình hình chích leå ôû Nhaät Boån, Baùc só Maruvama vieát
trong quyeån Accupuncture‚A vol d’oseau‛ xuaát baûn naêm 1970
trong phaàn Microponctions et Ventouses Sacrifieùes.
Trong boä Haûi Thöôïng Y Toân Taâm lónh, quyeån I, taäp Noäi
Kinh yeáu chæ trang 108, Hoäi Y Hoïc Daân Toäc Thaønh phoá taùi baûn
1983, coù nhaéc ñeán pheùp ‚duøng phöông phaùp chích leå, leå choã thuyû
thuûng naën cho ra nöôùc ñeå khoâi phuïc hình theå nhö cuõ. Trong Nam
Döôïc Thaàn Hieäu cuûa Tueä Tónh cuõng coù ñoaïn lieân quan chích leå ….
Tình traïng chích leå ôû Vieät nam, Trung quoác, Nhaät baûn vaø
coù leõ ôû ña soá caùc nöôùc khaùc ñaõ soáng laây laát vaát vöôõng trieàn mieân
trong aâm thaàm khaéc khoaûi suoát bao ngaøn naêm qua. Maõi ñeán gaàn
ñaây coù vaøi nôi khôûi saéc chuùt ñænh, nhöng nhieàu nôi coøn bò choân vuøi

312
bieät tích töø laâu, khieán cho vöøa roài Hoäi Y Teá Quoác Teá phaûi leân
tieáng baùo ñoäng cho caùc nöôùc chuyeân veà neàn Y hoïc hieän ñaïi phaûi
tìm toøi nghieân cöùu trong Y hoïc coå truyeàn daân toäc nhöõng phöông
caùch, baøi thuoác trò bònh coù hieäu quaû cao ñeå laøm trôï thuû ñaéc löïc
trong vieäc giaûi quyeát bònh taät nhaân loaïi saép tôùi maø neáu chæ rieâng
moät mình Y hoïc hieän ñaïi khoâng sao ñaûm ñöông noåi.
Taïi Vieät Nam, neàn Y hoïc daân toäc noùi chung vaø Chích leå
noùi rieâng, tuy phaûi traûi qua nhieàu böôùc thaêng traàm nghieät ngaõ, coù
luùc bò vuøi daäp chaø naùt töôûng chöøng khoâng sao soáng noåi, nhöng vôùi
yù thöùc daân toäc saâu saéc ñaõ anh duõng choåi daäy vöôn leân töøng ñôït
moät, ñôïi ñeán khi ngoïn côø caùch maïng phaát leân naêm 1930, neàn Y
Hoïc daân toäc ñöôïc haø hôi tieáp söùc vöôït moïi choâng gai gian khoå tieán
leân töøng böôùc giaønh thaéng lôïi trong maët traän Y Teá baûo veä söùc khoeû
gioáng noøi ñeå coù ñöôïc choã ñöùng nhö ngaøy hoâm nay. Vaø YHDT VN
nghieâm chænh khaúng ñònh vôùi Hoäi Y Teá Quoác Teá raèng: Y Hoïc VN
ñuû khaû naêng hoaøn thaønh ñaït chæ tieâu Y Teá naêm 2000 chaêm soùc söùc
khoeû ban ñaàu do Y Teá Quoác Teá ñeà ra.
2 - Söï phaùt trieån cuûa phöông phaùp chích leå trong thôøi kyø töø
naêm 1930 ñeán 1975:
Phöông phaùp chích leå trong thôøi kyø naày aâm thaàm phaùt trieån
saâu roäng nhieàu nhaát trong töøng lôùp nhaân daân lao ñoäng ngheøo khoå,
thieáu thuoác, khoâng thaày vaø phoå bieán maïnh meû nhaát trong nguïc tuø u
toái daønh cho nhaân daân caùn boä chieán só caùch maïng bò ñaøy ñoaï tra
taán cöïc hình, ñuû thöù beänh taät. Phöông phaùp chích leå ñöôïc taän duïng
toái ña vì noù ñôn giaûn, deã hoïc deã laøm maø laïi raát hay. Chæ caàn moät
vaät coù ñaàu nhoïn, caïnh saéc nhö gai, maõnh saønh, môù gieõ raùch, giaáy
baùo cuõ nhaàu naùt löôïm laët ñaâu ñoù cuõng ñuû ñeå tieán haønh chích leå trò
beänh. Chaâm chích, caét leå vaøo, naën maùu baàm, maùu ñoäc öù ñoïng ra
thì thöông tích beänh taät giaûm ngay, heát haún, khoâng caàn ñeán thuoác
men, vì laøm sao coù thuoác??? Thaáy hieäu nghieäm quaù neân keû sau hoïc
ngöôøi tröôùc, roài lan truyeàn khaép nôi, khoâng theå naøo bieát ñöôïc ai laø
ngöôøi baøy ra ñaàu tieân vaø ai laø ngöôøi hoïc sau cuøng.

313
 Trong lôùp ngöôøi bò tuø toäi ñoù coù ñoàng chí ñaûng vieân Coäng
saûn, nguyeân Tænh Uyû vieân Tænh Gia Ñònh maø baây giôø laø Löông Y
Nguyeãn Oaéng cuõng bò nhöõng ñoøn haèn baàm da xeù thòt (tuø Khaùm
Lôùn Gia Ñònh), cuõng ñöôïc baïn tuø chích leå vaø ñöôïc hoïc hoûi chích leå
trong tuø. Sau khi ra tuø ñoàng chí ñaõ duøng chích leå laøm coâng taùc daân
vaän höõu hieäu cho caùch maïng. Coù theå noùi ñoàng chí Nguyeãn Oaéng
haêng say vôùi caùch maïng bao nhieâu thì ngheà nghieäp chích leå cuûa
ñoàng chí caøng tieán boä baáy nhieâu. Ñi ñeán ñaâu, nôi naøo coù ngöôøi laøm
chích leå thì ñoàng chí tìm toøi hoïc hoûi. Töø Nam ra Baéc, töø Baéc vaøo
Nam bao phen, töø mieàn ngöôïc ñeán mieàn xuoâi, töø thaønh thò ñeán
thoân queâ suoát treân 30 naêm roøng raõ, ñoàng chí vöøa tìm hieåu nghieân
cöùu öùng duïng khoâng soùt moät boä moân naøo lieân quan chích leå. Ñoàng
chí thöïc haønh ñieàu trò roäng raõi cho nhaân daân caùn boä khaép nôi neân
tích luyõ bieát bao laø kinh nghieäm quyù baùu. Ñoàng thôøi ñoàng chí ñem
nhöõng kinh nghieäm taâm ñaéc cuûa mình veà chích leå phoå bieán gieo
raéc khaép nôi ñeå nhieàu ngöôøi cuøng bieát, cuøng laøm. Do ñoù phong traøo
chích leå ngaøy caøng ñöôïc tín nhieäm.
Ñeán naêm 1950, ñoàng chí Nguyeãn Oaéng ñaõ chính thöùc môû
lôùp ñaøo taïo caùn boä chích leå ñaàu tieân (Khoaù 1) taïi khu Nhaø Taäp Theå
caïnh Tröôøng Nguyeãn AÙi Quoác Haø Noäi, hoïc vieân goàm nhieàu caùn boä
Trung Öông. Trong buoåi leã beá giaûng khoaù hoïc naày coù söï chöùng
kieán cuûa Baùc só Nguyeãn vaên Höôûng, Boä Tröôûng Boä Y Teá. Töø ñoù
veà sau ñeán naêm 1975, ñoàng chí ñaõ môû lieân tieáp treân 30 khoaù chích
leå, ñaøo taïo khoaûng 2.000 caùn boä. Cuõng taïi mieàn Baéc, ñoàng chí ñaõ
hôïp ñoàng ñieàu trò nghieân cöùu vôùi Beänh Vieän E .
Ngoaøi ra ñoàng chí coøn ñieàu trò leû teû cho raát nhieàu ñoàng chí
caùn boä töø caáp trung öông ñeán caáp ñòa phöông vaø nhaâ n daân. Ñeán
ñaâu cuõng ñeàu ñöôïc hoan ngheânh vaø thaùn phuïc. Ñoàng chí coøn ôû
trong ñoaøn Y teá baûo veä söùc khoeû cho Phaùi ñoaøn Laõnh ñaïo Nhaø
Nöôùc Trung Öông trong nhöõng chuyeán coâng taùc vôùi caùc nöôùc baïn
Xaõ Hoäi Chuû Nghóa.

