DAI Tl/ÖNG VÖ NGUYÊN GIÂP

V O I C H IE N D|CH B ||N B IÊN PHÜ - D AU A N L|C H SÛT

tffhân ky n iê m 6 0 nom c h ie n th à n g lich s ü
D iê n B iê n Phü 7 /5 /1 9 5 4 - 7 /5 /2 0 1 4 )
 N H IÊU T A C GIÂ
(Biên soan)

O A■ I T lÎO fN G V Ô N G U Y Ê N G I Â P

VGfl C H IEN DjCH D IÊ N B IÊ N PHÜ - D AU A N LjCH SUT

(Nhân ky niêm 60 nâm chien thâng lich sut
Diên Biên Phû 7/5/1954 - 7/5/2014)

N H À X U A T B A N D O N G NAI
 Chù b iên:
- Ths. Bùi Vàn Tuan
- Nguyên Btfc Khoa
- Nguyên Hoàng Kÿ

Tham gia to chüfc và biên soan:

- Tràn Quoc Tuan
- Lÿ Quoc Long
- Nguyen Hòa

Trong quâ trinh tuyên chon và biên soan, chüng tôi cô ke thiia nhûfng hiinh
ânh, công trinh nghiên cüu, câc bài viët riêng cùa câc tàc già dà dirac xuat b)ân
hoàc công bo trên câc phiicrng tiên thông tin dai chüng. Dé phù hop vói chü dê
cüa cuôn sâcli, cliüng lôi cô luac bó IlioL aû duun hoûc lût gon. VI lÿ do kliiiich
quan nên chüng tôi chiia the liên lac de xin phép di/çc hê't câc tâc già co (bài
viét sii dung trong cuon sâch này, mong câc tâc già liiffng thü.

BAN BIEN SOAN

 L Ö I G I Ô I T H I Ê» U

T
rong lieh sü diing nirdc và giù niiôc cüa dân tôc ta, chien thâng lich
sü Bien Biên Phü là mot trong nhùng dïnh cao choi loi, ghi thêm
mot trang suf hào hùng và oanh liêt nhii mot Bach Dâng, Chi Läng,
Dong Da cüa thöi dai Ho Chi Minh.
“Dân tôc ta co the tü hào ràng: DiMi sii lành dao cüa Dâng ta, düng dàu là
Chu tich Ho Chi Minh kinh yêu, chüng ta dà chüng minh mot chân lÿ vï dai.
Chân lÿ dô là trong theri dai ngày nay mot dân tôc thuôc dia bi âp büc, khi dâ
biê't diîng dây doàn kët dâ'u tranh, kiên quyê't chien dâ'u cho dôc lâp, tir do và
chü nghïa xâ hôi thï co dày dü khâ nàng dé chien thâng quân dôi xâm liiçrc
hùng manh cüa mot nüdc de quô'c chü nghïa. Diên Biên Phü mäi mâi sè diföc
ghi vào lich sü dau tranh giâi phông dân tôc ta và cüa nhân dân câc dân tôc
trên the giöi”. Dô là nhüfng ldi düc kët cüa Dai tücmg Vô Nguyên Giâp vê
chien dich Diên Biên Phü lùng lay chân dông dia câu, buôc chinh quyên Phâp
phäi kÿ Hiêp dinh Genève, lâp lai hôa binh d Dông Diicrng.
Cùng vtfi th&i gian, dâ cô rat nhiêu bài viët, tâc pham cüa nhüfng ngUcfi
trong cuôc ô hai chien tuyën, cüa câ câc hoc giâ, nhà nghiên cüu, nhà vân, nhà
bâo Viêt Nam và câc nüae trên the gidfi viët vé cuôc doi dàu lich siï này. Dai
tiidng Vô Nguyên Giâp cùng cô nhieu bài viët, tâc pham quan trong difac xuat
bàn trong ndâc và ngoài niitfc.
Dai t.iirtng Vô Nguyên Giâp sinh ngày 25/8/1911 tai huyên Lê Thüy iQuâng
Binh). Von là mot thây giâo day sü, ông trot thành "ngiidi anh Câ” cüa liic
lilçmg vù trang Viêt Nam, là Dai tuang dàu tiên, Tong tü lênh toi cao cüa Quân
dôi nhân dân Viêt Nam. Trong Khâng chiê'n chong Phâp và chong Mÿ, Dai
Uidng triic tiê’p chî huy nhiêu chiê’n dich lcm. Dâc biêt tên tuoi ông gàn lien vôi
nhùng chiê'n thàng quan trong nhif Chiê'n dich Diên Biên Phü (1954) và Chiê'n
dich Hô Chi Minh (1975) - nhüfng birôc ngoât trong lich sur dân tôc.
Trong giai doan 1954-1976, Dai tutfng tiê'p tue giCf ciicrng vi üy viên Bô
Chinh tri - Bi thii Quân üy Trung ifcing, Tong Tir lçnh quân dpi, Bô trtfdng Bç
Quô'c phông. Ông côn là Phö Thü tirâng Chinh phü (tù nâm 1955 dê'n nâm
1991).
Sau khi dâ't nifcrc thô'ng nhâ't, Dai tifdng côn giûf nhiêu chüfc vu quan trong
khâc cüa Dâng và Nhà niitfc. Ong cùng là dai biëu Quô'c hçi câc khöa I-VII.
Dai tüdng Vô Nguyên Giâp là mpt hoc trô, mot công sii xuâ't sâc cüa Chü
tich Ho Chi Minh vï dai, mpt nhà chiê'n lüoc, mpt chî huy quân sü loi lac. Ông

5
khien näm chäu kinh ngac khi quän döi do minh läp ra vä länh dao gom
nhüng ngtföi nöng dän dä khuät phuc düöc döi quän Phäp co trang bi toi tän
trong trän Dien Bien Phü lieh suT näm 1954.
Vtfi chien cöng näy, Bai ttftfng Vö Nguyen Giäp lä möt trong so it cäc
nhän vät trong lieh sut Vipt Nam c6 süc änh htftfng cä nhän vtfot ra ngoäi länh
tho quoc gia. Nhieu dän tpc dä lay chie'n thäng Bien Bien Phü de khtfi nguon
cho cuöc diu tranh giänh dpc läp cüa minh. Cäc ttftfng llnh tf ben kia chien
tuyäh cüng luön dänh cho öng stf kinh trong vä goi ong lä "Bai ttftfng 5 sao"
hoäc khöng ngän ngai ton vinh ong lä "Vi ttftfng huyen thoai".
Näm nay, ky niem chie'n thäng lieh sut Bien Bien Phü (7/5/1954-7/5/2014),
toän Bang, toän quän vä toän dän ta cüng nhau ön lai nhüng näm thäng häo
hüng, oanh li<?t cüa 60 näm ve trtftfc; vä ttftfng nhtf den Chü tich Ho Chi Minh
vi dai, den cäc £inh hüng lipt si, dän cöng, thanh nien xung phong vä dong
bäo... dä hi sinh cho nen dpc läp cüa dän t§c. Nhtfng chüng ta khong khöi boi
hoi, tiec thtfcrng, ttftfng nhtf den vi Ttftfng täi ba cüa dän töc, ngtfffi Töng ttf
l$nh kinh yeu cüa nhän dän Viet N am - Bai ttftfng Vö Nguyen Giäp.
Trßn cö stf dö, chüng toi xin gitfi thieu den ban doc cuon säch: “DAI
TtfCfNG VÖ NGUYEN GIÄP VÖI CHIEN DICH DIEN BIEN PHÜ - DAU
AN LICH SLf” do Nhä xuä't bän Bong Nai phoi hop vtfi Trung täm gitfi thieu
säch xu£it bän.
Npi dung cuö'n säch g6m ctf ba phan:
Phdn thü nhät. Bi$n Bien Phü
Phdn thü hai. Bai ttftfng Vö Nguyen Giäp vtfi chien dich Bien Bien Phü
Phän thü ba. Phu luc tham khäo
Trong phän ltfn n§i dung cüa cuon säch näy, ngoäi viec tong hgp, bien
soan nhtfng van de chü dao cüa chien thäng Bi$n Bien Phü qua nhtfng löi ke,
bäi viit, täc pham cüa Bai ttftfng Vö Nguyen Giäp, chüng toi cüng siiu täm
them mQt so ttf lifu cüa ntftfc ngoäi d l ban doc cö the tham khäo ve nhüfng
khia canh cän bän cüa cupc chien tranh.
Trong quä trinh tuyen chon vä bien soan khöng tränh khöi nhtfng thieu
söt, rä t mong ban doc ltföng thü.
Xin trän trong cäm ein!

BAN BlilN SOAN

6
 Chien dich này là môt chién dich rát quan trong không nhüng vê quân su
mà :â vè chinh tri, không nhüng dô'i vói trong nuôc mà cà dô'i vói quô'c té. Vi
vây toàn dân, toàn quân, toàn B âng phài tâp trung hoàn thành cho ky düac.

(Trich: ThiX cua Ho Chü tich gufi dóng chi Vô Nguyên Giáp,
tháng 12 näm 1953)

7
 THÜ GLfl CÂN BQ VÀ CHIEN Si
MAT TRÂN DIÊN BIÊN PHÛ

Thân ài güi cân bp và chiê'n si mât trân Biçn Biên Phù(l)

Thu - Dông nàm nay, câc chu lai c6 nhiêm vu tien quân vào Diçn Biên
Phu de tiêu diçt thêm sinh lire dich, mô rông thêm cân ciî khâng chien, giài
phông thêm dong bào c6n bi giâc dè nén.
Nàm ngoâi câc chu dâ anh düng chiê'n dâ'u, tiêu diêt nhieu dich, dâ thàng
lpi to. Bâc râ't vui lông.
Nâm nay, sau nhiïng cupc chînh huâ'n chinh tri và quân su, câc chu dâ tien
bp hefn. Câc chu phài chiê'n dâ'u anh düng hcfn, chiu diTng gian kho han, phâi
giür vûfng quyê't tâm trong moi hoàn cành:
Quyê't tâm tiêu diçt dich,
Quyê't tâm giûf vûng chinh sâch,
Quyét tâm giành nhiêu thâng lçfi.
Bâc và Chinh phu chif tin thàng lai cüa câc chu de khen thiiông câc chü.

Chào thân âi và quyê't thâng.

Thâng 12 nàm 1953
HÔ CHÎ MINH

Sâch H é Chü tich vâi câc lue luang Trich trong Ho Chi Minh Toàn tâp,
vü trang nhân dân, Nhà xuâ't bân Nhà xuat bàn Chinh tri quô'c- gia,
Quân dpi nhân dân, Hà Npi, 1962, tr.150 Hà Npi, 1996, tâp 7, tr.198

(1) Nçi dung bûre thir này c6n duoc gùri cho cân bç, chiê'n sï ô mpt sô' mât trân khâc.

8
 THÜ CÛA HÔ CHU TICH GlTl CÁN BQ CUNG CAP
VÀ DÔNG BÀO DÂN CÔNG Ô MAT TRÂN DIÊN BIÊN PHÚ

Thân ái giïi cán bô cung cap và dông bào dân công,

Thu dông näm nay, các cô các chú lai ra tien tuyën... de cùng bô dôi giët
giac, de giâi phông dông bào ta.
Bâc giii lòfi thäm các cô chú, và mong các cô chú ra súfc thi dua:
- Chiù diTng gian kho,
- Viiôt moi khô khân,
- Giùp s lie bô dôi, tranh nhiêu thäng Ieri,
- Hoàn thành nhiêm vu viiôt mùc.
Bong theri các cô các chú phái giü vûtng chính sách cûa Bâng và Chính
phú.
Bác eher thành tích cúa các cô các chú de khen thifáng.

Chào thân ái và quyët tháng.

Tháng 12 näm 1953
HÔ CHÍ MINH

Ltfu trû Bô Quoc phóng,

ho ser: 1, ter 54, phông Quân üy.
Ván kièn quân sir cûa Bâng,
NXB. QBND, 1977, t.III, tr. 527

9
 THir CUA CHU TICH h 6 Cffl MINH
KHEN NGOfl BO BOI, DAN CONG, THANH NIEN
XUNG PHONG VA DONG BAO TAY BAC DA
CHIEN THANG VE VANG 6 DIEN BIEN PHU

Quan ta da giai phdng Bien Bien Phu, B6c va Chinh phu than Ai guri li»i
khen ngai c&n b§, chien si, dan cong, thanh nien xung phong va dong b&o dia
phUcfng da lam tron nhiem vu mot cach ve vang.
ThSng lcfi tuy Wn nhiing mdi la bat dau. Chung ta khong nen vi thSng mil
kieu, khong nen chu quan khinh dich. Chung ta kien quyet khdng chien de
gianh lai doc lap, thong nhat, dan chu, hda binh. Bat ky dau tranh ve quan sir
hay ngoai giao cung deu phai dau tranh triiang ky gian kho mdi di den thSng
lcri hoan toiin.
Bac va Chinh phu se khen thirdng nhiing can bp, chien si, dan cong, thanh
nien xung phong va dong bao dia phuang co cong trang d&c biet.

Chao than va quyet thSng.

Ngay 8 thang 5 nam 1954
HO CHi MINH

10
 CHI THI CÜA BAN Bi THÜ
Ngäy 1 8 th an g 3 näm 1 9 5 4
V6 v ie c mof röng tu y en tru yen nhüng
ch ien th än g cü a quän ta of Dien Bien Phü

Sau gän bö'n thäng bao väy chät täp doän cüf diem cüa dich d Dien Bien
Phi, ngäy 13.3.1954, quän ta bät däi. tan cöng vä den nay dä tieu diet hoän
toäi hai vi tri or vöng ngoäi Dien Bien Phü lä Him Lam vä Döc Lap. Dong
thö chi trong möt tuan trong phäo lä cao xa dä phä hüy vä bän rcfi gan 40
mä' bay dich. Ngäy 17.3, triltfc sürc tä'n cöng cüa quän ta, mot tieu doän nguy
bim Thäi keo cö träng ra häng.
Hien nay quän ta dang tiep tue tieu diet sinh liic dich ö Dien Bien Phü. Ö
cäcchien triiöng khäc, bö d§i vä du kich ta cüng hoat dong manh vä thu nhieu
thäig lgi.
De nhän dä chien thäng quän sii näy mä day manh cäc cöng täc khäc, cäc
diaphiiöng cän tuyen truyen nhanh chöng vä rong räi trong toän quän vä toän
däi ta ve nhürng chien thäng cüa quän ta a Dien Bien Phü.
Trong khi tuyen truyen cän chü y nhüfng diem sau däy:
1. Y nghla chien thäng näy: däy lä trän däu tien ta dänh mot täp doän cüf
diön manh cüa dich; ngoäi bp binh, cö cäc binh chüng khäc nhii trong phäo vä
cacxa phö'i hcfp vöi quy mö ldtn. Tran näy dänh manh väo k e hoach quän sii
N ara, tüc ln d in h m a n h v ao k e h o ach tie p tue ch ien tra n h x äm lifrfr cüa de
qucc Phäp - Ml (chü y phd bien bäi Xä luän Bäo Nhän dän so 172 ngäy
16.1.1954 nöi ve y nghla lieh sü nhüfng trän dänh dau tien cüa ta or Di$n Bien
Phi).
2. Muc dich tuyen truyin: läy nhüfng chien thäng cüa quän ta d Dign Bien
Phi dong vien moi ngiföi phä'n khöi thi dua day manh cäc cöng täc, nhii phät
triin chien tranh du kich Ö vüng sau lang dich, chÖng <^ich bät linh de phö'i
höt vöi chien triiemg chinh vä phuc vu tien tuyen, de phät döng quän chüng
giän tö vä cäi cäch rupng dä't vä ra sürc täng gia sän xuä't er dong ruöng, cüng
nh( nhä mäy, tich ciic cäi tien cöng täc a cäc cö quan, v.v..
Dong thöi läy nhürng chien thäng d Dien Bien Phü khuyen khich binh si
vä län cöng a cäc mät trän phä'n khdi thi dua giet giäc, lap cöng lön hon nüra.
3. Khi tuyen truyen phäi chü y giür bi mat quän sif: chien sii phät trien den
däi ta tuyen truyen den dä'y, tuyet dö'i khöng nen de lö y dinh quän sii cüa ta.

11
 4. Dong thofi nh&c nhd cho toan dan va toan quan ta nhd rin g dich tuy bi
that bai ldn nhifng chung se ra sUc chong lai. Dae biet la bon de quoc Ml se
can thiep hern nQa v&o chien tranh xam luge Viet - Mien - Lao h6ng cUu nguy
cho thuc dan Phdp va md rQng chie'n tranh Dong Duong. Vi vay chung ta phai
luon c6' gSng, khong diiarc chu quan, khinh dich.
5. DSc biet trong viec tuyen truyen ra ngoai, khong nhCfng can neu cao
nhufng chien thing d Dien Bien Phu va d cac mat tran khac cua ta, ma c6n
nhan manh vao mot diem la: nhan dan Viet Nam cung nhu nhan dan Mien -
Lao, ra t tha thiet vdi h6a binh, nhifng neu bon xam luge neu cii tiep tuc chien
tranh thi chung con gSp nhieu that bai lorn hern nUa va nhat dinh se bi tieu
diet (Dai phdt thanh vk cac ca quan tuyen truyen quoc te cua ta can chu y
diem nay).
Cac cap uy va Ban Tuyen huan cac cap, Viet Nam Thong tain xa va cdc
bdo chi c6 ke hoach md rQng vi$c tuyen truyen nhufng chien th in g or Dien
Bien Phu theo dung chi thi n&y.
T/M BAN Bf THU
TRLfCJNG CHINH

Lifu tai Kho Liiu truT Trong Van kien Ddng - Toan t&p,
Trung Ucfng Dang Sdd, tap 15, tr.54-56.

12
 NGHI QUYET CÜA BÔ CHÎNH TRI
Ngày 19 thâng 4 nam 1 9 5 4
Vê v iêc tie p tu e thâ'u triê t phu'cfng ch â m dânh c h à c ,
tien c h à c , de cao quyet tâ m tich cu'c giành to à n th ân g
ch o ch ien dich Diên B iên Phu

1- Hai dot tan công quân ta à Mât trân Diên Biên Phü dêu thâng loi, tiêu
diêt hïn 2/5 sinh lue dich, chiëm lînh nhûrng cao diem d phia bâc và hàu hêt
nhüng cao diem d phia dông khu Mudng Thanh, dânh chiëm sân bay và bât
dâu han chê' tiëp te cüa dich, tao nhûfng dièu kiên cân ban cho quân ta hoàn
thành nhiêm vu tiêu diêt toàn bô quân dich d Diên Biên Phu.
Nhütag thâng loi dô chiîng tô su lânh dao düng cüa Trung uong và su
trUdng thành cüa quân dôi. Trung uong rat vui mUng nhân thày câc cap üy,
câc dang vièn, câc cân bô cüa chüng ta dâ cô gâng và tien bô nhièu...
Nhung vi cân bô ta côn mâc nhiêu khuyët diem: chü quan khinh dich, chü
quan :U mân, côn ngai thuong vong met moi, tinh thàn trâch nhiêm không
dày dù, tâc phong quan liêu dai khâi côn phô bien; nguyên nhân chü yëu là vi
tu tuàng hiu khuynh côn nghiêm trong. Vi vây cho nên dâ gây nên it nhiêu
ton that không cân thiê’t và han chê thâng loi cüa ta mot phàn.
2- Chien dich Diên Biên Phü doi vori tinh hinh quân su và chinh tri or
Dông Duong, doi vdi su trudng thành cüa quân dôi ta, cûng nhu doi vdi công
cu ôc b iu vO lio u b i n li t h ê g iiîi co m o t y n g h ïa h ô t aüfc q u a n tr o n g , n l i â t l à tr o n g
lüc Hçi nghi Genève sâp hop. Bori vây ta phâi kiên quyet giành toàn thâng cho
chien dich này. Câc cap üy, câc dâng viên và toàn thé cân bô phâi:
a) Nhân rô nhûrng thâng loi cüa hai dot tien công cüa quân ta vUa qua,
nhân rô nhûrng khâ nâng cüa quân dôi và nhân dân ta hiên nay cô dü dieu
kiên tiêu diêt toàn bô quân dich, dong thöi nhân rô nhüng kho khân cüa ta vé
tu tudng, vé tâc chien, vê cung cap.
Niûng khô khân dô mot phân do dich gây nên vi dich nhân rô chiên dich
này co quan hê doi vdi toàn bô eue diên chien tranh xâm lupc cüa chüng và
dupe Mï giüp dô, chüng côn co sô'ng, cô' chê't chô'ng giü. Nhung do là nhUng khô
khân ;a hoàn toàn cô khâ nâng khâc phuc dupe.
b) Ra sûre khâc phuc tu tudng hûru khuynh, cüng cô' và de cao quyê't tâm, de
cao tinh thàn trâch nhiêm trude nhân dân, quân dôi và Dâng, kiên quyê't sûa
chüa nhUng khuyê't diem vira qua, tiëp tue thâu triêt phuong châm dânh châc,
tiê'n châc, dông thöi tich eue tranh thü thdi gian, triêt de châ'p hành mênh

13
lênh, vUOt qua moi khö khän gian khö, hoàn thành nhiêm vu, giành toàn
thäng cho chien dich này.
3- Toàn dân, toàn Dâng và Chinh phü nhat dinh dem toàn liic chi viên
Chien dich Biçn Biên Phü và nhâ't dinh làm moi viêc càn thiê't de giành toàn
thäng cho chien dich này.
Toàn the cân bô và dâng viên à câc don vi và ca quan, à mât trân Bien
Biên Phü phâi nhân rô vinh dii và trâch nhiêm näng ne trong chien dich lieh
sü này, dông thôfi làm cho toàn the chien si thau triêt quyët tâm cüa Trung
liông, tich ciic phât huy tinh thàn chien dau anh düng và chiu diing gian khö,
giành toàn thäng cho chiên dich.

Lüu tai Kho Liiu trûr Trong Van kiên Dâng - Toàn tâp,
Trung Ucrng Dâng Sdd, tâp 15, tr.87-89.

14
 NGHI QUYET CÜA BÔ CHÎNH TRI
Ngày 19 thâng 4 nam 1 9 5 4
Câc chien tn id n g to àn quôc phâi tiep tu e quân tr iê t
phu'ông ch âm “dânh nhô ch â c a n ” và liên tu e h o a t dông
trong m o t th d i gian dài dé phô'i hçfp c h à t ch ë vôi
m â t trâ n Diên Biên Phu*

1. 0 mât trân Diên Biên Phü, quân ta dà mo< hai dgt tan công thâng lai,
dâ tiêu diêt hon 5.000 quân dich, chiëm hâu hê't nhùfng vi tri xung quanh và à
sât khu trung tâm tâp doàn ciî diê’m cüa dich. Quân ta hiên dang chuân bi
hoàn thành nhiêm vu cüa chien dich. De thu diiac toàn thâng, quân ta phâi
thiic hiên phifcrng châm “dânh châc tien châc”. Bai vây, de kê't thüc chiê'n dich
thâng loi, côn phâi mot theri gian.
2. Dê’ tranh thû tiêu diêt và tiêu hao thêm nhiéu sinh liic dich hon nûfa à
câc chiê'n truting và phô'i hop chat chë vôi mât trân Diên Biên Phü, câc chiê'n
triicing toàn quô'c phâi ra sûc day manh hoat dông mot câch liên tue trong mot
thôi gian dài, và quân triêt phiiong châm “dânh nhö àn ch ic”. Phâi triêt de loi
dung sa hô và khö khän cüa dich mà mô rBng chiê'n tranh du kich, triêt phâ
nhüng diiàng giao thông vân tâi quan trong và nhüng kho tàng cüa dich.
3. Câc cap üy phâi c6 kê' hoach hoat dông eu thé và phâi kiem tra dôn dô'c
chât chë de thi hành nghi quyê't này.

Vân kiên quân sic cüa Dàng (1951-1954), Trlch trong Sdd, tr.90-91
Nhà xuâ't bân Quân dpi nhân dân, Hà Nôi,
1997, t.III, tr.694-695

' Dàu le do chùng tôi dät (BT).

15
 THÜ CÜA BAN BÎ THÜ GÜI ANH SÂU*
Ngày 2 1 th ân g 4 n äm 1 9 5 4

1. Ngày 19-4-1954, Bô Chinh tri da hop nghe anh Hoàng Tùng bâo câo vê
dot tan công thtf hai và kë hoach chuân bi tac chien hiên nay. Bô Chinh tri
dông ÿ vtfi nhân dinh cüa anh vê kët quä hai döt tan công cüa quân ta vîla qua
và kê' hoach chuan bi hiçn nay. Bô Chinh tri nhâc anh chü ÿ mây diê’m: vi
dich cûng nhân rô su quan trong cüa trân này, nhâ't là bon can thiêp Mï ra sUc
thüc day nên chüng tiê'p tue cô' gäng dôi phö. Chüng cô thé:
- Rüt kinh nghiêm chong giù doi A mà to chUc chô'ng giü à khu trung tâm.
- Tâp trung hcfn nüa mây bay và trong phâo phâ trân dia ta.
- Ra sUc phâ hoai duông tiê'p te cüa ta mot câch co trong diëm.
- Mue dich cüa chüng là cô' giü tdri mùa mua, cho râng lüc dô quân ta phâi
rüt vi không khâc phuc duçrc nhüfng khö khân vê cung cap.
Và nê'u chüng tâp trung duçfc dü mây bay và quân nhây dù thî khi cân,
chüng cô thé nhây dù à sau trân dia ta hoâc d mot diém nào co thé giù trên
tuyê'n cung cap cüa ta höng cUu nguy cho chüng.
Nhiêm vu trUdc m it cüa ta là mot mât cüng cô' quyê't tâm giành toàn
thâng cüa quân dôi, nhâ't là cüa cân bô câc cap, näm viïng phuang châm “dânh
châc tiê'n châc”; mât khâc dâm bâo cung cap cho tien tuyê'n.
Bô Chinh tri dâ dôn doc Hôi dông Cung cap và câc khu, câc tïnh thuc hiên
cho dUQc viêc dông viên nhân lue, vât lue phuc vu chiê'n dich. Dâ phâi anh
Trân di mât trân, anh Düng di khu IV, anh Thao (tUc Thanh) di Viçt Bàc dé
kiem tra, dôn dô'c. 0 nhà anh Luorng lo dôn dô'c chung. Anh nhtf bâo câo hàng
ngày vê Trung uang kê't quâ viêc vân chuyén lucrng thuc và dan duçfc lên hoa
tuyê'n.
2. Bô Chinh tri cùng dông ÿ vdri kê' hoach xây dUng quân dôi theo ÿ kiê'n
ban và ÿ kiê'n câc anh. Dâ giao cho anh Thanh, anh Dùng thi hành ngay
nhùng viêc cân thiê't, dông thöi cùng nghiên cüu thêm mot vài van dê cô liên
quan.

Dâu dê do chüng tôi dät. Dây là thu giii dông chi Vô Nguyên Giâp (B.T)
 3. Bô Chinh tri có Nghi quyét ván tà t kèm theo dây(1) de anh pho bien cho
toàn thè càn bq và dâng viên nhân rô quyët tàm cüa Trung lícmg Dàng, ra siìc
hoàn thành nhiêm vu. Trifóc khi pho bien cho anh em càn bót gì thì ciî sijfa roi
pho bien và diçn cho biet.

BAN BÍ THU

Vân kiên quân sil cüa Dàng (1951-1954), Trich trong Sdd, tr. 92-93
Nhà xuat bân Quân dôi nhân dân, Hà N0i,
1977, t.III, tr. 598-600.

*" Nghi quyet cùa Bô Chinh tri ngày 19.4.1954

17
 THÜ CÜA BAN CHAP HÀNH TRUNG ÜÖNG
BÀNG LAO D0NG VIBT NAM
Ngày m ùng 9 th in g 5 näm 1 9 5 4
gift to àn th é c â c dông ch i câ n bô, ch ien si,
anh ch i em d&n côn g à m â t trâ n D içn B ién Phû v à
dông bào dia phufcfng*

Câc dông chi và dông bào thân mén,

Sau gàn nùa näm vUçrt moi khö khân, gian kho, câc dong chi và dong bào
dâ nêu cao tinh thân anh dûng chiê'n dâ'u và phuc vu chien dich. Nay ta dà
toàn thâng, tiêu diçt toàn bp quân dich à Diçn Bien Phù, dà giâi phông hoàn
toàn khu Tây Bâc. Thâng lçti vî dai cùa quân và dân ta à Diçn Biên Phû và à
câc chien truifng khâc trong toàn quô'c dang dây manh cuçc khâng chien cüa
nhân dân ta tien lên mpt budc quan trong, làm dà và gây diêu kiçn tôt cho
nhiêu thâng lçfi ldn han nûra cùa ta sau này.
Do that bai nâng né à Di#n Biên Phù và câc chiê'n truirng khâc, thiic dân
hiê'u chiê'n Phâp và can thiçp Mî dang gâp nhiêu khö khân. Nhung âm mou
cùa chùng van râ't thâm dpc.
Nhân dân và toàn quân ta vô cùng phâ'n khài trutfc chiê'n thâng vî dai
này, nhung vân phâi sân sàng phâ tan moi âm mou môi cùa dich, không vi
thâng to mà chù quan khinh dich. Ta dà toàn thâng trong chiê'n dich Diçn
B iô n P hù , son g cuçc dâ'u t r a n h à i quô'c dé th iic h iç n dpc lâ p , thô'ng n h â't, d ân
chù, hôa binh cùa nhân dân ta côn nhiêu gian kho, gay go.
Mong toàn th i câc dông chi, cân b$, chiê'n sî và dong bào, dân công ra s tic
hoc tâp nhûfng kinh nghiçm quÿ bâu cùa chiê'n dich này, tâng ci/crng lue luang
cùa minh dâng tiên lên hoàn thành nhiçm vu mdi.
BAN CHAP HÀNH TRUNG ÜÖNG
DÀNG LAO DONG VIÊT NAM

Vân kiên quân su cùa Dâng (1951-1954), Trich trong sdd, tr .94-95.
Nhà xuâ't bân Quân d$i nhân dân, Hà NQi,
1977, t.III, tr.696-697.

* Dâu dê do chüng tôi dät.

18
 CHI THI CÜA BAN B i THtf
Ngäy 11 thang 5 näm 1 9 5 4
V iec to chtfc cu o c tu y en tru y ln döng vien mof röng
th än g lcfi c ü a ch ien dich Dien B ien Phü

De mä rong thäng lgri cüa chien dich Bipn Bien Phü vä Bong - Xuän näm
nay, Trung uang quyet dinh mö möt cuöc tuyen truyen döng vien trong toän
quöc läm cho toän quän vä toän dän ta nhän rö thäng lgi vT dai cüa ta vä ra
süc cö gäng de thu nhieu thäng lcfi möi.
I- Thänh tich vä y nghia thäng lgri cüa chien dich Bipn Bien Phü
1. TU cuö'i näm ngoäi den nay, quän dän ta da thu dugc nhüng thäng lcfi
chiia tüng cö tii ngäy bät däu khäng chien den nay. Ö cäc chien truöng toän
quöc vä chien truöng Läo - Mien, Böng - Xuän nay da tieu dipt tren 60.000
quän dich, giäi phöng nhieu khu vuc rpng lön vä quan trong. Nhieu chien
trtföng moi näm hoat döng binh thüöng, näm nay dä tien bp nhii khu V, Nam
Bö cüng nhii Trung - Ha Läo. Bong bäng Bäc B q tien nhieu ve md rijng chien
tranh du kich lien tue. NhQrng trän dänh väo trtföng bay C ät Bi, Gia Läm vä
nhüng trän dänh väo Nha Trang, Bo San, thi xä Nam Binh cüng lä nhöfng
chien cöng cö giä tri. Nhiing thäng lai ltfn nhä't vang d$i nhä't lä chien thäng
vl dai cüa ta a mät trän Bien Bien Phü, tieu di<?t toän bQ quän dich, gom han
16.000 quän tinh nhu£, tieu di?t hoän toän möt täp doän cur diem manh nhä't
cüa dich er Böng Birang.
2. That bai thäm hai cüa dich d Bipn Bien Phü, cüng nhii d cäc chien
triröng khäc lä mQt thät bai chien luge, vi giüra lüc de quö'c Phäp - Ml däy
manh chien tranh muu giänh lai the chü dgng thi ke hoach cüa chüng dä bi
phä tan. Ke hoach Nava bi thä't bai ve cän bän.
3. Bai thäng cüa ta d Bipn Bien Phü vä Böng - Xuän nay lä mQt thäng lgi
lieh sü cüa quän dän ta, vi:
1- Thäng lgi näy dä chtimg tö quän ta tien mQt budre vugt bäc vl m ät chien
thuät, ky thuät, chi huy täc chien vä xäy dUng quän dpi vi trän Bi$n Bien Phü
lä möt trän cöng kien lön chUa tUng cö trong lieh sü khäng chien tU trUÖc den
nay dä ket thüc bäng sU toän thäng cüa ta.
2- Thäng lgi näy cüng chüng tö süc cö gäng phi thuöng cüa nhän dän ta vä
Bäng ta ve phuc vu tien tuyen. Nö cüng chüng tö tö chüc phuc vu tien tuyen
cüa ta dä tien bö nhieu de däp üng vöi cupc chien tranh quy mö ldrn vä dang
bät dau hipn dai höa.
3- Chien thäng d Bien Bien Phü cüng nhu d cäc chien truöng toän quö'c

19
näm nay chüng tô không nhürng bô dpi chü lue cüa ta tien bô lön, mà bô dpi
dia phüang, dân quân du kich trên câc chien truông cüng tien bô nhièu. Tù
truöc den nay chiia lue nào, quân ta phô'i hop tâc chien rpng khâp và liên tue
và thu dupe nhièu thâng lai nhii hiçn nay, không nhûrng à Viçt Nam m à à câ
Lào - Miên.
4- Thäng lçfi ô Diên Biên Phü và à chien truông toàn quô'c chiîng tô quân
ta cô mot tinh thàn anh dûng chiu diing gian kho phi thuông, dân ta co sir cô'
gâng vuat bâc.
Chien thàng ô Diên Biên Phü và ô câc chien truông toàn quoc cô tâc
dung râ't lôn trong công cuôc dâ'u tranh giành dpc lâp, thô'ng nhâ't, dân chü,
hôa bînh cüa nhân dân Viçt Nam, cüng nhii nhân dân Miên - Lào, dong theri
gôp phàn dâc liic vào viçc bâo vê hôa binh thê' gidi. Thâng lçri lön này së gây
dà phâ'n khôi và tao nhiêu dieu kiçn cho ta thu nhiêu thâng lçri mtfi.
II- Mue dich cuçc tuyên truyên chien thâng này là:
1. Làm cho toàn quân và toàn dân nhân rô y nghïa và tâc dung lön cüa
thâng lçri, do dé mà thêm phâ'n khâi, tâng thêm tin ttfông vào lire lUiçmg và
thâng lçri cuô'i cùng cüa minh, ra sûc phâ'n dâ'u dê'n cùng cho su nghiiêp giâi
phông cüa dân tôc.
2. Nhân dà th â n g lçri và phâ'n khôi m à d ay m an h m oi m â t côn g t â c trUÔc
m â t thu nhièu th â n g lai m ôi, nhU:
1- Bç dpi dânh thâng à Diçn Biên Phü ra siîc hoc tâp nhüng kinh nghiçm
quÿ bâu cüa chiê'n dich vUa qua, chinh dô'n lue luang, chuân bi thi hành nhiçm
vu môi.
2- Trên câc chien truông toàn quô'c, dâc biçt à vùng sau lung diclh, phâi
dpng viên tinh thân cüa quân, dân tich eue dânh giâc và làm trön nhiçm vu
khâc, dçng viên quân chüng dông dâo nhân lue dich dang hoang mang dao
dpng mà tich ciic vân dpng binh linh dich nhâ't là nguy binh.
3- Ö vùng tu do, dpng viên tinh thàn phàn khôi cüa nông dân dây manh
phât dpng quân chüng giâm tô và cài câch rupng dâ't, häng hâi sân xuâ'tt. Dpng
viên thanh niên häng hâi töng quân, nhân dân häng hâi di dân cômg, süa
chüa càu duông, phuc vu tiên tuyê'n, v.v..
4- Trong vùng bi tam chiê'm, dpng viên quân chüng tich eue chong bât
linh, va vét, chô'ng Ml tâng cuông can thiêp, vach mât bù nhin, kê't hap vôi
viêc day manh phong trào quân chüng döi dich châ'm dût chiê'n tranh à Dông
Duang, bàng câch thành thât thuang luang vôi Chinh phü Ho Chi Minh, ûng
hp lâp trUông cüa doàn dai biêu ta Ô Hpi nghi Genève. Dong thöi dâp tan moi
luân dieu cüa dich bung bit xuyên tac chien thâng cüa ta, de doa nh.ân dân
bàng vü lue và vü khi cüa Mî, vu cho ta hiê'u chiê'n, v.v..

20
 III- Công tâc tuyên truyen eu th i:
1. Truyen tin chien thâng thât nhanh chông, rông khâp. Giâi thich y
nghïa to ldn và nguyên nhân thäng loi cùa chien dich Bien Biên Phù (theo tài
liçu dâ güi). Chù ÿ: tuyên truyen chien thäng Bien Biên Phü là chinh nhiing
phâi gän vói chien thäng trên câc chien triiàng toàn quô'c và chiê'n triicrng Lào
- Miên.
Ccr quan tuyên truyen câc cap in và phât hành nhanh chông thông câo cüa
Bô Tong tu lênh dën tân xà thôn, phât thanh rông khâp, huy dông liic liiçrng
hoc sinh và thanh niên kê khâu hiêu, phât thanh.
Khâu hiçu:
- Hoan hô câc chiê'n si anh düng và dân công chiê'n thâng 1cm ô Bien Biên
Phü.
- Hoan hô câc chiê'n si chiê'n thâng trên câc chiê'n trircrng toàn quô'c.
- Thi dua thiic hiên nhiêm vu... cüa dia phiicrng (tùy dia phiicrng mà de
nhiêm vu eu the).
- Ung hô doàn dai bieu cüa chinh phü ta à Hôi nghi Genève.
- Kiên quyê't phâ'n dâ'u dê'n cùng cho dôc lâp, thông nhâ't, dân chü, hôa
binh à Viêt Nam.
Trên câc diicrng, à nhüfng nôi tâp trung quàn chüng nên cô nhûng bien ldn,
viê't chü to, ghi rô kê't quâ eu the cüa chiê'n thâng à Bien Biên Phü và trên câc
chien triràng khâc theo thông câo cüa Bô Tong tu lênh. Nên cô bàn do giâi
thiêu Bien Biên Phü.
Ô vùng ta m chiô'm , tru y è n m iô n g n h a n h ch ó n g và in tru y o n dota vo c h iê n
thâng cüa ta phâi rçng râi trong nhân dân. Chü ÿ: truyen tin chiê'n thâng và
nhüng lcfi kêu goi cüa tù binh Biçn Biên Phü dê'n tân binh linh dich, nguy.
2. Câc doàn the và quân dân à câc dia phiicrng güi diên, thii hoan nghênh
chiê'n si và dân công dà tham gia chiê'n dich Biçn Biên Phü. Hoan nghênh bô
dôi chiê'n thâng à dia phiicrng minh, to chûc dòn tiê'p, tâng quà bô d$i và dân
quân Bien Biên Phü vê hâu phiicrng (nhiing phâi giûr bi m ât diicfng hành quân
và nai trü quân cüa bô dôi và dân quân), thâm hôi sân sôc thiierng binh, gia
dinh chiê'n si và gia dinh dân công dâ hi sinh (or nhûng neri có).
Câc dia phiicrng à vùng tii do to chûc liên hoan chiê'n thâng kê't horp vói
ngày mirng tho Hô Chü tich (nê'u cô dieu kiên thi to chûc liên hoan vân nghç),
dông viên quân, dân häng hâi làm trôn nhiêm vu triiôc m ât cùa dia phiicrng.
Chü ÿ: à vùng sau liing dich, không diiçrc tâp trung dông quân chüng, de phông
dich phâ.
3. Câc cap ùy Bâng và ùy ban Khâng chiê'n hành chinh tînh chuân bi dòn

21
tiê'p mpt cách trong thé các doàn cán bp, chien si và dân công à m ât trân
Diçn Biên Phü và à mpt sô' chien trtfímg khác së di báo cáo à các neri. Can to
chútc nhûrng hpi nghi cán bp các xâ tiing vùng trong tïnh dën nghe cán bp,
chién si và dân công báo cáo vê chiê'n tháng à Diçn Biên Phü dé ho së báo cáo
lai vài nhân dân dia phirang.
IV. Chú ÿ
1. Các câ'p üy Báng phái truc tiê'p länh dao viêc tuyên truyên dông viên
này, không diiçfc khoán tráng cho ca quan tuyên huâ'n.
2. De phông nhûrng hiçn ttfpng chu quan khinh dich sau khi chiê'n thäng.
Cân tinh tào và nhân rô räng: bon thiic dân hiê'u chiê'n Phàp và bon can thiêp
Mî côn nhiêu mUu mô gian ác môi. Khi tuyên truyên thäng loi cüa ta, dong
thài phâi giâi thich cho quân dpi và nhân dân nhân rô âm irniu cüa dich. Dê
cao cánh giác và tinh thàn chiê'n dâ'u cüa quân dân.
3. Viçc tuyên truyên cân làm cho sâu sác dê dat difac mue dich dpng viên
quân dân cô' gäng làm trôn nhiêm vu triidc m ât nhiíng phái to chúrc và lânh
dao chàt chë dé tránh läng phi nhân liic, vât lue và thài già.
Các câ'p üy Báng phái thi hành düng chi thi này. Phái báo cáo lên Trung
liöng kê't quá cupc tuyên truyên vân dpng này.
T/M BAN BÍ THÜ
LÜCJNG

Liíu tai Kho Liiu trûr Trich trong Sdd, tr. 99-100.
T ru n g litfng R a n g .

22
 P h à n t h û n h â t

DIÇN B IÊN RHÛ(t)

<’> B ài viê't cùa Bai Titáng Vô Nguyên Giáp - Táng Tii lçnh Quân d$i nhân dân V içt Nam,
nhân kÿ niçm lán thiï 10 chiê’n thäng lieh sù Diçn Biên Phù, nàm 1964.
Trich trong cuô'n: Diên B iên Phù, tác già: B ai ttfông Vô Nguyên Giáp, Nxb. Chinh tri
quoc ^ia, 2010.
 HÌNH TH Á I C H IÍN S U V À O M ÙA H È NÀM 1953

Mùa hè nàm 1953, c u q c khàng chien cúru nuóc cua nhân dân ta dà buôc
vào nàm thû tám. Tám näm dô là nhûfng nàm chiën dâu eue kÿ gian kho và
anh dùng cüa quân dpi và nhân dân ta chô'ng lai quân dpi xâm lupe cua de
quô'c Pháp cô can thiçp Mÿ giúp sûre, lúe dâu manh han ta ra t nhiëu vê vù khi
và trang bi.
Tuy nhiên, trài qua tám näm kháng chien, trái vài ÿ muön chu quan cüa
quân dich, lue liiçmg cüa quân dpi và nhân dân ta không nhtfng không bi suy
yëu, không bi tiêu dipt, mà nguae lai càng dánh càng manh, càng manh càng
tháng. Côn vê phia dich thi ngày càng lâm vào thé bi dông, càng tiê'p tue
chien tranh càng gâp nhûtng khó khàn mói, di tir thâ't bai này den thâ't bai
khâc ngày càng näng n i hem.
Buôc vào näm thú tám cüa cupe kháng chien, tinh hinh so sánh lue lucrng
dà thay doi có lai cho ta. Toàn Dáng, toàn dân và toàn quân ta cô mpt quyët
tâm mài: ra súc dáy manh cupe kháng chien tien lên giành lâ'y nhCfng tháng
lai to lón han, nhàm tao dilu kiçn giành tháng lai cuô'i cùng. Trong khi â'y,
quân dich cüng ra sûre tim moi eách dé ciîu vân tinh th é lúe bay già rö ràng
không cô lai cho chüng, hòng giành lai thé chü dpng, hi vong dat dupe nhông
tháng lai quyët dinh dé két thùc chien tranh.
Nhin lai quá trinh phát trién cüa cupc kháng chien là mpt dilu càn thiët
dé hiéu rö tinh hinh dich, ta và hinh thái chién su truóc khi quân dich dë ra
kê hoach quân su N av a, cûng turc là triíóc khi quân ta bât dâu nhOng chiën
dich mùa dông 1953 và mùa xuân 1954 và chuán bi mô chiën dich Diên Biên
Phü vï dai.
Dân tpc ta là mpt dân tpc hët sûre yêu chupng tir do và hòa binh, lai sán có
truyen thong dâ'u tranh bâ't khuâ't chô'ng ngoai xâm, giûr gin dpc lâp cho dâ't
nuôc. Ngay sau khi Cách mang Tháng Tám mói thành công, trong bàn Tuyên
ngôn dpc lâp doc ngày 2 tháng 9 näm 1945 truóc quô'c dân và thë giói, Chü
tich Hó Chi Minh dà nói: “Nuóc Viçt Nam có quyen duac huóng tu do và dôc
l$p, và su thât dâ thành m$t nuóc tu do, d$c lâp. Toàn thé dân tpc V içt Nam
quyët dem tâ't cà tinh thân và lire ltfçfng, tinh mang và cüa cài dé giûf vûrng
quyên tu do và dpc lâp â'y”1.
Moi ngtfài dêu biët: chi không dây mpt tháng, sau khi nuóc Viçt Nam Dân
chü Cpng hòa, Nhà nuóc dân chü nhân dân dâu tiên à Dông Nam châu Á ra

1 HÔ Chi Minh: Toàn tâp, Sdd, t.3, tr.557.

24
defi, thì chù n g h ìa de quoc quò'c te v à bon dòng m in h cu a ch u n g d à noi tiép
nhau keo tdi, dùng tr à m phUcrng n gh ìn k é h òn g tièu d iet ch in h quyén càch
m an g vìia m ài th à n h làp .

Ngèy 23 thàng 9 nàm 1945, thiic dàn Phàp diftJc de quoc Anh giup sùc dà
gay han ò Sài Gòn, mUu toan xàm liigc midc ta mòt làn nùa. Trong lue dò
chung cùng mUu mò trd lai xàm lifgc Campuchia và Lào. Chung dà phài sang
sii doàn thiét giàp cùng lue lifting hài quàn còn lai sau chién tranh thè gidi thuf
hai, tht'c hièn ké hoach chién liigc “dành nhanh giài quyét nhanh”, cho ràng
chi tror.g vòng 10 tuàn le là có thè “bình dinh” xong Nam Bò, làm bàn dap dé
tà'n còng ra mién Bàc...
Nhiing, chung dà tinh nhàm. Nhàn dàn Nam Bò dà vùng dày khàng
chién, nèu cao tinh thàn anh dùng bà't khuà't, dùng moi thii vù khi thò so ké
cà gay tàm vòng vót nhon, diicrng dàu vdi quàn dich có dày dù mày bay, xe
tàng, tèu chién và dai bàc, md dàu cuòc khàng chién thàn thành cùa nhàn dàn
ta. Quàn và dàn Nam Bò dà chién dàu kièn quyét làm thàt bai y do chién liigc
dành n’i anh thàng nhanh cua dich, phàt dòng chién tranh du kich ò khàp moi
noi, giù vùng và phàt trién lue lUorng dé khàng chién làu dài.
Dàng ta, mòt màt lành dao nhàn dàn Nam Bò khàng chién, d§ng vièn
toàn qiò'c ung ho Nam Bq, m àt khàc ra sire lori dung màu thuàn giùa nhùng ké
dich, hoa hoàn vdi Phàp, ky két hièp dinh Sa bp ngày 6 thàng 3 nàm 1946,
gat 20 van quàn Tiidng Gidi Thach ra khòi dàt nude, thiic hièn chu triftJng
“hòa dé tién”, tranh thu thòri gian dé cùng co chinh quyèn nhàn dàn, cùng cò'
lue lUorr.g càch mang, chuàn bi dò'i phó vói àm mUu xàm lugc mài cùa dich.
Mà; dàu dà còng nhàn nude ta là mòt nUÓc tu do và có chù quyén, dé quò'c
Phàp vin khòng tù bò dà tàm dàt lai nén thong tri cùa chùng. Chùng ta càng
nhàn niucrng, thiic dàn Phàp càng là'n tdi. Chùng xé bò hièp dinh dà ky két,
tiép tue chién tranh à Nam B§, lai thiic hièn ké hoach xàm làn tùng bude,
dành chiém nhiéu dia phucrng Ò mièn Nam Trung Bp và à Bàc Bò. Khà nàng
giù vùng hòa bình ngày càng trd nèn mong manh. Chùng lièn tiép dành chiém
Hòn Gai, Hài Phòng; sang thàng 12 nàm 1946 tàng cUóng hành dòng khièu
khich, la diéu kipn dòi tu vè ta phài ha vù khi dàu hàng, gày hà'n d ngay giùa
thù dò Hà Nói.
Dé quoc Phàp ngoan cò' dà chon con duàng dùng chiè'n tranh dé cudp nude
ta. Khc nàng hòa hoàn khòng còn nùa. Ngày 17 và ngày 18 thàng 12 nàm
1946, Eòi nghi Ban Chàp hành Trung Ucrng md ròng cùa Dàng ta dà ha quyét
tàm phit dòng cà nitòc khàng chién và quyét dinh nhUng vtin de co bàn vè
duàng '.di khàng chién. Dèm 19 thàng 12 nàm 1946, cuòc khàng chién toàn
quò'c b ìn g no. Theo lòfi kèu goi cùa Chù tich Ho Chi Minh: “thà hi sinh tà't cà
chù nhì't dinh k h ò n g chiù mà't nUÓc, nhà't dinh khòng chiù làm nò 1§”, toàn

25
dän Vipt Nam ta dä tripu ngiicri nhu möt vüng len giet giäc, cüu nudc.
C uqc khäng chien chö'ng de quöc Phäp lä sU phät trien ta t yeu cüa cupc
Töng khai nghla Thäng Täm thänh chien tranh cäch mang, lä möt cuöc chiin
tranh nhän dän, do dän vä vi dän, lä möt cuöc chien tranh giäi phöng dän töc
döng thdi lä chien tranh bäo ve Td qudc, ditoc tien hänh diiöi sü länh dao cüa
Dang väi möt düdng loi chinh tri vä quän sU düng dän vä sang tao.
Tü nhüng ngäy däu cüa cuoc khäng chien toän quöc, Dang ta dä neu rö:
Con düdng khäng chien lä con düdng duy nhdt de bäo ve ddt nicöc, bäo ve
thänh quä cüa cäch mang.
Dang ta lai chi rö: Cuöc khäng chien cüa nhän dän ta lä möt cuöc khäng
chien toän dän, toän dien, dUa väo süc minh lä chinh; cuöc khäng chien dö se
läu däi, gian kho nhung nhdt dinh di den thäng loi.
Life liTöng vü trang cüa nhän dän ta tuy cön non tre, trang bi kem cöi,
kinh nghipm chien dä'u cön thieu, nhifng von cö bän chä't cäch mang cüa giai
cä'p cöng nhän, neu cao truyen thöng cüa dän tpc, mpt löng tin tiicfng väo sir
länh dao cüa Dang vä Chü tich Hö Chi Minh. Giäu löng yeu niiöc vä day tinh
thän hi sinh düng cäm, quän dpi ta dä cüng nhän dän cä niidrc, tü thänh thi
den nöng thön, tien hänh mpt cupc chien dau khöng cän süc, chöng lai quän
dpi cüa mpt de' quöc hüng manh dä düng chän khä vüng tren mpt so dia bän
cö täm quan trong chien liipc ltfn cüa dä't niitfc ta. Tren khäp cäc m ät trän,
quän vä dän ta dä chü dpng tien cöng quän dich, chien dä'u het süfe anh düng
de tieu hao vä tieu dipt chüng, döng thöi thiic hipn vtfön khöng nhä tröng, phä
hoai duöng sä, cäu cö'ng, so tän nhän dän. Däc bipt lä Ö thü dö Hä Npi, quän
ta dä chien dä'u vrti quän djeh trong hai thäng trdi, giuT vCTng vi tri d ngay
trung täm thänh phö. Cäc cupc chien dä'u dö dä cö täc dung döng vien, cö vü
lön döi vöi toän dän, döng thdi tieu hao vä giam giöf liic luöng cüa dich, tao
dieu kipn cho cä nuöc chuyen väo khäng chien.
Ngay tü näm däu cüa cupc khäng chien toän quöc, tai Hpi nghi quän sii
toän quöc län thü ba1 hop väo trung tuän thäng 6 näm 1947, ta dä chü triiefng
day manh cupc chien tranh nhän dän bäng nhüng phutrng thüc täc chien he't
süc phong phü, nhu dänh väo cäc dö thi, dänh rä't manh läm te lipt cäc diiöng
giao thöng, dänh väo cäc ca sd kinh te cüa dich vä phong töa kinh te dich,
phöi hap hoat dpng quän sii, vü trang tuyen truyen vöi cäc cupc dä'u tranh
chinh tri trong nhüng vüng dich kiem soät v.v.., döng thöi ra süc phät trien
lifc ltfgng, xäy dang cän cü dia v.v.. Quän vä dän ta dä dänh dich khäp nai,
döng thöi tich circ xäy dung, giöf vüng vä phät trien cäc khu du kich d nöng

1 Xem Nghi quyet Höi nghi quän sU toän quoc Idn thü ba.

26
thôn dóng bàng và các cän cií dia à mien rílng núi de làm chô diîng chàn,
khàng chien làu dài.
De quô'c Phàp ngoan co và xào quyèt, vira ma rông chien tranh vira theo
duoi miiu do chinh tri den toi, diTng lên chinh quyên tay sai. Thu Döng näm
1947, chúng huy dông trên mot van quän tinh nhuè, mó cuôc tien công quy mô
lôn lên Viêt Bäc, cän cúr dia chü yeu cüa cuôc khâng chien, hòng tiêu diêt ca
quan dâu näo vä quän chü lire cüa ta, giành lay mot thàng lai quyet dinh và
thuc day viêc thành lâp chinh phü bù nhin toàn quoc.
D e phä tan âm miru cüa dich, quän và dân ta dä “tich ciTc chuán bi chiê'n
dich mùa dông vê moi mät... chuán bi chô'ng cäc cuöc quän dich dänh xuyên
mùi dui, dänh vòng th at rông, nhäy du dô’ bô sau long ta”1. Nhiçm vu cüa
chüng ta là phâi “làm cho dich thiçt hai nàng dé không the girgng lai dirge sau
chiê'n dich mùa dông này”2. Kiên quyê't thüc hiên chï thi cüa Däng, quän và
dân Viêt Bäc, duge sir phô'i hgp chät ehe cüa cäc chiê'n tritòng trên cá nifóc, dä
mô chiên dich phän công, chiê'n dâ'u anh düng và giành tháng lgi lón. Quân
dich dà bi thâ't bai thâm hai. Chiê'n luge dänh nhanh giái quyê't nhanh cüa
chüng bi phä sän hoàn toàn. Düng nhir Hoi nghi Trung irang md rgng hop dau
näm 1948 dä nhän dinh: “cuçc phán công thäng lgi ô Viçt Bäc vä chien tranh
no manh à mien Nam dà gây thêm tinh thàn nô lire phâ'n kheri trong toàn
dân, nhân dân thêm tin tiiông à tien do khäng chiê'n vê vang cüa dân tôc”.
Vói chiê'n tháng Viçt Bâc, chiê'n tranh dà chuyen sang giai doan môi.
Bi thâ't bai trong âm mUu dänh nhanh giái quyê't nhanh, thuc dân Phàp
bât buôc phâi kéo dài chiê'n tranh xâm luge. Chüng chü trirang täng cirifng
dänh phä nhäm “bình dinh” vùng chüng chiê'm dóng, giành siic ngiròi siVc cüa
cüa ta, thirc hiên âm miru thâm dôc “lâ'y chiê'n tranh nuôi chiê'n tranh, dùng
ngiTcii Viêt dänh ngtfòi V içt”.
Näm 1949, cuôc chiê'n tranh nhân dân cüa ta dä phät trien manh mê và
rgng rai trên khâp cäc m ât trân. Cüng vào thöi gian dô, Quân giái phóng
nhân dán Trung Quô'c giành dirge nhCfng tháng lgi to lón và dang tiê'n xuô'ng
Hoa Nam. Chinh phü Phàp vach ra kê' hoach môi, cap tôc phái tiróng Rave
sang Dông Duang hòng ciîu vân tinh the. Rave chü trtfang tàng quân cho chiê'n
triiàng Bâc Bô, mô rông pham vi chiê'm dóng or dong bàng và trung du Bâc Bç,
täng cactng phông thü khu tiî giàc Lang San - Tiên Yèn - Hài Phòng - Hà Nqì,
phong ta a biên giôi Viêt - Trung. Kê' hoach Rave côn dé ra vâ'n de ra súfe phât

1 Dàng dông sàn V iêt Nam: Van kiên Bàng toàn tâp, Nxb. Chinh tri quô'c gia, 2000, t.8,
tr.300
2 Dàng Công sân V iêt Nam: Vdn kiên Dàng toàn tâp, Sdd, t.9, tr.20.
trien quän nguy, sü dung quän nguy väo vipc chiem döng, täp trung quän Äu -
Phi de xäy düng lüc lucrng ca dpng, tich cüc cän qu6t dänh phä nhäm dän äp
phong träo chien tranh du kich cüa ta. Thiic hipn ke hoach näy, dich dä mcr
nhieu cupc hänh binh lien tiö'p vä nhieu cupc cän quöt khö'c liet, mö rOng khu
vüc kiem soät cüa chüng ä dong bäng vä trung du Bäc Bo.
Ve phia ta, tif sau chien tranh Vipt Bäc, chüng ta dä chü trüctng p h d t döng
chiii'n tranh du kich röng räi d khdp cdc dia phiicmg bi tarn chiem, ke cd trong
cdc thänh phd bi dich kiem sodt. Phitong chäm dai döi doc läp, tieu doän täp
trung diiöc de ra vä dä difcfc thiic hipn khäp nai, daa lai nhieu thäng lcfi lö n 1.
Mot bp phän bo dpi chü liic cüa ta dä dirpc phän tän thänh dai dpi dpc läp
tien säu väo sau limg dich, ket hop täc chien vöi vän dpng nhän dän, dau
tranh quän sU vöi dä'u tranh chinh tri, tieu di?t dich vöi xäy diing vä bäo vp cö
sä nhän dän, diu dÄt bp dpi dia phiicmg vä dän quän du kich, tien len phoi hap
vöi quin chüng dä'u tranh chong lai dich. Cöng täc dich vän, nhat lä nguy vän
dä diföc chü trong, di/öc coi lä mpt nhiem vu chien liiöc. Liic liiong dän quän
du kich vä bp dpi dia phiftmg d vüng sau lang dich daac cüng co vä phät trien,
lön manh cä ve so liiöng vä chä't luang. Cäc cupc chong cän quet diforc tien
hänh cö ket quä. Chien tranh du kich phät trien rpng khäp, cäc cän eil du kich
vä khu du kich xuat hien sau liftig dich. Hau phiicmg cüa dich dän d ä n biSn
thänh tiin phiicmg cüa ta.
Trong khi cäc trung d$i dpc läp, cäc dai dpi dpc läp hoat dpng phän tän
khäp cäc chien triiöng sau lang dich ö Bäc Bp, Trung Bp vä Nam Bp die phät
triin chien tranh du kich rpng räi thi cäc tieu doän täp trung cüng da«Jc xäy
dang vä tüng baöc tien len dänh nhOng trän täp kich, phuc kich lön hon; hoat
dpng täc chiö'n cüa cäc tiöu doän täp trung lä mäm mö'ng cüa dänh vän dpng
sau näy. Trong nhüng näm 1948 - 1949 vä däu näm 1950, quän ta dä b;ät däu
mö nhüng chien dich quy mö nhö cö tinh chat du kich; liic laang süi dung
khoäng 3 - 4 tieu doän hay nhieu hon nüra, cö khi len den 9 tieu doän, väi ba
trung doän. Trong cäc chien dich dö, ta dä nhäm nhüng haöng sef hö cüia dich
mä tien cöng, tieu dipt sinh liic cüa chüng, mö rpng vüng cän eil cüa tai. Tinh
hinh chung tren chien traöng bieu hipn hinh thäi giänh giät quyet liet giöa ta
vä dich. Trong cupc vän dpng luypn quän läp cöng, quän dpi ta vüa chien dä'u
viia xäy diing; liic ltfong vü trang cüa ta dä lön len khöng ngiing. Dai doän däu
ti&n cüa quän döi nhän dän dä ra döi väo näm 1949.
Trong nhüng näm däi chien dä'u trong vöng väy, diia väo süc minh lä
chinh, chüng ta dä vüert qua biet bao khö khän gian kho, phät trien chien

1 Xem: Huan l£nh cüa Bp Tong tu l?nh, thäng 10 näm 1947, so DB/101

28
tra n h du k ich m a n h m ë và rô n g khâp, tirng budc tiê'n lên d ân h v â n dpng quy
mô n hô, giùf vûrng và md rô n g c â c càn cU dia cüa cuôc k h â n g ch ien , diîng vüng
và ldn lên tru d c m ô t kê dich m an h hcJn ta nhiêu làn ve quân so và tra n g bi.
C h ü n g ta dâ tù n g budc d ân h bai chiê'n luge cüa dich, g iàn h duge th â n g lgi
n g à y c à n g ldn, ta o n ên nhiïng diêu k ièn eu bân và vûfng c h â c , de qua cupc
chiê'n tra n h giâi phông tie n lên nhUng budre p h ât trie n m ai.
*

Mùa dông nàm 1950 dânh dâ'u môt su chuyen bien ldn trong eue diçn
chiê'n tranh. Quân ta dà lem manh vugt bâc, dai thâng quân dich trong chiê'n
dich Biên gidi, tiê'n lên budc dàu nàm quyên chu dông chiê'n luge trên chiê'n
trUcmg chinh. Câc lue lugng vù trang cüa ta truerng thành vugt bâc, trude hê't
là bô dpi chu lue. Vdi quy mô to chUc ldn hern, vdi trang bi vu khi duge câi tiê'n
thêm, trên chiê'n truàng biên gidi Bâc Bô, làn dàu tiên quân ta md môt chiê'n
dich tiê'n công ldn, tiêu diçt gçn nhiêu binh doàn ldn trong lue lugng ca dçng
tinh nhuç cüa dich, phâ vô phông tuyê'n biên gidi cüa chüng, giâi phông mpt
vùng dâ't dai rông ldn. Chien tranh nhân dân dâ phât trién lên môt budc mdi:
“Chiê'n tranh chinh quy trên quy mô tuerng dô'i ldn xuâ't hiên d Bàc Bô”1. Nô
bâo hiêu nhtfng thàng lgi to ldn trong nhüng nàm tiê'p sau. Chiê'n thàng Biên
gidi dâ châ'm dût su bao vây cüa chü nghïa dê' quô'c dô'i vdi câch mang Viçt
Nam, noi lien nude ta vdi nude Công hôa nhân dân Trung Hoa, md ra dudng
liên lac giura nude ta vdi Liên Xô và câc nude xâ hôi chü nghïa anh em khâc.
TrUdc su phât trien thàng lgi cüa câch mang Viêt Nam và cüa câch mang
thê' gidi, trudc su ton thâ't nàng ne cüa quân dôi viên chinh Phâp, dê' quô'c Mÿ
ngày càng can thiêp trâng trgn vào euge chiê'n tranh Dông Duang, tâng cuirng
viên trg vè trang bi vu khi va kinh phi chien tranh, dông thoi lgi dung the' bi
cüa Phâp de thuc hiên âm muu giành giât quyên lgi vdi Phâp, hòng tUng budc
thay chân cho Phâp. Thê' là bên canh thuc dân Phâp xâm luge, kè thù chinh
cüa câch mang Viçt Nam lüc này lai cd thêm bgn can thiçp Mÿ. Dê' quô'c Phâp
và can thiçp Mÿ dâ day manh chiê'n tranh xâm luge, râo riê't bât linh, phât
triln nguy quân, nguy quyên, tâng thêm viên binh, to chUc nhOTng dôi quân
Ung chiê'n vdi quy mô trung doàn và su doàn. Chüng dâ ra siîc tâp trung binh
lue vào chiê'n trUcmg chinh là chiê'n trudng Bâc Bô, bupc phâi chuyen chiê'n
luge tU tiê'n công sang phông ngu. Chüng dâ lâp ra câc khu vành dai trâng,
xây dung nhûrng phông tuyê'n vùng châc hein, bao boc vùng dông bàng Bâc Bp
giàu cd bàng mgt hê thô'ng boong ke, dông thdi chuan bi râo riê't câc cupe phàn

1 Tinh hinh quân su sau chiê'n dich giâi phông Biên giefi và nhiêm vu quân SU can kip
cùa chüng ta. (Bâo câo doc tai Hôi nghi làn thùf hai cùa Ban Châ'p hành Trung Ucmg
Dâng tCr ngày 27 thâng 9 dê'n ngày 5 thâng 10 nàm 1951).

29
công.
Dai hpi II cüa Dàng hop thâng 2 nàm 1951 dâ ra Nghi quyê't vè câc vàri dê
ca bân cüa câch mang Viêt Nam và cüa cuôc khâng chiê'n lâu dài. Nhûrng Nghi
quyê't dô dâ dpng viên, co vu, soi dudng cho toàn Dâng, toàn dân và toàn quân
ta tien lên giành nhûtng thâng lç»i mdi. Tiëp dô, chu truang triêt de giàm tô và
câi câch ruông dâ't, dâ phât dpng quân chüng nông dân lao dông dông dào
diing lên, vdri mpt khi thë câch mang mdi, dânh dô de quôc và phong kiê'n.
Khôi liên minh công nông không ngîing duçc cüng cô'; mât trân dân toc thông
nhâ't diiçrc mô rpng và ngày càng vûrng chàc; chinh quyen dân chü nhân dân
dupe kiçn toàn. Công cuçc cüng cô' cân ciî dia d nông thôn và xây dung ca sô
chinh tri à thành thi ngày càng thu dupe kê't quâ tô't. Moi màt công tâc khâng
chien dêu phât trien manh më. Chüng ta dâ bôi difông cô hiêu quâ và dçng
viên duac manh mê siîc ngudi, sûc cüa cho công cuôc khâng chiê'n và xây difng
lue lupng vu trang nhân dân. Chiê'n tranh nhân dân cô thêm siîc manh mdi dê’
dânh bai hoàn toàn dê' quôc Phâp và can thiçp Mÿ.
Sau chiê'n thâng Biên gitìri, cupe khâng chiê'n cüa chüng ta dâ thiic su bude
sang mpt thefi kÿ môi. Câc chiê'n dich tien công và phân công trên quy mô
ngày càng lôn cüa bp dpi chü lue liên tue diën ra trên chiê'n truàng B âc Bp;
chiê'n dich Trung du; chiê'n dich Duòng sô' 18 và chiê'n dich Hà Nam Ninh
trong nàm 1951, chiê'n dich Hôa Binh mùa dông 1951 và mua xuân 1952,
chiê'n dich Tây Bâc mùa dông nàm 1952. Hinh thâi tiê'n công trên tùng hudng
chiê'n lupe dâ xuâ't hiçn và dang phât trién manh më.
Trong câc chien dich thâng lai nói trên, chüng ta dâ tiêu diçt gon tùng
binh doàn ca dpng cüa dich, tiêu diçt hàng van tên dich trong mpt chien dich,
g i i i phông n h iïn g vùng dâ't dai r ç n g ldn t r ê n chiê'n triiôrng Bâc Rô Câc tînh
quan trong à vùng biên gidri Viçt - Trung: Cao Bàng, Lang San, Lào Cai, tinh
Hôa Binh nàm trên duòng giao thông giûTa Viçt Bâc và Liên khu 4, phân ldn
dâ't dai cüa mien Tây Bâc di tir sông Thao cho dê'n biên gidi Viêt - Lào deu làn
luat dupe giài phông. Cân ciî dia Viçt Bâc, hâu phuang chü yê'u cüa cupc khâng
chiê'n dâ dupe mô rçng và cüng cô' râ't nhiêu. Trên mien rùng nüi Bâc Bô, quân
dich chi côn chiê'm dông tînh Hâi Ninh à Dông Bâc, thi xâ Lai Châu và tâp
doàn eût diêm Nà Sàn ò Tây Bâc.
Trong khi chü lue ta liên tiê'p thu dupe nhûfng thâng lai ldn trên m ât trân
chinh diçn thi chiê'n tranh du kich dâ phât triën manh khâp câ chiê'n truàng
sau long dich à Bâc Bp. Trong vùng dich tam chiê'm, dân quân du kich và bô
dôi dia phuang dâ làm nông cô't cho toàn dân dânh giàc, dâ kê't hpp ch àt chë
dâ'u tranh chinh tri vdi dâ'u tranh vu trang, tien hành hàng loat nhCfng cuôc
phâ te trU gian, ô nhiêu dia phuang dâ dâ'y lên cao trào tong phâ te, d içt don
bôt, xây diing chinh quyên câch mang. Chiê'n tranh du kich dâ cô bu>dc phât

30
trién mdi, kê't hap chät chë vdi chien tranh chinh quy. Däc biçt trong chien
dich Hôa Binh, dé phoi hop chät chë vôi mât trân chinh diçn, chü lue ta dâ
tien sâu vào vùng sau lung dich à dong bàng sông Hong, cùng vdi lue luang vu
trang dia phuang, kê't höp vôi phong trào noi dây cüa quân chüng tiêu diçt,
bUc hàng, bUc rut hàng loat ciî diém cüa dich, md rông cân cüf du kich và khu
du kich, giâi phöng hàng triçu dong bào. Vùng tam chiê'm cüa dich bi thu hep
lai chï côn khoàng mpt phân ba dâ't dai và làng mac, à gàn câc duàng giao
thông quan trong và câc dô thi ldn.
Trên chien truefng Binh - Tri - Thiên, màc dàu dieu kiçn dia hinh cô phân
không cô loi cho ta, chien tranh du kich van duçfc giü vûfng. Ô mien Nam
Trung Bô, bp dôi ta dà giü vflng vùng tu do cüa Liên khu 5, dong thdi cùng di
sâu vào trong löng dich, md rông ca sd, phât dông chien tranh nhân dân, xây
düng cân cU du kich à mien Tây Nguyên chien luge. Ô Nam Bp, cupc dâ'u tranh
gifla ta và dich à dô thi và vùng ven diën ra hét süc gay gàt, vùng tu do Khu 9
duge gifl vflng, chien tranh du kich phât trién rçng khàp.
Mùa hè nâm 1953, Quân giâi phdng Pathét Lào cd câc dan vi bp dpi tinh
nguyên Viçt Nam phô'i hop dà md cupc tien công bâ't ngà vào thi xâ Sàm Nua.
Phàn ldn quân dich d dây dà bi tiêu diçt. Toàn bp tinh Sam Nua và nhflng dia
bàn rpng ldn d Thuang Lào dâ duoc giâi phdng, tao nên mpt eue diçn mdi
trong cupc khâng chien cUu nude cüa nhân dân câc dân tpc nude ban, gây nên
mpt thê' uy hiê'p mdi doi vdi dich.
Nhin chung eue d içn ch iên tra n h tr ê n chiê'n trUdng ch in h , tiîc là chiê'n
trUdng Bâc Bô th i tfl m ù a dông 1950 trd di, quân ta luôn luôn gifl thê' chü
dpng, quân dich n g ày c à n g lâ m v ào t h é bi dpng. Quân dich r a siîc càu cûfu dê'
quôV M ÿ và n h if t r ê n dâ n 6 i, d© quôc M ÿ dâ can th iç p n g à y c à n g sâu v ào cuçc
chien tranh xâm liiorc à Dông Diicmg. Trong khi dô, Chinh phü Phâp dâ nhiéu
làn thay doi tudng tâ cüa quân dpi viën chinh. Sau chien dich Biên gidi, chüng
dà phâi danh tudng cüa Phâp là Ddlât dà Tâtxinhi sang Dông Ducrng. Chüng
ta deu biê't ràng Ddlât dâ ra sûc md rpng quân nguy, tâp trung binh lue, xây
dung phöng tuyén, dânh ra Hôa Binh dê giành lai thê' chü dpng, nhung rot
cupc dâ bi quân ta dânh bai. Tudng Xalâng thay cho tudng Ddlât cùng dâ
chüng kiê'n mpt câch bat lüc nhüng thâ't bai dau ddn cüa quân dpi viin chinh
Phâp trên chiê'n trüdng Tây Bâc và Thuçfng Lào.
Do phâi tâp trung binh lüc phông gifl dong bàng Bâc Bp, nên trên câc
chiê'n trüdng khâc dich lai cd nhiéu scf hd han trüdc. Hoat dpng cüa quân và
dân ta trên câc chiê'n trüdng dd dâ cd dieu kiçn dé dây manh hem, giành düçrc
nhüng thàng lai ngày càng ldn hem.
Trên dây là nhflng nét chinh vé tinh hinh chiê'n su tù lüc bât dâu khâng
chiê'n cho dê'n gifla nâm 1953.

31
 *
* *

Tình hình ta, dich vào mùa hè näm 1953 dai the có the tóm tà t nhir sau:

VE PHÍA TA

Luc luang vü trang nhân dân, nòng cot cua cupe khàng chién, tù chó còn
non yê'u lúe dâu, trái qua tám näm chiê'n dáu và rèn luyèn, dà phát trien và
lón manh râ't nhiêu. Quân dpi nhân dân lúe dó dâ có nhürng dai doàni, trung
doàn chù lue, lai bao gôm nhiêu tieu doàn và trung doàn bp dçi dia phuang.
Ngoài bç dpi chu lue và bp dpi dia phuang ra, còn có càc lue luang dân quân du
kich hùng hâu phát trien rpng rái kháp noi.
Su hình thành và lón manh cüa ba thú quân là két quá cüa dtfcmg loi dúng
dán cüa Dáng ta: thuc hiên dông viên và vü trang toàn dân, phát dông chién
tranh nhân dân.
Nó cüng là kêt quá cüa viçc thuc hiên phuang chám tác chién d ú n g dán
cüa chién tranh câch m ang lâu dài: phát dông chién tranh du kích, tién tú
chién tranh du kích lén chién tranh chính quy, két hop ch$t che ch ién tranh
du kích vói chién tranh chính quy à trình dô ngày càng cao, trèn quy mô ngáy
càng lón.
Tình hình tir näm 1950 dê'n näm 1953 nhu dà nói à trên là: vói hình thái
tiê'n công dich trên tìrng huóng chiê'n lupe, dánh vân dông dâ tiê'n lên chiê'm
dia vi chû yê'u trên chiê'n truèrng chính, turc là chiê'n truòng Bác Bô, tnong khi
dó ó Bác BO, dánh du klch ván còn râ't quan trpng. Trên các chiê'n trtfímg khác
thi dánh du kích còn giür dia vi chü yê'u.
Dân quân du kích lúe dó dâ tró th à n h m o t lue lu ang râ't lón có ti n h th a n
giê't g iàc ciîu nUÓc râ't cao. Vói hè thô'ng làng chién dáu dUçrc x â y d u n g m an h
m ë v à rpng k h áp , c á c lue lu ang d ân quân du kich cüa ta d â liên tiê'p tiê'n công
quân dich, bupc chú ng p hái p h ân tá n dô'i phó trê n k h áp cá c chiê'n tru òn g,
chô'ng càn quét th á n g lai dé báo vç là n g m ac, có kinh n g h içm tá c c h ie n và dâ
ctfôp duac nhiéu vü khi cüa dich dé tra n g bi cho m ình, v à là nguôn bo s;ung lón
dé cüng cô' và p h á t tr ié n quân dpi ta.
Bô dôi dia phuang hình thành tir näm 1948 trên ca sô tâp trung lai các
dai dpi dpc lâp và mpt bp phân các dan vi dân quân du kich, dâ dâmi nhiêm
duac nhiçm vu tác chiê'n trong dia phuang, tiêu diçt quân dich, chô'ng can quét,
bâo vç dia phuang, tác chiê'n phô'i hap tot vói bô dôi chü lue và dân quân du
kich.