314
 Sau cuøng ñeán naêm 1973, ñoàng chí ñaõ cuøng 3 Baùc só, 1
Löông Y thuoäc Ty Y Teá Hoaø Bình hôïp ñoàng ñieàu trò nghieân cöùu.
Ñaây laø moät coâng trình toång keát ñaàu tieân veà phöông phaùp chích leå.
Xin löu yù laø ñeán luùc naày ñ/c nguyeãn Oaéng vaãn duøng caây
kim ñít vaøng (loaïi kim may tay thöôøng) coù quaán chæ ôû ñuoâi kim ñeå
chích leå vaø trong toång keát chæ môùi xaùc ñònh ñöôïc coù 4 loaïi daáu veát
chích leå (tuï huyeát, öù huyeát, xuaát huyeát, ñieåm ñau). Cho ñeán cuoái
naêm 1975 khi vaøo Nam, ñ/c môùi maøi caây kim troøn baèng theùp cöùng
ñeå chích leå. Vaø naêm 1976, Löông Y Leâ Minh Xuaân, Vieän Y Hoïc
Daân Toäc Thaønh Phoá HCM ñaõ giôùi thieäu vôùi Löông Y Nguyeãn
Oaéng duøng kim tam laêng (3 caïnh) tôùi nay.
Coù theå noùi töø naêm 1930 ñeán 1975 laø thôøi kyø phoâi thai vaø
tröôûng thaønh cuûa phöông phaùp chích leå daân toäc do Löông Y
Nguyeãn Oaéng ñaõ daày coâng nghieân cöùu ñuùc keát. Tuy coâng trình naày
coøn ñôn sô nhöng ñaõ vaïch ra ñöôïc ñöôøng höôùng chuû yeáu cuûa
phöông phaùp Chích Leå Vieät Nam sau naày, coù ñaày ñuû 3 tính chaát :
Khoa hoïc, Daân toäc vaø Ñaïi chuùng. Cuõng nhö ñaõ xaùc ñònh ñöôïc 5
tính chaát cuûa noù laø : - Ñôn giaûn, ít toán keùm.
- Raát hay, deã hoïc deã laøm.
- An toaøn, ít xaûy ra tai bieán.
- Hieäu quaû cao, keát quaû nhanh.
- Phaïm vi trò beänh töông ñoái roäng raõi.
3 – Thôøi kyø töø naêm 1975 ñeán nay 2005:
Sau ngaøy giaûi phoùng (1975) ñ/c Nguyeãn Oaéng tôùi tuoåi ñöôïc
veà queâ höu trí ôû huyeän Hoùc Moân, thaønh phoá Hoà Chí Minh. Vaøi
thaùng sau, maëc duø ñöôïcVieän Ñoâng Y Haø Noäi goïi ra nhaän coâng taùc,
nhöng ñ/c ñaõ nghe theo lôøi khuyeân cuûa Ñ/c Baûy Thuû: ‚Anh neân ôû
laïi mieàn Nam ñeå phoå bieán Chích Leå vì nhaân daân mieàn Nam sau
chieán tranh beänh taät nhieàu caàn coù anh hôn. Coøn ñeå toâi traû lôøi vôùi
Vieän Ñoâng Y, anh khoûi lo‛.
Ñ/c Nguyeãn Oaéng nhaän nhieäm vuï cuûa Ñaûng giao ôû laïi
mieàn Nam xaây döïng phaùt trieån phong traøo chích leå. Theá laø ñoàng
chí khoâng ñôïi nghæ ngôi, baét tay ngay vaøo vieäc, laïi töø giaõ vôï con,

315
gaït nöôùc maét ra ñi ñeå laøm troøn söù maïng …. Ñoàng chí Löông Y
Nguyeãn Oaéng rôøi Hoùc Moân veà Thaønh Phoá Hoà Chí Minh (1976)
ñeán Vieän Y Hoïc Daân Toäc tröïc tieáp coâng taùc vôùi Löông Y Leâ Minh
Xuaân môû lôùp ñaøo taïo caùn boä chích leå laàn löôït caùc nôi nhö: Hoùc
Moân, Goø Vaáp, Phuù Nhuaän, Quaän 10, Taây Ninh, Thuû Ñöùc, Tieàn
Giang, Ñoàng Nai, Soâng Beù, Cuû Chi.
Ñeán naêm 1977 Löông Y Oaéng ñieàu trò thöôøng xuyeân mieãn
phí cho nhaân daân taïi nhaø soá 115/30 ñöôøng Nguyeãn vaên Troãi, Phuù
Nhuaän TP.HCM.
Naêm 1983, Löông Y Oaéng môû khoaù 34 chích leå treân 100
ngöôøi hoïc taïi Hoäi Chöõ Thaäp Ñoû Quaän 3. Ñoàng thôøi Löông Y cuøng
Caâu laïc Boä YHDT Thaønh Phoá xuaát baûn cuoán saùch ‚Chích Leå raát
hay, deã hoïc deã laøm‛ do Baùc só Tröông Thìn bieân taäp.
Toùm laïi, Chích leå laø cuûa nhaân daân saùng taïo ra, gaén boù vôùi
doøng lòch söû. Tuy nhieân, chích leå ña phaàn ñöôïc truyeàn khaåu trong
daân gian Vieät Nam, nhaát laø vaøo thôøi Phaùp thuoäc (theá kyû 19 ñeán
gaàn giöõa theá kyû 20), caùc phöông phaùp trò lieäu baèng y hoïc daân toäc
caøng bò caám ñoaùn nhieàu hôn.
Taïi Mieàn Nam, coù khaù nhieàu thaày thuoác ñaõ söû duïng chích
leå chöõa beänh coù hieäu quaû cao nhö tröôùc thaäp kyû 70 coù hai tröôøng
phaùi noåi tieáng moät thôøi ôû vuøng Saøi Goøn laø phöông phaùp Caïo Gioù,
Baám Huyeät, Caét Leå cuûa Thaày Ba Caàu Boâng Taêng Vaên Muøi vaø
phöông phaùp voã gioù, caét giaùc maùu cuûa Thaày Ba Toân Nguyeãn Vaên
Hieàn Taùc giaû Thöôïng Truùc trong quyeån Caáp Cöùu Trò Bònh Phoå
Thoâng in naêm 1969, ñaõ daønh 49 trang giôùi thieäu chi tieát phöông
phaùp caét leå.
Taïi Mieàn Baéc, maõi ñeán ngaøy 25-02-1973, ñöôïc söï hoã trôï
cuûa Nhaø Nöôùc vaø caùc caáp laõnh ñaïo ngaønh Y Teá, Löông Y Nguyeãn
Oaéng ñaõ môû lôùp huaán luyeän 6 thaùng veà chích leå ñaàu tieân cho moät
soá Baùc só vaø Löông y taïi tænh Hoaø Bình.
Ngaøy 25-8-1973, Hoäi Nghò Khoa Hoïc veà Chích Leå ñaàu tieân
ñaõ dieãn ra ôû khu nhaø taäp theå cuûa Tröôøng Nguyeãn AÙi Quoác Trung
Öông ôû Thuû Ñoâ Haø Noäi ñeå toång keát, xaây döïng lyù luaän cô baûn ñaàu

316
tieân cho ngaønh chích leå vôùi söï tham döï cuûa Boä Tröôûng Boä Y Teá vaø
caùc caáp laõnh ñaïo ngaønh Y Teá vaø Y Hoïc Daân Toäc Trung Öông vaø
Haø Noäi.
Treân böôùc ñöôøng coâng taùc töø Nam chí Baéc roài töø Baéc chí
Nam, ñeán ñaâu Löông y Nguyeàn Oaéng cuõng trieån khai vaø phoå bieán
roäng raõi Phöông Phaùp Chích Leå naøy.
Ñeán naêm 1983, Löông Y Nguyeãn Oaéng trieån khai vaø thöïc
hieän nghieân cöùu thí ñieåm qui moâ phöông phaùp chích leå taïi Beänh
Vieän Y Hoïc Daân Toäc Thaønh Phoá Hoà Chí Minh, ôû caùc vuøng laân caän
vaø ñaõ phoå bieán saùch ‚Chích Leå raát hay, deã hoïc deã laøm‛ vaøo naêm
1983, do Baùc só Tröông Thìn bieân taäp. (Xem Baùo Caùo Tình Hình
Chích Leå Trong Naêm 1984)
Naêm 1984, Löông y môû khoaù chích leå 35,36,37 taïi nhaø
treân. Naêm 1985, môû khoaù 38 …
Moät soá hoïc vieân khoaù 34 (treân 10 ngöôøi) ñaõ hôïp ñoàng ñieàu
trò nghieân cöùu 3 ñeà taøi: Ñau thaàn kinh toaï, ñau quanh khôùp vai, ñau
ñaàu kinh nieân taïi Beänh Vieän YHDT TP troïn naêm 1984, keát quaû
khaù toát.
Ngoaøi ra Sôû Y Teá ñaõ nhieàu laàn tieáp xuùc trao ñoåi goùp yù vôùi
Löông Y veà phöông höôùng vaø ñöôøng loái toå chöùc ngaønh chích leå saép
tôùi.
Ngaøy 14-10-1984 Hoïc vieân khoaù 36 ñaõ toå chöùc möøng ngaøy
Sinh Nhaät vaø chuùc thoï Löông Y 70 tuoåi, coù treân 200 quan khaùch
tham döï taïi Hoäi Tröôøng Ñaûng Phuù nhuaän. Nhaân ñoù Löông Y haï
quyeát taâm thöïc hieän: nhöõng nhaän ñònh cuõng laø lôøi khích leä, ñoäng
vieân, laø nhöõng phöông höôùng phaán ñaáu cho khoa chöõa beänh baèng
chích leå trong nhöõng naêm tôùi, do Baùc só Nguyeãn Vaên Höôûng,
Nguyeân Boä Tröôûng Boä Y Teá, Caâu laïc Boä YHDT vaø Beänh Vieän
YHDT Thaønh Phoá ñaõ ñeà ra.
Cuoái naêm 1984, Löông Y cuøng moät nhoùm hoïc vieân chích leå
tích cöïc chuaån bò taùi baûn quyeån saùch ‚Chích Leå raát hay deã hoïc deã
laøm‛.

317
 Tính tôùi thôøi ñieåm naêm 1984, Löông Y ñaõ môû toång coäng 36
lôùp, goàm caû ôû Baéc boä, Trung boä, vaø Nam boä ñaøo taïo ñöôïc treân
2.000 hoïc vieân chích leå.. Trong soá naøy coù treân 60 Baùc só, 33 Y só,
36 Löông Y vaø raát nhieàu Y só, Y Taù, caùn boä, coâng nhaân vieân chöùc
nhieàu ngaønh khaùc vaø nam nöõ thanh nieân, trung nieân ôû nhieàu tænh
theo hoïc.
Löông Y ñaõ thaønh laäp moät Toå Chích Leå ñaàu tieân (tieàn thaân
cuûa Chi Hoäi Chích Leå TP. HCM 1985) ñeå laøm 4 nhieäm vuï:
1- Nghieân cöùu nhöõng ñeà taøi trò beänh baèng chích leå.
2- Môû lôùp ñaøo taïo caùn boä chích leå
3- Bieân taäp nhöõng taøi lieäu ñeå phoå bieán roäng raõi caùch trò beänh
baèng chích leå
4- Toå chöùc nhöõng ñôn vò chích leå coá ñònh hoaëc löu ñoäng.
Moãi nhieäm vuï treân ñaây coù moät Tieåu Toå phuï traùch, goàm:
Baùc só, Löông Y, Caùn Boä chích leå noøng coát v.v..
Toå Chích Leå ñaõ cuøng moät soá Baùc só, Löông Y, Nhaân vieân
Y Teá ôû Beänh Vieän Y Hoïc Daân Toäc TP.HCM nghieân cöùu 10 ñeà taøi
do Giaùm ñoác Beänh Vieän toå chöùc. Sô keát ñôït I sau thôøi gian thaêm
doø 5 thaùng ñaõ trò ñöôïc moät soá beänh ñieån hình. Vaø töø thaùng 6-1984
tieáp tuïc nghieân cöùu trò 4 loaïi beänh laø: Thaàn kinh suy nhöôïc- Ñau
ñaàu kinh nieân - Ñau quanh khôùp vai - Ñau thaàn kinh toaï. Ñaõ chöõa
khoûi nhieàu beänh nan y maø beänh nhaân ñaõ toán nhieàu tieàn, uoáng
nhieàu thuoác, naèm nhieàu beänh vieän, ñaõ chöõa baèng nhieàu phöông
phaùp maø khoâng khoûi haún, beänh nhaân traûi qua ñau ñôùn haøng chuïc
naêm.
Ngaøy 25-02-1985, Hoäi Nghò Khoa Hoïc veå Chích Leå ñaàu
tieân ôû Mieàn Nam ñöôïc toå chöùc qui moâ vôùi söï tham döï cuûa caùc caáp
laõnh ñaïo ngaønh Y Teá vaø Y Hoïc Daân Toäc: coù hôn 160 anh chò em
caùn boä moân chích leå tham döï.
Trong Hoäi nghò naày, laàn ñaàu tieân toå chöùc vaø thaønh laäp ñöôïc
Chi Hoäi Chích Leå Thaønh Phoá Hoà Chí Minh do Löông Y Nguyeãn
Oaéng laøm chuû tòch, Löông Y Nguyeãn Vaên Hieàn (Thaày Ba Toân)
laøm phoù chuû tòch, Löông Y Traàn Quang Laâm (moân ñeä Thaày Ba

318
Caàu Boâng) laøm phoù chuû tòch, Löông Y Phan Quoác Söû laøm UÛy vieân
Huaán Luyeän. Ñaây cuõng laø toå chöùc chích leå ñaàu tieân cuûa caû nöôùc
Vieät nam ñöôïc pheùp hoaït ñoäng chính thöùc toaøn quoác. (Xem Baùo
Caùo Tình Hình Chích Leå Trong Naêm 1985) .
Ñaëc bieät naêm 1985, Löông Y Nguyeãn Oaéng cöû Löông Y
Phan Quoác Söû veà An giang môû 2 khoaù chích leå cho Thò Hoäi Chöõ
Thaäp Ñoû An Giang gaàn 100 ngöôøi hoïc.
Naêm 1989, Trung Taâm Y Hoïc Daân Toäc Thaønh Phoá Bieân
Hoaø xuaát baûn saùch ‚Caïo gioù, baám huyeät vaø caét leå‛ cuûa Löông Y
Traàn Quang Laâm vaø Löông Y Phan Anh Tuaán giôùi thieäu phöông
phaùp chích leå Thaày Ba Caàu Boâng.
Ngaøy 18-11-1989, Boä Y Teá qua coâng vaên soá 6503/TH cho
pheùp môû caùc lôùp boài döôõng phöông phaùp chích leå cho ngaønh y teá
vaø y hoïc daân toäc. Tính ñeán naêm 1992, Chi Hoäi Chích leå ñaõ môû
ñöôïc 92 khoaù hoïc vôùi 5.398 hoïc vieân töø Baéc chí Nam tham döï. Vaø
hieän nay, moân chích leå haàu nhö ñöôïc phoå bieán vaø thöïc hieän treân
toaøn laõnh thoå nöôùc Vieät nam, goùp phaàn khoâng nhoû trong vieäc chaêm
soùc söùc khoeû ban ñaàu vaø phuïc vuï söùc khoeû cho nhaân daân.
Hôïp ñoàng nghieân cöùu chích leå ñôït II vôùi Beänh Vieän Y Hoïc
Daân Toäc TP HCM keå töø ngaøy 07-01-1991. Ñeà taøi taäp trung vaøo 4
daïng beänh :
1- Di chöùng tai bieán maïch maùu naõo : lieät ½ ngöôøi.
2- Meùo moàm leäch maét.
3- Phong thaáp ra moà hoâi.
4- Ñau ña khôùp daïng thaáp.
Hôïp ñoàng thôøi haïn 1 naêm. Nhaân söï nhoùm goàm 3 ngöôøi :
do Löông y chích leå Phan Quoác Söû tröôûng nhoùm.
 Coù Baùc só khaùm xaùc ñònh beänh tröôùc vaø sau khi chích leå.
Baùc só ghi chi tieát phaàn khaùm xeùt nghieäm vaø keát quaû vaøo
beänh aùn.
 Nhoùm ghi tieán trình ñieàu trò baèng chích leå vaøo beänh aùn.
 Baùc só laäp baùo caùo khoa hoïc kyõ thuaät
 Nhoùm baùo caùo ñieàu trò.

319
  Moãi tuaàn ñieàu trò vaøo 3 buoåi saùng thöù 3,5,7
 Nhaän ñieàu trò moãi ngaøy töø 6-12 beänh nhaân.
 Thôøi haïn moãi lieäu trình 6 laàn. Coù theå theâm 1 hoaëc 2 lieäu
trình neáu gaëp beänh khoù.
Sôû Y Teá nhieàu laàn tieáp xuùc trao ñoåi vôùi Ñoàng chí Löông Y
Nguyeãn Oaéng, xaùc nhaän tính khoa hoïc kyõ thuaät nhaèm hôïp thöùc
hoaù khoa chích leå, ñaøo taïo caùn boä noàng coát, in aán taøi lieäu chích leå
phoå bieán khaép nôi, thoáng nhaát caùc boä moân chích leå lieân heä cô caáu
thaønh moät toå chöùc duy nhaát toaøn quoác: Hoäi Chích Leå Vieät Nam.
Ñoàng chí Löông Y coøn ñaïo ñaït leân Trung Öông Ñaûng vaø
caùc caáp chính quyeàn vaø Y Teá taâm tö nguyeän voïng thieát tha khoâng
chæ rieâng ôû Thaønh phoá ôû Mieàn Nam maø coøn khaép caû ñaát nöôùc ñeå
taát caû moïi ngöôøi ñeàu ñöôïc höôûng söï ñieàu trò hieäu quaû cuûa phöông
phaùp chích leå töø beänh ban ñaàu, caáp cöùu ñeán nhöõng beänh kinh nieân.
Trung Öông Ñaûng vaø caùc ngaønh lieân heä ñeàu nhaát trí cuøng Ly ñaåy
maïnh phöông phaùp chích leå ñeán ñænh cao nhaát vôùi moät qui moâ roäng
lôùn vaø ñeàu khaép.
Vì tuoåi cao söùc yeáu caùc cuï laõo y trong Chi Hoäi Chích Leå
TPHCM laàn löôït qua ñôøi, neân phaûi ñeà cöû boå sung caùc löông y treû
thay theá. Naêm 1993, Löông y Phan Quoác Söû ñöôïc cöû Phoù Chuû Tòch
BCH Chi Hoäi Chích Leå TPHCM.
Ñeán cuoái naêm 1997, Löông y Nhuyeãn Oaéng ñaõ môû treân
100 khoaù chích leå, toång coäng coù treân 6 ngaøn hoïc vieân khaép nôi.
Ñeâm 30 thaùng Chaïp, Thaày Naêm Oaéng ñaõ vónh vieãn ra ñi
trong khi nhaø nhaø ñang chuaån bò ñoùn giao thöøa möøng naêm môùi Kyû
Maõo (1999). Chöùc vuï chuû tòch cuûa Löông Y Nguyeãn Oaéng coøn ñeå
troáng …
Taïm thôøi Löông y Phan Quoác Söû Phoù Chuû Tòch noái tieáp
ñöôøng höôùng cuûa Chi Hoäi Chích Leå vöøa trò bònh giuùp bònh nhaân
ngheøo vöøa môû lôùp truyeàn baù moân chích leå vaø bieân taäp toång hôïp boå
sung thaønh 2 Taäp. Taäp I : ‚ Chích Leå Vieät Nam Toaøn Khoa‛ vaø
Taäp II : ‚ Tö Lieäu Ngaønh Chích Leå Vieät Nam‛.

320
 Nhaän Ñònh 1: Chích leå laø moät hieän thöïc xaõ hoäi
caàn phaûi baûo toàn vaø phaùt trieån.
Ñoïc suoát taäp taøi lieäu ‚Lòch Söû Ñoâng Y‛, chuùng toâi chæ thaáy
chöõ chích leå ñöôïc nhaéc tôùi trong coù moät caâu, coøn caû taäp chuyeân noùi
ñeán lòch söû cuûa y döôïc vaø chaâm cöùu. Ñieàu naày ñaõ phaûn aùnh roõ reät
thöïc teá cuûa chích leå vaø quan ñieåm vieát lòch söû cuûa taùc giaû.
Chích leå töï noù ñaõ coù giaù trò trong Y hoïc, nhöng khoâng ñöôïc
ña soá caùc nhaø baùc hoïc quan taâm khai phaù vì moät quan nieäm leäch
laïc :‛caùi gì cuûa bình daân laø khoâng coù giaù trò‛. Caùi gì maø ‚thieân
trieàu‛, ‚nhaø vua‛, ‚quyù toäc‛ öa chuoäng thì laø hay. Caû maáy ngaøn
naêm Baéc thuoäc phong kieán, caû traêm naêm Taây thuoäc thöïc daân ñaõ
ñaøn aùp Y hoïc daân toäc noùi chung vaø chích leå noùi rieâng phaûi chui ruùc
laãn loän nôi hang cuøng ngoõ heûm. Do ñoù chích leå ñaõ khoâng thu huùt
ñöôïc caùc thöùc giaû cuõng nhö khoâng coù moät vò minh y naøo daùm ñeà
xöôùng phaùt huy vaø baûo veä phöông phaùp chích leå tröôùc nhöõng aùp
löïc ñe doaï naëng neà töø beân ngoaøi laãn beân trong.
Daân chuùng bò ñaàu ñoäc tuyeân truyeàn bôûi caùc neàn Y hoïc
ngoaïi lai neân laâu daàn trôû thaønh thoùi quen toû ra khinh thò hoïc thuaät y
hoïc daân toäc maø chích leå laø naëng neà nhaát. Taát caû caùc khoù khaên
khoâng thuaän lôïi treân laøm cho chích leå ngaøy caøng bò queân laõng vuøi
daäp hôn.
Trong khi ñoù khoa chaâm cöùu Trung quoác theo doøng xaâm
löôïc caøng veà sau caøng ñöôïc ñaåy maïnh bôûi söï haáp daãn cuûa môù lyù
thuyeát kinh laïc boøng bong töïa hoà nhö thoâng suoát ñeán ñoä thuyeát
phuïc ñöôïc caû giôùi Taây y taân hoïc. Trong chaâm cöùu cuõng coù phaàn
thích huyeát, caét leå theo huyeät vò ñaõ ñaùnh löøa moät soá ngöôøi voäi thoaû
maõn töï cho raèng nhö vaäy laø ñænh cao cuûa chích leå roài, coøn hoïc hoûi
theâm ôû daâu nöõa. Thaät laø moät söï sai laàm raát lôùn vì chích leå VN hoaøn
toaøn töï laäp, töï coù baûn laõnh tröôùc khi khoa chaâm cöùu Trung quoác
ñöôïc du nhaäp vaø khoâng lieân can gì ñeán hoïc thuyeát kinh laïc huyeät
vò cuûa chaâm cöùu Trung quoác. Chích leå VN giaûi quyeát nhieàu daïng
beänh roäng raõi chöù khoâng chæ goùi goïn ôû moät vaøi beänh nhö caét leå
thích huyeát ôû moät soá huyeät vò haïn heïp cuûa chaâm cöùu Trung quoác.