32
 Biém noi bät hcrn hét lá bp dpi chü lüc ta dä lón manh nhanh chóng vá có
tính ca dóng khá cao. Các dai doán vá trung doán chü lüc déu da düöc cüng co
ve tó chüc bién che, düöc táng ctícfng ve trang bi báng vü khí chü yéu lá do láy
düöc cüa dich, mpt phán do ta tü sán xuát trong hoán cánh cüc ky gian nan
thié'u thon, möt phán do sü giúp dö cüa các nüóc anh em. Trinh do ky thuát,
chién thuát, khá náng tác chién, trái qua các döt huán luyen, lai dügc rén
luygn trong các chié'n dich lón, da có nhiéu tié'n bp ró rét. Quán chü lüc cüa ta
da tích lüy düöc kinh nghiém ve dánh van dpng vá dánh dich trong cóng sü
vüng chác - dánh cóng kién, dá quen dánh táp trung vái mpt lüc lüöng tüöng
doi lón, hoat dpng tren mpt dia bán tüöng dó'i rpng, dác bipt thipn chién trén
chién trücrng rüng nüi, thüc hipn düöc dánh tiéu diet, thüc hipn düöc tié'n sáu,
rüt nhanh, tích cüc, chü dpng, cö dpng, linh hoat.
So di lüc lüöng vü trang nhán dán dác biét lá bp dpi chü lüc có nhüng tién
bp rö rét vá nhanh chóng nói trén, trüóc hét lá do Báng ta dá chü trong táng
ciídng sil lánh dao cüa Báng dó'i vái quán döi, ra súc táng ciíang cóng tác giáo
duc chính tri vá lánh dao tu tudng; khong ngiíng náng cao bán chat cách
mang, bán chát giai cáp cúa quán döi ta. Các cupc chlnh huán chính tri dá có
mpt tác dung lón lám cho quán dpi nhán rö muc tiéu chién dáu cüa minh: vi
dóc láp dán tóc, vi ruóng dát cho dán cay, de tién lén chü nghla xá hói. Tinh
thán yéu nüóc vá chí cám thü düöc náng cao. Cupe chinh quán chính tri müa
hé nám 1953 düöc tién hánh trong khi Báng ta thüc hién tript dé giám to vá
cái cách rupng dát dá náng cao mpt cách rö rét tinh thán quyét chién quyé't
tháng, trinh dp giác ngp giai cáp vá khí thé' cách mang cüa quán dpi. Boán két
npi bp, doán két quán dán, doán két quóc te, thüc hipn ché' dp dán chü npi bp
di döi vói ky luát nghiém minh, kién quyé't anh dung trong chién dáu, tích cüc
cán cü trong cöng tác vá sán xuát, dá trd thánh nén né'p sinh hoat, chién dáu,
vá lá truyén thö'ng tö't dep cüa quán dpi ta.
N hán dán ta vói niém tin tuyét dó'i, doán két mpt löng xung quanh Báng,
Chính phü vá Chü tich Hó Chí Minh, quyé't tám kháng chié'n dé'n tháng lefi
cuó'i cüng. Nhüng Nghi quyét lieh sü cüa Bai hpi toán quoc lán thü II cüa Báng
ve dücrng lói cách mang dán tpc dán chü nhán dán or nüóc ta, ve düöng lö'i
kháng chié'n láu dái vá tié'p dó, cupc phát dpng quán chúng tript dé giám tö vá
thüc hién cái cách rupng dát dá mang lai süc manh doán két chié'n dáu mói
trong nhán dán, khí thé quyé't chié'n mói chö'ng ké thü dé' quö'c vá phong kién
tay sai, vá dá có y nghla quyé't dinh dó'i vói nhüng büóc phát trien mói cüa
cupc kháng chié'n, trén con dtfóng tié'n tói tháng löi cuoi cüng.
Ve mát quóc té, cupc kháng chié'n chính nghía vá anh düng chö'ng thüc
dán Pháp vá can thipp My cüa nhán dán ta ngáy cáng düpc sü dóng tinh üng
hp rpng rái cüa nhán dán các nüóc xá hpi chü nghía anh em, cüa nhán dán

33
Pháp va các ntfdc thupc día cüa Pháp, cüa nhán dán yéu chupng höa binh tren
toán the gidi.
Tháng lofi vi dai cüa cách mang Trung Quoc da lám cho sií so sánh liíc
liíang trén triídng quoc te chuyen bien cd lai cho phe xa hpi chü nghía va các
liíc liíang dán chü, dpc láp dán tpc va yéu chupng höa binh. Tháng lai dó cáng
liíc có y nghía quan trong doi vdi cupc kháng chié'n cüa nhán dán ta. Tíí nay,
niídc ta da khóng con d trong tinh trang chien dá'u trong vöng váy cüa chü
nghía de quoc, má dá nhán dagc sií giúp dd quy báu cüa Lién Xó, Trung Quoc
vä các nüdc xá hoi chü nghía anh em khác.
Nám 1950, các niídc xá hpi chü nghía cóng nhán nudc Vipt Nam dán chü
cpng höa. S lí kipn dd cáng lám cho uy tín vá dia vi quö'c te cüa niídc ta diíac
náng cao, lám cho nhán dán ta cáng thém tin tiídr.g váo tháng löi cuö'i cüng.

VE PHÍA DICH

Váo müa hé nám 1953, neu tinh hinh cupc kháng chien cüa nhán dán ta lá
mpt tinh hinh dáy trien vong thi ngiígc lai tinh hinh cupc chien tranh xám
liípc cüa dich lai dáy khd khán, nguy khon.
LiCc liíang cüa dich lúe bá'y gid cd khoäng 45 van quán trén toán chien
triídng Dong Diícrng, trong dd cd trén 12 van binh lính ngiídi Pháp, ngiídi Phi
vá lé diíang, ngoái ra lá quán nguy. Tuy so vdi lúe dáu, sö' quán cüa dich dá
táng thém rá't nhiéu, nhiftig so sánh liíc liígrng giOra ta vá dich lúe dd dá thay
doi có lai cho ta han triídc nhiéu.
Nhiípc diem thiéu hinh lifc dö'i vdi thtfc dán Pháp luön luön trám trpng tíí
khi chúng gáy ra chié'n tranh xám ltfgc d Vipt Nam. Dó lá vi dé' quoc Pháp dá
bi suy yé'u sau chié'n tranh thé' gidi lán thúf hai, súc ngiídi, súrc cüa có han, cupe
chié'n tranh thupc dia lai bi nhán dán trong niídc phán dö'i, nén khóng the
dpng vién nhiéu nhán liíc, vát liíc dé dánh vdi ta. Nhimg nguyén nhán chính
cüa tinh trang thié'u binh liíc lá do bán chá't cüa cupe chié'n tranh xám liípe vá
phi nghía cüa chúng. Muc dich cuoi cüng cüa chúng lá phái xám chiém niídc ta,
bát nhán dán ta phái lám nö lp. Nhitog nhán dán ta lai kién quyé't dúfng dáy
chié'n dá'u chö'ng lai chúng, tiéu hao vá tiéu dipt chúng. Chúng bi bát bupc phái
phán tán binh liíc de dö'i phó kháp nai, láp nén háng nghin cúr diém ldn nho
de phöng giü các dia phiíang chúng chié'm diíac.
Chính vi váy má quá trinh tien hánh chié'n tranh xám liíac cüa quán dpi
vién chinh Pháp lá cá mpt quá trinh dá thié'u binh liíc, lai thié'u binh liíc trién
mién. Vá phán tán binh luc lá mót quy luát tát yéu. Binh liíc cáng phán tán
thi cáng suy yéu, cáng bpc lp sa hd, cáng tao diéu kipn thuán lai cho quán ta

34
tiêu diçt chúng tííng bp phân.
Nhii trên dà nói, chúng dà bi that bai trong chien lupe “dánh nhanh giài
quyét nhanh”. Và tir khi phâi bi dông chuyen sang dánh kéo dài thì chúng dà
ra sùc stf dung nguy quàn, nguy quyen, thiic hiên àm mifti “lay chién tranh
nuôi chién tranh, dùng ngiiài Viêt dánh ngiCài Viêt”. Chúng coi d<5 là mot
chính sách quan trong de giúp chúng giâi quyê't nan thiê'u binh lue. Nhung vi
lue lut'ng khâng chien ta ngày càng ldn manh, cho nên viêc md rông quân
nguy chi dUa lai it kê't quà thành phân quân nguy càng täng, tinh thân chien
dâ'u cùa quân dôi chúng càng giâm sût nghiêm trong.
Nàm 1950, chinh là lúe pham vi chiê'm dóng cùa thuc dân Phàp dupe md
rông hon hê't, cûng chinh là lúe binh lue cúa chúng bi phân tàn nghiêm trong
han hê't. Chúng dà sa vào thé bi dông phông ngU và thiéu h in mot lue luang
co dông chién lUac tuang dô'i manh de dô'i phó vdi các cuôc tiê'n công mdi cúa
quân ta.
NhUpe diem nói trên cúa dich càng bpc lp rô tU khi quân ta bât dàu md
nhûfng cuôc tiê'n công trên tiing hudng chien lupe. Quân dich không nhûng bi
tiêu diêt tiing bô phân sinh lue mà côn phài rút khôi nhieu dia phuang chúng
chiê'm dông trude dây. Tù! thé chu dông tién công lúe dàu, quân dich rô ràng
dà lâm vào thé bi dông trên chiê'n trtfdng Bác Bp. Chúng dà ra sûte tim cách
thoàt khôi tinh thê' bâ't lai dó, tim cách md rpng quân nguy han nûfa, dé tàng
thêm sô' quân han nüa, tao dieu kiçn tâp trung nhieu lue luang ca dpng han.
Nhung do mâu thuan bên trong cúa cupc chiê'n tranh xâm luac nên chúng ngày
càng bi sa lày, càng thêm nguy khô'n không nhûfng à chiê'n trudng chinh mà d
khàp cá các chiê'n truông.
Vê mât chinh tri, do tinh chât phi nghîa cúa cupe chién tranh xâm lupe
nên chúng gàp phâi su phân dô'i ngày càng tàng thêm cúa nhân dân Phàp
cüng nhu cúa du luân tiê'n bp cúa nhân dân trên thê' gidi. Trong hàng ngû linh
Phàp và Phi, tinh thân chán ghét chiê'n tranh ngày càng phát trien. TrUdc
nhüng thâ't bai liên tiê'p tii trân Biên gidi trd di, tinh thân chiê'n dâ'u cúa quân
dôi viln chinh dà kém lai càng sût kém hon. Npi bp thuc dân Phàp càng chia
rë, mâu thuan giüa phâi chu hôa và chû chiê'n tram trong thêm.
De cùu vân tinh thê' ngày càng xâ'u di, dê' quô'c Phàp ngày càng cân thêm
viçn tra cúa dê' quô'c Mÿ, ngày càng bi phu thupc vào dê' quô'c Mÿ. Viên tra cúa
Mÿ näm 1951 chiê'm 12% trong ngân sách chiê'n tranh cúa Pháp à Dông
Duang, den nàm 1953 dâ lên tdi 71%. Dê' quô'c Mÿ càng tàng cudng viçn tra,
càng muu mô chiê'm doat quyen lai cúa Pháp; tuy Pháp và Mÿ dêu nhâ't tri day
manh cuôc “chiê'n tranh ban thîu”, xâm chiê'm nude ta, nhung mâu thuan giOfa
Mÿ và Pháp cùng ngày càng tàng thêm.
Chinh trong tinh hinh dê' quô'c Pháp dang lâm vào cânh nguy khô'n nói

35
trên, de quoc Mÿ dà thíía lúe dinh chiê'n Ô Triêu Tiên mà täng ciiàng can thiçp
vào Dông Diícíng, miíu toan dät quan hê trifc tiep vái các chinh quyên bù nhìn,
nhäm hát cáng Pháp.
Và ke hoach Nava là âm miíu mài cüa de quoc Pháp - Mÿ, nhàm tiê'p tue
và mà rông chién tranh xâm litac à nitóc ta.

36
 Â M MIA) MCfl C ÛA D|C H ,
K E HOACH Q UÂN SI/ NAVA

Tinh hinh nguy khô'n cüa quân dôi xâm luge Phâp trên chien tri/dng Dông
Duang vào dàu nàm 1953 dâ dàt ra cho de quô'c Phâp vâ'n de hê't siîc câ'p thiêt
là phâi cô nhürng phuang sâch môi de cûu vân tinh thê, trânh nhüng thâ't bai
nàng ne han.
Bay già, à Phâp triidc nhùfng tin tûc thâ't trân liên tiê'p à Dông Duang,
phong trào cüa nhân dân dôi châ'm dUt cupe chien tranh ngày càng trcr nên
rông râi và manh më. Trong Quô'c hôi Phâp, phâi chü truang hôa binh giâi
quyê't vân de Viçt Nam ngày càng thu dupe nhiêu phiê'u han. Ngay dê'n Chinh
phü phân dông Lanien-Bidôn cûng nhân thày không côn cô khà nàng tiê'p tue
mai cuôc chiê'n tranh xâm luge, không con có hi vong cô thê tiêu diçt dupe lue
ltfgng ta và dâ dê'n lue phâi gâ'p rüt tim ra mçt lô'i thoât. Nhimg lô'i thoât nhü
thè' nào? Dô là mçt vâ'n de nan giâi. Chinh phü Phâp cho râng phâi tâp trung
moi cô' gâng tim ra m çt “lô'i thoât vinh dii” nghïa là “lô'i thoât trong thâng lai”.
Và muô'n dat mue tiêu dô thi triidc mât cân phài ra siîc dây manh chiê'n tranh,
giành lâ'y nhürng thâng lçri quân su tifdng dôi lôn.
Dôi vói Mÿ thi trirôc tinh hinh quân dpi xâm lupe Phâp bi sa lây à Dông
Duang, dê' quô'c Mÿ càng lp rô bp mât là mpt tên sen dâm quô'c tê' eue kÿ hiê'u
chiê'n, thâm dôc. Nê'u cupc dinh chiê'n à Trièu Tiên dà làm cho chinh gidi Phâp
suy tinh dê'n khâ nàng giâi quyê't vâ'n dê chiê'n tranh Dông Duang bâng mpt
bien phâp tuang tu thi cupe dinh chiê'n dô dâ thüc dây Mÿ ngày càng tàng
cuàng can thiçp nhàm kéo dài và mà rpng chiê'n tranh à Dông Duang. Chinh
Alxenhao dâ nhiêu lân tuyên bo, quyê't không dé cho chü nghïa cpng sân quô'c
tê' tiên thêm mpt buôc nào à Dông Nam À, dàc biçt à Dông Duang mà chüng
coi là mpt vi tri chiê'n lupe hê't siic quan trong. Chüng dâ không ngüng gây âp
lue dô'i vói thifc dân Phâp, dôi hôi thiic dân Phâp phâi cô nhùfng cô' gâng chiê'n
tranh môi, dông thài cûng tich eue chuân bi dê thay thê' cho Phâp. Di dôi vói
viçc tâng cucfng viçn tra moi mât, dé quô'c Mÿ dâ bupc Phâp phài trao trâ
quyên “dôc lâp” cho câc chinh phü bù nhin, tao dieu kiçn chinh tri dê Mÿ cô
thé nâm triic tiê'p câc chinh phü này. Viçn trp quân su cüa chüng vào nàm
1953 hàng thâng dâ lên dê'n trên hai van tâ'n, cô thâng lên dê'n bon van tâ'n.
Chüng lai phâi sang hàng trâm nhân viên quân su, cü mot phâi doàn quân su
dê kiêm soât thUc dân Phâp và câc chinh quyên bù nhin, ngày càng truc tiê'p
tham gia vào viêc diêu khiên chiê'n tranh à Dông Duang.

37
 Vào gifla nàm 1953, vdi sfl thôa thuân cüa Oasinhtcrn, Chinh phü Phâp chi
dinh titông Nava làm Tong chi huy câc lue luçrng quân dôi viên chinh Phâp à
Dông Ducrng thay tudng Xalàng. Màc dàu chfla cô tên tuoi và danh tiê'ng nhfl
Dôrlât dò Tâtxinhi, Nava là m çt nhân tài quân sii trong hàng tudng tré tuoi
cüa quân d§i Phâp, có tri thflc và nhân quan chien lUçfc, dâ tflng công tâc truc
tiêp vói thô'ng chê Gioâng trong Bô tham mflu khô'i quân su Bâc Dai Tây
Ducrng. Sau mot thdi gian râ't ngàn dieu tra và nghiên eufu chien truông, Nava
dâ phâc hoa ra m çt kê hoach chien luçrc tuong dô'i hoàn chinh nhâm câi bien
tình hình hòng chuyen bai thành thâng và trong m çt theri gian ngàn giành lây
mot thàng Ieri chien ltfçrc cô tinh chat quyê't dinh.
Nava nhân dinh ràng, m çt thiêu sôt ccr bàn trong su lânh dao chien tranh
cüa Chinh phü Phâp là không xâc dinh duçrc rô ràng mue dich cüa cuôc chien
tranh, và cho dô là nguyên nhân chinh làm cho tinh thàn cüa quân dôi viên
chinh ngày càng sût kém m çt môi, làm cho quân nguy càng không cô tinh
thân chien dâ'u. Bôi vây, theo Nava thi m çt mât Chinh phü Phâp càn xâc dinh
chü truerng cüa minh là tien hành chien tranh de bâo vç nhflng dàc quyên, dàc
loi nhâ't dinh cüa Phâp à Dông Ducrng, màt khâc phâi manh bao thfla nhân
quyên “dçc lâp” cüa câc quoc gia liên kêt trong khuôn kho khoi liên hiêp Phâp.
Càn chi rô cho câc “quô'c gia” này nhân thây ràng ho chi giành duoc “chü
quyên” và “dçc lâp” thUc sii khi nào dânh bai duçrc Quân dçi nhân dân Viçt
Nam; và vi vây ho càn phâi dçng viên toàn lue chien dàu vi lÿ tuông “chü
quyên” và “dôc lâp” dô, ho phâi ra sfle cüng cô' và mer rông câc “quân dôi quô'c
gia”. Dô'i vdi Mÿ thi Phâp râ't càn dê'n viçn tra cüa Mÿ de tiêp tue chien tranh;
Phâp và Mÿ cùng cô chung m çt mue dich là ngàn ngùa chü nghîa công sân
quô'c tê', nhifng Phâp không thé chî chiê'n dâ'u vi mue dich dô dp rôi sau này bi
Mÿ thay thê' à Dông Ducrng mà côn phâi chien dâ'u cho lçfi ich cüa bàn thân
minh nfla. Trung thành vdi lçfi ich cüa chü nghîa dê quô'c Phâp và chi biê't
nhin vâ'n dê theo quan diêm cüa bon thUc dân, Nava cho ràng, nêu xâc dinh
duçrc mue tiêu chiê'n tranh nhu trên thi không nhflng quân dçi viên chinh
Phâp biê't rô vi sao mà ho hi sinh chiê'n dàu trên chiê'n trfldng Dông Ducrng,
mà câc “quân dôi quô'c gia” cùng sin sàng tham gia chiê'n tranh de giành lây
“dôc lâp” và “chü quyên”.
Vè té chûc chi dao chién tranh, Nava nhân dinh ràng, do nhflng khüng
hoâng nçi câc liên tiê'p, tudng tâ chi huy à Dông Ducrng lai bi thay doi luôn,
nên Chinh phü Phâp thiêu hân m çt su lânh dao chàt chê, kê' hoach tien hành
chiê'n tranh cüng thiê'u chü truerng eu thê và liên tue. Nava cùng thay ràng,
trong lüc dô thi vê phia ta, quân dçi và nhân dân ta cô m çt mue tiêu chiê'n
dâ'u rô rçt: chiê'n dâ'u cho dçc lâp cüa To quô'c, cô mot tinh thàn chiê'n dàu râ't
cao, theo mot dudng lô'i khâng chiê'n rô ràng, và luôn luôn kiên quyê't tien tdi
dudi su lânh dao cüa Chinh phü nude Viçt Nam dân chü cçng hôa dflng dàu là

38
Chü tich Hó Chí Minh. Nava cho ráng, có gá'p rút giái quyé't nhürng tién dé
chính tri nói tren: muc tiéu cüa chié'n tranh, chính sách doi vói các quó'c gia
lién ké't, viéc to chúc lánh dao, v.v.. thi Pháp mdi có the giánh diígc tháng lori
trong cupc chié'n tranh d Dóng Diícmg.
Ve quán su, Nava va bon tiíóng tá Pháp - My nhán dinh ráng, tinh hinh
chié'n sií ngáy cáng bát lori cho quán doi vién chinh. Dó lá vi Quán dói nhán
dán Viét Nam da lón manh rfi't nhiéu; bp dpi chü liíc cüa ta rá't thipn chié'n, bó
dpi día phuang rá't quen thupc chié'n trUÓng; quán ta có mót tinh thán chié'n
dá'u rá't anh düng, lai có mpt lite liígng ca dpng manh góm nhiéu str doán, có
khá náng md nhürng chié'n dich tié'n cóng tiícrng dó'i lón. Trong khi dó thi chié'n
tranh du kích phát trien kháp nai, dá giam gitf vá tiéu hao rá't nhiéu liíc liígng
cüa chúng. Vé phía quán dpi vién chinh thi ngáy cáng lám váo tinh trang
phán tán vá bi dóng. Phán lón liíc liígng déu bi bó chán lám nhipm vu phóng
ngií trong háng nghin dón bó't rái rác trén kháp các chié'n tritórng. Do dó má
lgc liígng dif bi día phiícrng dá yé'u, lac liígng táng dif bi lai cáng yeu han, thié'u
han mót khói ca dóng chié'n luac manh dé doi phó vói các cupc tié'n cóng cua
chü liíc ta hoác de má nhürng cupc phán cóng giánh lai chü dpng. Nava di dé'n
ké't luáin lá cán phái cái bié'n tinh thé' dó trén ca só xáy diíng mót quán dói
nguy lón manh dé giái quyé't vá'n dé quán so, thánh láp gá'p rút mpt liíc liígng
ca dgng chié'n liígc manh, lám bign pháp chü yé'u d i thoát khói tinh trang bi
dgng phóng ngií lúe bá'y gid vá tié'n tói giánh lai chü dpng.
Phán tích các phuang huóng chién luac có th i bi uy hié'p, Nava dá néu ra
nhürng nhán xét nhií sau:
a) Huóng thú nhát, có th i bi quán ta uy hié'p lá dóng báng Bác Bp. Ó dáy,
các cán cúr du kích vá khu du kích cúa ta dang phát trien rpng kháp, liíc liígng
vü trang dia phiíong cüa ta lai khá manh, do dó ta có khá náng sü dung chü
liíc, tiéu dipt mpt bp phán sinh liíc cüa chúng, phá vó phóng tuyé'n cüa chúng d
nhürng khu viíc nhát dinh.
Nava cho ráng nguy ca nói trén cán phái dé phóng, nhiíng dáy khóng phái
lá nguy ca lón nhá't. Lá vi né'u chúng ra súc dánh phá nhürng cán cúr sau liíng
dich cüa ta, lai luón luón sán sáng mpt liíc liígng úng chié'n thi vói diéu kién ca
dpng nhanh chóng, vói khá náng phát huy tác dung cüa các binh chüng ky
thuát, chúng nhá't dinh có th i ngán chán diígc cugc tié'n cóng cúa ta phát
triln. Vá né'u ta có giánh diígc tháng lori thi cüng chi thu diígc mpt tháng lai có
giá tri chié'n thuát má thói. Tuy nhién, dóng báng lá mOt víing nhiéu ngiíói,
nhiéu cúa, ván chuyln tié'p té' déu thuán lori, quán ta có nhiéu khá náng md
cupc tié'n cóng ldn váo dóng báng, vi váy cán phái to chúrc vipc phóng thü het
súc thán trpng.
b) Huóng thú hai, có th i bi quán ta uy hié'p lá hiídng Táy Bác Vipt Nam vá

39
Thirgng Lào. Ô dây, trên chien trüàrng rííng nui, chúng có rä t nhiêu sa hâ. Do
chô tìi triióc chi coi trong dong bàng, coi dông bäng là vi tri “then chot cúa
Dông Nam Á” nên viêc to chiîc chien trtfòng mien núi có nhiêu thieu sót binh
lue bo tri phân tàn, dieu kiên tiêp te khó khän, dieu kiên dia hình thì có lai
cho ta, không lai cho chúng. Nhùrng thieu sót và nhùrng dieu kiên không có lai
nói trên dà tìing gày ra cho chúng nhiêu thiçt hai lón, nhâ't là trong càc tran
Bièn giói, Tây Bàc. Cho nên, càn de phòng nguy ca quân ta lai mô cupe tien
công vào hiióng này. Mpt cupe tiê'n còng mói có thè thu diiçrc nhùrng thàng lai
không nhüng à Tây Bác mà cà ò mien Bác Thiípng Lào, do dó có thé gày ra
mot ành hiióng quân sii và chinh tri không nhó, không nhùrng doi vói Lào mà
câ dò'i vói Thài Lan.
Nhimg Nava tô ve yèn tâm han sau khi cân nhác khá näng dùng bp dôi
lón cúa ta trên hiíóng này, vi các tiíóng tá quen thupc chién trtfòng dêu dà kê't
luán ràng: quân dôi ta không có khá nàng bâo dám van de cung cap chi vipn
vói mot quy mô lón trong mpt thòi gian ttfang doi dài doi vói mot chien trtfòng
ô râ't xa hâu phirang cúa ta, vi vây à htfdng này ta chi có thè dùng mot binh
ltfc có han mô nhùrng cupe tiê'n công trong thòi gian tiíang dôi ngán.
c) Hiíóng thû ba, có thè bi quân ta uy hiê'p là hiíóng mien Nam Dông
Dtfang. Ö dây có mien Tây Nguyên chien ltforc lien vói Ha Lào roi dê'n chien
trtfòng Nam Bp nhiêu ngtfdi, nhiêu cúa, lue ltfçfng cúa dich nói chung so vói
dóng bäng Bäc Bp thi yê'u han nhiêu, lai bô' tri theo hiíóng phân tán phòng
ngir ô các dia phiíang.
Nava nhân dinh räng, nê'u chú lire ta mó cupe tiê'n công vê hiíóng này thi
có thè gây nên mot sii dáo lpn lón và thu dtfac nhiêu thàng lai. Màc dàu triíóc
rnát chira có tri^u chúng gl vê mût cuQc tiê'n công nhu vây, iihung tti khi quân
ta giái phông Tây Bác, bp dpi tinh nguyên Viçt Nam và Quân giái phông
Pathét Lào hoat dpng à Thtfpng Lào, giài phông tinh Sâm Niia và nhiêu dia
phiíang khác thì nguy ca nói trên lai càn phái dè phòng. Do dó Nava dät ra
vâ'n dé phái kiên quyê't ngán chän không dê cho chú life ta virât ra khôi chien
trifdng mien Bác, virât khôi mpt “tuyê'n câ'm” dai thè di tù Thà Khet dê'n Dong
Hói.
Dôi vói chien triídng miên Nam, Nava cho räng trài qua may näm tiê'n
hành chiê'n tranh mà quân Pháp ciï dê cho quân ta giùt vùfng các tînh nhiêu
ngiiôi, nhiêu cúa à Liên khu 5 và mpt vùng tií do khá rpng ô Khu 9 Nam Bô,
dó là mpt thâ't sách lón, vi ta có thè dira vào nhùfng chô dùng chân dó dê täng
ciiòng lue lirang, gây nhùrng uy hiê'p mói cho chúng.
Cän cú vào nhùrng nhân dinh nói trên, Nava và bon tiíóng tá Pháp - Mÿ dê
ra mot kê' hoach tâc chiê'n quy mô nhàm giành lai chú dông, và trong mot thòi
gian ngán giành lâ'y môt thàng lai quyê't dinh.

40
 K é hoach tâc chien dô dai thé chia làm hai buôc:
a) Trong Thu Dông nàm 1953 và mùa Xuân 1954, giff thê phàng ngU chien
liioc à mien Bàc, thuc hiçn tien công chien luçrc ô mien Nam, dông thôi ra sûc
mô rông quân nguy, tâp trung binh lue xây diing mot dpi quân co dông lôn.
Cu thé là trong nhûfng thâng Thu Dông nàm 1953, chûng chü truerng tâp
trung mot lue luçrng ccr dông manh ô dong bàng Bàc Bô, mer nhüng cuôc càn
quét dû dôi de dânh phâ càc càn cüf du kich và khu du kich cüa ta, dong thcri
mô nhüng cuôc tien công uy hiép vùng tuf do cüa ta de giam giü, tiêu hao chü
lue cüa ta, làm cho chü lue cüa ta moi met, buôc ta phâi bi dông chô'ng lai
chûng trude khi di vào thiic hiên ké hoach tan công cüa ta. Trong lue dô chûng
sê tranh thü thôi gian mô rông quân nguy và tâp trung binh lue.
Sau mùa dông, tUc là sau mùa hành binh lôn ô Bàc Bô, buôc vào dàu nàm
1954, chûng së loi dung quân ta dâ bi tiêu hao, môi met, phâi nghî ngeri de
chûng chuyën phàn lôn lue luçrng ccr dông vào hoat dçng ô chien truông mien
Nam. Lûc bày giô chinh là lûc dieu kiên thôi tiet Ô mien Nam cô loti cho viçc
tâc chien cüa chûng. Ÿ dinh cüa chûng là mô nhüng cupc hành binh lôn nhàm
mue dich chiê'm dông tâ't câ câc vùng tu do côn lai cüa ta, nhâ't là vùng tu do
Liên khu 5 và vùng tu do Khu 9 Ô Nam Bô. Dânh chiém duçrc tât câ câc vùng
nôi trên tUc là trU diêt duçrc nhùrng moi uy hiép lôn; dich du dinh së nhân dà
thing lçri mà to chUc thêm quân nguy dong thôi tâp trung thêm lue lUçrng cor
dçng tiê'n hành moi su chuan bi cho mot cuôc dai tiê'n công trên chiê'n truông
mien Bàc.
b) Néu ké hoach trên duçrc thiic hiçn tôt thi dén Thu Dông nàm 1954, vôi
mot lue luçrng ccr dçng dâ duçrc tâng cuông rat nhiêu và dang cô m çt khi thé
chien thâng, chung se chuyën toan lue ra miên Bâc, chuyën sang tien công
chien liiac trên chiê'n truông mien Bàc, giành lâ'y nhtfng thâng lçri quân su to
lôn, buôc ta phâi dieu dinh trong mot tinh hinh cô lçri cho chûng. Và, nê'u ta
không chiu châ'p nhân nhûfng dieu kiçn cüa chûng thi lûc dô së tiêu diçt chü
lue ta.
Dé cô dü lue luong càn thiê't cho viçc thuc hiçn kê' hoach nôi trên, Nava
chü trUOng giâi quyê't bàng ba bien phâp: mô rông quân nguy, mô rông câc
“quân dôi quô'c gia” theo quy mô rông lôn; rût mot bp phân liic luçrng chiém
dông dé tâp trung lai; xin tâng viên tù Phâp sang.
Nava không cô con duông nào khâc là âp dung chinh sâch thâm dpc mà
truôc dây tuông Rerve, roi dê'n tuông Dôlât dô Tâtxinhi dâ de xUông: “Lay
chien tranh nuôi chien tranh, dùng nguài Viêt dânh ngUài Viêt”, dùng quân
nguy làm lue luçrng chiê'm dông thay thê' cho câc lue luong Âu - Phi trô vê tâp
trung. Dieu môi là Nava dâ chu trUüng càn thiic hiên nhüng phucrng sâch dô
vôi mot quy mô rông lôn hern, vôi mot tinh thàn kiên quyê't hern.

41
 Vdi vu khi va dola cua My, Nava va bon tutfng ta Ph ip - My du dinh to
chufc ngay trong nim 1953 mpt luc lugng quan nguy mdri gom 54 tieu doan goi
li khinh quan va sang nim 1954 thi tang so don vi do len gap doi, den 108
tieu doin. Nhii vay, dua so quan nguy tii khoang 20 van len den 29 van, khong
ke so quan nguy d trong quan dpi vien chinh.
Di doi vdi vipc md rpng quan nguy, Nava chu triiong nhanh chong to chUc
ra mpt luc lugng ca ddng chi&n luge khi manh, du sure de dinh bai nhufng
chien dich tien cong trade m it cua quan ta va nhat la de chuyen sang tien
cong chien luge tieu diet chu luc ta sau nay. Cu the, Nava dii dinh trong nfim
1953 vk 1954 xSy di/ng mot khoi lire lifgng ca dong l i 7 sii doiin trong do c6 6
sii doan luc quan, 1 sii doar quan nhiy du, ta t ca gom 27 binh doin ca dong.
Tren day la noi dung ca b ln cua ke hoach Nava. Ke hoach nay di/ac Hoi
dong cdc tham mifu triidng nude Phdp danh gid ra t cao va ngay 24 th in g 7
n&m 1953 diiac thong qua trade Hoi dong phong thu quoc gia cua nifdc Phap do
Tong thong Phdp diing dau gom c6: Thu tadng v i cac Bo trtfdng: ngoai giao,
t ii chinh, npi vu, quoc ph6ng, Ph ip quoc h ii ngoai v i Bo trifdng c ic quoc gia
lien ket (Bp trUdng phu trich Bong Diiang), Bo trudng cic quan chung v i cic
tham mifu tradng hai, luc, khong quan. Ke hoach n iy ching nhufng dirge cic
chinh gidi cua nirdc Ph ip nhat tri m i cdn dirge n hi cam quyen My tin thin h .
Ve phan minh, Chinh phu Ph ip quyet dinh gap rut dieu quan de tin g vien
cho chien trirdng Bong Dircfng. C6n Chinh phu My thi sOf dung ngay 400 tripu
dola de to chiic quan nguy d Viet Nam, quyet dinh tin g gap rirdi vien trg quan
sg cho Phip (nim 1953 l i 650 trieu dola v i 1954 l i 1.264 tripu dola, chiem
73% chi phi chien tranh Bong Birang), cung cap them trang bi cho nhieu tieu
doin v i trung doin phio binh, ca gidri v in t ii, tin g them 123 m iy bay v i 212
tiu chien cic loai. C ic phii doin quan sir My Trapnen, O. Banien lien tiep
sang Bong Birang doc thuc, giim s i t vipc thgc hipn ke hoach.
Be thgc hipn am miTu v i ke hoach n6i tren, dich d i quyet dinh rut c i c lire
lugng Au - Phi tinh nhue cua chung dr mot so vi tri ve tap trunglai.Bong th
Nava de nghi Chinh phu Ph ip tin g vien hai sir doin, nhimg chi dirge chap
nhan 12 tieu doin dieu dgng tir Phip, B ic Phi v i Trieu Tien sang. Birdc vio
Thu Bong nim 1953, dich da tap trung dirge mot lire lugng ca dong g6m 84
tieu doin tren toin chien truirng Bong Buang v i de thuc hien budc diu cua ke
hoach Nava, chung d i tap trung dr dong bing B ic Bo mot luc lugng ca dong
khi manh gom 44 tieu doin tUc l i tren 50% luc lugng ca dgng cua chung luc
d6 tren chien trudrng toin Bong Buang.
Chung da dung mgi thu doan di man tin bao de ban cunghoanhan dan
ta trong vung tam chiem, cin qu6t, vay b it, lUa bip, du d6,luumanh ho
thanh nien. TU th in g 5 nim 1953 den th in g 3 n im 1954, so quan nguy da

42
tâng thèm 9 van 5 nghin. Bich dâ té chiîc thêm dirac 107 tiéu doàn. Dây là
con so quân nguy cao nhâ't tù triidc dén lue này. Tuy nhiên, bon tiidng tâ Phâp
- Mÿ cûng dâ phâi thïia nhân ràng, viçc ma rpng quân nguy thi/c te chl giâi
quyét düçrc vâ'n de so ltfçrng, trong lüc dô thi châ't liiang ngày càng sût kém,
tinh than chien dau suy sup, dù chûng dâ vân dung moi thü doan cüa chien
tranh tàm lÿ, nào là chiêu bài dôc lâp giâ hiçu, nêu lÿ tiidng chien dau chô'ng
công, nào là cho quân linh chûng tha ho bân phâ, hâm hiép, cirdp bôc trong
câc cuôc hành binh.
Tir khi mdi nhâm chüfc, ttfdng Nava dâ nhiêu làn tuyên bo phâi hành dông
theo khau hiêu “luôn luôn chü dông”, “luôn luôn tien công”.
Ngay trong mùa hè nâm 1953 và suô't mùa thu nàm ày, dich dâ met lien
tiép hàng chuc cuôc hành quân càn quét dOf dpi trong vùng chûng chiém dông
cr Bàc Bô, Binh - Tri - Thiên và Nam Bp1.
Trong câc cuôc hành quân càn quét này, chûng dâ huy dpng nhürng liic
lirçmg khâ manh, cô khi tdi hàng chuc tieu doàn bô binh, cô phâo binh và
không quân yêm hô nhii trong câc trân càn quét ldrn d Binh- Tri- Thiên, vùng
Hâi Hâu tînh Nam Binh, vùng sông Lupc tînh Thâi Binh. Chûng càn di quét
lai nhiêu lân, tàn sât nhân dân, vây bàt thanh niên, don dân vào câc khu tâp
trung de tien bê kiem soât. Chûng ra süc dânh phâ càn cû du kich ta, phâ hoai
kinh té. phâ hoai liic liiang dii trü cüa ta, dùng moi thü doan de thüc hiçn ké
hoach tiâm dôc mer rpng quân nguy cüa chûng.
Théng 7 nàm 1953, chûng cho quân nhây dù sâu vào hâu phuang cüa ta,
tâp kich Lang San và tuyên bô' khoâc lâc ràng dâ gây cho ta nhûfng ton thâ't
làn, mà: dau cuôc tâp kich dô chï gây nhùrng thiçt hai không dâng ké.
Chtng cho bon phân dông tay sai tâng ctfàng hành dpng biçt kich, md
rông nhùrng vùng tho phi d câc khu viic gân Lào Cai, Lai Châu, nhâ't là à San
La.
Théng 8 nàm 1953, chûng rüt toàn bp binh liic à Nà Sân vê tâp trung à
dông bàng và tuyên bô' huênh hoang cho cupc rüt quân dô là mpt thâng lai ldn.
Trade dây, dich dâ tèrng coi Nà Sân là mpt thành “Vécdoong”2 thûr hai, chàn
dûng cuôc tien quân cüa Chü nghïa công sân vé phia Nam. Bê'n nay, khi phâi
rüt quâi dé trânh khôi nguy ca bi tiêu diçt, chûng lai tuyên bo Nà Sân không

1 Thânf 3 nàm 1953 cuôc hành quân Hô'tta Anpa vào Bâc Thanh Hôa.
Thànf 7 nàm 1953 hành quân Camâcgo à Binh - Tri - Thiên.
2 Thành Vécdoong là mpt trung tâm phbng ngU nôi tiê'ng cüa quân dpi Phâp hai bên btJ
sông Modo trong chiê'n tranh thê' giôi làn thür nhâ't. Nàm 1916, quân Phâp diia vào trân
dia kitn cô à Vécdoong dâ dânh lui câc cupc tiê'n công cüa quân Dure, giûf vûfng trong 10
thâng /à cuô'i cûng dà phân công dânh chiê'm lai toàn bp dâ't dâ mât.

43
còn có tác dung gì vê quân sii nCfa.
Tháng 10 näm 1953, chúng huy dông 6 binh doàn ca dông ma cuôc tien
công ldn goi là chien dich Hái Au vào vùng giàp gidi Ninh Binh - Thanh Hda,
tuyên bo dâ giành duac quyên chu dông, làm tê liât chu lac cúa ta và rêu rao
sáp s lia chiê'm ddng Thanh Hda hoâc tien công lên Phù Tho. Mpt dan vi chü
lac cüa ta dâ daçc lçnh, thíía lúe chúng tien quân ra vùng ta do, chon nhûfng
nai dia hinh thuân lai mà tiêu diét tîfng bp phân sinh lac cüa chúng. Mác dâu
quân dich tâp trung nhièu lac luang, huy dpng nhiêu phâo binh, ca gidi, không
quân ra trân, quân ta dâ ra s de khâc phuc khd khân, chû dông linh hoat, nàm
vùing ca hôi tô't, anh dùng chien dâu tiêu diét duac nhiêu sinh lac dich. Dông
thdi ò vùng sau long dich, các dan vi cúa ta cûng day manh hoat dông, dánh
vào hâu cú cúa các binh doàn ca dpng cúa chúng. Trên m ât trân chính diçn
Ninh Binh cûng nhu d vùng dich tam chiêm, quân ta dâ gây cho dich nhütag
ton that nâng nê, tiêu diçt han 4.000 tên và buôc chúng phâi rút khôi vùng tu
do cúa ta.
Tháng lai này là mot tháng lai ldn dâu tiên cüa ta trên chien trudng Bâc
Bp trong khi mùa tác chiê'n thu dông mdi bât dâu.
TU lúe tudng Nava sang Dông Duang cho den thuang tuân tháng 11 thi
hâu nhu moi viçc dêu diên ra thuân lai, nào là tâng cUdng viêc “binh dinh”
vùng tam chiêm, nào là uy hiê'p vùng tu do cúa ta, nào là ràm rp “dpng viên”,
rào riê't bât linh, md rpng quân nguy, nào là chû dpng trong viçc rút quân, chû
dpng trong viçc tiê'n công, nào là manh bao tâp trung lue luang ca dpng chien
luac. Lúe bay gid, dich cho ràng kê' hoach Thu Dông cüa ta dâ bât dâu bi phà
vô, và mpt bp phân chü lue cüa ta dâ bi chúng tiêu hao, các dan vi chû lac
kliàc thi chác chán phâi auf d ung vào viêc bâo vç vùng tu do. Tú các nhât lçnh,
các “thu hàng tuân” cúa tudng Nava güi cho binh si cho den du luán bào chi
Pháp - Mÿ dêu dê lp mpt không khi hê't súc lac quan.
Bông nhiên, Bp Tong chi huy cúa dich nhân duac mot sô' tin tûc tinh bâo
mdi: cd nhöng triçu chúng vê viêc di chuyên cüa mpt dan vi chü lac cúa quân
ta lên hudng Tây Bâc. Dich dúng trUdc bao nhiêu vâ'n dê m di: thê' thi quân ta
md cuôc tiên công Thu Dông vào dông bàng hay lên Tây Bâc; và neu chü lue ta
tiên công lên Tây Bâc th i làm thê nào dê bâo toàn cho lue luang cüa chúng d
Lai Châu, nhât là làm thê' nào dê bâo vç Thuang Lào.
Sau khi cân nhàc lai hai, tudng Nava dâ di dê'n quyê't dinh md mot cuôc
hành binh mdi không näm trong kê' hoach chiê'n luac cúa y trude dây.
Ngày 20 tháng 11 näm 1953, mot lue luang ca dông cúa dich gôm sáu tiêu
doàn tinh nhuç nhày dù xuô'ng cánh dông Mudng Thanh và dánh chiêm. Diên
Biên Phù. Ÿ dinh lúe dâu cúa dich là sau khi cûng cô' Diçn Biên Phü së liên
lac vdi Lai Châu và ed thê dánh chiêm vùng Tuân Giào và cô thê câ San La,

44
Nà Sân. Nhu vây, dia bàn cüa chüng à Tây Bâc së duçrc md r§ng, viêc phông
thü ThUçmg Lào cüng diiçrc bào dâm.
Nhimg dê'n trung tuàn và ha tuàn thàng 11, dich lai phât hiên nhûrng triêu
chUng mài: hinh nhu không phài chi mot don vi chü lue cüa ta, mà nhièu dem
vi, kê câ nhûrng don vi thièn chiê'n nhâ't, dang tiê'p tue di chuyen lên hudng
Tây Bâc. Nhûrng tin tUc dó lüc dàu chua duçfc rô rêt, nhung càng ngày càng
dupe xâc nhân: câc dai doàn 308, 312 và 351 dâ mâ't hüt d Trung du. Mùa
dông nâm 1953 là lân dâu tiên dich phát hiçn nhûrng cuôc chuyen quân cüa ta
tuerng doi sdm, tuy không phài là sám lám. Khác hàn vói nhûrng nâm trUdc
nhu trong chiê'n dich Biên gidi hay chiê'n dich Tây Bâc, mai dê'n khi quân ta
no süng, dich mói phât hiçn duçrc hudng tiê'n công chinh cüa ta.
Mot vâ'n de mdi hê't sUc quan tro n g duçrc dât ra cho Bp Tong chî huy quân
dôi viln chinh: trUdc ÿ dinh mat mot cupe tiên công lân cüa quân ta, thi giûra
hai phuong sâch: hoâc rùt quân khôi B ien Biên Phü hoQc tâng cuàng Biên
Biên Phû và tiê'p nhân cuôc chiê'n dâ'u vói chü lue ta à dó, nên chon phuong
sâch nào?
Ngày 3 thâng 12 nâm 1953, tuóng Nava quyê't dinh chon phucmg sâch thür
hai và ra chî thi cân giö vûng Bien Biên Phü bàng bât cü giâ nào, tao moi
diêu kiên tôt dê tiêu diçt mpt bp phân quan trong chü lue ta, nê'u ta md cupc
tiê'n công vào Bien Biên Phü, doi vói Lai Châu thi khi cân có thê rüt quân vê
tâng cuàrng cho Biçn Biên Phü. Tuóng Nava cân cû vào kinh nghiçm Nà Sân,
vUng tin râng: vói mot lue luçmg manh, vói mpt to chüc phông thü hiçn dai,
Biçn Biên Phü nhâ't dinh së trd thành mpt phâo dài bâ't khà xâm pham. Quân
ta dâ tiê'n lên Tây Bâc thi tUcrng kê' tUu kê lai càng nên tim cách thu hüt thêm
chü lue cüa ta, nëu cuòi cùng ta không bd ÿ dinh tiên công thi nhât dinh chü
lue ta së bi ton thâ't nâng ne. Nhu vây, không nhûrng cho dûng chân cüa dich d
Tây Bâc duçrc giûr vUng, Thuçmg Lào duçrc an toàn mà dong bäng Bâc Bp cüng
không bi tiê'n công. Mùa dông së dua lai nhûrng thâng loi mói. Và khi chü lue
ta dâ bi tiêu hao, mdi m çt, nguçrc lai lue luçmg ccr dpng cüa chüng dâ duçrc tâp
trung và tâng cuimg, tuóng Nava së ung dung chuyên sang kê' hoach mùa xuân
tUc là thuc hiçn ÿ do tiê'n công chiê'n lucre trên chiê'n trudng miên Nam nhu kê'
hoach dâ dinh.
Quyê't dinh trên dây cüa tuóng Nava, g iù vüng và tâng citòng Bien Biên
Phü và tiép nhân chién dàu vói chü lue ta à Bien Biên Phü là mpt quyê't dinh
có tinh châ't chiê'n lucre eue kÿ quan trong. Và sau khi dà ha quyê't tâm chién
luac, thi dich lai tiê'p tue tuyên truyên thâng loi, coi viêc dánh chiê'm và tâng
cucfng Bien Biên Phü là mot bàng chiîng không thê chô'i câi cüa sUc manh mdi
khôi phuc lai và khà nâng co dpng chiê'n luoc cao dô cüa quân dpi viën chinh.
Sau nhüng ngày lo âu không khi lac quan trong chinh gidi và du luân Phâp -

45
Mÿ lai täng thêm hon tritóc nfla.
Trong lúe dó bp dpi chu lire cua ta dang tích cUc chuán bi mô các cupc tien
công Thu Dông và thät chät dân vòng vây xung quanh Biçn Biên Phü. Mpt
trang sCf mái bât dàu trong eue diçn cüa cupe chien tranh à Dông Duong.

46
 CHÜ TR U Ö N G C ÜA T A TRONG DÔNG XU ÂN
1953 - 1 9 5 4 , CÂC CUQC T IE N CÔNG LÖ N CÜA
QUÂN T A T R Ê N CÂC C H IEN TRlfOfNG PHOI HÇfP
TRLfÓfC C H IEN P|CH BlgN B IEN P H Û ____

Nhu trên dà nói, eue diên chien truerng Viêt Nam vào mùa hè nàm 1953
dà cô nhüng bien doi quan trong. Vê phia ta thi tù chien dich Biên Giói tror di,
quân ta dà lôn manh vuot bâc, lien tiêp chien thâng trong nhiêu chien dich
tien công, giür vüng thê chü dông trên chien truerng Bâc Bô. Vê phia dich thi
dich dà bi that bai liên tiêp, sinh lue bi tiêu diêt, pham vi ehiê'm dông bi thu
hep; chüng không thé không dùng nhùrng phiiong sâch mdi nhii mô rông quân
nguy, tâng cudng lac luong co dông dê hông cüu vân tinh thê. Vi liic luong cüa
ta trên chien truerng mien Bâc manh hon trên chien truông khâc khâ nhiêu, vi
tàm quan trong vê chiên liioc cüa dong bàng Bâc Bô nên dich càng ngày càng
cô xu thé tâp trung lue luong phông giür vùng châu tho sông Hong, coi dó là “vi
tri then chot cüa Dông - Nam ”.
Thâng 1 nàm 1953, Ban Chap hành Trung uong dâ hop Hôi nghi lân thür
tu. Tai Hôi nghi, Chu tich Ho Chi Minh doc mçt bân bâo câo quan trong vê
lânh dao quân su và chinh sâch ruçng dât. Ban Châ'p hành Trung uong Dàng
dâ thâo luân và nhâ't tri vói bàn bâo câo cüa Chu tich Ho Chi Minh. Trung
uong Dâng ta dâ phân tich mçt câch sâu säe và khoa hoc hinh thâi chien su
trên chiê'n truerng Viçt Nam và nói chung trên chiê'n trUÒng toàn Dông Duong.
Trung uong nhân dinh ràng, do tinh hinh phât triên không dong dêu cüa
lue luong ta trên câc chiên trUÒng Bâc Bq, Trung Bp, Nam Bp cho nên dai bp
phân chü lue cüa dich dâ dan dan tâp trung ra Bâc Bp, trong lüc dó trên câc
chiê'n truông khâc chüng côn nhiêu so hd. Ö Bâc Bp thi lue luong cüa chüng
tâp trung Ö dong bàng, côn à chiê'n trUÒng mien nüi thi chüng tuong dô'i yê'u
hon, diêu kiçn dia hinh à dó lai cô loi cho ta, không loi cho dich.
Bô dôi chü lue cüa ta trài qua câc chiê'n dich lón, dâ nâng cao sUc chiê'n
dâ'u cüa minh, cô nhtfng khâ nâng mdi vê dânh vân dpng cüng nhu vê dânh
công su vöng châc - dânh công kiên. Tuy nhiên, trên chiê'n trUÒng dong bàng,
nhu kinh nghiêm câc chiê'n dich Trung du, chiê'n dich dudng sô' 18 và chiê'n
dich Hà - Nam - Ninh näm 1951 dâ chUng tô, vói mot mUc dp tâp trung binh
lue nhâ't dinh, ta chi thuc hiên dupe uu thê' tuyçt dô'i trong mot thefi gian ngân.

47
Den khi dich löi dung khä näng tiep vipn nhanh chöng cüa chüng de dua them
lUc luong ca dpng thi ta lai gäp nhieu khö khän trong vi$c tiep tue phät trien
euoe tien cöng cüa ta. Tren chien trifftng rüng nüi thi rö räng quän ta cö nhieu
dieu kipn thuan loi hem d l tieu dipt quän dich. Ö däy th i bo tri cüa dich cön
tuong döi phän tän, quän dich bi han che trong vipe sü dung vä phät huy täc
dung cüa phäo binh, khöng quän, v.v.. Vipc tiep te vä täng vien cüa chüng
cüng chi cö th i thifc hipn bäng duöng häng khöng, do dö bi han che ra t nhieu.
Quän ta cö nhilu khä näng d l thifc hien vä giü vüng Uu the binh luc trong
suot cä chien dich tien cöng hoäc tren nhüng huöng nhä't dinh cüa chien dich,
do dö cö the thu duoc thäng loi ldrn.
Tren cO sä sif phän tich nöi tren, näm vüng tii tudng tieu diet sinh liic dich
lä chinh, Trung uong Däng ta dä de ra phiiong hiföng chiln liipc het sufc düng
dän lä: T&p trung lüc litong mö nhüng cuöc tiön cöng väo nhüng hitäng quan
trong ve chien litgc mä dich titcmg doi yS'u nhäm tieu diet mot bö phän sinh
luc dich, giäi phöng dät dai, dSng thdi buöc chüng phäi bi döng phän tän luc
luong dö'i phö vöi ta trSn nhüng dia diim xung yeu mä chüng khöng the bö, do
phäi phän tän binh luc mä tao ra cho ta nhüng diiu kien thuän loi möi de
tieu di$t thUm tüng bö phän sinh luc cüa chüng. Nöi mot cäch cu th i hon tren
chiln triiöng d6ng bäng Bäc Bp, trutfc m it vipe chinh lä tiep tue däy manh
chien tranh du kich sau liing dich, cüng cö th i düng mpt bp phän chü liic d l
dänh nhüng trän nhö. Cön cäc chiln dich lön thi nen mö väo nhüng hütfng
khäc, läm nhu väy cüng türc lä dän dän tao dieu kipn d l tien töi giäi phöng
dong bäng.
Trung üong Däng mpt län nüa lai xäc dinh tü tiiöng chi dao cupc khäng
c h i£ n nöi chung cüng nhtf tu tudng ch i dao täc c h iS n cüa q u än dpi ta: “P hiiöng
chäm chung cüa cupc chien tranh giäi phöng cüa ta lä triiöng ky khäng chiiin,
tu luc cänh sinh, vi väy ta khöng chü quan khinh dich, khöng nöng vpi, khöng
mao hilm. Dänh än chäc, tiin än chdc, chäc thäng thi dänh cho ky thäng,
khöng chdc thäng thi kiin quyit khöng dänh". Chi duoc dänh thäng, khöng
dupe dänh khöng thäng.
Chü luc ta phäi lä'y dänh vän dpng läm chinh. Düng cäch dänh vän dpng
cö dpng linh hoat d l tieu dipt tüng bp phän sinh luc cüa dich. Düng Uu the
binh luc d l tieu dipt dich mpt cäch giön giä trong tüng trän, khöng dänh tieu
hao, khöng dänh tan. Quän ta lai cän ket hop dänh cöng su vüng chäc - dänh
cöng kien - vöi dänh vän dpng. Dö lä mpt dieu cän thiet d l düa cäc chien dich
tien cöng cüa ta den nhüng thäng loi ltfn.
Dong thdi vöi nhüng chü truong ve länh dao quän sif, Trung uong Däng ta
dä quyet dinh trong näm 1953 tien hänh phät dpng quän chüng, thuc hien
chinh säch cäi cäch rupng dät d l kip thöfi boi duöng lüc luong nhän dän, truöc

48
het vá chü yeu lá nóng dán lao dpng, de dáy manh kháng chié'n.
Cuóc phát dóng quán chúng thilc hién chính sách ruóng dát tien hánh ttí
tháng 4 nám 1953 düoc mof rpng vá trcr thánh mpt cupe cách mang sáu sác
tren toan bp các vüng nóng thón tü do mién Bác, ánh hüáng manh mé den
nóng thón trong víing dich tam chiem. Khó'i lién minh cóng nóng khóng ngííng
dirgc cüng có'. Mát trán dán tpc thong nhá't dirpc má rpng vá ngáy cáng cüng
co. Chính quyén dán chü nhán dán diípc kién toan. Cán cü día nóng thón ngáy
cáng vüng manh. Moi mát cóng tác kháng chié'n déu có büác tien bp mói.
Phong tráo thi dua yéu mtác vói kháu hiéu “Tát cá cho tien tuyé'n, tá't cá de
chien tháng” da phát trien manh mé chiía tüng tháy.
Viéc xáy düng vá nárig cao chát luang chien dáíu cúa lUc luong vü trang
nhán dán duoc d$c biét chú trong.
Tháng 3 nám 1953, Tong Quán üy ra Nghi quyé't vi chinh quán chính tri
nhám náng cao lén mót btíóc mái tinh thán quyet chien quyet tháng vá trinh
dó giác ngó giai cap cüa quán dpi, lám cho quán dpi ta cáng vüng váng ve
chính tri, tü tucrng, chát che ve to chútc, de lám trón nhiém vu quán sü mái.
Tháng 9 nám 1953, trén có sd tháng lpi cüa chinh quán chính tri, phong
tráo hoc táp quán su dá phát trien manh mé cá ve chiéu rpng vá chieu sáu.
Các don vi bp dpi chü lüc dá duoc huá'n luypn dánh van dpng, dánh cóng su
vüng chác, dác b ift chú trong cách dánh táp doán cúf diem.
Chúng ta cüng dóng thífi nghién cúu vá giái quyé't mpt loat vá'n de ve to
chúc, bien che, trang bi cho quán dpi, kién quyé't rút mpt só' don vi chú liíc vi
táp trung de táng cücrng han nüa liíc liípng co dpng chié'n lüpc. Các don vi
thupc binh chúng ky thuát nhü pháo binh, cóng binh, thong tin lién lac duoc
cüng có' vá phát triln .
Súc chien dáu cüa quán dói ta thi/c sU duac náng cao lén mót buóc mói.
Nhü váy lá, ngay tü dáu nám 1953, toán Dáng, toán dán vá toán quán ta
dá no lüc chuán bi moi dieu kipn cho nhüng büóc phát triln mái cüa cupc
kháng chié'n.
Tü khi mát trán Trieu Tién dinh chien, chúng ta dá dü doán ám müu mói
cúa de quó'c Pháp - My lá ra sute táng cüáng liíc liípng vá md rpng chié'n tranh
xám lüoc á Dóng Düong. Tinh hinh quán sü váo müa hé nám 1953 dá trd nén
khan trüong mót cách ró rpt, nhá't lá tü khi tüáng Nava düpc cur lám tong chl
huy quán dpi vien chinh.
Nhán dán vá quán dpi ta khóng he nao núng trüác nhüng ám müu vá thü
doan mái cüa dich. Nhipm vu cüa chúng ta lá phái kién quyet chié'n dá'u di
phá tan ke hoach Nava, dánh bai ké' hoach dó. Nhüng chü trüong chié'n lüpc
nén nhü the náo, ke hoach tác chié'n nén nhü the náo? Trüác ám müu mói cüa

49
dich, cân phái phân tích tình hình và dinh rò phuong chàm hành dông nhii
thè nào cho chính xác, cho báo dám thàng lai?
Vân de cu thè dàt ra là: dich dang tap trung binh lue lón à dông bàng Bác
Bô, dich dang tâp trung à dây mpt lue luçrng co dông lón hon hê't tù truóe dën
lúe này, dang càn quét dû dpi vùng tam chiëm, mô nhüng cuôc tien công lón
nhö ra vùng tu do cùa ta, nhu vây ta nên tâp trung binh lue dô'i phó vói dich,
hay dieu dpng lue luong md cupc tiê'n công vào câc huóng khâc.
Phuong sách thù nhâ't là: dich tâp trung lue luçrng â dông bàng Bác Bô, uy
hiê'p vùng tu do cùa ta; thê' thi ta cân tâp trung toàn bô hay phân lón chú lue
ta ó dông bàng, tranh thù tiêu diçt mpt bp phân quân dich, phô'i hop day
manh chien tranh du kích, báo vç vùng tu do trong mpt thöi gian. Sau khi dich
bi ton thâ't den mpt mUc dô nhâ't dinh, vùng tu do cùa ta duçrc cùng cô', lúe dó
ta sé tùy tình hinh mà de chú lue hoat dpng à dông bàng hay dieu dpng di
huóng khâc.
Phuong sách thU hai là: dich tâp trung lue luçrng à dông bàng Bác Bp,
chien truóng dông bàng lai cô nhiêu thuân loi cho dich, it thuân loi cho chú
lue ta tâc chiê'n, sur dung chú lue à dó chi cô thé thu dupe nhûfng thàng loi cô
han, mà lai cô thé bi tiêu hao lue luong. Vi vây ta cân dieu dpng chú lue di
dânh à nhüng huóng khâc, à nhûfng huóng dich tuong dô'i so hö, tiêu diçt sinh
lue dich trong nhûfng diêu kiçn thuân loi bupc dich phái phân tân dô'i phó;
trong khi dô thi day manh chiê'n tranh du kich trên khâp câc chiê'n truöng sau
lung dich trong cá nUÓc. Nê'u dich dânh ra vùng tu do thi lue luong chúng càng
bi phân tân; chú lue ta thu dupe thàng loi à huóng dich so hô thi tu khác
chúng phái rút khói vùng tu do cúa ta.
Lúe bay gió chúng ta dâ thâÿ rô nhûfng nét chính cúa kë hoach quân su
Nava, nhung âm muu cúa dich vân chua bOc lp mpt câch eu thé. Trung uong
Bâng ta dâ nghiên cúTu và phân tich tinh hinh, nám vüng tu tuông và phuong
huóng chiê'n lucre co bán dâ dupe d i ra tir trUóc, di tói xác dinh chú truong tác
chiê'n trong Dông Xuân 1953 - 1954. Chú truong dó là: S ü dung môt bô phân
chü lue mà nhüng cuôc tiê'n công vào nhüng vùng sau lUng dich sa hà, dông
thdi tranh thu. ca hôi tiêu diêt dich trong vân dông à nhüng huóng dich cô thê
dânh sâu vào vùng tu do cüa ta; trong lúe dô, dây manh chién tranh du kich à
khâp câc chién trüàng sau lUng dich và tich eue tiê'n hành moi su chuân bi càn
thiét trong nhân dân và bô dôi dia phuong, dân quân du kich câc vùng tu do,
d é cho chü lue rânh tay làm nhiêm vu.
Kê' hoach tâc chiê'n dai thé là:
a) Sù dung môt bp phân chú lue mô cupc tiê'n công lên huóng Tây Bác, tiêu
diêt quân dich còn chiê'm dông Lai Châu, giài phông hoàn toàn khu Tây Bác.

50
 b) De nghi vói Quân giái phóng Pathét Lào phô'i hop vói các don vi bp dpi
tinh nguyên Viçt Nam mô cupe tiê'n công vào huóng Trung Lào, tiêu diçt sinh
lue dich, mô rpng vùng giái phóng.
c) Vi hành dông cüa dich chua rô rçt nên truóc mát chúng ta chu triiong bô'
tri mpt bô phân quan trong cüa bp dôi chu lue ta tai mpt dia dilm co dpng,
giâ'u kin liic liiofng, sân sàng hành dông.
Truóc cuôc tien công cüa quân ta lên Tây Bâc, dich có thé täng viçn binh
lên Tây Bâc, trong truông hçrp dô ta sê dieu dpng thêm chü lue lên huóng dô
de tiêu diçt sinh lue cüa chúng. Dich cüng có the dánh sâu vào mot huóng nào
dó cüa cân cù dia Viçt Bâc nhàm cát dût dudng giao thông, tiê'p tê' cùa ta, phà
hoai câc tuyê'n chi viçn tien tuyê'n cùa ta, gây ton thâ't cho vùng tu do cùa ta
dông thôi bupc chù lue ta à Tây Bâc phâi rüt vê. Trong truòng hpp dô ta së
tim câch nhü dich vào thë trân bày sàn cüa ta rôi sü dung mpt bp phân cüa
chü lue mà tiêu diçt chúng.
d) Ò huóng dông bâng thi dày manh chiê'n tranh du kich sau lung dich,
cüng cô' và phát trien các cân cú du kich và khu du kich, phôi hpp dác lue vói
câc cupc tiê'n công nói trên. Nê'u dich dánh ra vùng tu do thi tiêu hao và tranh
thü tiêu diçt mot bp phân sinh lue cüa chúng.
Trên dây là kê' hoach tâc chiê'n cho bp dpi ta trên chiê'n truông ehinh -
chien truông mién Bâc...
Trung uong lai cân cU vào tinh hinh dich, ta và tu tudng chi dao nói trên
mà dinh ra kê' hoach tâc chiê'n Dông Xuân cho chiê'n truông miên Nam, dai
thë nhu sau:
a) Ò m iê n N am , ta có vùng tii do rQng Iti 11 à Liêu khu 5, à dú có lue ltfpng
vû trang tuong dô'i manh. Lúe bâ'y giô ta dâ nhân duoc tin tiîc tuong dô'i ehinh
xác ve su chuán bi cüa dich dé dánh chiê'm vùng tu do cùa ta. Ö Liên khu 5
chúng ta cüng düfng truóc mpt vâ'n de tuong tu nhu à Bâc Bp: dich sáp mà cupe
tiê'n công vào vùng tu do cüa ta; ta nên sü dung dai bp phân chü lue dé dô'i phô
vói âm muu cüa dich, bào vç vùng tu do hay nên sü dung chü lue vào mpt
huóng khâc, ò dô ta có nhièu dieu kiçn thuân loi hon dé tiêu diçt sinh lue
dich.
Chúng ta di dê'n mpt quyê't dinh manh bao và ehinh xác là tâp trung phân
lón chü lue cüa Liên khu 5 mó cupe tiê'n công lên chiê'n truông mien nùi Tây
Nguyên, ra súc tiêu diçt mpt bp phân sinh lue dich, giái phóng môt bô phân
dâ't dai. Nhân dân, bp dôi dia phuong, dân quân du kich cùng vói mpt bô phân
nhô chü lue có nhiçm vu tich cUc chuán bi dé dô'i phó vói âm mUu cüa dich
xâm pham vùng tu do cüa ta. Chúng ta phán doàn dich có thé tam thôi dánh
chiê'm môt bp phân dâ't dai cùa vùng tu do, nhifng nê'u cupe tiê'n công cùa ta

51
phât trien thuân lçri trên chiê'n trUdng Tây Nguyên thi cuô'i cùng chüng cüng bi
bât buôc phâi rut quân và c6 khi phâi rüt khôi nhiêu dia phirong khâc nùfa.
b) Dô'i vdi chien trudng Nam Bp và cUc Nam Trung Bô thi nhiçm vu là dây
manh chien tranh du kich, loi dung diêu ki§n thuân lçri mdi do quân dich phâi
tâp trung nhiéu lue lugng di câc hudng khâc mà tàng cUcrng hoat dông dânh
nhô â n châc, tiêu hao và tiêu diçt tîing bp phân sinh lue dich, dây manh nguy
vân, mô rông câc cân euf du kich và khu du kich. Nhân dân và bô dôi ta à vùng
tu do Khu 9 cüng râo riê't chuân bi d l dô'i phô vdi cupc tien công cô the xày ra
cüa dich.
Trên dây là kê' hoach chü dông mô cuOc tiê'n công chiê'n luge quy mô ldrn,
phô'i hop chàt chê câc lue lugng, câc chiê'n trUirng trong cà nude ta và giüa ba
nUdc trên bân dào Dông Duong. D6 là mot quyê't tâm râ't cao, mot quyê't dinh
cô co sor khoa hoc vûfng châc và râ't sâng tao.
Quyê't tâm â'y th i hiçn nhüng nguyên tâc ca bân sau dây vê chî dao chiê'n
luge và chi dao tâc chiê'n:
Môt là, trong cupc chiê'n tranh giài phông cüa nhân dân ta, nguyên tâc tâc
chiê'n co bân nhâ't là phâi tiêu diêt sinh lue dich, bôi duâng lue luong ta\ cô
tiêu diçt duge sinh lue dich thi mdi làm thay doi duge so sânh lue lugng giûra
ta và dich cô lçri cho ta, cô tiêu diçt duoc sinh lue dich thi meri giâi phông duge
dâ't dai. Nê'u vi phông giü hoâc giài phông dâ't dai mà không nâm vûrng nguyên
tâc nêu diçt sinh tyc dich thi rô't cuôc lue lugng ta dé bi tiêu hao mà dâ't dai
cüng không phông giût duge, càng không giâi phông thêm duge. Cho nên cân
nâm vüng nguyên tâc chinh là tiêu diçt sinh lue dich.
H a i là, phâi d d n h c h d c th d n g , d â n h tiêu d iê t. Luc bât dau cuôc chiên
tranh, lue lugng ta vê sô' quân và trang bi, vü khi côn yê'u hon dich râ't nhiêu,
nê'u ta không nâm vütag nguyên tâc dânh châc thâng, dânh tiêu diçt thi lue
lugng ta không thê bôi duông thêm, không thê ldn manh thêm duoc. Dô'i vdi
quân dôi ta là quân d§i cüa mpt dân tpc bi âp büc, quân dôi cüa nhân dân lao
dông thi nhâ't thiê't phâi nâm vüng nguyên tâc: châc thâng mdi dânh, không
châc thâng thi không dânh; hë dânh là dânh tiêu diçt, không dânh tiêu hao,
làm sao qua moi mpt trân chiê'n dâ'u, qua moi môt chiê'n dich thi quân ta lern
lên mpt bude, quân dich yê'u di mpt büdc.
Ba là, vi muô'n tiêu diçt sinh lue dich, vi chi duge dânh thâng, không duge
dânh không thâng, vi phâi làm nhüng viçc dô trong diêu kiçn dich manh, ta
yê'u vê sô' quân và trang bi, vü khi cho nên phuang huàng tâc chien không thê
chon noi nào khâc là nhüng noi dich sa hô, tuong dô'i yê'u, nhâ't là nhüng noi
hiëm yê'u cüa dich, ta cô nhiêu diêu kiçn thuân loi vê moi mât dê tâp trung Uu
thê' tuyçt dô'i vê binh lue hôa lue, dânh nhüng trân tiêu diçt thât giôn giâ. Qua
kinh nghiçm thành công và thâ't bai trong nhüng nâm dâu cüa cuôc khâng

52
chien, chüng ta cäng ngäy cäng nhän rö nguyen täc quan trong dö: chon noi
dich so hör mä dänh, chon noi dich tuong doi ylu mä dänh, däc bipt lä nhüng
nöi hiem yeu cüa dich. Diu chuong näy da nhäc lai räng, Trung i/ong Dang ta
dä khing dinh mpt cäch düng dän phtföng huöng chien lupc cüa bö dpi chü luc
ta: nhäm nhürng chien triiöng dich so hä, nhäm nhürng hüäng quan trong mä
dich tuong doi yeu mä mä nhürng cupc tien cöng de tieu dipt dich. Khi dinh ra
ke hoach hoat dpng Döng- Xuän 1953 - 1954, chüng ta dä cän ctf väo phurong
hiiöng do Trung uong Dang xäc dinh.
Bö'n lä, cüng vi muc dich tieu dipt sinh luc dich, vi phäi nhäm nhürng nöi,
nhüng huöng dich tuong doi yeu mä dänh, vi phäi tao nen nhüng dilu kien
thuän loi de tieu dipt dich, cho nen trong tinh hinh quan sU cu th i lüc bä'y gier
mä däc diem lön lä dich täp trung mpt luc luprng co dpng khä manh ä dong
bäng Bäc Bp, ta khöng nen mä cupc tien cong län väo khö'i co dpng manh cüa
chüng mä lai phäi tim moi cäch bu§c chüng phäi phän tän luc lupng. TrUöc
het lä phän tän chüng ra nhilu huöng, nhu väy tren moi mpt huöng luc lupng
cüa chüng nhat dinh se yeu hon, ta cö nhieu dieu kipn de tieu dipt hon; tot
nhä't lä phän tän chüng ra nhürng huöng khöng lpi cho chüng ve dia hinh, ve
suf dung binh khi, ky thuät, vi vän chuyen tiep te, v.v.., ta cäng cö nhilu dieu
kipn hon nüra de tieu dipt that nhilu sinh luc cüa chüng. Neu diem quan trong
nhä't trong k l hoach quan sU Nava lä khäc phuc moi khö khän, düng moi bipn
phäp, kien quylt tap trung binh luc, xäy dung cho ky ducrc mpt khoi co dpng
chiln luoc het süc manh d l dö'i phö thäng loi vöi cäc cupc tien cong cüa quan
ta, hon nüra d l mö nhürng cu<)c tiln cöng lön tieu dipt chü luc ta, thi diem rä't
quan trpng trong k l hoach täc chiln Döng- Xuän cüa ta lä khäc phuc moi khö
khän, sü dyng moi bi$n phäp, giß vüng chü dfyng, ki&n quyet buöc dich phäi
phän tän, phä vö khö'i ca dpng t$p trung cüa chüng, dieu dpng tifng bö phän
chü l\ic cüa chüng ra nhüng huöng khäc nhau, roi chon nhürng huöng thuan loi
cho ta mä ti§u dipt chüng. Chüng ta tin tuöng vürng chäc räng, chüng ta cö the
läm dupe vipe dö, lä vi chüng ta dä näm duoc mpt trong nhürng mäu thuan
quan trpng cüa cupc ch iln tranh xäm lupe cüa dich: mäu thuan giüa täp trung
binh luc vä chiem döng dä't dai, mäu thuän giüa vipe xäy dung mpt luc lupng
ca döng lön vöi vi$c phän tän lüc luong ra khäp cäc dia phuong, mäu thuän
giüa tiln cöng vä phöng ngU ve chiln luoc.
Ke hoach täc chie'n Döng Xuän cön the hipn vä nhä'n manh phuong chäm
tich cuc, chü d$ng, ca döng linh hoat.
Tich ciic, chü döng nghia lä näm lä'y cö höi tot, tim chiln trUÖng cö dieu
kipn thuän loi cho ta, khöng loi cho dich mä tiln cöng quän dich, tieu dipt
sinh luc cüa chüng; nghia lä quylt khöng di väo chö bi döng doi phö vöi dich
mä träi lai phäi dieu döng quän dich theo y muö'n cüa ta; lai cö nghia lä chUa

53
có co h§i thì tao nèn co hpi d i tiêu diçt chüng.
Lai càn phài ca dông, linh hoat. Vi sao? Vi tinh hinh dich có thè bien hóa
nhanh chóng, m$t phân là do dich có lue luong tâp trung và có nhieu phuong
tiçn vân chuyën, mpt phân là do hoat dpng eòa ta buóc dich phài dò'i phó. Nói
chung trên câ chien trUÒng cùng nhu nói riêng trèn tùng huóng m p t, dich có
thè riit ch5 này tàng ch5 kia, có th l täng it hay tàng nhieu, có thè dành ra
vùng tu do hay không dânh, dành ra thì có thè dânh ch6 này hay dành chó
khâc. Quân ta phài hê't sûre co dpng, linh hoat môi không bó qua co hçi dé tiêu
diçt dich.
Co dçng, linh hoat nhu thè' nào? Co dpng, linh hoat tûc là sân sàng chuân
bi tâc chiê'n vói mpt kè dich nhu thè' này, nhung cùng sin sàng dé tàc chiê'n
vói mpt kè dich nhu th é khâc, có thé tâc chiê'n vói kê dich chua täng cuirng,
nhung cùng có th l tâc chiê'n vói kê dich täng cuirng hay rût lui; sân sàng tâc
chiên ô dêng bàng nhung cüng sân sàng lén tâc chiê'n à rùng nui; dang thuc
hi$n kê' hoach tâc chiê'n dâ dinh, nhung nê'u diêu kiçn thay doi không loi nüa
thì l$p tûc chuyln quân hay rût quân; dang diêu dpng lue lupng vê huông này
nhung bóng tình hình thay dii thì lâp tiîc diêu dpng lue lupng di huóng khâc.
Dô'i vói bp dOi thì co dçmg, linh hoat tûc là luôn luôn sân sàng tâc chiên à
chiê'n truông nào cüng dUçrc, bâ't kÿ lue nào cûng duoc, tâc chiê'n bàng hinh
thûc nào cûng duoc, chiê'n dâ'u vói m§t kè dich à trong vi tri hay trong hành
quân cüng dêu dupe, dânh v$n dpng, dânh công sii vüng chàc hay dânh du kich
cüng dêu duoc, miên l à tiêu di$t sinh li/c djeh. Nói tóm lai, co d<Jng, linh hoat
là mot biêu hiçn cüa tinh thân tich eue, chü d^ng, là xuâ't phât tìi tinh thàn
tich eue tiêu di^t sinh lue dich, tâ't câ mpi tu tuông, mpi hành d$ng dêu phuc
tù n g mue d ich c ä n b à n là tiêu di§t ain h liic dich.
Nhin chung chiê'n truirng câ nuóc mà nói thì chu trUcmg tâc chiê'n Dông
Xuân cüa ta nhàm giür vüng và phât triln quyên chü dpng cüa ta, dânh bai kê'
hoach Nava. Chü truong dô th l hiçn m$t sü hoat dpng phô'i hop trên tâ't câ
câc huông à Bàc Bp, Trung Bp và Nam B§, v.v.., th l hiçn m$t su hoat dpng
phô'i hpp chât chê giüa chiê'n tranh chinh quy trên câc mât trân chinh diçn vói
chiê'n tranh du kich trên câc m ât trân sau lung dich, mpt su kê't hop chât chê
giüa nhiçm vu tiêu diçt sinh lue dich và nhiçm vu giâi phông dâ't dai, lâ'y tiêu
diçt sinh lue dich làm chinh.
Làm duoc nhu vây tûc là chung ta loi dung dupe nhüng chô yê'u, nhüng
mâu thuän cüa dich d l tiêu diçt dich, mâu thuan giüa viçc cüng co phòng ngu
à vùng tam chiê'm vói viçc tiê'n công ra vùng tu do cüa ta, mâu thuän giüa viçc
chiê'm dông và binh dinh câc chiên truüng miên Nam vói viçc tâp trung lue
lupng ra Bâc Bp, mâu thuän giüa chiê'm dông dâ't dai vói tâp trung binh lue.
Làm dupe nhu vây thì chüng ta tiêu di$t duoc mpt bp phân sinh lue dich,

54
phän tän duoc lue lugng cö dpng cüa chüng, giäi phóng duoc mpt bp phän dä't
dai, xäy diing dirgc nhffng cän cut dia mói, säng tao duoc nhöng chién triierng
mdi, tao dieu kièn de tièu dipt thèm nhiéu sinh lifc dich.
Làm duoc nhii väy thi chüng ta giür vffng và phät trien diioc thè chü dpng
cüa ta, làm cho dich ngày càng di säu vào con duöng bi dòng.
Làm duoc nhif väy thì chüng ta sè phä duoc àm muli mdi cüa dich, phä
duoc am miiu cüa Nava cüng nhii triidc däy chüng ta dà phä duoc äm miiu cüa
Tätxinhi.
Làm duoc nhu väy thì chüng ta sè “diia chüng vào mpt tình thè' khùng
hoàng làu dài, giür vöfng quyen chü dòng cüa quàn ta, tao ra nhiéu thàng lofi
mdi cüa quàn ta tìi day ve sau trèn càc chién triicrng toàn quoc”1.
*
* *

Trèn dày là chü trirong chién luoc và ké hoach tàc chién cüa ta trong Dòng
Xuàn 1953 - 1954.
Thiic hipn chü triiong và kè' hoach dó, trong càc vùng tii do bi dich uy hiè'p,
chüng ta dà tién hành phän tän kho tàng, di chuyén co quan, tritòng hoc vào
säu trong npi dia, chuan bi tu liic dò'i phó vdi moi äm miiu tién còng cüa dich.
Ö trong vùng sau liing dich thì nhän dàn cùng càc lue luong vù trang ra sde
chuan bi dé dò'i phó vdi càc cupe càn quét cüa dich.
Bude vào thàng 10 näm 1953, hàng chuc van dàn còng dà duoc dòng vièn
vào vipc chuan bi cho càc chién trudng; càc tuyén duöng sä duoc md ròng tù
trude, lüc này duoc sda chfla lai, vù khi dan duoc duoc vàn chuyén ngày càng
nhiéu cho càc chiè'n trudng.
Giura thàng 11 näm 1953, mòt bò phän chü lue ta lèn dudng ra tien tuyén,
di ve hudng Lai Chäu. B q dpi tình nguyèn Vi$t Nam cùng chuan bi cùng Quàn
giài phóng Pathét Lào hoat dpng ó hudng Trung Lào.
Cäc cuòc tiè'n còng Dòng Xuàn cüa ta säp bät dau. Chinh vào lüc dó cuc
dipn chiè'n su có mpt su biè'n chuyén mdi.
Dich phät hi§n su di chuyén cüa mòt bp phän chü lue ta lèn hudng Tày
Bäc. Ngày 20 thàng 11 näm 1953, chüng dà dùng mòt bò phän lue luong co
dpng, nhày dù dành chiém Di§n Bièn Phü. Mpt tình hudng mdi dà xuàt hièn.