321
 Söï nhaàm laãn naày coù tính xaõ hoäi di truyeàn, neân khoâng traùch
quaàn chuùng, ñeán caû Y Sö, Y Toå Tueä Tónh, Laõn OÂng, Hoaøng Ñoân
Hoaø, Nguyeãn Ñình Chieåu, Chu Vaên An cuõng khoâng maáy quan taâm
ñeán chích leå. Söï laéng chìm cuûa chích leå VN cuøng chung vôùi Y Hoïc
daân toäc keùo daøi maõi ñeán naêm 1930 môùi baét ñaàu coù chuyeån bieán
vöôn leân maïnh meõ laø do Nhaø Nöôùc caùch maïng chuû tröông Y teá
nhaân daân, ñaët Y Hoïc daân toäc leân taàm quoác saùch.
Töø naêm 1937, chích leå baét ñaàu ñöôïc ñ/c Nguyeãn Oaéng chuù
taâm theo doõi hoïc hoûi trong nhaân daân khaép nôi. Vöøa tìm toøi hoïc hoûi
nghieân cöùu vöøa ñieàu trò chöùng nghieäm truyeàn baù, ñ/c Oaéng ñaõ thöøa
keá ñöôïc caùi then choát cuûa caùc boä moân chích leå vaø sau cuøng ñ/c ñaõ
ñuùc keát phaùt minh ra moät phöông phaùp ñoäc ñaùo ñaïi dieän chung cho
caû ngaønh chích leå. Ñ/c Oaéng ñaõ daøy coâng taän tuî trong ngheà
nghieäp vaø ñaõ keát hôïp moïi kieán thöùc coå truyeàn vaø hieän ñaïi ñeå xaây
döïng cho phöông phaùp chích leå thaät ñôn giaûn, thöïc duïng deã hoïc deã
laøm, keát quaû thöïc tieån raát cao, traùnh moïi hình thöùc lyù luaän doâng daøi
muø môø saùo roãng kinh ñieån thieáu kieåm chöùng. Do doù phöông phaùp
chích leå do ñ/c Nguyeãn Oaéng caûi tieán ñi ñeán ñaâu cuõng ñaõ taïo nhieàu
thaønh tích veõ vang, gaây tin töôûng phaán khôûi nôi quaàn chuùng, nôi Y
giôùi, nôi caùn boä vaø caùc caáp laõnh ñaïo Ñaûng vaø Nhaø Nöôùc.
Töø 1950-1975, ñ/c Nguyeãn Oaéng vöøa laøm caùch maïng vöøa
xaây ñöïng phöông phaùp chích leå, duøng chích leå laøm phöông tieän
hoaït ñoäng caùch maïng.. Ñ/c ñaõ ñaøo taïo treân 30 khoaù chích leå chính
thöùc vaø nhieàu ngöôøi hoïc leû teû. Ñ/c ñaõ phoái hôïp, keát hôïp nghieân cöùu
vôùi nhieàu cô sôû Y Teá töø caáp ñòa phöông tôùi trung öông, nhö Beänh
Vieän E, Khu Nhaø Taäp Theå Tröôøng Nguyeãn AÙi Quoác Haø Noäi, Ty Y
Teá Hoaø Bình, Vieän Ñoâng Y Haø Noäi … coù nhieàu Baùc só, Löông y
hôïp taùc nhieät tình. Sau moãi ñôït nghieân cöùu ñeàu coù laøm toång keát
ñaùnh giaù hieäu naêng trung thaät cuûa chích leå. Toång keát naêm 1973 cuûa
Ty Y Teá Hoaø Bình ñaõ xaây döïng sô boä veà lyù luaän cô cheá cuûa ngaønh
chích leå döïa treân 4 loaïi daáu veát. (Tôùi 1975 môùi toång keát theâm ñöôïc
9 loaïi daáu veát ñaëc tröng cuûa moân chích leå nhö hieän nay).

322
 Sau ngaøy Giaûi phoùng ñaát nöôùc naêm 1975, ñ/c ñöôïc Ñaûng
giao traùch nhieäm ôû laïi Mieàn Nam ñeå phaùt huy ngaønh chích leå phoå
bieán cho caû nöôùc. Ñ/c ñöôïc höu trí ôû Hoùc Moân khoâng maáy ngaøy,
khoâng ñôïi nghæ ngôi maø baét tay ngay vaøo vieäc ñaøo taïo trò beänh
truyeàn baù chích leå. Ñ/c rôøi queâ höông Hoùc Moân ñeán Thaønh Phoá Hoà
Chí Minh nôi coù nhieàu cô hoäi vaø ñieàu kieän thuaän lôïi coâng taùc. Ñ/c
ñöôïc ñaëc caùch laø Löông Y ñaàu ngaønh. Keå töø ñoù phöông phaùp chích
leå theo böôùc chaân ñ/c LöôngY Nguyeãn Oaéng lan roäng khaép nôi :
Hoùc Moân, Goø Vaáp, Phuù Nhuaän, Quaän 10, Thuû Ñöùc, Tieàn Giang,
Haäu giang, Ñoàng Nai, Soâng Beù, Cuû Chi … Naêm 1977 Löông Y ñeán
Vieän YHDT Thaønh phoá ñieàu trò nghieân cöùu. Naêm 1983 LY môû
khoaù 34 chích leå treân 100 ngöôøi, hoïc taïi Hoäi Chöõ Thaäp Ñoû P3
Quaän 3. Troïn naêm 1984, Ly cuøng moät soá hoïc vieân khoaù 34 ñeán hôïp
ñoàng nghieân cöùu ñieàu trò taïi BV YHDT. Ñoàng thôøi cuõng trong naêm
1984 Ly môû theâm 3 khoaù chích leå (khoaù 35, 36, 37) taïi nhaø LY,
ñaøo taïo treân 100 hoïc vieân öu tuù.

Nhaän ñònh 2: Phaûi coù Ñöôøng Höôùng Môùi Ñeå Cuûng Coá
Vaø Phaùt Trieån Ngaønh Chích Leå
Ñeå coù söï tín nhieäm cuûa Y giôùi vaø coù tö caùch phaùp nhaân
vöõng chaéc trong coäng ñoàng Y Teá, ngaønh chích leå phaûi töï ñaët mình
phaán ñaáu vöôn leân vaø phaûi ñöôïc y giôùi chính quyeàn thöøa nhaän
giuùp ñôû xaây döïng. Ngaønh chích leå laâu nay ñaõ töï phaán ñaáu vöôn leân
raát nhieàu nhöng vì laø toå chöùc quaàn chuùng töï phaùt neân söùc lôùn maïnh
chaäm vaø coù chöøng möïc, ñoâi khi keùm caû chaát löôïng.
Theâm vaøo ñoù y giôùi vaø chính quyeàn laõnh ñaïo maëc duø ñaõ
nhieàu laàn leân tieáng giuùp ñôû xaây döïng vaø coù moät soá vieäc laøm cuï
theå, nhöng noùi chung vaãn chöa tích cöïc saâu saùt vôùi tình hình chích
leå. Söï giuùp ñôõ coøn rôøi raïc leû teû yeáu keùm. Chaúng haï n vôùi nhöõng
buoåi hoäi nghò khoa hoïc veà chích leå, tröôùc tieân vôùi moät toaùn chích leå
ñieàu trò nghieân cöùu ôû Beänh vieän, vôùi moät quyeát ñònh thaønh laäp Chi
Hoäi Chích leå Thaønh phoá khoâng xöùng taàm voùc …. Nhö vaäy ñaõ goïi laø