1 Lai hiêu triêu cüa Tò'ng Quàn ùy, gùri toàn thè càc dóng chi eòa Dàng trong chiè'n dich
XX (chiè'n dich B iç n Biên Phù).
Lüu tri? Bô Quò'c phòng, Hé sa: 113, tò 1, Phòng Quân ùy T.W.

55
 Bai tuông Vö Nguyên Giâp, Hoàng thân Souphanouvong bàn k é hoach
mà Chién dich Thilqng Lào 1953, tao biCôc ngoÿt quart trong dUa cuôc khdng
chién chô'ng Phâp cüa nhân dân hai nuôc Viêt - Lào di dén thâng loi.

Chüng ta dâ kip thàri nhân dinh tinh huô'ng môi dô nhu sau:
Dich nhày dù xuô'ng Diçn Biên Phü, mâc dàu ta không phân doân duoc eu
thé vê dia diém và thài gian, nhitng cûng nàm trong pham vi phân doân triitfc
cùa ta là nê'u Tây Bâc bi uy hiê'p thl dich së tâng viçn lên huöng dô. Nhtf vây
là trüôc sii uy hiê'p cüa ta, dich dä phài bi dpng dô'i phô, phài phân tân mpt bp
phân lue luong co dpng lên Diçn Biên Phü de yëm hp cho Tây Bâc, dé che chô
cho Thuong Lào, de phâ kê' hoach tiê'n công cüa ta.
Roi dây, tinh hinh dich cô the biê'n hôa nhu thê' nào nôa?
Chüng cô the vUa giö Diçn Biên Phü vUa giür Lai Châu, mOt noi chinh, mpt
noi phu, cô the lâ'y Diçn Biên Phü làm chinh.
Nê'u bi ta uy hiê'p, chüng cô the co vê mot noi và tâng viçn thêm mpt
chCrng nào; cûng chua nhâ't dinh co vê noi nào, nhung khâ nâng co vê Diçn
Biên Phü nhiêu hon.
Nê'u bi ta uy hiê'p manh hon, chüng cô thê tâng viçn nhiêu và biê'n thành
mpt tâp doàn cU diem (trong truông hop này chüng cô thê lâ'y Diên Biên Phü
làm noi thiê't lâp trân dia) nhung chüng cûng cô the rût.
Dê'n lüc này, ta chua thê quyê't doân dich së dông hay rüt, së dông mpt noi
hay hai noi, së dông lâu dài hay trong thôi gian ngân, së tâng viên nhiêu hay
it, v.v.. Mpt là, vi ta chua cô dü cân cû eu thê dé phân doân âm muu dich; Hai

56
lä, vi dich cüng cö nhieu khö khän, rüt thi mat dä't, täng nhieu thi phän tan
lüc ltfong co döng vä cö the bi tieu diet nen chifa nhä't dinh da cö chü trirong
duft khoät, hoäc hien dä cö chü triiöng nhifng khi gäp khö khän do sii doi phö
cüa ta gäy nen cüng cö the thay doi.
Vö luän roi däy tinh hinh dich thay doi the näo, dich nhäy du xuong Dien
Bien Phü cän bän lä cö lai cho ta. Nö boc 16 mäu thuän cüa dich giüa chiem
döng dat dai vöi tap trung lute liiong, giüia chiem döng chien triiöng ri/ng nüi
vöi cüng cö' chien triiöng dong bäng.
Cän cü väo nhän dinh nöi tren, cäc don vi chü liic cüa ta dang tie'n quän
len Tay Bäc nhän diioc menh lenh gap rüt tie'n cöng tieu diet dich d Lai Chäu,
dong thöi cho möt cänh quän tie'n nhanh ve phia Bäc Dien Bien Phü, cät
diiöng rüt lui cüa quän dich ö Lai Chäu ve phia Dien Bien Phü, ngän chän
khöng cho quän dich ö Dien Bien Phü tien len dön chüng; dong thöi tie'n hänh
bäm sät dich d Dien Bien Phü, bao väy Dien Bien Phü vä chuän bi chien
triföng.

GIÄI PHÖNG LAI CHÄU, BAO VÄY DIEN BIEN PHU

Ngäy 10 thäng 12 näm 1953, tieng süng tie'n cöng cüa quän ta bät däu nö’
tren mät trän Lai Chäu. Triiöc dö quän ta dä tieu diet vä goi häng häng nghin
tho phi ö Miföng La vä Chäu Thuän.
Quän dich er Lai Chäu dä cho möt bö phän rüt ve Dien Bien Phü bäng mäy
bay tii ngäy 7 thäng 12 näm 1953. Sö' cön lai lä hai tieu doän nguy vä 23 dai
doi chuan bi rüt theo diiöng nüi ve täp trung ör Dien Bien Phü.
t)uoc tin dich rüt khöi Lai Chäu, quän ta hänh quän cäp töc theo diiöng
41, nay lä diiöng so 6, tien len truy kich dich. Ngäy 10 thäng 12, ta tieu diet
don Pa Ham, möt vi tri tien tieu cüa dich cäch Lai Chäu khoäng 30km. Ngäy
12 thäng 12 näm 1953, quän ta tie'n väo giäi phöng thi xä Lai Chäu.
Ngäy 13 thäng 12, quän ta tieu diet quän dich ö Miiöng Pon vä ödinh nüi
Pu San tren diiöng rüt lui cüa chüng. Triföc dö hai ngäy, ta dä tieu diet möt bp
phän quän dich d Dien Bien Phü tie'n len tai Bän Tau cäch Dien Bien Phü
khoäng 10km vl phia Bäc.
Träi qua hon 10 ngäy dem chien dä'u, truy kich, bao väy vä tieu diet dich
trong mien nüi hiem trö näy, quän ta dä giäi phöng toän bp khu viic dich cön
chiem d Lai Chäu, tieu dipt 24 dai doi dich1. Trong khi dö, cäc don vi cüa ta dä

1 Dai doän 316 cö nhiem vu truy kich tieu diet quän dich rüt chay khöi Lai Chäu. Phän
doän düng y dinh vä hiiöng rüt quän cüa dich, Dai doän dä nhanh chöng to chüfc läm

57
bäm sät ngay quän dich mtfi nhäy du xuö'ng Dipn Bien Phü vä bo tri chän
chüng rüt chay sang Läo.
Sau chien thäng d Tay Nam Ninh Binh, chien thäng Lai Chäu lä mpt
thäng lcri lön cüa quän ta trong Dong Xuän 1953 - 1954. Thäng loi dö cäng
läm cho bp dpi vä nhän dän ta them tin tiföng.
Mpt ket quä nüfa cüa trän Lai Chäu lä quän dich phäi gä'p rüt täng cuirng
cho Dipn Bien Phü de tränh khöi nguy co bi tieu dipt. K§' hoach täp trung binh
liic cüa Nava bät däu bi phä vö.
Ngoäi dong bäng Bäc BO, Dien Bien Phü da bien thänh noi täp trung binh
ltfc thuf hai cüa dich. Quän ta gä'p rüt tien hänh bao väy täp doän cüf diem
Dien Bien Phü.

GIÄI PHÖNG THÄ KHET VÄ NHIEU DIA PHUÖNG

Ö TRUNG LÄO
Dong thoi vtfi vipc chuän bi dänh Lai Chäu, bp doi tinh nguyen Vipt Nam
diioc lpnh phoi hop vdri Quän giäi phöng P ath it Läo md cupc tien cöng väo
huöng Trung Läo lä noi dich tifong doi so her. Däu thäng 12, dich phät hipn
hoat dpng cüa ta, gä'p rüt täng them quän cho mät trän näy.
Trong hai ngäy 21 vä 22 thäng 12, cäc dem vi Läo - Vipt dänh luön hai
trän ä Khäm He vä Banaphäo gän bien gitfi Vipt - Läo, tieu dipt hoän toän 2
tieu doän co dong cüa dich vä phän ldn mot tieu doän co dong thuf ba vä tieu
doän phäo. Chien thäng trong mä'y trän lien tiep, cäc dom vi Läo - Vipt tien

hai cánh, sur düng Trung doän 174 vä Trung doän 98 läm lire liícrng chü yeu dänh dich
rút lui. Cánh chü yeu tói Tuán Giáo thi ré tát qua déo Pa Thöng, cát diidng Lai Cháu -
D ifn Bién Phü h Pu San, Miídng Pón; cánh thúr yeu titín tháng väo thi xä Lai Cháu
theo diiöng cái lón.
Ngäy 10 tháng 12 nám 1953, Tiéu doán 439 Trung doän 98 tren cánh thúr yé'u lcri dung
dém tö'i täp kich quän dich ó dén Pa Ham ditói chän deo Clavö hiem trer. Däy lä vi tri
tién tiéu quan trong cüa dich, cách Lai Cháu khoáng 30km. Sau 30 phút tié'n cöng,
quän ta dä tiéu di$t gon vi tri näy, diét hai dai dpi dich, bát sö'ng hai dai dpi khác
Ngäy 12 tháng 12 nám 1953, quán ta tié'n váo giái phóng thi xá Lai Cháu.
Sau hai ngäy dém röng rá xuyén rífng viícrt núi, nhin dói, chiu rét, chié'u hifóng má di,
ngáy 12 tháng 12, bö phän di dáu cüa cánh quán chü yé'u dá bát gäp dich tren duöng
rút quän cüa chüng. Ngäy 13 tháng 12 nám 1953, quán ta tiéu dipt quán dich ó Mucrng
Pón vá trén dinh núi Pu San.
Ngáy 11 tháng 12 nám 1953, quán ta dá tiéu d ift mpt bp phán quán dich d Dipn Bién
Phü tié'n lén dón quán Lai Cháu tai Bán Tá'u, cách Bipn Bién Phü khoáng 10km ve
phía Bác.

58
ra t nhanh ve phia Tha Khet, mat khac truy kich dich ve hudng dirirng so 9.
Dich hoing hot b6 thi xa Tha Khet rut chay ve Xeno la mpt cin cur quan
sir d Xavannakhit. Ngay 25 thang 12, c&c don vi Quan g i i i phdng Path6t Lao
tien vao thi xa Tha Khet giai ph6ng, tren bcf song Cufu Long1. Mpt so vi tri cua
dich tren dircing sd' 9 bi tieu diet.
Vung giai phong cua nhan dan Lao dupe md rong tir Sam Niia den dirOng
so 9, tili Triiflng Son den song Me Kong. Diicfng chien lirprc so 13 chay doc s6ng
Me Kong bi cat dirt.
Day la mot thin g lpi ldrn nura cua quan ta trong Dong Xuan 1953 - 1954.
De kip thcfi doi pho vdi hoat dong cua ta, dich da phai gap rut dieu dpng
nhufng lire liiflng co dong tir dong bang BSc Bp va tii cdc chien triTOng khle den
tang vien, to chilc Xeno thanh mpt tap doan cur diem ldrn de ngdn can c lc don
vi Lao va Viet tien xuong Ha Lao. Nava bi b it buoc phai tiep tuc phan t£n
binh lire.
Ngoai dong bdng Bdc Bo va Dien Bien Phu ra, Xeno da trd thanh noi t&p
trung binh lUc thil ba cua dich.

GlAl PH6NG CAO NGUYEN BOLOVEN VA THI XA ATOPOf

Ciing mot luc vdi cupc tien cong d mat tran Trung L&o, mpt don vi cua cic
lire lirong Lao - Viet da vtfot qua nhieu vung rirng mii hiem trd tien sau xuong
Ha Lao, bat lien lac vori c lc lire lirpng vu trang dia phuong a d6.

1 Dem 21 thäng 12 näm 1953, hai tiiu doän cüa ta (Tiiu doän 274 vä Tieu doän 328
thuöc Bai doän 325) löi dung lüc dich d vi tri Khäm He chiia cüng c 6 cöng SU, bä't ngö
täp kich, tieu dipt nhanh chöng tieu doän linh Äu- Phi vä dai dpi phäo binh dich. Trän
Khäm He giäng mpt dön manh me väo tinh thän binh linh dich or Trung Läo. Ngäy 22
thäng 12 näm 1953, dich Ö vi tri Banaphäo rüt chay. Dang chuän bi dänh cöng siT vüng
chäc chuyen sang truy kich, cäc defn vi Läo - Vipt dä chay bp duoi dich rüt bkng ca giöi.
Mpt tieu doän cüa Trung doän 66 (Dai doän 304) xäc dinh dtfpc hiiöng dich rüt, tranh
thü thöi ca, kien quye't bäm sät dich, nhanh chöng vUOt söng Sebängphai trong diiu
kien chua duoc chuän bi, vä tiö'n cöng ngay khi chüng vira cum lai d Pa Cu§i. Nhö tich
cüc vä chü dpng näm duoc ye'u tö' bä't ngö, tiiu doän näy dä tieu di#t gon trön mpt tiiu
doän tinh nhue cüa dich, bät sö'ng 500 tön, thu rät nhieu xe cp vä vü khi.
T h i lä, möi trong hai ngäy väo chie'n dich, cäc dem vi Läo - Vipt dä tieu dipt hoän toän
3 tieu doän linh Äu-Phi ca dpng vä 1 tiiu doän phäo binh gom 2.200 tön. Quän dich
hoäng hö't bö cä phöng tuyö'n thäo chay. Hp thö'ng phöng ngu eifrig nhä't cüa dich er
Trung Läo sup do. Cä phöng tuyö'n dich chän ngang nUÖc Läo md toang. Lien quän Läo
- Viet tien rä t nhanh ve hi/öng Thä Khet vä truy kich dich ve hiröng diiöng sö' 9. Dich
vpi vä rüt khöi thi xä Thä Khet.

59
 Lofi dung thé dich sa hô, ngày 30 và 31 thâng 12, câc ltfc liïüng Lào - Viçt
dà tien công và tiêu diêt mot tiêu doàn dich à vùng Atôpo, giâi phöng thi xâ
Atôpo. Thiia thâng, câc ltfc ltfong dô dà phât trien manh vê htfdng Xaravan,
giâi phöng toàn bô cao nguyên Bôlôven à Ha Lào1.
Quân dich lai phâi dieu dông lac ltfcrng môi den täng ciiöng cho thi xâ
Pàcxë.

GIÀI PHÔNG KON TUM VÀ BAC TÂY NGUYÊN

Mâc dàu bi dânh bai à nhiêu htföng, dich vän chu quan trong phân doân
cüa chüng. Thâ'y chiëm dtfoc Biên Biên Phü mot câch dé dàng, dich cho ràng
ta không dü sûre de tien công Biçn Biên Phü, không nhûrng vi Bien Biên Phü
là mot tâp doàn cür diem rät manh, mà lai vi Biçn Biên Phü d rä t xa hâu
phtfong cüa ta, quân ta c6 muô'n tien công cüng khö löng khâc phuc dtfoc
nhürng trd ngai vê cung cap ltfong thtfe. Chüng cho räng, sô dî ta tiê'n công vê
nhiêu htfông cüng là vi ta do dir truôc tâp doàn cür diém Bien Biên Phü; chî
càn chô mot thöi gian nüa, ta gäp khö khàn ve luong thiic, phâi rüt quân khôi
Tây Bäc, lüc dô chüng së tim câch tiêu hao mot phân chü li/c cüa ta và tiê'p tue
thiic hiên kê' hoach dâ dinh, dânh chiê'm Tuàn Giâo, Son La và cô the trô lai
Nà San.

1 Tiéu doàn 436 thuçc Trung doàn 101 cùa ta diioc lènh tien sâu xuô'ng Ha Lào. Hành
quân cap toc trên 300km, xuyên rC/ng, vi/ôt suô't, T ilu doàn 436 bât ngô tâp kich thi xâ
A tôpcf, tiô u d iô t mot t i é u doàn d ic h , g i â i p h ô n g t h i x â n a y . T h t ia t h à n g , T io u d o à n t i e n
sang giâi phông toàn bp cao nguyên Bôlôven thuôc tînh Saravan. Vùng giâi phông à
Ha Lào nô'i lien vói khu cän cd Bäc tïnh Kon Tum cùa ta.

Thê' là nhd cô phiicmg hiidng chiê'n luoc düng dàn cüa Trung ucrng Dâng, bô dçi duoc
xây difng theo huông tinh nhuç, cô chî huy chü dçng và tâo bao, mpt tiéu doàn ta dà cô
suie tiê'n công râ't manh, hiêu lue chiê'n dâ'u râ't cao, tiêu diêt düôc nhiêu dich, giâi
phông mot dia bàn cô ÿ nghïa chiê'n liiôc.
Bâu thâng 2 nâm 1954, câc don vi Viçt và Lào tiê'n sât vùng biên giôi ba nirôc. Mot
don vi tinh nguyçn V içt Nam duoc tâch ra phô'i hop vói Quân giâi phông Itxarâc
Campuchia tiê'n xuô'ng giâi phông Vifón Sai, Xiêm Pâng, uy hiê'p thi xâ Stung Treng.
Trong khi dô, m çt sô' dan vi quân tinh nguyçn V içt Nam khâc phô'i hotp vói Quân giâi
phông Îtxarâc mien Bông Campuchia tien công tiêu diçt dich giâi phông nhiêu vùng
thuçc tînh Công Pông Chàm.
Cuôc chiê'n dâ'u cüa câc lue lüçmg V içt và Lào d mât trân Ha Lào côn tiê'p tue phat
triên dê'n thâng 7 nâm 1954, phô'i hóp nhip nhàng vói câc mât trân khâc và thu dope
nhiêu thâng lçri.

60
 Cüng do nhän dinh chü quan nöi tren, mä ngäy 20 thäng 1, d Lien khu 5,
chüng huy dpng 15 tieu doän mö eupe tien cöng väo phia Nam Phü Yen. Do lä
chien dich Atläng ttfc lä cuöc tien cong chien luge mä ke hoach Nava dä chuan
bi tü truöc, nhäm muc dich chiem linh toän bö vüng tu do cüa ta er mien Nam
Trung Bö.
Mäc däu dich dänh väo vüng tu do cüa ta, quän ta ö Lien khu 5 vän tiep
tue thiic hien ke hoach dä dinh mpt cäch het silc kien quyet, chi de möt bö
phän nhö doi phö vtfi dich de yem ho hau phiiong, cön phän lön luc lugng thi
täp trung tien cong len Tay Nguyen lä mpt hüc/ng quan trong ve chien luge mä
dich tuong doi so hä.
Cuöc tien cöng bät däu ngäy 26 thäng 1 näm 1954. Ngäy höm sau, ta tieu
diet tieu khu Mäng Den lä tieu khu manh nhä't cüa dich d vüng näy. Tiep theo
dö ta tieu diet Däk Tö vä giäi phöng toän bö phia bäc tinh Kon Tum. Ngäy 5
thäng 2, ta giäi phöng thi xä Kon Tum, quet sach quän dich er phia bäc Tay
Nguyen, sau dö tien sät den duerng so 19. Cüng trong theri gian dö, ta tap kich
väo thi xä Pläycu. Quän dich rä't lüng tüng, phäi ngiing cuöc tien cöng cüa
chüng or dong bäng Lien khu 5, dieu dpng nhieu don vi d dö vä cä mpt so don
vi er Trung Läo vä Binh - Tri - Thien len täng ciiöng cho thi xä Pläycu vä möt
so' cür diem mien Nam Tay Nguyen de chong dö. Luc lupng co dpng chien luge
cüa dich tiep tue bi phän tä n 1.
Chien thäng Kon Tum lä mpt thäng lgi ltfn nura cüa quän vä dän ta trong
Dong Xuän. Tai Lien khu 5, ta dä phä the uy hiep cüa dich doi vtfi phia sau
lung Quäng Nam, Quäng Ngäi, giäi phöng cä möt dia bän chien luge quan
trong ö Bäc Täy Nguyen röng 16.000km2, vöi 20 van dän, bäo ve duge vüng tu

1 Loc liiöng tien cöng Täy Nguyen cüa ta cö 2 trung doän chü lifc: 108 vä 803.

Md däu ta dänh mQt lüc 3 cür diem Mäng Den, Cöng Pray, Mäng Büt, trong dö trän
Mäng Den lä trän then chö't mä däu cho chien dich do Tieu doän 19 thuöc Trung doän
108 däm nhiem. Mäng Den lä eil diem tieu khu kien cö'. Trän dänh bät däu tii 23 giö
30 phüt den 6 giö 45 phüt höm sau, dien ra quyet liet tii phüt däu den phüt chöt. Tinh
thän quyet täm diet dich, anh düng chien däu cüa cän bö, chien sl dä dän den thäng
loi. Cäc eil diem Mäng Den, Cöng Pray, Mäng Büt bi tieu dift. He thong phöng ngU
cüa dich er Bäc Täy Nguyen bi phä vö möt mäng lern. Trung doän 108 tien len phia bäc
tieu diet cäc don cön lai. Trung doän 803 tren xuong phia nam uy hiep thi xä Kon
Tum.
Tinh hinh phät trien rät nhanh, co nhieu don bot dich rüt chay tniäc khi ta den. Thieu
än, thieu ngü, ngäy näng, dem ret, bp dpi ta vän kien quyet duö’i dich. Dän cöng nam,
nur gänh näng tren vai, sät cänh cüng bp dpi truy kich dich. Trong vöng 15 ngäy dem,
Trung doän 108 viia duoi viia dänh dich tren 300km diiöng riing, diet dich er Däk Tö vä
nhieu vi tri khäc, giäi phöng toän bö phia bäc tinh Kon Tum.

61
do Phú Yén - Binh Binh. Vüng tu do cüa ta di tií ven bien Quáng Nam, Quáng
Ngái den bién giái Vipt - Láo, da diTOc noi lien vói vüng giái phóng Táy Nam
Bólóven cüa nuóc ban.
Tháng loi náy cáng chúng tó phi/ong chám chl dao cüa Trung uong lá
chính xác. Su doi phó bi dpng cüa dich ngáy cáng bóc lp r 6 rét. Bich diéu dpng
luc luong tií dóng báng Bác Bp táng cuóng cho Trung Láo, rói lai diéu dpng tír
Trung Láo vá Binh - Tri - Thién táng citáng cho Táy Nguyén.
Bich táp trung luc luong, dinh nhanh chóng dánh chiém vüng tu do Lién
khu 5, nhung lai phái ngírng hoat dpng, phái bi dpng chuyén luc luong ra
chong dó truóc cupc tién cóng cüa ta.
Bich muon táp trung lüc liípng, nhiíng lai bupc phái tiép tuc phán tán liíc
luong.
Pláycu vá mót so cú diém ó mién Nam Táy Nguyén dá tró thánh ncri táp
trung binh luc thú tií cüa dich.
Cupe tién cóng cüa ta tren chién trUcrng Táy Nguyén cón tiép tuc phát
trién cho den tháng 6 nám 1954 vá cón thu duoc nhiéu tháng loi, dác bipt
trong trán chién tháng lón ó An Khé, tiéu di$t trung doán co dpng so 100 tU
chién trUÓng Trieu Tién mói ve, giái phóng An Khé, thu duoc rá t nhiéu xe cp
vá vü khí, dan duoc.

GIÁI PHÓNG PHONG-SÁ-Lt, LÜU VT/C

SÓNG NÁM HU TIEN SÁT LUÓNG PRABÁNG
Sau k h i L a i Ch&u b i tié u d ic t, D i$n B ie n P h ü trár n é n quá có l&p. D ich tim
cách nó'i lién Bipn Bién Phü vói ThUOng Láo, táng thém quán chiém dóng doc
luu viíc sóng Nám Hu cho dén Muóng Khoa, dii dinh mó dudng giao thóng vói
Bién Bién Phü.
Bé dánh lac huóng phán doán cüa dich, tiéu di?t thém sinh luc cüa chúng,
bupc chúng phái tiép tuc phán tán binh luc, tao diéu kipn tot cho viéc tién
hánh moi cóng tác chuán bi dé mó cupc tién cóng váo táp doán cú diém Bien
Bién Phü, các don vi bp dpi tinh nguyén Vipt Nam duoc lpnh phó'i hcfp vói các
don vi Quán giái phóng Phathét Láo md cupc tién cóng váo phóng tuyé'n dich
d luu viíc sóng Nám Hu, Thuong Láo.
Ngáy 26 tháng 1 nám 1954, các luc luong Láo - Vipt tién cóng váo Mudng
Khoa, tiéu diét mpt tiéu doán lính Áu - Phi Ó dó sau dó dá nhanh chóng
khuéch trUOng chién quá, quét sach quán dich d luu vUc sóng Nám Hu, tién

62
den sät Luöng Prabäng1.
Phòng tuyè'n Nàm Hu mà dich cho là con difirng “lièn lac chièn luoc” cüa
chüng da bi phä vo, 17 dai dQi dich bi tièu diét, trong dó có toàn bp mot tièu
doàn linh Àu, Luöng Prabäng bi uy hiè'p.
Mät khäc cäc lue lupng Lào và Vièt phät trien lèn phia Bäc và giäi phóng
tinh Phongsaly. Cän eil khäng chièn cüa nhän dän Lào duoc md röng thèm
gàn mòt van kilòmét vuöng noi den vdi khu giäi phóng Sàm Nua và vói khu
Täy Bäc cüa ta.
Tritóc cupe tièn còng manh mé cüa lièn quän Lào - Vi$t, dich lai phài dièu
dpng lue luong co dpng Ö dóng bàng Bäc Bp lèn täng ciiòng cho Luöng
Prabäng. Nhièu binh doàn co dpng cüa dich tir dóng bàng Bäc Bö theo càu
häng khöng iiu tièn, gà'p rüt do xuö'ng Muöi Sài, Luöng Prabäng.
Nava lai mòt län nüa bi buòc phäi tiè'p tue phàn tàn lue luong, Luöng
Prabäng trò thành noi tàp trung binh lue thü näm cüa dich.

THÄNG L0I ö CHIEN TRÜÖNG SAU LUNG DICH:

DÓNG BÀNG BÄC BQ, BÌNH - TRI - THIÈN,
Cl/C NAM TRUNG B0 - NAM BQ

Trong khi dich bupe phäi lüng tüng doi phó vói cäc cupc tièn cöng lièn tiè'p
cüa chü lue ta trèn nhièu huóng, thì Ö chièn trUifng sau lung dich, khäp noi, bp
dpi chü lue, bp dpi dia phuong và dàn quän du kich dèu nàm vürng thöi co day
manh hoat dpng phö'i hop.
Ò dong billig Däc Dp, cliiéii liaiih du kich phäi trién ra t manh. Bp dpi chü

1 Dai doàn 308 nhàn l|nh gä'p rüt tien cóng phòng tuyé'n sòng Nàm Hu cüa dich. Vói
tinh thàn “tiè'n còng thàn t i c ”, toàn Dai doàn làp tóc lèn dOÒng, vìia hành quàn, vira
näm dich, vìia to chiic chien délu, viia khäc phuc moi m ät v i bào dàm hàu càn. Ngày 26
thäng 1 nàm 1954, quàn dich khiè'p só vpi bò phòng tuyè'n sòng Näm Hu rüt chay.
Dilóc su giüp dö cùa nhàn dàn và Quàn giài phóng Phathét Lào, Dai doàn 308 chuyln
ngay sang truy kich quàn dich. Näm vüng thöi cö, lièn tue ngày dèm tiè'n quàn. Ngày
31 thäng 1 näm 1954, Trung doàn 102 duoi kip quàn dich ò Muöng Khoa dang thào
chay. Cäc dòn vi cùa ta vi/ot lèn truóc chän dich lai, bao vày và tiè'n còng tièu d ift gän
hai tilu doàn dich, trong dó có mpt tieu doàn linh lè di/ung. Ngày 3 thäng 2 näm 1954,
cành quàn thü hai cùa dai doàn góm Trung doàn 36 và Trung doàn 88 dà tièu dièt
nhièu dich, tiè'n tói bò sòng Mè Kong, cäch Luöng Prabäng 15km.
Trai qua näm ngày dèm chièn dà'u và truy kich lièn tue trèn chäng duòng dài 200km,
Dai doàn 308 phät huy truyén thò'ng “Quàn tièn phong” dà tiè'n cóng thàn tó'c, hoàn
thành xuà't säe nhièm vu.

63
liíc vá bó dpi día phiíong cüa ta tiéu diét háng loat vi trí quan trong cüa dich,
trong dó có nhiíng vi trí lón nhií vi trí Hoáng Dan Ó Há Nam, vi trí La Tié'n ó
Thái Binh, vi trí quan Ttf Scrn d Bác Ninh; buóc dich phái rút khói háng loat
vi trí khác, trong dó có nhüfng vi trí quan trong nhií phán khu Cáu Bó Ó Bác
Giang, vi trí Diém Dién vá Cao Mai ó Thái Binh, Kinh Món ó Hái Diíong, Phü
Liíu Te ó Há Dóng, Ao Khoang vá Suói Me ó Son Táy. Các hinh thúrc táp kích,
phuc kích, dánh giao thóng déu phát trien manh, tiéu diét tong dai doi, có khi
tüng tiéu doán dich. Diíóng só' 5 lá con diíOng chié'n liíoc huyé't mach cüa dich
bi uy hiép nghiém trong, có khi da bi cát dtít háng tuán. Dác biét trong hai
cuóc táp kích lón váo sán bay Cát Bi vá sán bay Gia Lám, quán ta dá phá hüy
gán m0t trám máy bay cüa dich. Trong nhürng tháng sau dó, chié'n tranh du
kích ó vüng cháu tho sóng Hóng con phát trien manh me hon nüfa. Cóng tác
nguy van cüng thu diíoc nhürng thánh tích rá't lón. Các vüng cán cúr du kích vá
khu du kích difpc md róng rá't nhiéu, chié'm ba phán tií dát dai cüa vüng dich
tam kiem soát1.

1 Phói hap chát che vói m át trán chính dién, ór mát trán sau liíng dich, tháng 1 nám
1954, Dai doán 320 tién c6ng tiéu d ift dich, dáp tan phóng tuyé'n séng Dáy, nó'i lién
vüng cán cúr cua ta d Thanh Liém (Há Nam), cr Y Yén (Nam Dinh) vói vüng tü do Khu
III. Sau dó, Dai doán tié'n sáu váo dáng báng Bác Bó, cüng các Trung doán 42, 46, 50,
246, 238, các tiéu doán día phücmg tinh vá dán quán du kích tié'n cóng dich trén háu
kháp các vüng quan trong, md róng ca ser cách mang, phát trién manh mé các khu du
kích.
Háu hé't các duóng giao thóng thüy b<?, diiang sát cua dich déu bi dánh phá. Trén
duóng só 5, quán dán du kích Hái Ducmg dác b ift lá huy^n Kim Thánh da dánh nhiéu
trán día lo có't rá't táo bao. Dich phái diéu hánh trung doán ca dóng, háng chuc tiéu
doán canh gia má ván lién tiép bi phuc kích, có khi giao thóng bi té liét háng tuán lé.
Các liíc lupng vü trang dia phiícmg, düng liíc loong nhó nhung tinh nhué táp kích háu
cúr dich thu nhiéu tháng loi, nhu trán dQt nháp thi xá Dó Scm vá thánh phó' Nam Dinh.
Trong hai trán táp kích sán bay Gia Lám vá Cát Bi ta dá phá hüy 78 máy bay, báng
mót phán sáu téng só' máy bay cüa dich trén chié'n trtfdng ba niíóc Dóng DifOng.
Nhán dán nhiéu noi, vói dán quán du kích lám nóng có't, dá nái dáy tiéu di§t, bao váy
dén bó't. Mpt só' vi trí dich phái tié'p té' báng máy bay, hoác düng các binh doán ca
d$ng mcr duírng tié'p té' tCíng dat.
Tü 20 tháng 1 dé'n 20 tháng 2 nám 1954, quán ta dá phá hüy 17 cáu, 18 cóng tü Dóng
Há lén Ráo Quán trén diíírng só' 9, tiéu dipt vá búfe rút 6 vi trí, giái phóng hoán toán
huyen HiíOng Hóa. Riéng huyen Vính Linh có ttíri 3 van dán sát cánh cüng du kích phá
hoai cáu di/Óng. Tai Triéu Quang, quán du kích vá bí? dQi dia phuang cüng dá chó'ng cán
tháng lai, giür vúrng vá mar r§ng duac vüng cán cúr. O Thíra Thién, quán du kích vá bó
dpi dia phuang táp kích váo vi trí An H6a tiéu diét nhiéu dich. Quán ta cón dánh dia
lói lién tié'p trén nhiéu doan di/cíng ó Hucfng Thüy, Láng Có, My Chánh, Phú Óc, Hué,
Quáng Tri, Hué - Dá Náng... lát do háng chuc doán táu quán su, tiéu diét tü mót trung

64
 Ö Bình - Tri - Thiên, cUc Nam Trung B§, quân ta cûng hoat dpng tich eue,
dánh manh trên các duàng giao thông, dánh dé nhilu doàn tàu cûa dich, phá
các cupe càn quét cúa chúng, md rpng các cän cil du kich và khu du kich, täng
cuöng công tác nguy vân, thu dupe nhiéu tháng Ieri1.

dpi d in mot tieu doàn dich trên mpt chuyê'n di, chî riêng trân Läng Cô (Thi/a Thiên)
quân ta dâ lât dé hai dáu mày, 19 toa, dipt 400 dich; trân Pho Trach (Quàng Tu), quân
ta dà tâp kich, dipt 200 dich, thu 2 dai bác.
D l phô'i hop vài cupe tiê'n công cûa ta ô Tây Nguyên, quân du kich Nam Trung Bô dà
tâp kich thành phô' Nha Trang; dô't chây hàng tripu lit xàng, dpt nhâp thi trân Ninh
Hòa (Khânh Hôa) gây th iêt hai näng cho dich, dpt nhâp Suô'i Dáu dô't chây mot kho
xàng lón. Bô dôi dia phuang Quàng Nam, Phú Yên, Khânh Hòa, Binh Thuân dà dipt
nhilu cür dilm dai dpi, tilu doàn dich, tâp kich táo bao vào La Lung (Phú yên)... dipt
trên mpt tieu doàn và tiê'n sâu vào vùng sau long dich tiêu dipt nhilu vi tri và thàp
canh. Tùng vùng rpng ltfn dupe giài phông nhu vùng Diçn Bàn ô Quàng Nam (cô trên
bon van dân), vùng Hôn Khôi và Tây Bác Khânh Hòa. Ô eue Nam Trung Bp, kê't hap
tiê’n công quân sii vói nâi dây cúa quán chúng, nhân dân dà cùng Trung doàn 812 giài
phóng hai huypn Tành Linh và Luong Son ò Bình Thuân.
Buóc vào Dông Xuàn, càc tilu doàn chù lue khu: 302, 304, 307 và các tieu doàn chù lite
tình: 300, 303, 306, 308, 309, 310, 311, 410... dêu tiê'n vào vùng tam bi chiè'm, nhàm
vào nhiìng noi mà dich cho là dà “bình dinh” xong mà dipt dich, dáy manh phong trào
dâ'u tranh cûa nhân dân. T a dà dipt nhilu dòn bô't tìmg dai dpi dich nhu: Lp Mài, Tàn
Thu£n (Long Châu Sa), Bè'n Sòi (Già Ninh), Bè'n Tranh, Cáu Dinh (Thù Bièn), Ong Tön
(Mÿ Tho), Chác Túc (Sóc Tràng), và dánh nhilu trân vân d$ng nhu: Hiçp Thành (Mÿ
Tho), Dông Himg Thuân, Phú Mÿ Hung (Già Ninh). C6 noi nhu Ô An Biên (Rach Già)
ta kê't hçrp vây dòn vài chän quân ciïu vipn, giài phông cà huyçn ly.
T h e ' uy hie'p cùu di d i tiuùc dây do'i vói càc vüng can ctf cûa ta bi pha tan, bupc chung
phài quay v l dô'i phô vói ta ngay tai vùng du kich và tam bi chilm . Hâu hê't các duöng
bp, duöng sông quan trong cùa dich dêu bi dánh phá liên tiê'p. Trên các diiöng chiê'n
liipc sô' 1, 13, 14, các duöng xe lOra Sài Gòn - Phan Thiê't, S ài Gòn - Lpc Ninh, các bê'n
tàu Vïnh Long, Tân Châu, Thü Thùa, quân dich thuöng xuyên bi phuc kich và dánh
phá, nhilu doàn xe ca giái bi phá hùy, nhilu tàu chiê'n bi dánh chim, nhilu doàn xe lúa
bi lât do. Trân vân dpng phuc kich trên duöng Bac Liêu - Cà Mau, ta dipt gon hai dai
dôi dich. Trân dpt nhâp b in tàu Vïnh Long, ta bàn chìm và bàn hòng nàng bay tàu
chien dich. Chiê'n thuât du kich r i t dpc dáo và lai hai dà duac áp dung rpng rài, gây
cho dich nhûrng tán thâ't rá t lôn. Cupe dpt nhâp kho bom Tân San Nhâ't ô Sài Gòn, mpt
trong nhümg kho bom lân nhâ't cùa dich Ò Dông Duang, dâ phá hùy hoàn toàn trên 300
tâ'n bom, tiêu dipt cà dai dpi linh Âu - Phi bào vç. Bp dpi Bà Ria - Cha Lön cùng dôt
nhâp khách san Ô Câ'p, dipt han mpt tràm tên sì quan Pháp và Mÿ. Dan vi chù lue cùa
ta à Mÿ Tho chi vói mpt dai dpi dà dánh tháng mpt tilu doàn cùa dich trong trân dánh
vân dpng or Kênh Bùi, thu hàng tràm sùng trong dó có hàng chuc súng trung liên, dai
liên và sùng eòi.
Phong trào dâ'u tranh cùa nhân dân Nam B$ phát triin manh me. Ò Gò Công trong
hai ngày, nhân dân vü trang giáo mác cùng du kich và mpt trung dpi bô dôi dia phuong

65
 Ö Nam Bq, trong suö't thöi gian Dong Xuän, quän ta dä ra sUc däiy manh
hoat döng phö'i hop. Do luc luong ca dpng cüa dich bi dieu dpng di cäc chien
truöng khäc, do sU co vü cüa nhürng chien thäng lien tiep cüa quän ta tren
nhieu mät trän, lai do phucrng chäm hoat dpng duoc xäc dinh düng dän, mpt
so khuyet diem trudc däy duoc khäc phuc nen chien tranh du kich cö dä phät
triln manh me, thu dtföc thäng löi rä't lön. Tren 1.000 don trai, thäp canh cüa
dich bi tieu dipt hoäc büc rüt. Vüng tu do Khu 9 duoc giü vüng vä md rpng.
Cäc cän eil du kich vä khu du kich ltfn nhö deu duoc khöi phuc vä md rpng rä't
nhieu. Nhieu dia phifong möi duoc giäi phöng. So dich ra häng ta len töi häng
nghin, ve sau len töi häng van.
Väo thiipng tuln thäng 3 näm 1954, nhin chung hinh thäi chien sU tren
cäc chien truöng, noi len hai däc diem däng chü y:
Möt lä, quän ta dä chü dpng d mpt loat chien dich tien cöng tren nhieu
hudng, dä chien thäng khäp noi, tieu di#t tiing bp phän sinh liic dich, giäi
phöng nhieu dia phiiong, trong dö cö nhffng vüng chien luoc quan trong.
Hai lä, khö'i ca dpng chien lupe cüa dich khöng cön täp trung d dong bäng
Bäc Bp nüa mä dä bi phän tän ra nhieu hüdng: Luöng Prabäng vä Muöng Säi
Ö Thuong Läo, Xenö d Trung Läo, Pläycu vä mien Nam Täy Nguyen ö Lien
khu 5, lai cön mpt bp phän luc luong tinh nhup nhä't bi giam chän er Dien Bien
Phü. Khö'i luc luong co dpng n<Si tieng cüa Nava trütfc däy täp trung er dong
bäng Bäc B0 lä 44 tilu doän, bäy giö chi cön 20 tilu doän, nhung phan lön
nhüng tieu doän näy cüng khöng cön cö dpng nüa mä dä phäi räi ra de bäo vp
cäc duöng giao thöng quan trong, nhä't lä duöng so' 5. Ke hoach Nava dä bät
däu bi phä sän.
Am muu cüa Nava lä xäy düng mpt khö'i luc luong co dpng chien lucrc ngäy
cäng manh mg d l giänh lai the chü dpng, nhung ta dä bupe dich phäi phän
tän luc luong cö dpng di khäp noi, lien tiep bi tieu dipt tüng bp phän vä ngäy
cäng läm väo the' bi dpng chö'ng dö.
Am muu cüa Nava lä tieu hao vä tiöu dipt mpt bp phän luc luong chü luc
cüa ta, phä ke' hoach Thu Döng 1953 cüa ta; nhung khöng nhüng chü luc cüa ta
khöng bi tieu dipt, mä lai chiö'n thäng lien tiep; ngupe lai chü luc cüa chüng
lai bi ton thä't rä't näng.

dä ha gän mpt träm dän beit. Ö Gia Dinh Ninh, Thü Bien nhän dän väc gay duoi dänh
dich giüra ban ngäy.
Nhiiu tieu dpi, trung dpi, dai dpi dich mang vü khi ra häng. Ö My Tho, näm, säu dai
dpi Höa Häp bö ve nhä läm än. Ö B in Tre, mpt dai dpi quän nguy er don Ba Tri däo
ngü.

66
 Ám miíu cüa Nava lá “binh dinh” vüng tam chié'm nhimg chié'n tranh du
kích ó dó lai ngáy cáng phát trien vói mpt khí thé' rát manh, các cán cúf vá
khu du kích cáng mó rpng.
Ám miru cüa Nava lá mó nhüng chien dich tien cóng uy hié'p vüng tu do
cüa ta, giam giOr vá tiéu hao chü li/c cüa ta, nhutig khóng nhOng vüng tií do cüa
ta khóng bi uy hiep, má ngáy cáng duoc mó r§ng, chü liíc ta vin giür tính chá't
co dóng cao do, má chính hau phiícmg cüa chúng lai bi ta dánh manh, bi uy
hiep hon bao giO het.
Tuy váy, bon tiíáng tá Pháp - My van chua chiu nhin tháy sií thát thám
bai dó. Chúng cón cho ráng, hoat dpng cüa ta trong Dóng Xuán 1953 - 1954 da
lén den dinh cao nhát rói, cugc lui quán cüa ta sáp bát dáu rói, ta nhá't djnh
khóng dü süc de tiep tuc tien cóng dügc nila.
Chúng cón cho ráng: mác dáu da bi nhüng ton thát nhát dinh, chúng dá
chong dó vá ngán chán diíoc các c u q c tien cóng Thu Dóng cüa ta vá thói co tó't
cüa chúng dá den. Xuá't phát tií nhán dinh dó, tuóng Nava dá ra l$nh tié'p tuc
cuóc tien cóng chien luoc trén chien triíóng mién Nam, táp trung mpt binh lüc
taong dói lón tiep tuc dánh chiem vüng tií do Lién khu 5, tiep tuc thiíc hifn ke
hoach Átláng bi bó dó. Ngáy 12 tháng 3, de giánh lai chü dpng, chúng mó cupc
tien cóng do bQ lén Quy Nhcrn.
Chúng khóng ngó ráng ngay hóm sau, váo ngáy 13 tháng 3 nám 1954 thl
quán ta mó cupe tié'n cóng lón váo t$p doán cúf diem Di|n Bién Phü.
Chien dich lich sü Di$n Bién Phü bát dáu.

67
 C H IEN D|CH L|CH SUT D lfN B IEN PHU
TlNH HINH P|CH VA CHU TRUONG TflC C H IEN CUA T A

BIEN BlfeN PHU 1& m$t thung lung 16ng chao rong ldn a phia tay vung
rifng nui Tay Bile. C£nh dong Dipn Bien Phu chieu dai khoang 18km, chieu
rong tCr 6 den 8 km. Bdy la cdnh dong ldn nhSt, gi&u c 6 nhat va dan cU dong
due nhat trong bon cdnh dong ldn d Tay B£ic. Bien Bien Phu d gan bien gidi
Viet - Lao, nSm tren nga ba nhilu duimg ldn va dudng nhd quan trong, phia
dong bSc noi lien vdri Lai Chau, phia dong vk dong nam noi lien vdi Tuan
Gido, Son La, Nik San, phia tay thong vdi Ludng PrabSng, phia nam thong vdi
Sam Nua1. Boi vdi de quoc Ph£p - My, Bi?n Bien Phu la mot dia bin chien
luoc het sure quan trong, la mpt vi tri chien lUpc co dpng d giufa mien BSc Vipt
Nam, Thiipng Lao vk mien Tay Nam Trung Quoc, co the trd thanh mot c&n ci1
luc quan vk khong quan co tic dung rat lpi hai trong am miiu xam lUcrc cua
chung d vung Bong Nam A.
Luc luong cua dich d Bipn Bien Phu luc dSu co khodng 6 tieu doan, den
sau tSng len dan de doi phd vdi cupc tien cong cua ta. Khi quan ta bat dau
tien cong Bipn Bien Phu thi luc luong cua chung da tin g len den 12 tieu doan
vk 7 dai dpi bp binh; trong qua trinh chien dich, chung tiep tuc tin g them 4
tieu doan v i 2 dai dpi nhdy du, tong cpng la 17 tilu doan bo binh. Phan ldn
cAc luc tiinrng nfty gom cdc don vj Au - Phi va ckc don vi nhay du tinh nhue.
Ngoii ra, cdn c6 3 tieu doan phdo binh, 1 tieu do&n cong binh, mot dai dpi xe
tSng, 1 dai dpi xe van tai cd khodng 2 0 0 chiec va 1 phi dpi khong quan thuirng

1 Do dia hinh bkng phing, vao mua kho thung lung Dipn Bien Phu la mot dia ban thuan
tipn cho vipc suf dung xe tfing, co gidi. S&n hay do qu&n dpi Nhat xSy dung trUcrc day
tren cdnh dong Mudng Thanh, c6 the md rong thanh mot cSn cut khong quan quan
trong. Dudng s6' 41 l a true dudng ldn duy nhat theo chieu tii b&c tdi nam ve hudng
LuSng PrabSng, kinh do rnidc L a o . Phia dong v a phia tay thung lung l a hai day nui
chay song song theo chieu bSc nam va khep gan sat nhau d hai dau. Day Pu H6ng a
phia dong gom nhiing dinh nui cao, c£y thiia, thoai dan ve phia thung lung. Day Pu Ta
Co or phia t a y , nui cao, ram rap, d6'c dung ve phia thung lung.
Ngay sat thung lung ve phia dong b&c, c6 mot dai dia hinh dac biet, gom mot so” diem
cao noi ISn cao l a m mat cdnh dong tren dudi 30 met va hinh thanh mot bile binh
phong che chd cho thung lung tren hudng Tuan G ia o - Bien Bien Phu.

68
triic co 14 chiec1. Tong s6 ' binh liic la 16.200 ten.
Life luong cua dich d Bi$n Bien Phu dupe b6 ' tri th&nh tip d oan cU diem
gom 3 phan khu yem ho lan nhau, ta t ca c 6 49 ctf diem. M5i cti diim diu c6
kha nang phOng ngii; nhieu ctf diem dupe to chtfc lai thanh nhCfng cum cut
diem goi la “trung tam de khang theo kieu philc tap” c6 liic lupng co dpng, c6
hoa liic cua minh, co he thong cong sii vutng chic, xung quanh c 6 hAo giao
thong va hang rao day th 6 p gai, c 6 kha nSng doc lap ph6 ng ng\i kha manh.
Moi m6 t phan khu gom c 6 nhieu trung tam de khang kien c 6 ' nhu vfiy. Moi
mot trung tam de khang cung nhif toan bp tap doan cuf diim deu dupe che chd
bang he thong cong sii nftm chim dudi mat da't, bing mpt hp thong c 6 ng sii
phu (hang rao hoSc bai day thep gai, bai min) va bang mpt hp thing hoa liic
rat manh.
Phan khu quan trong hon h it la phan khu trung tam d ngay giflfa ling
Mudng Thanh, tile la chau ly Bipn Bien Phu. CJ day, tap trung gan hai phan
ba luc luong cua dich (tam tieu doan gom 5 tieu doAn chiem d6 ng vh 3 tieu
doan co dong), co nhieu trung tam de khang yem ho lan nhau vA bao boc lay
co quan chi huy, ckc can cii hoa liic va can cii h£u can, dong thdi bio vp san
bay. Phia dong phan khu c 6 ca mpt h§ thong diem cao rat lgi hai, dac biet la
cAc ngpn doi A l, C l , D l, E l ; nhutng diem cao do la bp phan ph6 ng ngii quan
trpng nha't cua phan khu. Dich da nhieu lan nhan dinh rin g Bien Bien Phu la
mpt phao dai kien c6, qufin ta khong the nao cong pha difoc. Chi la'y rieng
phan khu trung tam ma n6 i, thi liic lupng cua dich da kha manh, c&c diem cao
phia d6 ng la nhQng diem cao quan ta kh6 16ng danh dupe; chung lai c6 sin
mpt liic liipng phio binh va co gidri dia sufc dinh chan moi cupc tiep can qua
orfnVi diing hMng phAng, cii sin mot h§ thong cong sU. dSy th 6 p gai va hao
chien dau du sUc tieu hao va danh lui moi liic liipng tien cong, c6 sin mpt liic
luong co dpng gom cac tilu doan n h iy du sin sang phoi hop vdi cac trung tam
dl khang d l phan kich va tieu di§t moi liic liipng tien cong tii ben ngoai den,
c6 sin mot liic liipng phao binh co gidi va khong quin du sUc ng&n chan cac
liic luong tien cong va tieu diet cac can cU phdo binh cua ta ma chung cho la
de p h it hien, vi buQC phii dat d sUirn nui phia trong 16ng chao, c 6 n neu dat d
phia ngoai thi lai qua tam bin can thiet (khoang cach tii nhurng ngpn nui ldn
khong che Bien Bien Phu den san bay la tii 10 den 12km).

1 Ngoäi vO khi thöng thiiöng, quän dich Ö Bipn Bi&n Phü cön diipc trang bi m§t sö' loai
khi tai däc bipt nhu süng phun lufa, süng dai li§n nhieu nöng, min dia, min napan chön
difcri dat, phirang tipn chong dan khöi, mäy hong ngaai d<? qusrn sät vä b in dem, v.v..;
vöi khoäng 3.000 tä'n däy th6p gai, vipe sir dung däy th ip gai cua dich a Dipn BiSn Phü
da gap hai lan müc hinh thuöng cüa quän dpi Phäp tren chi§'n trUÖng Böng Dirang.

69
 Ö phia bäc, cö phäri khu bdc gom cäc trung täm de khäng doi Böc Läp vä
Bän K 6 o. Boi Bpc Läp lä m0t vi tri cd nhiem vu än ngü phia bäc, ngän chän
cu$c tien cöng cüa quän ta tU hudng Lai Chäu väo Bipn Bien Phu.
Him Lam, tuy thupc khu trung täm, nhifng cüng vdi cäc vi tri doi Bpc Läp
vä Bän Köo lä nhürng vi tri ngoai vi dot xuä't nhät cüa dich, cö nhiem vu än
ngü phia döng bäc, ngän chän cupc tien cöng cüa quän ta tU hudng Tuan Giäo
väo Bien Bien Phü. Ö phia nam, cö phän khu nam cön goi lä phän khu Hong
Cum, cö nhiem vu ngän chän quän ta tien cöng tü phia nam len, dong thdi giöf
duöng lien lac vdi Thuong Läo.
Höa liic phäo binh duoc bö' tri thänh hai cän cd: mpt cän cd d Muöng
Thanh, möt cän cd nüfa d Hong Cdm, cö the ylm hp län nhau vä yem h<? cho
cäc cd diem xung quanh. Ngoäi höa li,ic chung cüa täp doän cd diem, möi trung
täm di khäng cön cö höa lUc rieng bao gom nhieu sung cö'i cäc cö, süng phun
lüa vä cäc loai sung bän thäng bö' tri thänh möt he thö'ng höa liic chät che
yim hp cho bän thän mlnh vä cäc cd diem xung quanh.
Bien Bien Phü cö hai sän bay. Ngoäi sän bay chinh d Miiöng Thanh lai
cön cö mpt sän bay du bi d H 6 ng Cdm, ngäy ngäy duoc nö'i den vdi Hä Npi,
Häi Phöng bäng mpt cäu häng khöng, trung binh moi ngäy cö gän 100 län
chiec mäy bay vän täi tiep te khoäng 200 den 300 tan häng vä thä du khoäng
100 den 150 tä'n. Nhu väy lä vUOt khä xa nhürng du tinh ban däu cüa chüng1.
Mäy bay trinh sät vä khu truc cüa phi dpi thudng truc luön luön bay luon
tren vüng tröi Bipn Bien Phü. Nhipm vu bän phä vä oanh tac quän ta de yem
hO cho täp doän cd diem thi do mäy bay dich xuä't phät tU cäc cän cd Gia Läm
hay Cät Bi däm nhiem, ve sau cö mpt bo phän xuä't phät tU täu chd mäy bay
cüa My däu ö vinh Ha Long.
Vdi liic luong hüng hau vä co cä'u phöng ngu vürng chäc nhu tren, Nava dä
tUng nhän dinh räng Bipn Bien Phü lä mpt täp doän cd diem manh nhä't chua
tüng cö d Böng Buong, lä mpt “phäo däi khöng the cöng phä”2. Bo nhän dinh

1 Theo kinh nghi^m rut ra tii täp doän cur dilm Nä Sän, quän dich dii tinh, de duy tri
sürc chi§'n däu d Dien Bien Phu, du khä näng phöng ngu vä chien thäng diicJc quän ta,
miic tiep t§' yeu cäu moi ngäy khoäng 70 tä'n trong dieu kien chie'n däu thöng thuöng
vä 90 tä'n trong dieu kifn chien däu äc li$t.
2 Cho tdi khi ta tien cöng, täp doän eil diem Diijn Bien Phü dä duoc täng cUÖng vä bö' tri
vdi m§t binh li/c täp trung manh me chiia timg cö: 12 tieu doän vä 7 dai dpi bp binh,
phän lön lä quän tinh nhu$ bäc nhä't cüa dich g6m:
5/7 RTA, Tiiu doän5 thupc Trung doän Angieri thür 7.
3/3 RTA, Tieu doän 3thupc Trung doänAngieri thil3.
2/1 RTA, Tilu doän 2thupc Trung doänAngieri thü 1.

70
chu quan dö, mà dich dä phân doân râng quân ta c6 it khà näng tien công vào
Diên Biên Phü, và nëu quân ta mao hiem tien công vào thi càng tôt, vi châc
chân là quân ta không thé nào trânh khôi thàt bai. Chüng dâ coi Diên Biên
Phû là mot chien troàng difoc chuan bi sân de gây ton thâ't nâng cho chu liic
ta. Chüng dâ co lân lâo xtfoc thâ truyèn don thâch thiîc quân ta tien công Diên
Biên Phü.
Vê phia ta, ngay sau khi dich nhày dû xuong Diçn Biên Phü, chüng ta dâ
nhân dinh räng: diföi sü uy hiëp cüa chü lire ta, quân dich cö khà nâng rut
khôi Diên Biên Phû, dông thdi cùng c 6 khâ nâng tâng cirftng phông thü à dé,
to chûc Diên Biên Phü thành tâp doàn ciî diëm; và nëu khâ nâng thür hai bien

1/4 RTM, Tieu doàn 1 thuôc Trung doàn Maroc thür 4.

1/13 DBLE, Tieu doàn 1 thuçc bân lür doàn lê dtfong thür 13.
3/13 DBLE, Tieu doàn 3 thuçc bân lür doàn lê diiong thür 13.
1/2 REI, Tieu doàn 1 thuçc Trung doàn lê diiong thür 2.
3/3 REI, Tieu doàn 3 thuçc Trung doàn lê diiong thür 3.
1er BPC, Tieu doàn 1 dû thuçc dia.
8è BPC, Tieu doàn 8 dû thuçc dia.
2è BAT, Tieu doàn Thâi thür 2.
3è BAT, Tieu doàn Thâi thür 3.
Riêng vé quân dù, dich dâ diia lên dây bày phân mtfdi tong so quân dù d Dông Diiong,
trong dô cô 100% câc don vi linh dù ngi/di Au và lê diiong. C6 donvi nhu bân lür doàn
lê dOOng ngoai quô'c thür 13 dâ cô truyên thô'ng hon 100 nâm roi. Câc sï quan cüa dich
cüng dlu là loai cot cân, khâ bâc nhâ't cüa dich.
Câc don vi phâo binh cüa dich gém:
2/4 RAC, Tiéu doàn 2 phâo 105 Trung doàn 4 phâo thuçc dia.
3/10 RAC, Tiéu doàn 3 phâo 105 Trung doàn 10 phâo thuçc dia.
M çt dai dçi phâo 155 thuçc 4/4 RAC, Tiéu doàn 4 Trung doàn 4 phâo thuçc dia và hai
dai dôi phâo coi 120, téng cçng 20 khâu. Mâÿ bay cüa dich gèm 7 kh u -tiy^ 6 liên lçc
trinh sât và 1 lên thâng. Hç thô'ng bô' tri phông ngO cüa dich cô 49 cür diém, khoanh
thành 8 cum, moi cum mang tên m çt thiê'u nür.
1 - Gabrien (Gabrielle) türc dôi D$c Lâp.
2 - Bêatrixo (Béatrice) türc Him Lam.
3 - Anno Mari (Anne Marie) gôm câc cür diém d tây bâc sân hay nho Bân Kéo, Càng
Na...
4 - Huyghét (Huguette) cum cür diém tây sân bay Mudng Thanh, hüru ngan sông Nâm
Rom.
5 - Clôdin (Claudine) cum cür diém nam sân bay Miicmg Thanh, hüru ngan sông Nâm
Rô'm.
6 - Elian (Eliane) cum cii diém phia dông, tà ngan sông Nâm Rô'm khu vile so chi huy
cüa Dô Cattri.
7 - Dôminich (Dominique) cum cür diém dông sân bay, tâ ngan sông Nâm Rô'm.
8 - Idaben (Isabelle) tdc Hong Cüm.

71
thänh hipn thiic thi dö lä mpt ca hpi tot de quän ta tieu dipt sinh luc tinh
nhup cüa chüng. Do du kien nöi tr§n, nen trong khi chü luc ta md cu§c tiin
cöng len Lai Chäu, ta dä cho mpt bp phän cä'p tie tien ve phia täy, cät lien lac
giOra Lai Chäu vä Dien Bien Phü, tien hänh bao väy Dipn Bien Phü, bäm sät
dich, chuan bi chie'n trUifng.
Di$n Bien Phü lä mpt täp doän cuf diem manh. Täp doän cü diim lä hlnh
thüfc phöng ngU mtfi nhä't cüa dich trön chien truörng Dong Ducmg lüc bä'y giö.
Hinh thUc dö dä tUng hinh thänh vdi mpt trinh dp cön thä'p d Höa Blnh väo
cuii näm 1951, dä tüng xuä't hipn d Cänh Dong Chum vä Nä Sän väo näm
1952 vä dau näm 1953. Bümg trutfc hinh thüfc phöng ngU mtfi nhä't, manh nhä't
cüa dich, chüng ta dä ti/ng dät ra vä'n dl nghien cüfu d l giäi quyet lä nen true
tiep tien cöng tieu dipt täp doän eil dilm hay khöng nen.
Trude däy, khi bp dpi ta cön yeu, hinh thiic chilm döng vä täc chien cüa
dich lä cü dilm nhö vä dpi Ung chien nhö. Khi bp dpi ta dä du sUc tieu di§t
vipn binh nhö vä cU dilm nhö thi hf thö'ng bo tri cüa dich lai dUöc phät triln
vä cüng c6 ' them mpt butfc, diia väo nhörng cU dilm lön, cö cöng sif ngäy cäng
kien cö, cö binh luc vä höa luc ngäy cäng manh hon, dong thöi dua väo nhüng
dpi quän Orng chiin tuang dö'i lön. Ve sau, trutfc sii lön manh cüa quän ta, khi
möt cü dilm cüa dich läm väo nguy ca bi tieu dipt thi chüng cö hai cäch dö'i
phö: m<Jt lä rüt quän de bäo ton binh luc, hai lä täng cUÖng them binh luc vä
to chilc phöng ngU theo hinh thüfc täp doän eil dilm.
Cäch to chilc phöng ngU b&ng tap doän cü diem khöng phäi lä mpt säng
k ie n cüa quän dpi xäm luge cüa d i quö'c Phäp. Trong chien tranh th i giöi län
thü h a i, bon phät xit Düc dä tüng vän dung cäch phöng ngU bäng täp doän cU
diSm, cüng goi lä "chiö'n luge con nhim”, höng ngän chän nhüng cupe tiö'n cöng
nhü vü bäo cüa Höng quän Lien Xö tien v ! huöng Böclin. Cäc tüöng tä Phäp -
My chi dem nhüng kinh nghipm cüa bon phät xit Düfc van dung väo chiö'n
truöng Döng Düang, höng ngän chän nhüng buöc tien cüa quän ta.
Düng truöc phuang säch phöng ngU möi cüa dich, cäch dänh cüa ta phäi
nhu the näo d l giänh duge thing lgi lön nhä't, trong mpt tinh hinh nhä't dinh
ve so sänh luc lugng giüa ta vä dich. C in nhä'n manh or däy mpt län nüa räng
trong khi giäi quyet vä'n dl cäch dänh v l chien dich cüng nhü ve chiin thuät,
bao giö chüng ta cüng xuä't phät tU nhüng nguyen täc ca bän ve chi dao täc
chiin, tüc lä nguyen täc ti&u diU sinh luc dich vä nguySn täc dänh chdc
thäng.
Xuä't phät tü nhüng nguyen täc ca bän nöi tren, khi hinh thürc täp doän cü
dilm mdi xuä't hipn, khä näng chie'n dä'u cüa quän ta v l chie'n dich vä chiin
thuät cön cö han, chüng ta dä tüng chü truang khöng nen trüc tiep dänh väo
täp doän cü diim, mä chi tim cäch kiem giü chü luc cüa dich trong täp doän cü

72
diem, c 6 n chu lure cua ta thi suf dung danh vao mot hudng khac, d do dich
taang doi yeu va scf hd hon, ta co nhieu dieu kien thuan lefi de tieu diet sinh
lire dich han. Chung ta da tiing van dung cdch danh do trong chien dich Hoa
Binh. Dich tap trung luc lugng thanh tap doan cU diem d Hoa Binh thi hudng
tien cong chu yeu cua quan ta khong phai la H6 a Binh ma 1A d nhCfng nai
khic; chung ta da tiing tieu diet vipn binh cua dich va cuf diem cua dich d ven
bcf song Da va da md cuoc tien cong vao vung sau liing dich d B ic Bp, thu dugc
nhieu th in g lcri ldn. Ve sau, khi dich tap trung lire lugng d tap do&n cU diem
Na San thi sau khi tien hanh mot hai cuoc chien dau d day, mot bp phan sinh
lire dich hi tieu diet, nhimg lire lirofng ta cung bi tieu hao, ta cung lai chu trirang
trirdc mat khong md cuoc tien cong true tie'p vao Na San. Bo doi tinh nguyen
Viet Nam lai phoi hap vdi Quan giai phong Pathet Lao md c u q c tien cong vao
hirdng Thirgng Lao, phia tay nam Na San va da thu dirge thin g lcri ldn.
Nhirng each danh tren day khong phai la cach danh duy nhat. Chung ta
da nhan dinh rin g vain de trirc tiep tien cong vao tap doan c»l diem, tieu diet
tap doan cil diem la mot vain de nha't dinh phai dugc giai quyet, la mpt budc
tat nhien quan dpi ta phai trai qua trong qua trinh phat trien cua cupc dau
tranh vu trang va tren con dudng trudng thanh cua quan dpi. That vay, chung
ta cd tieu dipt dugc tap doan cU diem thi mdi danh b it dugc hinh thufc doi pho
mdi nhat, cao nhat cua dich, ddnh bai dugc sir co ging ldn nhat cua chung
trong bo' tri phong ngU, gay cho chung mpt sU khung hoang mdi, tao nen cuc
dipn mdi, md dudng cho quan dpi ta tien len va thuc day cuoc dau tranh vu
trang cua ta phat trien.
Vi vay, tU khi hinh thufc tap doan cU diem xua't hien, chung ta da day cong
nghipn ci'/u hinh t.hi'rc phftng ngi,r mrti drt cua di^h, diinh giii vb phan tfch cho
manh va cho yeu cua nd, de ra nhOng nguyen t ic chien thuat cung nhu nhCTng
yeu cau ve ky thuat va trang bi, nhufng khd khSn can dugc kh ic phuc, de rfen
luyen cho quan dpi ta, chuan bi cho quan dpi ta tien len giai quyet thin g lgi
nhiem vu tieu dipt tap doan cuf diem cua dich. Va, cd the ndi rin g budc vao
Thu Dong 1953, thi quan dpi ta da dugc chuan bi de l&m nhipm vu dd. Chinh
vi vay ma khi phdt hipn dich cd k hi n&ng tin g cudng luc lugng len Dien Bien
Phu vk bien Dipn Bien Phu thAnh mpt tap doan cuf diem thi Trung uang Dang
ta da nhanh chdng ha quyet tam tranh thu thdi ca tieu dipt tap doan cU diem
Dipn Bien Phu.
Ha quyet tam tieu dipt tap doan cU diem Dipn Bien Phu, chung ta da c&n
cuf vko nhOng kha nftng mdi cua quan dpi ta, dong thdi cung cSn cU vko d&c
dilm cua chien trUdng Dipn Bi§n Phu, cSn cU v&o nhUng dieu kipn t i c chien
tren quy mo ldn cua ta cung nhu cua dich tren chien trudng nay.
Trong qud trinh dien bien cua tinh hinh chien sir mua Dong 1953, Dipn

73
Biên Phü dä dân dân trâ thành diém trung tâm cúa kë hoach Nava. Chúng ta
có tiêu diçt diigc Bien Biên Phü thì mài dâp tan dügc âm müu kéo dài và mô
rông chiê'n tranh cüa dê' quô'c Phàp - Mÿ. Tuy nhiên, sü cân thiê't phài tiêu
diçt tâp doàn cü diém Biçn Biên Phü và tâm quan trong cüa Bi^n Biên Phü
không thé coi là ccr sô chü yeu dé ha quyê't tâm dánh Biçn Biên Phü. Vâ'n dê
quyê't dinh là, càn cü vào sü so sánh lüc lüöng eu thé giüa ta và dich lúe bâ'y
gift, càn cü vào nhüng khà nông mái cúa quân ta và nhüng khà nàng mài cúa
dich, ta có thé bât dâu vân dung cách dánh trüc tiê'p vào tâp doàn cü diém
bàng cuôc tien công vào Biçn Biên Phü hay không; nói mpt cách khác, Biçn
Biên Phù là mpt tâp doàn cü diém râ't manh, tiê'n công vào Biçn Biên Phù, ta
có nám châc phân thàng lai hay không.
So vài Nà Sán tritôc dây thi Biçn Biên Phù là mpt tâp doàn cü diém manh
han nhiêu. Không nhüng binh lüc và hôa lüc manh han gâ'p bòi mà to chûc
phông ngü cüng hiçn dai han. Nëu Nà Sán là mpt tâp doàn cü diém quy mô
nhô han, chi gôm nhüng trung tâm dê kháng dan gián, thi Biçn Biên Phü là
mpt tâp doàn cü diém quy mô lôn, gôm nhiêu trung tâm dê kháng phüc tap.
Nava và bon titóng tá Phàp - Mÿ dà dánh già râ't cao nhüng chô manh cua tâp
doàn cü diém Biçn Biên Phù, coi dô là mot hinh thüc t4p doàn cü diém theo
kiéu phüc tap, to chüc phòng ngü à mot trinh dp cao. Chúng dà di dê'n kê't
luân: nê'u quân dpi ta dâ không dánh dügc Hôa Binh và Nà Sàn thi düang
nhiên là không thé nào dánh dügc Biçn Biên Phü, Biçn Biên Phù là mQt phào
dài không thé công phà düae.
Nava và bon tüông tá Pháp - Mÿ lai côn cho ràng üu thê' cua chüng à Biçn
Biên Phù còn do chô vi tri cúa tâp doàn cü diém này nàm à giüa nüi rüng Tây
B â c râ't x a nhûfng cân cúf hâu pli Hong cüa ta. C h ú ng ta muô'n d án h D iç n B iê n
Phù thi phài sü dung mpt lüc lügng bô dpi khà lôn, phài té chûc và duy tri
nhüng tuyê'n cung câ'p râ't dài trong mot thôi gian khà lâu. Chúng cho ràng,
theo nhüng kinh nghiçm chüng dâ thu düae thi ta hoàn toàn không có khà
nàng giài quyê't vâ'n dê chi viçn cung câ'p theo mpt quy mô lôn, trong mpt thöi
gian dài nhü vây. Bô là chüa nói den nhüng trô ngai và ton thâ't râ't lôn mà
mày bay oanh tac cúa chúng có the gây ra cho viêc chuyën quân và viêc tiê'p te
cùa ta. Côn nhü nói ràng Biçn Biên Phù nàm Ò giüa m$t thung lüng xung
quanh dêu có núi rüng bao bpc, thi thung lüng này là mpt thung lüng khá
rông, düông giao thông tü Tuán Giáo di vào là nhüng düông nhô, quân ta chác
chán không thé vân chuyën phào binh vào gân dügc, lai càng không thé giái
quyê't vâ'n dê tiê'p cân qua cánh dông bàng pháng dé tiê'n công vào tâp doàn cü
diém. Nhü vây tâp doàn cû diém Bien Biên Phù lai càng không thé công phà
dügc.
Nava dâ càn cû vào nhüng lÿ do nói trên dé ha quyêt tâm chiê'n luac: ra

74
süc täng cüöng Dien Bien Phü, tiep nhän cupc chien dä'u vtfi chü lüc cüa ta,
cho Dien Bien Phü lä möt chien truöng ly tuörng dügc lüa chon de gäy cho chü
luc ta nhüng tön that het süfc näng ne neu ta däm mär m§t cupc tien cöng mao
hiem.
Nhüng cho manh cüa täp doän cüf diem Dien Bien Phü do Nava neu len
khöng phäi lä hoän toän khöng phü hgp vöi sU thüc. Sai läm cüa Nava lä or
chö chl thay chö manh cüa täp doän cüf diem mä khöng thay het chö yeu cüa
nö. Sai läm ca bän hcrn nüa cüa y lä, vdri cäch nhin cüa mot nhä quän sU tu
sän, y khöng the thay het dUofc nhüfng khä näng lön lao cüa mpt quän dpi
nhän dän vä cüa cä nhän dän möt nuöc dang chien dau vi döc läp, tu do vä
chü nghia xä hoi, lai cäng khöng hieu vä khöng thay dugc quä trinh phät trien
tien len. nhüfng tien bö vä cö gäng vugt bäc cüa quän dpi ta vä cüa nhän dän
ta, khöng hieu dugc vä khöng dänh giä dugc nhüfng khä näng lön lao cüa tinh
thän dau tranh bä't khuä't cüa möt dän tpc, cüa tinh thän quyet chien quyet
thäng cua mpt quän dpi nhän dän.
Khi chüng ta ha quyet täm möf cupc tien cöng tieu diet täp doän cüf diem
Dien Bien Phü, chüng ta cö thay het nhüng chö manh cüa dich vä nhüng khö
khän, tror ngai mä chüng ta cö the gäp phäi hay khöng? Nhüng dieu dö chüng
ta deu nhän thay. Nhung döng thcfi chüng ta lai thä'y nhüng chö yeu cüa dich
mä quän ta cö the lgi dung; hon nüa chüng ta lai thä'y khä näng to lön cüa
quän dö: vä nhän dän ta, cö the vugt qua moi khö khän, khäc phuc nhüng chö
manh cüa dich de giänh lä'y thäng lgi.
Täp doän cü diem Dien Bien Phü cö dü nhüng yeu tö' manh cüa moi täp
doän cüf diem, lai cö nhüng chö manh däc bipt cüa nö nüa. Nhung do vi tri cüa
1 1 6 n&iii cO läp ö giürti nüi i t/ng Lrüng diGp vä 111611 h mOng cüa miön Täy Bäu vä

Thugng Läo, rät xa nhüng cän cü hau phuang, nhät lä nhüng cän cü khöng
quän lön cüa dich, moi vipc täng vipn hoäc tiep tö' deu hoän toän dUa väo
duorng khöng. Do dö, neu duöng häng khöng bi han chö' hay bi cät düt thi täp
doän cü diem rä't manh näy se ngäy cäng lp rö nhugc diem cüa minh, cö the
mät dar. süc chie'n dä'u vä läm väo the' bi dpng phöng ngü trong nhüng dieu
kien ngay cäng khö khän; trüöng hgp läm nguy cüng khö löng rüt quän dugc
toän ver.. Dö lä chua nöi de'n tinh thän chie'n dä'u cüa binh linh dich nöi chung
lä bac nnugc, neu gäp khö khän thieu thö'11 hoäc thä't bai thi lai cäng köm süt
them.
Ve phia ta, thi lüc lugng ta lä nhüng dan vi chü lüc tinh nhup cö tinh thän
chie'n dau cao, trinh dp trang bi ky thuat cö tien bp, häng häi phän khöi,
quyet täm tieu dipt dich. Chüng ta cö the täp trung Uu the' binh lüc, höa lüc de
dänh dich, quän ta lai dä cö nhüng kinh nghipm nhät dinh ve dänh dich trong
cöng su vüng chäc, dä dugc buöc däu huä'n luypn de dänh täp doän cü diem, cö

75
khä näng khäc phuc khö khän, giäi quyet nhürng van de cän thiet de ti§u dipt
täp doän cüf diem. Van de cung cä'p tiep te lifcrng thiic vä dan diigc cho mpt liic
liiang lern ö xa hau phtfang trong mot thöi gian däi duerng nhien cö nhürng khö
khän rat lön, nhtfng ta lai cö silc manh cüa mpt hau phiiang rpng lön, cö toän
dän, toän Dang, tap trung toän liic de chi vi$n tien tuyen, bäo dam lifcrng thiic,
dan diigc cho quän dpi läm trön nhipm vu.
Chüng ta cüng dä tirng cän nhäc den khä näng täng vipn cüa dich trong
khi Nava cön cö sin trong tay mpt liic liiang ca dpng lön. Do nhürng cupc tien
cöng müa döng cüa ta, khoi ca döng dö da bi phän tän rä't nhieu. Chüng ta dii
doän, trong thöi gian töi liic li/gng dich cö the bi phän tän nhieu han nOra. Cho
nen chüng ta dä dänh giä cao täc dung cüa cäc chien triröng phoi hgp, trong
viec tao dieu kien tot cho chü life ta tien cöng tieu diet dich d Dipn Bien Phü,
han che sii täng vipn cüa dich len mät trän Dipn Bien Phü.
Xuat phät tii sii phän tich tren däy, luön luön näm vürng nguyen täc tieu
diet sinh life dich vä dänh chäc thäng, Trung liang Dang ta dä ha quyet täm
tieu dipt toän bp quän dich ö Dien Bien Phü. Trong khi Nava chon Dien Bien
Phü läm diem quyet chien chien luge vöi chü liic ta thi chüng ta cüng chon
Dien Bien Phü läm diem quyet chien chien luge vöi dich. Chüng ta ha quyet
täm täp trung dai bp phän chü liic tinh nhup cüa ta len m ät trän Dipn Bien
Phü de tieu dipt nhüng binh liic tinh nhup nhat cüa dich trong tap doän cur
diem manh nhat cüa chüng tren chien triierng Döng Diiang1.
Quyet täm rä't lön tren däy quän tript phiiang chäm tich ciic chü dpng, ca
döng, linh hoat mä Trung uang dä de ra cho vipe chi dao täc chien trong Döng
Xuän 1953 - 1954.
Thät väy, näm vürng phiicmg chäm tich ciic, chü dpng, ca dpng, linh hoat
trong thöi ky ddu cüa chien cuc Döng Xuän, chüng ta dä chü triiang düng tiing
bp phän cüa chü liic ta mö nhieu cupc tien cöng väo nhürng huöng dich tiiang
doi sa hd, trong khi dö thi Ö Dipn Bien Phü quän ta giam häm chü liic dich de
tao dieu kipn cho quän ta tieu dipt dich tren cäc hiiöng khäc, dong thöi tien
hänh moi cöng täc chuan bi ein thiet de mö cupc tien cöng tieu dipt täp doän
cür diem Dien Bien Phü.
Biiöc sang thöi ky thü hai cüa chien cuc Döng Xuän, cöng täc chuan bi tren
mät trän Dipn Bien Phü dä diiac hoän thänh, nhilu dieu kipn thuän lgi möi
dä diige tao ra do nhürng chien thäng lien tiep cüa quän ta tren khäp cäc chien

1 Ta sur dung 9 trung doän bp binh (gom 27 tiiu doän) vä toän bp phäo binh, cöng binh,
phöng khöng vä mpt bp phän phäo cao xa (phiicmg än täc chien müa Xuän näm 1954
Bäo cäo cüa Töng Quän üy trinh Bp Chinh tri ngäy 6 thäng 12 näm 1953).

76
triiöng, chüng ta dä mö cuöc tien cöng väo täp doän eil diem Dien Bien Phü.