323
coù cô sôû phaùp lyù chöa? Xin thöa, ñoù môùi laø giai ñoaïn ñaàu sô khôûi ñi
vaøo phaùp lyù.
Vaán ñeà phaùp lyù hoaù moät toå chöùc quaàn chuùng chuyeân moân,
ñoøi hoûi moät soá ñieàu kieän cuï theå maø quan troïng nhaát laø nhöõng vaên
kieän chính thöùc ñöôïc ban haønh töø caáp Trung Öông tôùi ñòa phöông.
Ñeán nay ngaønh chích leå vaãn chöa coù ñöôïc moät vaên baûn naøo thuoäc
loaïi naày, thì xem nhö chöa coù phaùp lyù chính thöùc trong Y teá. Do
vaäy toaøn ngaønh chích leå caøng phaûi phaán ñaáu hôn leân, sao cho xöùng
ñaùng loøng öu aùi cuûa nhaân daân vaø nhaø nöôùc. Nhaát laø trong hoaøn
caûnh hieän nay cöïc kyø khoù khaên sau khi ñaõ maát chim ñaàu ñaøn: ñoàng
chí Löông Y Nguyeãn Oaéng. Ban Chaáp Haønh Chi Hoäi Chích leå coøn
ñoù, caùn boä chích leå noøng coát coøn ñoù, haøng ngaøn hoïc vieân chích leå
coøn ñoù, giaáy pheùp hoaït ñoäng cuûa Chi Hoäi coøn ñoù, Vaên phoøng Chi
Hoäi coøn ñoù… theá thì taïi sao hoaït ñoäng ngaønh chích leå ngaøy caøng
laéng chìm gaàn nhö tan raõ?!
Phaûi chaêng chæ taïi chöa coù cô sôû phaùp lyù vöõng chaéc ? Phaûi
chaêng söï nghieäp chích leå caû nöôùc chæ troâng caäy ôû noå löïc cuûa moät
ngöôøi ñöùng ñaàu ngaønh? Phaûi chaêng taïi aids/sida lan truyeàn, nhaân
daân ngaùn ngaïi chích leå ?... Neáu chæ vì nhöõng lyù do nhaát thôøi ñoù,
tuy coù aûnh höôûng ít nhieàu ñeán ñaø phaùt trieån chích leå, nhöng vaãn
chöa phaûi laø lyù do chính yeáu.
Chính yeáu laø ngaønh chích leå hieän nay phaûi coù ñöôøng höôùng
môùi vaø nhaân söï môùi ñeå ñaùp öùng yeâu caàu caáp baùch vaø laâu daøi laø
phaûi toàn taïi, lôùn maïnh cho kòp vôùi thôøi ñaïi. Do ñoù coù hai nhieäm vuï
troïng taâm laø :
1- Thöøa keá kieán thöùc ñaõ coù saün.
2- Phaùt huy, phaùt trieån baèng khoa hoïc hieän ñaïi hoaù.
Hai nhieäm vuï naày tuyø hoaøn caûnh thöïc hieän tröôùc sau hoaëc
cuøng luùc.
Vieäc thöøa keá ñeán ñaây chöa phaûi laø heát, nhöng taïm ñuùc keát
ñeå chuyeån sang vieäc phaùt huy, phaùt trieån. Do vaäy, phaûi coù 2 boä
phaän vöøa thöøa keá, vöøa phaùt huy phaùt trieån song song.

324
 Hieän nay caùn boä chích leå taïm ñuû phuïc vuï cho 2 yeâu caàu
treân veà soá löôïng cuõng nhö veà khaû naêng chuyeân moân. Tuy nhieân,
caùn boä chích leå coøn môùi meû, trình ñoä chöa ñoàng ñeàu, coâng taùc chöa
hôïp lyù neân chöa taäp trung phaùt huy söùc maïnh cao ñoä.
Ñeà nghò baàu laïi Ban Chaáp Haønh coù khaû naêng ñieàu haønh
toång hôïp: choïn loïc, toå chöùc, boài döôõng, giao vieäc cho moät soá caùn
boä noàng coát coù naêng löïc nhieät tình, chôù khoâng neân ñeå töï phaùt voâ toå
chöùc. Ñaëc bieät caàn coù moät soá caùn boä chuyeân traùch coù nhieäm vuï
troïng taâm xaây döïng lyù luaän thuyeát minh baûo veä vaø phaùt huy cô cheá
ñieàu trò cuûa chích leå döïa treân 2 neàn vaên minh khoa hoïc Ñoâng
phöông vaø Taây AÂu.
Coù nhö vaäy thì ngaønh chích leå môùi vöôït qua ñöôïc tình traïng
thô sô coâ ñoïng ñình treä nhö hieän nay.
Thaønh Phoá Hoà Chí Minh ngaøy 14-10-2005.
Löông Y Chích Leå PHAN QUOÁC SÖÛ
Phoù Chuû Tòch Chi Hoäi Chích Leå TPHCM
Coäng Hoøa Xaõ Hoäi Chuû Nghóa Vieät Nam.
Ñoäc Laäp – Töï Do – Haïnh Phuùc
Kính gôûi : - HOÄI ÑOÂNG Y Thaønh Phoá Hoà Chí Minh.
Trích yeáu : V/v Baùo caùo tình hình hoaït ñoäng cuûa Chi Hoäi Chích Leå
TPHCM vaø xin yù kieán laõnh ñaïo.
Kính trình BCH Hoäi Ñoâng Y Thaønh Phoá HCM,
Trong buoåi hoïp maët kyõ nieäm sinh nhaät laàn thöù 91 cuûa coá
Chuû Tòch Chi Hoäi Chích leå TP Löông Y Nguyeãn Oaéng vaø 20 naêm
thaønh laäp Chi Hoäi Chích Leå TP do Phaân Hoäi Chích Leå Quaän 10,
keát hôïp Quaùn Dòch Y Ñaïo Nam Thanh toå chöùc taïi CLB Höu Trí
Quaän 3, ngaøy 14-10-2005, chuùng toâi ghi nhaän nhieàu yù kieán cuûa
laõnh ñaïo Y Teá, quan khaùch vaø hoïc vieân Chích Leå.
Toùm taét : Caàn phaûi duy trì vaø phaùt trieån moân Chích leå roäng
raõi hôn nöõa ñeå phuïc vuï nhu caàu trò beänh cho nhaân daân caû nöôùc. Do
ñoù coù nhöõng vieäc laøm cô baûn :
* Veà phaùp nhaân : Hoäi Ñoâng Y Thaønh Phoá Hoà Chí Minh tröïc tieáp
traùch nhieäm laõnh ñaïo Chi Hoäi Chích leå TPHCM.

325
 * Veà toå chöùc : Chi Hoäi Chích Leå TP caàn phaûi coù moät Ban Chaáp
Haønh hieäu naêng: baàu cöû hoaëc suy cöû do Hoäi Ñoâng Y laø cô quan
chuû quaûn quyeát ñònh.
* Veà nhaân söï: Thaønh vieân cuûa Chi Hoäi Chích leå ñoàng thôøi cuõng
laø hoäi vieân cuûa Hoäi Ñoâng Y TP do Hoäi Ñoâng Y duyeät xeùt caáp theû
hoäi vieân. Ñeå coù nhaân söï hoaït ñoäng, nhöõng hoïc vieân coù giaáy chöùng
nhaän hieän coøn laïi tôùi ngaøy nay, Hoäi Ñoâng Y xaùc nhaän trình ñoä
chuyeân moân: Chích Leå Vieân, Kyõ Thuaät Vieân hoaëc L.Y Chích Leå.
* Veà Huaán Luyeän vaø Ñieàu Trò : Hoäi Ñoâng Y TP coù keá hoaïch
chung vaø giao cho Chi Hoäi Chích leå TP thöïc hieän môû nhieàu Khoùa
hoïc vaø ñieåm ñieàu trò ôû caùc Quaän Huyeän TP vaø caùc Tænh Thaønh do
nhu caàu thöïc teá.
* Veà cô sôû vaø vaên phoøng cuûa Chi Hoäi : Ñaët taïi Hoäi Ñoâng Y TP.
Thaønh phoá Hoà Chí Minh, ngaøy 01 thaùng 11 naêm 2005.
Ngöôøi laäp baùo caùo: Löông Y PHAN QUOÁC SÖÛ
PhoÙ Chuû Tòch Chi Hoäi Chích Leå TPHCM

QUAÄN 9 Coäng Hoøa Xaõ Hoäi Chuû Nghóa Vieät Nam.

UBND P. LONG BÌNH Ñoäc Laäp – Töï Do – Haïnh Phuùc
HOÄI CTÑ P.LONG BÌNH ----- *@* -----
Soá 04/KH – CTÑ Long Bình, ngaøy 20 thaùng 6 naêm 2006.

KEÁ HOAÏCH
Toå Chöùc Khaùm Chöõa Beänh cho daân ngheøo vaø Taäp Huaán cho
Caùn Boä Hoäi Vieân CTÑ chöõa beänh baèng phöông phaùp Chích Leå.
1/ MUÏC ÑÍCH – YEÂU CAÀU :
Nhaèm thöïc hieän toát nhieäm vuï chaêm soùc söùc khoeû ban ñaàu
cho nhaân daân vaø taäp huaán cho caùn boä, hoäi vieân Chöõ Thaäp Ñoû khaùm
chöõa beänh baèng phöông phaùp Chích Leå.

326
 Phaûi baûo ñaûm an toaøn cho ngöôøi beänh trong quaù trình chích
leå (söû duïng kim tam laêng do Boä Y Teá quy ñònh, kim chæ söû duïng 01
laàn cho moät ngöôøi, thuoác khöû truøng vaø gaêng tay).
Chaáp haønh nghieâm tuùc trong vieäc trò beänh cho nhaân daân
baèng phöông phaùp chích leå vaø caáp giaáy chöùng nhaän cho nhöõng caùn
boä, hoäi vieân ñaït tieâu chuaån.
2/ THÔØI GIAN, ÑÒA ÑIEÅM VAØ TIEÁN ÑOÄ THÖÏC HIEÄN :
Phuï traùch khaùm chöõa beänh vaø taäp huaán : Löông Y PHAN
QUOÁC SÖÛ, Phoù Chuû Tòch Chi Hoäi Chích Leå T. P Hoà Chí Minh.
1/ Thôøi Gian:
Döï kieán thôøi gian baét ñaàu khaùm laø vaøo ngaøy 11 hoaëc
12/8/2006 (ngaøy Thöù Baûy hoaëc Chuû Nhaät haøng tuaàn), lieân tuïc
trong 03 thaùng (moãi tuaàn 01 laàn).
Buoåi saùng khaùm chöõa beänh cho daân ngheøo baèng phöông
phaùp chích leå vaø aùp duïng thöïc haønh cho caùn boä hoäi vieân Chöõ Thaäp
Ñoû. Buoåi chieàu hoïc lyù thuyeát.
2/ Ñòa Ñieåm :
Döï kieán seõ toå chöùc taïi Chi Hoäi Chöõ Thaäp Ñoû Chuøa Böûu
Long – 81 Thaùi Bình I, phöôøng Long Bình, Quaän 9.
3/ Tieán Ñoä Thöïc Hieän :
21/7/2006 : Trình Laõnh Ñaïo.
21 – 28/7/2006 : Trieån Khai Keá Hoaïch.
28/7 – 4/7/2006 : Trình danh saùch caùn boä, hoäi vieân tham döï
taäp huaán cho laõnh ñaïo Phöôøng duyeät.
04 – 11/8/2006 : Tieán haønh toå chöùc vaø thöïc hieän.
* Kinh Phí :
Kinh phí taäp huaán vaø khaùm chöõa beänh do Löông Y Phan
Quoác Söû hoã trôï.