Bai tuang Vö Nguyen Giäp bdo cäo tinh hinh vä nhän chi thi cüa Bäc Ho.
(Anh tu Heu)

Neu chü triiöng cüa ta trüöc däy lä tränh nhöfng nai dich manh, chon
nhüng huftfng chien lücfc quan trong mä dich tuang döi yeu de tien cong tieu
diet dich, thi btfere väo chien dich Dien Bien Phü chüng ta dä täp trung dai bö
phän chü liic cüa ta tig'n cong väo täp doän cü diem manh nhat cüa dich. Neu
trong cäc cuöc tien cong cüa ta trong thöi ky dau, hinh thilc täc chien chü yeu
lä dänh van dpng vä dänh cong sii vüng chäc nhö, thi bilde väo chien dich
Dien Bien Phü, hinh thüfe täc chie'n lä mpt trän dänh cöng sii vüng chäc quy
mö rat lorn cö tinh chä't trän dia. Düfng ve y nghia quyet chien chien liigc mä
nöi cüng nhii düfng ve quy mö vä hinh thüc cüa chien dich, cuöc tien cöng väo
täp doän cü diem Dien Bien Phü dä dänh dau mpt bien chuyen mtfi, möt sU
phät trien mäi trong sü länh dao dau tranh vü trang cüa Däng ta cüng nhü
trong quä trinh lön manh cüa quän doi ta. Thäng lai cüa chien dich to ltfn näy
chäc chän se mö ra möt cuc dien möi cho cu§c khäng chien cüa nhän dän ta.
The lä tü khi cuöc tien cöng väo täp doän cü diem Dien Bien Phü bät dau,
nhiem vu cüa chü lüc ta d Dien Bien Phü, lüc näy dä trd thänh mät trän
chinh dien cüa cä niidc, khöng phäi lä bao väy, giam giü quän dich nüa mä lä

77
chuyen sang tien cöng tieu dipt tap doän cuf diem cüa dich.
Nhiem vu cüa bp dpi ta tren cäc chien trüäng cä neide lä phoi hop hoat
dpng vdi Dien Bien Phü, tieu hao vä tieu dipt sinh liic dich, phän tän giam giuf
life liicfng cüa chüng, giäm den müfe tö'i da khä näng cüa chüng täng quän them
cho mät tr$n Dipn Bien Phü.
Sau khi dä ha quyet tarn tieu dipt toän bp quän dich d Dipn Bien Phü, mpt
van de het süc quan trong diipc dät ra lä van de tieu dipt bäng cäch näo. Do lä
van de phuang chäm cüa chien dich.
Di väo phiicrng chäm chien dich cüa ta tai mät trän Dipn Bien Phü, thi
trong thöi gian däu khi quän dich mdi nhäy du xuong, quän ta mdi thiic hipn
bao väy Dipn Bien Phü, liic lugng cüa dich chua diipc täng ciiöng, bo tri cüa
chüng cön ttfcrng doi sa hd, trän dia phöng ngu chiia duge cüng co, ta dä cö dir
kien tranh thü thöi gian, leri dung nhöng dieu kipn so hd cüa mpt ke dich mdi
läm thöi chiem linh trän dia d l dänh nhanh giäi quyet nhanh.
Neu tien hänh chien dich theo phiicrng chäm näy thi se täp trung ifu the
binh liic, höa liic, chia läm nhieu hiföng, cö hiidng chinh, cö huöng phoi hop,
dänh säu väo trong löng dich, chia cät täp doän cii diem ra tiing bp phän; tap
trung Uu the binh liic, höa liic, dänh väo cho scr her nhä't vä quan trong nhä't
cüa dich, lori dung scr her cüa chüng de tieu dipt bp phän quan trong cüa chüng;
tiep dö, tiep tue giäi quyet nhöng bp phän cön lai, hoän thänh nhipm vu tieu
dipt toän bp täp doän cii diem.
Dänh nhanh giäi quyet nhanh cö nhieu dieu lori: quän ta dang sung süfe,
cupc chien dau khöng köo däi nen it ngai tieu hao, möi mpt. Thöi gian cüa
chien djeh khöng däi, nen vä’n d e tiep t.e lifting thifc, d a n diiac c6 tho bäo däm
chäc chän, khöng gäp trö ngai lön.
Tuy nhien, dänh nhanh giäi quyet nhanh lai cö mpt dieu bä't lcri rat lön lä
quän ta, mäc dau dä diiöc chuan bi ve tii tiiöng vä chien thuat de dänh täp
doän cut diem, nhiing chüa cö kinh nghipm thiic te, län näy lä län diu dänh
täp doän cur diem, lai gäp mpt täp doän eil diem manh.
Böi väy, trong khi tien hänh cöng täc chuän bi, ta dä tiep tue theo döi
tinh hinh dich vä kiem tra lai khä näng cüa ta. Chüng ta dä phät hipn dich cö
täng ciiöng liic liiöng, xäy diing trän dia phöng ngii, to chiic hp thö'ng phöng
ngii khä vüng chic. Ö phia b lc, lüc diu cao diem Dpc Läp chi lä mpt vi tri tien
tieu, din dln dich dä täng ciiöng liic liiffng len töi mpt tieu doän Au - Phi vä
xäy diing thänh mpt cii diem manh. Cao diem Him Lam ö phia döng b lc än
ngü con diiorng lön dpc dao tii Tuln Giäo töi Dipn Bien Phü cüng diigc täng
ciiöng, cüng cö' trö thänh mpt trung täm phöng ngii kien cö' väo bäc nhä't cüa
dich Ö Dipn Bien Phü. Hong Cum lüc diu chi lä mpt cd diem ö phia nam, dich

78
dä phát trien dân thành mot cum ciî diem, có sân bay da bi, có trän dia pháo
binh riéng, có the cùng pháo binh Ô phân khu trung tâm yêm hô lán nhau.
Dich cüng dâ dóng thêm mot so ciî diêm à phia tây sân bay Mucrng Thanh.
Các diem cao loi hai phia dông van là nai dich manh hc(n câ. Chúng có the
dira vào dó de kéo dài chiê'n dâ'u phông ngu... Näm vflrng nguyên tác dánh châc
tháng, chúng ta dä nhân dinh räng, trong tinh huông tâp doàn cúr diem cùa
dich dâ duçrc cùng cô, không côn à vào tinh trang lâm thài chiê'm lînh trân dia
nûta, nëu dánh nhanh giái quyê't nhanh thi không miríri phàn dâm bâo tháng
lai. Do dó, chúng ta dâ kiên quyët xàc dinh phuang châm cüa chien dich
là dánh châc tién châc.
Theo phuang châm dánh châc tien chác, chúng ta quan niêm chien dich
Diên Biên Phù không phài là môt trân dánh dich trong công su vüng châc quy
mô rat lán và tiê'p diên liên tue trong môt thài gian ngân tù lúe bât dàu dén
lúe kët thùc, mà là môt chien dich tién công trân dia, quy mô rát lán, nhung
lai gôm môt loat nhièu trân dánh dich trong công su vüng châc, tiê'p diên
trong môt thài gian khâ dài, tâp trung Uu thé binh lue tiêu diêt dich tùng bô
phân, tién toi tiêu diêt toàn bô cû diêm. Tien hành chien dich theo phuang
châm dánh chác tien chác dua dën nhiêu khô khân, trâ ngai môi. Chien dich
càng kéo dài, dich càng tàng cuàrng công su, lai có the dua thêm viçn binh. Vê
phia ta thi hoat dpng kéo dài, bp dpi có thé bi tiêu hao, moi m çt, khó khân lón
nhâ't là khô khân vê cung cap và tiê'p te.
Nhung dánh chác tien chác thi bào dám chác tháng. Nhin chung, so sánh
lue luang giüa dich và ta thi ta có Uu thê' binh lue, nhung dó chi là uu thê'
tuang dô'i; nê'u dánh tùng büàc thi ta có thê tâp trung uu thê' tuyçt dô'i binh
li,f<\ hna lue vào t.ífng cuño chiê'n dfiu, háo dám phär t h i n g cho tifn g cuôc chiê'n
dâ'u. Dánh nhu vây lai hçrp vôi trinh dp bç dpi cùa ta. Bp dôi ta lúe dó mói có
kinh nghiêm dánh dich trong công su vûrng chác, tiêu diçt tUng ctî diêm dpc
lâp, do hai, ba dai dpi hoâc môt tiêu doàn dich phông giûf, nay cân tiê'n lên
mpt buôc tiêu diçt moi làn mpt hay mpt sô' ciî diêm mpt tiêu doàn nàm trong
tâp doàn cür diêm, có thê vira dánh vira hoc, bâng mpt loat trân dánh dich
trong công su vûfng châc gay go phûfc tap nhung không lón lám, tiê'n tói hoàn
thành nhiÇm vu tiêu diçt toàn bp quân dich. Chính cách dánh nói trên dâ tao
nên bude nhày vot làm cho bô dpi ta chi trong môt thdi gian ngân dâ tiê'n vUçft
bâc tù chô môi tiêu diçt duac eut diêm dpc lâp mpt tieu doàn cùa dich dê'n ch§
tiêu diçt câ mpt tâp doàn cúr diem lón và kiên cô' cúa chúng.
Dánh chác tiê'n chác, chúng ta lai gitr duac chû dpng hoàn toàn, muô'n
dánh lúe nào thi dánh, muô'n dánh nai nào thi dánh; lúe nào chuán bi dây dú
và chác tháng thi dánh, không thi không dánh hoác chUa dánh; nai nào cân
giO và có thê giûr thi giûr, không thi không giür; dánh môt trân roi thâ'y nên

79
tiê'p tue dánh ngay thi dánh, càn nghï ngai dé châ'n chinh lue ltfçmg và chuán
bi trän sau cho tôt thi van có the nghï ngai.
Dánh chác tien chác, chúng ta lai có thé khoét sâu nhuge diem lón nhâ't
cüa dich là van de tiê'p te vân tài. Chien dich càng kéo dài thi dich càng bi
tiêu hao nhiêu v l sinh lue cüng nhu vê vü khi, dan duac, càng gâp khô khân
nhiêu vê tiê'p tê' vân tài. Nê'u ta khô'ng chê' duge sân bay và han chê' duge
duông tiê'p tê' duy nhâ't cüa chúng, nê'u ta ra súc thât chât vòng vây thi dich
càng thêm khô'n don.
Nhin chung chien trUÔng cá nUÓc, thi nê'u chien dich Diên Biên Phu tiê'n
hành trong m çt thài gian dài, các chien truàng khâc càng có dieu kiên thuân
lofi dé tiêu diêt thêm nhiêu sinh lue dich, giâi phông thêm nhiêu dâ't dai, dông
thài làm tôt nhiêm vu phô'i hgp vói chien truöng chinh.
Vi nhüng lÿ do nói trên, chúng ta dà kiên quyê't xàc dinh phiiông châm cùa
chiê'n dich là dánh chäc tien chäc. Quyê't dinh dó dôi hôi m çt quyê't tâm râ't
lón, quyê't tâm nàm vüfng nguyên tác dánh chác tháng trong viçc chi dao tâc
chiê'n, quyê't tâm dông viên toàn lue khâc phuc muôn nghin khó khán trô ngai
dê' bâo dâm chác thäng cho chiê'n dich.
Dich có thé täng ciràng, chúng täng cuàng thi quân ta phài tien hành
nhiêu cuôc chiê'n dâ'u hcrn và nhûng cuôc chiê'n dâ'u gay go han mói tiêu diçt
duge toàn bô quân dich. Giûfa viçc càn thiê't phài tien hành nhiêu cuôc chiê'n
d â 'u gay go mà chác chán tháng lai vói viçc tiê'n hành it c u q c chiê'n dâ'u mà
không näm chác phàn tháng, chúng ta dâ chon giái pháp thii nhâ't. Tuy nhiên,
dich có the täng viçn, nhiftig không phài là täng viçn bao nhiêu cüng duge,
nhâ't là trong khi quân ta dâ han che viçc tiê'p tê' vân chuyên cúa chúng, trong
khi trên kháp các chiê'n trüông cá niíóc quân ta lai tich ciic hoat dçng. Chúng
täng ctfòng thi mpt mât có thêm life lugng dé dô'i phó vói ta, nhiing m ât khâc
cüng täng thêm khó khân cho chúng.
Bô dôi ta có thé lo ngai vi bi tiêu hao và môi mçt, nhimg không phài
không có cách nào dé tránh hoäc giâm bót sii tiêu hao mói m çt dó. Chúng ta
phài hê't súc chäm lo giûf gin siîc khôe cho bp dôi, sän sóc viçc än uô'ng nghï
ngai, täng cuàng công tâc vç sinh phông bçnh à mât trân, lai phài tich ciic dào
công su, an nâ'p kin, chuán bi dày dû viêc bo sung quân sô' và nhanh chông
châ'n chinh lue luang sau môi trân chiê'n dâ'u dé bâo dâm tâc chiê'n liên tue.
Hoat dông dài thi d l bi tiêu hao môi mçt, nhung so vói dich thi ta à tuyê'n
ngoài, tien hay lui, dánh hay nghï, dêu chû dông; côn dich thi à tuyê'n trong và
bi dông; bât cú lúe nào dêu phài à luôn duôi hâm, tinh thân càng thin g, luôn
luôn lo sa quân ta tiê'n công. Vi vây, chúng ta quyê't không sa tiêu hao môi
mçt, quyê't tim moi cách dé khâc phuc nhüng hiçn tugng dó, bào dâm toàn
tháng cho chiê'n dich.

80
 Thòi gian hoat dông kéo dài, quâ thât van de cung cap tiê'p te là mot van
de hët sûc khó khân doi vói ta. Trong câc chien dich trtfdc nhu chien dich Tây
Bâc châng han, mâc dàu quy mô nhô hc/n, lue lUçfng bô dôi it han, chien truefng
lai gàn hâu phuang ta han, mà cüng dà cô nhûfng ngày bô dçii phâi ân châo, lai
cô nhûfng lue hàu nhu do khó khän ve cung cap không giâi quyët duçrc mà phâi
bô ÿ dinh ta c chien. Chien trUcfng Bien Biên Phü, ô câch xa hâu phiiang ta
hàng 400 - 500km, câc tuyën duông chi viên nhiêu quàng hët sûte hiëm trô ,
nëu không quân dich dânh phâ, nëu thôi tiët không thuân lofi, thì viêc chi viên
mât trän châc chân së gàp nhûfng khó khän trô ngai hët sûre lón lao. NhUng
chüng ta quyët không thè vi muon trânh nhûrng khó khän vê chi viên cung cap
mà lai âp dung mot phiiang châm tac chiê'n không bâo dâm thâng lçfi. NgUçfc
lai, de giành toàn thâng cho chien dich, chûng ta phâi nâng cao tinh thàn vifçrt
qua gian kho cüa tàt câ câc cân bô và chiê'n si, nâng cao tinh thàn phuc vu
tien tuyê'n cüa câc dan vi cung câ'p, vân tâi tiê'p tê', cüa câc to chûrc dân công.
Vói quyê't tâm cüa Trung ifang Dâng và Chinh phü, vói sii hi sinh cô' gäng to
lón cüa nhân dân hâu phiföng, chüng ta tin tirông có thë tiê'n hành difçfc viêc
chi viên cho mât trân Bien Biên Phü. Vê mât này, doi vói dich thì cüng không
phâi moi sii dêu de dàng câ; nê'u ta han chê' hoäc cât dûft diiçfc diiông hàng
không cüa chüng thì vói nhu càu lifang thiic, dan diforc rat lón cüa chüng, vói
sô' thuong vong ngày càng nhiêu, vói tinh thân bac nhiiçfc cüa môt quân dôi
dânh thuê, chüng së gâp phâi nhûtng khó khân không thë lifcrng düçfc, không
thë khàc phuc noi.
Môt lo ngai nüra là, nëu thôi gian chiê'n dich kéo dài thì mùa mua càng gàn
lai. Mùa mua à chiê'n truàng rùng nüi cô thë gây ra tai hai lón, duerng sâ bi hu
hòng, còng su bj àm Uót sUc khôe bô dôi và dân công cô thë bi ânh hifAng
NhUng so vói quân dich thì ta Ò trên cao, dich à duôi thâ'p, công su cüa chüng
cô thë bi sâp do, nUÔc ngâp dày hàm, chüng cüng không thë tâp trung lên cho
can và trong trâi vi sçf hóa lue cüa ta. Vi vây thôi tiê't cô thë gây khó khân cho
ta, nhung dong thàfi cüng gây nhùng khó khän lón cho dich.
Bë chü dông trong moi tinh huô'ng, trong lue tich eue chuàn bi theo phuang
châm dânh châc tiê'n châc, chüng ta cüng du kiê'n phuang ân chuyën sang
dânh nnanh giài quyê't nhanh khi cô thôi ca. Nê'u ta chuàn bi dày dû dë dânh
châc tien châc thì khi càn, chüng ta hoàn toàn cô diêu kiên thuân lçfi dë
chuyën sang dânh nhanh giâi quyê't nhanh1.

1 Nâm /ûfng phiiang châm “dânh châc tien châc”, trong viêc chi dao công tac chuan bi ta
da chi trong câ hai mât: chuân bi dày dû và tranh thù thòi gian. Tritóc dây vi muô'n
tranh thù thdi gian nên chuan bi chifa dày du. Luc này de ra chuan bi dày du, chûng ta
dâ chü ÿ de phông khuynh hudng kéo dài, không tich eue khan triferng de tranh thù

81
 Thüc tien cüa chien dich Diên Biên Phü dâ chiîng tô sir düng dân cûa
phücfng châm dânh châc tiê'n châc. Phüang châm chi dao dó dà düa chien dich
dën toàn thâng. The hiçn phücfng châm dânh châc tien châc, nôi dung ké
hoach tâc chién cüa ta ô Diên Biên Phü gom mot loat trân dânh dich trong
công su vüng châc, tiêu diêt môi làn mot hay môt sd trung tâm de khâng cüa
dich, hinh thành và thât chijLt vòng vây, han che di dén triêt hän nguôn tiê'p té
và tiép vién cüa dich, tién tói tiêu diêt toàn bô quân dich.
Theo dü kiê'n, chiê'n dich có thè gom hai giai doan:
a) Mpt giai doan tâc chien nhâm tiêu diêt câc trung tâm de khâng ngoai
vi, hinh thành và th ât chàt trân dia tien công và bao vây, thu hep pham vi
chiëm dóng, han chê’ di dën triêt nguôn tiê'p tê' và tiê'p viên cûa dich.
b) Khi moi dieu kiên dâ düçrc tao nên dây dû thi chuyën sang thài kÿ tong
công kich tiêu diçt toàn bç quân dich.
Diln biê'n chiê'n sü dai thë theo düng phüang hüdng nói trên, nhüng di vào
eu thé thi có phân phiîc tap han.

Chü tich Hô Chi Minh cùng Ban Thudng vu Trung Uong Dâng
quyét dinh mà Chién dich Diên Biên Phü (1954). (Ânh tu liêu)

thöi gian. Chüng ta dâ dàc biêt coi trong công tâc chuân bi trên moi mât, nhâ't là viêc
chuân bi thêm düông mdi cho phâo, chuân bi trân dia và kÿ thuât bân cûa phâo binh,
chuân bi thêm ve vât chat và tinh thân, vê kÿ thuât và chiê'n thuât cho bô dôi; dong
thöi chûng ta cùng tiê'p tue theo dôi, nghiên ciïu tinh hinh dich, nhâ't là nhüng thay dôi
vê binh lüc và câch bô' tri cùa chüng trong tung thâm.

82
 Dai tudng Vö Nguyen Gidp vä Bö Tong tu lenh Quän döi hop bän ke' hoach
tieu diet toän bq quän dich d Dien Bien Phü. Tit träi sang phäi, tudng Vän
Tien Düng, döng chi Tran Däng Ninh, Dai tudng Tong tu lenh Vö Nguyen
Giäp vä Cliü nhiem Tong cuc Chinh tri - Nguyin Chi Thanh. (Änh tu lieu)

Ngäy 14-1-1954 tai hang Tham Püa, Dai tuong Vö Nguyen Giäp pho bien lenh
täc chien bi mqt vöi phüong än “dänh nhanh, thäng nhanh” vä ngäy nö süng
du dinh lä 25-1-1954. Phuong än näy d(j.t ke hoach chiem Dien Bien Phü trong
2 dem 3 ngäy bäng tien cöng 6 at dong loat, thoc sau, dä duoc phe duyet. (Anh
tu lieu)

83
 Sâng 26-1-1954 (17 già truóc khi no sung), Bai tuóng Tong Tic lénh Vò
Nguyên Giâp quyét dinh thay doi câch ddnh tù phuong dn “ddnh nhanh,
thàng nhanh” sang phiiong dn “ddnh châc, tién chàc”. Sau này, Bai titòng
Tóng Tic lénh Vò Nguyên Giâp cho ràng ddy là quyét dinh khó khan nhàt
trong dòi càm quàn cua mình. (Anh tu lieu)

Bó chi huy Chién dich Bien

Bien Phü duói sU chi dao true
tiê'p cda B ai tuóng Vô Nguyên
Giâp dang bàn k é hoach tdc
chién tùng trân dành. (Anh tu
lieu)

84
Dai tuöng Vö Nguyen Gidp theo döi dien bien chien dich Bien Bien Phu.
(Anh tu lieu)

85
 C H IEN D|CH L|C H SÛT DIÇN B IÊN P H Û ,
D IÉN B IE N C Ù A TlNH HINH C H IEN S\f

TU khi dich nh ly du chiem ddng Dien Bien Phu cho den luc quan ta tien
cong tieu dipt Dipn Bien Phu, thiri gian gan bon thing.
Trong thdi gian d6 , dich da ra sUc tfing them binh liic, dao them hao chien
dfi'u v i h lo giao thong, tang ciicfng cong sir, cung c 6 ' hp thong phong ngU cua
chung. Trong thugng tuan th in g 12 nSm 1953, sau khi Nava da ha quyet tarn
bien Dien Bien Phu th ln h mpt tap doln cii diem manh, thi quan dich da de ra
mot ke hoach ph6 ng thu gom b6 'n birdrc:
Buac thii nhdt: L Im cham birdc tie'n cua quan ta b ln g clch dung khong
quan oanh tac c lc diTfrng chuyen quin cua ta, cac diiorng giao thong chinh tii
Yen B li v l Thanh H 6 a di T ly B lc.
Btfdc thic hai: Tie'n h ln h oanh tac dCif dpi de dinh bat quan ta ra khoi Lai
Chiu.
Buac thU ba: Chan c lc cupc tie'n cong cua ta vao Dien Bien Phu, gay cho ta
nhufng thipt hai nang.
Buac thU tU: Khuech triicfng chien qul, met rpng vung chiem d6 ng cua
chung.
VIo cuoi th in g 11 nam 1953, quin dich dii dinh md mpt cupc hlnh binh
danh vao vung Thai Nguyen - Cho Chu de pha hiiy kho tin g v l thu hut chu
liic cua ta. Sau khi c ln n h lc lgi hai, chung nhan thay khong du kha nang de
thuc hien ke hoach do, mpt mat vi thieu binh liic, mat khac vi sg vap phli
that bai nhu trong cupc dinh ra Phu Tho - Doan Hung nam trade.
Chung b&n tang cadng cac cupc n 6 m bom v i bln phi c lc dudng hlnh quan
tiep te cua ta, cd khi suot c l ban ngly v i ban dem, mong dinh vao mpt nhifgc
diem quan trong cua ta la viec chi vien cung cap cho tien tuyen, de phi ke
hoach tie'n cong cua ta.
D ay m an h c o n g t a c ch u a n bi: md dudng keo phao; xay dung tran dia
cho phao binh va bo binh; chudn bi ve cung cap tiep te, chudn bi luc luong bo
doi ve moi m$t, theo doi tinh hlnh dich.
Chinh trong dieu kien quin dich da chuan bi de phong va dung moi thu
doan de doi phd, chung ta da tie'n hln h mot cong cuoc chudn bi het sufc to ldn
de thuc hien quyet tam cua Trung uong la md cuoc dai tie'n cong tieu diet tap

86
doän cuf diim Dien Bien Phü.
Theo chi thi cüa Trung Uöng Däng, Chinh phü vä Chü tich Ho Chi Minh,
toän quän vä toän dän ta dä täp trung luc lUöng, cö gäng den tot bäc de giänh
thäng lofi lön cho cäc cuöc tien cöng Döng Xuän cüa ta mä diem trung täm lä
mät trän Dipn Bien Phü.
Tren chien truöng cä nuöc, nhii dä nöi rö trong phän III, quän ta dä mä
nhieu cuöc tien cong thäng löi, tieu dipt mpt bp phän quan trong sinh luc dich,
buoc dich phäi phän tän liic lucmg cö dpng khäp nöi, giäi phöng nhieu dia
phUöng quan trong, trong dö cö cäc khu vUc xung quanh Dipn Bien Phü, läm
cho Dien Bien Phü cf väo tinh trang hoän toän cö läp dong thöi giäm bät trong
möt chöng muc näo khä näng täng vipn cüa dich lön chien truöng Dipn Bien
Phü.
Tai mät trän Dipn Bien Phü, chüng ta dä xüc tien manh me cöng täc
chuan bi ve moi mät cho chien dich to ltfn säp täi.
a) Khi dich möi nhäy du dänh chiem Dien Bien Phü thi Di#n Bien Phü lä
möt vi tri er cäch xa hau phUöng cüa ta, chi nö'i den väi duöng so' 41 bäng mpt
con duöng ngua däi gan 100km. Dö lä con duöng Tuän Giäo - Difn Bien Phü,
dä läu dich vä ta deu it düng den. Con duöng di qua nhöng doi nüi lien tiep
tren nhufng dp dö'c khä cao, bi c l t düft bäi gan 1 0 0 con suoi lön nhö.
Muö'n sü dung chü luc, nhä't lä phäo binh, mö cuöc tien cöng väo Dien
Bien Phü, thi vä'n de dät ra trUÖc tien lä phäi gap rüt mö con duöng Tuan
Giäo - Di§n Bien de xe höi cö the chay dUöc. Quän vä dän ta dä k h lc phuc
nhöng khö khän rat lön, mä duoc duöng, bäc duoc häng chuc chiec cau qua
suO'i trong mQt thöi gian tuong do'i ngän. Vd sau, cho den khi cliie'n dich ke'L
thüc, cäc dön vi cöng binh dä läm trön nhiem vu giö vüng con duöng dUöc tö't,
mäc däu dich cäng ngäy cäng täng cUÖng phä hoai, mUa to vä nuäc lü gäy
them cho ta rä't nhieu khö khän.
b) Quän ta dä mä duöng vä keo phäo väo trän dia. Lüc däu khi ta tranh
thü dieu kipn dich cön sö hä de dänh nhanh giäi quyet nhanh, phäo binh cüa
ta dä dUöc di chuyen bäng xe höi den vüng phu cän Dien Bien Phü, roi tö dö
cho den trän dia dä chien, bp dpi ta dä töng düng söc nguöi de keo phäo trong
suot bäy ngäy dem lien.
Trong dieu kien dänh phä äc liet cüa mäy bay vä phäo binh dich, viec
düng söc nguöi köo nhöng khäu phäo 105mm vä phäo cao xa 37mm vUöt däo
cao, suö'i säu trong gän 10 ngäy dem lien tren doan duöng däi 15km röng nüi,
lä möt thü thäch rät lön doi vöi chüng ta trong län däu dua phäo lön ra trän.
Vöi quyet täm cao vä ke” hoach to chtlc ngäy cäng hoän chinh, häng ngän
chien s i bp binh vä phäo binh dä vUöt qua moi khö khän, läp ky cöng bi mät

87
dira dirçrc pháo vào trân dia.

Bô dôi ta hành quân. (Ânh tu lieu)

Bô dôi Trung doàn 57 kéo pháo vào Bien Bien Pliü. (Ânh tu lieu)

88
 Den khi phirang châm dânh chäc tien chäc dügc xâc dinh, de täng cüöng
viéc chuân bi, bô dpi ta lai kiên quyët kéo phâo ra. Trong hai miiai ngày dêm
liên tue kéo phâo dày gian khô hi sinh, cân bô và chien si ta dà nghiêm tüc
châ'p hành mênh lênh, dûng câm vuçrt qua moi khö khàn, hoàn thành xuâ't säe
nhiçm vu.
Tiëp dé, chûng ta dâ mà näm con düàng mdi de cô thé vân chuyén phâo
binh bàng xe hai, tao dieu kiên sü dung phâo binh mpt câch cô dông han. Dây
là nhüng con düàng dügc mà qua câc süôn nui và ngon dèo à xung quanh Diçn
Biên Phü, trong tàm hôa lire phâo binh cüa dich, qua nhûfng nofi tü triidre dê'n
nay chiia bao gicr cô mpt vê't dtfàng con nào câ. Bô dôi ta dà bat nui xé dôi,
hoàn thành di/çrc nhiêm vu mô düông cho phâo binh trong thefi gian quy dinh.
Nhüng con diràng ày dà dügc bâo quân tôt và giü dügc bi mât nhô nguy trang
kin dâo mai cho den lue chien dich kët thüc.
De chuân bi mà cupc tien công vào Dién Biên Phü, phâo binh cüa ta lai
duge di chuyen qua câc con duöng mdi dé, và trên nhüng doan düông quâ hiem
trô xe hoi không thé di qua thï phâo lai düae kéo vào trân dia bâng süc ngüài.
Viêc ma düàng cho phâo binh và kéo phâo vào trân dia là mot c u q c chiê'n dâ'u
gian khô và anh düng cüa câc dan vi bô dpi phâo binh và bô binh, tiêu biéu
cho tinh thàn chiê'n dâ'u và lao dçng cüa mot quân dôi câch mang. Trong khi
làm düông và kéo phâo, cân bp và chiê'n sï ta dà tô ra hê't süc düng câm và
cân cù, không ngai phâo binh và không quân cüa dich, tich cüc lao dông, ra
süc phât huy sâng kiê'n, täng näng suâ't lao dpng, rüt ngän thöi gian hoàn
thành nhiçm vu trong nhüng trüàng hap khô khân gian nguy, dà tùng cô
nhüng dông chi hi sinh thân minh dé bào vç phâo.
K ô't qu a l à t r d i vâi d if d o a n c ü a d ic h ch o rîkng t a k h ô n g co e d eh n à o c h u y ê n
phâo binh dê'n gàn tâp doàn cü diém cüa chûng, bp dôi ta dâ chuyén hàng
trâm tâ'n phâo và dan dügc, vügt qua hàng chuc dô'c cao vüc thàm, düa düae
phâo vào trân dia.
c) Quân ta dâ tô chüc nhüng trân dia phâo binh hê't süc kiên cô'. Dé phât
huy süc manh hôa lüc, bâo dâm an toàn cho phâo binh ta trong mot thöi gian
hoat dông khâ dài, chüng ta dà xây düng nhüng trân dia dü süc chiu düng
trong phâo 105mm và 155mm cüa dich à nhüng vi tri hoàn toàn bât ngà dô'i
vài chûng. Câc trân dia này düôc xây düng vào süàn nûi, süàn dôi lai dügc
nguy trang râ't kin dâo, nên mây bay trinh sât cüa dich khö phât hiên, và lai
cô dü khâ nâng chiu dung dügc moi sü oanh tac, bàn phâ cüa dich. Ngoài
nhüng trân dia thât, chüng ta lai tô chüc nhüng trân dia nghi binh dé làm lac
hüdng quân dich, phân tân hôa lüc và tiêu hao bom dan cüa chüng.
Quân dich dà coi thiiüng phâo binh cüa ta, không nhüng cho râng phâo
binh cüa ta lüc lügng côn yê'u mà lai không cô câch gi vân chuyén dê'n nhüng

89
dia diem à gàn chung. Chüng tin râng nê'u quân ta di chuyen duac phâo binh
vào nhûfng trân dia cô thé uy hiëp chüng thi chûng hoàn toàn cô khâ nàng sü
dung câc phiicrng tien quan sât hiçn dai de tüc khâc phât hiên câc cân cùf hôa
lire cûa ta và hoàn toàn cô khâ nàng dùng phâo binh hoàc không quân cüa
chüng de bàn trâ hoàc oanh tac, tiêu diçt phâo binh ta. Nhimg, trâi vôi du
tinh cûa chüng, do sii chuan bi dày dü cûa ta, tù khi ta no süng tien công cho
dën suot quâ trînh chien dich, phâo binh nhô bé cüa ta không nhüng không bi
tiêu diêt mà ngugc lai côn phât huy tâc dung rat lôn, làm cho quân dich phài
khiëp sa.
d) Quân ta dâ xây dung nhüng sd chi huy kiên co, nhüng trân dia càn
thiët dé chuan bi cho bô binh xuâ't kich và tiê'p cân. Câc trân dia dô vê sau
duac phât trién thành cà mpt hê thô'ng trân dia tiên công và bao vây rông lân,
dâ cô tâc dung quan trong trong viçc giâi quyê't cho bô dpi ta vâ'n de tiê'p cân
và chien dâ'u liên tue suô't ngày dêm trên mpt dia hinh bâng phâng, dô'i vôi
mpt kè dich cô hôa lue không quân và phâo binh manh.
Trong dieu kiên chiê'n dich kéo dài, tâc chiê'n vôi mpt quân dich khâ
manh, chüng ta dâ dât thành mot nhiçm vu quan trong vâ'n de bâo dâm an
toàn và su liên tue trong chi huy và công tâc cho câc ccr quan chï huy, câc dan
vi chü lue. Dé dat mue dich dô, bp dpi ta dâ xây dung nhüng sa chi huy hê't süc
kiên cô' cho câc Bô tu lçnh dai doàn, phàn lôn nâm sâu trong câc suôn nûi và
cô thé chiu dung duçfc nhüng trân bàn phâ cüa phâo binh và không quân dich.
Trong dat dàu, nhiçm vu tâc chiê'n cüa bp dpi ta là tiêu diçt mpt sô' cû
diém vông ngoài cüa dich. Bàn thân câc cû diém này là nhüng trung tâm dê
khâng khâ manh duac che chô bàng nhüng hç thô'ng trân dia và công su phu
râ't phüc tap, bàng nhüng lUÔi hôa lue bân thâng, bân chéo quét câc süôn dôi
và mpt luôi hôa lue càu vông bàn chàn tâ't câ nhüng nêo duông quân ta cô thé
dùng dé xuâ't kich; han nüa câc vi tri này lai duac câc cân cû hôa lue d phân
khu trung tâm và phân khu nam yém hô vôi mpt kê' hoach hôa lue dâ chuan bi
sàn. Dô là chua nôi dê'n hoat dpng cüa không quân chiê'n dâ'u cûa dich. Trong
dieu kiên nhu vây, de bâo dâm cho cupc tâc chiê'n sâp tôi thu duac thâng lai,
quân ta dâ ra sûc dào công sii xây diing trân dia xuâ't phât tién công, tù dô câc
dan vi an nâ'p dé xuâ't kich, dào câ mpt hç thô'ng hào giao thông dài gàn tràm
kilômét dé bô dpi cô thé lai dung tiê'p cân quân dich, chuan bi kÿ luông trân
dia xuâ't phât xung phong dé tù dô quân ta tien công vào vi tri cüa quân dich.
Viêc chuan bi kÿ luông cà mpt hç thô'ng trân dia dô cho bp binh dâ làm giâm
tâc dung cüa hôa lue dich và bâo dâm cho quân ta chiê'n dâ'u thàng lai.
e) Chüng ta dâ chuan bi tôt ve mât cung câp tiê’p té. Nhu càu cüa chiê'n
dich vê luang thuc, dan dügc, thuô'c men râ't lôn. Nhân dân ta dâ huông ûng
lôi kêu goi cüa Trung uang Dâng, Chinh phü và Chü tich Ho Chi Minh “Tâ't câ

90
cho mât trän, ta t câ de chien thàng”, dâ don siic ngücfi sûc cüa dé chî viçn mât
trân Biên Biên Phü; nhân dân à vùng tii do, à vùng mdi giâi phöng Tây B lc,
cûng nhii à vùng sau ltfng dich, dêu häng hài tham gia phuc vu tien tuyën.
Chüng ta dà to chûc nhüng tuyën cung cap dài hàng mày tràm kilômét tù
Thanh Hôa hay Phü Tho lên dën Tây Bâc, di qua nhüng quâng diiông hiém trô
và ngày dêm bi dich oanh tac phâ hoai, tim moi câch can trô sii vân chuyën
cüa ta.
C6 thé nôi trong câ chin näm xâm liigc Bông Dirong, dây là thöi kÿ dich
dùng không quân dânh phâ âc liêt nhàt câc tuyën diicmg vân chuyën cüa ta tù
hâu phiiang ra tien tuyën.
Cuôc chiën dâ'u bâo vê giao thông vân tâi diën ra khan trirang, quyët liçt
ngay tîf nhüng ngày dàu chuân bi cho dën khi kët thüc chiën dich.

Dôi Thanh niên xung phong công tâc Trung Uang diCoc thành lâp tai
nui Hong, huyên Dinh Hôa, tînh Thài Nguyên näm 1954 de phuc vu
cho chien dich Diên Biên Phü. (Anh til lieu)

91
 Câc chien sï công binh và thanh niên xung phong mien xuôi và mien
ngUçfc dä anh düng làm duöng, süa ducmg, phä bom chef no. Dich phâ dUcing, ta
làm lai. Câc chien sï ta dà thi gan vdi quân giâc và nêu cao tinh thàn quyê't
tâm mô diiàng thâng lai. Ngay à nhüfng quàng duèrng vô cùng hiém nghèo
không ngày dêm nào là không quân dich không oanh tac bàn phâ, dUcfng vân
chuyën cüa ta chï bi dinh trê it nhiêu và nôi chung vân dut/c bâo dâm. Hàng
chuc van anh chi em dân công nam, nü dâ không quân khô khàn, gian nguy,
hàng hâi phuc vu tien tuyën, tinh dën trên ba triêu ngày công.
Hôi dông cung cap tien phiiang cüa Chinh phü và câc to chüc hâu cân cüa
quân dôi dà huy dông moi phiTcing tien hiên dai và thô sa cô thé huy dông
duçrc dé vân chuyén luang thuc, dan duçrc ra m àt trân. Câc doàn xe hai dâ duçrc
sü dung vdi nàng suât cao nhâ't, di không dèn trong suô't nhiêu dêm, loi dung
siiong mû dé chay ban ngày, vUçrt dèo cao diràng khö virât qua câ nhüng nai
dich ném bom chô no. Hàng van xe dap thô và xe dây thô sa, hàng nghin
thuyên mâng, hàng doàn lira ngUa dâ duçrc huy dông dé vân chuyén lirang thirc,
dan dirgc qua dircrng ldn, duèrng nhô, sông sâu, suoi lü dé bâo dâm nhiêm vu
chi viên cho tiên tuyën1.
Nhân dân ta dà lâp ditçfc mçt kÿ công hoàn toàn ngoài su Uôc luang cüa
dich. Chüng ta dà bâo dâm cung cap tiëp të cho mot lire luçrng bô dôi ldn, tâc
chiën trên mot m ât trân rat xa hâu phuang, trong mot thöi gian dài, mot viêc
mà quân dich cho là chüng ta không thé nào làm duac.
Trong lüc tien hành nhûfng công tâc chuan bi nôi trên, chüng ta lai cân
theo dôi tinh hinh dich à Diên Biên Phü và trên chiê'n trUông câ nUt'/c. Tai
màt trân Diên Biên Phü, dich dâ tàng cucrng cüng cô' trân dia phông ngu dê'n
m ot m iîc dô lchâ cao, vi v â y c â n p h âi di sâu n ä m vQng d äc diôm eu th e cüa
dich, phân tich eu thé nhüng chô manh và chô yê'u cüa chüng, dàc biêt là dôi
vdi vi tri Him Lam và câc vi tri phân khu bâc là nhüng mue tiêu tien công cüa
quân ta trong dort thü nhat.
Công tâc thông tin liên lac duçrc dät ra theo yêu càu cüa mot chiê'n dich
quy mô lôn và co y nghïa chiê'n lüçrc quyê't dinh'1.

1 Riêng tuyen hâu cân chien dich dà cô 33.500 ngv/di phuc vu. Nhân dân dà dong gôp
27.400 tâ'n gao cho chien dich. Dông bào vùng môi giâi phong Tây Bâc dông gôp viiat
miic vôi 7.300 tâ'n luang thUc.
2 Chüng ta dà to chOrc hê thô'ng thông tin tir Bô chî huy chien dich dê'n câc don vi trac
tiê'p tham gia chiê'n dâ'u và phuc vu chiê'n dâ'u; mot hê thô'ng thông tin hiêp dông giiïa
câc dctn vi, câc binh chüng, dàc biêt là giùa bô binh và phâo binh mot hê thông thông
tin giiîa Bô chî huy chiê'n dich vôi câc ca quan Bô Quô'c phong, Bô Tông tit lênh và giùta
Dâng ùy Mât trân vôi Trung lictng Dâng, Bô chinh tri mot hê thô'ng thông tin giCfa Màt

92
 Chüng ta dä làm tot công tâc phöng gian, giü bi mât, nguy trang và nghi
binh nhäm làm lac hiröng phân doân cüa dich, bâo vç liic lifçng ciia ta, bâo
dâm bat ngcf cho chien dich. Trong suot thôi gian chuan bi, bô dôi và dân công
ta dä phâi dâm nhiêm nhüng công tâc nàng ne nhii mô diicrng Tuàn Giâo -
Bien Biên, mô dtfông cho phâo binh, xày düng trân dia phâo, vân chuyén và
kéo phâo vào vi tri, xày düng trân dia cho bô binh. Trong tàm hôa lue phâo
binh cùa dich, diiôi sii quan sât thiiông xuyên cùa mây bay trinh sât cüa chüng,
mot công trtfcfng khong lo dâ xuat hiên trong vùng phu cân Bien Biên Phû. Bê’
trânh moi tiêu hao không càn thiët, bô dôi và dân công ta dâ hoat dông ban
dêm ô nhüng ncri trong trâi, vê sau de tranh thü thcfi gian, dâ loi dung sifang
mù hoâc diing lên nhûfng giàn nguy trang dài hàng kilômét de tien hành công
viêc câ ban ngày. Phâi nôi ràng trong câ thâng 12 nàm 1953 và thâng 1 nàm
1954, phâo binh và không quân dich hoat dông rat râo riê't. Biiôc sang thâng 2
nàm 1954, chinh trong lue công tâc chuân bi cüa ta diiçfc dây manh ra t khan
triiông thi cüng là lüc dich cho ràng, cô lè ta dâ bô ÿ dinh tien công Bien Biên
Phû, nên mây bay oanh tac cüa chüng bi thu hüt mot phân di câc chien trirông
khâc, nhâ't là vê phia lüu vüc sông Nâm Hu và Luông Phabàng, ô dô Quân giâi
phöng Phathét Lào và bô dôi tinh nguyên cüa ta dang mô cupc tien công
thàng lffi.
Quân dich cüng dâ nhiêu làn dùng lue liiçfng ca dông cüa chûng ô Bien
Biên Phü, cô phâo binh và xe tàng yem hp, tien hành nhüng cuôc hành binh
trinh sât, di sâu vào câc vùng phu cân. Chüng ta dâ cho mot sô' dan vi nhô lai
dung nhûfng dia hinh tô't, lai dung công sii kiên cô' dê’ dânh lui câc cuôc hành
binh dô bâo vç và giü bi m ât cho công tâc chuan bi cüa ta. Câc dan vi này màc
d a u p h à i dern d ç c c h i ô 'n d â 'u vdri m ç t q u â n d i c h m a n h g â 'p m â y l â n d â l à m tr ö n

nhiêm vu mpt câch râ't anh dùng. Ngày 31 thâng 1 nâm 1954, mot trung dôi
chiê'm giü trân dia ô phia bàc Bien Biên Phü dâ dânh lui 7 dat xung phong cüa
2 tiê’u doàn dich. Ngày 12 thâng 2 nàm 1954, mot to 5 trinh sât viên dâ dânh
lui mot tiêu doàn dich. Ngày 15 thâng 2 nâm 1954, mpt trung dôi cüa ta lai
dânh lui 12 dat xung phong cüa ba tieu doàn dich1. Câc dan vi san phâo cüa ta

trân Biên Biên Phù vói câc chiê'n trifàng phoi hop trong câ nKôc và và chiê'n trifông
câc nitôc ban. Bé dâp ling nhûfng yêu càu cùa chiê'n dich, trong dieu kiên phiicfng tien
kÿ thuât con rat han chê', chùng ta dâ khéo sût dung và phât huy tâc dung câc loai
phifdng tiên hiên dai và thô sd to chtfc mang Iddi thông tin liên lac hdp lÿ vùfng châc
và thông suot trong câ quâ trinh chuân bi và thdc hành chiê'n dich.
Trên doi 75 (diem cao phia bàc Bien Biên Phù). Ngày 31 thâng 1 nàm 1954 mot trung
dpi thuôc Tiêu doàn 542, Bai doàn 312 ngoan cddng giiï vûfng trân dia, dânh lui bây dot
xung phong cùa 2 tieu doàn dich ddçrc tàng cddng xe tâng. Ngày 15 thâng 2 nâm 1954

93
cüng dUçfc diía den nhüfng vi trí cách dích chí 2 - 3km, bát dâu uy hiê'p sán bay
Muárng Thanh, de gây trô ngai cho viêc tiep te cua chúng.
Trong lúe phái tien hành mot khô'i luçmg công tác to lán nôi trên thi dông
thiri bp dpi ta phái chuân bi lue luang cho sung sdc de di vào chien dâu. Các
dan vi deu hê't súc chû trong viçc nâng cao súc khóe, giûf víifng so quân chien
dâu, viçc cài thiçn câ'p ducrng, bâo dám cho bô dôi àn uô'ng nghî ngeri, cho
chien sï àn no, àn nóng, uong nuóc nóng, ngú dú, ngú ám. Viçc tàng cUcrng vç
sinh phông bçnh duçfc các to chúc quân y các cap quan tâm ra t nhieu. Màt
khác, chúng ta dâ dành mot phàn thdi gian de tiëp tue huàn luyên vê chien
thuât và kÿ thuât cho cán bô và chien sï, nhàt là vê van dê xây dung trân dia,
vê vâ'n dê tác chien hiçp dong gifla bô binh và phào binh, vê vâ'n dê dành tâp
doàn cfl diem1.
Tir khi Trung Ucrng ha quyët tâm tiêu diêt toàn bp quân dich à Biçn Biên
Phù, tù khi phUPng châm dánh châc tien chàc duçfc xàc dinh, kë hoach tác
chien eu thé, nhâ't là kë hoach chuân bi, dâ dupe dê ra, công tác chinh tri, dâ
phát huy tác dung to lôn cúa minh. Dua vào chi bô làm nông cô't công tác
chinh tri dâ tiën hành giào duc chinh tri và lânh dao tu tudng mot cách hët

mÇt trung d§i cûa Tiéu doàn 542 lai dành bai 12 dot xung phong cùa dich, giûr vûng
trân dia.
Tai Tà Lèng dông Diçn Biên Phû, ngày 31 tháng 1 nàm 1954, mot dern vi tien tiêu cùa
ta dà dành bai cupc tien công cùa hai dai d$i dich, diçt mot trung dpi buôc chúng phâi
rút chay.
Tai diám cao 674 dông bác Diên Biên Phù, ngày 12 tháng 2 nàm 1954, 5 chiê'n sï quân
bâo cùa Trung doàn 141, i)? i doàn 312 dành lui 4 dot xung phong cùa dich. Ba ngày
sau, cûng à dilm cao này 1 trung dpi cùa Trung doàn 141 dành lui 12 dot xung phong
cùa 3 tiéu doàn dich.
Trên các dilm cào 781 và 754 dông Diçn Biên Phù, mot trung dôi cùa Tiéu doàn 439,
Dai doàn 316 dâ chiê'n dâu phông ngii tir ngày 5 tháng 2 dê'n 5 tháng 3 nàm 1954
dành bai các cupc tiê'n công cùa 3 tiéu doàn dich dupe tàng cuông xe tàng, cô phi phào
yém hp. Hai mUPi bon düng sï cùà ta dâ diêt mot sô' lôn dich gàn bàng 2 tiéu doàn, bàn
hong 3 xe tàng.
Buôc vào thôi kÿ chuân bi chiê'n dâu tai màt trân, màc dû khô'i liiçmg công tác râ't lôn,
thiri gian chuân bi râ't k h ln trUPng, chùng ta vân dành thôi gian dé cùng co nâng cao
thêm trinh dp kÿ thuât, chiê'n thuât cho bp dpi, nhâ't là vê vâ'n dê xây dung trân dia
trong tác chiê'n quy mô hiçp dông binh chùng vôi mot thôi gian tuong dôi dài, theo
phuông châm “dành châc tien châc” dâ dupe xàc dinh, nâng cao trinh dô to chiîc chi
huy, tác chiê'n hiçp dong gifla các binh chùng, nhâ't là giüa bô binh và phào binh. Nhu
vây, chùng ta dà nâng cao thuc SU sûre chiê'n dâu cùa bp dôi lên mot buôc môi, tao nên
siîc manh tong hop cùa các don vi, các binh chùng, chuân bi giành toàn tháng cho
chiên dich.

94
süc sâu rông, làm cho môi cân bô và chien sï dêu thâ'm nhuàn ÿ nghïa to lôn
cüa chien dich Diên Biên Phü, làm cho ai này dêu nhân rò thàng lori cüa chien
dich, cüng nhu thàng loti cüa moi sir nghiép câch mang, chi có thê giành duac
bàng chien dâ'u anh düng, hi sinh gian khö; làm cho ai này dêu nhân rò, muon
giành thàng lai lôn, tàt nhiên phài cô gâng lôn, do dó dà rèn luyên cho bô dôi
cô mot tinh thàn quyét chiê'n quyët thdng rat cao. Dôi vói phuang châm dânh
chàc tien chàc cüa chien dich, không phài lue dàu toàn thé cân bô và chien sï
dêu thông suot. Công tâc chinh tri dà ra süc quân triêt phuang châm, khàc
phuc moi tu tiTffng sa môi met, sa tiêu hao, xây dUng và giCT vûfng quyët tâm
chiën dàu lâu dài và liên tue. Trong thefi kÿ chuân bi, công tâc chinh tri cüng
dà giâo duc ÿ nghïa quan trong cüa công cuôc chuân bi dôi vói thàng loti cüa
chiën dich, do dó dà nâng cao ÿ chi chiën dàu và tinh thân düng câm lao dông
cüa cân bô và chiën sï, do nhièu mô hôi han dé sau này tiët kiêm xuang mâu
cüa dông dôi, virât moi khó khàn trô lue, làm cho tot công viêc chuan bi. Công
tâc chinh tri dà biët kët hçp viêc giâo duc chinh tri, lành dao tu tuông vói yêu
càu eu thê cüa nhiêm vu mà dpng viên và chî rô phirang huông eu thé dë toàn
thë cân bô và chiën sï ta cô' gâng tiê'n lên. Nhiêu khau hiêu thiê't thüc dâ duçfc
dê ra nhii: “Tich ciic làm difòng sâ cho phâo binh là tich ciic tranh thü thàng
lai”; “Tich ciic làm trân dia kiên cô' là tich cifc tranh thü thàng lçri”; “Bâo dam
difàng sâ thông suot là tich ciic tranh thü thàng loi”; hay là “Thêm mot ngiiài
làm duàng tüc là tàng thêm diêu kiên dë chiê'n thàng quân dich”; “Xây diing
công su dày thêm m çt phân tüc là tao thêm diêu kiên dé chiê'n thàng quân
dich”.
Vào cuoi thuong tuàn thàng 3 nàm 1954, công tâc chuân bi vê moi màt dâ
duac hoàn thành và kiêm tra kÿ luông.
Ngày 13 thàng 3 nâm 1954, quân ta duac lênh mó cu qc dai tiê'n công vào
tâp doàn ciî diëm Diçn Biên Phü.
Nhu trong phân IV dà nói, trong du kiê'n, chiê'n dich có thé gôm mot giai
doan tiêu diçt càc cü diëm vòng ngoài, thât chàt vòng vây han chê' di dê'n triêt
duông tiê'p viên và tiê'p te cüa dich; tiê'p dó chuyê’n sang giai doan tong công
kich tiêu diêt toàn bô tâp doàn cü diëm Diên Biên Phü.
Trong thuc té, chiê'n dich dà diên biê'n thành ba dat:
a) Dot thü nhât: quân ta tiêu diêt càc vi tri vòng ngoài cüa dich à phia bàc
và dông bàc, eu thé là tiêu diçt vi tri Him Lam và toàn bô phân khu bâc.
b) Bat thü hai: dài han hê't và âc liêt han hê't: quân ta tiêu diçt khu vue
phông ngii then chô't cüa phân khu trung tâm cüa dich, dânh chiê'm câc ngon
dôi phia dông, chiê'm lïnh sân bay, tao thành mot vông vây lüa xung quanh
dich, tìrng buóc thàt chàt vòng vây lai, thu hep pham vi chiê'm dông, thu hep
vùng trôi cüa dich, di dê'n triêt hân nguôn tiê'p viên và tiê'p te cüa dich.

95
 Bán dá chién dich Dièn Biên Phû
(Theo.nghethuatquansuvn.wordpress.com)

c) Dot thû ba: thcfi gian ngán han: do các dieu kiçn thuân lofi dà diföc tao
nên dây dû, quân ta dánh chiëm diêm cao cuoi cùng ô phia dông và chuyen
sang tong công klch tiêu diçt toàn bô tâp doàn ciî diem Diên Biên Phû.
Ddt tiê'n cô n g th iî n h â t: tiêu diêt trung tâm dè khâng Him Lam và toàn
bô phân khu bâc.
Trung tâm de khâng Him Lam là mot trung tâm phông ngU kiên co nhâ't
cüa dich. Vi tri này thuçc phân khu trung tâm, cách Muòng Thanh 2,5km, có
nhiêm vu che chô cho phân khu trung tâm và àn ngü con duöng tii Tuân Giáo
dê'n Diên Biên, ngän chän hudng tiê'n công chinh cûa quân ta vào ngoai vi
Diên Biên Phü. Him Lam do mot tieu doàn lê duang täng cUông, thuôc bán lût
doàn lê ducrng sô' 13 mà dich cho là mot trong nhüng dan vi thiên chien nhâ't

96
cüa chüng chiern giü. Dich bo tri thänh ba cü diem yem ho lan nhau, cö trän
dia phöng ngu vüng chäc, cö nhieu höa diem lgi hai vä cä mpt he thong cöng
sir phu häng min vä däy thep gai bö' tri thänh bäi, cö nai röng den 1 0 0 - 2 0 0 m.
Näm nhö ra ve phia döng bäc, trung täm de khäng Him Lam cö lien quan
mät thiet vöi phän khu bäc cüa täp doän cü diem. Phän khu näy gom trung
täm de khäng doi Döc Läp vä trung täm de khäng Bän Keo. Cä ba vi tri näy
hinh thänh möt khu viic vöng ngoäi cüa dich döt xuä't ve phia bäc, döng bäc vä
täy bäc. Vi tri doi Döc Läp näm tren mpt quä doi däi 700m, röng 150m d cäch
Mucmg Thanh 4km, do möt tieu doän Bäc Phi täng cuöng chiem giöf, cö trän
dia phöng ngu kien co, cö he thöng cöng sU phu rat manh, dUcrc täng cuöng
höa luc cäu vong. Vi tri doi Döc Läp cö nhiem vu än ngü con duöng vä ngän
chän cäc cuöc tien cöng cüa quän ta tir phia bäc dänh xuöng. Cön trung täm de
khäng Bän Keo thi näm tren mpt quä döi d täy bäc sän bay, cäch phän khu
trung täm 2km, do möt tieu doän nguy ngucri Thäi chiem döng. Cä ba trung
täm de khäng nöi tren deu dupc höa luc trong phäo 105mm vä 155mm cüa
dich ä Mucrng Thanh vä Hong Cüm yem hö, theo mpt ke hpach höa luc ra t däy
däc 1
Nhiem vu cüa quän ta trong deft 1 lä tieu diet cä ba trung täm de khäng
vöng ngoäi döt xudt hon het cüa dich, tieu diet möt bo phän sinh luc, thu hep
pham vi chiem döng cüa chüng, tao dieu kien cho quän ta thät ch$t vöng väy
vä mö cuöc tien cöng väo khu trung täm. Däy lä nhütng trän dänh dich trong
cöng sU vüng chäc däu tien cüa quän ta dänh väo nhöfng trung täm de khäng
cüa dich näm trong mpt täp doän cü diem rat manh. Däy lai lä nhüng trän
däu tien cüa chien dich Dien Bien Phü. Neu dö'i vtfi toän bö chien dich, sU chi
dau pliäi näm vüng nguyöii läc cu bän dänh chäc thäng, 1 hl do'i vi)i nhdiig Uän
dau cüa chien dich, nguyen täc dö lai cäng phäi dupc bäo dam. Chinh de bäo
däm cho nhüng trän däu cüa chien dich nhät dinh phäi lä nhüng trän thäng
lai, bo dpi ta da däy cöng chuän bi vä r&n luyen trong mpt thöi gian däi, näm
vüng nguyen täc: phäi dänh nhüng trän cö chuän bi, chi dänh nhüng trän cö

Tîi trung tâm Mudng Thanh den Him Lam, Dôc Lâp là m çt khu vue bâng phâng tiçn
cho ca gidri hoat dông. Dich cô ke hoach sOr dung lue luong du bi cô xe tàng, phâo hinh
và không quân chi viçn de thiic hành phân kich, bào dâm cho khu vue phông ngu vông
ngoài, giûf vCfng trân dia. Vôi câch phông ngu này, dich hy vong cô the ngàn chàn cuôc
tien công cùa ta tïi hiicrng dông bàc và hirdng bàc vào Dién Biên Phü, buçc chüng ta
phâi trien khai lue luçrng tir xa, làm cho câc dôi hôa lue phâo binh, cao xa cùa ta không
thë uy hiëp trUc tiê'p dôi hinh phông ngu chù yeu cùa tâp doàn cü diem, ngUçic lai
chüng cô thé dùng hôa lue phâo binh và không quân de tiêu hao lue luçfng tien công
cùa ta, bào dâm vüfng châc cho trân dia phông ngu.

97
chuan bi däy du; trong dänh cöng sii vüfng chäc, cöng täc chuan bi lai cäng
phäi müöi phan däy du; trong dänh cöng sii vüng chic cö tinh chat trän dia
väo mpt vi tri manh cüa dich näm trong mpt tap doän cü diem manh, cöng täc
chuan bi chien dä'u ve moi m ät lai cäng phäi het süc day du. Khöng cö mpt sii
chuan bi ve moi m ät het süfc cu the vä däy du thi khöng the dänh dich phöng
ngii trong cöng sii vürng chäc thäng lpi diipc.

Phdo binh nö süng väo cü di&m Him Lam md man chiS'n dich
Dien üiSn Phü väo chiiu ngäy 13 /3 / 1954. (Änh tu liSu)

Di väo sijf dung lue lupng, de bäo dam trän däu chäc thäng, chüng ta da
tap trung Uu the" binh liic, höa liic tuypt dö'i so vdi liic liicrng dich. Luc liiang cüa
ta ve bp binh manh hon dich gä'p ba hoäc hon gä'p ba län, ve höa liic süng cö'i
vä phäo binh nhe, manh hon dich gäp nhieu län. Cäc dcfn vi trong phäo cüa ta
cö nhiem vu mpt mät triic tiep chi vipn cho bp binh, mpt mät khong che cäc
cän cü trong phäo cüa dich1.

1 Ke hoach täc chien dat 1 duoc xäc dinh nhu sau:

- Trän md ddu chien dich lä trän tieu d ift trung täm d i khäng Him Lam, ke tiep lä
trän tieu di$t d6i D6c Läp, roi den Bän K6o, tieu diet hoän toän phän khu bäc cüa dich
ö Dien Bi6n Phü.

98
 Trong lúe toàn the cán bô và chien si trên mât trân Bien Biên Phu dang
nô lue tien hành công tâc chuan bi Ò bitác cuoi cùng de no súng mor màn chien
dich, thi thu cua Bác Hó gúi den:
“Các chú sáp ra trân. Nhiêm vu các chú lân này rá t to lorn, khó khän,
nhUng rá t vinh quang.
Các chú viía diiçrc chïnh quân chinh tri và chînh huâ'n quân su, và dà thu
duge nhiêu thàng loi vê tu tuorng và chien thuât, kÿ thuât. Nhieu don vi cùng
dâ dánh thàng trên các m ât trân. Bác tin châc ràng các chú së phát huy thäng
lç/i vìia qua, quyet tâm vugt moi khó khän gian kho de làm tròn nhiêm vu ve
vang säp tói.
Bác chó các chú báo cáo thành tích dé thuóng nhUng dan vi và cá nhán
xuát sác nhát.
Chúc các chú tháng to.
Bác hón các chú”1.
Tuàn theo lòfi Bác, toàn the cán bô, chien sì dà sän sàng. Mot không khi
vô cùng phán khôi thi dua lâp công tràn ngâp khàp các trân dia.
17 giù ngày 13 tháng 3 näm 1954, quân ta no súng tiê'n công trung tâm dé
khâng Him Lam.
Theo kê' hoach du dinh thi bât dâu tù 16 gicf, phào binh cúa ta môi hoat
dông. NhUng vào lúe 12 giù trUa, mot tinh huô'ng mói xuát hiên, dich phát
hiên các trân dia xuát phát xung phong cúa ta lúe dó chí cách chúng khoáng
200m, chúng tien ra dánh phá. Mót dan vi trong pháo cúa ta duge lçnh dùng
hnn life t a p lcích v à o H im L a m , d á n h d ic h b a o v ç t r â n d ia , d ô n g thòfi b û n v à o

- Trung doàn 141 là lue liíOng chu yê'u, Trung doàn 20 9 là lue luçng du bi (dêu thuçic
Dai doàn 312) cô nhiêm vu tiê'n công tiêu diêt và chiêm llnh trung tâm de khâng Him
Lam met m àn cho chien dich.
- Trung doàn 165 (Dai doàn 312) là liíc lfldng chù yê'u, Trung doàn 88 (Dai doàn 308)
làm du bi, cô nhiêm vu tien công tiêu diêt và chiêm llnh trung tâm de khâng dôi Dôc
Lâp.
- Trung doàn 36 (Dai doàn 308) cô nhiêm vu tiêu diêt trung tâm dê khâng B àn Kéo.
- Trung doàn 57 (Dai doàn 304) cô nhiêm vu kiilm chê' phâo binh dich à Hong Cûm.
- Dai doàn 3 1 6 c ù in ô t lue lucíil g nhô nghi binh dânh dich à các cao diem phia dông.
- Dai doàn phâo binh 351 cô nhiêm vu yêm hô dác lue cho bô binh tiên công, kiêm chê'
phâo cùa dich, tâp kich hôa lue vào sân hay, ser chi huy và cän eut hâu càn cùa dich.
Kê' hoach tâ c chiê'n cùng xâc dinh nhiêm vu phông không, phông phâo và câc m ât bâo
dâm, du kien câc tinh huông ccf bân và de ra câch xûf lÿ trong quâ trin h dien bien
chiê'n dâ'u. Công tâc kiëm tra duçrc thuc hiên tî mi và kip thöi.
1 H ô C h i M in h : T o à n tâp, Sdd, t .7, tr.265.

99
sân bay và khu trung tâm Muòng Thanh de kiem tra dp chính xàc. Trân tâp
kich bàng hôa lue này dâ phà huy duoc mot so công su, trong dó cô sô chi huy
cüa dich ô Him Lam và phà hüy mot so máy bay. Tên quan tu chi huy vi tri
Him Lam và tên quan nàm chi huy phân khu trung tâm bi phào binh ta bàn
chê’t ngay tir phût dâu. Quân dich hê't siíc hoang mang lo sa, và chúng không
the hieu duçrc bàng cách nào quân ta dua duçrc luu phào 105mm lên núi cao de
hôm nay bat nger giàng dòn sam sét vào dâu chúng.

Dai tuàng Vô Nguyên Giáp kiim tra hám pháo

triíóc khi tân công Him Lam. (Anh tu liêu)

Düng 17 giôr, cupc tiê'n công vào trung tâm de khâng Him Lam bât dâu. Bp
binh và phâo binh phô'i horp khâ chât ehe. Sau mpt giif chien dâ'u, quân ta tiêu
di$t hoàn toàn cil diêm dâu tiên; sau hai giif, ta tiêu di$t cU diém thU hai. C uqc
chien dâu à ctf diém thû ba vê phia tây bâc diën ra gay go. Phâo binh cùa dich
lue dâu bi tê liçt, dân dân hoat dpng tref lai khâ manh. Dê'n 22 gid 30 phut,
quân ta tiêu diçt hoàn toàn trung tâm de khâng Him Lam, tiêu diçt gân 300
dich, bât sô'ng hcfn 200 tên 1. Chiê'n thâng Him Lam là chiê'n thâng dâu tiên

1 Dirac sií yem hp cüa pháo binh, ba tieu doán bp binh cúa ta dá nhanh chóng viípt qua
sóng Nám Rom, dQt phá váo cií diem. Tiéu doán 11 (Trung doán 141) nhán nhiém vu
chü y§'u, tiéu diét cúr d ilm 1 lá ncri phóng ngií then chó't, manh n h át cüa trung tám dé
kháng Him Lam. Tiéu doán 428 (Trung doán 141) nhán nhiém vu tiéu diét cú diem 2
vá Tiéu doán 130 (Trung doán 209) tiéu d ift cií diém 3.
Cuoc tié'n c6ng váo cü d ilm 3 cüa Tiéu doán 130 p hát triln thuán loi. B án g cách dánh
thoc sáu loi hai, T ilu doán dá nhanh chóng chia cát dich thánh nhiéu m ánh, lám roi

100
loan dôi hinh phòng ngu bên trong cùa chúng. Trong khi dó, tieu dpi müi nhon dà virot
qua cá c chitóng ngai phúrc tap , dày däc, tien th àn g tòri khu sô chî huy cùa dich trên
dînh doi, khô'ng che và tiêu d içt bp phân chi huy cùng vói co quan dáu nao cua chúng.
Sau m ot già chien dâu, Tiéu doàn 130 dâ hoàn toàn giài quyê't xong trâ n dánh, chiê'm
lïnh cir diém 3 tiêu diêt gon dai dôi lê dtfcfng 11 cùa dich.
O cúr diem 2, Tiéu doàn 4 2 8 gàp khó khân ngay khi côn ó bên ngoài. Vói tinh thân
kiên quyê't tiê'n công, các cán bô và chiê'n sì Tiéu doàn 428 dâ khác phuc khó khàn,
dùng hôa lire bàn thàn g cùa bân th ân don vi kiem chê' các hôa diém loi h ai trong các lô
cô't dich, kiên quyét xông lên m ô cùa dot phà. Toàn tiéu doàn dà m ânh liêt xung
phong, dánh giàp là cà bàng ludi lê, luu dan vói quân dich bên trong cúr diém. Mpt sô'
dich ngoan co bám giù lày möm dpt xu ât ó phía tây bác cù diém, chóng cií quyét lift
chà quân cúfu viên. Trên dà thàn g lai, quân ta dâ nhanh chóng té chúrc, liên tiê'p dôt
phà, tiêu diêt nôt quân dich trên môm dôi này. Sau hai già chiê’n dâ'u, Tiéu doàn 428
dâ tiêu diêt hê't dich, dánh chiê'm xong toàn bô cür diém 2.
Trong khi dó, tai cúr diém 1, Tiéu doàn 11 (vói danh hiêu truyên thông Tiéu doàn Phù
Thông) dang buóc vào giai doan chiê'n dâ'u hê't sùc quyê't liçt. Hôa lire phào binh cùa
dich lúe dâu bi tê liêt vi phào ta uy hiê'p, dân dân hoat dpng tró lai khâ m anh, dâ tâp
trung ngàn chàn à c liçt diröng tiê'n quân cùa tiéu doàn, dông thöi, nhûrng u sùng ngàm
và nhûrng hôa diém di dông mai phuc trong cúr diém dâ bât ngà xuâ't hiçn r a t lai hai,
sát thiiöng và ngân cán có hiçu lire hành dông dpt phá cùa quân ta. Cupe chiê'n dâ'u mô
cùa dpt phá dien ra râ't gay go, quyét liçt.
Dich hi vpng kéo dài cu§c chiê'n dâ'u giàng co d cúr diém này tói lúe ngiTng tiê'ng sùng,
chô quân tiê'p viên tir Mifàng Thanh tói cúu nguy.
Vói tin h th â n hiêp dông chiê'n dâ'u tich circ, hai Tiéu doàn 130 và 4 2 8 Ó hai cúr diém 3
và 2 dâ chù dpng tí/ triíóc khi nhân dupe lênh, tim moi cách phât trién sang có diém 1,
phô'i hop tâ c chiê'n vói Tiéu doàn 11, nhung vàn chiia mô di/ac duàng vi/at qua nhûrng
công sir dày dâc và râ't phtfc tap cùa dich bô' tri ngân câch giüa các cù diém.
T i n h h i n h c u ô c c h i o n dd'u t r r f n o n r u t c ô n g t h à n g . N h i o u c h i ô 'n o ï tQ d à h i o i n h t r i t ó c
cùa mô, nhimg quyét tâm chiê'n dâ'u cùa Tiéu doàn Phù Thông vân râ't cao. Anh em
kiên quyê't dé nghi xin dupe tiép tue thuc hiên nhiçm vu. Gâp khó khàn, cán bp dâ lên
tân nai quan s á t nghiên ciîu, nhanh chóng p hát hiên nhüng u sùng ngàm bô' tri râi rác
giûra các chiróng ngai v â t dày dâc và phiïc tap nàm giCia khoâng cách tir bên ciï diém 2,
bán luôt siiàn sang dpi hinh tién quân cùa tiéu doàn, dông thöi càng phât h içn nhiîng
hôa diem m ai phuc di dpng trê n nhûrng doan chiê'n hào bo sung, sau các h àng rào bên
trong cúr diém, xuâ't hiçn b ât ngà nhöng lúe bp dpi ta to chúrc xung phong. Lâp tüfc kê'
hoach hôa lue dupe nhanh chông bô’ sung, cùng vói viçc châ'n chinh, tà chiîc lai lue
lupng dpt phá. L â n lirpt, các hôa diém mai phuc dpt xuâ't cùa dich bi nhanh chóng tiêu
diçt.
Diròng vào cúr diém dirac mô thông, xung kich ào a t virpt qua cùa mô xông vào cù diém,
tôa thàn h nhiéu müi, kê't hop ch â t chê v içc tiêu d ift tùng lô cô't vói hành dpng thpc
sâu, chia cà t quân dich cùa các bp ph§n, vùa tâc chiê'n vùa dich v$n goi hàng. Chi sau
15 phùt chiê'n dâ'u trong tung th âm , Tiéu doàn 11 dâ hoàn toàn làm chù cú diém 1.
Toàn bp trung tâm dé khâng Him Lam dâ bi tiêu diçt. Lúe dó là 22 già 30 phút. Quân

101
cüa chien dich Biçn Biên Phü. Trân dánh tiêu diêt này cô mot tâc dung rat
lón doi vói sii phát trien cüa chien dich.
Sau khi mât Him Lam, khu phòng ngu trung tâm cúa tâp doàn cúf diem bi
uy hiep true tiep. Tudng Cônhi, chî huy quân dôi viln chinh Pháp ó Bäc Bô,
vói vàng dieu tiéu doàn so 5 (5èBPVN) lên tàng viçn và ra lènh cho Bö Càt
phàn kich chiém lai Him Lam, nhung ké hoach phàn kich trong ngày 15 thàng
3 näm 1954 cüa Bö Cát dä không thuc hiên duge.
Bêm 14 rang ngày 15 thàng 3 näm 1954, quân ta môcuôc tien công vào
trung tâm de khâng doi B qc Lâp1.
17 giô, trong phào cüa ta bât dâu bàn vào khu chi huy cüa dich à Muông
Thanh, vào các trân dia pháo binh và sân bay cüa chüng, dông thöi bán phá
hüy các công su cüa doi B qc Lâp. C uqc chién dâ'u bäng hóa lue diln ra ác liât.
Theo nhüng tài liçu bát duoc cüa dich sau này, de chi viçn cho các vi tri Him
Lam và doi B qc Lâp và phá hüy các trân dia pháo binh cüa ta, chi trong 3
ngày, tU 13 den 15 tháng 3 näm 1954, quân dich dà bán tá t cá trên ba van
phát dan pháo. Trong dém 14 tháng 3 näm 1954, chúng lai huy dông máy bay
oanh tac tU Há N qí lên ném bom lién tiep suöt dém.
Trân tien công vào doi B qc Lâp, vi các dan vi san pháochuyën dën châm
(dêm dó tröi mua to), 3 giö 30 phút sáng ngày 15 tháng 3 näm 1954 mói bät
dàu. Cuôc chién dâ'u kéo dài den mò sáng, dén 6 già 30 phút thì quân ta tiêu
diêt hoàn toàn trung tâm de khâng doi B qc Lâp, diçt gon tiéu doàn Bâc Phi
täng cuöng, bât sô'ng gân 300 tên, trong dó có tên quan tu chi huy cU diém, thu
toàn b§ vu khi.
6 giö, dich cho m Qt dan vi bQ binh cô xe täng yem hô tir Muông Thanh tien
lên phàn kich, nhimg bi pháo binh ta bán thuang vong mQt sô', phái rú t lui2.

ta dá tiéu di$t gán 3 0 0 dich vá b át só'ng han 200 tén, hoán th án h nhiém vu truóc thai
han quy dinh cüa cap tré n 3 0 phút.
1 Déi Dqc Láp dái 700m , rpng 150m , cách Muírng Thanh 4km do Tilu doán 5 Trung doán
7 Angiéri vá mQt dai dpi nguy Thái phóng ngu, dupc tán g cuírng bfi'n kháu c6'i 120m m ,
dupc pháo binh a Mudng Thanh vá H 6ng Cúm chi vipn, có nhipm vu ngán chán ta tié'n
cóng tír phía bác theo con duimg Leu Cháu. Sau khi Him Lam bi tiéu dipt, quán dich d
trung tám dé kháng déi D$c Láp rá't hoang mang. Chúng tán g cuímg phóng ngu vá nom
ni)p dé phóng cu$c tié’n cóng cúa ta.
2 BO Tu lpnh Dai doán 3 0 8 chi huy cuQc tié’n cóng náy. Luc lupng góm Trung doán 165
(D^i doán 31 2 ) dám nhi$m huáng chú yé'u d phía d6ng nam cúr dilm , Trung doán 88
(D^i doán 308) dám nhi|m huóng dóng bác, D ?i d$i li¿u pháo 803, san pháo 752 vá 753,
hai dai d$i súng cÓ’i 120 ly.
Lpi dung k it quá bán cúa pháo cÓi ta, các dan vi bó binh dá báng qua háng ráo hóa luc
ngán ch$in dáy d$c cúa dich, anh düng m d cúa vá xung phong váo cúr diém. T rén huóng

102
 Trung tam de khang thuf ba ve phia tay bic, tutc la vi tri Ban K6o, trd nen
co lap, bi quan ta uy hiep manh. Trong khi mot dan vi chu life cua ta dang xuc
tien viec chuan bi de tieu diet vi tri Ban Keo thi quan dich d day da rat hoang
mang. 15 gicf ngAy 17 thin g 3 nAm 1954, phao binh cua ta bin 20 phat vao
Ban Keo. Mac dau bon chi huy ngifcri Phap ra sure khong che linh nguy, nhtfng
binh linh ngtfcri Thai da lofi dung luc bon chi huy chui xuong ham an nap,
mang ca vu khi keo ra hang. Dich cho xe tAng duoi theo toan quan nguy; phao
binh cua ta da b in ch in de ylm ho cho so hang binh n6i tren, buoc xe tin g
cua dich phai lui lai.
The la hai tran dau cua chien dich la hai tran thing lefi gion gia. Trung
tam de khang Him Lam va toan bo phan khu b ic cua dich da bi tieu diet.
Phong tuyen vong ngoai cua dich ve phia dong bic, phia b ic va tay b ic bi pha
v0, quan dich a phan khu trung tam a vao tinh the kho khAn han, bi ha sucrn
h in ve cAc phia nay.
Day cung 1A nhCirng tran dAnh cong sii vufng ch ic co tinh chat tran dia dau
tien cua quan ta, tieu diet nhufng trung tam de khang kien co cua dich nAm
trong mot tap doan cut diem rat manh. Bo doi ta da tien bo mot buac dAi ve
cach dAnh cong sii viifng ch ic tiiang doi chinh quy, co trong phao vA phao cao
xa phoi hap. Thing lai nay rat quan trong, vi no md dudng cho thing lgi cua
ca chien dich vA dAt ca sd cho nhieu th in g lai ldn ve sau.
Trong hai cuoc chien dau dot dau, cic tran dia tien cong cua ta to ra c6
nhieu ket qua. Vi§c to chuTc phong khong, ph&ng phAo cua quan ta diigc chu
dAo, nen tAc dung cua khong quan vA phAo binh dich dA bi han che rat nhieu.
Khong nhutng the', phAo binh cua ta da hoat dong rat chinh xAc, hiep dong tot
vdi bo binh, gay cho dich nhieu thiet hai nAng. phA huy mot phan cAc c&n cil
phAo binh cua chung, san bay trung tam bi uy hiep, nhieu mAy bay dau of tren
san bay bi trung dan. CAc dan vi phAo cao xa cua ta cung b it dau hoat dong,

cua Trung (loan 165, tieu dpi thoc sau da kh6ng so defn doc thoc th in g vao ben trong cil
diem, dipt tra n dia c6'i 120 ly, dAnh chiem trung tam thong tin, tien c6ng va bao vay
bpn chi huy ci1 diem co" thu dtfdi hdm ngdm. Tiep sau, ca tiiu doan m anh lif t xung
phong vAo cut diem, chia c i t , tieu dipt tCing bp phan dich, kip thc/i cung tieu dpi thoc sfiu
diet s i chi huy dich. <3 hudng d8ng b ic, Trung doAn 88 luc diu md ciia chiia dung
huing, sau d6 da binh tJnh vA ki6n quy§'t dinh l?i hudng, bAo dAm md cijfa th in g
lpi CAc mui xung kich lao th in g vAo b&n trong cil dilm , chia c i t vA tifiu di§t tCmg bp
ph|n dich. Mui xung kich diu ti&n lao th in g tdri sd chi huy b it lifin lac vdi mui tiS'n
c6ng cua Trung doAn 165. Trtfdc khi trdi sAng, tr$n dAnh k§'t thuc th in g lpi. D$ cilu
ngjy cho d6i Dpc Lap, Dd CAt dung hai tieu doAn ling chiSn dupe tan g cUdng tAm xe
tang ra ctfu vi#n. Dai dpi 21 3, Trung doAn 88 dupe phAo binh chi vipn d ie lye, dA dap
tan bpn phAn kich.

103
ban rcri nhieu mdy bay dich, yem hp cho quan ta chien dau.
Ve phia dich, chung da bi ton that nang, bi tieu dipt hai tieu doan tinh
nhue, bi tan ra mpt tieu doin, m at toan bo phan khu bic va vi tri v6ng ngoai
chu ch6't d dong b ic 1. L^m cho chung lo ngai nhat la c ic can cuf h6a luc kha
manh cua chung khong nhOfng bi pha huy mpt phan ma da t6 ra it tac dung,
khong c6 khi nang dung chien thuat phin phao d l tieu dipt c ic tran dia phio
binh cua ta. Hem nufa, san bay trung tam, ma dieu kipn an toan la het sufc can
thiet d l khong quan cua chung c6 the chuyen vien binh va ltftfng thiic, dan
dugc len Bipn Bien Phu, thi nay da bi h6a lire phio binh cua ta uy hiep.
Nhifng, that bai ldn han het cua dich l i chung da phin doin sai. Chung
da cho rin g quan ta chi c6 the tieu diet di/gc nhufng cil diem d§c lap tren dudi
mot tieu doan, chil khong the tieu dipt di/ac nhCng trung tam de khang gom
nhieu ctf diem nim trong mpt tap doan cut diem kien co nhii Bipn Bien Phu,
nhat la khi nhufng trung tam de khang d6 lai dugc nhtfng dan vi het siic thien
chien cua chung chiem giuf. Chung coi thudng phio binh nh6 yeu cua ta, nhifng
sau nhflrng tran giao chien dau tien, chung da het siic hoang sa trade uy liic
manh me cua trong phio va phio cao xa cua quan ta. M&y hom sau, ten quan
nam chi huy trong phio cua dich d Mirdng Thanh da tu s it.
Bdng ve quan diem chien luac toan chien trUcmg Bong Duang, thi dich da
pham mpt sai lam ra t nghiem trong. Vi chung cho rin g ta khong dim v i da
b6 y dinh danh Bipn Bien Phu, cho nen ngay 12 thang 3 nam 1954, tiidng
Nava da dung mpt lire lifgng ca dpng khi ldn tiep tuc thirc hipn y do tien cong
chien laac tren chien triidng m iln Nam, do bo danh chiem Quy Nhan, phan
tin them lire lugng d d6. Cupc hanh binh chien luac khong dung luc nay cin g
gay them cho djch nhieu khd khSn lam cho chung cing them bi dpng.
Tuy nhien, sau dat tien cong thin g lai dau tien cua ta, sau nhUng th at bai
nang ne cua chung, quan dich mac diu gap nhieu kh6 khan lung tung, nhifng
luc luang cua chung c6n rat manh va chung dang r a sUc d6'i ph6. Ngay 14 v i
16 thing 3 nam 1954, chung da tang vipn them ba tieu doin quan du tU Ha
Noi len. Chung th i du them nhieu bp phan sung nang va dan dugc. Chung ra
sufc cung co tran dia ph6ng ngu de du siic chiu dung trong phio cua ta. Chung
dieu chinh bo tri, tang cUfirng vipc bio vp s i n bay, dUa linh Au Phi ra mpt so
cuf diem vdng ngo^i thay t h i cho quan nguy. Bich c6n tin d sufc manh cua khu
trung t&m, <3f siic manh cua phao binh va khong quin cua chung, cho rin g qufin
ta khong thS nio c6ng pha dugc. Chung tang cuirng hoat dpng khong quan bin
pha cac tr$n dia va tuyin cung cip cua ta. Chung c6n mong quin ta bi ton

1 ta da dift va bit sing 2.000 t6n djch, bin roi 12 may bay.

104
that näng khöng du silc de tiep tue tien cöng. Nhä't lä neu chien dich keo däi,
tuyen cung cap bi dänh phä dür doi, thi ta khöng khöi gäp khö khän lem ve
liiöng thiic, dan dirge, do dö mä phäi thu quän.
Dort tie n cö n g thd: h ai: dänh chiem cäc ngon doi phia döng, dänh chiem
sän bay, triet dudng tiep te vä tiep uien, thät ch$t vöng väy, tiing bude thu hep
pham ui chiim döng uä uüng trdi cüa phän khu trung täm.
B at thür hai lä dgt quan trong nhat cüa chien dich, däi nhat vä äc li$t
nhat, bdri vi phän khu trung täm lä phän khu manh nhat, vi tri cüa phän khu
lai näm giOfa cänh dong Müdng Thanh, cö möt he thöng diem cao rä't lgi hai cir
phia döng bäo ve.
Sau thäng lgi cüa dgt mpt, chüng ta nhän dinh räng, mäc däu quän ta dä
tieu diet möt bö phän sinh liic cüa dich, nhifng liic liigng cüa chüng van cön rä't
manh, vi väy phucmg chäm täc chien cüa chüng ta van lä dänh chdc tien chäc.
Nhiem vu de ra cho dgt tien cöng thür hai lä dänh chiem cäc diem cao
phöng ngu phia döng cüa phän khu trung täm, nhanh chöng tiep cän bao väy
quän dich, thät chq,t trän dia tien cöng vä bao uäy, khong che di den dank
chiem sän bay trung täm, han che di den triet hän duöng tiep te vä tiep vien
cüa dich, tich cUc tieu diet vä tieu hao sinh lUc dich, thu hep pham vi chiem
döng vä vüng trdi cüa chüng, tao dieu kien chuyen sang tong cöng kich, tieu
diet toän bö quän dich.
Phän khu trung täm gom 5 trung täm de khäng, cöng ta t ca tren ba miicri
cür diem do 7 tieu doän Au - Phi vä möt tieu doän nguy phöng giür, trong dö cö
mgt sö' tieu doän du cö dgng. Ö däy cö bö chi huy chung cüa täp doän cür diem,
cäc cän cür höa luc chinh, cäc dön vi xe täng, cäc cän cür hau cän vä sän bay
liu n g l ä in cüa DiGn Dien P liü , LÖ'iig cöng tren möt van q u ä n . T o ä n b<> p h ä n
khu näm d giüra cänh dong Bi§n Bien Phü. Tii phän khu di den cäc trien nüi
xung quanh, dia hinh deu bäng phäng, tren nhürng khoäng cäch tif 3 den 5km
hay nhieu hün nüa. Muon thüc hi?n nhiem vu tien cöng cäc diem cao phia
döng vä dong thöi thät chät vöng väy, thi ve chien thuat, mgt vä'n de ciic ky
quan trgng cän duge giäi quyet lä vdn de tiep cän täp doän cü d ü m cüa dich
tren möt dia hinh bäng phäng vä tien hänh chien däu liin tue cd dem län
ngäy trong dieu ki$n phäo binh, cö gidri vä khöng quän cüa dich hoat dpng manh.
Tii khi bg dgi chü liic cüa ta bät däu dänh cöng sir vürng chäc thi vä'n de
läm the näo de tiep cän quän dich luön luön duge dät ra. Ngay trong cä cäc
chien dich ldn triitfc däy, chüng ta dä giäi quyet vä'n de dö bäng cäch lgi dung
dia hinh riing nüi vä lgi dung dem tö'i de tiep cän dich m0t cäch bl mat. Ve
sau, khi b0 dpi ta dä tien len dänh nhürng cür diem tücrng dö'i lön thi quän ta dä
bät däu läm it nhiiu cöng sii d l giäm btft täc dung cüa höa liic dich, nhiing

105
nhüng cóng sur áy con hét súfc so sái. Cho nén, có thé nói ráng tá t cá các trán
dánh cóng stf vüfng chác cüa ta trtfóc dáy, trií mót so trtfóng hgp dác biét, déu
dtfgc tién hánh. Ban dém: xuát kích ban dém, chién dáu ban dém, rút quán
ban dém. Do thcri gian bi han che nhií váy, cho nén khá náng tiéu diét dich
cüa quán ta trong dánh cóng sií vufng chác cüng bi han che. Tai Bien Bién
Phü, van dé chién thuát quan trong dó lai dtfgc dát ra mót cách cap thiét, vói
yéu cáu rát cao. Chúng ta dá giái quyét van dé dó báng chü trtfong xáy düng
trán día tién cóng vá bao váy vá cüng vi váy nhiém vu xáy dtfng trán dia tién
cóng vá bao váy dirgc coi lá nhiém vu trung tám trong cóng viéc chuán bi cho
dgt tién cóng thúr hai1.
He thóng trán día tién cóng vá bao váy bao góm nhCfng dtfórng háo giao
thóng truc chay xung quanh phán khu Mtfóng Thanh, cát dút phán khu trung
tSm vá phán khu nam, nhiéu tuyén háo giao thóng có cóng stf chién dáu toa ra
tír các trien núi xung quanh tién sát trán dia cüa dich, nhiéu tuyén háo giao
thóng ngang dé táng ctfcrng khá náng lién lac; ó nhOfng vi trí nhát dinh lai
phái xáy dtfng các cóng stf cho hóa ltfc, xáy dtfng hám dan, hám ngü, hám cúru
thtfong, v.v..
Trong khoáng mtfcri ngáy, bó dói ta dá dáo thém tren 100km háo giao
thóng, háo chién dáu, xáy dáp háng van cóng stf dü các kiéu. Quá trinh phát
trién trán dia tién cóng vá bao váy lá cá mót quá trinh chién dáu gay go giüa
ta vá dich. Quán dich dá tim mót cách dé phá hoai háo giao thóng, phá hoai
trán dia cüa ta, nhifng, dtfói bom dan cüa máy bay vá pháo binh dich, qua
nhiéu trán chién dáu ldn nhó xáy ra lién tiép quán ta ngáy cáng tién sát gán
dich vói mót súfc manh khóng gi ngán cán dtfgc2. Xáy dtfng trán dia tién cóng

1 Nhiém vu xáy diíng trá n dia tién cóng vá bao váy duoc quy dinh nhtí sau (trích ménh
lénh cüa Bp Tong tü lénh):
D a i d o á n 308, xáy düng diíóng giao thóng háo truc tü nam vi trí dói Dóc Láp qua Ban
Kéo, Pe Nói, Nám Bó, B án Mé, B án Có My tói suói Nám Rom vá duóng giao thóng háo
truc tü Pe Nói váo vi trí táp k et cüa bó dpi phía táy Mucmg Thanh. L ám trá n dia tien
cóng dé chuán bi cóng kích vi trí 106.
D a i d o á n 312, xáy düng duóng giao thóng háo truc tü nam vi trí dói Dqc Láp nó'i lién
vói düóng truc cüa Dai doán 308 qua Him Lam, Long Búa nó'i lién vói duóng truc cüa
Dai doán 316. L ám trá n dia tié'n cóng, chuán bi cóng kích các vi trí D, E vá 105.
Dq.i d o á n 31 6, xáy dung duóng giao thóng háo truc tír Long Búa nói liin vói giao thóng
háo truc cüa Dai doán 3 1 2 di qua B án Bánh, Bán Ten tói suó'i N £m Ró'm ngang B án Có
My, nói lién vói giao thóng háo try c cüa Dai doán 308, lám tr$ n dia tié'n cóng các vi trí
A vá C.
2 Ngáy 26 tháng 3 nám 1954, m ót tilu doán dich vá 6 xe táng phán kích váo trá n dia
cüa ta d huóng táy, các phán dói phóng khóng dá ha nóng pháo, bán thán g váo dói
hinh quán dich, di#t vá lám bi thuong hcm 100 tén, dáp tan phán kích cüa chúng.

106
vä bao väy lä mpt cöng trinh lao dong vä chien dau to lön cüa quän ta, tö rö
tinh thän chien dau anh düng, lao döng can cü, khäc phuc moi khö khän, vifgt
qua moi gian kho cüa möt quän dpi cäch mang. Thänh cöng cüa trän dia tien
cöng vä bao väy lä dä giäi quyet cho quän ta van de tiep can quän dich tren
dia hinh bäng phäng, vän chuyen liic ltfpng, giöf vürng trän dia, tien hänh chien
dau lien tue khöng quän ngäy dem, han che den mürc cao täc dung cüa phäo
binh vä khöng quän dich. May bay tiep te cüa chüng dä phäi ha cänh ban dem
trong dieu kipn bi höa lüc cüa ta uy hiep manh, den ngäy 27 thäng 3 näm
1954 thi hoän toän khöng the ha cänh xuong sän bay düere nüfa. Dich chi cön
möt cäch duy nhä't lä thä du. Den cuoi thäng 3 näm 1954, trän dia tien cöng
vä bao väy cän bän dä hoän thänh, cäc trän dia xuat phät xung phong de tien
dänh cäc ngon doi phia döng cüng dä diipc chuän bi.
Dem 30 thäng 3 näm 1954, dpt thür hai cüa chien dich Dien Bien Phü bät
däu vtfi cuöc tien cöng cüa quän ta väo näm diem cao phöng ngU phia döng
cüa phän khu trung tarn1. Däy diem cao näy lä then chot phöng ngif cüa dich,

Ngäy 29 thäng 3 näm 1954, möt tieu doän vä 3 xe täng dich d Hong Cüm phän kich
nhäm phä vö trän dia bao väy cüa ta mef thöng düöng veri Müöng Thanh. Cäc dem vi
bäo ve trän dia cüa ta dä däp tan cuöc phan kich dö, loai ra ngoäi vöng chien däu gän
100 ten dich, giOf vürng trän dia bao väy.
1 Nhiem vu cäc dem vi (trich m?nh lpnh ngäy 28 thäng 3 näm 1954 cüa Bö Tong tu lenh):
Bai doän 312. Phö'i thuöc cö hai dai dpi 75, hai dai dpi 120, möt dai dpi 82, tieu di|t cäc
cef diem: 201, 202 (E, Dl, D2), vi tri phäo binh dich ör 210 vä bp phän cö dpng cüa tieu
doan du nguy thü 5 (5‘ ÖPVNJ (hoäc mpt bp phän tieu doan du thupe dia thu ö (b‘ UtC)
döng ö dö). Sau khi tieu dipt xong de lai mpt bp phän nhö binh liic täng ciiöng höa liic,
cäi tao cöng su, chie'm gier trän dia khöng cho dich chiem lai, dong thöi to chiic ngay
nhDtng trän dia höa liic de khöng che vä sät thuöng quän dich is Muöng Thanh.
Bai doän 316 (thieu mpt trung doän). Phö'i thupe cö hai dai dpi 75, hai dai dpi 120, hai
trung dpi 82 tieu dipt cäc cur diem 301, 302, 304 (Al, CI, C2)... Sau khi tieu dipt xong
quän dich de lai mpt bp phän nhö binh liic chiem giOf trän dia khöng cho dich phän
kich chiem lai, dong thöi tfi chilc ngay nhOmg trän dia höa luc de khöng che' vä sät
thi/ang quän dich d Muöng Thanh.
Bq.i doän 308. Ti6u dipt khu vgc tung thäm cüa djeh g6m: Tilu doän Thäi thür 2 vä vi
tri phäo binh d dö, phö'i hpp cüng Trung doän 98 ti§u di§t Tilu doän du thu$c dia thür 6
(64 BPC). Düng höa lgc kilm chi phäo binh dich d t&y Muöng Thanh vä düng b§ d$i
nhö ducrng cöng tich c^c cäc cür dilm 106 vä 310.
Bq.i doän 304. Phö'i thuOc cö Tilu doän 888 (Dai doän 316), mft d$i d$i 105, m$t dai
d§i 120, bin khlu 82 vä 18 khlu 12 ly 8. a) KiSm chö' däc l\fc phäo dich ö Häng Cüm. b)
Chän quän vifn tü Häng Cüm 16n Müöng Thanh. c) Tifiu hao dich nhäy dü xung quanh
vä phia nam Häng Cüm.

107
mat câc diem cao dö thi Bien Biên Phü không thé giür dtfçrc. Vî vây mà cuçc
chien dâ'u trên câc ngon doi phia dông dien ra hët sûre âc liêt.
17 gicf ngày 30 thâng 3 nâm 1954, cuôc tien công vào câc ngon doi phia
dông cüa dich bât dàu. Dây là mot cuôc chien dau ldn, vi mue dich cüa né
không phài chî nhâm tiêu diçt mot tiêu doàn cûa dich mà nhäm tiêu diêt luôn
may tieu doàn cüa dich; lai là mot cuôc chien dau phürc tap vî nô bao gôm câ
mot loat trân công kiên, tiêu diçt nhiêu vi tri cua dich. Cuôc chien dàu diên ra
lue dàu khâ thuân loti. Chi sau 45 phut là quân ta tiêu diêt gon quân dich và
dânh chiê'm doi C l à canh dêi A l. Sau 1 giö 30 phut, quân ta tiêu diçt mot bô
phân tieu doàn dù nguy, tiê'p dö dânh chiém doi E là diém cao à ve phia bâc.
Sau 2 giö, quân ta lai tiêu diçt toàn bô mot tieu doàn dich và dânh chiem doi
D là diem cao thiî hai t£i phia bâc trô xuô'ng và cûng là diém cao quan trong
hern hét ve phia này. Tiê'p dö quân ta dânh chiém luôn doi D21. Gàn sâng quân
dich cho mot ltfc ltftfng phân kich vê phia câc ngon doi này, trong ngày hôm
sau lai to chürc phân kich làn thür hai; câc c u q c phân kich dö dèu bi quân ta
dânh lui.
Bâc biêt trên doi A l, tiîc là diém cao quan trong nhâ't trong nâm ngon doi,
cûng là diém cao cuô'i cùng ehe chô cho phân khu trung tâm, cuôc chien dàu dâ
diën ra hét sûre gay go, tir dêm 30 thâng 3 cho dén ngày 4 thâng 4 nâm 1954.
Trong dêm dàu, quân ta dânh chiém hai phân ba vi tri. Bê'n tâng sâng và suô't
ngày hôm sau, dich täng ctföng lue ltfçmg, cö phâo binh và xe tâng yém hô
dânh chiém lai hai phân ba vi tri. Bêm 31 thâng 3, quân ta tien công làn thür
hai; cuçc chien dàu kéo dài dén sâng ngày 1 thâng 4, kê't quâ, ta chiém lai hai
phàn ba vi tri; nhtfng tiê'p dö dich lai phân kich nhiéu làn chiê'm lai m çt phân
trân dia dâ mât. Sang dêm 1 thâng 4, ta to chûrc cuôc tiê'n công làn thür ba;
cuôc ch iê 'n dâ'u giàng eu, q u y ê'l lit) L, clio dê'ii n g à y 4 Lhung 4 , ta v à d ic h g ià n h

Bai doän 351. Trvic ti§'p yem hp bö binh tren khöng cur diem 3 0 2 , 301, 2 0 1 , 202. Che' äp
phäo binh, s ä t thücmg vä tieu di#t m ot b$ phän lifc liiöng cö döng cüa dich Ö tung thäm
phia döng Miföng Thanh. Kiem che phäo binh dich.
1 T r ä n tie u d ie t c ü d i ir n C I c ü a T r u n g d o ä n 9 8 ( B a i d o ä n 316). Sau 20 phüt, cä c dern vi
dä chiem dtfere hai phän ba cür diem, Dan vi chü cöng da dänh chiem khu c$t cö, möm
cao nhä't cua cür diem. Dich li&n tiS'p to chürc 3 dpt phän kich nhäm giänh lai diem cao,
nhung diu bi dänh bai. ThCia thäng quän ta phät trien tien cöng, chia c ä t tieu dipt
tirng bp phän quän dich, döng thöi thpc thäng väo sö chi huy cür dilm . Sau 4 5 phüt,
Trung doän 98 dä ti§u di?t gpn quän dich, chiS'm llnh cür dilm , di§t vä b ät sö'ng 140
t§n thupe Tilu doän 1 Trung doän 4 Marö'c (1/4RTM ) phöng ngU trön d ilm cao näy.
7><?n tiS u d i U b a e il d i i ’m c ü a B c ii d o ä n 312. 17 giö 30 phüt ngäy 30 th än g 3 näm
1954, Trung doän 141 tiln cöng döi E . Sau 1 giö 30 phüt trung doän dä ti£u dipt gpn
dich ch ilm llnh cür d ilm do T ilu doän 3 Trung doän 3 Angieri phöng ngu.

108
nhau tííng tac dát mót; dich dà lofi dung nhCrng hàm ngám và trän dia kièn co
de chó'ng lai quàn ta; cuoi cùng mòi ben giß mót nüa diém cao1. Trong khi
quán ta chiía giài quyét dtfgc diem cao cuoi cùng, thì quän dich diigc täng vièn
bäng mpt liic liiang nhày dù xuó'ng; sàng ngày 9 thàng 4 nàm 1954, chúng to
chúfc cuòc phàn kích dánh chiém lai doi Cl; cuòc chién dàu ò dày lai tiép dién
trong 4 ngày dèm, két quà dói C l cùng chia döi, ta chiém mót mìa, dich chiém
mót mia.
Ngay tir khi bàt dau tiè'n cóng, liic luong thoc säu dà bat ngò tién cóng càc
vi tri ben trong nhàm làm ró'i loan toàn bó khu dòng cüa dich, tao dieu kièn
thuàn lofi cho càc don vi dang dánh chiém day diém cao ben ngoài. NhOfng trän
chién dàu dó dà thu difcfc mót so két quà2.
Tich ciic phó'i hop vói htfóng dòng, dèm 1 thàng 4 quän ta à h u à n g tày lai
dung càc hào chién dàu dà dào sàt vi tri dich, dùng dành làn, chiém diigc ci!
diém 106, tièu dièt tieu doàn 1 trung doàn 2 lè dutìng cüa dich. Dèm 2 thàng 4
càc dói dùng sì cüa ta dot nhäp sän bay Miiòng Thanh tièu dièt mót só' dich,
bät só'ng 10 tu binh Au - Phi. Cùng dèm, vi tri 311 bi quän ta uy hiép, mpt bó
phän dich ra hàng, mót bQ phän rüt chay. Quän ta chiém llnh vi tri dó và cäi
tao thành trän dia bao väy tién cóng sát váo trung tàm phòng ngií Miíóng
Thanh. Dèm 4 tháng 4 ta tién cóng cü diém 105 triíc tiép báo vè sän bay

1 T r ä n d á n h A l ngày 30 và 31 thán g 3 näm 1954. 21 giö ngày 30 thán g 3 các don vi cùa
Trung doàn 174 (Dai doàn 3 1 6 ) xung phong dánh chiém cOf diém. Dich diia vào hàm
ngám tré n dinh dèi lièn tue phàn kich. Cuòc chién dau d iin ra h ét súrc gay go quyét
l ip t. D o n o à n g n g à y 3 1 t h à n g 3 q u à n ta mài chiém duöc h a i p h à n b a vi tri cùa dich
Dèm 31 th àn g 3, Trung doàn 102 (Dai doàn 308) và mpt bò phän cüa Trung doàn 174
tién cóng cù diém A l làn thtf 2. Dich diia vào t h è cao, hám ngám và hòa ltfc phào binh
chong tra và lién tue phàn kich. Cupe chién dàu kéo dài dén sàn g ngày 1 thàng 4, ta
chiém difoc hai phàn ba cù diém, nhimg khòng phát trien duoc, phài dìing lai. Dèm 1
thàng 4, c à c don vi tré n lai to chilc tién cóng Al làn thil 3 nhLfng khòng thành còng.
2 Luc ltiöng thoc sàu gom: Tieu doàn 11, Trung doàn 141; Tiéu doàn 115, Trung doàn 165
diu thuQc Dai doàn 3 1 2 ; Tiéu doàn 54, Trung doàn 102 thupc Dai doàn 308. C àc don vi
trén có nhi?m vu tièu d ièt trä n dia phào dich cr cil diém 210 và càc tieu doàn dù nguy.
Biíóc 1, Tieu doàn 11 v à Tieu doàn 115 hop diém à vi tri 210. Bude 2, cà 3 tieu doàn
hop diém ò ngä ba duòng 4 1, di vào cáu sàt Mudng Thanh.
Càc Tiéu doàn 115 và Tieu doàn 5 4 dà nhanh chóng luon qua khe hòr cùa càc vi tri Cl
và D2, E và DI tién s à t vào bèn trong khu dòng. Nhimg 2 tiéu doàn trén gàp khó
khàn, khòng mà di«Jc cüa qua càc bài rào dày thép gai dày dàc. Vi vày khòng thiic hién
daoc k é hoach. Tiéu doàn 11 vuot qua cüa mà cùa don vi tiè’n còng doi E , theo ditòng
41, b at ngò thoc thàn g vào giiia dpi hình Tiéu doàn 5 dù tièu d ièt nhièu dich, so' còn lai
bò chay tàn loan. Thìia thàng, tiéu doàn 11 tiè'n còng cií diém 2 1 0 , sau dó dánh tan
tiéu doàn dù thupc dia sò' 1 và duoi dánh tiéu doàn dù nguy sò' 6 ra tàn bò sòng Nàm
Rom.

109
Miiöng Thanh. Nhtfng trän dänh khöng thänh cöng.
The lä bööc däu cuöc tien cöng döt 2 cüa quän ta da thu diföc thäng lpi
quan trong, nhiing chiia hoän thänh diiorc ta t cä nhüng muc dich dä de ra. Tinh
tü lüc chien dich bät dau, chüng ta dä tieu diet diicic 5.000 ten linh tinh nhue
cüa dich, nghla lä möt liic liitfng tüöng diiöng vöi 6 tieu doän trong dö cö 3 tieu
doän bi tieu diet gon. Liic liiöng cön lai cüa dich cön khä manh, tren möt van
quän, ve sau cön dtfcfc täng vien them möt so' tieu doän; nhimg tinh than chien
dau thi bi giäm süt. Ve dia hjnh cö löi, thi chüng ta dä khö'ng che cäc diem cao
or phia bäc, khöng che phan lön cäc diem cao quan trong d phia döng phän khu
trung täm; trän dia tien cöng vä bao väy cüa ta dä tien töi gan sän bay, vöng
väy dä thät chät them, tiep te' vä tiep vien cüa dich bi han che, lien lac giöa
phän khu trung täm vä phän khu nam bi cät düft. Pham vi döng quän cüa dich
bi thu hep, vüng tröi cüa chüng cüng bi thu hep rat nhieu.
Chüng ta chü triiomg tiep tue hoän thänh nhiem vu de ra cho deft tien cöng
thü hai tilc lä tiep tue cüng cö vä phät trien väo gän dich hon nöa trän dia
tien cöng vä bao väy, cäi tao dia hinh, dänh chiem möt so' vi tri quan trong
nhäm tiing biföc thät chät vöng väy hon nüa, dänh chiem sän bay dat den muc
dich triet h in tiep te vä tiep vien cüa dich, uy hiep manh hon nöa tung thäm
cüa chüng vä tieu diet, tieu hao möt bö phän quan trong löc lifofng dich1.

1 Nhi#m vu tiep tue cüa cäc dem vi trong dot 2 chien dich (trich m ?nh lenh cüa BO Tong
tu lijnh ngäy 10 thän g 4 näm 1954):
F)ifi d o ä n 308: 1) T,äm trä n dja tien enng 2 0 6 , 311A , 3 1 1 B . 3 1 0 vä trä n dja chän vien
giüa 105 vä 2 0 6 , 206 vä 2 0 8 vä phö'i hap veri B a i doän 3 1 2 läm giao thöng häo cät
ngang sän bay phia nam 2 0 6 (h et diiöng cäi); cüng cö' cä c trä n dia tn i quän vä xuä't
phät tien cöng. 2) Chuän bi cöng kich 206, 311A , 311B . 3) B ä n h dich phan kich de giü
vüng trä n dia vä dänh quän dü trong pham vi dai doän phu trä ch . 4 ) Tich ciic day
m anh sü hoat d$ng vöi nhüng dem vi nhö. Chü yeu lä: düng süng triiöng, trung, dai vä
trong lien phö'i hop vöi cao xa bän m äy bay dich ngäy vä dem. B o a t tiep te cüa dich,
tieu hao vä sä t thüang sinh liic dich. 5) Chä'n chinh bö dpi, hoc täp kinh nghifm .
B a i d o ä n 312: 1) Cüng cö' trä n dia phöng ngii d 201, 2 0 2 , xäy düng trä n dia tien cöng
105, 20 3 , 204 vä khu T ilu doän Thäi thüf 2 vä phö'i hop vöi B a i doän 3 0 8 läm diiöng
giao thöng häo c ä t ngang sän bay phia nam 206. Cüng cö' cäc trä n dia trü quän vä tien
cöng. 2) Chuiin bi cöng kich 105, 203, 204 vä khu Tieu doän Thäi thüf 2. 3) P h ä hoai
sän bay. 4) vä 5) nhu B a i doän 308...
B a i d o ä n 316: 1) L äm trä n dia tien cöng 3 0 2 , 30 4 vä doi Chäu Ü n vä cüng cö' trän dia
phöng ngit ö 301. 2) Chuän bi tiö'n cöng 3 0 2 , 30 4 vä doi Chäu Ü n. 3), 4) vä 5) nhü B ai
doän 308.
B a i d o ä n 304: 1) Cüng cö' trä n dia bao väy Hong Cüm vä trä n dia chän vien, läm trän
dia tien cöng Hong Cum. 2) K iem che phäo binh er Hong Cüm. 3, 4) vä 5) nhü Dai doän
308.

110
 Thiic hien chü trööng nöi tren, quän ta da xäy diTng trän dia ngäy cäng
tien sät gän dich, cö nöi chi cäch dich 10 - 15m. Cäc ngon doi dä chiem diTöc ö
phia döng, nhat lä doi D l, dä diiöc bien thänh cür diem phöng ngii manh cüa
ta, cö trän dia höa liic cho sein phäo vä süng coi, veri nhOfng cöng sii rä't kien
co. Höa liic cäc ca cüa ta luön luön uy hiep quän dich. Cupc chien dau dien ra
lien tiep khöng ke ngäy dem.
Tir kinh nghiem dänh lan cür diem 106, quän ta phät trien manh chien
thuät dänh lä'n dän. Dem 18 thäng 4, quän ta tieu diet vi tri 105 bäo ve phia
bäc sän bay; tiep dö, dem 22 thäng 4, bö doi ta dang läm cöng sii chuan bi
tien cöng, dä näm vürng thöi cö cö löi, dpt nhäp tieu diet quän dich, dänh
chiem vi tri 206 bäo ve phia täy sän bay. Sän bay trung täm cüa dich dä bi
hoän toän böc lö. Trän dia cüa ta tir phia täy, phia döng vä phia bäc tien väo
sän bay, lien lac vöi nhau, cät ngang sän bay; sän bay trung täm cüa dich dä
bi quän ta dänh chiem. Vöng väy cüa quän ta cäng thät chät hön nüa; cuöc
chien dau cäng trer nen gay go. Quän dich lien tiep to chüfc nhieu cupc phän
kich dü; dpi, cö cö giöi vä khöng quän yem hö, nhäm dänh lüi trän dia cüa ta.
Cuöc phän kich quyet liet nhät dä xäy ra trong ngäy 24 thäng 4, vöi muc dich
dänh lüi quän ta ra khöi sän bay. Ket quä lä dich dä bi tieu diet mpt bö phän,
trän dia cüa ta vän diiöc giöf vOfng, sän bay van bi quän ta kiem soät.
Pham vi döng quän cüa dich cäng bi thu hep, dän dän möi chieu chi cön cö
2km. Khu trung täm cüa dich dä näm väo trong täm bän cüa ta t cä cäc cö
süng cüa ta. Cäc trän dia phäo cao xa cüa ta cüng diiöc chuyen väo cänh dong.
Vüng trfifi bi thu nhö cüa chüng khöng cön an toän nüa. Luc näy, tieu diet diiöc
them mpt, hai ten dich, giänh them mpt, hai tä'c dä't cüng cö y nghia quan
trong. Quän ta mpt mät dä tien cöng tieu diet tiing cur diem cüa dich, dänh lui
nhüfng cupc phän kich cüa chüng, mät khäc, däy manh cuöc thi dua b in tia
quän dich. Cäc chien si thipn xa b in süng triiöng, bin süng mäy, b in süng coi,
cäc chien si phäo binh ra sürc b in tia quän dich, läm cho dich ngäy cäng bi
tieu hao, thiföng vong chong chat, tinh than süt kem, luön luön lo sö vä cäng
thing, khöng däm di lai, h l lp ra khöi trän dia ten näo lä bi quän ta b in chet.
Cäc dpi düng si cüa ta dpt nhäp säu väo trong löng dich, dänh phä kho täng,
tieu hao sinh liic cüa chüng.
Vä'n de tiep vien vä tiep te cüa dich dä trer nen het sürc khö khän. Tii läu,
sän bay dä khöng cön sur dung diiöc. Nhat lä tir khi quän ta dä c i t ngang vä

Bai doän 351: 1) Cüng cö' cäc trän dia trü quän vä trän dia höa lire, läm them 1 trän
dia cho dai döi trong phäo täy bäc Muöng Thanh. 2) Chan chinh bö döi, hoc täp kinh
nghiem.

111
kiem soát sân bay thi dich chi còn mot cách là thá dù quân tiëp viên và thâ
dù lifcrng thUc, dan düoc tiê'p té. NhUng vi khu vue cüa dich quá hep, máy bay
lai sa pháo cao xa cüa ta khóng dám xuô'ng tháp nên chî mot phân dù tiép té
röi dúng vào vi tri cua chùng, mot phàn ngày càng lem roi vào trän dia cua ta.
Quân ta dà tích cue dùng hóa lue bán phá khóng cho dich ra nhát dù dé triêt
nguon tiép té cüa chúng, m át khác tranh doat tiép té vái dich, láy luang thuc,
dan dupc cüa dich bo sung mpt phàn cho ta. Chúng ta dà tùng sùf dung khá
nhiêu dan dai bác do dich thâ xuong de bán lai chúng. Sau câc trân giao chién
trên câc ngon dôi phia dông, dich dà cho nhäy dù täng viçn 2 tieu doàn; ve
sau lai cho nhây dù tùng dut nhöng toán lính mà chúng goi là tinh nguyén di
cúu viên cho Biçn Biên Phü, tong cpng khoáng báy, tám tram tên; bon này
mot so bi rcri vào trän dia cúa ta và bi quân ta bât làm tù binh ngay tù khi
mái nháy xuong.
Tinh hinh trong suô't dot hai luôn luôn khan trtfcrng. Bon can thiêp Mÿ dà
täng viên nhiêu mày bay oanh tac và vân tâi de giüp quân Phàp co thü Bien
Biên Phü. Quân dich dâ dùng vào m àt trân Bien Biên Phù hai phân ba máy
bay chién dâ'u và hai phân ba mày bay vân tái cüa chúng à Bông Ducmg,
không kë nhCfng phi dpi máy bay C. 119 cúa Mÿ. Chúng hi vpng vói mpt kê'
hoach ném bom dù dpi và liên tue, vói nhOng loai bom hang nàng, tâp trung
vào tùng khu vue, chúng có thé cúu nguy cho tâp doàn cU diém Biçn Biên Phù.
Máy bay oanh tac cúa dich hoat dpng rào riê't, bán phá không ngôt nhUng mue
tiêu chúng cho là trân dia cúa quân ta, trût bom napan dot cháy nùi dôi xung
quanh Bien Biên Phü, dùng bom hang nàng trút xuong các vi tri mà chúng cho
là trân dia pháo binh cüa ta. Chi trong mot ngày 2 thàng 4 nàm 1954, chúng
da dùng dô'n gàn 2 5 0 chuyô'n mày bay oanh Lac và khu truc. Su cô' g ä n g tçt b â c
và tuyêt vong cúa dich dà không thu dupe kê't quá nhu chúng mong muon.
Trong khi do, trân dia quân ta vân thát chât vòng vây thêm mài; các dan vi
pháo cao xa tre tuoi cüa ta hoat dpng tích eue và thu duqrc nhiéu kê't quá, gáy
cho không quân dich nhiêu ton thâ't dáng ké.
Bude vào tháng 4 nàm 1954, bon tuóng tá Pháp - Mÿ dâ thâ'y nguy ca tâp
doàn cU diém Biên Biên Phü cô thé bi quân ta tiêu diêt. Thupng tuàn tháng 4,
chính phü Pháp chinh thUc yêu câu Mÿ phài sang nhüng dpi máy bay chiê'n
dâ'u và mày bay oanh tac hang nàng, xuâ't phât tù Philippin hoàc tù các tàu
chô máy bay cúa ham dpi 7 cúa hâi quân Mÿ de chi viçn cho Biçn Biên Phù.
NhUng ngay npi bô chinh gidi Mÿ cùng không nhâ't tri; giùa bon dê' quô'c cô
mâu thuân gay gát; và lai chúng không tin ràng mot hành dông nhu vây cô
thé cúu vân dupe quân dpi viên chinh Pháp mà châc chän së bi du luân trong
nude và ngoài nUdc kich liçt lên àn, lai cô thé làm cho tinh hinh Bông Duong
trô nên phùc tap, gây nên nhUng hâu quá khô lucmg dupe, rot cuôc kê' hoach
này không dupe thi hành.

112
 Trung tuàn tháng 4, chúng dá tííng tính den mot cupc hánh binh giái váy
tir lifu vue sông Nâm Hu tien ve hüóng Diên Biên Phü. Kë hoach náy vi thieu
quân nén phái hoän di hoân lai nhieu lân, cuoi cùng cüng không thiic hiên
duoc.
Chúng lai mot lân nüa dà dinh ô cuôc hành binh dánh sâu vào hâu phifong
cùa ta, du dinh dánh vào Tuyên Quang, Yèn Bài; ha tuân tháng 4, chúng lai
du dinh dánh lên Doan Hùng. Nhtfng quân thiëu, lue luong không quân không
dû, lai sçr không bâo dám dupe tháng loi mà cô the bi that bai dau dòn; rot
cuôc du dinh này cüng không duoc thuc hiên.
Vào ha tuân tháng 4, chúng dà mât hi vong có the cô' thü Diên Biên Phü.
Chúng cüng dàn dân nhân thâ'y räng hoat dpng không quân cúa chúng không
the “nghiên nàt” quân ta dupe, không the nói rông vòng vây cúa ta, cüng
không the cát dût duông vân chuyen tiê'p tê' cúa ta. Luc luong cor dông cúa
chúng or Diên Biên Phü chï côn 5 dai dpi, pham vi chiëm dóng cüa chúng môi
chièu chï côn 1,7km dê'n 1,3km. Tinh hinh quân dich dâ trô nên trâm trong.
Vê phia ta, suô't dot hai, trong khi quân ta chiê'n dau liên tue tai mât trân
Diên Biên Phü thi trên các tuyê'n cung cap tir hâu phuong di dê'n m ât trân,
cuôc chiê'n dâ'u vói dich cüng diën ra eue kÿ gay go, gian kho. Nhu dà nói ó
trên, nhu càu lón lao cüa chiê'n dich ve m ât tiê'p tê' chi viçn: lue lupng tham
chiê'n lên dê'n mâ'y van quân, lue luçrng dân công vân tâi lên dê'n mâ'y chuc
van, các tuyê'n cung cap dài tU 300 dê'n 500km, thôi gian kéo dài trên sâu
tháng. So vói chiê'n dich Biên giói, chi nói khô'i luong thuc cân thiê't, cüng dà
täng lên gap muói lân. Chï lay pham vi hâu cân cüa chiê'n dich, nghïa là tir
Son La trô lên, khô'i luçrng vân chuyen trong chiê'n dich cüng dà lên dê'n trên
4 ,5 t r i ç u tâ'n. T r o n g k l i i do ph tfü n g t i $ n v â n cliuyën clil m ô t p h â n dtfu v à o cô
giói, côn lai thi phài dua vào phuong tiçn thô sa, dira vào sUc nguôi.
Trong theri gian chuan bi, dich dà ra súc bän phá các tuyê'n cung câ'p cúa
ta. Nhung, không quân cüa chúng bän phá dü dpi han cá là trong theri gian
tháng 4, nghïa là trong khi tính hinh Diçn Biên Phù bi lâm nguy, viêc truc
tiê'p chi viên cho Diçn Biên Phù ngày càng gáp tró ngai to lón, chúng dâ coi
viêc phá hoai các tuyê'n cung cap cüa ta là môt trong nhüng phuong sách chü
yê'u de cùu vân tinh thê'. Các con duòng vân chuyen cüa ta lai là nhüng duôrng
dôc dao, cô nhièu quàng hê't súc hiem trô, dâ hep lai xâ'u. Quân dich dâ tâp
trung mày bay ném bom ta, thà bom chó no và bom bUcrm buôm, hoat dông
không ke ngày dêm, tâp trung ném bom và bán phá mpt sô' diem hiem yê'u
nhâ't, nhu dèo Khê', dèo Hút Gió, dèo Lüng Lô, dèo Pha Din, v.v.., có noi chúng
trút hàng trám tan bom trong môt ngày. Dó là chua nói den nhüng khó khán
rá t lón do mua, lü gây nén. Do nhüng khó khán trô ngai nói trên, du trü cúa
ta ó trtfóc mât trân dâ có lúe bi giâm xuô'ng khâ nhieu dUôi mUc quy dinh.

113
 De khàc phuc moi khô khàn trô ngai, bâo dam cung cap tiëp té cho tien
tuyën, Trung Ucrng và Chinh phü dâ ha quyët tâm toàn dân, toàn Dàng và
Chinh phü nhât dinh dem toàn lue chi viên chien dich B ien Bien Phü và nhât
dinh làm moi viêc càn thiê't de giành toàn thâng cho chien dich này”'. Chüng
ta cô lue dâ tàng cutrng hàng tràm cân bô trung cao cap vào câc tuyën cung
cap; mot bô phân quan trong cân bô chinh tri ô mât trân cùng tham gia vào
công tâc hâu càn. Nhô sii co gâng lón lao cüa nhân dân hâu phiftrng, trong do
cô nhân dân Tây Bâc, nhcf tinh thàn chien dâ'u anh düng và vtfçrt gian kho rat
cao cüa anh chi em dân công, nhât là à ngoài hôa tuyën, chüng ta dâ phâ dirçrc
âm miiu thâm dôc cûa dich hòng làm thât bai công cuôc chi viên tien tuyën
cüa ta. Chüng ta dâ hoàn thành nhiêm vu chi viên cung cap trên mot quy mô
lón cho chien dich lich s il này. Chüng ta dâ chuân bi dày dü nëu càn thì cô thë
tiëp tue chiën dâ'u trong suô't thâng 5 hoàc lâu hern nOfa.
Dâc diëm cüa dot tiën công thü hai là diën ra sau nhùrng chiën thâng giòn
già cüa dot tiën công thü nhâ't, cho nên, dë bâo dam chàc thâng, vë m ât lânh
dao tif tiiông, chüng ta dâ chü trong khàc phuc nhüng hiên tiftrng chü quan,
khinh dich, dë di/a dën nâm tinh hinh dich không eu thë, làm trân dia không
düng tiêu chuân, không di sâu nâm vüng và kiëm tra lire ltfçmg chiën dâ'u cüng
nhii kë hoach tâc chiën. Nhifng, dâc diëm quan trong nhâ't cûa dçft tiën công
thü hai là tinh chat gay go âc liêt cüa câc cuôc chiën dâ'u, dôi hôi mot tinh
thàn chiën dâ'u anh dûng rat cao; là thôi gian rat dài, bô dôi phâi chiën dâ'u
liên tue, bi tiêu hao môi m çt, tinh thàn càng thâng; là dieu kiên chiê'n dâ'u
không nhùrng gay go mà lai hê't süc gian kho, sau mâ'y thâng chuân bi thiiông
phài ân nâ'p diiôi công sii, nay lai phâi chiê'n dâ'u sinh hoat ô trong hào giao
thông và hàm trân dia trong mot thôi gian dài. Dó là chtfa nói dën nhüng khô
khàn mói do thôi tiê't diia lai; moi mçt làn mira to thi trân dia cô ncfi bi lô
hoàc bi ngâp nirôc. Tinh hinh cung cap cô lüc lai không dtfçrc dày dü. Câc cuôc
chiê'n dâ'u dâ diën ra liên tiê'p trong quâ trinh phât triën và thàt chàt trân dia
tiê'n công và bao vây, cho nên lire lirçmg cüa ta không khôi bi tiêu hao, dôi hôi
phâi kip thôi bo sung và châ'n chînh dë bâo dâm chiê'n dâ'u liên tue.
Trong tinh hinh nói trên, công tâc chinh tri dâ dông mot vai trô ciTc kÿ
quan trong, tiëp tue giâo duc thât sâu rông y nghïa to lôn cüa chiê'n dich, tiê'p
tue quân triêt quyê't tâm cüa Trung iftrng là tiêu diçt toàn bô quân dich ô Diên
Biên Phü, lâ'y môi mot thâng lçri cüa quân ta, moi mot thâ't bai cüa dich mà
dông viên cân bô và chiê'n si, lâ'y giftrng chiê'n dâ'u hi sinh cüa bao nhiêu anh
hùng, chiê'n si dë phât huy chü nghïa anh hùng câch mang cüa bô dôi, giù

1 Dâng Công sân V iêt N am : V â n k iê n D à n g to à n tâ p , Nxb. Chinh tri quô'c già, H à Nôi,
2001, 1.15, tr.88.

114
vüng vá néu cao tinh thán quyét chién quyét tháng. Cóng tác chính tri da di
sáu giáo due va kiém tra viéc thtfc hién các nhiém vu cu thé nhií ky luát trán
día, viéc to chtlc sinh hoat trong trán día; viéc báo dám cho cán bó, chién sí án
uong, ngü dü; viéc xáy diíng trán dia cho dúnj yéu cáu, chuyén quán ban ngáy
khóng bi lo, báo dám düere khó ráo, khóng bi ngáp ntfóc; viéc giüf gin ky luát
ve sinh phóng bénh. Cóng tác chính tri con phái chám lo giü vüng lüc ltfflng
chién dáu, bó’ sung quán so, de bat cán bó. Cóng tác phát trien Dáng, luón
luón kién toán chi bó dá diípc hé't súc coi trong. Viéc cháp hánh ky luát
nghiém minh, thüóng, phat kip thori va dúng dán cüng la mót cóng tác quan
trong dé’ náng cao tinh thán chién dáu cüa bó dói.
Dot hai cáng kéo dái, quán ta cáng thu düere nhiéu tháng lori ifu thé, binh
lüc hóa lüc cüa ta ngáy cáng táng thém. Qua thtfc tien cüa các cuóc chién dáu,
chü trtferng tác chién ró ráng lá chính xác, các ván dé chién thuat dé ra déu
dtfüc giái quyét rát cu thé. Trong lúe dó quán dich bi thát bai ngáy cáng náng
va dang gáp nhüng khó khán chóng chát ve binh ltfc ve tiép vién va tiép té
cüng nhtf ve tinh thán.
Tuy nhién, cüng chính váo lúe dó, trong cán bó va chién si ta xuát hipn tü
tüong hüu khuynh tiéu cUc, biéu ló diíói hai h'mh thúc: mót lá ngai thücfng
vong, ngai tiéu hao, mét mói, ngai khó, ngai khó’; hai lá chü quan khinh dich,
chü quan tif mán. Bó Chính tri theo dói rát sát tinh hinh quán ta triíóc mát
trán dá nhán dinh ráng: nhüng tháng lcri to lón vüa qua dá tao nhüng diéu
kién cán bán cho quán ta hoán thánh nhiém vu tiéu diét toán bó quán dich ó
Dién Bién Phü; nhüng, vi cán bó ta cón có khuyét diém, chü yéu lá vi “til
tiláng hüu khuynh cón nghiém trong cho nén da han che tháng loi cüa ta mót
plian”1 B o C h ín h tri ra c h i thi ch o các cap üy, các dáng vi&n vá toán the các
cán bó phái: “Ra súc khác phuc tu tudng hüu khuynh, dé cao tinh thán trách
nliiém truóc nhán dán, quán dói vá Dáng, kién quyét süa cliüa nhüng khuyét
diém vüa qua, tiép tuc tháu triét phüong án dánh chác tién chác, dóng thai
phái ra súc tranh thü thai gian, triét d é cháp hánh menh lénh, vüat qua moi
khó khán gian khó, hoán thánh nhiém vu giánh toán tháng cho chién dich”~.
Trong cuóc hói nghi dai biéu dáng üy các dai doán vá các cO quan, chúng
ta dá trién khai mót cuóc dáu tranh tü tüóng nghiém túc vá sáu sác. Hói nghi
dá nhán dinh tinh hinh dich, ta mót cách khách quan, néu ró tháng lcri cüa ta,
thát bai cüa dich, néu ró nhüng diéu kién dán dán chin muoi dé tiéu diét toán
bó quán dich, dé ra yéu cáu phái quán triét phüong chám dánh chác tién chác,
dóng theri phái tích cüc tranh thü thori gian, qua chién dich dén toán tháng,

1 Dáng Cóng sán Viét Nam: V a n k ié n D á n g to á n táp, Sdd, t.1 5 , tr.87-88.

2 Dáng Cóng sán Viét Nam: V á n k ié n D á n g to á n táp, Sdd, 1.15, tr.87-88.

115
trtfóc müa miía da gán tói.
Chúng ta da tién hánh phé phán khóng nhán nhirgng nhüng bieu hién cüa
tií tüóng hüu khuynh tiéu ciíc, dä néu ró:
“T u tuóng cúa B ang ta, cüa quán dói ta lá tií tiíáng tích ciíc cách mang, la
tinh thán dáu tranh bát khuát, dáu tranh den cüng chó'ng ké thü, tinh thán
dáu tranh khöng nhán nhüpng, khóng thoa hiép cua giai cap cóng nhán. Tu
tüóng dó lá tinh thán triét de cách mang, lúe tháng lpi khóng say mé, lúe khó
khán khóng chün btfóc, bát ky trong hoán cánh náo cüng kién tri dáu tranh
den tháng lefi cuoi cüng. Trong quán dpi, tií tiíofng dó cúa Dáng lá tinh thán
anh düng chién dáu, tích cUc diét dich, triét de cháp hánh m énh lénh, dó lá
tinh thán kién quyét vtfpt qua moi khó khán, gian kho, khóng sp gian lao nguy
hiem, khóng sp moi met thtfcmg vong, khóng sp hi sinh tinh ménh. Dó lá tinh
thán lién tue chién dáu, lúe tháng lpi thi khóng chú quan tü man, lúe thát bai
thi khóng hoang mang dao dóng, bát ky trong trtfóng hpp náo cüng binh tinh,
khán trüPng, kién tri chién dáu”.
Sau cupe hpi nghi nói trén, mót cupc giáo due vá dáu tranh tií tüóng düpc
trien khai sáu rpng tü các cáp úy cho den chi bó, tü cán bp cho den chién sí,
trong tát cá các don vi tham chién. Cóng tác giáo due vá dáu tranh dó lá mót
thánh cóng rát lón cúa cóng tác chính tri trén mát trän Dién Bién Phú, lá
mót trong nhüng thánh cóng lón nhát cüa cóng tác chính tri trong lieh sú
chién dáu cúa quán dói ta. Nó da diía lai két quá to lón lá nhüng biéu hién cúa
tü tiíóng sai lám dá diípc khác phuc. Toán thé dáng vién, cán bp vá chién si
déu cúng có' löng tin tiíóng vüng chác ó tháng lpi cuó'i cüng cúa chién dich,
cúng co quyét tám sát dá, hoán thánh cho ky düpc nhiém vu tiéu diét toán bp
quán dich. Tinh thán quyét chién quyét tháng cúa quán ta dupc náng cao. Vói
mót khí thé manh mé, tá t cá các dpn vi déu co gáng tién lén, tích ciíc ehuán bi
cho dpt tién cóng sáp tói, ra súc tao moi diéu kipn de chuyen sang tong cóng kích.
Ddt tié n có n g th ií ba: dánh chiém diem cao cuoi cúng a phía dóng, tiéu
diét mót so cú diem khác cüa dich, tliu hep han nüa pham vi dóng quán vá
vúng trai cüa chúng, uy hiép manh tung thám cüa chúng, nám vüng thai ca
tién hánh tong cóng kích, tiéu diét toán bó quán dich.
Váo ha tuán tháng 4 nám 1954, tinh hinh quán dich dá tró nén hét súc
nguy khó'n. Tuy nhién ó phía dóng chúng ván cön giü hai phán ba ngon doi Al
vá mót nila ngon dói C l. Vüng trói cüa chúng dá bi thu hep rá t nhiéu, nhifng
chúng ván cön thu düpc mót phán dü tiép té' do máy bay ván tái cúa chúng thá
xuóng.
Nhiém vu dé ra cho dpt hoat dóng mói cúa quán ta lá dánh chiém các
diém cao dich cön giü mót phán ó phía dóng, tiéu diét mót só vi trí ó phía táy,

116
tiêu diêt thêm mot bô phân sinh lue cüa dich, phàt triên sâu hem nüa trân dia
tien công và bao vây, phât huy tât cd càc thû hôa lue bân phd tung thâm cda
dich, uy hiê'p vùng trài càn lai cüa chüng, chuan bi chuyên sang tong công
kich ’.

Bô dôi vuot càu MiCàng Thanh tan công vào sào huyêt cuoi cùng
cûa tâp doàn cû diêm Bien Bien Phü. (Anh tu lieu)

1 Nhiêm vu cûa câc don vi tCl ngày 1 den ngày 5 thâng 5 nâm 1954. (Trich mênh lçnh
cu n Hô T o n g t i t l ç n h n g à y 2 2 t h à n g 4 n à m 1954):
+ Dai doàn 3 1 2 : Tiêu d içt cOf d ilm 505, 505A. Dùng hôa lue và m<?t don vi nhô phoi
hop vefi Dai doàn 3 1 6 chân viçn, trong lue 316 tiêu diçt C l. Chuân bi và tiêu d ift vi
t n 204.
+ Dai doàn 3 1 6 : Tiêu d içt cao diém C l, gitf vCTng trân dia dô; dong thdi dânh lâ'n C2
dé phoi hop véri trâ n dânh C l ; cô dieu kiçn thuân lai thi phât t r i ln tiêu d içt toàn bp
C2; chuân bi dây du de dânh chiém nhOfng lô cô't quan trong cüa dich trong vi tri A l
và chiê'm giûr nhùrng lô cô't dô.
+ Dai doàn 3 0 8 : Tiê'p tue ch u ln bi và tiêu diçt cür diêm 3 1 1B dông thöi dânh lâ'n vi tri
310.
+ Dai doàn 3 5 1 : Ngoài nhiçm vu thuông xuyên, cô nhiçm vu phô'i hop vôi bp binh
trong câc trâ n dânh diêm và dânh phàn kich.
+ Trung doàn 57: C6 nhiçm vu kiêm chê' phâo binh dich và dânh lâ'n vào khu C (Hông
Cüm), nêu cô diêu kiçn thi tiêu diçt. Chuan bi mpt tiêu doàn vân dpng sang hiidng
Thupng Lào tâ c chiê'n khi cô lçnh.
Trong lue tiêu d içt A l và dânh lâ'n C2 câc don vi phâi chuan bi lue liiçrng và kê' hoach
dê cô diêu kiçn thuân loi thi phât triên tiêu diçt C2 tiê'p tue phât triên dânh chiê'm câc
ciî diêm cûa dich cön lai phia dông sông Nâm Rô'm.

117
 B a t tien công thii ba bât dàu trong dieu kiên tinh hinh quân dich dâ trô
nên trâm trong; vé phia ta, thi tinh thàn chien dàu cûa bô dôiràt cao, câc khô
khàn vê cung càp vîia duac khâc phuc, do dô nhûfng trân chiendàu cüa dot này
dà giành duac nhûfng thâng lai giôn giâ nhàt. Phàn ldn câc dan vi dêu no süng
dûng thcri gian dâ dinh, triêt de châ'p hành mênh lênh, chien dàu ciic kÿ anh
düng, hoàn thành tâ't câ nhûfng nhiêm vu diiac trên giao cho.

Câm cd “Quyét chien

quyét thâng” tung bay
trên nôc hàm tuâng De
Castries. (Anh tu lieu)

Dem 1 thäng 5, dat tien cöng thuf ba bät dau. Quän ta nhanh chöng tieu
diet quän dich cön kiem soät mpt nijra doi C l chiem toän bo ngon doi. Cüng
trong dem dö, quän ta da tien cöng tieu diet nhanh chöng hai vi tri 505 vä
505A a düdi chän cäc ngon doi phia döng näm tren tä ngan song Näm Rom. Ö
phia täy, vi tri 311A cüa dich cüng b i tieu diet gon. 0 phän khu nam, quän ta
Lieu d i e t m y l bp p liä ii q u ä n d ic h d 6 u g ö p liia d öng b ä c llö n g C u m . S a n g d em 3
thäng 5, quän ta lai tieu diet them vi tri 311B d phia täy1. Trän dia tien cöng

1 12 giö ngäy 1 thäng 5 näm 1954, B a i doän 351 bän m änh liet väo trä n dia phäo, sä
chi huy vä cüf diem cüa dich. Cum phäo er Hong Cüm bi te lift, kho dan no tung.
20 giö 30 phüt cüng ngäy Trung doän 98, B ai doän 3 1 6 tieu diet hoän toän eil diem C I,
diet 114 tön dich, b ät söng 44 ten. Thüa thäng quän ta d ä y m anh väy lä'n vä chuän bi
tieu di§t cü diem C2, dong thöi cüng cd trä n dia da chiem sän säng däp tan phan kich
cüa dich. Sau 32 ngäy dem giänh giät quyet li|t, cuö'i cüng quän ta da chien thäng,
chiem dUöc dinh doi, khep ch ät vöng väy, tien sät väo Muöng Thanh.
T rgn tä ngan song N äm Rö'm, Trung doän 209, B a i doän 31 2 tien cong cü diem 50 5 vä
505A . Trän dänh dien ra r ä t äc liet. Quän dich diia väo dia hinh bäng phäng, lien tiep
phän kich. Vöi quyet tä m hoän thän h nhipm vu, quän ta lien tue to chüc dpt kich, chia
cät bao väy tieu diet tüng bö phan quän dich, däp tan phän kich cüa chüng. B en 4 giö
ngäy 2 thäng 5, quän ta dä hoän toän läm chü 2 cü dilm , tieu diet toän hö quän dich.

118
và bao vây cüa ta càng thât chât lai, cô nori chi câch sof chï huy cùa tâp doàn
cii diê’m khoâng 300 mét.
Quân dich lüc bây giô cô nhông dâ'u hiêu muon mer mot con duùng mâu de
phâ vông vây. Nava và câc tuông tâ Phâp - Mÿ dâ nhân thâ'y râng Bien Biên
Phü sâp bi tiêu diêt den noi. Chûng du dinh thu thâp lue lifting to chilc thành
ba cânh quân, thîfa lüc ban dêm dôt phâ vông vây cüa ta, dânh thâo vé phia
Lào: mot cânh gôm câc don vi dù rüt theo hifffng dông nam; mot cânh gôm câc
dön vi lê duông và Bâc Phi rüt theo hiiông nam; mot cânh gôm câc don vi cr
Hong Cüm rüt theo huông tây. Be tao thêm dieu kiên thiic hiên kë hoach rüt
chay, Nava vôi vâ ném mot tiëu doàn dù thuôc dia xuô'ng Bien Biên Phü.
Trong lüc dô, à phia Thtfçmg Lào, chüng së cho mot cânh quân tiê'n sang de
don. Riêng tiiöng Bö Cât và mot so dern vi thî diioc chî dinh à lai vôi thifcrng
binh tai Bien Biên Phü. Chüng ta dâ theo dôi sât nhüng y dinh và su chuan bi
cüa chüng; câc don vi cüa quân ta cô nhiçm vu giü câc trân dia ô phia tây dâ
diiçrc lênh kiê’m soât chât chë tâ't câ câc con diiông lôn và diiông nhö di tô
Biên Biên Phü ra biên giôi Viêt - Lào. Sau khi dâ tiêu diçt tâp doàn cô diëm
Biên Biên Phü, quân ta dâ bât diroc bân mçnh lçnh mô cupc hành binh dôt
phâ vông vây, du dinh thiic hiên vào dêm 7 thâng 5 nâm 1954.
20 giô 30 phüt ngày 6 thâng 5 nâm 1954, toàn bô phâo binh mât trân và
mot dai dôi hôa tiên môi duac tâng cuông bân phâ don dâp vào bên trong tâp
doàn cô diëm.
20 giô 45, quân ta mô cuôc tiê'n công vào dôi A l . O dây trong thôi gian
chuân b i, công binh ta dâ dào mot duông hâm ngàm di sâu vào giôa ngon dôi
và dâ dât sân mot tan thuô'c no. Buorc su phô'i hop chât chë cùa công binh, sau
tic iig no m a n h m e c ü a b ô c p lia , q u ân lu d â c liia là in n liiè u niQi, lü n liiêu
huông dânh vào vi tri cüa dich, tiêu diêt toàn bô tiëu doàn dù lê duorng chiêm
dông ô dô. Chûng ta dâ dânh chiê'm diëm cao cuô'i cùng. Quân dich dùng bô
binh và xe tâng ra phân kich hông chiê'm lai cü diëm quan trong này. BUng
vông trên thê' cao, vôi tinh thàn quyê't chiê'n quyê't thâng, quân ta dâ dânh cho

Cf phia tä y , Trung doän 8 8 , Dai doän 308 thi dua vöi cäc don vi or hilöng döng, näm
thöi cd dich thay quän, dä läp tOfc ticin cöng tieu dipt cOr diem 311A . Chi trong vbng 30
phüt mpt dai dpi le diicrng bi tiSu di|t, ta läm chü cii diem. Dem 3 thäng 5 quän ta lai
tieu dipt vä chiem llnh vi tri 311B.
Phöi hop ch ät che vöi huöng chinh, Trung doän 57, Dai doän 3 0 4 dä dänh lä'n dän khu
C tieu hao nhilu sinh life dich. Ngäy 2 thäng 5 dich dä phäi rüt khöi khu näy.
NhU väy, nhüng trä n chien däu däu tien cüa dpt 3, quän ta dä giänh dUöc thän g leri
giön giä.

119
dich that bai phäi thäo chay ve Miftmg Thanh1.
Cüng trong dem ä'y, quän ta tieu diet quän dich vä dänh chiem doi C2, däy
lä diem cao phu näm giuta ngon doi CI vä söng Näm Rom. Cäc vi tri 506 cüa
dich ö phia bäc cau Müöng Thanh, 310 ö phia täy cüng bi tieu diet. Sau cäc
cupc tie'n cöng thäng lcfi tren däy cüa quän ta, dich dä mä't tä't cä cäc diem cao
d phia döng, life ltföng bi tieu dipt them mpt phän quan trong, pham vi chiem
döng bi thu lai rä't hep, mot chieu chi cön tü 700, 800m den 1km, tinh thän
binh sl cüa chüng hoang mang den ciic dp2.

1 Trân dánh tiêu diçt A l lán này do Trung doàn 174 thuôc Dai doàn 3 1 6 phu trách . Sau
tiê'ng no cùa khô'i bpc phá lôn, các müi xung kich t£i nhiïng trân dia vây lan à hudng
dông và tây nam xung phong dánh chiëm ciî diem. Quân ta chiem ngay nhùing lô cô't
quan trong, khô'ng ch ë ditàng tiê'p viçn cùa dich tir Mucmg Thanh lên A l. Müi vu hôi tCr
huâng tây nam nhanh chóng dânh chiem hai lô co t loi hai bào vê cira hàm ngàm cùa
chúng à huông này.
T hé là, ciî diém A l cûng nhu hâm ngâm cô' thù cùa dich dâ hoàn toàn bi bao vây. Quân
dich ngoan cô' chô'ng eu, cô kéo dài cupc chien dâ'u, chà quân ciïu viên lên giâi nguy nhü
moi lán tritôc. Nhong câc müi tiê'n công cùa quân ta ván liên tue dânh chiê'm các lô cot,
các giao thông hào, khép ch àt vông vây vào hàm ngâm , s à chï huy ciî diêm. Trong lúe
gay go dó, life liícíng du bi cùa ta dâ tiê'n vào chiê'n dâ'u râ't kip then. Dot công kich cuô'i
cùng giành diiçfc thàng loi nhanh chóng. Toàn bç tiéu doàn du lê ducmg phông ngii doi
A l dâ bi tiêu diçt. Tên quan tir chi huy cúr diem cùng 200 binh linh bi b ât song.
Trâi qua 36 ngày dêm chiê'n dâ'u, qua bon làn tien công, cuoi cùng quân ta dâ giành
toàn thàng trên doi A l.
2 D ó n g th íf i vói t r á n ch iô 'n dâ'u à A l , T r u n g d o à n 9 8, D a i d o à n 316 d à tiô 'n c ô n g c ù d io m
C2 do Tiéu doàn 5 dû nguy, hai dai dôi thuçc Tiéu doàn 6 dù B âc Phi và mpt dai dpi
tro chiê'n chiê'm giûr. Ngay tù dâu, lue li/png thoc sâu sác nhon cùa ta tiêu diêt trâ n dia
phâo, thoc thân g vào bên trong trâ n dia phông ngu cùa dich. Dira vào công sir, quân
dich ngoan cô' chô'ng ciT và liên tue phàn kich. Chúng cát dût dôi hinh chiê'n dâ'u cùa ta,
cô lâp müi thoc sâu vôi lue lupng tiê'n công à chinh diçn. C ác don vi thoc sâu dâ anh
düng chiê'n dâ'u trong vông vây cùa dich suô't dêm 6 th ân g 5 nàm 1954. T ân g sâng
ngày 7 thâng 5 nàm 1954, bon chi huy tâp doàn cil diém lai cô' tung lue luçrng cO dông
ra phàn kich nhàm dânh b ât ta ra khôi C2. Lúe n ày, tù trê n dïnh cao A l, Trung doàn
174 dâ kip thôi dùng hôa lue bàn vào sUcrn quân dich chi viçn dác lue cho Trung doàn
98 dâp tan phàn kich cùa dich. Thôi co dût diém cil diém C 2 dâ dê'n. Liru phâo bàn don
dâp gân 200 viên chi viçn cho các lue lupng xung kich. Dpi du bi cùa Trung doàn 98
tiê'n vào chiê'n dâ'u. Trudc súc manh tiê'n công cùa ta, han 6 0 0 tên dich dâ ha súng dâu
hàng. Cúr diém C2 dà bi ta chiê'm lïnh.
Toàn bp quân dich phông ngu trên dây diém cao phia dông dâ bi tiêu diçt.
Ô phia tây, Trung doàn Thù Dô, Dçi doàn 308 dà nhanh chóng tiêu diêt cU diém 310.
Trân dia bao vây và tiê'n công huông tây cùa ta chi côn câch hàm chi huy cùa Dô C át
chua dây 3 00 mét.

120
 Moi dieu kién dèu dà day dü de chuyen sang tong cóng kich. Trong khi
chüng ta dang day manh cóng täc chuan bi, de bäo däm thàng lori cho cuóc
tong cóng kich thì säng ngày 7 thàng 5 nàm 1954, có nhCing dau hièu rä't dang
chù y ve tình hình dich. Nhùng mäy bay tiép té vù khi dan duac dèu quay vè
Hà Nói, khóng thà dù nùa. Chi có mpt so mäy bay tiép té còn thà it nhièu dù
lifting thiic. Trong lue dó, läc däc ò mót so neri trong khu dich dóng quàn, ta
phàt hién có nhièu tiéng no: quän dich dang phä hüy mpt so vü khi. Mpt só'
binh linh cüa dich vüt süng dan xuó'ng sóng Nàm Rom.
Chüng ta nhän dinh trong häng ngü dich dang xäy ra tinh trang hön loan.
Bp dpi ta diiöc lènh chuän bi sän säng.
14 gier ngày 7 thäng 5, mót don vi cüa ta mö cuóc tién cóng vào vi tri 507,
à gan càu Miicrng Thanh. Dich dó'i phó yéu dt toàn bó binh linh dich kéo cò
träng ra häng. Tiép dó, quàn ta phàt trién thäng lai tién cóng tiéu dièt luón
hai vi tri 508 và 509 nàm trèn tä ngan sóng Näm Rom.
Ró ràng, quàn dich dà rò'i loan, mà't hét tinh thàn chién dà'u; d mót só' neri
dà có nhùng là cd tràng xuà't hièn.
15 gier ngày 7 thàng 5, quàn ta diiöc lènh khóng eher dén tó'i, näm ngay cer
hói thuàn lai, làp tiic mà cuóc tong cóng kich vào tàp doàn cù diem.
Cäc dai doàn cüa ta làp tiic hành dóng, tìi phia dóng và phia tày giàp
cóng, dänh thàng vào só chi huy cüa dich. Mäc dau quàn dich còn khoäng mpt
van tèn, tinh thàn cüa chüng dà hoàn toàn tan rä. Quàn ta dänh dén dàu, dich
giuang ccr tràng ra hàng dén dó.
17 giòr 30 phüt, quàn ta dành chiém só chi huy cüa dich: tetóng Dò Cät và
toàn bó bó tham mifu cüa tàp doàn cù diém Dién Bièn Phü bi quàn ta bàt

Trong khi à'y, ta i cù diém 5 0 6 và 507 dadi chàn dày dói cao phia döng, cupe chiè'n dau
cùa cäc Trung doàn 165 và 20 9 thuóc Dai doàn 31 2 cung d iln ra h et silc gay go quyè't
lièt. Tai 5 06, sau khi dänh vào ben trong ci! d iim , quàn ta da dänh bai 10 cupe phàn
kich cùa dich. Den 9 gier säng ngày 7-5-1954 duoc tän g cUÖng lue luong và hòa lue,
Trung doàn 165 dà mò cupe tiè'n còng tièu dièt toàn bp quàn dich, chiem llnh cù dilm
506.
Tai 5 07, ctf diem nàm dudi cành dóng, canh duirng so 4 1 , cùa ngò tien vào Mucrng
Thanh, Trung doàn 2 0 9 dà dpt phä lièn tue suöt dèm khöng thàn h còng. Dich tai dày
tuy bi tièu dièt và tièu hao mpt só' lón, nhung vàn dua vào hàng rào dày thép gai bùng
nhùng và h| thò'ng còng su d i chó'ng cu quyè't liét. Trung doàn 209 tam dUng cupc tiè'n
cóng, to chUc lai lue luong, nghièn cùu cäch khäc phuc v U ò t qua hàng rào dày thép gai
bùng nhùng de phàt trién vào bèn trong.

Nhu vày là, trU cù diem 5 07 còn dang giàng co quyè't liét, tà't cd cäc muc tièu quan
trong càn dänh chiè'm tro n g dòt ba, quàn ta dà hoàn thành mpt cäch xuà't säe.

121
sö'ng. Toän bö dich cön lai lü ltfort keo ra häng. Chüng deu bi bät läm tu binh
vä diitfc ta doi däi tuf te.
La cö Quyet chien Quyet thäng cüa quän ta da phat cao tren cänh dong
Dien Bien Phü.
Ngay dem höm dö, quän ta tien cöng quän dich ö phän khunam. Quän
dich d däy cö tren 2.000 ten dinh tim diiöng rüt chay ve phia Thiiöng Lao.
Quän ta läp tufc diföc lenh chän bät, den 24 giö thi toän bö quän dich bi bät
läm tu binh.
Sau 55 ngäy dem chien dau lien tue, quän ta da tieu diet toän bö quän
dich ör täp doän cür diem Dien Bien Phü.
Chien dich lieh sü Dien Bien Phü dä toän thing. Cuöc tien cöng chien
luge Dong Xuän 1953 - 1954 cüa quän ta dä ket thüc bäng möt chien thäng vl
dai.

122
 N H ÄT L E N H , THl/, L E N H DQNG V IEN
TR O N G C H IEN D|CH D IEN B IEN PHÜ
VÄ CÄC C H IEN DjCH PH Öl H ffP ...

THÜ KHEN DÖN VI X X CHIEN THANG

TREN MÄT TRÄN TÄY NAM NINH BiNH

Toän the cän bo vä chien sl,

Bütfc väo thu döng, quän dich da täp trung luc liiang ca döng dänh ra vüng
tu do cüa ta a Tay Nam Ninh Binh mong phä hoai hau phifcJng cüa ta vä giänh
lai the chü döng.
Mäc däu quän dich täp trung nhieu luc lucfng tinh nhue, huy döng nhieu
phäo binh, cö gidri, khöng quän ra trän, cäc dong chi da chien dä'u anh düng,
ra süfc khäc phuc khö khän, näm lä'y nhüng ccr höi tö't, tieu diet diiorc nhiiu
sinh luc dich vä buöc chüng phäi rüt quän khöi vüng tif do cüa ta.
Thäng löi näy lä möt thäng lcfi lorn däu tien cüa quän ta tren chien triföng
Bäc Bö trong khi müa täc chien thu döng mtfi bät däu. Thäng löi näy cüng
chüng tö cäc dong chi dä tien them möt biiöc sau cuöc chinh quän chinh tri.
Bo dä quyet dinh täng thiidfng Huän chiiong Quän cöng hang Ba cho toän
dorn vi.
Töi güi lcfi khen ngöi toän the cäc dong chi, chüc cäc dong chi vui khöe;
dän cäc dong chi khöng nen vi thäng lai mä chü quan khinh dich, phäi chuän
bi sän säng tieu diet dich, läp nhCfng chien cöng möi.
Chäo thän äi vä quyet thäng.
Ngäy 7 thäng 11 näm 1953
TÖNG TÜ L|N H
QUÄN BOI NHÄN DÄN VIET NAM
D p i titöng VÖ NGLJYEN GIAP

123
 LÈNH DÖNG VIÈN Glfl TOÀN THE CÁN BÖ
VÀ CHIEN Sí MÄT TRÄN DIÉN BIÈN PHÜ

Cäc dong chi,

Mùa dóng näm nay, theo l$nh cüa Trung iföng Bäng, Chinh phü và Ho
Chü tich, cäc dóng chi lai có nhipm vu tién quän vào Tay Bäc de:
- Tièu diet sinh ltfc dich,
- Tranh thü nhän dän,
- Giäi phóng bp phän Tay Bäc dich còn chiém dóng.
Quän dich dang am mtfu chiém dóng mpt vùng dat dai er Tay Bäc yéu quy
de chia rè và giày xéo dóng bào ta, de quay roi häu phirang cüa ta.
Chüng ta phài süa ditòng, khäc phuc khó khàn, chiù dung gian khó, anh
düng chién dä'u, chiù dói, chiù rét, trèo dèo lpi suó'i di xa väc näng, tìm dè'n
tän sào huyèt quän dich de tièu diét chüng, de giäi phóng dong bäo ta.
Mùa dóng näm nay, vói chi cäm thù dè' quó'c và phong kién sau cuóc chinh
quän chinh tri, vói ky thuät, chién thuàt tién bó sau cuóc chinh huä'n quän sii,
nhä't dinh chüng ta sé cüng có' và phàt trién thäng lai cüa chién dich Täy Bäc
mùa dóng näm 1952, nhä't dinh chüng ta sé chién thäng quän dich.
Cäc dóng chi häy düng càm tién lèn!
Ngày 6 thàng 12 näm 1953
D p i titòng VÖ N GUYÉN G IÄ P

THÜ GÍfl LÓP HUAN LUYEN CÁN BÓ DÁN CÓNG

Nhán dip ky nipm ngáy Toán quó'c kháng chién vá ngáy thánh láp Quán
dpi nhán dán, tói có nhán dtfgc thií quyét tám cüa các dong chí, hura sé ra süc
hoc táp dé rói dáy tích cifc lánh dao dán cóng lám trón nhi$m vu.
Quy mó tác chién ngáy cáng lón. Nhu cáu phuc vu tién tuyén ngáy cáng
cao. Vi$c lánh dao dán cóng lá mpt vá'n dé rá't lón, trong dó vai tró lánh dao
cüa cán bó có tác dung nhá't dinh. Vi váy, tá't cá các cán bp lánh dao dán cóng
trong khi tién hánh nhi#m vu phái:
- Néu cao tinh thán chiu diíng gian kho, khác phuc khó khán, quyét tám
lám trón nhi§m vu.

124
 - Hê't siîc quan tâm dê'n dòri song cüa dân công, thtfcmg xuyên giâo duc
dông viên dân công viioft moi khô khàn, dâm bâo cung cap cho bô dôi, tuyêt
doi không quan liêu mçnh lçnh.
- GiOf vüng chinh sâch dân tôc và kÿ luât quân chüng.
Nhiêm vu cüa câc dông chi rat nâng ne và râ't vê vang. Câc dông chi hây
nô liic thiic hiên nhüng lòri dâ hûa trong thii quyët tâm.
Châo thân âi và quyët thâng.

Ngày 26 thâng 12 nâm 1953

TÓNG TÜ LÊNH
QUÂN DÔI NHÂN DÂN VIÊT NAM
Dçii tiiông VÔ NGUYÊN GIÂP

NHÂT LÊNH NHÂN DIP KY NIÊM LAN THÛ 7

NGÀY TOÀN QUÔC KHÂNG CHIEN VÀ LAN THLf 9
NGÀY THÀNH LÂP QUÂN DÔI

Hai toân thê cân bô và chien sï bô dôi chü lue, bô dôi dia phuang và dân
quân du kich toàn quô'c!
Ngày 19 thâng 12 nâm nay, cuôc khâng chiën toàn quô'c cüa nhân dân ta
d à btróc o a n g n& m thuf t à m .