327
 Moãi laàn khaùm trò beänh phaûi chuaån bò kim tam laêng (01
hoäp), thuoác khöû truøng, gaêng tay khoaûng 150.000ñ + tieàn côm tröa
cho löông y = khoaûng 200.000ñ (vaän ñoäng maïnh thöôøng quaân).
* Chòu traùch nhieäm thöïc hieän :
Hoäi Chöõ Thaäp Ñoû coù traùch nhieäm laäp danh saùch caùn boä,
hoäi vieân ñeå chuaån bò taäp huaán vaø thoâng baùo cho ngöôøi daân ñeå ñöôïc
khaùm, chöõa beänh.
Tröïc tieáp giaùm saùt vaø baùo caùo kòp thôøi cho UBND Phöôøng
bieát veà vieäc chaáp haønh caùc nguyeân taéc vaø yeâu caàu an toaøn cho
ngöôøi daân trong quaù trình khaùm, chöõa beänh baèng phöông phaùp
chiùch leå. Vaø hoaøn toaøn chòu traùch nhieäm neáu coù vaán ñeà phaùt sinh
maø khoâng baùo caùo kòp thôøi, gaây haäu quaû nghieâm troïng.
Treân ñaây laø keá hoaïch toå chöùc khaùm chöõa beänh vaø taäp huaán
caùn boä, hoäi vieân Chöõ Thaäp Ñoû veà vieäc khaùm chöõa beänh baèng
phöông phaùp Chích Leå cuûa Hoäi Chöõ Thaäp Ñoû Phöôøng Long Bình.
Raát mong söï giuùp ñôõ, taïo ñieàu kieän cuûa UBND Phöôøng
nhaèm giuùp Hoäi hoaøn thaønh toát keá hoaïch ñeà ra.
T/M CHÖÕ THAÄP ÑOÛ P.LONG BINH
THOÂNG QUA UBND PHÖÔØNG CHUÛ TÒCH
CHUÛ TÒCH NGUYEÃN THÒ HÖÔNG HIEÄP
NGUYEÃN VAÊN HOAØN (aán kyù)
(aán kyù)
Nôi Nhaän :
- Hoäi CTÑ Quaän 9
- Ñaûng Uyû – UBND Phöôøng.
- BND 10 Aáp
- Chi Hoäi 10 Aáp.
- Löu CTÑ.

328
 BCH HOÄI CTÑ Coäng Hoøa Xaõ Hoäi Chuû Nghóa Vieät Nam.
XAÕ AN NINH TAÂY Ñoäc Laäp – Töï Do – Haïnh Phuùc
----- *@* -----
TOÅNG KEÁT
LÔÙP TAÄP HUAÁN CHÖÕA BEÄNH
BAÈNG PHÖÔNG PHAÙP CHÍCH LEÅ
Töø ngaøy 27-5-2006 ñeán 30-7-2006.
Ñoaøn Chích Leå TP Hoà Chí Minh do Löông Y PHAN QUOÁC
SÖÛ , Phoù Chuû Tòch Chi Hoäi Chích Leå TP Hoà Chí Minh laøm tröôûng
ñoaøn cuøng vôùi phu nhaân laø Baø PHAN THÒ KIM HUEÂ vaø caùc coäng
taùc vieân : OÂng Baø NGUYEÃN CHAÂU NGOÏC; Baø LEÂ THÒ NGOÏC
ÑIEÄP; OÂng NGUYEÃN HÖÕU THAØNH; Baø NGUYEÃN THÒ HÖÔØNG;
Baø PHAÏM THÒ NHAÏN vaø nhieàu Coäng taùc vieân khaùc nöõa.
Ñoaøn veà giuùp Hoäi Chöõ Thaäp Ñoû xaõ môû lôùp taäp huaán cho hoïc
vieân veà kieán thöùc chöõa beänh baèng phöông phaùp Chích Leå coå
truyeàn Vieät Nam vaøo ngaøy Thöù Baûy vaø Chuû Nhaät cöù 2 tuaàn 1 laàn.
Trong thôøi gian taäp huaán cho hoïc vieân coù toå chöùc ñieàu trò mieãn phí
cho nhaân daân ngheøo.
Qua 10 laàn ñieàu trò coù 524 löôït beänh nhaân trong xaõ vaø caùc xaõ
laân caän ñeán trò bònh. Keát quaû qua thaêm hoûi caùc beänh nhaân töï nhaän
xeùt : - Beänh thoâng thöôøng 80% giaûm heát beänh.
- Beänh maõn tính 50% giaûm heát beänh.
Ña soá baø con ñeán ñieàu trò thöôøng laø ñau nhöùc, teâ moûi do
phong thaáp gaây ra. Trong ñieàu kieän lao ñoäng do thôøi tieát möa naéng
thaát thöôøng laøm cho cô theå coù nhieàu öù huyeát, tuï huyeát vaø ñoïng
huyeát laø nguyeân nhaân chính gaây ra beänh.

329
 Duøng phöông phaùp Chích Leå laáy maùu bò nhieãm ñoäc aáy ra
laøm cho beänh nhaân thaáy giaûm bôùt beänh ngay, ñoù laø bieän phaùp ñieàu
trò thöïc teá vaø ñem laïi hieäu quaû cho beänh nhaân.
Neáu tính veà kinh teá thì ñieàu trò beänh baèng phöông phaùp
Chích Leå ñaõ tieát kieäm ñöôïc cho 524 löôït beänh nhaân moät soá tieàn raát
lôùn.Tính bình quaân chi phí ñieàu trò cho beänh nhaân goàm : kim, boâng,
coàn, gaêng tay, ñeøn quaït :
3.500ñ (1 laàn ñieàu trò) x 524 beänh nhaân = 1.834.000ñ.
Hieän nay trung bình moãi beänh nhaân coù beänh ñi khaùm cuõng
phaûi traû tieàn cho moãi laàn ñieàu trò laø 15.000ñ:
15.000ñ x 524 = 7.860.000ñ.
Nhö vaäy ñaõ tieát kieäm ñöôïc cho 524 löôït beänh nhaân/10 laàn ñieàu
trò treân 3 thaùng laø : 7.860.000ñ – 1.834.000 = 6.026.000ñ/3 thaùng.
Vôùi thaønh quaû ñieàu trò beänh nhaân giuùp cho nhaân daân xaõ chuùng
toâi coù ñöôïc con soá neâu ôû phaàn treân, trong ñoù coù coâng söùc cuûa OÂng
Baø Löông Y Phan Quoác Söû cuøng caùc thaønh vieân cuûa Ñoaøn Chích
Leå Thaønh Phoá ñaõ nhieät tình ñoùng goùp khoâng bieát moûi.
Ñoàng thôøi vôùi söï ñoùng goùp cuûa Ñaïi Ñöùc Thích Nhuaän Thaønh
truï trì vaø Phaät töû Chuøa Phöôùc Töôøng uûng hoä veà vaät chaát taøi trôï veà
cheá ñoä aên uoùng taïo ñieàu kieän thuaän lôïi cho Ñoaøn vaø Hoïc vieân
trong suoát thôøi gian khoaù taäp huaán. Coäng vôùi söï noå löïc phaán ñaáu
cuûa taát caû caùc anh chò Hoïc vieân chaêm chuù laéng nghe baøi giaûng ñeå
tieáp thu, mieät maøi hoïc hoûi treân thöïc teá trong khi thöïc taäp qua ñieàu
trò beänh nhaân, keát hôïp giöõa lyù thuyeát vaø thöïc haønh. Ñeán hoâm nay
keát thuùc khoaù hoïc Chuùng toâi caáp giaáy chöùng nhaän cho 7 anh chò
trong ñoù ñaït loaïi: Gioûi 2 hoïc vieân; Khaù 3 hoïc vieân; Trung bình 2
hoïc vieân.
Ñaây chæ môùi laø keát quaû böôùc ñaàu coøn raát khieâm toán trong
vieäc ñieàu trò beänh cho nhaân daân xaõ nhaø, nhöng cuõng ñaõ chöùng
minh cho boä moân Chích leå raát phuø hôïp vôùi chính saùch ‚xoaù ñoùi

330
giaûm ngheøo‛ cuûa nhaø nöôùc nhaèm ñaùp öùng nhu caàu cuûa ña soá ngöôøi
ngheøo khi coù beänh ñieàu trò ít toán keùm tieàn baïc vaø thôøi gian.
Kính thöa quí ñaïi bieåu cuøng toaøn theå anh chò Hoïc vieân,
Sau 3 thaùng vôùi 6 tuaàn leã coù 12 ngaøy hoïc taäp, qua keát quaû
ñaït ñöôïc cuûa anh chò Hoïc vieân ñöôïc Thaày coâng nhaän phaân loaïi hoïc
taäp ôû khoaù hoïc naøy laø do söï phaán ñaáu hoïc taäp cuûa töøng anh chò vôù i
söï nhieät tình cuûa Thaày taäp trung taâm trí hieåu bieát truyeàn ñaït giaûng
daïy. Ñöôïc UBND xaõ vaø ngaønh Y Teá xaõ giuùp ñôõ khoaù hoïc. Saép tôùi
Hoäi Chöõ Thaäp Ñoû cuøng vôùi Hoäi Ngöôøi Cao Tuoåi höùa seõ coá gaéng
vôùi anh chò Hoïc vieân tieáp tuïc trieån khai moân Chích Leå ñeàu khaép
caùc xaõ vaø seõ ñi ñeán ñieàu trò cho baø con ngheøo gaëp khoù khaên.
An Ninh Taây, ngaøy 30 thaùng 7 naêm 2006.
TM.BCH HCTÑ XAÕ.
Chuû Tòch
NGUYEÃN VAÊN LÔN
(aán kyù)

VIEÄT NAM

Theo truyeàn thuyeát, Cha cuûa daân toäc Vieät nam laø moät
con roàng teân laø Laïc Long Quaân vaø Meï laø moät naøng tieân teân
laø AÂu Cô. Ñaây laø moät cuoäc hoân nhaân voâ cuøng ñaëc bieät vaø chæ
xaûy ra moät laàn duy nhaát. Naøng AÂu Cô sinh ra moäït caùi boïc
trong ñoù coù 100 ngöôøi con ( ñoù laø lyù do taïi sao trong ngoân ngöõ
Vieät nam coù töø ‚ñoàng baøo‛ – cuøng moät boïc – ñeå chæ ngöôøi
Vieät nam). Sau ñoù Cha Laïc Long Quaân cuøng vôùi 55 con ñi
vaøo ñaát lieàn, 45 ngöôøi con coøn laïi theo meï AÂu Cô xuoáng vuøng
duyeân haûi vaø chính thôøi ñieåm ñoù laø buoåi ban mai cuûa daân toäc
Vieät nam.
331
 Traûi qua haøng ngaøn naêm döôùi aùch thoáng trò cuûa caùc theá
löïc ngoaïi xaâm huøng maïnh, ngöôøi Vieät nam vaãn noùi tieáng Vieät
nam, vaãn coù moät neàn ñoäc laäp töï do cuûa rieâng mình. Laøm theá
naøo maø moät quoác gia nhoû beù nhö Vieät nam laïi coù theå laøm
ñöôïc ñieàu ñoù?
Thaät ra khoâng khoù khaên laém ñeå traû lôøi caâu hoûi naøy, raèng
daân toäc Vieät nam coù hoïc thuyeát veà söï bieán ñoåi cuûa töï nhieân,
hoïc thuyeát naøy coøn ñöôïc bieát ñeán qua teân goïi ‚Hoïc thuyeát
AÂM DÖÔNG‛.
Nhö vaäy theá naøo laø Aâm Döông?
Aâm vaø Döông laø Ñoàng nhi Dò. Döông thöôøng ñöôïc quy
öôùc laø caùi gì ñoù coù tính chaát saùng, to, maïnh, khoeû, cöùng, noùng,
toát…coøn aâm ñöôïc quy öôùc laø caùi gì ñoù coù tính chaát toái, nhoû,
yeáu, beänh, nheï, meàm, laïnh, xaáu… Aâm vaø Döông ñöôïc gaén cho
caùc ñaëc tính ñoù chæ vì muïc ñích ngöõ nghóa maø thoâi. Thöïc chaát
aâm vaø döông coù theå laø nhöõng thuoäc tính cuûa cuøng moät söï vaät,
coù theå laø nhöõng söï vaät khaùc nhau. Moät söï vaät coù khi laø Aâm, coù
khi laø Döông tuyø theo phaïm vi maø ta ñang noùi ñeán.
Taïi sao ta phaûi nghieân cöùu veà Aâm Döông?
Söï toàn taïi cuûa vuõ truï naøy tuyø thuoäc vaøo möùc ñoä hoaø hôïp
vôùi nhau cuûa caùc yeáu toá trong vuõ truï. Vieäc nghieân cöùu veà Aâm
Döông coù theå giuùp hoaø hôïp caùc yeáu toá ñoù vaø vieäc ñoù ñoàng
nghóa vôùi haønh ñoäng töï mình hoaø hôïp vôùi vuõ truï.
Vieät Nam coù nhieàu heä thoáng soâng ngoøi vì theá haøng naêm
ngöôøi Vieät Nam phaûi ñoái maët vôùi luõ, daàn daàn ngöôøi Vieät Nam
quen thuoäc vôùi vieäc phoøng choáng luõ. Nhöõng kinh nghieäm naøy
daïy cho ngöôøi Vieät Nam raát nhieàu trong vieäc chaêm soùc söùc
khoeû haøng ngaøy.

332
 Theo quan ñieåm cuûa ngöôøi Vieät Nam heä thoáng tónh
maïch trong cô theå cuõng töông töï nhö heä thoáng soâng ngoøi ôû
Vieät Nam vaäy. Neáu moät con soâng bò taéc, nöôùc seõ chaûy traøn
leân gaây luõ luït. Caùch choáng luõ duy nhaát laø khai thoâng taéc
ngheõn ôû loøng soâng. Baát cöù nôi naøo coù caûm giaùc ñau laø nôi ñoù
maïch maùu bò taét ngheõn. Ngöôøi Vieät Nam duøng kim khai
thoâng öù huyeát laáy maùu beänh ra. Phöông phaùp naøy ñöôïc goïi laø
‚Chích Leå‛.
Cô cheá cuûa Chích leå nhö theá naøo?
- Chích leå coù theå giuùp khai thoâng öù huyeát giaûi phoùng
thaàn kinh bò cheøn eùp vaø giaûm ñau.
- Khi söï taéc ngheõn ñöôïc giaûi toaû, maùu seõ mang döôõng
chaát vaø döôõng khí ñeán khaép nôi giuùp cho cô theå taêng cöôøng
söùc ñeà khaùng.
- Chích leå giuùp caân baèng huyeát aùp vaø nhieät ñoä ôû caùc
vuøng khaùc nhau trong cô theå.
- Chích leå coù theå giuùp ñieàu hoaø chöùc naêng taïng phuû.
Taïi sai chích leå laïi coù keát quaû toát, hieäu quaû nhanh?
Chích leå laáy maùu bò nhieãm ñoäc ra khoûi cô theå ñoàng nghóa
vôùi:
- Giaûi toaû côn ñau.
- Chaâm cöùu.
- Massage (khi naën maùu ra).
- Truyeàn theâm naêng löôïng cho ngöôøi beänh.
- Moät cuoäc tieåu phaãu.
- Raát an toaøn, khoâng gaây soác vaø khoâng laøm
cho beänh naëng hôn.
Nhôø hoïc thuyeát Aâm Döông, Ñoàng nhi Dò, maø ngöôøi
Vieät nam coù theå thaáy ñöôïc söï töông ñoàng giöõa vuõ truï vaø cô
theå con ngöôøi. Töø kinh nghieäm ñoù hoï ñaõ hoïc ñöôïc caùch chöõa

333
beänh (duøng kim giaûi toaû öù huyeát) töø thieân nhieân (pheùp trò
thuûy). Ñoù laø lyù do ngöôøi Vieät nam vaãn noùi tieáng Vieät nam.

Baøi vieát naøy ñaëc bieät taëng cho baïn toâi laø Kim Andersen
vaø Linda Andersen.

Taùc giaû: Taâm Thanh Nguyeãn Chaâu Ngoïc

Bản tiếng Anh

Vietnam

In legend, the Father of Vietnamese was a dragon

named Lac Long Quan and the Mother was a fairy named Au
Co. This is a very special marriage and it happens once only.
Au Co gave birth to a spore case with 100 children inside
(That is the reason why there is the word ‚ dong bao‛ means:
the same spore case, in Vietnamese language mean the other
Vietnamese). Then Lac Long Quan was accompanied by 55
children to go into the mainland, the other 45 children
followed Au Co to the seashore and that very moment was
the dawn of Vietnamese nation.
For thousand years under the rules of many powerful
conquerors, theVietnamese still speak Vietnamese and have
their own independence and freedom. How can a small
country as Vietnam be able to do that?
It is not very difficult to answer this question:
Vietnamese nation has got the Theory of Changes in nature.
This theory is mentioned as Theory of ‚Yin and Yang‛.
334
 So what is “Yin and Yang”?
Yin and Yang are same same but different. Yang is often
considered as something very light, big, strong, heavy, hard,
hot, good… Yin is considered as something very dark, small,
weak, light, soft, cold, bad… Yin and Yang are characterized
like that for meaning purpose only. Actually, Yin and Yang can
be the different characters of the same thing, they can be
different things. Or something can be either Yin or Yang
depends on what situation are we talking about.
Why do we have to study about Yin and Yang?
The existence of the universe is depended on how well all
the elements in the univsere harmonized with others. The
studying of Yin and Yang can help to harmonized these
elements, it is the same meaning as the act of making yourself
get on well with the universe.
Vietnam has got many river systems, so every year the
Vietnamese have to cope with floods. Gradually, the
Vietnamese get used to controlling floods. These experiences
teach Vietnamese a lot in their daily health care.
From Vietnamese point of view, the systems of veins in
the body is similar to the systems of rivers in Vietnam. If a
river is blocked, the water will overun and cause a flood. The
only way to get rid of the flood is to release the jam in the
river. Wherever there is a pain, there will be a jam in the
vein. The Vietnamese use needles to take the contaminated
blood out and dismiss the jam. This method is called ‚Chích
Leå‛.
How does “Chich Le” function?

335
 - It can help to dismiss the jam in the veins so the
pressure on the nerve will be relieved and the feeling of
pain will disappear soon.
- As the jam is released, the blood can carry nutrients,
oxygen around the body to make it stronger.
- It can help to balance the blood pressure and
temperature in different parts of the body.
- It also can help to harmonize the function of organs in
the body.
Why does “Chich Le” have a very quick, good effect?
The act of using needle to make a hole on the skin to take
the contaminated blood out of the vein is the same meaning as:
- To release the pain.
- The act of acupuncture.
- Massage (as pressing the muscle to take the blood out).
- Supply energy to the patient.
- Like a minor operation.
- It is very safe, it does not cause a shock or make the
illness become serious.
Thanks to the concept of Yin and Yang, same same but
different, the Vietnamese can find out the similarity between
the universe and the body. From that experience they can
learn how to cure human of illness (using needle to release the
blood jam) from the nature (method of flood controlling). That
is the reason why the Vietnamese still speak Vietnamese.
This article is especially for Kim Andersen and Linda
Andersen.
Written by Taâm Thanh Nguyen Chau Ngoc

336
 (Trích Noäi San soá 10 Dieãn Ñaøn Dòch Lyù Vieät Nam,
Quaùn Dòch Y Ñaïo Nam Thanh phoå bieán ngaøy 23 Thaùng Chaïp
Bính Tuaát –Thaùng 02-2007).