Ngày 22 thâng 12 nâm nay, kë tù khi Dôi Tuyên truyên Viêt Nam Giâi
phông quân ra dôi, Quân dpi nhân dân anh dûng cüa chüng ta thành lâp dâ
duge chin nàm.
Nhân dip kÿ niçm hai ngày lich sü này, tôi trân trong güi lcfi khen nggi
toàn thé cân bô và chiën sï dang chiën dâ'u vói giâc trên khàp chiën triiàrng
toàn quô'c. Tôi thân âi hôi thâm anh em thiidng binh. Tôi thay m ât toàn thé
quân dôi kinh can nghiêng mình triióc anh linh câc chiën sï dâ anh dûng hi
sinh vi To quô'c.
Tôi güi lòfi khen ngçii câc anh chi em dân công hiên dang phuc vu à tien
tuyën dé bâo dâm cung cap liiang thiic, dan diigc cho bç> dpi giët giâc.
Tôi thân âi güi lòri hôi thâm gia dinh câc cân bô và chiën sï dâc biêt là gia
dinh câc thaong binh, liât sï.
Trâi qua tâm nàm khâng chiën chô'ng dé quô'c xâm luge, quân dôi nhân

125
dân chúng ta dà chien dáu không ngilng vói bon ctfóp nifóc.
Trong ngon luía chien dáu, quân dôi ta dà tir nhûfng dôi du kich bé nhö lúe
dàu, triíóng thành nhanh chóng, ngày nay tró nên mot Quân dôi nhân dân
hùng manh, gôm hàng chuc van bô dôi chû life và bô dôi día phiiong, hàng
triêu dân quân du kich.
Quân dôi ta dà thu diforc nhürng thâng loi vë vang, tiêu diêt 32 van sinh liic
dich, giâi phóng hern 7 van 8 nghin cây so vuông dát dai, mó rông càn cù dia
Viêt Bâc tir biên giói Trung Quoc dën biên giâi Lào, giù vûfng và phât triën
chiën tranh du kich, gây dung nhiêu cân cù du kich rông lón ngay trong long
dich. Bâc biêt tii chiën dich Biên giâi dën nay, quân ta dâ chiën thâng liên
tiëp trong bây chiën dich lón, giù vûfng quyên chü dông trên chiën truóng
mien Bâc.
Hiên nay, sau khi bi quân ta dânh bai nâng d Tây Bâc, bi quân Giái phóng
Lào dânh bai or Thiiong Lào, nhâ't là sau khi dê' quoc Mÿ bi thâ't bai buôc phâi
dinh chiën ó Triêu Tiên, bon can thiêp Mÿ và bon thiic dân Phâp dang ra súc
mô rông chiën tranh à Viêt Nam - Miên - Lào, thirc hiên kê hoach Nava,
khuëch triiang nguy quân, tâp trung binh liic, càn quét vùng sau liing dich,
dânh ra vùng tir do, mong giành lai thê' chû dông. Bô là âm miiu mài rá t thâm
dôc cüa dich.
Nhifng chúng ta có sii lânh dao sâng suot và difärng loi chinh tri, quân sir
dùng dân cùa Bâng, Chinh phù và Ho Chû tich, chúng ta dâ có sii üng ho
nhiêt liêt cùa Mât trân dân tôc thong nhâ't toàn dân. Chúng ta lai có nhùrng
diêu kiên thuân loi môi sau dây de dânh bai âm miiu cüa dich:
Mot là. sau câc cuôc chïnh huâ'n chinh tri và quân su nhâ't là sau cupc
chinh quân chinh tri vira qua, Quân dôi nhân dân chúng ta dâ tiê'n bô râ't
nhiêu vê chinh tri cüng nhuf vê chiê'n thuât, kÿ thuât. Tinh thàn chiê'n dáu cùa
cân bp và chiê'n si càng lên cao.
Hai là, Bâng và Chinh phù ta dâ phât dông nông dân dâ'u tranh thiic hiên
giàm tô, giâm túc thu nhiêu thâng loi. Bàu thâng 12 vùa qua, Quoc hôi lai
dông thanh thông qua Luât cài câch ruông dâ't, thiic hiên ngiiòi cày có ruông.
Bô là mot thâng loi chinh tri râ't quan trong, làm cho quân dôi ta hê't súc
phán khôi, làm cho súc khâng chiê'n cua toàn dân và súc chiê'n dâ'u cûa quân
dôi tâng thêm.
Ba là, sir dong tinh úng hô cúa Mât trân hòa binh dân chü thë giói do
Liên Xô lânh dao, cùa nhân dân Phâp và nhân dân thuôc dia Phâp dôi vói
cuôc khâng chiën cúa ta ngày càng manh mê. Khô'i liên minh cüa nhân dân ba
niíóc Viêt - Miên - Lào ngày càng chat chè. Ngày quoc tê' doàn kê't vói nhân
dân Viêt Nam do Hôi nghi Công doàn thê' giói quyê't dinh së làm cho nhân

126
dan ta cang tin tufting, quan doi ta cang tich cUc chien dau.
Be ky niem ngay toan quoc khang chien va ngay thanh lap Quan doi. Be
htforng ufng lofi keu goi cua Ho Chu tich, lam hai nhiem vu trung tam la: ra stfc
danh giac va cai cach ruong dat;
Nhan danh Tong Tu lenh Quan dpi nhan dan Viet Nam, toi ra lenh cho
toan the can bo va chien si trong bo dpi chu liic, bo dpi dia phUcfng va dan
quan du kich toan quoc:
1. Phai phat huy truyen thong anh dung chien dau, chiu dung gian kho cua
Viet Nam Giai phong quan, ra sUc thi dua giet giac lap cong, tieu diet nhieu
sinh luc dich, day manh chien tranh du kich, bao ve vung tu do, pha tan ke
hoach Nava.
2. Phai triet de chap hanh Luat cai cach ruong dat, chap hanh chinh sach
ruong dat cua Bang va Chinh phu, kien quyet lam hau thuan cho nong dan
trong cuoc dau tranh vl dai de thuc hien ngUcri cay co ruong.
*

* *

Hai toan the can bo va chien si,

Budi sU lanh dao cua Bang, Chinh phu va Ho Chu tich, Quan dpi nhan
dan chung ta nhat dinh chien thSng quan dich, pha tan ke hoach Nava, danh
bai am mUu md rong chien tranh cua thuc dan Phap va can thiep My.
Quan doi nhan dan ta nhat dinh se thu dugc thSng lcfi cuoi cung trong
phqc oViipn dan a n h Hung va nanh l i e t de gi&nh doc l a p h oan to a n cho To quoc,
dem lai ruong dat cho nong dan, g6p phan vao cong cu6c bao v? h6a binh dan
chu d A Bong va the gidi.
Chao than di va quyet thang.

Ngay 19 thang 12 narn 1953

BO TRLfdNG BO Q U 6 c PHONG
KIEM TONG TU LENH
QUAN BOI NHAN BAN VIET NAM
D e i tit&ng VO NGUYEN GIAP

127
 DIEN GUI DÖN VI X X CÖ NHIEM V y TIEN SÄU
VÄO CHIEN TRÜÖNG DICH HÄU... DE HOAT DONG
PHOI HÖP VÖI CHIEN DICH DIEN BIEN PHÜ
Bo Tong tii lenh diiöc biet cäc dong chi da khäc phuc nhieu met nhoc thieu
thon de thiic hien nhi^m vu.
Toi gili löi thän äi höi thäm toän the cäc dong chi.
Nhiem vu cäc dong chi rat näng. Hoän thänh diiöc nhiem vu dö türc lä göp
phän cöng lao xufng däng väo thäng lgi chung, tao dieu kien d l giänh thäng
löi mdri trong thcfi gian töi.
Cäc dong chi phäi neu cao quyet täm läm trön nhi§m vu, quyet tarn vifort
qua moi gian kho, khäc phuc moi khö khän.
Phäi giur vflrng ky luat, giü bi mat, phöng khöng, phöng gian.
Phäi bäo ve vü khi dan diiöc toän ven.
Tö räng süc manh cüa möt quän doi cäch mang lä vo dich.
Chüc cäc dong chi vui, manh, hoän thänh nhi^m vu.
Chäo thän äi vä quyet thäng.
Thäng 1 näm 1954
TÖNG TÜ LENH
QUÄN BÖI NHÄN DÄN VIET NAM
Dq.i titöng VÖ NGUYEN G IA P

THÜ CÜA DAI TUÖNG VÖ NGUYEN GIÄP Vß

CHÜ TRUÖNG TÄC CHIEN MÖI Ö DIEN BIEN PHU(,)

Kinh güi: Ho Chü tjch ,

D ong ch i T rtfön g C hinh v ä Chinh t r i B q .
Chüng töi da nghien cüru chü triiöng täc chien möi cüa ta ö Bien Bien Phü

(,) DSy 1& mpt tU lifu c6n giff d Kho liiu truT Trung LiOng Dang (phong so 11, muc luc s6' 2,
dcm vi bao quan s6' 742) diicrc xac dinh la cua Dai tiidtng Vo Nguyen Giap, luc d6 lay bi
danh la “Hung”. Thii di/oc giii hoa toe ngciy 3 0-1-1954 tii t ii n tuyen Dien B ien Phu den
cdc dong chi lanh dao Dang luc bay gici la Ho Chi Minh, Tracing Chinh va Bo Chinh
tri. Day la mQt minh chiing cho thay quyet dinh sang suot cua Dai taong, chuyen tii
phuong cham “d in h nhanh, giai quyet nhanh” sang “danh c h ic , tien chSc”. B ai dang
tren Tap chi X u a & N a y , s 6 2 0 9 , th in g 4 n&m 2004, tr. 18-20.

128
và chù trtföng quân su cüa ta trên câc chien truông toàn quoc vdi dông chi
Quoc, nay xin phân bon diém bâo câo nhu sau:
I • Chù trtfdn g t â c chiê'n mcti cf D içn B iên P h ù . Ngày 25, bô dôi ta dâ
den dû à vi tri tâp két, phân ltfn phâo binh cûng dà vào trân dia. Chung tôi dâ
nghiên cûfu lai làn cuoi cùng tinh hinh dich ta de ra lênh no süng thi nhân
thây:
a) Dich tâng dén 15 tieu doàn, mpt so phâo; sif bo tri à phia Bâc và Tây
dâ manh hcrn trUÔc; vi tri Hang Cang à phia Nam trifcrc chï cô 2 tiéu doàn thi
nay dâ cô 4 tieu doàn, thêm 12 khau luu phâo, eo truông bay mdfi làm, bien
thành mpt tâp doàn etf diem thiî hai de yem hô cho Mtfcmg Thanh.
b) Ltfu phâo và cao phâo cûa ta bô' tri à Bâc và Tây Bâc chi hop vôi ké
hoach dânh nhanh, không hgp vdi kê' hoach dânh tùng biidc vi tù diiông ôtô
kéo vào phài dùng trên mpt dai doàn bp binh kéo trong 8 dêm, truôc bâo câo
là chï càn hai dêm, neu chiê'n su phât trien không thuân lçri thi tiê'n lui deu
khô.
c) Viçc chuan bi vê moi mât phâi tâng cUÔng môi bào dàm lâu dupe.
Chüng tôi nh£n thây dô'i vdi mpt kê dich dâ tâng cuông nhu à Diçn Biên
Phü thi phâi dùng câch dânh tiêu diçt tùng bude, trong giai doan dâu tiêu diçt
sinh lue chüng à ngoai vi, dong thôi tim câch tiêu hao chüng, không chê' sân
bay dé han chê' hoâc triçt duông tiê'p tê' cüa chüng trong mpt thôi gian khâ
dài. Vi vây chüng tôi quyê't dinh:
a) Tam dinh ngày né süng, dieu chinh lai bp dpi cho hop vdi kê' hoach mdi.
Vân chuyén câc cao phâo và trong phâo trà lai phia Dông dé cô thé sû dung cct
dftng v à drti khi hô thô'ng diit»ng kéo phâo phia D ông D içn B iê n Phù là m xong
së sû dung. Lçnh chuyén phâo dâ duge thi hành trong dêm 26, càn phài bây
hôm mdi hoàn thành.
b) Nghiên cUu kê' hoach tiê'p tue chuàn bi vê câc mât tân binh, dan duge,
luerng thuc, dû dânh cho dê'n cuô'i thâng 4. Ducmg sâ tù Yên Bâi dén Diçn Biên
Phü phâi bâo dâm cho xe chay duge trong câ thôi gian dô. Làm thêm nhiêu
con duông cho xe kéo phâo chay dén gàn Diên Biên Phü dé cô the diêu dông
phâo theo nhu eau chiê'n dâ'u. Ké hoach này chia tùng butfc dé tiê'n hành, dinh
dén 10-2 thi hoàn thành bude thiî nhâ't.
c) Trong lüc ô dây tich eue chuàn bi thi nhanh ehông và bi m ât diêu dpng
toàn Dai doàn 308 sang phia luu vue sông Nâm Hu, bao vây và tiêu diçt tù 4
dê'n 5 tieu doàn dich hiçn dông tù Muông Khoa dê'n Muàng Ngôi. Chiêu 26,
trung doàn dâu tiên cûa Dai doàn 308 dâ lâp tUc xuâ't phât, 27 toàn bp xuâ't
phât, du liçu vào khoâng 30 hay 31 thi hoàn thành bao vây dich. Nê'u dich bô
chay thi truy kieh. Nê'u ta thâng à man dô thi tinh hinh or Diçn Biên Phü và à

129
Luông Phabäng có thè thay doi it nhiêu.
Trên dày là chü trtfong tâc chien mói huóng này. Chüng tòi se dièn nhùfng
nhu càu cu thè ve nhân lire, vât lue de phuc vu mot trân chien dâ'u ra t lón
trong thöi gian khâ dài nhu trên dà nói, mong Trung Ucfng phê chuan và cho
chî thi.
II - Chu trifdng qu&n sii c ù a ta trê n c â c chiê'n trifön g to à n quô'c v à
L ào - M iên. Cuôc chiê'n dâ'u lón cüa ta ô Bien Biên Phü và Thifong Lào có
liên quan râ't m ât thiê't vói tinh hinh toàn quô'c. Ta tiêu diêt duge nhanh chông
quân dich ô Biçn Biên Phü hay chua tiêu diçt duge mà van bao vây kiêm giù
chü lire dich ô dây duge thì doi vói câc chiê'n truòng toàn quô'c dêu có m çt tâc
dung ra t lón. Chüng tôi xin phân tich tinh hinh quân sii truóc m ât và de nghi
chü truong quân sii trong toàn quô'c nhu sau:
1. Tinh hinh quân sii hiçn nay có hai diem dâng chü y:
a) Tù khi ta b â t dàu kê' h oach B ô n g Xuân th i k hâp c â c chiê'n trU ông dêu
thu duge th â n g loi lón: Lai Châu, Trung Lào, dông b ân g Bâc Bô, Liên khu V,
Nam Bô.
b) Chü liic dich trifóc tâp trung phân lón à dich hâu Bâc Bq thi nay dâ
phân tân dên Bien Biên Phü và Xavanakhet. Không nhûfng thê', bô phân chü
liic còn lai à dich hâu Binh - Tri - Thiên, Tây Nguyên, Nam Bô và Miên, nay
cûng bi thu hüt mot phân lón lên Trung Lào và sa lày vào cuçc tâ'n công
không düng lüc cüa Nava ra Tuy Hôa. Bich dâ phâi bi dçng dô'i phó vói ta,
khiê'n chü lue phâi phân tân vào nhüng chiê'n truóng không loi cho chüng nhu
Bien Biên Phü, khiê'n câc chiê'n trUÖng dich hâu so hô han truóc nhiêu.
2. C ôn cûf vào tin h h in h dich, ta nói trô n , chù trifcfng quân b ü cù a ta là tiô'p
tue hoat dông Bông Xuân theo nhûrng phucmg châm sau dây:
a) Su hoat dçng à chiê'n trUdng chinh diçn và su hoat dpng ô chiê'n truirng
dich hâu toàn quô'c phâi kê't hop chât chë vói nhau: chiê'n truàng chinh diçn ra
sUc kiêm chê', giam giö dich d l tâ't câ câc chiê'n truòng dich hâu dây manh
chiê'n tranh du kich và tiêu diçt sinh lue dich. Su phô'i hçfp chinh diçn và dich
hâu truóc dây dâ duçfc thuc hiçn chât chë ò Bâc Bp trong chiê'n dich Hòa Binh,
nay phâi duoc thuc hiçn trên chiê'n trudng toàn quô'c. Su phô'i hgp toàn quô'c
và giüa câc chiê'n trtfèfng Viçt - Miên - Lào bât dâu thuc hiçn trong m çt thâng
nay, nay phâi dây manh lên nCfa. Bâc diem cüa hoat dgng Bông Xuân là bao
gom chiê'n truóng toàn quô'c và Viçt - Miên - Lào, chüf không phâi han chê'
trong mot chiê'n truóng nào.
b) Hoat dông Bông Xuân cüa ta cân phâi liên tue tù nay cho den mùa hè,
chU không phâi han chê' trong m çt thöi gian ngân; càng kéo dài thi càng khefi
sâu nhuge diem cüa dich, càng tiêu diçt duge nhiêu dich và buge dich càng

130
phái phán tám lúng túng. Ngay den trong míia hé cüng cán phái nghién cúfu
tiép tuc hoat dóng mpt phán náo, thay doi quy luát mói nám. Dác biét ó Dipn
Bien Phü né'u triíác Hé chtfa tiéu diét toan bp quán dich thi phái kién tri chién
dáu ngay trong mu a Hé.
c) Trong ké hoach hoat dóng Dóng Xuán, vi ta sé giái phóng dtfpc nhiéu
día phiícmg mái, vi tác chién kéo dái, nén cán két hgp nhiém vu tác chién vái
nhiém vu cung có' vüng giái phóng, ké't hgp nhiém vu tác chien vói nhiém vu
chán chính xáy dtfng bó dpi. Né'u dgi tác chien xong rói mói xáy dtfng bp dpi,
mái cung co día phtfpng, thi sé khóng duy tri dtrgc stf hoat dong bén bi vá
khóng cung co di/pc tháng lgi.
III - PhvWng ch ám h o a t dQng tré n tüfng ch ie n trtíófng. Trén ca só
nhüfng phirong chám chung cho toan quó'c, phtfang pháp tác chién cu thé cho
mói chien trtfóng thi tüy diéu kién mói chién trtfóng má dinh.
a) O Dién Bién Phü thi bao váy kiém giCf dich, tiéu diét tüng bp phán, tao
diéu kién tiéu diét toán bp. Trtfóng hgp dich tinh bié'n hóa có lgi thi có thé
düng cách dánh nhanh de tiéu diét dich. Trtfóng hgp dich táng cucrng thi có
thé düng mpt bp phán chü lüc tien ve phía Luóng Phabáng, Phongsaly tiéu
diét dich vá giái phóng día phifcfng, có láp dich d Dién Bién Phü.
b) Ó Trung vá Ha Láo: hipn dá giái phóng phán lón tinh Thá Khet, cán
nám vüfng phi/ang chám dánh nhó án chác, dáy manh hoat dóng á Ha Láo, má
rpng vüng giái phóng ó dó, lién lac vói Lién khu V, bupc dich tíí cho chiém
dóng thánh diém di váo chó bó" trí tuyen trén dtfcmg so 13 vá dtfcrng so 9. Dáy
manh cóng tác vüng giái phóng vá tien hánh gá'p rút to chúfc con dtfcmg tií
Banafao di dén dtfcmg só' 9.
c) Lién Khu V: hipn chién dich mién Táy dá tháng lgi btfóc dáu, cán hoán
thánh chién dich, giái phóng cá mién Bác Kon Tum, lién lac vói Ha Láo vá
bát dáu cóng tác cüng có vüng mói giái phóng. Sau dó sé düng mpt bó phán
chü ltfc má phát trien ve htfóng dich yeu giüfa Kon Tum vá Pleiku hoác giüra
Pleiku vá An Khé. Ó vüng dich dánh ra thi phát trien chien tranh du kích. Ó
toán dich háu lién khu cüng váy.
d) Ó dóng báng Bác Bp, cán tiép tuc thtfc hipn ké' hoach Xuán - Hé nhám
dáy manh chién tranh du kích, tiéu di?t sinh ltfc dich, phá ké' hoach khinh
quán, mó rpng cán cúr du kích, phát trien váo vüng tam chié'm, nhát lá San
Táy, cán dáy hoat dóng các chién trtfcmg lén cho deu. Cán tích ciíc hoat dóng,
nhtfng dé phóng khác phuc ttf ttfomg ham án to dánh lón, bó má't co hpi diét
dich, cán chü trong viéc xáy dtfng ltfc ltfgng.
e) Nam Bó: dáy manh chién tranh du kích có trgng diem, mó lai nhüfng
cán cúr du kích a vüng dich háu mpt cách có trong diém, tranh thü xáy dtfng bp

131
dpi dia phiícmg vá dán quán du kích, ki$n toán các tilu doán chü luc trong tác
chié'n.
f) Cao Mién: cán dáy manh hoat d§ng có trong dilm chú trong gáy ca sd d
Dóng Mién vá Dóng Bác Mién (Stungtreng vá Kompongthom) d i lién lac vói
Ha Láo. Tranh thü khué'ch truang luc luang vü trang.
IV - Trien V Q n g : Neu chúng ta thuc hi$n duac ké' hoach trén thi khóng
nhCíng trén chiln trUÉrng chính di§n sé tiéu diét duac sinh luc dich, khóng
nhGng d dich h§u Bác Bp sé thu duac nhieu tháng lofi má kháp chien truóng
mién Nam vá Láo - Mién ta sé thu duac nhiéu tháng lai mái. Chúng ta có th l
giái phóng duac toán Táy Bác vá m$t phán quan trong cúa Thiíorng Láo, md
duoc con diíírng váo Nam di qua Trung vá Ha Láo, giái phóng mién Bác Kon
Tum, uy hiep Táy Nguyén, má nhiJng cán cú du kích mói ó Mién, ó Nam Bq,
tao diíoc diéu ki§n d i thiíc hi$n vi|c tié'n quán váo Nam. Dich sé bi tiéu di$t
mpt bp phán sinh liíc quan trong, khó thiíc hipn ám miíu khulch triíang nguy
quán, bupc phái phán tán chú liíc vá ngáy cáng di váo bi dpng. Chúng cüng ít
có khá náng dánh ra vüng tu do cúa ta, do dó cupc cái cách rupng dá't cúa ta
düac báo dám. Dúng vé mát quó'c té' thi lai cáng có lofi cho ta. Nói tóm lai,
chúng ta sé phá diíflc ké' hoach Nava.
Chúng ta cán thá'y trüác bon Pháp - My cón ra súc có' gáng mang thém
vi?n binh, táng thém vü khí; hoác diéu chinh liíc luang thay doi bó' trí d i muu
cúng c6 dich háu, cúng có' vá dánh rpng ra d mién Nam, nhung chúng khó cúu
ván duac cuc di$n kháp toán quó'c vá cá d Láo - Mién.
Nhung, muó'n tranh thü ducfc nhüfng tháng lai trén thi toán quán, toán
dán, toán Dáng phái có mót có' gáng rá't lón, rá't tích cuc vá bén bi:
a) Các cáíp chi dao trong quán dpi vá cá'p úy cúa Dáng cán nhán ró tinh
hinh vá thá'u tript chú trUOng quán su cúa Trung uong.
b) Các cáíp úy cán nám vüng nhi§m vu dánh giác lá cóng tác trung tám thú
nhá't, lá có quyé't tám huy dpng nhán vát luc dáy dú de phuc vu tién tuyén,
dong thífi chú trong dúng mUc dé'n cóng tác cúng có' vüng giái phóng vé moi
mát (cán bp, luc luang vó trang, duírng sá, dán sinh).
V - Dé nghi Hó Chú tich vá Chính tri Bp cho chi thi vé su nhán dinh tinh
hinh vá chú truang quán sU nói trén.

30-1-1954
Htfng

132
 THU CHÚC TÊT XUÂN GIÁP NGQ - 1 9 5 4
Gufi to à n th é cá n bô và ch ien si bô dôi ch u life,
bp dpi d ía phiiofng v à d ân quân du kich to à n quô'c
Hôm nay là ngày mông 1 Tê't näm Giáp Ngo. Trong lúe chúng ta vui mìrng
doc thu chúc tet cúa Trung uang Dáng, Chính phù, Mât trân và Ho Chú tich,
tôi giïi lòri thân ài chúc mìfng näm mài toàn thé cán b$ và chién sì trong bp
dpi chù lue, bp dpi dia phtfong và dân quân du kich hiçn dang chién dâ'u à
kháp câc chién truàng toàn quoc.
Chúc anh em thuang binh chóng khôe manh dé mau trô vê dcrn vi;
Chúc anh chi em công nhân và nhân viên câc công xuông và ca quan quoc
phông lâp dupe nhiêu thành tich trong cupc thi dua tâng nâng suâ't dé phuc vu
bp dpi;
Chúc anh chi em dân công trên câc mât trân luôn luôn khöe manh häng
hái, vuçft qua moi gian kho, khâc phuc moi khô khân, bâo dâm viçc cung câ'p
ltfcrng thuc, dan dupe cho bp dpi giét giâc;
Chúc näm mói câc già dình thuerng binh liçt sì và già dình tâ't cà cân bô
và chién sì.
Tét näm nay dén trong khi quân ta lien tiép chién tháng quân dich trên
kháp chién truöng toàn quô'c. Trên mât trân Tây Bâc, Lai Châu dâ dupe giài
phông, quân dich rút khôi Lai Châu dâ bi tiêu di$t. Chú lue cúa chúng à Biçn
Biên Phù hiçn dang bi hâm vào thê' cô lâp và phông ngU bi dpng.
Trên mât tr$n dông bàng Bâc Bp, quân ta liên tiép tiê'n công vi tri cúa
dich, tiêu iliÇl viÇn billll, dálili plià daùng giao thông th à y , bû cua chúng, m ot

rpng vùng du k ich và c â n cU du kich, d ân h nhûrng dòn n ä n g vào bon dia

phUdng quân và k h in h quân nguy.
Trên mât trân Binh - Tri - Thiên, quân ta dang hoat dpng tich eue.
Trên mât tr$n Liên khu 5, trong khi dich dânh rpng ra vùng tu do phia
Nam cúa ta thi quân ta dâ mô cupe tiê'n công tháng loi vào mien Bâc Kon
Tum, tiêu diêt nhiêu vi tri quan trong cúa dich, giài phông câ mpt vùng dâ't dai
rpng ldn.
Trên mât tr$n Nam Bp, chiê'n tranh du kich dâ tiê'n manh, hàng loat don
bot cúa dich bi ta tiêu diçt hoâc bûc hàng, nhiêu vùng du kich và cân cU du
kich dupe môr rpng.
Cuôc khâng chiê'n cúa nhân dân hai nude ban Lào - Miên gân dây cûng
thu dupe nhiêu tháng lpi. Quân giâi phông Lào tiêu diçt dich trên duông sô' 12,
giài phông phàn ldrn tinh Thà Khet, cát dUt duông so 9, giài phông miên Bâc

133
tính Savanakhét.
Ö Mién, chié'n tranh du kích dang phát trien, nhát lá d Táy Nam.
Quán dich da bi th át bai lién tié'p trong ám miíu quán su mói cüa chúng.
Chúng chü trifcmg táp trung binh lüc den cao dp de “binh dinh” vüng sau lung
dich, dánh ra vüng tu do, giánh lai chü dOng. Nhung hipn nay chü liíc cüa
chúng da bupc phái phán tán ra trén nhiéu chié'n truöng: lén Bipn Bien Phü,
sang Xén6, mpt phán nüa lai bi sa láy váo cupe tié'n cöng khöng dúng lúe ra
mién Nam Trung Bp.
Phái bi dpng phán tán binh luc, dó lá th át bai lón nhát cüa dich, th át bai
dó sé mang lai cho chúng nhiéu th át bai khác nüa.
Trong nám qua, dich da bi tiéu dipt trén chin van sinh luc. Rói dáy chúng
cön bi tiéu diét nhiéu han nüa. TrUÓc nhüng thát bai dó, bon dé' quoc Pháp -
My nhát dinh cön ra süc co gáng de cúu ván tinh thé'. Chúng ta khöng chü
quan khinh dich, nhung chúng ta tin ttfóng sang nám mói nhát dinh sé thu
duíac nhiéu tháng lai mói.
Té't nám nay dé'n trong lúe ó häu phuang nhän dän dang vui müng phán
khói vói nhüng tin tüc tháng trän, dang häng hái tham gia phát dpng quán
chúng thtfe hipn cái cách rupng dát; trong lúe toän dán vá toán quán ta dang
nhipt lipt haóng úng tháng hüu nghi Viét - Trung - Xó; trong lúe phong tráo
dáu tranh cüa nhän dán Pháp chö'ng chié'n tranh xám liíac ó Viét Nam dang
lén cao, phong tráo höa binh dán chü thé' giói úng hp chúng ta ngáy cáng
manh me.
Bupc hudng nhüng gid phút tung büng cúa ngáy Té't tháng lai, chúng ta
cáng tin tuóng ó su lánh dao sáng suot cúa Trung uang Báng, Chính phú vá
Hó Chü tich, cáng biet an nhán dán cá nuóc da nhiptliptgiúp d3quán dpi,
cáng bié't an nhán dán yéu chupng höa binh thé' giói do Lién X6 lánh dao da
hé't löng úng hp chúng ta.
Té't dé'n trong lúe phán lón chúng ta dang chié'n dáu vói giác d tién tuyé'n.
DI müng Té't tháng lai, tá t cá cán bp vá chié'n sí, tá t cá các dan vi, các binh
chúng, các mät trán déu phái:
- Tích ciíc di$t dich, phö'i hap chät che.
- Thi dua läp cöng, chien dáu lién tue.
- Giät cho duac lá cö “Quyé't chié'n, Quyé't tháng” cúa Ho Chü tich.
- Lám cho múa xuán nám nay lá Xuán chié'n tháng vé vang.
Ngáy m éng 1 Tét nám Giáp Ngo
TÓNG TU LÉNH
QUÁN B 0 I NHÁN DÁN VIÉT NAM
Dq.i titóng VÖ N GUYÉN G IÁP

134
 DIEN KHEN TOÀN THE CÂN BÔ,
CHIEN Sï VÀ DÂN CÔNG LIÊN KHU V
Tôi thay m ät Bô Tong tii lênh:
- Khen ngçri câc cân bô và chien sì m ät trän Kon Tum dä virat qua gian
kho, khäc phuc khó khän, chien dâ'u anh düng, tiêu diêt nhiêu sinh lire dich,
giâi phóng thi xä Kon Tum và toàn tình Kon Tum.
- Khen ngçri câc cân bô, chien sì ò Tuy Hòa và dich hâu Liên khu V dà tich
ciic hoat dóng, tiêu hao và tiêu diêt nhiêu sinh lire dich, bâo vê tình mang và
tài sân nhân dân.
- Khen ngçri cân bô và chiê'n si d vùng tir do dà nô lire hoc tâp, tich cire
chuan bi de bâo vç hâu phuang, dê phông moi âm miTu cüa dich.
Tôi thay m ât quân dôi câm ta toàn the dong bào câc dân tôc dâ ra siîc üng
hô bp dôi chiê'n thâng quân dich.
Thâng loi Kon Tum là thâng loi dàu tiên cüa ta trên mât trân miên Nam.
Nô là mot trong nhûfng thâng lçri quan trong cüa ta trong mùa xuân nâm nay
trên chiê'n trirôrng toàn quô'c. Nô là mot dòn rat nâng dânh vào âm miru cüa
dich ô miên Nam, nhâ't là trong lue dich dang sa lày ô Tuy Hòa.
Trong lüc chiê'n thâng câc dong chi can dê phòng chü quan khinh dich, ra
siîc cüng cô' vùng giâi phông, cüng cô' và khuê'ch trirong thâng lçri, thi dua cùng
câc dan vi anh em ô câc m ât trân khâc trên toàn quô'c tiêu diêt dich nhiêu han
nûra, giât cho dirac giâi thirerng cüa Hô Chü tich.
C h ao th a n a i va q u y êt th â n g .
Ngày 2 thâng 2 nâm 1954
TÓNG TÜ LÊNH
QUÂN DÔI NHÂN DÂN VIÊT NAM
D p i titông VÔ N GUYÊN G IÄP

BÀI NÓI CHUYÉN VÓI BÓ DÓI PHÀO BINH

VÀ BO D pi PHÀO CAO XA
Nhàn dip nàm mài, tòi dè'n thàm càc dong chi, chùc tà't cà càc dóng chi
manh khòe và thu dirgc nhièu thàng lai.
Càc dóng chi chuyen lòri thàn ài hòi thàm và chùc Tet cùa tòi cho toàn the
anh em.

135
 Thöi gian vira qua, theo lçnh trên, câc dông chi dà làm trön nhiçm vu
hành quân ra mât trân; theo lçnh trên, câc dêng chi dâ làm trön nhiçm vu
chuyen phâo vào trân dia, chuyln phâo dê'n vi tri tâp kê't.
NhUng nhiçm vu dô dâ dugc coi nhü nhiçm vu chien dâ'u vi nô phâi thuc
hiçn trong dieu ki$n khô khân.
Hoàn thành nhüng nhiçm vu dô là mçt thäng lai. Tôi gufi lèri khen ngoi
toàn thé câc dông chi.
Trong khi thuc hiçn nhiçm vu, chüng ta dâ hoc dtfçc mây bài hoc ldn.
a) Thû nhâ't là giûf vüng quyê't tâm, chiê'n dâ'u anh düng, vugt qua moi gian
khô, khâc phuc moi khô khân.
Nhi$m vu vùa qua râ't nâng ne và khô khân. Mâc dàu xa chiê'n truông dâ
lâu và côn thiê'u kinh nghi^m chiê'n dâ'u, câc dông chi dâ giûr vïîng quyê't tâm,
dem tinh thàn chiê'n dâ'u anh düng cüa ngUôi quân nhân câch mang d l vUçft
qua mçi khô khân gian khô, hoàn thành nhiçm vu. Chi c6 bp d$i câch mang
nhtf chüng ta môi cô the làm duçfc nhüng viçc nhu vây. Dieu dô chüng tô liic
lüang to lôn và khâ nâng vô tân cùa quân ta. Câc dông chi càn nhân rô dé
nâng cao tin tüông.
b) Thû hai là bô binh, công binh, phâo binh doàn kê't phô'i hgp chât chê
vôi nhau.
Mâc dù chua cô nhiêu kinh nghiçm phô'i hgp, nhüng trong thöi gian qua,
câc binh chüng dâ doàn kê't phô'i hgp vôi nhau râ't chât chê, do dô dâ hoàn
thành nhiçm vu.
Sii hiçp dông chât chê giüa câc binh chüng trong thöi gian vira qua, cüng
nhu su hiçp dông chât chê sau này së dua quân ta dê'n nhiêu thäng lgi.
c) Thû ba là triç t d l châ'p hành mçnh l§nh câ'p trên.
Thöi gian vira qua, trong khi châ'p hành mçnh lçnh câ'p trên, câc dông chi
gâp nhiêu khô khân gian khô. Nhung vi tin tuông Ô câ'p trên nên câc dông chi
triêt dé châ'p hành mçnh lçnh, do dô dâ thu dugc thäng lgi.
De giüp xây dUng binh chüng, rèn luyçn mçt tâc phong chiê'n dâ'u tô't däng
hoàn thành nhiçm vu chiê'n dâ'u vinh quang sâp tôi, tôi dän câc dông chi mâ'y
diem:
a) Thû nhâ't là phâi anh düng chiê'n dâ'u, tich eue diçt dich.
Không vi mây bay, phâo binh cüa dich mà lo ngai, không vi khô khân gian
khô mà lùi buôc.
Anh düng chiê'n dâ'u, tich eue tiêu di$t dich là biêu hiçn eu the cüa tinh
thàn triçt de câch mang, cüa lâp truông chiê'n dâ'u vi dân tçc, vi giai câ'p cüa
chüng ta.

136
 Thöfi gian tori, câc dong chi phâi phât huy tinh than chien dau den cao dô,
tiêu diet thât nhiêu sinh lue dich, làm cho dich khiep sor trong phâo và phâo
cao xa cüa ta.
b) ThU hai là phâi triêt de chap hành mênh lênh cap trên.
Phâi chap hành mçnh lênh cap trên mot câch triêt de, khan trUflng,
không ngàn ngai, không do du. Cô nhu vây mdi thuc hiên thong nhat y chi và
hành dông, mdi không bô qua cor hôi tiêu diêt dich.
Anh dùng chien dau và triêt dê’ chap hành mênh lênh là hai diem cô bân
trong tâc phong chien dau cüa quân ta.
Thcri gian qua, câc dông chi dâ triêt de chap hành mênh lênh cap trên cho
nên dâ thu duçfc thäng loi, nhu thê' là tôt. Tuy nhiên, mot sô' dông chi côn
ngân ngai trade khö khän, chap hành mênh lênh chua triêt de, chua nghiêm
chînh, chua nhanh chông, nhUng dong chi dô càn süa chuta khuyet diem và
phâi tien bô horn.
c) ThU ba là phâi hiêp dong chât ehe vdi bô binh. Nhiêm vu cüa trong
phâo và phâo cao xa là cùng bô binh hoàn thành nhiêm vu tiêu diêt dich.
Vi vây, trong ta t câ moi tinh huông câc dong chi dêu phâi ra sUc khâc
phuc khö khân, hiêp dong vôi anh em bô binh thât chât chë.
d) ThU tu là phâi ra sUc hoc tâp kÿ thuât, bân thât trûng dich.
Phâi nâng cao trinh dô kÿ thuât, tich cUc thi dua vôi don vi anh em, bân
thât trüng dich, ha nhiêu mây bay dich, phâ hüy nhiêu mây bay, phâo binh,
kho tàng và công su kiên cô cüa dich.
Trong nhüng chien dich trtfdrc cüng nhu may hôm nay, hàng ngày quân
dich bân vu va hàng nghin phât dai bâc, nhUng không kët quâ gi. Bân nhu vây
thi chi läng phi dan duge và lô mue tiêu. Chüng ta thi hoàn toàn khâc hân,
không bân thi thôi, neu dâ bân thi nhat dinh phâi trüng dich, làm cho quân
dich sau này phâi sa trong phâo và phâo cao xa cüa quân ta.
e) ThU nâm là phâi bâo vê vù khi, tiet kiêm dan duoc. Vü khi cüa câc dông
chi phâi duac sü dung de tiêu diêt kê thù chung.
Câc dông chi phâi bâo vç nhUng vü khi do nhu bâo vê tinh mênh cüa
minh.
Thcfi gian qua, câc dông chi dâ nêu khau hiêu “thà hi sinh chU không chiu
de cho phâo hông”, và nhiêu dông chi dâ làm düng nhu vây. TU nay vê sau, câc
dông chi cân phât huy tfu diem dô.
f) ThU sâu là cân bô phâi luôn luôn di sât chien si, dông cam công kho vdi
chien si, làm guang mau cho chien sï.
Trong thcri gian làm nhiêm vu vùa qua, nhiêu dông chi cân bp dâ di sât

137
chien si, giúp dö chiê'n sì, cùng chuyén pháo vài chien sí. Nhii the là tô't.
Tuy nhiên còn mot so dong chi cán bô chtfa that yêu chien sì khi gäp khó
khàn gian kho thì xa lánh vi tri cua minh, hay neu có di vói bp dpi thì cùng
quát máng, gàt gòng anh em. Nhùrng dong chi dó dà không làm tròn nhiçm vu
ngiròi cán bp. Nhûtng dong chi dó cân súra chöa khuyê't diem và phài tien bp
han.
*

* *

De tiê'p tue chuân bi chien dich, các dóng chi cân làm may viçc sau dây:
a) Mot là kiên truc nhûrng trân día pháo binh thât kiên co.
Công sii phái thât dày, chäc, du siîc chô'ng lai bom dan cüa dich. Ngoài thì
già chien dâ'u, phài tranh thù thdi gian bói dáp thêm công sii. Däp công sii dày
thêm mpt phân tiîc là tao thêm diêu kiên thuân lai de chien thâng quân dich.
Phài to chúrc nhieu trân dia nghi binh de làm lac hitông quân dich, phân
tân hôa liic và tiêu hao vù khi, dan diíac cüa chúng.
b) Hai là kiem diém viçc kéo pháo trong thói gian vira qua.
Viçc kéo pháo vira qua là cupc thü thách lón dàu tiên doi vói dan vi. Qua
cupc thii thách dó, tà't cá các dong chi deu tien bp, dong thói cùng bpc lp nhièu
nhiiOc diem và khuyè't diém. Các dong chi cân phâi phât huy tinh thàn tii phè
binh và phè bình trong viçc kiém diem de hoc tâp kinh nghiçm và tien bp
thêm mOt biióc.
c) Ba là chán chinh bp dpi, giùf vöng liic liiang chien dâ'u cüa bp dpi.
C ác dong chi c á n bQ pliài quali là m liuti iiùfa den vâ'ii dë ail uôiig, nghi
ngai cûa anh em.
Phài cài thiçn câ'p diföng dé bâo dâm cho anh em diforc ân no, ân nóng,
uô'ng nuóc nóng.
Phài bô' tri giir giâ'c sinh hoat và làm viçc cho gon, bâo dâm cho anh em
dtfac ngu.
Phâi to chtîc làm lán cho chu dáo, tránh ám üót và gió lanh, bâo dâm cho
anh em diiac â'm.
Phài táng ciíóng vç sinh phông bçnh, tâng ciidng kÿ luât giûr bi mât, phông
không, phông gian dé nâng cao siîc khôe cho bp dôi và trânh moi sii thiiang
vong ngoài chiê'n dâ'u.
Hôm nay tôi dê'n thâm các dong chi và dân câc dòng chi may dieu nhtf vây.
Chúc các dong chi vui vé, khôe manh và chiê'n tháng.
Ngày 7 tháng 2 nâm 1954

138
 DIÊN KHEN CÂC DÖN VI DÄ PHÂ HUY MÂY BAY
CÛA DICH Ô HAÏ SÂN BAY GIA LÂM VÀ CÂT BI

Bô Tong ta lênh trân trong tuyên dacrng công trang cüa câc dông chi trong
toàn thé Quân dôi nhân dân Viêt Nam và gûi lcfi nhiêt liât khen ngçfi toàn thé
cân bô chî huy và chien sï dâ chien thâng vê vang trong hai trân tâp kich
oanh liêt vào sân bay Gia Lâm và sân bay Cât Bi dêm mông 4 và mông 6
thâng 3 nam 1954, phâ hüy mây bay và nhiêu kho bom dan cüa dich, gây ton
that rat nâng cho chüng.
Dây là mot chien công lôn, là mot trong nhüng trân chien dau dûng càm
oanh liêt nhâ't, là trân phâ hoai lôn nhat trong lich sü cüa quân dôi ta tir trUÔc
den nay, dânh thâng vào nai trung tâm quân sa cüa giâc ô sât Hà Nôi và Hâi
Phông. Hai trân tâp kich này dâ phâ hüy mot bô phân quan trong cüa không
quân dich, trong dô phân lôn là nhùfng mây bay phông phâo và vân tâi cüa dê'
quô'c Mÿ giüp Phâp, làm ânh huông lôn dê'n sa hoat dông và tiê'p tê' cüa không
quân dich, tao dieu kiên thuân lori cho nhiêu chien thâng sâp tôi trên chien
truông toàn quoc. Hai trân tâp kich này dâ làm cho quân dich vô cùng khüng
khiê’p, làm cho quân và dân toàn quoc hét stfc vui mîfng.
Tinh thàn dûng câm vô song cüa câc dong chi dâng nêu cao cho toàn the
cân bô và chiê'n sï trong toàn quân hoc tâp. Chüc câc dong chi cô' gäng han
nûfa, dê phông chü quan khinh dich, kiëm diëm rut kinh nghiêm, chien dau
liên tue, lâp nhiïng chien công huy hoàng môi.
Chào thân âi và quyê't thâng.
Ngày 8 thâng 3 nàm 1954
TONG TÜ LÊN H
QUÂN DÔI NHÂN DÂN VIÊT NAM
Dçii tiiä ng VÖ N GUYÊN G IÀP

LÊNH DÔNG VIÊN TOÀN THE CÂN BÔ VÀ

CHIEN Sï, TOÀN THE CÂC DÖN VI, TOÀN THE
CÂC BINH CHÛNG, MÔ CUÔC DAI TIEN CÔNG
VÀO TÂP DOÀN CÛ DIEM DIÊN BIÊN PHÜ
liai toàn th é cân bô và chién sï!
Chien dich Diên Biên Phü sâp bât dau.
Dây là chien dich công kiên quy mô lôn nhat trong lich sü quân dôi ta tCf
truâc dén nay.

139
 Trong ba tháng nay, ke tir khi quân dich nhây dù xuóng Biçn Biên Phû,
quân ta dâ vây hâm và giam giü chü lac cûa chúng à dô, tao dieu kiên de liên
tiê'p dánh bai chúng trên kháp các chien truòng toàn quôc.
Ngày nay Lai Châu dâ giâi phóng, phông tuyen sông Nâm Hu cûa giâc dâ
tan và, Phongsalÿ cûng không còn bóng giâc; Biçn Biên Phù dâ trô nên m$t
tâp doàn cù diém hoàn toàn cô lâp cha va à giûra hâu phiiang rông lôn cûa ta.
Ngày nay, dâ den lúe chú life ta mô cuôc tien công vào Biçn Biên Phù.
Bánh tháng ô Biçn Biên Phú, chúng ta sê tiêu diêt düae mot bp phân sinh
lire rat quan trong cûa giâc, giái phông toàn bô lânh thô Tây Bàc, mô rçng và
cûng cô hâu phutìng rçng lôn cûa cupc khâng chien, gôp phân dàm bâo cho
cuôc câi câch ruông dâ't thành công.
Bánh tháng or Bien Biên Phû, quân dpi nhân dân anh düng cûa chûng ta
sê tien bp mot birôc dài, cupe khâng chien cûa ta sê thu diíac mpt tháng lai rat
quan trong.
Bánh tháng ô Bien Biên Phû, chúng ta sê phâ tan kê' hoach Nava hiçn dâ
bi that bai nâng, sê giâng mot dòn chi tú vào âm mou mô rông chien tranh
cûa bon dê' quôc Phâp - Mÿ. Chien dich Biçn Biên Phú tháng lai sê cô mpt
ânh hirông vang dpi trong ntfôc và ngoài nude, sê là mpt công hien xùng dâng
vào phong trào hòa binh thê' giôi dôi châ'm dût chien tranh à Viçt - Miên -
Lào, nhâ't là trong lúe chính phú Phâp bi that bai liên tiê'p dâ bât dâu phâi
nói den viçc dieu dình de hòa binh giâi quyet van de chien tranh ô Bông
Bifang.
Theo lênh cûa Trung irang Bâng, Chinh phû và Hô Chû tich,
T rong khi trô n c á c ch iên triiàn g to àn quôc, bô dôi ta d ang ra aiic g iê t giâc
dé phôi hap vái chúng ta,
Tôi kêu goi toàn the cân bp và chiê'n si, toàn the các dan vi, toàn the các
binh chûng trên mât trân Biçn Biên Phû:
Phâi nhân rô vinh dii diíac tham già vào chien dich lieh sû này,
Phâi cô mot quyê't tâm giê't giâc râ't cao,
Phâi nâm vüng phuvjng châm “dánh châc tien châc”,
Phâi Vlieft qua moi gian khô
Khâc phuc moi khô khân,
Hiçp dông chât chë,
Chien dâ'u liên tue,
Tiêu diçt toàn bp quân dich tai Biçn Biên Phû, giành dai tháng cho chien
dich.

140
 Giôf ra trân dâ den!
Tâ't cà câc cân bp và chien sî, tâ t cà câc don vi, ta t cà câc binh chüng hày
düng câm tien lên, thi dua lâp công, giât lâ cà “Quyet chien, Quyet thàng” cüa
Ho Chu tich.

Thàng 3 nam 1954

TÔNG TÜ LÊNH
QUÂN DÔI NHÂN DÂN VIÊT NAM
Dçii tiiàng VÔ NGUYÊN GIÀP

LENH DQNG VIEN TOÄN THE CÄN BQ VÄ CHIEN Si

TREN CHIEN TRÜÖNG TOÄN QUOC CHIEN BAU
PHOI H 0 P VÖI CHIEN DICH DIEN BIEN PHÜ
Hai toän th i cdn bö vä chien sl tren cdc chiin triCdng toän quoc!
Suot ba thäng nay quän ta dä väy häm chü liic dich or Bi§n Bien Phü, nhii
triidc däy väy häm chüng ö Höa Binh. Dong thöfi cäc mät trän khäp toän quoc
dä nhän so hör cüa dich, day manh chien tranh du kich, thu nhieu thäng loi
ldn.
Ngäy 13 thäng 3, quän ta dä tien cöng väo ngoai vi Biijn Bien Phü. Quän
ta se tiep tue bao väy giam häm dich a dö. Hien dich dang täp trung khong
quän vä chuän bi dieu dpng them binh liic täng ciiöng cho Di$n Bien Phü.
Cäc don vi tren khäp cäc mät trän deu c6 nhi$m vu däy manh hoat dpng,
tieu di?t sinh liic dich, dänh phä diiöng giao thöng thüy, bp quan trong cüa
dich, tap kich nhufng ncri xung yeu vä sef hd cüa chüng de tien täi phä ke hoach
quän sii cüa de quoc Phäp - My.
Phiiong chäm lä:
Tich ciic chü dong,
Dänh nhö än chäc,
Chien dä'u lien tue,
Phoi hop toän quoc.
Ngäy 13 thäng 3 näm 1954
TÖNG TÜ LENH
QUÄN DÖI NHÄN DÄN VIET NAM
D pi tiCäng VÖ NGUYEN GIÄP

141
 THÜ KHEN CÂC DÖN VI CHIEN THANG TRONG
HAI TRÄN HIM LAM VÀ DÔI DÔC LÂP
Tôi trân trong güi ldi khen nggi toàn the câc cân bp và chien sï cüa câc
dan vi, câc binh chüng dâ nêu cao tinh thàn chien dâu anh dùng và hiêp dông
chât chè trong hai dêm 13 và 14 thâng 3 nâm 1954, tiêu diêt vi tri Him Lam
và vi tri dôi Bpc Lâp, hai vi tri ngoai vi kiên cô' nhâ't cüa dich, tiêu diêt 2/3
phân khu Bâc cüa t§p doàn cû diem Bien Biên Phü, tiêu diêt hoàn toàn hai
tiêu doàn Au - Phi tinh nhuê cüa dich, bân phâ và phâ hüy nhiêu phi ca, làm
cho dich bi tön thâ't nâng.
Hai trân tiêu diçt vi tri Him Lam và dôi Bôc Lâp là nhürng trân công kiên
ldn nhâ't trong lich sü chien dâ'u cüa quân ta tir triiöc den nay. B6 là nhûfng
trân dâu tiên dânh vào tâp doàn ciî dilm cüa dich. B6 là nhüng trân dâu tiên
cô trong phâo và phâo cao xa phôï hop. Nhûfng thâng lai dô dânh dâ’u sir
trirông thành rô rç t cüa quân ta và là ca scr tô't cho thâng lai sau này. Câc
dông chi cân hoc tâp kinh nghiçm nhûtng trân chiê'n dâ'u vira qua, không nên
chü quan khinh dich. Quân dich cön ra sûre tâng viçn cho Biçn Biên Phü, câc
dông chi cân tich cüc cüng co và khuê'ch trtfang thâng lai, tiê'p tue vây hâm
quân dich à Biçn Biên Phü, tao dieu kiên thuân lai cho bô dôi ta trên chien
triiefng toàn quoc tiêu diçt thât nhiêu sinh lire dich, phâ tan âm mou quân sir
cüa dê' quô'c Phâp - Mÿ.
Chào thân âi và quyê't thâng.
Ngày 15 thâng 3 nâm 1954
TÔNG TÜ LÊNH
Q U Â N D Q I N H Â N D Â N V I Ê T N AM
Dçii tiiàng VÖ NGUYÊN G IÄ P

THÜ KÊU GQI BQ DÔI LÀM TRÂN DIA TIEN CÔNG

VÀ BAO VÂY TRÊN MÂT TRÂN DIÊN BIÊN PHÛ
Câc dông chi cân bô và chien sï chién dâu trên m(/.t trân Bien Biên Phü
Trong dat chiê'n dâ'u dâu tiên cüa chiê'n dich lieh sü này, quân ta dâ thâng
to, quân dich dâ bi thiçt hai nâng, câc dông chi dâ biê't.
Trung ufang dâ cô thir khen câc dông chi, nói rô dây là mot chiê'n dich lich
sü, lai dân câc dông chi phâi chiê'n dâ'u bên bi, déo dai, eher nên chü quan
khinh dich.
Tông Quân üy cüng dâ khen ngai câc dông chi.

142
 Du luân dich lue dâu cön che giâ'u, nhung den nay không the bung bit dUofc
nüa. Chüng nö nöi: “Neu ngon cd cüa ntfdc Viêt Nam dän chü c0ng höa roi däy
duge phâ't cao trên chien lüy Diên Bien Phü, thi tinh the d Dông Duong sè
thay dôi ldn, lai co änh hudng den eue diên d Dông Nam  ntfa”.
Chüng lo ngai nê'u Phâp bai trän thi khi di Hôi nghi Genève së bi lép vê'.
Hôm kia, bon câm quyên phân dông d Phâp to chüc mâc niêm nâm phüt
de khuyê'n khich binh si cüa chüng d Diên Biên Phü. Thuc là bi dât!
Tâ't câ câc bâo chi ldn cüa Phâp dêu dâng tin cupc chiê'n dâ'u d Diên Biên
Phü hê't câ trang dâu. Bâo Nhân dao, ca quan cüa Dâng Công sân Phâp, thi
nhiêt liçt hoan hô chiê'n thâng cüa quân ta.
Tôi nöi nhtfng tin dô cho câc dông chi biê't de câc dông chi hieu rö hon
vinh du duge tham gia vào chiê'n dich lieh sü này, de câc dông chi không chü
quan khinh dich nhung càng tin tudng và cô' gâng, thâ'm nhuàn phuong châm
dânh châc tiê'n châc, chiê'n dâ'u liên tue.
Hôm nay, tôi muô'n ndi vdi câc dông chi vê mâ'y vâ'n dê tu tudng và nguyên
tâc chiê'n thuât. Ndi dan giân, câc dông chi cô' nghe thi së hiêu duge. Không cd
gi khd.
Hiên nay ta dâ thâng to, dich dâ thâ't bai nâng, nhung dich vân cön manh,
Uu thê' binh lue höa lue cüa ta dâ täng thêm, nhung chua phâi là uu thê' tuyçt
dô'i. Vi vây, phâi dânh châc tiê'n châc.
Dich cön manh d chô nào?
Chüng cön manh vi sô' lugng cüa chüng hiçn cön gân mpt van. Mâc dâu
tinh thàn chüng kém sût, khd khân chüng rat nhiêu, nhung ta không nên
khinh dich. Khinh dich thi së thât bai.
Dich lai cön manh vê ba diêm sau dây:
Mpt là chüng cön thà dù tiê'p tê' duoc. Ta không chê' sân bay nhung chua
hoàn toàn cât duçc tiê'p tê' cüa chüng.
Hai là chüng côn thà dù tiê'p viên duge. Ta khô'ng chê' sân bay nhung chua
hoàn toàn cât duge tiê'p viçn cüa chüng.
Ba là phâo binh cüa chüng côn hoat dpng manh, không quân cüa chüng së
hoat dpng ngày càng manh. Phâo binh và phâo cao xa cüa ta chî mdi han chê'
hoat dpng cüa phâo binh và không quân dich den mpt trinh dp nào mà thôi.
Trong tinh hinh dd, câc dông chi cd muô'n khâc phuc ba chô manh trên
dây cüa dich hay không? Tôi duge bâo câo là câc dông chi râ't câm tUc phâo
binh và phi co dich, râ't bue doc khi thâ'y chüng côn thâ dù tiê'p tê' và thâ quân
xuô'ng duge. Nhu vây, tâ't câ câc dông chi dêu muô'n làm cho dich mâ't ba chô
manh nöi trên.

143
 Can phii lim the n io de di den muc dich quan trong dd?
Hoin thinh dirge tran dia tien cong va bao vay roi, dat dugc mot phan ldn
muc dich 111 lim cho dich mat dan ba cho manh n6i tren thi ta se lim gi niia?
Bay gid c ic dong chi hay tap trung co ging hoin thin h cho xong viec xay
dung tran dia. Sau n iy phii lim gi, lan sau se n6i cho c ic dong chi bie't.
Toi dugc bio cic l i c ic dong chi da lim tran dia may ngay li6n, lai phii
chien dau, roi lai phii lien tuc b it tay vio lim tran dia, nhu the c6 dong chi
mpt nhoc.
Nhung ta mpt nhoc thi can phai nhd rin g quan dich d trong Dien Bien
Phu c6n cin g th in g v i met nhoc hefn ta, thucrng binh khong c6 h im m i nim ,
khong du thuoc de chura, cong sU mpt phan bi sap, mpt phln bi rung chuyen,
tiep te khong d iy du, thinh thoang lai an mot qua dai b ic cua ta, lai them
thucrng vong.
Nhu vay, chung ta nen nghi ngcri de cho k£ dich c6 thi gicr m i nghi ngcri
chain chinh, c6 thi gid mil tin g vipn, m i th i du tiep te m i p h it huy hipu luc
phao binh v i khong quan cua chung, hay chung ta l i chien si cua Quan dpi
nhan dan, li ding vien Ding Lao dpng Vipt Nam, luc n iy phii neu cao tinh
than chiu dung gian kho, khic phuc kh6 khan, chiu m6i mpt hern mpt phan de
gay them 10 phan mpt m6i v i kh6 khin cho dich? Giura hai con dudng d6 nen
di con dudng nio? Toi ch ic c ic dong chi deu dong thanh t r i ldi nen p h it huy
truyen thong chiu dung gian kho, kh&c phuc kh6 khin, chien dfi'u anh dung
cua quin dpi ta de lien tuc lim tran dia, lien tuc chien di'u vdi k4 dich.
N6i nhu vay, khong phii l i chung ta khong chu trong den sUc khde cua
anh em. Ngupc lai. cin bp phii hS't sUc lo cho sUc khde cua chien si, chien si
phii tu lo cho sUc khde cua minh v i cua dong dpi. Die bi§t cic anh nu6i cin
phii co ging. Cho in , cho ngu d trin dia phii tot, dUng c6 bifa bai. P h ii c6
ccrm n6ng, nude n6ng cho bp dpi. Anh em quin y phii tang cUcrng viec phong
bpnh. C in bp cic ci'p deu phii kiem tra vipc n iy, vi d6 l i co scr vat c h it cho
sU chien dau lien tuc. D6 l i mpt vipc rat quan trong.
Toi d in them c ic dong chi chi huy v i chinh tri vien cic ci'p mpt dieu nOa
l i phii lim ke hoach tran dia cho chu dio, phai to chUc phin phoi luc lugng
cho chu dio, de khdi lim mi't thi gid v i tin g them mpt mdi cho chien si. Nhi't
l i phii tu minh di xuo'ng dudi de dpng vien anh em v i kiem tra tr in dia. VUa
roi, cic dong chi kiem tra trin dia mpt cich dai khii cho nen nhieu nai da
lim qua loa v i lim tin g thucrng vong cua ta.
Toi nhi'n manh mpt lan nufa cin bp cic ci'p phii tu minh di xuong dudi de
kiem tra tran dia. Dd l i mpt nhipm vu. C in bo cap nio khong lim trdn nhiem
vu dd se bi thi hinh ky luat.

144
 Nöi töm lai, nhi$m vu trung täm trtföc mät lüc näy lä phäi xäy dtfng trän
dia tien cöng vä bao väy cho nhanh chöng vä düng tieu chuän, dong thöi phäi
chien dau vöi dich de tieu hao chüng vä hoän thänh nhiem vu xäy dtfng trän
dia.
Läm trän dia tüc lä näm vürng phtfcfng chäm “dänh chäc tien chäc”, khöng
dänh thi thöi, nö'u dänh thi nhät dinh thäng. Nöi “dänh chäc tien chäc” khöng
phäi lä khöng tranh thü thöi gian. Chüng ta phäi tich ctfc tranh thü thöi gian,
vi hoän thänh train dia söm mQt ngäy thi täng khö khän cho dich söm mQt
ngäy, täng dieu ki$n tä't thäng cüa ta söm mQt ngäy. Däo them mQt thtföc
khöi dä't trong lüc näy lä tich ctfc giänh toän thäng cho chien dich.
Vi nhiem vu trung täm hi?n nay lä xäy dang trän dia, cho nen Tong cuc
Chinh tri dä quyet dinh tieu chuän thü nhä't de giänh lä cö Quyet chiö'n,
Quyet thäng cüa Bäc lä vi$c xäy dang trän dia.
Töi rä't mong cäc dong chl läp diicrc nhieu cöng trong vi$c xäy diing trän
dia vä giänh diiorc lä cö “Quyet chien, Quyet thäng” cüa Bäc.
Nhiijm vu xäy diTng trän dia lä nhi^m vu chien dä'u, vinh quang khöng
k6m cäc c u q c chien dä'u xung phong giet giäc.
Töi nöi nhtf tren cäc dong chi dä hieu rö chtfa? Töi chäc cäc dong chi dä
hieu rö. Cäc dong chi näo chtfa hieu rö thi cän bö giäi thich them, anh em giüp
dö them cho döng chi dö.
Cö nhän thüc rö nhi$m vu thi möi phät huy dtfcrc tä't cä ltfc ltfgng cüa
minh, mä phät huy dtftfc ltfc ltfgng thi nhä't dinh hoän thänh nhiem vu.
Ltfc ltfgng cüa quän ta dä dü süc chuyen trong phäo häng chuc cäy so' tren
aütjn niii, dä du aütc lain mä'y chuc cay sO' duöng xuyön nüi, xay dung tren 100
cäy so' trän dia, dä dü süc tieu di?t nhflrng don trai kien cö' nhä't cüa dich. Ltfc
ltfgng cüa chüng ta nhä't dinh hoän thänh dtfgc nhiem vu xäy dtfng trän dia
tien cöng vä bao väy dich, tao dieu ki$n giänh toän thäng cho chien dich.
Cäc dong chi deu cö phän träch nhiem trong nhiem vu quan trong näy.
Töi bät tay cäc dong chi vä chüc cäc dong chi cö' gäng.
Chäo thän äi vä quyet thäng.
Ngäy 20 thäng 3 näm 1954
TONG TÜ LfiNH
QUÄN BÖI NHÄN DÄN VlfiT NAM
Dq,i titöng VÖ NGUYEN GIÄP

145
 DIÊN KHEN CÂC DCÎN VI Bp D pi CHU Ll/C,
Bp D pi DIA PHÜGfNG VÀ DÂN QUÂN DU KÌCH
CHIEN THÂNG TRÊN DUÖNG SO 5

Bq Tong Tu lçnh gùì lòri nhi^t liçt khen ngoi câc dông chi, sau khi dânh do
nhiêu doàn tàu cüa dich trong thâng 1 và thâng 2, dâ mô mpt cupc tiê'n công
manh trong thâng 3 vào hç thông phông thü cüa dich à dircrng so 5, tiêu diçt
nhiêu vi tri và thâp canh, tiêu di§t nhiêu dpi quân tiép viçn cüa dich, dâc biçt
dâ phâ hüy nhiêu câu cô'ng và nhiêu doan diiòng sät, mâ'y làn cât dût con
diiòng chien luçfc quan trong bâc nhâ't cüa dich à chiê'n trüöng Bâc Bp.
Chiê'n thâng diiàng sô' 5 dânh vào dilirng giao thông huyê't mach cüa dich,
dà tiêu diçt mpt bp phân quan trong sinh lue dich, thu hüt bp dpi ca dpng cüa
chüng, nhâ't là dà làm giân doan sii vân chuyen bom dan cüa Mÿ tir Hâi Phông
lên Hà Npi và di câc mât trân. Vi$c dó dâ cô tâc dung phô'i hop chât che vói
cupc chiê'n dâ'u cüa quân ta à Di§n Biên Phü và à câc chiê'n triiòng khâc.
Cùng vói chiê'n thâng trong trân t$p kich vào sân bay Già Lâm và sân bay
Cât Bi, câc trân chiê'n thâng trên diidng sô' 5 dâ nêu cao tinh thàn bâ't khuâ't
cüa quân và dân ta trong vùng sau long dich, dông thôi dâ chüng tó sir thâ't
bai cüa dich trong âm muu “binh dinh” vùng sau long dich à dong bâng Bâc
Bp. Mâc dàu quy mô và trinh dp chiê'n thuât, kÿ thuât cô khâc nhau, tinh thân
chiê'n dâ'u anh dûng cüa câc déng chi không kém tinh thàn quyê't chiê'n quyê't
thâng cüa cân bp và chiê'n si ta trên mât trân Biçn Biên Phü.
Câc dêng chi cân ra sûc cüng cô' và khuê'ch triicfng thâng loi, dây m anh'
chiê'n tranh du kich, tich ciic giüp dân chô'ng giâc dê phông chü quan khinh
dich, tiê'p tue phô'i hçfp chât chê vói cuôc vây häm dich cüa quân ta ô Biçn
Biên Phü.
Chüc câc dong chi thu nhiêu thâng loi môi.
Chào thân âi và quyê't thâng.
Ngày 23 thâng 3 nâm 1954
TÓNG TÜ LÊNH
QUÂN BÔI NHÂN DÂN VIÊT NAM
Dçii titông VÖ NGUYÊN GIÂP

146
 THÜ GÜI CÄN BÖ VÄ CHIEN Si
TRÜÖC D 0T TIEN CÖNG VÄO KHU DONG
TÄP DOÄN CÜ DIEM DIEN BIEN PHÜ
Cäc dong chi,
1. Hörn no toi dä cö thü cho cäc dong chi ve vi$c xäy düng trän dia ti&'n
cöng vä bao väy, vä hüa vöi cäc dong chi lüc näo xäy düng gän xong, thi sö nöi
cho cäc dong chi biet chüng ta cän phäi läm gi nura de giänh thäng lgi möi cho
chien dich.
Höm nay trän dia tien cöng vä bao väy cüa chüng ta phän lön dä hoän
thänh, dö thät lä mpt cöng trinh to lön. Cöng trinh dö dä giüp ta thät chät
vöng väy, han che tiep vien vä tiep te cüa dich. Khöng nhöfng the, trän dia
cüa ta lai dät cä khu viic trung täm cüa dich väo trong täm höa lüc süng cö'i
cüa ta, dong thöi giüp cho quän ta vän d$ng tiep cän de tien cöng dich. Trän
dia tien cöng vä bao väy dä läm cho bao nhieu c u q c nöm bom dö dpi cüa khöng
quän dich gän nhü vö hi§u quä. Trän dia tien cöng vä bao väy se dem lai cho
ta nhieu thäng lai mtfi.
2. Höm nay toi nöi cho cäc dong chi biet mpt vipc rä't quan trong: Bp Tong
tü lenh dä quyet dinh md mpt cupc tien cöng lön väo quän dich d Dipn Bien
Phü.
Cupc tien cöng näy nhäm ba muc dich sau däy:
Mot lä, tieu di^t thät nhieu sinh lüc dich trong nhieu cupc chien dä'u liön
tiep. Muö'n dat muc dich dö thi khöng nhürng phäi dänh nhieu diem mpt län,
m a c ö n p h ä i cö n h ü rn g d ein v i vö c ü n g a n l i d ü n g q u ä c ä n i, d ä n h SäU v ä ü t u n g
thäm cüa dich, läm cho dich rö'i loan vä tieu dipt thät nhieu sinh lüc cüa
chüng, tieu dipt möt sö' ca quan chi huy cüa chüng.
Hai lä, phä hüy vä dänh chiem mpt bp phän cäc trän dia höa lüc cüa dich,
läm cho chüng mät chö düa, roi düng ngay trän dia höa lüc cüa chüng mä bän
väo däu chüng.
Ba lä, dänh chiem nhürng npi dia hinh cö lgi cho ta, chiem giür nhürng nai
dö, düng läm trän dia cüa ta de tien töi mpt büöc uy hie'p thät manh bon dich
cön lai.
Cupc chien dä'u säp ttfi quan trong nhü väy dö, toi chäc cäc dong chi nghe
nöi thi thich läm.
Dänh nhü väy dä phäi lä tong cöng kich chüa? Trä löi: chüa phäi lä tong
cöng kich, vi hien nay quän dich cön nhieu lüc lügng. Nhüng trän dänh näy, se
cö täc dung quyet dinh de tao dieu kipn cho quän ta tien töi tong cöng kich.

147
 3. Vi sao Bp Tong tu lçnh quyê't dinh dánh mot trân quan trong nhii the?
Vi Bô nhân dinh ràng, quân ta có bon diêu kiçn tâ't thing sau dây:
a) Chúng ta lân này tâp trung ifu the tuyêt dô'i binh lire cûng nhu ve hôa
life, nhâ't là do chô các c9 súng coi cüa ta dêu có the bán thing và bán ngay
vào khu viíc tung thâm cüa dich.
b) Ta có m§t trân dia tiê'n công và bao vây khâ vüng; nhii vây trong cuôc
chiê'n dâ'u này, quân ta ván nàm vtfng phuang châm dánh chic, tien chác.
c) Bp dpi ta trâi qua các cupc chien dâ'u thing lai vùa qua, lai trâi qua viêc
xây diing trân dia thành công, dà có kinh nghiêm dânh tâp doàn cú diem han
truóc, tin tiíóng nhâ't dinh dánh duac và có quyet tám dánh cho kÿ duac.
d) Tinh th ln cüa dich à trong vòng vây ngày càng kém sût thiiang binh
nhieu, tiê'p tê' khô khàn, ngày ngày mong mây bay bin phá duac các trân dia
hóa lue cüa ta và sát thuong bp dpi ta nhung vô hiçu quâ, chúng càng lo ling
hoang mang.
Dó là bô'n diêu kiçn de ta thing dich.
4. Tuy nhiên, dánh lón nhu lân này, chúng ta không phâi không có khó
khân nào cá.
a) Khó khân thú nhâ't là mpt so dong chi không nhân rö tinh hinh dich,
ta, sinh ra chû quan khinh dich, do dó mà la là viçc to chúc chien dâ'u, de dua
dê'n thâ't bai. Mpt sô' dông chi lai chua nhân rô tinh chat quan trong cùa cuôc
chiê'n dâ'u slp tói, do dó không cô' gâng tpt bâc, dë coi thucmg nhiçm vu.
Câc dong chi cân khâc phuc nhông hiçn tuang sai lâm nói trên, nhu vây ta
nhâ't dinh thing.
b) Khó khân thU hai là viçc tá chúc chiê'n dâ'u. Dânh diëm thi phâi to chúc
viçc dpt phá cho nhanh, dUng mác phâi nhöng khuyê't diêm trude dây. Dánh
thoc sâu vào tung thâm cüa dich thi phâi to chúc bp dôi cho manh và gon, dü
bpc phá, dú các thú vü khi nhe, dü xung life. Ngoài ra, cón có nhUng khó khân
khâc nQa vê tá chúc chiê'n dâ'u nhu tien quân ban ngày, nhu làm thé' nào de
trânh ùn, nhu nlm vông thông tin liên lac, v.v.. Dó là nhöng khó khân eu thê,
nê'u cân bp và chiê'n si dêu chu y khlc phuc thi ta nhâ't dinh thing.
5. Nói tóm lai, trân chiê'n dâ'u slp dê'n lón han câc trân chiê'n dâ'u truóc
nhiêu. Vây thi phâi làm thê' nào d l bâo dàm duac thin g lai?
Trà ldi:
Chî cân làm dùng mpt yêu câu là tâ't cà cân bp và chiê'n si dêu phâi thâ'm
nhuân quyê't tâm cûa trên, khi ra trân phâi kiên quyet düng câm, dàm nhanh,
giâi quyê't nhanh, dânh manh nhu vu bâo, không de mât mpt ca hôi nào de
tiêu diêt dich. NgUÖi truóc ngà, kê sau lên, cán bp và dâng viên làm gJcmg cho

148
toàn quân, môi mot chien sï dêu làm güang trong khi xung phong giê't giâc,
moi ngLfàri dêu cô mot khi the rät ldn, không sa khô khân, không sa thirang
vong, làm cho quân dich thâ'y bóng quân ta là khiê'p sa. Tâ't câ dêu phài cô
mot quyét tâm nhii vây, dêu phâi thi dua nêu cao lâ cà “Quyê't chiê'n, Quyê't
thâng” cüa Ho Chu tich.
Cdc dông chi,
Bânh thâng trân này, chüng ta së làm cho dich ton that rä t näng, tao diêu
kiên dày dû de tien tói tiêu diçt toàn bç quân dich à Biçn Biên Phü.
Dânh thâng trân này, quân ta së tien bô mçt bi/óc mói, di tir chó tiêu diet
tiing tiê’u doàn dich trong mot trân công kiên dê'n cho tiêu diçt mây tiêu doàn
trong mpt trân.
Dây là mot cuôc thü thâch lón doi vói toàn thê cân bç cung nhii chien sï.
Toàn quân ta trên câc mât trân, dêng bào ta à khâp toàn quô'c dang mong
chô tin chiê'n thâng này.
Trung irang Bàng và Ho Chu tich dang mong chô tin chiê'n thâng này.
T at câ câc dông chi, tâ't câ câc dan vi, tâ't câ câc binh chüng dêu phài nêu
cao quyét tâm, hoàn thành cho kÿ dirac nhiçm vu vê vang sâp tói.
Chüc câc dêng chi lâp diiçrc nhiêu chiê'n công riic rô!
B ât tay câc dong chi, truóc khi câc dông chi ra trân.
Chào thân âi và quyê't thÉÎng.
Ngày 29 thâng 3 nâm 1954
TÓNG TÜ LÊNH
QUÂN üO i NHÂW DÀN V1ÊT WAM
Dçii titàng VÖ NGUYÊN GIÂP

THÜ KÊU GQI CÂC CHIEN SÏ DIÊN BIEN PHÜ

DÂY MANH CUQC THI DUA DÂNH TÎA 9UÂN DICH

Hai câc chien si bân süng tritòng!

Hai câc chien sï ban süng mây!
Hâi câc chiê'n sï bân süng cô'i!
Hai cdc chien sï phâo binh!
Sau nhûrng thâng lai to ldrn cüa quân ta Ò Bien Biên Phü, hiên nay trân
dia bao vây cüa ta dâ tien sât dê'n khu trung tâm cüa dich.
Khu trung tâm cüa chüng hiên dâ à vào trong tam hoat dông cüa câc cô
hôa liic cüa ta.

149
 Dé làm cho dich càng ngày càng bi tiêu hao mçt môi, tinh thàn sut kém,
thirang vong chông châ't.
Dé làm cho dich luôn luôn lo sa và càng thâng, ân không ngon, ngu không
yen, bât eut lue nào cûng c6 thé bi ta bän ehê't.
Dé tao dieu ki#n cho quân ta giành diigc nhûng thâng lai ltfn han, tien tdi
tiêu diçt toàn bp quân dich à Diçn Biên Phû.
Tôi kêu goi:
Toàn thé câc chién sï b in süng tritàng,
ede chién sï b in süng mdy,
câc chién sï b in süng côi,
câc chién sï phâo binh,
Hây phât huy cao d$ tinh thàn tich ciic diçt dich, no lue thi dua dânh tia
quân dich à Diçn Biên Phû.
M$t viên dan, m$t tên dich.
Kiên nhân tich cifc, nhàm düng mue tiêu, hë bân là trûng.
Bong chi nào së là ngifàti chién sï bân süng triröng giôi nhâ't trên mât trân
Di$n Biên Phù?
Dong chi nào së là ngtfài bän süng mây, süng coi giôi nhâ't, së là ngtfài
chién si phâo binh giôi nhâ't trên mât trân Diçn Biên Phü?
Bp Tong tu lçnh dang chif thành tich cüa câc dông chi dé khen thtfông câc
dông chi và dan vi cüa câc dông chi.
Chào thân âi và quyê't thâng.
Ngày 22 thâng 4 nûm 1954
TÖNG TÜ LÊNH
QUÂN DQl NHÂN DÂN V1ÊT NAM
D p i tUÔng VÖ NGUYÊN GIÀP

THÜ GÛI TOÀN THE ANH CHI EM

DÂN CÔNG SITA DÜÖNG

Chién dich lieh sur cûa chüng ta dâ thu difac thâng lai lön. Quân dich dang
gâp rä t nhiiu khö khân, nhimg chüng côn ra süc chô'ng giü.
Âm müu cüa chüng là tich ciic dânh phâ diicrng vân tâi cüa ta, mong gây
cho ta nhüng khô khân vê cung câ'p, nhâ't là trong mùa miia sâp tôi.
Vi v$y nhiêm vu cüa anh chi em râ't nâng né và quan trong. Nô dôi hôi
môt tinh thân hi sinh düng càm, m$t tinh thân phuc vu bên bî dêo dai cüng
nhtf tinh thàn xung phong giét giâc cûa anh em chiê'n si à mât trân.

150
 Mong anh chi em ra süfc thi dua bâo dâm diicrng sâ thông suôt, bâo dâm
cho bô dôi cô dû cam ân và c6 dû vu khi dan dupe de giê't giäc, göp phàn vào
thâng loi \Ôn cüa chien dich lieh sur này.
Chào thân âi và quyê't thäng.
Thäng 4 näm 1954
TÖNG TU LÊNH
QUÂN DÔI NHÂN DÂN VIÊT NAM
D ç i ttiàng VÖ NGUYÊN G IÀP

THÜ GlTl CÂC ANH EM THUÖNG BÊNH BINH

MÂT TRÂN BIEN BIÊN PHÛ

Tôi vui mCing bâo tin de câc dông chi biê't ràng ngày 7 thâng 5, quân dôi
nhân dân anh hùng cüa chüng ta dâ tiêu diçt toàn bp quân dich à Diên Biên
Phü, gôm 21 tieu doàn quân tinh nhuç, cpng 1 van 6 nghin 2 träm tên, giài
phöng toàn bp lành tho Tây Bâc.
Chien dich Diçn Biên Phü dâ toàn thâng, chüng ta dà thiic hiçn daae
quyê't tâm cüa Trung ücrng Dàng, Chinh phü và Ho Chü tich, tao dieu kiçn cho
nhiïng thâng lai lôn lao han nûra cüa quân và dân ta. Tiêu diçt quân dich tai
Diçn Biên Phü, chüng ta dâ üng hp mpt câch thiet thiic và däc lac cuôc dâ'u
tranh giành rupng dâ't cüa nông dân và cupc dâ'u tranh ngoai giao cüa Doàn
dai bieu Chinh phü ta tai Hpi nghi Genève.
Cô diipc nhûfng thäng lai vë vang dô là nhô su lânh dao sâng suôt cüa
Trung uang Dâng, Chinh phü và Ho Chü tich, nhô nhân dân ta hê't sûc phuc
vu tien tuyê'n, mpt phàn quan trong là nhô tinh thàn dûng càm chiê'n dâ'u,
chiu diing gian khô cüa quân dpi nhân dân ta. Trong suô't chiê'n dich, câc dông
chi dâ nêu cao nhûfng hành dpng guang màu cüa quân dôi nhân dân câch
mang, câc dông chi râ't xüng dâng là ngiiôi con iru tü bâo vê To quô'c, nguôi
chien sî bâo vê hôa binh và dân chü thê' giôi. Bâc cô lôi hôi thäm và khen
ngai câc dông chi.
Câc dông chi,
Bon dê' quô'c Phâp - Mÿ thua to dâ buôc phâi bàn den viêc giài quyê't hôa
binh vâ'n de Dông Diiang à Hôi nghi Genève, nhiïng chüng hê't siîc ngoan cô',
chüng vân âm mUu phâ hoai Hôi nghi và tiê'p tue mor rpng chiê'n tranh xâm
liigc nilôc ta, chüng ta phài hê't süc cành giâc, phài luôn nhô lôi Bâc day:
“Thâng lai tuy lôn nhiing môi là biiôc dàu... Bât kÿ dâ'u tranh vê quân sii hay
ngoai giao cüng dêu phâi dâ'u tranh triiông kÿ gian kho mdri di dê'n thâng lai

151
hoàn toàn”. Chúng ta phái sán sàng phá tan nhüng âm mifu mài cúa chúng,
dánh cho chúng nhöng dòn näng han nfla.
Các dông chi,
Trong lúe quân ta vui mímg vói chiê'n tháng, phâ'n khói tâ'p nâp chuán bi
khuê'ch trifang tháng lai, thi các déng chi còn phái nàm dieu tri tai các bênh
viên. Các dong chi vui mìfng vói chiê'n tháng, vói thành tích xúng dáng cùa
mình, nhiing không khôi nóng rupt, mong chóng khôi de trô ve dan vi tiê'p tue
nhân nhiçm vu. Tinh thân dô râ't dáng khen ngai. Tôi mong các dong chi yèn
tâm tïnh duông, chúc các dèng chi mau chóng lành manh de tró ve dan vi tiê'p
tue chiê'n dâ'u, lâp nhiêu thành tích môi.
Chào thân ài và quyê't tháng.
Ngày 11 thârig 5 nârn 1954
TÓNG TÜ LÊNH
QUÂN DÔI NHÂN DÂN VIÊT NAM
Dçù tUÔng VÓ NGUYÊN GIÁP

THU Glfl DÔNG BÀO KHU TÄY BÂC

Chiê'n dich Di$n Biên Phû dâ thu di/gc tháng lai to lón, Quân dpi nhân
dân Viçt Nam anh düng dâ tiêu diçt trên m$t van sàu nghin quân dich, toàn
khu Tây Bâc dâ duac hoàn toàn giái phóng.
Tôi thay mât toàn th l cán bç và chiê'n si Quân dpi nhân dân Vi§t Nam
ch ú c m ìfng to à n th e n h â n dfin T â y B â c v à c á m a n to à n t h é d é n g b à o d â liê't
súc giùp d3 cung câ'p liiong thiic cho bp dpi, häng hái di dân công, dâ güri thu,
quà... bp dpi, hê't lòng châm sóc giúp dà thuang binh.
Tôi chúc toàn the dông bào khóe manh, ra súc thuc hiçn ldi day cua H6
Chu tich: tâ't cá các dân tpc doàn kê't thân ái giúp dö lán nhau nhu anh em
m$t nhà, giO gin trât tu và ra súc täng già sán xuâ't dé moi nguöi duac yèn on
và â'm no, cùng nhau xung phong vào bp dçi và du kich de tilu phi, trù gian,
bào vç làng bàn, chô'ng moi âm mUu mói cùa dich.
Tôi chúc toàn the nhân dân Tây Bâc thu dUçrc nhiêu tháng lçfi môi.
Ngày 15 tháng 5 nâm 1954
BÔ TRÜÔNG BÔ QUÓC PHÒNG
KIÊM TÓNG TU LÊNH
QUÂN DÔI NHÂN DÂN VIÊT NAM
Dq.i tiiô ng VÖ NGUYÊN GIÁP

152
 NHÂT LÊNH NHÂN DIP CHIEN THÀNG DIÊN BIÊN PHÜ
(Doc tro n g lé d u y êt binh ngày 13 th ân g 5 n àm 1 9 5 4
ta i Diên B iên Phu giâi phông)

Hôi toàn thé câc cân bô và chien sï câc dan vi bô binh, phâo binh, phâo
cao xa, công binh chien thâng trên mât trân Diên Biên Phu!
Hôi toàn the câc cân bô và chien sï bô dôi chu lue, bô dôi dia phuang, dân
quân du kich khâp câc chiê'n trifòrng toàn quô'c!
Hôm nay, tai Diên Biên Phü giâi phông, tôi trân trong güi lcri chào mting
dai thâng tôi toàn the cân bô và chiê'n sï mât trân Diên Biên Phü, tôi toàn
thé cân bô và chiê'n sï khâp câc chiê'n truông toàn quô'c.
Théo lênh Chinh phü và Hô Chu tich, tôi trân trong tuyên diiffng công
trang trong toàn the Quân dôi nhân dân Viêt Nam chiê'n công to lân cüa câc
cân bô và chiê'n sï câc dan vi bô binh, phâo binh, phâo cao xa, công binh dâ
dai thâng quân dich tai Diên Biên Phü.
Tôi kinh can nghiêng minh trUôc anh linh câc liêt sï Diên Biên Phü dâ hi
sinh oanh liçt cho thâng lai lich sü này.
Chiê'n thâng Diên Biên Phü là mot thâng lai vï dai xiia nay chua tîrng cô
trong lich sü chiê'n dâ'u cüa quân dôi ta. Chüng ta dâ tiêu diêt han mot van sâu
nghin quân chü lue tinh nhuç cüa dich trong mçt tâp doàn cU diem kiên cô'
nhâ't cüa chüng. Chüng ta dâ giâi phông toàn bô cân ciî dia Tây Bâc, mô rông
và cüng cô' hâu phuang rông ldn cüa cuôc khâng chiê'n gôp phàn bâo dâm cho
cu ç c c a i c d ch r u ç n g d a t t h à n h c ô n g .

Cùng vói câc dan vi chü lire, bô dôi dia phuang và dân quân du kich khâp
toàn quô'c, cùng vói Quân giâi phông Pathét Lào..., chüng ta dâ dânh thâng kê'
hoach Nava, dâ giâng mot dòn râ't nàng vào âm miiu mô rông chiê'n tranh cüa
bon thuc dân hiê'u chiê'n Phâp và bon can thiêp Mÿ.
Trâi qua chiê'n dich Diçn Biên Phù, quân dôi ta dâ trUÔng thành vUat bâc,
tù chô dânh công kiên quy mô nhô tiêu diêt tUng tiéu doàn cüa dich tien dê'n
chô dânh công kiên cô tinh chat trân dia quy mô tuang dôi lôn, tiêu diêt han
21 tiéu doàn cüa dich. Su truông thành dô là mot ca sô vUng chàc dé quân ta
tien tôi tiêu diçt dich nhiêu han, dé dua cuôc khâng chiê'n dê'n nhüng thâng lai
to lôn han nUa.
Quân ta dâ dai thâng Ò Diçn Biên Phü, dô là nhô su lânh dao sâng suô't
cüa Trung uang Dâng, Chinh phü và Hô Chü tich.
Quân ta dâ dai thâng à Diên Biên Phü, dô là nhô ô tinh thàn chiê'n dâ'u

153
düng câm gan da, ben bi, à tinh thàn chiu dung gian khô, khâc phuc khô khàn
cüa toàn thé cân bç và chien sï Bien Biên Phü. Tinh thàn dô cân duac cüng cô
và phât huy han nüa.
Quân ta dâ dai thâng à Biçn Biên Phü, dô là nhô tinh thàn tich eue phuc
vu tien tuyén cüa anh chi em dân công, cüa dông bào Tây Bàc và dong bào hâu
phiicrng. Thay mât bp dôi tôi xin tô lông biê't cm toàn the anh chi em dân công,
biet an toàn the dong bào.
Quân ta dâ dai thàng à Biçn Biên Phü, dô là nhô à su phôi hçrp rat dâc
lue cüa câc dan vi bô dôi chü lue, bç dçi dia phuang và dân quân du kich trên
câc chien truông toàn quô'c. Ô dong bâng Bàc Bq, chien tranh du kich dâ phât
trien manh han bao gièf hê't, bç dôi ta dâ nhiêu làn cât dUt duerng sô' 5, dâ tUng
tâp kich thâng lai vào câc sân bay Gia Lâm và Cât Bi. Ô Binh - Tri - Thiên,
quân ta dâ hoat dông manh. O Liên khu 5, quân ta dâ giâi phông Kon Tum,
dânh sâu vào sau lung dich, làm cho chüng không thuc hiçn duac âm muu
dânh chiém câc vùng tu do cüa ta. Ô Nam Bq, chien tranh du kich dâ phât
trien manh và thu duac nhiêu thàng lai. Tôi nhiêt liêt khen ngai toàn the cân
bô và chiê'n si trên khâp câc chien truàng toàn quôc.
Quân ta dâ dai thàng ô Biçn Biên Phü, dô là nhà ô su phôi hçrp chât chê
cüa Quân giài phông Pathét Lào... Thay mât Quân dçi nhân dân Viçt Nam, tôi
nhiçt liêt hoan nghênh tinh thàn doàn kê't chiê'n dâ'u cüa Quân giâi phông
Pathét Lào...
*

* *

H ôm n a y , n h â n n g à y lo ch iê'n th d n g n à y , n h â n d a n h T é n g T u l ç n h Q u â n
dôi nhân dân Viçt Nam, tôi ha lçnh cho toàn thê cân bô và chien si trên mât
trân Biçn Biên Phü và trên khâp câc chiê'n truerng toàn quô'c:
1. Phâi nhân rô y nghla to ldn cüa chiê'n thâng Bien Biên Phü, dong thèri
phâi nhân rô âm mUu thâm dçc cüa bon hiê'u chiê'n Phâp và bon can thiçp Mÿ,
tuyêt dôi không chü quan tu mân, không chü quan khinh dich, phâi tinh tâo
dê phông, kiên quyê't chiê'n dâ'u chô'ng moi âm mUu mdi cüa dich.
2. Phâi no lue hoc tâp kinh nghiêm quÿ bâu cüa chien dich lich sur Biçn
Biên Phü, ra sUc phât huy tinh thàn chiê'n dâ'u tich eue, dûng câm gan da, ben
bi cüa nguài chiê'n sï Bien Biên Phü dê nâng cao sUc chiê'n dâ'u cüa quân ta,
làm cho quân ta trô nên mçt quân dôi vô dich.
3. Phâi tich eue chiê'n dâ'u dé cüng cô' và khuê'ch truang thàng lçri cüa chien
dich Biçn Biên Phü, cüng cô' và khuê'ch truang kê't quâ cüa chiê'n thàng Bông
Xuân, tien tôi nhUng thâng lçri môi rue rô han nüa.
Tôi trân trong trao cho toàn thé câc dan vi chiê'n thâng lâ cô Quyê't chiê'n

154
Quyet thâng cüa Ho Chü tich tàng cân bô và chien si mât trân Biên Biên Phü.
Dadi ngon cà Quyet chien Quyet thàng cüa Ho Chü tich, Vi dôc lâp cüa Tô
quô:,
Vi ruông dâ't cüa dân cày,
Vi hôa binh cüa  Dông và thé gidi,
Toàn thé cân bô và chien si hây düng câm tien lên!
Chào thân ai và quyet thâng.

Mât trân Bien Biên Phü, ngày 13 thâng 5 nâm 1954

TÓNG TÜ LÊNH
QUÂN BÒI NHÂN DÂN VIÊT NAM
Dçii tiiông VÓ NGUYÊN GIÂP

NHÂN DINH VÊ Ÿ NGHÎA CÜA

CHIEN DICH DIÊN BIÊN PHÜ
(Ldi tu y ên bô' veri c â c nhà bâo)
Trân dai thâng cüa quân ta à Diên Biên Phü dâ quyet dinh so phân cüa ké
hoach Nava. Ké hoach Nava dâ hoàn toàn thâ't bai, âm mifu md rpng chien
tranh à Dông Diicfng cüa bon thiic dân hiê'u chien Phâp và can thiêp Mÿ dâ bi
mot dòn th at bai nâng ne.
I. MQT CHIEN THÂNG VI DAT
Trân Diçn Biên Phü là mpt chiê’n thàng vi dai tù trifdc dê'n nay chiia tiing
cô trong lich sü dâ'u tranh vu trang cüa Quân dôi nhân dân Viêt Nam, là m$t
thâ: bai Ion nhat cüa chü nghïa dé quô'c Phâp trong lich sü chiê'n tranh xâm
lirçc thuôc dia cüa chüng.
Chi diîng vê m ât tiêu diçt sinh liic mà nói, quân ta dâ tiêu diêt à Diên
Bièn Phü 21 tieu doàn chü lac cüa dich, công 16.000, tiîc là hai phân nâm toàn
bô chü liic ca dçng mà tudng Nava dâ ra sûre tâp trung à Bàc Bô vào dàu Thu
Dôcg 1953. Chü lac cüa dich lai bi tiêu diêt trong mot tâp doàn ciî diém kiên
cô' nhâ't cüa chüng, daçfc tàng cüàng phòng nga vói nhûrng vü khi và phaang
tiêr. tô'i tân do dê' quô'c Mÿ viên tra cho Phâp.
Vê phia ta, Quân dpi nhân dân Viêt Nam dâ tien bô mpt bade ra t dài, tù
cho tiêu diçt tîrng tiéu doàn cüa dich trong dânh công kiên tien tdi tiêu diçt 21
tiéu doàn cüa dich trong mpt tâp doàn ciî diém, tù chô dânh công kiên quy mô
nhc dê'n cho dânh công kiên cô tinh châ't trân dia quy mô tuang dô'i ldn, cô

155
trong phäo và phäo cao xa phöi hop. Trong trän Dièn Bièn Phü quän ta dà có
möt tinh thàn chién dä'u düng càm gan da lièn tue, möt tinh thän chiù düng
gian kho và khäc phuc khó khän rat cao.
Trài qua täm näm khäng chién trüöng ky và gian kho, quän ta tièu dipt
trèn 40 van quän dich, ngày nay quän ta lai dai thäng ö Dipn Bièn Phü; y
nghia säu xa nhä't cüa trän Dipn Bièn Phü là:
“Quän dpi nhän dän Vièt Nam nhä't dinh chién thäng düpc moi ké xäm
lüge, vi quän dpi dó là quän dpi cüa nhän dän, chién dä'u vi chinh nghia, vi dpc
läp và hòa bình, có Däng, có Chinh phü, có Ho Chü tich lành dao, lai düa vào
möt häu phüofng vüng chäc, nhä't là tir khi hàng trièu nöng dän düpc phàt
döng, cäi cäch rupng dä't düpc thüc hièn. Ngügc lai bon thüc dän hiéu chién
Phäp và bon de quò'c can thièp My nhä't dinh bi dänh bai, vi chién tranh cüa
chüng là chién tranh xäm lüge, phi chinh nghia, khòng nhüng nhän dän Vièt
Nam, nhän dän Khome, nhän dän Lào kièn quyét chong lai, mà nhän dän
Phäp, nhän dän My và nhän dän tiè'n bp toàn thè' giói deu kièn quyét chong
lai”.
II. CHIEN THANG DIÉN BIÉN PHIJ VÓI CÄC CHIÉN THÄNG
DÖNG XUÀN TRÈN KHÄP CHIEN TRÜÖNG TOÀN DÖNG DÜÖNG
Dièn Bièn Phü là trung täm diém cüa toàn chién trüöng Döng Dücrng
trong suöt mùa döng 1953 và mùa xuän näm nay; muön nhän rö änh hüöng
cüa trän Dien Bièn Phü döi vói ta cüng nhü döi vói dich, chüng ta khöng thè
täch refi mät trän khäc khäp chién trüöng Vièt Nam và nói chung khäp chién
trüöng Dong Düarng.
Chüng ta còn nhó: vào giffa näm 1953, ngay Rau khi bi thä't bai và bät
bupe phäi dinh chién Ö Trièu Tién, dé quöc My dà täng cüöng can thipp vào
Döng Düarng, müu mö kéo dài và md röng chién tranh, hòng bièn Döng Dücfng
thành cän cü quän sü cüa My, làm bàn dap tiè'n cöng cäc nüöc Döng Nam A.
Dé quö'c My gäy chién dà tién thèm möt büöc cau két chät chè vói bon thüc
dän hiéu chién Phäp và bon bù nhìn tay sai dé thüc hièn äm müu nói trèn.
Chüng dinh ra ké hoach Nava, mong tièu dièt phàn lón chü lüc cüa ta, dänh
chiém phàn lón länh thö cüa ta... Dó là ké hoach giai quyét chién tranh trong
vòng 18 thäng mà Dalét và Bidón thüöng nói dè'n.
Dé thüc hièn ké hoach trèn, büöc vào Thu Döng 1953, dich dà täp trung
trèn 40 tiéu doàn co dpng ó Bäc Bp, täng vipn thèm binh lüc tü Phäp sang,
tich cüc khuè'ch trüerng nguy quän, mong chöng dff vói moi cupc tiè'n còng cüa
ta ö döng bäng, döng thöi müu dänh chiém toàn bp Lièn khu V, binh dinh
mien Nam Vièt Nam, sau dó tró lai mó cupc tiè'n còng lón có tinh chä't quyè't
dinh à Bäc Bp.

156
 Trong ké hoach này, Diên Biên Phü, cô mot vi tri ra t quan trong. Dich dä
dânh chiém Diên Biên Phü, du dinh trong vong thâng 1 näm nay tCi Diên Biên
Phü md rông vùng chiém dông à Tây Bâc, triföc mât thi dé buôc chu lire ta
phâi dôi phö trên hai m ât Tây Bâc và dông bäng, sau này thi dé dùng Diên
Biên Phu làm mot cân cU vüng châc tien dânh Viêt Bâc cüa chüng ta, trong
khi dai quân cüa chüng tîi dong bàng dânh lên. Am miiu cüa chüng thiic là
thâm dôc.
Tuy nhiên, bon dé quô'c Phâp - Mÿ dà không tinh dén tinh thân khâng
chiê'n bat khuâ't cüa quân dôi nhân dân và cüa nhân dân Viêt Nam; chüng
không tiiorng tiforng duge räng trong lüc chüng tâp trung chu lire à dong bäng
Bâc Bô thi Quân dôi nhân dân Viêt Nam c6 thé tien công chüng vào nhùfng
huông chüng sef hot.
Thiic vây, quân ta dà tien công lên Lai Châu, giâi phöng Lai Châu, buôc
dich phâi phân tân chü lue lên Diên Biên Phü.
Quân giâi phöng Phathét Lào và bô dôi tinh nguyên Viêt Nam dà tiê'n
công vào Thà Khet và Ha Lào, giâi phöng Thà Khet và cao nguyên Bôlôven
buôc dich phâi phân tân chü lue lên Xênô.
Quân ta dâ tien công vào phia Bâc Tây Nguyên giâi phöng Kon Tum buôc
dich phâi täng thêm lue lugng cho Plâycu và Buôn Ma Thuôt.
Quân dpi giâi phöng Phathét Lào và bô dôi tinh nguyçn Viêt Nam lai tien
công lön vào Thugng Lào giâi phöng lUu vue sông Nâm Hu, buôc dich phâi
phân tan chü lUc lên Luông Prabàng.
Vào dàu thâng 3 nâm nay, Nava tuông räng süc tien công cüa quân ta và
Quân giâi phông Phathét Lào không côn manh niïa, chî trong vöng vài tuân lê
nüa thi tinh thé së thay doi, quân Phâp së phân công; và ta nhat dinh không
dam dành Diên Biên Phü.
Nhiing dén khi Nava dâ mang chü lue tung ra bon phuang roi, ngày 12
thâng 3 lai phân tân mot bô phân chü lue nùfa do bô lên Quy Nhön, thi ngày
hôm sau 13 thâng 3 quân ta mot cuôc tiê'n công lön vào Diên Biên Phü. Cüng
trong thöi gian dô, quân ta dânh manh à dong bàng sa hô, nhiêu làn cât
duöng Hai Phöng - Hà Nôi.
Nava dà phâi vôi vâ rüt lue lUçfng câc noi vê dé täng viên cho Diên Biên
Phü. Bon hiê'u chiê'n Phâp và bon can thiêp Mÿ gâ'p rüt tâp trung liic lUçfng,
nào là cho viên binh tU Phâp sang, nào là täng phi co oanh tac và vân tài,
phâi nhân viên không quân cüa Mÿ sang Dông Duung, nào là chô vü khi dan
duge tii Philippin và Nhât Bân sang, chüng doc hê't cô' gäng kiên quyê't giU cho
kÿ duoc Diên Biên Phü. Nhung chiê'n su tiép diên, Diên Biên Phü càng ngày
càng nguy ngâp. Täng thêm quân nüa thi sg bi tiêu diêt nhiêu hon; dânh vào

157
hâu phiiong ta thi sor bi thâ't bai nhii nàm trUÔc à Phu Tho, mang bô dôi làn tù
Lào dánh sang thi sa bi tiêu diçt làn nüa trong luu vue sông Nâm Hu. Rút eue,
nhu Nava dà phái thu nhân, bon hiéu chien Phàp chï côn mot duàng là y lai
vào tâc dung cüa không quân Mÿ. Nhiing không quân Mÿ vôi hàng van tan
bom, hàng van lit napan trût xuông vùng rùng núi Biên Bien Phü dâ tô ra it
hiêu quâ, triiàc tinh thân chien dâ'u anh düng và gan da cüa quân dôi nhân
dân và cüa nhân dân Viçt Nam. Quân ta tiêu diçt Diên Biên Phü.
Thê là sau mot nàm thuc hiên kê' hoach Nava, eue diên quân su à Dông
Ducrng dâ thay doi nhieu, nhung không phâi thay doi cô lçfi cho dich mà thay
doi cô lçfi cho ta. Dich mifu tàng cuàng chü lue và khuê'ch trUorng nguy quân,
nhiing sinh lue cüa chüng dâ bi tiêu diêt trên 8 van tù thàng 11 nàm 1953 dê'n
nay. Dich mifu giành lai chü dông, nhiing Nava chî giành difçfc mot loi chü
dông dàc biêt tüc là chü dông mang quân lên Diên Biên Phü de bi ta tiêu diêt.
Dich mUu dánh chiê'm phân làn lânh tho Viçt Nam, nhüng dê'n ngày nay thi
Phü Tho, Thanh Hôa cüa ta vân vtfng chàc, à vùng sau long dich Bàc Bô thi
càn cü du kich và vùng du kich cüa ta chiê'm trên hai phân ba dâ't dai; ô Nam
Bô thi vùng tu do và vùng du kich cüa ta cùng duoc mô rçng, à Liên khu 5 dich
dánh chiê'm Quy Nhan thi ta giái phóng Kon Tum. O nuàc ban Lào thi vùng tu
do cüa Phathét Lào ngày nay dâ chiê'm trên mot phân hai dâ't dai, cô trên mot
triêu dân, pham vi kiem soát cüa dich bi thu lai trong vùng tam giàc Xiêng
Khoâng - Luông Prabàng - Viên Chàn và mçt tuyê'n dài doc sông Cüu Long.
Côn trân quyê't dinh mà bon dê' quô'c Phàp - Mÿ thuàng nôi dê'n thi phái
chàng dô là trân Diên Biên Phü. Nhung trân Diên Biên Phü không quyê't dinh
thàng lài cüa chüng, mà trân Diçn Biên Phü dâ quyê't dinh s ô' phân cüa kê'
hofich N a v a ; kê' h o a c h N a v a d â h o à n to à n th â't b a i; â m m iiu nid ry n g c liiê n
tranh cüa bon hiê'u chiê'n Phàp và can thiçp Mÿ dâ bi mot dôn thâ't bai râ't
nàng.
III. CHIEN THÁNG DIÊN BIÊN PHÜ VÔI HÔI NGHI GENÈVE
Tai Hpi nghi Genève, lâp truàng cüa phái doàn nUôc Viçt Nam dân chü
công hôa là Dçc lâp và Hôa binh thUc su, düng nhu lài Ho Chü tich dâ nhiêu
lân tuyên bô'. Trên mât trân Diçn Biên Phü cùng nhu trên các mât trân khâc
khàp nUàc ta, quân ta dang chiê'n dâ'u vi dçc lâp và hôa binh thUc su Chï cô
khi nào bàn tay hiê'u chiê'n dâm màu cüa dê' quô'c Phàp và can thiêp Mÿ bi
chüng ta chàn lai trên chiê'n trUàng, lüc dô chüng ta mài giành diiac dôc lâp
và hôa binh thUc su. Chüng ta cân biê't ràng bon thuc dân hiê'u chiê'n Phàp và
bon can thiêp Mÿ càng thâ't bai nàng, càng ra sUc cô' gàng; dê' quô'c Mÿ hiçn
dang mUu toan truc tiê'p nàm lâ'y các chinh phü bù nhin và dang dáy các chinh
phü bù nhin dô bàt bô hàng van thanh niên di chê't thay cho chüng. chüng
dang tiê'p tue âm mUu mà rông chiê'n tranh vài xiícrng màu cüa kè khâc, chüng

158
dang muon thüc hien am miiu düng ngüöi chäu Ä dänh ngüöi chäu Ä cüa
Aixenhao. Chüng ta phäi nhän rö am müu thäm dpc cüa dich, phäi tinh täo de
phöng, phäi tich cüc cüng cö vä khuech triföng thäng löi vi dai cüa Dien Bien
Phü, cüa chien thäng Dong Xuän. Chüng ta phäi läm düng löi day cüa Ho Chü
tich trong büre thü Ngifcri da güi cäc cän bö vä chien si Dien Bien Phü:
“Thäng löi tuy lön nhung moii lä bät däu... Chüng ta kien quyet khäng
chien de giänh lai döc läp, thöng nhät, dän chü, höa binh. Bät ky däu tranh
ve quän sir hay ngoai giao cüng deu phäi däu tranh triföng ky gian kho möi di
den thäng lai hoän toän”.

THÖNG CAO CÜA BÖ TONG TÜ LENH

9UÄN DÖI NHÄN DÄN VIET NAM: QUÄN TA
DÄ TOÄN THÄNG TREN MÄT TRÄN DIEN BIEN PHÜ,
THU DÜÖC MÖT CHIEN THANG Vl DAI CHÜA TÜNG
CÖ TRONG LICH SÜ DAU TRANH VÜ TRANG CÜA
QUÄN DÖI NHÄN DÄN VIET NAM

Chien dich Dipn Bien Phü to lön cüa quän ta chinh thüc bät däu väo ngäy
13 thäng 3 näm 1954, ngäy quän ta mö cupc tien cöng däu tien väo cäc cü
diem ngoai vi cüa täp doän cü diem. Binh liic cüa dich lüc dö cö 12 tieu doän
bo binh va quan nhäy du, ba tieu doan trong phao va trong buc kich phäo. Sau
mäy dort tien cöng lien tiep vä thäng lai cüa quän ta, quän dich bi thät bai,
phäi län liipt täng them näm tieu doän quän nhäy du tinh nhue nCra, cöng vöi
möt so dan vi vä binh chüng chuyen mön khäc, tat cä cö tren 21 tieu doän vä
10 dai dpi. Quän dich bö tri thänh möt täp doän cü diem lön, kien cö hern Nä
San nhieu, gom nhieu täp doän cü diem nhö hpp lai, cöng ta t cä lä 49 cü
diem, dong tren möt khu vüc däi 12km, röng 6km, cö hai trüöng bay ldrn, phi
cö hang näng cö the len xuöng düöc.
Cupc tien cöng cüa quän ta väo Dien Bien Phü ke tü ngäy 13 thäng 3 näm
1954 cho den ngäy 6 thäng 5 lä ngäy quän ta phät döng cupc tong cöng kich
dä tiep dien lien tue vä mänh liet trong suö't 56 ngäy dem. Cho den 22 giö
ngäy 7 thäng 5 thi quän ta tieu diet toän bö quän dich or Dien Bien Phü.
Chien dich lieh sü Dien Bien Phü dä thu düöc toän thäng.
Theo nhüng thöng ke däu tien, quän ta dä tieu diet 17 tieu doän bö binh
vä quän nhäy du cüa dich, ba tieu doän trong phäo vä trong büc kich phäo,

159
ngoài ra con nhiêu dota vi ca giói, không quân, công binh, vân tâi, v.v.., cùng bi
tiêu dipt, không mot tên nào chay thoàt. Tong công cô trên 21 tiêu doàn bp
binh và quân nhây dù và 10 dai dôi nguy bo sung, quân sô' cô den 16.200 tên
dich dâ bi quân ta tiêu diêt hoàn toàn.
a) Sau dây là phiên hiêu càc dota vi cüa dich bi ta tiêu diêt:
1. Binh doàn nhây dù sô' 2 (GAP 2) gôm bày tieu doàn dù:
Tiêu doàn dù thupc dia sô' 1 (1er BPC), Tiêu doàn dù lê diiang sô' 1 (1er
BEP), Tiêu doàn dù thuôc dia sô' 2 (2è BPC), Tiêu doàn dù lêdircrngsô' 2 (2è
BEP), Tiêu doàn dù thuôc dia sô' 6 (6è BPC), Tiêu doàn dù thupcdiasô' 8 (8è
BEP), Tieu doàn dù nguy sô' 5 (5è BPVN).
2. Binh doàn cor dông sô' 9 (GM 9) gôm sàu tiêu doàn bp binh:
Tiêu doàn thiî 1 thuôc bàn lCf doàn lê duang sô' 13 (1/13 DBLE), Tiêu doàn
thiî 3 thuôc bân lCf doàn lê difcmg sô' 13 (3/13 DBLE), Tiêu doàn thiî 1 thupc
Trung doàn lê diictag sô' 2 (1/2 REI), Tiê’u doàn thiî 3 thupc Trung doàn Bâc Phi
Angiêri sô' 3 (3/3 RTA), Tiêu doàn thúf 1 thupc Trung doàn Bâc Phi Maroc sô' 4
(1/4/RTM), Tiêu doàn nguy Thài sô' 2 (2BT).
3. Binh doàn cô dông sô' 6 (GM 6) gôm bon tiêu doàn bô binh:
Tiêu doàn thiî 3 thupc Trung doàn lê diîPng sô' 3 (3/3 REI), Tiêu doàn thiî 2
thuôc Trung doàn Bâc Phi Angiêri sô' 1 (2/1 RTA), Tiêu doàn thiî 5 thupc Trung
doàn Bâc Phi Angiêri sô' 7 (5/7RTA), Tiêu doàn nguy Thài sô' 3 (3 BT).
4. Hai tiêu doàn và mot dai dôi trong phào 155 ly, 105 ly và mot tiêu doàn
trong biîc kích phào 120 ly cpng 48 khau thupc Trung doàn phào binh thupc
dia sô 4 (4è RAC).
5. Hai trung dpi phông không 12 ly 7.
6. Mpt tiêu doàn công binh, mpt dai dpi cor giói cô 10 xe täng 18 tâ'n, dai
dôi vân tâi cô 120 xe các loai.
7. Cân ciî không quân Diên Biên Phu trong dô cô mpt dpi không quân
thifcmg triic gôm 5 chiê'c phi ca thâm thinh, 7 chiê'c phi cor khu truc, 4 chiê'c phi
co vân tâi, 1 chiê'c phi cor triic thàng, cpng 17 chiê'c và ca quan phu trách
không quân.
8. Các ca quan chï huy và triic thuôc nhiî tinh bâo quân sii, thông tin, hâu
cân, quân y, hiê'n binh, dpi sOfa chûfa xe cp và ca gidri, v.v..
9. Miiôi dai dpi nguy bô sung ngiídi Thái.
Ngoài ra côn mot sô' bô binh lê thupc các dan vi ca dông ô dông bàng Bâc
Bô mà dich dieu dông den và bât buôc nhây dù xuông Diên Biên Phù dê bo
sung cho các dan vi bi hao hut. Dich dâ goi bon này là “bô dpi tinh nguyên
nhây dù täng viên” cho Diên Biên Phù.

160
 b) Trong s ô quän dich bi chét hoäc bi bât làm tù binh, cô:
- Toàn bô ca quan tong chî huy cùa dich ô Biçn Biên Phù.
- Toàn bô ba bô chî huy ba phân khu Nam, Bàc và Trung tâm.
- Ba bô chî huy cùa ba binh doàn ca dông và tat câ các ban chî huy các tieu
doàn bô binh và binh chùng nói trên.
Si quan cao cap hiên dà biê't rô cô:
- Tên Thiê'u ttfóng Dó Cátxtcrtri, Tii lênh quân khu Tây Bàc kiêm Tii lçnh
Bien Biên Phü, bi bât sô'ng.
- 16 tên quan nàm vira bi bât vùa bi giê't, trong dó cô:
+ Tên quan näm Trängca (Trancart), Tu lênh phó thií nhâ't phu trách công
viêc dia phiiöng Tây Bác.
+ Tên quan nàm Gô'tsê (Gaucher), Tir lçnh phó thú hai kiêm Tir lçnh phân
khu Bàc và Chî huy trüffng binh doàn cô dông sô' 9.
+ Tên quan näm Lànggle (Langlais), Ta lênh phó thúr ba kiêm Chî huy
trirông binh doàn ca dông quân nhây dû sô' 2.
+ Tên quan nàm Pirô't (Piroth), Tti lçnh phó thúr tir kiêm Chi huy trUÓng
pháo binh.
+ Tên quan näm Anlia (Allieu), Tií lçnh phân khu Nam kiêm Chî huy
trirông binh doàn ca dông sô' 6.
+ Tên quan näm Guÿt (Guth), Tham miiu trirông Biçn Biên Phù.
+ Tên quan näm Bucruÿch (Bucruix) thay cho Guÿt tú trân.
+ Tên quan nSm Grrranh (Guerin). Tir lçnh không quân Biên Biên Phii.
+ Tên quan näm Vayäng (Vaillant), Tir lçnh pháo binh thay Anlia.
+ Tên quan nàm Lamaniê (Lemeunier), Tir lçnh phó phân khu Trung tâm.
+ Tên quan näm Sêganh Pàcdi (Seguin Parzies), Tham miru trirông thay
Bucruÿch (Ducruix), v.v..
Tong sô' sï quan bi giê't và bi bât tir quan mot dê'n quan tir là 353 tên, tong
sô' ha si quan bi giê't và bi bât là 1.396 tên. Cçng tâ't cà là 1.749 tên.
Tong cçng sô' phi ca bi bän rai và bi phá húy ó ngay m ât trân cô 57 chiê'c,
ngoài ra côn 5 chiê'c bi bän rai trên tuyê'n cung cap cho mât trân. Tong cçng là
62 chiê'c dú các loai, trong dó có nhûfng phi ca oanh tac hang näng B.24, phi ca
phóng pháo B.26, phi ca vân tâi hang näng C. 119 và phi ca khu truc Hendiva,
deu hoàn toàn là cúa Mÿ viên trçr cho Pháp.
Quân ta thu toàn bç vu khi và toàn bç kho tàng dan dugc, quân trang quân
dung trong tâp doàn cù diem Biên Biên Phù, hiçn chira có thô'ng kê dây dû...

161
 Chien dich Biçn Biên Phü dâ thu dugc thàng lç>i vî dai nhu trên là do su
chï dao sâng suô't cüa Ho Chü tich, Trung ifcrng Dâng và Chinh phü, do tinh
thàn chien dâu tich ciic, ben bï và anh dûng, tinh thân chiu dUng gian kho rat
cao và sif truông thành vuat bâc cüa toàn the cân bô và chien sï trên mât trân
Bien Biên Phü, do tinh thân tich eue phuc vu tien tuyén cüa dong bào hâu
phUtfng và càc anh chi em dân công, do sii phôi hop hoat dông ra t dâc lue cüa
quân dpi và nhân dân trên câc chien truông toàn quôc. Thàng loi Biên Biên
Phü là mot thàng loi rat to ldn xUa nay chUa tùng cô trong lich sü dâu tranh
vü trang cüa Quân dôi nhân dân Viêt Nam.

Ngày 8 thàng 5 nâm 1954

(TRÎCH THÔNG CAO CÜA BÔ TONG TÜ LÊNH)

Bâc Ho gân huy hiêu Chiên sî Biên Biên Phü cho cân bô chien sï lâp thành
tich xuât sâc trong chien dich. Trong anh: Bâc Ho gân huy hiêu cho chién sï
trë Hoàng B â ng Vinh. (Anh tu lieu)

162
 Bai tuông Vô Nguyên Gidp di thi sât chien truàng Bien Bien Phù
sau chien thâng vï dai. (Anh tu lieu)

Cdc chien sï thi dua trong chien dich B ien Bièn Phü vui m ùng
công kênh Bai tuâng tai le m ùng công (ngày 13 /5 / 1954). (Anh tu lieu)

163
 16.200 link Phap d t&p doan
cut diem Dien Bien Phu bi
tieu diet hoq.c bdt lam tu
binh (1954). (Anh chup til
phim “Viet Nam tren diCang
th in g lai”). (Anh tit lieu)

Chieu
7 /5 /1 9 5 4 ,
Tudng De
Castries (giUa)
vd Bo tong chi
huy Phap tai
chien tritang
Dien Bien Phu
ra dau hang,
chdm dUt gidc
mong ba chu
Dong Duong
cua thuc dan
Phap. (Anh tu
lieu)

164
Tiíáng Pháp Den-tháy (ben trái) uà T hü trUáng Bó Quoc phóng Ta Quang Büu
ky Hiép dinh Gio-ne-vo tháng 7-1954. (Anh tu lieu)

165
 B IÊ N N IÊ N s u K IÊ N C H IE N T H Â N G D I Ê N B IE N P H Û
(Trích trong cuon: Chién tháng lieh sü Bien Bien Phü toan thu,
Phan Ngoc Lien (tuyen chon), Nxb. Tií dien Bách khoa, 2004.

Nguyén Thi C o i'

Nguyén Thi The B in h "
THÖ I S Ü K IÊ N
G IA N V IE T N A M PH ÁP T H E G ld l
N äm 1953
10.9 - Pháp xin Mi 38 5 triéu dóla dé thilc hién ké
hoach Nava.
Cuoi thán g - Bô Chinh tri B an Chap hành
9 Trung L/ong Dáng hop bàn vê chu
tniong chien cuôc Dông - Xuân 1953-
1954
1 5.10 - Pháp m á chién dich H ái Áu dánh váo táy
nam Ninh Binh.
2.11 - N ava gurí lénh cho Cónhi chuán bi chiém
dóng Dién Bien Phü.

' PG S.TS. Tníírng Dai hoc Sií pham H à Nói.

“ Ths. Trtfimg Dai hoc Sií pham H à Nôi.
166
 4.11 - Tien cöng thän h phö’ Nam Binh > - Nichxon, Phö Tong thöng
tieu diet 2 2 sl quan Phäp. Hoa Ky tuyén bö: “Ml có sif lo
läng trutíc slí m ét moi cüa nuöc
Phäp trong khi theo duoi möt
cuöc chien tran h m ä nhüng döi
höi cüa quöc gia lien hiép
khien cho da luän ngäy cäng it
nhay cäm ”.
6 .1 1 - Chien dich Hai Äu k et thüc th a t bai.
12.11 - B a i doän 3 1 6 di/0c lenh tien quän - Cönhi v iet thu cho N ava phän döi viec
len T äy B äc. chiem döng B ien B ien Phü.
15.11 - B a i doän 3 1 6 b ät däu hänh quän
len T äy Bäc.
17.11 - Hoi nghi chuän bi cuöc hänh quän “C axtö”
(chig'm B ien B ien Phü) hop Ö H ä Nöi do
Nava chu toa, chi dinh Gin lä chi huy doän
quän khöng van, dai tä Bectäy-phö chi huy
phu träch “chien dich cüa N ava”. T a t cä
phän dö'i mö cuöc hänh quän “C axtö”, N ava
van quyet dinh thifc hien vi ly do chien lUöc
(giCf Läo) vä kinh t§' (chiem gao).
19.11 den - Höi nghi Bö Töng tii lenh phö bien
2 3 .1 1 nhiem vu quän sif vä ke hoach Bong
Xuän 195 3 -1 9 5 4 .
2 0.11 - B a i doän 3 0 4 tien len T äy B äc - Quän Phäp do tiiöng Gin chi huy m ö cuöc
dänh la c hiiöng dich, sau dö quay ve hänh quän “Con nai li” nhäy du chiem döng
phuc kich er Phü Tho. B ien B ien Phü.
 21.11 - Khóng quàn vàn täi Phàp dà thà dù 4 .545
ngtiòi, 190 tàn v àt liéu trong 24 8 chuyén bay
do cà c m à y bay B 26 yém hò.
22.11 - Cònhi lén B ién Bién Phù, tiidng Gin và
càc sì quan ra sàn bay chào dòn.
25.11 - Phäp mà chién dich Acdescr chiém dóng
phòng tuyén N àm Hu (Thiiong Lào) nói lién
vtìri B ién Bién Phù.
26.11 - Hò Chù tich trà Idi nhà bào Thuy
B ién k h ln g dinh làp trtföng cùa Viét
Nam sàn sàn g giài quyé't cuòc chién
tran h ò V iét Nam bàng thifcmg lugng
H òa Bình.
2 8.11 - N ava tdi Hà Noi.
2 9.11 - B a i doàn 3 0 8 tié’n quàn lèn Tay - N ava, Cònhi lèn B i|n B ién Phù c ù Ber
B àc. Caxtcrri thay Gin làm chi huy tàp doàn cil
diém B ién Bién Phù.
3 0 .1 1 - B o Caxtari duac bo nhiém chi huy “Quàn
don trù B ién B ién Phù”.
3 .1 2 - N ava “tié'p nhàn chién dà'u” vói quàn ta ò
B ién Bién Phù và chi thi “bào vè bàng bàt
cù già nào”.
4 .1 2 - Cònhi, Gin, B o C axtari vach kè' hoach
phòng thù B ién B ién Phù.
5 .12 - Quàn Phàp huy dòng 183 chuyén m ày bay
dakóta rùt khòi Lai Chàu co ve B ién Bién
Phù.

168
 6 .12 - Bp Chinh tri nghe Töng quän üy
bäo cäo quyet dinh mö chien dich
Dien B ien Phü, thänh lap ban chi
huy chien dich, dong chi Vö Nguyen
Giäp läm Chi huy tn/öng kiem Bi
thii B ä n g üy m ät trän .
7.12 - B a i doän 3 1 6 dtfgc lenh nhanh
chöng tieu d iet dich ö Lai Chäu, B ai
doän 3 0 8 hänh quän len phöng
tuyen N am Hu bao väy dich ö B ien
Bien Phü.
8.1 2
1 2.12 - Ta giäi phöng Lai Chäu, tiep tue
truy kich tieu diet 24 dai dpi dich.
1 8.12
2 4 .1 2 - B ai doän 3 1 2 eien quän len Täy
Bäc.
2 5 .1 2
169
- N ava chi thi mö chien dich A tläng chiern
dông Liên khu V.
- B a i tä B o C axtcri diipc N ava cü lên Bien
Bien Phü chi huy binh doän täc chien Täy
B äc thay cho tiiöng Gin.
- Nava quyê't dinh di/a thiê't giäp lên Bien
Biên Phü trong thoi h an ngän n hat.
- Phäp eher xe tän g , dai bäc thäo röi lên
Bien Biên Phü.
- Cônhi thông bâo cho N ava vê cuôc hành
quän ô Sop Nao sê b ât dâu ngày 2 1 .1 2 và
cho ràn g s i i de doa cüa cuçc hành quän doi
vôi Viêt Minh là khô.
- N ava dir lë Nôen vôi quân linh à B iên
B iên Phü, khâng dinh quân Ph âp nhâ't dinh
th àn g lôn.
- N ava diêu quân lên Thiipng Lào th iét lâp - Liên quân Lào-Viêt giâi
m ôt tâp doàn ciî diém môi. phöng thi xâ T hà K het, cât
diiông sô’ 13, uy hiê'p diJÖng so
9.
 2 9 .1 2 - B o Caxtori, Cönhi, Bode hop ve “yem trg
cüa khöng quän” tai sö chi huy B ien Bien
Phü.
3 1 .1 2 - N ava chi thi cho Cönhi nghien cüru ke
hoach rüt lui cüa Biön Bien Phü (ke hoach
Xenöphöng).
Näm 1954
1.1 - Thiet läp cü diem Gabarien (Hirn Lam ).
- Bode ve Pari mang thii cüa N ava güi cho
Quöc vu khanh, bäo cäo tin h hinh cuöc chien
ö B on g Bifang.
3.1 - N ava vä Bagiäng thäm B ien Bien Phü.
5.1 - Bo Tong tif lenh ra lenh cho c&c
dan vi dtf bi tien quan len Tay Bac.
14.1 - Bo chi huy m St tra n hop hoi nghi
b in v4 ke hoach tien cong Tap dokn
cuT diem B ign B ien Phu, de ra nhiem
vu d in h dich theo phifcfng cham
“d in h nhanh giai quyet nhanh”, dii
ph6ng phtfang i n “d in h c h ic , tien
chSc”. Giir no sung quyet dinh v io 16
giir ngky 2 0 .0 1 .1 9 5 4 .
1 5.12 - B a i d oin 3 1 2 vk 3 1 5 k6o p hio v&o - Cönhi thäm B ien Bien Phü.
tra n dia theo dticrng TuSn G iio - - Böde tir P ari sang V iet N am thiic hien y
B ien Bien Phu. d6 tän g ctföng B 2 6 cho quän Phäp.
16.1 - Hoi nghi can bo khai m ac (tai
Mi/irng Ph äng), quyet dinh thay doi
cäch dänh tii “dänh nhanh giäi quyet
nhanh” sang “dänh chäc, tien ch äc”
 20 .1 - Ph âp dieu dông 22 tiéu doàn do bô lên Tuy
H 6a thiic hiên bitôrc I cüa chien dich A tlâng
chiém d ô n g Lien khu V.
22 .1 - N ava thâm Diên Bien Phù.
23 .1 - Chi thi m ât cüa Cônhi güi Do C axtari,
n hân dinh khâ nâng tiê’n công cüa Viêt
Minh và de ra nhiém vu phâi giüf vOTng trung
tâm de khâng cùa Diên Biên Phü.
2 4 .1 - Tiiirng trin h cüa Cônhi tn iô c Giàckê và
D agiàng ve chien su Dông Diiong.
2 6 .1 - G iàckê, Dagiàng, Balàn g, N ava, Cônhi
th àm Diên Biên Phü.
2 8.1 - Diên cüa Cônhi gùri N ava vê huông di
chuyén cüa Dai doàn 30 8 cüa V iêt Minh.
31 .1 - N ava thành lâp m ot tâp doàn cü diêm m<îi - Lien quân Lào-V iêt giài
à cao nguyên Bôlôven. phông tînh Atôpa, nô'i lien
vùng giâi phông H a Lào vôi
B âc Tây Nguyên.
2 .2 - Ô Danien, chi huy câc lire liiang quân Mî à
Thâi Binh Diiong lên kiêm tra Diên Biên
Phü tô ÿ râ’t hài lông.
3 .2 - San phâo 75 b ât dâu bân vào sân - P h âp th â truyen dan th âch thiîc ta tâ'n - T ai H a Lào liên quân Lào-
bay Miiirng Thanh công. V iêt bao vây P àcxé và
X aravan.
5 .2 - Quân ta hoàn th àn h công viêc kéo - Cuôc di thàm cüa 0 Danien-
phâo ra khôi trâ n dia B ân Nghiu, dai diên viên tra cüa Mï. Chi
B â n Tâ'u, Nà Tem và Nà Hy. phi quân s a cüa Mï cho Dông
Difang nàm 1953 gân 5 0 0 triêu
dôla.

171
 8 .2 - Thuong nghj sï Menphin (Mî)
hôi vê viêc gûi càc dem vi Ml
sang Dông Difong. Uynxcm dà
tii chô’i tàn g thêm viçn trçr cùa
Hoa Kÿ.
10.2 - Téng thong Mï Aixenhao
tuyên bô': phân dô'i viêc can
thiêp cùa Mï vào cu§c chiê'n
téng lue à Dông Duong và
Dông Nam Â.
15.2 - Pléven, Bo trtföng Bö Quöc phòng Phàp
cùng m öt phäi doàn tudng lình cao cà'p dè'n
H à Nói.
16.2 - N ava tiè'p tue chié'n dich Atläng.
17.2 - Ta giài phóng Kon Tum. - N ava diéu quàn lèn Plàycu th àn h làp tàp
- chî huy m ät trä n hop hoi nghi doàn ciif diém quàn su mói.
bàn ve k é hoach tâ'n công Diên Biên
Phù theo phtfcmg châm “dành châc
tiê'n ch âc”.
18.2 - N ava và Cónhi lèn thàm B ièn B ièn Phù. - L ien quân Lào-V iêt tien sàt
- N ava phài tarn thöi dinh chién dich Atläng Luông Prabàn g (Thuong Lào).
de tàn g cuòng cho quàn chié'm giür Plàycu, - Hôi nghi bon ngoai tniâng
An Khè. Liên Xô, Ml, Anh, Phàp Ô
- N ava tàn g ciifmg 9 tiéu doàn chiém giür Beclin ra thông bâo sè hçp bàn
Luóng P rabàn g và Miidng Sài, hình thành vê vân de “Lâp lai hôa binh ô
m òt tàp doàn cdf diém mói. Dông Duong” ta i Genève vào
thàng 4 nàm 1954.

172
 19.2 - Pleven cùng thtf trüông Bô Chien tranh
Phâp và nhiêu tuông lïnh k hâc thâm B iên
Bien Phù.
- N ava nhân dinh “ngon trào tien công cùa
Viêt Minh dâ dê'n lue xuô'ng” và ra lênh
phân công trên khâp càc chiê'n tniirng Bông
Duang.
22 .2 - Bô chi huy M ât trâ n hop hQi nghi
cân bô chien dich de kiêm diém công
tâ c chuân bi tâ'n công döt I.
24 .2 - Lien quân Lào-V iêt giài
phông thi tra n Phongsali, Bun
Tai, Bun Niia, mô rông vùng
giâi phông à liiu vüc sông Nâm
Hu.
27 .2 - Chinh phù Ph âp thong kê sô' th iêt h ai vê
cuôc chiê'n tran h B ô n g Bi/ang tir 1945 dê'n
mùa xuân 1953: quân vién chinh dâ m ât
3 4.0 4 1 nguài, chiê'n tran h dâ tiêu tô'n 2 .0 0 0
ti phrâng.
2 8.2 - Quân Ph âp dânh th âm d6 à phia dông nam
Bien B iên Phù.
- Ph âi doàn Plêven riri Bông Bifang.
- Cônhi ra lênh phài b àt dâu phông chô'ng
ngâp cho càc kho à B ien Biên Phù.

173
 1.3 - Plêven vê Pari tuyên bô' bip bçfm: “Ô Bông
Btfcmg không c6 vâ'n d l quân sii, chi cô vâ'n
de chinh tri mà thôi”.
4.3 - N ava cùng Cônhi kiém tra B ien B iên Phù.
5.3 - Tai P ari, Quô'c hôi Phâp b ât dâu thào luân
vê Bông Biicmg.
8.3 - Trong phâo 105 và phâo cao xa cùa - Phông nhi cùa Cônhi bâo câo cô th ê Viêt - Tai Matxccrva, ông Savari
ta b â t dâu chiê'm lînh trâ n dia à Minh sê tâ'n công B ien B iên Phù vào ngày tiêp xüc vôi dai diên cùa Viêt
B ien B iên Phù. 15.3. Nava xàc nhân nhiing không cho ràng Minh, nhtfng moi viêc kéo dài.
quân ta khô cô the diia phâo dên gân löng
chào B içn Biên Phù.
- N ava chi thi cho Cônhi vê viêc không bo
sung thêm lue ltfçmg cho dông bàng B âc Bp,
yêu càu phài té chûfc bào vê câc cân ciï
không quân bàng nhtïng phiicmg tien hiên
cô.
- Tai P ari, mô dâu nhûfng cuôc thiicmg li/ang
vê nên dôc lâp cùa V iêt Nam.
10.3 - Ho Chu tich gùi thu dông viên toàn
the cân bô, chien sï và dân công à
B ien B iên Phù.
- B a i tiiông Vô Nguyên Giàp ra lênh
dông viên tâ't câ cân bô, chien sï, câc
don vi kiên quyê't tiêu diêt quân dich
à B ien Biên Phù.

174
 11.3 - NhCing trong phäo cuöi cüng cüa ta
da väo chiem llnh trä n dia (Dien
B ien Phü).
- Quän ta b ät däu däo trän dia xuät
phät tien cöng väo Him Lam .
12.3 - 10h 3 0 ’, ta nö süng bän väo sän bay
Miiöng Thanh, phä hüy 3 m äy bay
trinh sät.
13.3 - 13h Dai döi lUu phäo 80 6 duoc lenh
nö 2 0 p h ät dan däu tien väo Him
Lam vä Muöng Thanh.
- 17h phäo ta tap kich don däp väo
khu trung tarn, sän bay Muöng Thanh,
ba cur diem cüa trung täm de khäng
Him Lam. Dcrt tan cöng thuf nhat cüa
chien dich Dien Bien Phü bät däu.
- 2 2 h 3 0 ’ quän ta hoän toän tieu diet
cum cü diem Him Lam .
- B 6 Töng tu lenh quän dpi nhän
dän Vidt Nam ra chi thi cho cäc
chien tn iö n g toän quöc tich ciic hoat
döng dänh dich de phöi hap vöi
chien triiöng chinh Dien B ien Phü.
175
- Der Caxtcrri bäo cho Cönhi, Viet Minh säp
tan cöng vä Cönhi xä c nhän trä n dänh xäy
ra ngäy 13 cö the chinh xäc.
- N ava lenh cho Tu lenh khöng quän phäi
luön sän sän g ö dong bäng 40 m äy bay
daköta quän sU vä ö Senö 25 chiec.
- Mpt tieu doän quän Ph äp phän kich dinh
phä trä n dia tien cöng Him Lam , bi höa lUc
ta bän m anh phäi rüt lui.
- Cönhi len thi s ä t Dien Bien Phü, den
trung täm de khäng Him Lam ra nhflrng chi
thi cän th iet khi bi ta tan cöng.
- N ava cho quän dö bö len Quy Nhcm thuc
hien bude thuf II cüa chien dich Atläng.
- Trung täm de khäng Him Lam hoän toän
bi te liet. 30 0 ten bi tieu diet, 20 0 ten bi b ät
söng, xöa so hoän toän tieu doän 3 thuöc
B än lff doän le duerng thur 13.
 14.3 - 7h, cao x a ta h a chiec m äy bay däu
tiän d Dien BiSn Phü.
15.3 - 2h, quän ta b ät ddu tien cöng bäng
dan phäo 105 li väo eil diem däi Döc
Läp. 3 h 3 0 ’ chinh thürc tien cöng
bäng san phäo 75 vä bö binh, den
6 h 3 0 ’ ta tieu d iet hoän toän cur diem.
16.3 - Bö chi huy M ät trä n Dien Bien
Phü hop hoi nghi cän bö chien dich
de so k et th än g lgi dgt I vä giao
nhiem vu dgi II: tie'p tue xäy diing
trä n dia bao väy th ä t vöfng chäc, tie'p
tue tiö'n cöng cäc eil diem vöng
ngoäi, phäi k iim che phäo binh vä
khöng che sän bay dich.
17.3 - 15h quän ta bän 20 p hät dan phäo
väo dän B ä n K6o.
- Dgt tien cöng thür nhä't cüa ta ket
thüc. Quän ta ti§u diet ggn ba trung
tä m de khäng m anh n h ät cüa dich.
176
- 9h, 1 tilu doän quän Ph äp, 5 xe täng phdn
kich dinh chiem lai Him L am , bi thä't bai.
- Da C axtari güri thir cho vg: “Ngi/öi Viet tien
cöng chüng ta tCf höm qua, tinh hinh hoän
toän khöng nhi/ dieu anh mong dgi. Phäo
binh giä väo cäc anh. M öt trung täm de
khäng dä bi thä't thü”.
- 6h , Do C axtari tung hai tieu doän vä 6 xe
tän g phän kich len doi Döc Läp nhifng bi
quän ta dänh lui.
12h 45’ P irö t chi huy phäo binh täp doän cur
diem Dien Bien Phü tu sät.
- Tieu doän du thuöc dia so 6 nhäy du xuöng
tän g vi|n cho Dien Bien Phü.
- N ava chi thi cho Gämbie- Tong Tham mi/u
triicrng quän döi vien chinh Ph äp Ö Döng
Dixang phäi thiic hien gä'p ke hoach läm
miia nhän tao tren dudng giao thöng tCf hau
phi/ang cüa ta ra m ät trä n Dien Bien Phü
de ngän chän sii tie'p te cüa ta.
- Hai dai dpi linh Thäi chay ra däu häng.
- Tä't cä so m äy bay d sän bay MiJöng Thanh
deu bi phä hüy. Tong sö' th iet h ai khoäng
2 .0 0 0 ten.
 18.3 - Lôdanh- Tii lênh không quân Phâp à Dông
Ducrng bâo câo vôi N ava vê viêc tiê'p te bàng
d u d n g không h àng thàn g tàng t£i 4 .0 0 0 tâ'n
lên 10.000 tan mà không cô câch nào de lây
lai dû. Lôdanh ra chi thi nghiên ciîu câch
thâ dù m ô châm.
19.3 - Do Caxtori goi diên cho Cônhi: viêc m ât
Diên Bien Phü là không the trân h diioc
trong mot thöi gian ngân nûfa và de nghi
phâi tim con dtfông rüt lui sang Lào.
- Ngân sàch cho Dông Di/ong gom cà chi phi
quân sii là 62 6 ti phràng, niidrc Phâp chi
dông 136 ti, côn lai do Ml chiu.
20.3 - Dai tuông Vö Nguyên Giâp güri thii - Cônhi diên cho Do Caxtori chi thi gom 5
cho bô dôi dông viên tiê'p tue xây diem bàn vê phông thû Diên Biên Phù.
diing trâ n dia tiê'n công và bao vây
s ä t dich hem nùra.
21.3 - Phâp day m anh viêc nghiên ciîu và thiï
nghiêm th iet bi thâ dù, de dù c6 thé mô
châm m ot thöi gian.
22.3 - Diên cùa Cônhi yêu eau Do Caxtitri phâi cô - Tai Nhä T räng, Aixenhao
bien phâp chong bôc phâ và phâ câc hào tiep tiiöng E ly, bän cäch ciiu
giao thông cùa V iêt Minh. vän “con nhim” Dien Bien Phü.
24.3 - Cônhi chî thi cho Do Caxtori cô' chô'ng da - Tai MI, do do'c Ratpho de ra
vôi quân ta dê'n mùa müa. Cuôc thi nghiêm ke hnach cüfu vän Dien Bien
thâ dù à dô cao 1.500m d at kê't quâ tôt. Phü: düng tü 70- 8 0 m äy bay
oanh tac hang näng B 29 vöi sii
yem ho cüa 150 khu truc thupe
ham dpi 7 Ml den oanh tac
xung quanh Dien Bien Phü.

177
 25 den - Bd chi huy m at trS n trieu t4p H6i
2 7 .3 nghi c i n b§ de ra nhiem vu cho dot
II: tiSu diet c i c diem cao tai khu
d6ng uy hiep true tiS'p khu trung tSm
Mudng Thanh, tieu dipt bp phSn
sinh luc dich de chuan bi cho tong
c6ng kich.
- Tr&n dia chien h io cua quSn ta vSn
tiep tuc bd v io trung tam v k c i c
diem cao <5r khu dong Mudng Thanh.
28.3
2 9.3 - Tii 17.3 den 2 9 .3 quan ta da d&o - Ducmg lien lac giufa Mufirng Thanh v& H6ng
hcfn 100km h io giao thong. Cum ho&n to&n bi cat durt.
- Dai tudng Vo Nguyen G iip guri thu
dong vien quin ta budc v&o chien
dfiu dot II.
30 .3 - Dot tien c6ng thut II b i t dau.
- 17h p h io ta tap kich diir dpi v io
khu trung t&m v& c i c cao diem khu
dong.
- 18h bo binh b i t ddu no sung tien
cong.
178
- C6nhi vig't thu cho N ava yeu cdu tang
cuirng luc luong co dong v i c6ng binh de giai
quyet vS'n dS vSn chuyen tiep te , ng'u khdng
se p h ii ru t lui c i d H a N§i.
- TCf 13.3 den luc n£y, P h ip da dung 750
mdy bay chien d&'u thd 1.100 t i n bom v&o
ph6ng tuyen quSn ta.
- Tai Oasinhton thuong nghi sï
Wiley tuyên bô': “Nê'u ngUdi
Phâp không tiê'p tuc cuôc chiê'n
tran h thi chûng ta sê roi vào
tinh tran g lüng tüng khùng
khiê'p”.
- Tai Mï, Dalet tiê'p câc dai sûr
Anh, An, T ân T ây Lan,
- Bo Quo'c phbng Phdp hop nghien cilu thuc Philippin de nghiên cüru tinh
hien ke hoach “Dieu hdu” cua MI. hinh or V iln Dông.
- P h ip bi mS't c i c ciir di£m C l, E , D l.
- Cdc cur diem C2, D2, A1 bi tS'n c6ng.
 31.3 - Ta da chiêm diiöc 2/3 ciî diem A l.
- Bô chî huy m ât trâ n quyê't dinh
thay liic li/çrng tiê'p tue tiê'n công A l,
ch! thi cho m ât dông và tây cùng
h oat dông dé phân tân binh lue dich.
1.4 - Cuôc chien trên doi A l diên ra âc
liêt.
3.4
4.4 - B a t tiê'n công doi A l tam ngùng,
quân ta giûr môm thia lia.
5.4 - B a t tiê'n công thiî II cùa ta vào khu
dông Miifrng Thanh châ'm dOrt.
7.4 - Bô chî huy m ât trâ n B ien Biên Phù
hop hôi nghi cân bô nhân dinh
th â n g lai, sai lâm trong d at dâu vùa
qua. B ê ra nhiêm vu m âi: tiêu diêt
thêm m ot bô phân liic lugng môi cùa
179
- Quan Phap chiem di/gc 1/3 can cii A l, tiep
tuc cho'ng cii kich liet v<Si ta. B en chieu quan
Phap chiem duwc 2/3 cii diem.
- Cuf diem 106 d phia tSy bi tieu diet.
- Nava chi thi cho Conhi: phai k6o dai cuoc
chong giOt den mua niidc. CSn chuan bi moi
c ich p h i huy trie t de p h io , xe tang, do tiep
te tnidc khi roi vko tay Viet Minh.
- Phap t in g vien tieu d oin du thuoc dia len
Bign Bign Phu.
- Q uin Phap chiem 2/3 qua d6i A l.
- Trong dot nay quan Phap bi loai kh6i v6ng
chien 2 .3 0 0 ten , 4 m ay bay.
- P h ip th ¿l du tan g vien tieu doin du thuoc
dia so' 2 cho B ien Bien Phu.
- Tong thong Ml Aixenhao
khien t r ic h B alet bang lcfi
dinh chinh: Hoa Ky chong lai
sii can thiep.
- B alet tiep kien H angri
Bom ne- dai suf Phap tai Hoa
Ky. Thiigng nghi si Naulen
tuyen bo': “The' gidri tu do c6
nhiifng giai phap khac cho
Bong Di/ang han l i gOri sang
c i c dan vi luc quan Mi”.
- B a le t tuyen bo: “Sii ton tai
siic m anh cua Ml v i viec Hoa
Ky sSn s in g sur dung siic manh
a'y tao ra sii b io ve the gidi tif
do chong lai sii de doa cua
cong s i n ”.
- M ay bay trinh sat cua Ml bay
tre n b iu trifi B ien Bien Phu
de nghien cilu thiic hien ke
hoach “Bieu hau”.
- Tong tong M! Aixenhao tuyen
 dich, dânh chiem thêm m ot sô' ciî bô': NhOfng ca may vê m ot giâi
diém, tiê'p tue th â t ch àt vông vây, phâp thuang luang à Genève
chuân bi moi diêu kiên cô lai chuyên không thâ'y nhung së không cô
sang tong công kich. hành dông dan phucmg v l phia
Hoa K ÿ... phuong Tây không
the châ'p nhân viêc bô Dông
Duang cho công sân.
9.4 - Cuôc chien à dôi C l âc liêt, moi - Qu£n Phcip don lUc lugng phan kich dinh
bên chiem m ot nûra ciî diém. chiem lai cur diem C l.
• QuSn P M p tha bom v^o bSn Long Nhai,
l&m chg't 4 4 4 dong b&o ta.
11.4 - Dalet dê'n Luân Dôn gàp ông
Êden de bàn vê câc vâ'n dé
Dông Duang.
12.4 • N ava nghien curu dinh thuc hien ke hoach
C6ngdo ddnh thiio cho quan doi don tni
Di&n Bi§n Phu chay sang Liio.
14.4 - Conhi bdo cho Da C axtari biet kg” hoach
Congdo se dugc thuc hien dudi quyen chi
huy cua trung tH Goda.
15.4 - Cônhi tiê'p tu lênh không
quân Mî Patcrritgia, tai Hà
Nôi, dé nghiên ciîu k é hoach
“Diêu hâu”.
16.4 - N ava to chute cu6c hop tai H a Noi de quyet
dinh ve cuoc hSnh quSn Congdo.

180
 18.4 - Ta tieu diet cü diem 105.
19.4 - Ta be gäy cäc dot phän kich cüa
dich ra cü diem 105.
20.4
2 1.4 - Dai tiföng Vö Nguyen Giäp trä löi
phöng vä'n nhä bäo Däng Cöng sän
Italia, phän tich tinh hinh Dien
Bien Phü, khäng dinh du khöng
quän Ml c6 can thiep cüng khöng
giäi quyet difoc nhCrng khö khän cho
Phäp ö Dien Bien Phü.
22.4 - Quän ta läm chü hoän toän sän
bay Muffing Thanh, cät duft hoän toän
viec tiep te diföng khöng cüa dich.
- Bö chi huy m ät trä n keu goi cäc
chien si Dien Bien Phü däy manh
phong trä o “Sän täy , bän tia ” vä
chuän bi tie'n cöng dot III: tiep tue
181
- N ava güi vè Phäp bän bäo cäo tinh hinh
quän sif Döng Difong, de nghi chinh phü
hoäc ngifng bän trvröc khi thifong lifcrng hoäc
thiföng luong m ä khöng ngifng bän, trong
lüc dö chuän bi m ot quän doàn täc chien
möi, tien hänh m öt cuöc chien tran h möi
bàng nhüng phucmg tiên khong lo.
- N ava güi cho chinh phü Phäp nhûfng ÿ
kien vê tinh hinh quän sif ô Döng Difong
tnföc khi höi nghi Genève hop.
- Däc Giänglicr- Cao üy Ph äp ô Döng Difong
güi diên lên chinh phü Phäp trinh bäy vê sif
nghiêm trong cüa tinh th e, khäng dinh quän
Ph äp er Diên Biên Phü chi chuyen sang the
cö loi khi cö sif can thiêp tnfe tiê'p cüa Mi,
nhimg phia Mi chifa sän sän g tien hänh.
- Tifóng Mi Cadêra cùng phâi
doàn Sài Gòn trifc tiep kiern
tra viêc chuan bi thi/c hien ke
hoach “Diéu hàu”.
- H àng khóng mau ham Saipan
cüa Mi difa vào Dà N àng 28
m ày bay “Consair” difcrc huy
dòng tìf so mày bay dii trOf ò
Philippin.
- Thü tifcrng Anh Socsin tir chôi
cuòc tham già nói chuyèn ó
Oasinhton, thòng qua biîc diên
cüa ông ta güi cho tuóng Do
CaxtOri.
- Ngoai tnrông Phàp và Anh
gàp nhau tai Pari bàn vê kê'
hoach “Dieu hâu”.
 tiéu dièt sinh life dich, dänh chiè'm
cäc diém cao còn lai ö phia döng và
cäc eil diém dot xuà't Ò phia tày, uy
hiep khu trung tàm , tran h doat tié'p
tè', tié'n tdi tong còng kich tiéu dièt
hoàn toàn quän dich ö Dièn Bièn
Phù.
23.4
26 .4
2 7 .4 - Dàng ùy M ät trä n trièu tap Höi
nghi Bi thii Dàng ùy cäc dai doàn,
phè phän cäc hièn tircmg “hCiu liiçng Lào.
khuynh tiéu clic”
182
- Thäng chiîc däc câch câ'p tiidrng cho Da
C axtari.
- Cònhi dir tinh se càm cir nè'u có tä n g viên
và V iêt Minh không töng công kich. Néu
ngìrng tän g vién chi câm ciT dirac 8 ngày.
- Quyên chi huy cuôc hành quän Côngdo giao
cho dai tâ Do Ccrrevoco- tir lênh câc lire
- Tong thong An Dô Nêru de
nghi m ot kê' hoach châ'm diît
chiê'n tran h à Dông Dirong.
- Hôi nghi Genève bàn vê vâ'n
de Triêu Tiên và Dông Difong
khai mac.
- Dô dô'c ham dôi Anh-Saclo
Elam be, phô dô doc ham dôi
Ml- Callaghan, tir lênh hâi
quân Ml, Anh gàp nhau à
Tôkyô.
- Tong thông Mï Aixenhao và
Thù tirâng Anh dêu dà tîr chô'i
viêc can thiêp vào Dông
Diicrng. Dô là “tiê'ng chuông
bào tù cûa Diên Biên Phù”.
- Tong thô'ng Ml Aixenhao
tuyên bô tai Hôi dong B ào an:
“Chinh phù Mî chfr biê't nhCfng
kêt quâ cùa Hôi nghi Genève
triieie khi cô nhùfng sàn g kien

1.5 - Dot tiê'n công thür III b ât dâu: phia
dông tiêu diêt hoàn toàn ciî diem C l,
5 0 5 , 505A ; phia tây tiêu diêt ciî diem
311A ; phia nam (Hong Cüm) ta dânh
vào khu C tiêu diêt m ôt bô phân
sinh lue dich.
2.5 - Dêm 2 .5 , ta tiêu diêt ctï diem 311B
phia tâ y Mirirng Thanh.
- T rân dia quân ta bao vây s â t trung m ôt phiên hop dé nghiên ciîu vâ'n dé chay
tâ m , chi còn câch sò chi huy Der th o ât và rut lui sang Lào.
Caxtcrri trê n dirói 300m .
- Mot dai dôi cùa ta dupe lênh dông
chô't tai bàn Nà Ti, không cho dich
thâo chay sang Lào.
4.5
5.5
183
mói nhàm giùp d8 nitóc Phàp à
Dòng Dircrng”.
- Li/cmg thiic quân don trü chi còn lai 3
ngày, 27 5 viên dan 155 li, 14.000 viên c3
105 li, 5 .000 viên cô'i 120 li.
. Cônhi chi thi cho Der Caxtcrri m ot kê' hoach
thâo chay khâc goi là kê” hoach “Chim bien”,
nhitog tâ't cà câc si quan Phâp chï huy ô
Diên Biên Phù dêu m at tin tiiông. Der
Caxtcrri quyet dinh d lai vói thiiong binh.
- N ava tuyên bo không càn tié'p tue chien - Tai Cólóngbò, thòng bào cuó'i
dâ'u ô Diên B iên Phù và quyê't dinh to chiîc cùng cùa hpi nghi càc mróc An
Dò, Pak ixtan , Indónèxia,
Xàylan tuyèn bo: “Càc nude
- N ava giao cho Der Caxtcrri tir dinh ra thé tham già hpi nghi chò'ng lai
thiîc và thòi gian cho cuôc hành quân moi sir can thièp cùa nhufng to
“A lbatros”. chùic cpng sàn , chò'ng còng sàn
và nhting to chufc khàc”.
- Quân Phâp phân kich chiê'm lai cil diëm
3 1 1B nhimg thâ't bai.
- Cônhi chî thi cho Dp Caxtcrri phâi tiê'n
h ành cuôc hành quân rùt lui “A lbatros” tuyêt
m ât.
- Quân Phâp th à tiê'p tiéu doàn dù thuôc dia - Bó traò n g Bp Quoc phòng Mi
so 1 xuông Diên B iên Phù. tuyèn bó' “chùng ta khòng thè
- Do Giàng và N ava ròi H à Nói vào Sài Gòn. don dpc chiù tràch nhièm làm
- C âc cOr diém 5 0 6 , 5 0 7 , 3 1 0 cùa Ph âp bi ta cành s à t cho cà thè gicri” (sen
tâ'n công. dàm quó'c té).
- B ào Pravda: “Bò triróng
 Ngoai giao Dalet tró'n khòi
Genève sau khi dà ngói chùng
kiè'n sii thà't bai cùa nén ngoai
giao cùa m ình”.
6.5 - 2 0 h 3 0 ’ tien g no cùa khò'i bóc phà
lOOOkg d àt trong lòng dói A l là hiéu
lènh tiè'n cóng.
7 .5 - 2 h 3 0 ’ c à “Quyét chiè'n quyét thàn g” - Tèn quan tii chi huy cùr diém A l bi b àt
cùa quàn ta tung bay trè n cao diém só'ng.
A l. - 5h 30’ sàng, quàn Phàp phàn kich dành lèn
- 9h Trung doàn 98 tièu dièt hoàn cùr diém A l, nhifng bi thà't bai.
toàn cùr diém C2. - Khu vUc chiè'm dóng cùa quàn Ph àp chi
- Quàn ta giành th àn g lai hoàn toàn còn lai mòi chiéu trèn diiói 1000m . Tinh
ò càc diém cao A l, C l, C 2, 5 0 6 , 310. thàn binh linh hoàn toàn tan rà.
- 14h Trung doàn 20 9 tiép tue tién - lOh Cónhi nói chuyèn qua vó tuyè'n dièn
còng cùr diém 5 0 7 gàn cau Miióng vói Do C axtari.
Thanh. Trung doàn 20 9 tién còng - Hàu h ét trong càc trà n dia cùa dich déu
tièu dièt càc cui diém 5 0 8 , 5 0 9 , tiè'n xuà't hièn c à tràn g, nhiéu noi quàn Phàp
s à t bit sòng N àm Rom. phà hùy, quàng vu khi xuong sóng. Ngay
- Bó chi huy M àt trà n ra lènh: tong trung tàm Mitòng Thanh cùng xuà't hièn cà
còng kich tièu dièt toàn bó quàn dich tràn g.
à Dièn B ién Phù. - 15h 30’ Da C axtari dièn ve cho Cónhi bào
- 16h don vi dàu tién cùa dai doàn cào càc tiè'ng sùng chó'ng cii sè ngiing vào 7h
3 1 2 viiat qua càu Mitòng Thanh. sàn g mai.
- 1 6 h 3 0 ’ quàn ta tiè'n s à t dén s a chi - Pagit-Tham muu truàng tàp doàn cùr diém
huy Do C axtari. goi dièn cho L alàn g ò Hong Cùm phài gà'p
- 1 7 h 30’ là cà Quyè't chiè'n quyét rùt thiic hièn k é hoach thào chay.
th àn g bay trèn nòe hàm chi huy - 17h thiéu ttfóng Da Caxtari cùng toàn bó
dich. Bó tham mOu bi b àt song.

184
 17h 5 5 ’ B a i doän 3 1 2 bäo cäo: “T at cä
quän dich trong khu trung täm dä
däu häng. Bcr Caxtcrri vä cä ban
tham muü cüa hän dä bi b ät”
19h Trung doän 57 truy kich sät
dich ve phia Läo.
24h ngäy 7 .5 .1 9 5 4 , sau 55 ngäy dem
chien dä'u äc li§t, chien dich lieh sil
B ien Bien Phü dä ket thüc thäng
leri.
- Cönhi dien bäo cho L alän g tim moi cäch
thäo chay.
18h 3 0 ’: L alän g ra lenh cho quän linh r ö i
khöi H 6ng Cüm.
- 24h toän bö quän Ph äp er Hong Cüm gom
2 .0 0 0 t6n rüt chay dä däu häng ta.

185
 Nguoc dòng sông Mä (Thanh Hóa) tùng doàn thuyèn vicat qua nhùng
ghènh thàc nguy hiem chuyèn gao lên B ien Bien Phû, näm 1954
(Trung tâm LiCu trü quoc già III, Tài lieu änh Phöng Bö Ngoai giao,
ho so 3112).

Các doàn xe vân tâi dà chudn bi sän sàng, ngày dem nói duói nhau chay ra
mcj.t trän, näm 1954 (Trung tâm Liíu trü quóc già III, Tài lieu änh Phông Bô
Ngoai giao, hô sa 3104-2762).

186
 Bôi quân xe dap tho xuât hiên à B ien Bien là mot dieu ky dieu
cliUa tùng cô trong lich sû chien tranh, không chi à Viêt Nam
mà cà lich sû chien tranh thé giài. (Ahh tu lieu)

Ngay tai mçit trân Bien Bien phü, tliUang bmh dich diCac
ta sän söc, cûu chüa rät chu ddo, nâm 1951
(l'rung tâm Luu trü quoc gia III, Tài lieu ânh Phông Bô Ngoai giao,
ho sa 3126).

187
 K Ê T QUÂ H U Y DQNG LtfC Ll/ÇfNG, V Â T C H A T
H ÂU C Â N , K Ÿ T H U Â T PHgC W C H IEN D|CH
DIÇN B IÊN PHÛ

I. QUÂN SO THAM GIA CHIEN DICH, QUÂN SO HÂU CAN

CHIEN DlCH, LUC LU0NG TÄNG CUÖNG CHO HÂU CÂN
CHIEN DICH, THÔI GIAN CfflEN DICH
TÊN DÖN VI Sô' LÜÖNG DÖN VI QUÂN SÖ
B q binh:
- B a i d oàn 3 0 8 3 tru n g doàn (3 6 , 8 8 , 102)

312 3 ” (1 4 1 , 1 6 5 , 2 0 9 )

316 2 ” (9 8 , 174)

304 1 ” (5 7 và giûa dot 2 th êm 2

tieu doàn cûa Trung doàn 9)

Công: 9 trung doàn + 2 tieu doàn

Phâo binh:
- T ru n g d oàn 4 5 2 tieu doàn 105 (2 4 khâu)
675 G dai d$i 75 (18 khâu)

5 ” coi 12 0 (20 k h lu )

1 tieu doàn coi 8 2 (3 6 khau)

1 ” BK Z 75 (1 2 khau)

- T ru n g d oàn cao x a 37 3 tilu doàn (3 6 khau)

(3 7 6 )
- Tieu d oàn h ô a t i i n 4 6 1 ” (1 2 khau)

Cçng: 8 t il u doàn + 11 dai dçi

’ Dân theo Tô’n g k é t h â u c â n c h iê n d ic h D iê n B iê n P h ù - Tdng eue Hâu cân xu ât bàn.