MUÏC LUÏC
CHÍCH LEÅ VIEÄT NAM TOAØN KHOA
* Tieåu Söû Thaày Nam Thanh PHAN QUOÁC SÖÛ 5
* Quaù Trình Haønh Ngheà Ñoâng Nam Y Döôïc cuûa
Löông Y PHAN QUOÁC SÖÛ 9
 Lyù Tình Quaùn Dòch 13
 Chuùc Möøng Naêm Môùi .

337
 PHAÀN MOÄT 17
PHÖÔNG PHAÙP CHÍCH LEÅ
THAÀY NAÊM OAÉNG
- Lôøi Noùi Ñaàu 21
- Nhaän Ñònh cuûa BS Nguyeãn Vaên Höôûng 23
- Lôøi Giôùi Thieäu Saùch:
‚Chích Leå Raát Hay, Deã Hoïc, Deã Laøm‛ 26
ÑAÏI CÖÔNG KHOA CHÍCH LEÅ VIEÄT NAM
BAØI
* Nguoàn Goác Chích Leå 27
I
* Boä moân Chích Leå: Caét, Giaùc, Buùng, Neû, 28
Huùt, Baät, Kheâu Ñaäu Laøo, Chích , Leå. 30
* 4 Muïc Ñích cuûa Moân Chích Leå. (Cô Cheá) 31
* Ñaëc Tính Chung cuûa Moân Chích Leå VN 37
Baøi Ñoïc Theâm: Lòch Söû Moân Chích Leå Vieät Nam.
9 LOAÏI DAÁU VEÁT ÑAËC TRÖNG
BAØI 41
CUÛA MOÂN CHÍCH LEÅ
II
Tuï Huyeát – ÖÙ Huyeát – Xuaát Huyeát - Ñoïng Huyeát 42
- Ñieåm Ñau – Ñieåm Söng Lôû – Ñieåm Ngöng Dòch
– Ñieåm Ñoïng Ñaëc – Ñieåm Chæ Ñònh.

KYÕ THUAÄT THAO TAÙC CHÍCH LEÅ

BAØI 53
-Y DUÏNG CUÏ CHÍCH LEÅ
III

KHAÙM BEÄNH ÑEÅ TIEÁN HAØNH CHÍCH LEÅ

BAØI 66
* Töù Chaån
IV
* Nhöõng Daáu Hieäu Cuûa Beänh Hieåm Ngheøo 71
9 NGUYEÂN TAÉC PHOØNG VAØ CHÖÛA BEÄNH
BAØI 73
CUÛA MOÂN CHÍCH LEÅ
V
* Tuyeät Ñoái Veä Sinh Thanh Khöû Truøng (NT 6) 77
* Nhöõng ñieàu caám kî, phoøng ngöøa vaø xöû lyù tai bieán 78
khi chích leå (NT 7)

338
 * Tö Theá Ngöôøi Thaày & Beänh Nhaân khi Chích Leå 8 81
* Möùc Ñoä & Lieäu Trình Chích Leå. (NT 9)
82
PHUÏ LUÏC : GOÙP PHAÀN XAÂY DÖÏNG CÔ CHEÁ
Cuûa MOÂN CHÍCH LEÅ
 Söï Tuaàn Hoaøn : Maùu vaø baïch Huyeát. 84
 Khaùi nieäm veà maùu ñoäc 85
* Caùch Ño Huyeát Aùp 86
 Nhieäm vuï vaø taùc duïng cuûa da 88
 Thôøi tieát, khí haäu aûnh höôûng ñeán
beänh taät cuûa ngöôøi Vieät nam 93
 Quan ñieåm ñuùng sai veà phoøng chöõa
beänh baèng phöông phaùp chích leå 96
 Hoûi ñaùp veà chích leå 99

CHÍCH LEÅ TOAØN THAÂN

BAØI
Caùc Vuøng vaø Ñieåm lieân quan caùc beänh chöùng caáp
VII
cöùu, thoâng thöôøng vaø maõn tính
* Phaàn Ñaàu, Coå. 104
* Phaàn Ngöïc, Löng Treân, Vai, Hai Tay. 114
* Phaàn Löng Döôùi, Buïng Döôùi, Hai Chaân. 121

CHÍCH LEÅ TRÒ CAÙC BEÄNH TAÄT ÑAËC HIEÄU

BAØI
Ngoaïi caûm – Noäi thöông – Chaán thöông – Da lieãu :
VIII
Caáp Cöùu – Thoâng thöôøng – Maõn tính
 Beänh Ngoaïi Caûm. 127
 Beänh Noäi Thöông. 131
 Beänh Ngoaøi Da (Da Lieãu). 138
 Chaán Thöông, Traät Ñaû. 143
BAØI CHÍCH LEÅ TRÒ BEÄNH TREÛ NHOÛ 145
IX

339
PHUÏ THÖÏC TEÁ ÑOÙNG GOÙP LÔÏI ÍCH XAÕ HOÄI CUÛA 151
LUÏC NGAØNH CHÍCH LEÅ

PHAÀN HAI
PHÖÔNG PHAÙP CAÏO GIOÙ - GIAÙC HÔI 160
– BAÁM HUYEÄT -CAÉT LEÅ – CHÍCH LEÅ -
GIAÙC MAÙU THEO HUYEÄT ÑAU
PHÖÔNG PHAÙP THAÀY BA CAÀU BOÂNG
BAØI CAÏO GIOÙ BAÁM HUYEÄT CAÉT LEÅ
I * Cô Cheá Taùc Duïng Chích Leå Cuûa Phöông Phaùp 162
Thaày Ba Caàu Boâng.
II 164
* Noäi Dung Phöông Phaùp Thaày Ba Caàu Boâng.
III * Caùc boä huyeät : - Caên Baûn – Caáp Cöùu
–Phong Thaáp 167
IV * Nhöõng Ñieàu Caàn Löu YÙ Khi Söû Duïng Phöông
Phaùp Thaày Ba Caàu Boâng. 171
* Phaùc Ñoà Höôùng Daãn Trò Caùc Chöùng Beänh
173
Thoâng Thöôøng.
BAØI PHÖÔNG PHAÙP
GIAÙC HÔI – VOÃ GIOÙ – GIAÙC MAÙU
I ÑAÏI CÖÔNG 177
II  Nhöõng Ñieàu Caám Kî vaø Phoøng Ngöøa
Xöû Lyù Tai Bieán khi Giaùc 181
III  Phöông Phaùp Giaùc Hôi (Giaùc Löûa) 183
 Phöông phaùp Giaùc Maùu 187
PHUÏ - CAÉT LEÅ THEO HUYEÄT ÑAU
LUÏC - Danh Huyeät Trò Lieäu Chính Xaùc Hieäu Quaû Thaáy 189
Lieàn 196
- Vaøi neùt Dòch Lyù trong Chích Leå &Dieän Chaån.
- Ñieån Hình Dòch Y Ñaïo: Keát hôïp Chích leå &Dieän 203
Chaån
209

340
- Söï Trung Thaät Cuûa Caùc Xaùc Cheát.

PHAÀN BA
TÖ LIEÄU CUÛA NGAØNH CHÍCH LEÅ
235
- Tuyeân boá lyù do
- Löông Y Nguyeãn Oaéng töï thuaät.
- Baùo caùo tình hình hoaït ñoäng Chích Leå trong naêm
1984
- Thö cuûa BCH Hoäi CTÑ Thò Xaõ Long Xuyeân
- Thö cuûa BCH Chi Hoäi Chích Leå TPHCM göûi
BCH Hoäi CTÑ Thò Xaõ Long Xuyeân.
- Khoaù BA TAÙM – Löông Y Nhö Töø Maãu(Thô)
- Quyeát Ñònh Thaønh Laäp Chi Hoäi Chích Leå
TPHCM
- Vaên Thö cuûa Vieän Y Hoïc Daân Toäc TPHCM gôûi
Boä Y Teá.
- Thö cuûa Ñaûng Vieân Nguyeãn Oaéng gôûi Boä Chính
Trò Trung Öông.
- Hoäi Kieán vôùi Boä Tröôûng Boä Y Teá.
- Vaên Thö cuûa Boä Y Teá gôûi Sôû Y Teá TPHCM.
- Baùo Caùo Ñieàu Trò Beänh Ra Moà Hoâi Baèng Phöông
Phaùp Chích Leå.
- Bieân Baûn Hoïp BCH Chi Hoäi Chích Leå TPHCM.
- Vaên Thö: Chi Hoäi Chích Leå TPHCM gôûi Hoäi Y
Hoïc Coå Truyeàn TPHCM.
- Baùo Caùo Tình Hình Coâng Taùc cuûa Chi Hoäi Chích
Leå TPHCM naêm 1993.

PHAÀN LINH TINH : töø 2003 – 2005

- Thaày Toâi – Kyû Nieäm Sinh Nhaät laàn thöù 89 Thaày
Löông Y Nguyeãn Oaéng – Toâi vaãn meâ Chích Leå –

341
 Thaày cuûa Toâi – 3 laàn trôû veà Thaày – Buoåi ñaàu gaëp
Thaày Naêm Oaéng
- Toãng Keát Chích Leå Töø Thieän giuùp beänh nhaân
ngheøo taïi Chuøa Phöôùc Laâm Myû Xuyeân, Soùc Traêng.
- Baùo Caùo cuûa Chi Hoäi Ñoâng Y Chaâm Cöùu Chuøa
Phöôùc Laâm.
- Baùo Caùo cuûa Phoøng Chaån Trò Tueä Tónh Ñöôøng,
Chuøa Phaät Hoïc Soùc Traêng.
- Baùo Caùo cuûa Löông Y Phan Quoác Söû, Phoù
Chuû Tòch Chi Hoäi Chích Leå TPHCM.
- Baùo Caùo gôûi Hoäi Ñoâng Y TPHCM.
- Thö gôûi BS Tröông Thìn, Chuû Tòch Hoäi Ñoâng Y
TPHCM.
- Toång Keát Lôùp Taäp Huaán Chích Leå cuûa Hoäi CTÑ
Xaõ An Ninh Taây, Long An.
- Keá Hoaïch cuûa Hoäi CTÑ Phöôøng Long Bình, Quaän
329
9 TPHCM.
- Vieät Nam (Dòch Lyù-Chích Leå)+ baûn tieáng Anh. -333

342