188
Công binh:
- T ru n g d oàn công binh 4 tieu doàn
Dai d oàn 315
- C ông b inh Cuc V ân tâ i 1”

5 tieu doàn
Công:
Bô tu lê n h chien dich, 1.754
th am muü, chinh tri

H$u cân chiê'n dich:

- Chî huy s d hâu phucfng 1
chiê'n dich
- Chî huy s â câ c tuyê'n KC 3
- Dôi dieu tri quân y 1 7 DDT (1, 2, 3, 4, 5, 6, 7) 679
- Dôi v â n t â i ô tô Gom 446 xe
- Binh t r a m BT 18, tra m dieu chînh giao thông
- Kho Quân nhu, quân khi

Công: 3.1682
Tong sô' q u â n 5 3 .8 3 0

Luc luong tâng cuàng cho hâu can chien dich:

- Công binh 4 tieu doàn công binh siîa diiàng.
T h ô n g t i n 2 d a i dôi.

- Phâo cao xa 2 tieu doàn 37 ly (24 khau), 1 dai dpi 12,7 ly.
- Thanh niên xung phong.
- Dân công 33.500 (phuc vu 3 triêu ngày công).
Thài gian chiê'n dich:
- Thài gian bp dôi hoat dông à chien triiông: 165 ngày (5 thâng rifôi, tù
thâng 11 nâm 1953 dê'n thâng 5 nâm 1954).
- Thcri gian hâu cân chien dich hoat dông: 210 ngày (7 thâng, tîf thâng 11
nâm 1953 dê'n thâng 7 nâm 1954).
Dot dânh Lai Châu 15.11.1953 - 12.1953

1 Ngoài ra côn 4 dôi dieu tri cùa 4 dai doàn: 308, 312, X.., 315.
Phân chia ra cô 9 cân bô cao câp, 120 cân bô trung cap, 246 cân bô so cap, côn lai là
can bp tir trung dôi t<Si chien sï.

189
 Bçrt dânh Thuçrng Lào 26.1.1953 - 6.3.1954
Bert chuân bi 26.1.1954 - 13.3.1954 (47 ngày dêm).
Bert 1, 2, 3 13.3.1954 - 7.5.1954 (56 ngày dêm).
(Tîi 17-1 dén 26-1 kéo phâo vào; tir 27-1 dén 5-2 kéo phâo ra).

II. K ÊT QUÂ HUY DÔNG NHÂN, VÂT LÜC DE PHUC VU

CHIEN DICH (CHI TÎNH RIÊNG CHO DIÊN BIÊN PHÛ)
Thiic Dân Xe dap PhiicTng
Gao Thit
DIA PHÜÖNG pham công tho tiçn
(tan) (tan)
khâc (tan) (ngiïôi) (chiê'c) khâc
L ien khu V iê t B à c 5.229 454 226 36.519 8.065
L iên khu 3 1.464 64 51 6.402 1.712
L iên khu 4 9.052 640 186.714 11.214
Khu T â y B â c 7.311 389 31.818 - 11.800
Liiu vue N âm Hu 300 _ _ _ _ m ân g m îa
và 500
Ô Thiiông L ào 1.700 - - - - ngiia tho.

Công 25.056 907 917 261.4531 20.9912

III. K ÊT QUÂ BÔ DÔI TÜ TÛC VÀ HÂU CÀN DÖN VI DÂM

NHIÉM
T Ê N DÖN VI N Ô ID U N G

B a i doàn bô binh X T ro n g 25 n gày dào 52 tâ'n cü m ài, kiê'm 32 ta n rau rCing, dânh
12 tâ'n c â .
312 To chiîc 1 doàn 100 xe tho dê’ mua v â t p ham tù hâu phiiang ra.
316 To chiîc dânh tCrng dàn bô lên tiê'p pham th it tirai cho dan vi.

B a i doàn 351 L à m th it Ud(p chuyen tîr hâu phuang r a dUçrc 100 tan.
Tâ't câ câ c dan vi B a n vi nôi chung dà tii to chiîc tro n g rau, n gâm giâ, k iem rau
rîrng, d ân h câ , to chiîc thu mua rau và th it, to chiîc tié p te
thu öc h ü t, duông keo, thuôc dânh ràn g , x à phông...

1 Trong sô' dân công n ày, hâu cân chien dich sü dung 3 3 .3 0 0 , sô' cbn lai do hôi dong cung
cap m ât trâ n sur dung à hâu phiAJng.
2 O tien tuyê'n, hâu càn chien dich sûr dung 2 .5 0 0 chiec, sô'côn lai cùng do hôi dong cung
câ'p m â t trâ n sîr dung d hâu phucrng.

190
 BÂO DAM VÂT PHAM

T H Ü C H IÉ N
T IÊ U TH U
Ke C A P PH Á T
G hi ch ú
CH I T IÊ U h oach T ÿ l ç so T ÿ l ç so
S o liiofng S ô ltíd n g C d so
kê' h o a c h th iîc h iç n

1 2 3 4 5 6 7 8

Thyc p häm (ta n ) Sô cap p h át chi tin h

14.950 diioc sô' cf h ôa tuyê'n

- Gao 25.056
- Muô'i 268

- T h it 907 577
- Thiîc á n khô 917 565
- Thiíc phám k h ác 469 469
Công: 27.349 16.829
D an diíOc (vién)
BÔ binh:

- Trtfòng, tru n g d ai liên 1.388.500 1.285.000 950.000 3 cd so T run g binh m o t khâ’u

tiêu thu nhii sau (không
tin h rié n g diiôc)

- Tieu liên 885.000 9 07.000 840.000 280 viên

P h áo tru c tiê'p:

- DKZ 57 4 .300 4.150 4.000 2,3 70 quâ

191
- BK Z 75 4 .0 0 0 4 .0 0 0 530 1,5 45 -

- B ad ô ca 9 0 1 .7 2 0 1 .8 2 0 1 .8 0 0 2 ,5 25-

Côï 6 0 2 2 .7 0 0 2 1 .8 0 0 2 3 .2 3 0 4 ,3 130-

- 81 v à 8 2 3 4 .9 3 4 3 5 .9 9 3 3 7 .3 0 0 7,6 230-

- 120 4 .2 5 0 4 .3 6 0 3 .0 0 0 6 ,3 190-

P h áo g iá n tiép :
- Son pháo 75 3 .7 5 0 3 .5 7 4 4 .7 0 0 8 ,6 260-

- Liíu p háo 105 1 5 .0 9 4 1 5 .1 1 8 1 6 .6 0 0 14,0 700-

D an h ô a tie n H 6 4 .0 0 0 4 .0 0 0 836 70-

Cao x a 3 7 ly 4 6 .0 0 0 4 0 .6 0 0 3 1 .7 5 0 3 ,5 950-

Cao x a 1 2 ,7 ly 7 0 0 .5 0 0 7 0 0 .6 0 0 5 1 2 .0 0 0 6 ,0 6 .0 0 0

Lifu dan 9 6 .1 8 0 9 6 .4 8 0 8 6 .0 8 0

B óc phá phóng 3 .0 0 0 1 .6 0 0 1 .5 0 0

B ó c p h á o n g (m ) 6 .0 0 0 5 .3 0 0 4 .0 0 0

Thuoc no (ta n ) 26 2 7 ,5 25

Cuoc (ch iéc) 5 .2 0 0 4 .9 5 0 4 .7 0 0

X é n g (ch iéc) 8 .0 0 0 8 .7 0 0 7 .8 0 0

Dao (ch iéc) 3 .0 0 0 2 .9 2 0 2 .9 0 0

Dáu (lit) 1 .8 0 0 1 .8 6 0

Mö (kg) 280 280

C ông (ta n ) 1 .5 0 0 1 .4 5 0 96% 1 .200 82%

192
IV. BÀO DÂM QUÂN Y
Dtft Dtft Ó DIÊN BIÊN PHÙ
T ÿ lç
truy hoat Sô'
PHÂN Dçft so véri
kich dçng à Dçft Dçft ltfofng
LOAI chu an Ddt 2 quân
Lai Thtfçtng 1 3 (ngifèti)
sô'
Châu Lào
Tùf vong hôa 37 25 22
tuyê'n (%)
50 thifang 206 233 1.234 2.262 4.378 1.817 10.130 18,8%
binh (0,38%) (0,42%) (2,3%) (15,7%) Trong
do:
56,6%
nhe
26,6%
vùa
16,8%
nàng
51 b§nh 4.489 8,3%
binh

TÌNH H INH C H U YEN THÜÖNG BINH HÓA TU YEN

VÉ TU YÊN QUÁN Y TRLJNG DOÀN (TÍNH TH EO TY L Ê %)

Trtfôc 6 6-12 12-24 24-36 36-48 Sau 48

D0TTÍNH
giô gic» giòf gid gid giö
Truy klch Lai Châu 12,4 45,1 41,6 0,9
Hoat dçng à Thifçfng Lào 2,7 46,1 12,8 11,7 26,7

Ö Biçn Biên Phù:

Thôi kÿ chuán bj 17,0 25,0 27,3 17,6 8,8 4,1
Dot 1 34,4 58,5 6,5 0,6
Dçrt 2 21,0 14,8 11,6 12,3 10,6 29,7
Bat 3 63,0 28,8 6,1 1,8 0,3

194
 TÏNH HÏNH CHUYÉN THÜCfNG BINH TÜ TIEN PHÜ0NG
VE HÂU PHÜdNG (TÎNH THEO NGÜÔI THÜONG BINH)

THCfl GIAN B àn g ô tô Bàng câng Di bp Cpng

- Thôi kÿ chuân bi 454 454
- D ot 1 tù 13-3 dén 16-4 1 .720 22 5 1 .9 4 5
- Dçft 2 tù 17-4 dén 3 0 -4 1.161 1.161

- Dçft 3 tù 1-5 dén 5 -6 4 .8 0 5 680 559 6 .0 4 4

Công 8 .1 4 0 905 559 9 .6 0 4

Tÿ lç% 8 4 ,7 9 ,4 5 ,9

Chu thich: c6 72 thuong binh quâ nàng dé lai dieu tri tai Biçn Biên Phü.

K ET QUÀ DIEU TRI

CHI TIEU Sô lUdng ngiïoti Tÿ lç Chu thich

So n gày dieu tri tru n g binh
Khôi trà vê dcfn vi à ta i m â t trâ n 4 .6 8 3 32,1%
Khôi trâ vê vi tin h dén 5 -6 -1 9 4 5 7 .1 6 6 49 ,0 % (tinh tù dâu)
T àn phé
C h ét 1,7%

Cicu chüa tù - hàng binh

To chiîc chàm nom và sü dung câc thây thuoc, nhân viên quân y cüa dich
ciîu chiîa cho 1.487 tên tù. hàng binh bj thuang.

V. CÔNG TÂC VÂN CHUYEN

SÔ LÜÇÎNG CÙA
DCfN VJ Hqî dong H$u cân Chung
TÎNH Tongeue
Cung cap chiê'n
Cung câ'p
màt tr$n dich
1 2 3 4 5 6
1. S6 vât phâm vân Tin 3 0 .7 5 9
chuyên

2. Sô' tà n /k m th e o T/km
phU ong th û c vân
chuyên:

195
- Bàng co gidi (6 tfl) tt 1.176.300 1.582.000 1.429.700 4.188.000
- Bàng dàn c&ng tt Khdng thòng kè dtfOc 53.980
• Bàng phtfong ti?n thd .” « u 84.675 262.600'
so
- Bàng dudng thùy tt « u 123.900
Cóng 1.176.300 1.582.000 1.692.300 4.450.600
3. Tuyén v$n chuyén co
giài:
- Lang Sffn - Bò D$u Km 180 180
- Cao Bàng - Bò Dàu tt 296 296
- Hòa Bình - Cò Nói » 184 184
- Bò D$u - Son La tt 396 369 369
- Son La - Bi§n Bièn tt 173 173
Phù
n
- Lai Chàu - Tuàn Giào 98 98
- Khu virc hòa tuyén tt 30 30
CQng 553 845 301 1.350
Dàn cdng, xe dap thd,
thuyln màng:
- Nho Quan - Bài Sang Km 140 140
- Thanh Hóa - Bài Sang tt 185 185
tt
- Bàn Lèng - Lai Chflu 80 80
- Lai Chàu - Cò Chày • 85 85
tt
- Mu&ng Luàn - Nà 60 60
Sang
C$ng 325 225 550
tt
Tóng cóng 878 845 526 1.880

' Ty 1$ Tin/km giOfa càc phiiong tifn và Iiic luong vàn chuyln:
- Co sidri 94,1%
- Th5 so 4,7%
- Dàn c6ng 1,2%.

196
4. L u c lu a n g vä p h u o n g
t ie n v ä n tä i:

- Dän cö n g v än tä i NgUcri K hön g th ö n g ke ducrc 182

-Ötö1 (lü c n h ilu nhä't 2 3 7 ) 446 628

C h iec
- Xe da p thö ” 1 8 .4 9 1 2 .5 0 0 2 0 .9 9 1
»
- Thuyen m ang 1 1 .6 6 0 1 1 .6 6 0
n
- P h ä, c a nö, thuyen ldrn 140
- Ngiia tho Con 140 500 500

Chü thick:
Tuyen söng Näm Na cöng binh da phä 102 chiec thäc dä thänh 2.200m 3 de
thöng diiöng van chuyen.
Theo thöng ke cüa cong binh, trong chiö'n dich tif trung tuyen len dä chöfa
308km duörng o tö vä läm mdi 63km duöng k6o phäo, ket hgp cho duöng van
chuyen hau can chien dich xuong cäc dein vi. Tong sö' khö'i liiöng: 35.000m 3
dat, 15.000m3 dd, 1.700m cäu.

VI. THU DQN CHIEN L 0 I PHAM

TEN VAT PHAM Ddn v i sei Chü thich
tinh lityng
1. Vü khi dan diiöc Tä'n 1 .0 0 0 D an phäo 1 0 5 dä düng bö sung
n gay tro n g tä c ch iön .
n
2. Thuöc, dung cu quän y 20 D üng n gay 10 tä'n cho ch ien dich.
n
3. ThUc phäm (do hpp) 40 K h ö n g th ö n g ke diföc sö' 16.
4. Ö tö C h iöc 46
5. E t-x ä n g Phuy 2001 200
6. M äy vä dung cu thön g tin Tan 43

Cöng Tä'n 1 .5 0 0

1 S6' öto trong chiö'n dich bi huu höng n än g 78 chiec:

- Trong sö näy bi höng hoän toän: 14 chiöc.
Ph än loai nguyen nhän hu höng:
Bi mäy bay dich bän: 3 2 chiec.
Bi dö: 4 3 chiec.
Bi chäy: 3 chiec.
- Trong töng sö 6 2 8 xe cö 9 4 chiöc muon cüa phäo binh.

197
 Phàn thü hai

DAI TltófNG VÖ N G U YÉN G IÀP

■

VÓI CHIÉ'n D|CH d i è n B IÉN PHÜ

<-) Trong phàn này, chùng tói töng hgp mpt sö' bài vié't cùa Dai titóng Vö Nguyèn Giàp
nhàn ky nifm chien thÄng lieh sii Bi$n Bièn Phù và nhùrng bài vié't cùa cäc tóc già
khäc vié't v i nghg thuàt, càch dành cùa Dai titóng trong chiè'n dich này.

198
 C H IEN TH À N G 01$N B IÉN PHÙ
Q U A HÓI UTC C ÙA BAI Tl/ÓNG

BÀI VIET NHÀN KY NIÈM LAN THtf 3 5

CHIÉN THANG LICH SU' DIÈN BIÉN PHÙ(,)

QUYET DINH KHÓ KHÀN NHAT

Mpt buoi sàng dàu thàng 10 nàm 1953, tói tir co quan Bp Tong tu lpnh tori
noi Bàc à. Mùa thu nàm nay dè'n vói nhùfng lo àu và hi vong. Khòng khi có
phàn càng thàng. Khóng nàm nào, vào thòfi gian này, nhùfng doàn càn bp
chuan bi chien trucrng lai chua lèn duóng. Ta vln chua xàc dinh tran dành lón
trong mùa khò sé no ra ò dàu.
Tù Dièm Màc tori Lue Già, di ngifa khoàng vài già. Trói mUa. Con duèfng
mòn lay lèi chay duói chàn nui Hong, qua nhUng rùng vàu, nhùfng thùa rupng
bàc thang, nhùng bàn nhò thua thót.
NUa buoi sàng, tói Tin Keo, mpt bàn cua thòn Lue Già, nàm à chàn nui.
Tù dày có duóng sang Tàn Trào qua dèo Gie. Lèn mpt doan doc khóng xa, dà
nhìn thà'y ngòi nhà tre nhò làp ló bèn sUÓn nui, giura rùng vàu. Bàc à Khuoi
Tàt, mpt bàn nhò cua nguói Dao, tàn trèn dinh nui. Ngòi nhà này là noi Bàc
thuóng den hop vói B§ Chinh tri. Nhflng cành cùa so bàng nUa dà dupc chong
cao. Trong nhà, có mpt bàn tre rpng và mày chiec ghe ghép bàng ó'ng buong.
Ngói dày nhìn xuong cành dóng bàc thang duói chàn nui. GiOa cành déng noi
lèn mpt cày co thu. Mói làn ve hop, nhìn thay cài cày nhu gàp lai nguòi quen.
Mùa xuàn vùa roi, tói tró lai Tin Keo. Trèn nèn nhà cu, hàng bóng but vàn
dom hoa. NhUng giOa cành dóng, cày có thu khòng còn. Nó dà bi nUóc cuón
tròi trong mpt mùa lù.
Choc làt, Bàc, anh Truóng Chinh, anh Pham Vàn Dóng cùng tói. Anh
Nguyèn Chi Thanh khòng den hop dupc vi dang mpt. Cupe hop làn này có

(,) Trich: Dai tu<5ng Vò Nguyèn Giàp, B iè n B iè n P h à , Nhà xuat bàn Chinh tri quò'c già,
2010 .

199
. tri$u tàp thèm anh Hoàng Vàn Thäi.
Tòi bàt dàu trình bày tình hình dich.
Tù thäng 5, Hängri Nava dà sang thay Raun Xaläng, làm Tóng chi huy
quàn dpi vién chinh Phàp. Vièn titóng bon sao sóm tò ra näng dpng và tào
bao. Nava cho quàn nhày dù xuóng tàn Lang San, nàm rä t säu trong hau
phuang ta, càn quét lón Ó Bình Tri Thièn, Bóng Thäp Mudi, mó hàng loat cupe
hành binh tai dóng bàng Bäc Bp. Bàc bipt, trong thäng 8, Nava bàt thàn rùt
quàn Phàp khói tàp doàn cU dilm Nà Sàn.
Suó't mùa hè, bp dpi dà tàp trung rèn luypn dành tàp doàn cut diém. Nà
Sàn là mot muc tiéu trong mùa khó. Vi so sành vói dóng bàng, thì rìing nui
vàn là chien trUóng thuàn Ieri hon. Täy Bàc lai là huóng ta dà lua chon. Bich
rut quàn ó Nà Sàn khòng khói ành hiicfng tói kè' hoach Bóng - Xuàn. Trèn
chien truòng rìing nui Bàc Bp, Phàp chi còn hai lue lugng nhó Ó Lai Chàu và
Hài Ninh. Có y kiè'n nèu tièu dipt hai bp phàn này de giài phóng hoàn toàn
bièn giói Vipt - Trung. Bày là nhQng chó yé'u cùa dich. Nhung ke hoach Bóng -
Xuàn phài nhàm tièu dipt mpt bp phàn quan trong quàn dich, tao nèn mpt
buóc chuyén mói cùa chien tranh. Tù làu càc chien sì dà ma itóc ngày trà ve
dóng bàng de giài phóng què huang. Nhung dóng bàng lai là cho ràn nhàt.
Phóng tuyen boongke cùa Bólàt dò Tàtxinhi xày dung tritóc dày vàn còn. Hipn
nay, Nava dà lai tàp trung mpt lue lugng ca dpng lón chua tùng có tir khói dàu
chien tranh, sàn sàng chó dòn cupc tien cóng cùa ta....
Bàc ngói hop, thäi dp bình thàn, diè'u thuóc là kep giùfa hai ngón tay. Bòi
màt Ngucri chat lp vè chàm chù. Bàn tay Bàc dàt trèn bàn bong già lén và
nàm lai. NgUÓi nói:
- Bich tàp trung quàn ca dóng de tao nèn sùfc manh... Khóng sa! Ta bupc
chung phài phàn tàn binh lue thì sùc manh dó khóng còn.
Bàn tay Bàc mó ra, mói ngón tay tró vé mpt huóng. Tói bào cào tiè'p. Gàn
dày, có thèm nguón tin cùa ban, chùng ta dà nàm duge nhflfng y dó nguy hiem
cùa Phàp - My trong kè' hoach Nava. Mùa khó này, Nava chù truang tien hành
bình dinh ó Nam Vipt Nam, tränh giao chien vói chù lue ta trèn chiè'n truóng
Bàc B§. Quàn Phàp sé dùng moi càch dành phà vùng tu do, dành sàu vào hàu
phuang nhàm giam giùr và tièu hao chù lue ta, phà vö kè' hoach tien cóng cùa
ta trèn chien truòng chinh. Bóng thòi, Nava vàn ra sùc tranh thù xày dung lue
lugng ca dpng lón manh de thuc hipn y dó chiè'n lupe dè bep nhOng dai doàn
chù lue cùa ta trong mpt tràn dành quyè't dinh vào mùa khó sau. Nava du tình
thuc hipn nhOng àm mUu này trong vòng 18 thàng.
Tóng quàn ùy de nghi: Be giU vùng và phàt huy quyén chù dpng, dùng mpt
bp phàn quàn chù lùc, kè't hap vói lue luang dia phuang, mó nhUng cupe tien

200
công vào nhûfng huông chien luge hiem yê'u mà dich tuorng dôi yê'u, nhàm tiêu
diêt sinh lue dich, giái phóng dát dai, buôc dich phân tán quân ca dông de dô'i
phô. Tiep tue khoét sâu mâu thuan ca bân giùra tâp trung và phân tán binh lue
cüa dich, tao nên the trân mói, thiri ca mài. Theo dôi sát tình hình, khi thòi ca
xuat hien, sé nhanh chóng tâp trung lue lugng, tâp trung chü lue, tiêu diêt
sinh lue quan trong cüa dich, làm chuyen bien eue diçn chien tranh.
Trên chien triiàng Bâc Bp, sé mà cuôc tien công lên huông Tây Bâc, tiêu
diêt quân dich con chiê'm dóng Lai Châu, uy hiê'p quân dich à Thugng Lào.
Huóng thU hai là Trung Lào, và huông thU ba là Ha Lào. Ta së de nghi Quân
giâi phóng Pathét Lào phô'i hgp vói bô dôi Viêt Nam mot cuôc tien công vào
hai huóng này, nhàm tiêu diêt sinh lue dich và giâi phóng dâ't dai. Huóng thU
tu, là Bâc Tây Nguyên. Vùng tu do rông lón ô Liên khu 5 së là mue tiêu cüa
nhûfng cuôc tien công dánh chiê'm trong mùa khô này. Ta manh dan dua phân
lón bO dôi chü lue cüa Liên khu 5 dánh lên vùng rUng nui Bâc Tây Nguyên.
Dây chinh là bien phàp vUa tiêu diêt sinh lue dich, vùa bào vê vùng tu do Liên
khu 5 mot cách hiêu quà. Vói eác chien trUóng Nam Bô, eue Nam Trung Bô và
chien truöng sau lung dich ó dông bàng Bâc Bô, phài day manh chien tranh du
kich, vUa kim chân quân dich, vUa tranh thü tiêu diêt sinh lue dich, trong khi
chúng phâi dieu quân co dpng di các huóng khác. Tai chien truóng chính Bác
Bô, ta có kê' hoach báo vê vùng tu do, giâ'u mot sô' don vi manh ô nhUng vi tri
ca dông, kip thòi tiêu diçt dich khi chúng dánh ra... Chi càn phá v0 thè' tâp
trung binh lue cüa dich là dä làm thâ't bai vê ca bân kê' hoach cüa Nava.
Bác hôi:
- Du kiê'n dua quân lên Tây Bäc thi dich së phân Ung ra sao?
- Chúng có thé täng cudng lue lugng giU Tây Bác hoác dánh ra vùng tu do,
kéo quân ta v i. Chúng cùng có the rút quân khôi Lai Châu, nhu vây toàn bg
Tây Bác së duge giâi phóng.
- Các huóng khác có khá náng thu hút quân cor dông dich không?
- Ngoài Tây Bäc và Thugng Lào, côn Tây Nguyên, Trung Lào, Ha Lào là
nhûfng neri xung yeu mà dich không the bô.
Hôi nghi thông qua bân de àn cüa Tong quân üy và gôp nhiêu y kiê'n quan
trong, däc biêt nhâ'n manh phuang châm: “Tieh cUc, chü dçng, ca dông, linh
hoat”. Bàe nói khi kê't thùc hpi nghi:
- Ve huóng hoat dông, lâ'y Tây Bâc là huóng chính, các huóng khác là
huóng phô'i hgp. Huóng chính hiçn nay không thay doi, nhung trong hoat dông
có thê’ thay doi. Phép dùng binh là phâi thiên biê'n van hôa.
Trong kê' hoach Nava cùng nhu de ân hoat dông Dông - Xuân cüa ta chua
hê xuâ't hiên ba chö: “Diên Biên Phü”. Tuy nhiên, sô' phân cüa Nava dâ duge

201
dinh doat tir cuqc hop or Tin Keo.

2
Trung tuän thäng 10, Nava “ra tay triitfc” bäng c u q c hänh binh lön Häi Au.
Ba miiai tu tieu doän dich äo a t dänh ra Ninh Binh. Ta chi suf dung Bai doän
320, cö mät tai chö, cam chän quän dich. Cäc chien si dong bäng da tieu digt
häng ngän quän dich. Sau hai chuc ngäy dänh ra bi tieu hao liic liiong mä
khöng dat ket quä gi, may chuc tieu doän quän dich lai quay ve vi tri xuä't
phät.
Khöng de Nava dieu hänh chien trän, ta giü vüng chü dpng. C u q c hop tu
lpnh cäc chien tri/örng tren cä nuöc, trir Nam Bq a quä xa, van duoc tri$u täp
theo düng ke hoach.
Ngäy 15 thäng 10, dai doän däu tien cüa ta tien len hiidng Täy Bäc. Trong
hai ngäy 20 vä 21 thäng 11, giöa lüc hoi nghi pho bien ke hoach Bong - Xuän
cüa B q Chinh tri dang tien hänh, toi dixgc bäo cäo chüng 6 tieu doän quän
Phäp dä nhäy du xuong Bign Bien Phü.
Ta dieu tiep Bai doän 308 len Täy Bäc, cüng vdi Bai doän 316 di triidrc,
tien gä'p ve Lai Chäu. Ngäy 10 thäng 12, quän dich d Lai Chäu thäo chay ve
Bipn Bien Phü. Bai doän 316 chän dänh vä truy kich di<?t 14 dai dQi dich. Cä
hai dai doän cüa ta dtföc lgnh chuyen huöng nhanh chöng den väo bao väy
quän dich ö Bi$n Bien Phü. Mpt trung doän höa toc hänh quän vöng ve phia
nam Bi$n Bien Phü, chot chän d Pom Löt, de phöng dich rüt sang Thiföng
Läo.
TCi n g ä y 2 0 d e n cu öi t h d n g 1 2 , euoe tic"n cö n g c ü a bö d oi L ä o V ip t n o r a
tai Trung Läo vä Ha Läo. Toän tinh Thä Khet vä thi xä Atöpof diiöc hoän toän
giäi phöng. Nava vöi nöm m Q t binh doän ca dQng xuong cän e i l Xenö d
Xavannakhöt vä dieu quän ttfi bäo ve thi xä Päcxe. Khö'i quän ca döng cüa
Nava thuc sii bät däu tan vö.
Nava tiep tue täng quän len Bi§n Bien Phü. Ben thäng 12 näm 1953, dich
dä cö <3f däy khoäng 10 tieu doän.
Mot täp doän cii diem lai xuä't hi<?n giüa rirng nüi Täy Bäc.
Ha tuän thäng 12, toi gäp Bäc vä cäc anh, bäo cäo tiep tinh hinh mdi. B q
Chinh tri ha quyet tarn tieu di?t täp doän cüf diem cüa dich d Täy B^c.
Ngäy möng 1 thäng 1 näm 1954, Bo Chinh ta chi dinh ca quan länh dao,
chi huy chien dich. Töi kiem nhipm Chi huy trüdng vä Bi thif dang üy m ät
trän.
Ke hoach dieu dQng liic li/gng len Täy Bäc diiac trien khai.

202
 Bai doàn 312 dang nâu minh tai mot khu riing già Yên Bâi, là Bai doàn
thüf ba, diiçfc lênh tien vào Tây Bàc. Bai doàn 351 vtfi nhüng dan vi luu phâo,
cao phâo 371y mdi to chtfc, viiat sông Hong, làn dàu tham gia chien dich. Mot
thôi gian sau, Bai doàn 304 (thiê'u mot trung doàn) cùng diforc dieu dpng lên
Bien Biên Phü.
Tôi lén Khuoi Tât chào Bâc triidrc khi lên diicmg.
Bâc hôi:
- Chu di xa nhu vây, chï dao câc chien truôrng cô gi trcr ngai không?
- Câc dông chi Tong tham miiu phô, Phô chü nhiêm Tong eue Chinh tri
dêu dâ cô màt trên dô. Së to chUc ca quan tien phuang cüa Bô Tong tu lênh.
Viêc à nhà cô anh Nguyen Chi Thanh và anh Vàn Tien Düng. Chi trcr ngai là
à xa, không thuàng xuyên xin duge ÿ kiên Bâc và Bô Chinh tri.
- Tong tu lênh ra m àt trân. “Tudng quân tai ngoai”. Trao cho chü toàn
quyen quyê't dinh. Trân này quan trong, phài dânh cho thàng! Chàc thàng mdri
dânh, không chàc thàng, không dânh.
Tôi câm thây nhiêm vu làn này rat nàng.

3
Ngày 5 thâng 1 nàm 1954, tôi cùng sô chï huy tien phuang cüa Bp Tong tu
lênh lên duerng ra m ât trân.
Trong Sot chï huy tien phuang, hinh thành hai bp phân. Mpt bp phân gôm
câc dông chi Cuc trudng phu trâch theo dôi chien truofng câ nUtfc và chiê'n
t.nfiVng c A c niftio a n h (>m I ,à o , C a m p u o h ia M ot. bô p h g n g ô m c & r d ô n g r h i C lic
phô, dâc trâch Chien dich Bien Biên Phü dudi su chï dao truc tiê'p cüa BO chi
huy mât trân. Trong Bô chi huy m ât trân, ngoài tôi, cô anh Hoàng Vàn Thâi,
tham mUu truông, anh Lê Liêm, chü nhiêm chinh tri, anh Bàng Kim Giang,
chü nhiêm hâu cân. Câc anh cùng tham gia dâng üy m ât trân. Anh Thâi, anh
Liêm, anh Giang dâ dUa theo câc dông chi Bô BUc Kiên, Cuc phô Cuc 1, Cao
Pha, Cuc phô Cuc 2 di truôc de chuan bi chien dich. Cùng di vôi tôi, cô dông
chi Trân Vàn Quang, Cuc truông Cuc tâc chiê'n, dông chi Lê Trong Nghïa, Cuc
truông Cuc quân bâo, dông chi Hoàng Bao Thüy, Cuc truông Cuc thông tin...
Tôi dâ di chiê'n dich nhiêu lân, ke câ nhüng chiê'n dich lôn Biên giôi, Hôa
Binh, Tây Bàc, nhUng chua bao giof chUng kiê'n mot quang cânh hùng trâng
nhu mùa xuân nàm dô.
Chuan bi cho nhüng trân dânh 1cm, quân và dân ta dâ khôi phuc và mô
rông hàng ngàn kilômét ducmg. Qua sông Hong, chiê'c xe Jeep chiê'n lai phâm
dua chüng tôi di trên con duùng mdi mô rông, màu dâ't dô nhu son dudi ânh

203
dèn pha. Nhin nhüng doan düông chênh vênh bên bcf vtfc thâm, nhüng thành
vai cao ngâ't, thâ'y công siîc dâ do ra suôt nhûfng thâng qua. Phàn ldrn câc suô'i
chüa cô càu. Tù mùa hè, dông chi Tràn Dàng Ninh, chü nhiêm Tong eue Hâu
cân, dâ chi thi cho công binh và dân công xê'p dâ làm nhüng càu ngàm cho xe
qua.
Nüi rùng Tây Bàc âm u, ban dêm bong trô nên song dông. Xe kéo phâo, xe
vân tài i i nôi duôi nhau. Nhûfng doàn ngiicri dài vô tân. Câc chien sï süng ong,
gao dan dày àp trên ngueri, di hàng mpt, bade gàp. Nhin dâng di manh më cüa
bô dpi, cô the thâ'y chien sï nàm nay sung siîc và tô chüfc hành quân cua câc
dan vi làm khâ tôt. Phong phü là màu sâc cua nhüng doàn dân công. Nhûfng
doàn xe dap thô nhü nhünp dàn voi con. NgUcri mien xuôi, không it dông bào
tir sau long dich ra, kîu kit trên vai dôi quang gânh. Tiê'ng hô Bàc véo von.
Giong hô Khu Tü tràm và â'm. Dông bào dân tpc vùng cao, vdi nhûfng bô quân
âo dep nhiêu màu sâc, ngi/iri gùi gao, ngüôi dàt ngiia... Cô anh chien si hâu
cân dân theo câ m§t dàn lçrn. Tâ't cà dêu di ve mpt hüông.
Mây bay dich dânh phâ âc liêt nhûfng doan düông xung yê'u phân lôn là
dèo cao và ben phà. Dèo Lüng Lô, phà Ta Khoa, Cô Nôi, nai gàp nhau giûfa hai
con difirng tîi Hôa Binh, Yên Bâi lên Tây Bàc, dâ tror thành nhûfng tüi bom.
Mây bay thâ phâo sâng suôt dêm trên nhCrng trong diem.
Lai nghï tôi vâ'n de tiê'p te dan diiçrc, lifang thiie. Diiàng tir hâu phiicmg ra
mât trân quâ dài. Không chi nhûfng ngirài à tien tuyê'n cân gao, mà nhûfng
nguôi vân chuyén gao cûng phài àn! Vân de này së trâ nên gay go nê'u chiê'n
dich kéo dài.
Doc difirng, tôi theo dôi tinh hinh Ô Bien Biên Phù, và nhûfng hoat dpng ô
câc chiê'n tririrng, chü y tdi cânh quân Lào - Viçt à Trung Lào, Ha Lào, sii phât
trien cüa chien tranh du kich tai Nam Bp, công tâc chuân bi chien dich bâc
Tây Nguyên.
Gân tài San La, dông chi Cue phô Cue 2 diçn bâo câo: cô nhûfng dâm khôi
trong khu don trü cüa dich ô Diçn Biên Phü. Tôi chi thi phài theo dôi thât
chàt chë, neu cô hiçn tuçrng gi môi thi bâo câo ngay. Biet dâu dây không phâi
là dich dot nhûfng thüf không the dem theo trüôc khi rüt quân! Phàn ldn nhüng
dai doàn cüa ta tiê’n lên Tây Bâc. Neu bây giô dich rüt khôi Diçn Biên Phü...?
Dành ràng ta së cô câch khâc dé tao dieu kiçn tiêu diêt sinh liic dich, nhimg
viçc thiic hiên ke hoach Dông - Xuân ô chiê'n triierng chinh không khôi bi
châm lai. Châng côn mây thâng nüa së dén mùa mifa. Nhüng nhüng dâm khôi
không xuâ't hiçn trô lai, quân dich Ô Diçn Biên Phü tiê'p tue cûng cô công su.
Trong trân dânh sàp tôi, nhiçm vu quân và dân ta së vô cùng nâng né.
Không nhô tôi dâ doc Ô dâu mpt câu cüa Brière de l’Isle, Tông chi huy quân
dôi viên chinh Phâp, hôi cuô'i the kÿ trude dâ nôi vôi binh linh: “HSi binh sï

204
Lûf doàn 2, häy nhd ràng tir khi trâi dâ't ton tai, không bao giô mpt quân dpi
châu Ä cô thé dânh chiê'm mpt vi tri do binh llnh châu Au chiê'm giü”, Tâm
nâm qua, câu nöi dô vtfi chüng ta dâ trot thành vô nghîa. Nhung bây già lai
chat nhtf tôi. Vi truôc mât chüng ta là mot tâp doàn ciî diem vdi nhüng dcfn vi
Au - Phi tinh nhuê nhàt cüa quân dpi vien chinh Phâp.
Tâp doàn cü diem xuàt hiên làn dâu tai chien truông Bàc Bô trong Chien
dich Höa Binh. Näm dö, ta dâ bao vây kim giûr quân cor dông dich à thi xâ H6a
Binh, dânh dich trên duông sô 6 và sông Dà, và mor mot mât trân thU hai à
dong bàng Bàc Bô. Bàng câch này, ta dâ giành thâng loi khâ ltfn. Sau khi dich
rüt khôi H6a Binh, tôi dâ tdri xem nhüng vi tri phông ngU cüa chüng. Nhüng ciî
diem riêng lê này khi dUçrc kê't thành mot hê thông, yem trof lân cho nhau,
dugc su hô trg cüa dai bâc, xe tàng, mây bay và nhüng dpi quân Ung chien, rô
rang là cô mot sûc manh khâc hân.
Mot nàm sau dô, tâp doàn ctf diem lai xuàt hiên cr Nà San, khi bô dôi ta
mô Chien dich Tây Bâc. Làn này, bô dôi ta dâ dânh vào tâp doàn ctf diem Nà
San, tranh thü thöi gian kë dich mai tôi chUa kip cüng c6 trân gia phông ngU.
Ta dà tiêu diçt duoc hai ciï diem à ngoai vi. Nhung câi giâ phâi trâ cho moi
trân dânh, không the chàp nhân. Mot lân nüa, ta lai phâi tir bô ÿ dinh tien
công.
Tâp doàn cû diem dâ trô th à n h b içn phâp phông ngU cao nhâ't cüa dich, cô
ÿ n gh îa chiê'n luge, m à ta không th e không d ânh bai neu muô'n dua cuôc k h ân g
chiê'n tie n lên.
Tir su dieu tra và nhüng kinh nghiçm thu duge cr Hôa Binh, Nà San, ta dâ
nhân thày không phâi bô dôi ta không cô khâ nàng tiêu diêt nhüng “con
nhim” cüa dich. Chüng ta thây cô hai câch. Mpt la, dung toan bp lue luçng
dânh cùng mpt lüc. Mot müi dpt kich manh më thpc sâu vào sô chl huy cüa tâp
doàn ciï diem, giô'ng nhu luôi gUcrm xoc vào tim dich, tao nên su roi loan ngay
tù bên trong. Nhüng müi khâc së nhâm nhüng hudng dich su hd, dânh dong
thôi, tao nên su rô'i loan or câ bên trong và bên ngoài. Ta gçi là câch “dânh
nhanh giài quyê't nhanh”. Hai là, dânh tüng büôc, tiêu diçt dân tüng trung tâm
de khâng, tien tôi tiêu diçt toàn bç tâp doàn cü diem bàng nhüng trân công
kiên kê' tiep. Dô là câch “dânh châc tien châc”.
Trong tù trinh cüa Tong quân üy và phücrng ân tâc chiê'n à Biçn Biên Phü
güi Bô Chinh tri ngày 6 thâng 12 nâm 1953, chüng tôi dà du kiê'n: “Thcri gian
tâc chiê'n cr Biçn Biên Phü udc dp bon muoi lâm ngày” không ke thcri gian tâp
trung bô dôi và tien hành công tâc chuân bi. Trân dânh cô thé khôi dàu vào
trung tuàn thâng 2 nâm 1954. Chüng tôi dânh giâ dây “së là mot trân công
kiên ldn nhâ't tü trucrc tôi nay”, së phâi sü dung 3 dai doàn bô binh, toàn bô
phâo binh, công binh, phông không. Neu ke câ c a quan chl huy chiê'n dich, câc

205
dan vi triTc thupc, bô dpi báo vç tuyê'n cung cap, bô dpi bô sung, thi “quân sô
tóng quât cüa chien dich sê là 42.000 ngiròi”. Dii kiê'n này dâ làm theo phirang
án “dánh chàc tien chàc”. Tii triíóc, tôi dà cô ÿ nghï, vói trinh dô tâc chien và
trang bi cüa bp dpi hiçn nay, chi có the tiêu dipt nhOfng tâp doàn có diem
manh bäng cách dánh dân tííng biíóc.
Nhüfng tin tiîc tir Diên Biên Phü báo cáo ve, quân dich ván ráo riet cüng co
cóng sii. Bp binh Pháp von có truyên thóng chien dâ'u phòng ngii. Tir ngày
nháy dù xuóng Diçn Biên Phü, chúng dà có gàn hai thàng riiôi xày dirng trän
dia. Tâp doàn cil diem Diçn Biên Phù dà hoàn toàn khàc vói tâp doàn có diem
Nà Sán nám triróc...
Tìrng ngày, tôi nóng lòng sóm tói màt tran.

4
Mùa khô này, cà nUÓc cùng ra tran. Nhiing chira chien dich nào, con diiòng
ra trân cüa chüng tôi lai bi dánh phá ác liçt nhü lân này.
Phái mät trpn m çt dêm de vuat qua dèo Pha Din, dài 30km, con bom nô
châm và rät nhièu bom biíóm, cüa ài cuoi cùng trên duòng tien vào Diên Biên
Phü.
Sáng 12 tháng 1, tói Tuân Giáo. Ban ngày, nghi lai, chò tròi tô'i di tiê'p
vào sô chi huy mât trân. Dây là dâ't Lai Châu. Thi xâ Lai Châu chi mói dupe
giái phóng län dâu cách dây mpt tháng. Ngôi nhà sàn cüa dông báo Thái hai
mài cao vút. Sàn tre ô dáu hôi có ang niíóc và may châu gô trông nhüng cây
he, chü nhà niém nô dira nuôc pha trà mói khách.
Chop mât dirge mpt lúe, thúc giâc, tháy anh Hoàng Vän Thái tù só chi huy
màt trân dà ra ngôi chò.
Theo nhân dinh cüa các dông chi di chuán bi chiên dich, Diçn Biên Phü cô
mpt cánh dông khâ rpng, nhitag ván nàm giûfa dia hinh rùng nùi, thuân lgi
cho ta. Bô dpi dâ tâp kê't chung quanh Diçn Biên Phü. Lúe này, dich không
the rút lui mà không cô thiçt hai. Dich ô Diçn Biên Phü hoàn toàn cô lâp vê
diròng bç; giao thông vân tài, tiep tê’ dêu trông vào mày bay. Dich cô à Diçn
Biên Phü 10 tiëu doàn. Chúng dà ra süc xây diTng công s g, nhimg chi mói làm
dirge nhûtng công sir dâ chiê'n. Mçt sô mât cüa tâp doàn cü diem côn sa hô. Vê
phia bô dpi ta, các dan vi dêu sung súte, tinh thân chiê'n dâ'u lâp công râ't cao.
Ta dà trao doi vói các dông chi ban cùng di chuán bi chiê'n triròng. thâ'y nên
dùng cách dánh nhanh de tiêu diçt dich. Sir xuâ't hiçn cüa phào binh và phào
cao xa sê tao cho dich m çt bâ't ngô. Dánh nhanh, tháng nhanh, bô dpi dang
côn sung súc, së dö ton thâ't, và không phái dô'i phó vói khô khân râ't lón vê
tiep te dan dirge, lirang thgc cho hàng van chiê'n si và dân công trong mpt cupc

206
chien dâu dài ngày...
Bàn sa do tâp doàn ciî diem duac trài rông trên mât sàn. Làn dâu, tôi
nhin thây nhürng vi tri dich nhiêu và dày däc den nhu vây. Tif nhiêu phia,
nhat là phia tây, muon tiép cân dich, dèu phâi vUfft qua cánh dong rông.Riêng
phia dông tâp doàn eût diem là riing nui, nhUng dä bi àn ngö bàng mot loat vi
tri nàm khâ gàn nhau trên nhûfng môm dèi.
Tôi hôi:
- Hièn nay con phài giâi quyét nhûfng van de gì?
- Dang sûa gap duòng tCí Tuàn Giáo di Diçn Biên Phû. Duòng này dài gàn
mot tr à m k ilôm ét, trUÔc dây chi dùng cho xe ngua, và dà bô lâu ngày. Sûa
xong duòng, dua phào vào vi tr i là cô thé no súng.
- Ÿ kién các dông chi chi huy các dai doàn nhu thé nào?
- Anh em cüng dêu thày là nèn dánh ngay khi dich chtfa dùng chân vùrng.
Bô dpi r a t phàn khôi vi làn này có luu phào và cao xa.
Tôi cám thâ'y chu trUcrng này không on, muôn nghe thêm tinh hinh. Nava
hàn dà quyét dinh tiép nhân chien dâ'u à Diçn Biên Phû. Bç dpi côn phâi mat
thêm mot thòri gian làm duàng. Dich côn cô dieu kiçn tàng quân. Ngay bây giô
dánh nhanh thàng nhanh dâ khô. Roi dây hàn lai càng khô.
Buoi chiêu, di tiép vào sô chi huy nàm à cây sô 15 trên con duòng Tuàn
Giáo - Diên Biên Phû.
Không khi ô sô chi huy ra t nhôn nhip. Cân bç tham mUU tap nâp chuàn bi
ké hoach tâc chien, bàn dè, sa bàn. Nhüng càn bô tdi gàp tôi, dêu hân hoan
nói càn tranh thû thöi gian dé dánh nhanh thàng nhanh.
Trong cuôc hôi ÿ cûa dàng ûy màt trân, dùng nhu lòfi anh Thài dà nói,
nhûfng dông chi dà di trade de chuán bi chién dich dêu nhâ't tri càn dánh dich
ngay trong lúe dich chua kip täng thêm quân và cùng cô công su, cô khâ nàng
giành chién thàng trong vài ngày. Các dông chi du kién, vài tinh thân “mô
duöng thäng lai” cùa bç dôi và dân công nhu hiçn nay, khoàng nàm ngày nùfa
cô thé hoàn thành viçc kéo phào vào trân dia. Moi ngUòi lo, nêu dé dich täng
cuòng tâp doàn ciî diém quà manh, sê bô la ca hpi tiêu diçt dich lôn trong
Dông - Xuân này; và cùng lo chién dich kéo dài, së không giài quyét duac vâ'n
dè tiép te trên con duòng 500km tù hâu phuang ra mât trân, nàm trên dia
hinh rùng nùi hiém trô, thuông xuyên bi mày bay dich dánh phá.
Tôi thây càn gàp dông chi truông doàn chuyên gia quân sii cûa ban dâ
cùng di lên dây. Quan hê giüa chûng tôi vói các chuyên gia quân su cûa ban tù
Chién dich Biên giôi tôi già nhin chung là tôt dep. Ban dâ giûp chûng ta nhiêu
kinh nghiêm quÿ rût tù chien tranh cách mang cûa Trung Quôc và chién tranh

207
chó'ng My ò Trièu Tièn. Triidng doàn là mpt càn bò càch mang làu nàm, tìing
trai, lich làm và chin chàn. Nhùrng c u q c trao dói giura chung tòi thiidng còri mcr,
thàn tình. Triidc ngày trd ve nude, dóng chi dà nói, nhùng nàm cóng tàc d
Vipt Nam là mpt thdi ky “hoàng kim” trong cupe dai hoat dpng càch mang cua
mình. Dóng chi dà tàng tòi mpt btfc tranh có con chim dai bàng vói cày tùng
và nàm chOr: “Dóng phong nghènh khài hoàn”.
Tòi néu y kién cua mình là khòng the dành nhanh dugc. Dòng chi trudng
doàn quàn sii cua ban, sau giày làt càn nhàc, nói dà gàp nhùng chuyén già
cùng di chuan bi chién truòrng vói càn bò Vièt Nam. Càc chuyèn già và càc
dóng chi Vièt Nam deu nhà't tri là càn dành sdm, có khà nàng giành chién
thàng bàng “dành nhanh thàng nhanh”. Néu dé dich tàng thèm quàn và cùng
có' còng sii, thì cuò'i cùng sé khó có khà nàng dành thàng.
Tòi vàn cho ràng dành nhanh khòng thè giành thàng lai. Nhdng cùng
chiia thàt du ca sd thiic té dé bàc bò phiiang àn dà dugc càc dóng chi di trifdc
lua chon. Tòi khòng có dièu ki§n và thdi gian dé trình bày day du vói Bàc và
Bp Chinh tri. Trurdc tình hình nhii vày, tòi dóng y trièu tàp hpi nghi trién khai
ké hoach chién dà'u.
Tòi nói rièng vói dóng chi Nguyèn Vàn Hiéu - Chành vàn phòng Bp Tong
tii lpnh nhùng suy nghi cua mình, dàn theo dòi, nghièn ciiu, suy nghì, và chi
diforc trao doi rièng vói tòi vè vàn dé này. Tòi chi thi cho dóng chi cuc phó Cue
2 diéu tra thàt càn thàn nhufng vi tri trèn cành dóng hiidng tày, noi dugc dành
già là sa hd, ta sè sii dung mùi thoc sàu dành vào. Và yèu càu phài bào cào
hàng ngày nhùrng hipn tirgng nhii tàng quàn, cùng cò' còng su cua dich.

5
Ngày 14 thàng 1 nàm 1954, mpnh lpnh chién dà'u dugc phó biè'n trèn mpt
sa bàn ldn tai hang Thàm Pua. Tham dir có càc càn bò cao càp, trung càp cua
nhùng dai doàn tham già chién dà'u. Càc dóng chi Tii lènh quàn sii: Vuang
Thíra Vù, Lè Trpng Tàn, Lè Quàng Ba, Dào Vàn Triidng, Nam Long..., nhùfng
dóng chi Chinh uy: Tràn Dp, Chu Huy Màn, Pham Ngoc Màu... déu có màt.
Ràt nhieu càn bp trung doàn, tiéu doàn qua nhiéu nàm chién dà'u doi vói tòi
dà trd thành thàn thuòc.
Nhièm vu thgc sàu giao cho Dai doàn 308, dai doàn chù ldc dàu tièn cua
bp. 308 sé dành vào tàp doàn ciÌ diém tir hiidng tày, xuyèn qua nhùng vi tri
nàm trèn cành dóng thoc thàng tói sd chi huy cua Dd Càxtatri. Càc dai doàn
312, 316 nhàn nhipm vu dpt kich vào hiidng dòng, noi có nhùng cao diém
trpng yéu cua dich. Di/ kién tràn dành sè dien ra trong hai ngày, ba dèm.
Truóc màt, tàp trung toàn bò lue lugng bp dpi hoàn thành duòng kéo phào và

208
dira phào vào tràn dia dà chién. Khi phó bién quyét tàm chién dàu, de chuan
bi phàn nào tu tudng cho càn bp, tòi nói: “Hipn nay, dich tình chua có tripu
chiing thay doi ldn. Chung ta can ra S tic theo d5i, de mòt khi tình hình bién
doi thì kip thòi xijf tri”.
Truóc mòi tràn dành, tèi thitòng khuyén khich càn bó nói hét khó khàn,
dé cùng bàn càch khàc phuc. Nhung lan này, càc don vi déu hàng hai nhàn
nhipm vu. Chi có nhùrng nguòri hòi cho rò hcrn, khòng có ai thàc màc gì. Sau
này, tòi mói biét có nhùfng dóng chi chi huy càm thày nhièm vu dffn vi quà
nàng, lo phài dot phà lièn tiép, tràn dành kéo dài, khóng giài quyét dugc
thuang binh và tiép té dan dugc. Nhung truóc khòng khi chung, khòng ai nói
nhùfng y nghì thuc cùa mình.
M òt so n h à vàn , n h à bào c à c ntfóc an h em cùng th eo bó dpi di ch ién dich.
Mòt buoi tòi, an h Lè Lièm de nghi tòi và an h Thài gàp b an trUÓc khi cà c dóng
chi dò lèn ducrng trcr vé nude.
Cuòc gàp dien ra ben dòng suò'i là'p lành ành tràng, duói mpt chiéc dù hoa,
chién lai pham cùa nhOtng tràn dành dich à Lai Chàu.
Nhà vàn Ba Lan nói:
- Thién nhièn cùa càc dóng chi dep quà! Quang cành này thàt thanh bình.
Lùc này khóng có mQt tiéng sung. Duói ành tràng, nhùrng mòm dà nhà'p
nhò mò ào.
Tòi nói:
- Tòi cùng thày quang cành ò day rat dep. Tòi it khi làm tha, nhung càm
thày cành này thàt nèn tha. Chùng tòi lai sàp chién dàu chinh là dé cho khàp
dat nuac dém nào cùng dep nhu dém nay.
Dóng chi nhà bào Tigp Khàc nói:
- Quàn dòi cùa càc dóng chi that la! Tòi thày khòng có gì càch bipt giura vi
tucrng vói mpt nguòi linh.
Rói anh ké lai, hòm nay khi lpi doc con suò'i vào sò chi huy, dà nhìn thày
dóng chi Tong tham muu phó nhucmg ngua cho mpt chién sì dau chàn, xàch
giày trong tay, cùng lpi suó't nhu moi nguòri.
- Quàn dpi chùng tòi nhu vày. Quan hp giura chùng tòi trUÓc hét là quan hp
cùa nhùfng nguòi dóng chi, nhùfng nguòri ban chién dà'u.
Cuò'i buoi gàp, dóng chi nhà vàn Ba Lan hòi bàng mpt giong vira luu luyén
vtfa bàn khoàn:
- Càc dóng chi sàp di chién dàu, còn chùng tòi thì sàp lèn duòrng tró vé
nude. Tòi muò'n dé nghi dóng chi Tóng Tu lpnh cho biè't, sau dày chùng tòi sé
nhàn duprc tin gì?

209
 Tôi dä trá lòi:
- Hoäc là các dong chi së không nhân dugc tin tiîc gì vê Diçn Biên Phû
Nhiing së dugc tin chien tháng cüa chúng tôi trên các chiê'n truông khâc. Hoäc
là các dông chi së dugc tin chúng tôi chien tháng ô Diçn Biên Phû, khi dô së
là mçt chiê'n tháng ra t to.

6
Sô chi huy tir cây so 15 chuyen vào cây so 62, gàn bàn Nà Tau.
Các dông chi trong b$ chi huy và dàng üy m ât trân chia nhau di kiém tra
và dôn dô'c công tác chuán bi chiê'n dâ'u.
Phân lôn nhiïng trân dia pháo tôi tôi thäm, dêu nàm Ö nhürng nai trô'ng
trái. Pháo dät Ò nhOng vi tri nhu thè' này khi ná súng râ't dl lp mue tiêu cho
không quân và pháo binh dich dánh phá. Con dtrông kéo pháo khá dài, nàm
trên dia hình hiem trò, nhiéu dô'c cao, vue sâu. Tôi thâ'y râ't khô kéo pháo vào
trân dia theo thòi gian du kiê'n là hai ngày. Và viçc tiê'p dan khi chiê'n dâ'u së
râ't khô khân.
Bç chi huy mât trân dâ huy dpng cà Dai doàn 312 và Trung doàn 57 vào
làm nhiçm vu kéo pháo. Nhiing sau m çt tuàn, pháo ván chtfa tôi trân dia du.
Cán bç, chiê'n si ta chtfa ltföng dtfgc süc minh khi phài dtfa nhüng co ltfu pháo,
cao xa pháo näng hàng tâ'n qua núi rùng hiem trô, nhiêu cho cô dp dô'c cao.
Dông chi Cao Pha báo cáo dich tiê'p tue täng quân. Ó nhiêu cúr diem, dich
dà có công sü kiên cô'. Moi cil diem dlu cô bài min kê't hgp vôi hàng rào dây
thép gai bao quanh, cô nai rpng tôi träm mét. Nhürng ciî diém à phia tây, nai
Dai doàn 308 së d$t phá, tuy cô yê'u han m çt sô' cao diém, nhiing lai nàm trên
cánh dông trô'ng, dich d i sil dung xe täng, pháo binh và liíc luang phán kích,
các chiê'n sí ta lai không có dia hình án náu. Dông chi Hiê'u nói riêng vói tôi:
“Công tác tu tüông mói nhác nhiêu tôi quyê't tâm mà it bàn cách khâc phuc
nhflrng khô khân trong trân dánh”.
Dông chi Trân Ván Quang báo tin, ngày 20 tháng 1, Nava dà tung khoáng
15 tieu doàn vào Nam Phû Yên. Bp dçi Liên khu 5 ván tiê'p tue tien hành kê'
hoach dà dinh, chi dé m çt bp phân nhô cùng vôi lue lugng vû trang dia phuang
dô'i phô vói cupc tiê'n công, dai bç phân dâ tiê'n lên Bâc Tây Nguyên. Trân
dánh cùa ta à huóng thú tu sáp bât dàu.
Sau nhiêu ngày dêm ch$t vât, nhürng kháu pháo mói xich tói gán trân dia
dâ chiê'n. Ngày no súng duge quyê't dinh là 17 giô ngày 25 tháng 1. Gán ngày
N, mçt chiê'n si cüa Dai doàn 312 không may bi dich bât. Cô tin dich thông
báo cho nhau vê thôi gian tiê'n công cùa bô dôi ta. Diên biê'n dâu tiên ngoài du

210
kién. Tá't cá các dan vi déu da trien khai sán sáng chó lpnh. Tói quyét dinh
hoán thai gian no súng lai hai miíai bó'n tiéng. Vá phán cóng nhau di nám lai
tinh hinh sán sáng chién dáu cüa các dan vi.
Tír sau khi pho bien nhipm vu chién dáu tai hang Thám Púa, tói cám tháy
thói gian rá't dái. Nhiíng tính lai, mói miíói mpt ngáy. Mói ngáy qua, tói cáng
kháng dinh la khóng thé náo dánh nhanh diígc. Tói nhó tói lóri Bác dán triíóc
khi lén diíóng, vá mpt cáu trong Nghi quyét cúa Trung líang hói dáu nám 1953:
“Chién triíóng ta hep, ngiíai cúa ta khóng nhiéu cho nén ta chl diígc tháng
khóng diígc bai, vi bai thi hét von”. Qua tám nám kháng chién, bp dpi ta dá
triróng thánh. Nhiíng von liéng quá chiía nhiéu. Chúng ta chl mói có sáu dai
doán chü lgc. Háu hét các dai doán déu có m át trong chién dich náy!
Dém 25 tháng 1, tói thao thúc. Dáu dau nhúfc. Dóng chí bác sí bupc tren
trán tói mót nám ngái cúu.
Khi nghe anh Thái nói lán dáu Ó Tuán Giáo ve khá náng dánh nhanh
tháng nhanh, tói dá tháy néu ta lám nhií váy la mao hiém. Tíí dó tói nay dá
núa tháng qua. Tinh hinh dich dá thay doi rá t nhiéu. Quán so cúa chúng
khóng cón lá miíói tiéu doán, má theo tin cúa quán báo dá lén tói han miíói ba
tiéu doán. Chúng dá cúng có' cóng sií phóng ngií, khóng cón lá trán dia dá
chién. Bp dpi sé phái tién hánh mót trán cóng kién lón tiéu dipt táp doán cú
diém phóng ngU vüng chác ra t manh, diígc sg yém trg cúa lgc lifgng khóng
quán, pháo binh, thiét giáp tai chó, vá chác chán cón diígc líu tién yém trg só'
1 cúa liíc liígng khóng quán dich ó mién Bác Dóng Diíang...
Ba khó khán hipn lén rá't ró.
Thúr nhá't, bp dpi chú lgc ta dén nay chl mói tiéu dipt cao nhát lá tiéu doán
dich táng ciíóng, có cóng sg vúng chác, Ó Nghía Lp. Khi dánh váo táp doán cú
diem Na Sán, chúng ta mói dánh tiíng tiéu doán dich trong cóng sg dá chién,
má cón dánh rá't dó!
Thú hai, trán náy ta khóng có xe táng, máy bay nhiftig hgp dóng bp binh,
pháo binh quy mó cúng lá lán dáu, bp dpi lai chiía qua dién táp. Víía qua, dá có
trung doán triíóng xin trá bót súng, vi khóng biét phó'i hgp nhií thé náo!
Thú ba, bp dpi tií trtfóc tói nay mói chl quen tác chién ban dém, ó nhüfng
dia hinh di án náu. Chú lgc ta chiía có kinh nghipm tác chién ban ngáy trén
dia hinh báng pháng, vói mpt ké dich có Olí thé ve máy bay, pháo binh vá xe
táng. Trán dánh sé dién ra trén mpt cánh dóng dái 13km vá rpng 6km... Tát
cá nhüfng khó khán náy ta deu chiía bán cách giái quyét...
Suot dém, tói khóng sao ngú diígc, cáng tháy trách nhiém náng né, chl
mong tró i chóng sáng dé triéu táp cupc hop Dáng úy mát trán.

211
 7
Sàng ngày 26 thàng 1 nàm 1954 (trade dày có nhtfng tài lièu nói ngày 25
là khòng dung), càc dóng chi trong Dàng uy xuò'ng dcrn vi nàm tình hình chiJa
ve dù. Trong khi chò dai cupc hop, tòi chi thi cho dóng chi Hoàng Minh
Phaang chuan hi cho tòi gàp dóng chi ban.
Dóng chi tracing doàn quàn su cùa ban ngac nhièn nhìn nàm ngài cufu trèn
tràn tòi. Dóng chi àn càn hòi thàm tình hình sére khòe rói nói:
- Tràn dành sàp bàt dau. De nghi Vò Tóng cho biét tình hình tdi lue này
ra sao?
Tòi dàp:
- Dó cùng là vàn de tòi muon trao dói vói dóng chi. Qua theo dòi tình
hình, tòi cho ràng dich khòng còn trong trang thài làm theri phòng ngtf, mà dà
tró thành mpt tàp doàn cii diém phòng nga kièn co. Vi vày khòng thè dành
theo ké hoach dà dinh...
Tòi nói tiép ba khó khàn lón cùa bp dpi, rói két luàn:
- Ncu dành là thàt bai.
- Vày nèn xù tri thè nào?
- Y dinh cùa tòi là ra l§nh hoàn cupc tién còng ngay chieu hóm nay, thu
quàn ve vi tri tàp két, chuàn bi lai theo phuang chàm “dành chàc, tién chàc”.
Sau giày làt suy nghì, dóng chi ban nói:
- Tòi dóng y vói Vò Tong. Tòi sé làm vièc vói càc chuyèn già.
- Thài gian gà'p. Tòi càn hop Dàng ùy dé quyét dinh. Và dà có dii kién cho
308 tién vé phia Luòng Phabàng, bòc lo lire lirang chìrng nào, kéo khòng quàn
dich vé huóng dó, khòng dé chung gày khó khàn khi quàn ta lui quàn và kéo
phào ra...
Cupe trao doi giura tòi vói dóng chi ban dién ra khoàng han nùa giò.
Khi tòi tró vé sò chi huy thì càc dóng chi trong Dàng ùy dà có màt dòng
dù.
Tòi trình bày nhùmg suy nghì mình dà có tir làu chung quanh càch dành
tàp doàn cù diém, nhOTng thay doi quan trong vé phia dich tir sau Hòi nghi
Tham Pua tói nay, ta van gii? vOng quyét tàm tièu di§t dich ò Di$n Bièn Phù,
nhtfng phài thay doi càch dành.
Moi ngUòi im làng mQt lue.
Rói dóng chi Chù nhipm chinh tri phàt biéu:
- Dà dóng vièn sàu rpng bó dpi vé nhipm vu rói, anh em déu rat tin tUorng,
quyét tàm chién dàu rat cao. Giò nè'u thay doi thì giài thich cho b<? dpi làm
sao?
Dong chi Chù nhipm hàu can nói:
- Tòi thày cir nèn giCf vùfng quyét tàm. Hàu can chuan bi tói bay gicr dà khó
khàn. Néu khòng dành ngay, sau này lai càng khòng dành dupc!
Tòi nói:
- Tinh than bó dpi là ra t quan trong, nhung quyét tàm phài có ca sà... Hàu
can là dièu kièn tièn quyét, nhung cuoi cùng quyét dinh, là phài có càch dành
dung.
Dóng chi Tham miiu tritóng nói:
- Anh Vàn càn nhàc cùng phài... Nhong làn này, ta có iiu thè binh lue, hòa
lue, lai có kinh nghièm cùa ban, tói thày néu dành van có khà nàng giành
thàng lori...
Trao doi mòt hói chua di tói két luàn. Cupe hop tam dìing mpt làt.
Khi cupe hop tiép tue, tói nói:
- Tình hình khan trUcfng. Can sóm có quyét dinh. Vó luàn tình hình nào,
chung ta van phài nàm nguyèn tàc cao nhàt là: Dành chàc thàng. TrUóc khi
tòi ra di Bàc trao nhiém vu: “Tran này ràt quan trong, phài dành cho thàng,
chàc thàng mói dành, khòng chàc thàng khòng dành”. Vói tinh thàn tràch
nhiém truóc Bàc và Bó Chinh tri, tòi de nghi càc dóng chi trà lòri càu hói:
“Néu dành có chàc thàng tràm phàn tràm khóng?”
Dóng chi Chù nhipm chinh tri nói:
- Anh Vàn nèu càu hòi thàt khó trà lòri. Ai dàm bào dàm là sé chàc thàng
tràm phàn tràm .
Dóng chi Chù nhiém hàu càn nói tiéip:
- Làm sao dàm bào dàm nhu vày!
- Tòi nghì vói tràn này, ta phài bào dàm chàc thàng tràm phàn tràm.
Bay giò d ón g chi Tham mUu trUcrng m ói nói:
- Néu yèu càu càn phài chàc thàng tràm phàn tràm thì khó...
Làt sau, Dàng ùy di dén nhàt tri là tr$n dành có thè gàp nhièu khó khàn
mà ta chua có bièn phàp cu thè dé khàc phuc.
Tòi két luàn:
- Dé bào dàm nguyèn tàc cao nhàt là “dành chàc thàng”, càn chuyén
phutfng chàm tièu dipt dich tir “dành nhanh, thàng nhanh” sang “dành chàc,
tién chàc”. Nay quyét dinh hoàn cuòc tiè'n còng. Ra lpnh cho bpdpi trèn toàn
tuyén lui ve dia diém tàp két, và kéo phào ra. Còng tàc chinh tri bào dàm

213
triçt dé châ'p hành mênh lênh lui quân nhu mênh lênh chien dâ'u. Hâu cân
chuyen sang chuân bi theo phuang châm môi.
Sau dó, tôi phân công anh Hoàng Vân Thâi ra lênh cho câc dan vi bô binh,
tôi ra lçnh cho phâo binh và trao nhiêm vu môi cho 308.
Tôi goi diçn cho phâo binh:
- Tinh hinh dich dä thay dôi. Quyêt tâm tiêu diêt Trân Dinh (bi danh cüa
Diçn Biên Phu trong chien dich) vân giûf vüfng. Nay thay dôi câch dânh. Vi
vây, ra lçnh cho câc dông chi tiJ 17 già hôm nay, kéo phâo ra khôi trân dia, lui
vê dia diem tâp kê't, chuân bi lai. T riçt de châ'p hành mênh lênh! Không giâi
thich.
Dâu dây dàng kia, tiê'ng dông chi Pham Ngoc Mâu, Chinh üy phâo binh
dâp:
- Rô! Xin triçt de châ'p hành mçnh lênh.
14 giô 30 phüt, môi cho liên lac diên thoai vói anh Vuang Thiia Vü, Ta
lçnh Dai doàn 308.
- Chü y nhân lçnh: Tinh hinh thay dôi. Dai doàn câc dông chi cô nhiçm vu
huông ve Luông Phabâng tiê'n quân. Doc duông gâp dich tùy dieu kiên eu the
mà tiêu diçt. Giûf vûfng lue liiang, cô lênh, trô vê ngay. Giûf liên lac vô tuyê'n
diên. Khi duac hôi môi trà lôi.
- Rô! Anh Vü dâp.
- Triçt de châ'p hành mçnh lçnh!
- Xin chi thi vê sir dung binh lue nhu thê' nào?
- Toàn quyên quyê't dinh, tU m çt tiêu doàn den toàn dai doàn. Hâu cân tu
giâi quyê't. Düng 4 gier chiêu nay xuâ't phât.
- Xin triçt dé châ'p hành mçnh lçnh.
Dông thèri, tôi chi thi cho m çt bç phân nhô, mang theo m çt dài vô tuyê'n
diên, di vê phia Mçc Châu, môi ngày ba lân dânh diên bâo câo “Dai dcàn 308
dâ vê tôi...”. Diçn mât, xen dôi tiê'ng không dùng m ât mâ. Do nhüfng bjfc diên
này, lüc dâu, dich dâ tuông 308 dang quay vê dông bâng.
Trong ngày hôm dô, tôi dâ dat duac m çt quyê't dinh khô khân nhât trong
cuçc dôi chi huy cüa minh. Không thê dùng diên dài, tôi viê't thu hôa toc gufi
vê bâo câo Bô Chinh tri. It ngày sau, nhân duçrc thu cüa anh Truirng Ch nh cho
biê't Bâc và câc anh à nhà nhâ't tri cho râng quyê't dinh thay dôi phUônj châm
là hoàn toàn düng dän. Trung uang Dàng và Chinh phü së dông viên tcàn dân
dô'c toàn lue chi viên cho tiên tuyê'n tôi khi bô dçi giành toàn thâng tai Diên
Biên Phü.

214
 Trên mât trân Biçn Biên Phü, mäc dù mói nguôi còn có nhüng bän khoän
suy nghì khác nhau, nhiing toàn the cán bô, chien sì dà triêt de chap hành
mçnh lçnh lui quân, biêu thi mçt niêm tin, mot tinh thàn kÿ luât tuyçt vói.
Cá Bai doàn 312 cùng các chien sì pháo binh, 7 ngày dêm ròng rä, da kéo
pháo ra an toàn trên con diföng hiem trd, bi máy bay và pháo dich bien thành
con diícíng lúa. Các chien sì Bai doàn 308, lên duóng vói môi ngiiöi näm lang
gao, dà duoi dich trên chäng duóng dài 200km vói sii phò'i hcrp cùa bô dôi
Pathét Lào và sii dùm boc cüa nhân dân Lào, dä dâp tan phòng tuyê'n Nâm
Hu, tiêu diêt mUÓi bon dai dôi. Nava lai phân tán lue lUtfng cö dông, lâp thêm
mot tâp doàn cií diém nüa ó Muóng Sài, và täng quân bâo vç Luông Phabäng.
Ngày tet den bat chpt vói hoa ban nó tráng bên sUÓn nüi và doc nhüng
khe suoi quanh sô chi huy. Nam Bp, Liên khu 5 xa xôi güfi diên chúc miíng các
chien si Bien Biên Phü sóm giành toàn tháng. Trong hàng van là thu tir hàu
phuong güi ra mât trân, có nhùfng lá thu tií Mátxccfva, Bâc Kinh, Binh
Nhtfflng. Bêm 30 tet, tôi v in theo dôi nhüng khâu pháo cuoi cùng trên duùng
trô vê vi tri tâp kê't. Anh Virang Thiía Vü diên ve báo cáo nhüng chien si dàu
tiên cüa Bai doàn 308 cùng bp dpi Phathét Lào dà ó bên sông Mêcông, cách
Luông Phabäng, kinh dô nhà vua Lào 7km.
Cupe tien công d Thiipng Lào no ra dong thói vói cupc tien công giâi
phông Công Tum tiep theo nhüng cupc tien công giái phông tinh Thà Khet và
cao nguyên Bôlôven triióc dó, cùng vói viçc Nava ném quân xuông Biên Biên
Phü dà làm tan vô khôi quân ccr dpng cùa dich.
Bai doàn 320 cùng vói các liíc ltfçrng vù trang dia phucrng các tinh dà làm
mi/a làm gió tai dong bäng Bäc Bô, dâp tan phòng tuyen sông Báy, dpt nhâp
các sân bay, phá húy mpt phân sáu so máy bay cùa dich ó Dong Duong. 20
trong sô 44 tiëu doàn ca dpng cüa Nava, còn lai d dóng bàng, phái rái ra de
báo vç nhüng tuyen duóng giao thông quan trong, däc biçt là diíóng 5.
Cuôc tien công cüa dich vào Phù Yên bi sa lày. Quân du kich Nam Trung
Bp tâp kich thành phô' Nha Trang, thi trâ'n Khânh Hòa. Bp dpi dia phüöng Quáng
Nam, Phù Yèn, Khânh Hòa, Binh Thuân diêt nhiêu ciî diem dai dpi cùa dich.
Giâ'c mông binh dinh Nam Bp cùa Nava trong mùa khô này dâ tan thành
mây khói. Các tieu doàn chù lue cùa khu, tinh d Nam Bô dêu tien vào vùng
tam chiem, day manh phong trào chien tranh nhân dân, dánh don, chân viçn,
dánh vân dpng, dánh giao thông, tiêu diçt trên mot ngàn don bot, thàp canh
(nhiêu vi tri dai dpi), diçt nhiêu doàn xe ca gidi, xe lüa, tàu thuyên cùa dich.
Quân dich buçc phái quay vê báo vç nhüng vùng triidc dây chùng coi là “binh
dinh xong”. Vùng tu do Khu 9 dupe giü vüfng và md rpng. Các cän cù du kich
và khu du kich ldn nhô dêu dupe khôi phuc và md rông ra t nhiêu. Nhiêu dia
phuöng mdi dupe giái phông.

215
 Trên toàn bp các chien triföng, quân Phàp déu bi sa lây.
Nhiing trên mât trân Biên Biên Phü, quyê't dinh ngày 26 thàng 1 näm
1954 ván còn dúfng tritóc nhüfng thiì thách ciíc kÿ lón. Quân sô dich ô Diên
Biên Phù dä täng lên 19 tieu doàn, và còn khâ näng täng lên nûfa trong quà
trinh chien dàu.
Dâu thàng 2 näm 1954, SÔ chi huy dà diiçfc chuyen dê'n Miiöng Phäng, mot
dia diem mói cách Diên Biên Phu trên 10km theo difcfng chim bay. Dúrng trên
dinh nui sau SÔ chi huy, nhin thâ'y rô cánh dông Miiàng Thanh khâ rông và
toàn bô cúf dilm cüa dich. Nhieu làn tôi dúfng quan sát gift lâu nhûfng cü diem
dò oi trên cánh dóng bäng pháng và nhûfng ngon dôi phia Dông. Mày bay dich,
chiéc xép hàng bên diiòng bäng, chiê'c bay liiçm trên không thà dû, chiec lao
xuông bän phá nhûfng noi chúng nghi có quân ta. Nhûfng chiec xe täng dich
chay trên con diiòng noi lien Miiòng Thanh vói Hong Cùm. Tôi suy nghi den
nhffng thü thách quyet liçt sáp tói mà bô dôi ta phâi sän sàng cháp nhân và
viiçft qua mpt cách thäng lofi.
Chuán bi theo phiícfng châm mói, trân dánh dà lui lai mot tháng riiöi.
Chúng ta dà xây diing trân dia bao vây và tiê'p cân chung quanh tâp doàn
ciî diém, vói hàng träm kilômét chien hào, de bô dpi có the chiê'n dâ'u câ ban
ngày và ban dêm diíói bom dan.
Chúng ta dà diia nhöng kháu pháo vào án náu hoàn toàn trong nhûfng cän
hàm phân tán giûfa long núi, và làm duóng cho xe vân tâi chô dan tôi tiing
hàm pháo.
Vói kháu hiêu “Tâ't cá cho tiên tuyê'n”, “Tat cá de chiê'n tháng” quân và
dân ta dâ không tiê'c mé hôi, xüông màu. làm nên kÿ công dám hào viêc tiê'p
tê' dan dirçfc, laang thiíc cho các chiê'n sì Ô mât trân.
Ta dâ dành cho kê dich mpt bât ngó lón nhâ't, là không châ'p nhân mpt
cuôc tong giao chiê'n chóp nhoàng vói toàn bô lue ltfông viên chinh tinh nhuê
dich náu minh trong tâp doàn cúf diem kiên cô'. Ta dâ quyê't dinh tiêu diêt dân
tiing trung tâm de khâng bàng cách dánh só triíóng cüa ta, vào thcfi gian, dia
diem do ta liía chon, vói thè' manh áp dáo trong tiing trân dánh, dong thói siê't
chät trân dia chiê'n hào, triçt nguòn tiê'p tê' cho tói lúe tâp doàn cúf diem nghet thô.
Ngày 13 tháng 3 näm 1954, tiê'ng súng tien công cua ta Ô Diên Biên Phu
bât dâu. Viên chi huy phô tâp doàn cúf diem, phu trách pháo binh, phâi tir sát
vi không có cách nào làm im läng nhöng kháu pháo Viêt Nam. Dò Cáttri và
bô chi huy quân dpi vien chinh Phàp dành chiù bó tay ngoi nhin nhûfng cúf
diem manh nhâ't cüa tâp doàn eût diem lân lirpt sup do diíói bàn chân không
giày cua nhüng chien si xung kich Viêt Nam. Trân dia chiê'n hào cüa ta, tit núi
cao do xuô'ng cánh dông, moi ngày càng siê't chät seri dây dinh mênh chung

216
quanh täp doän cür diem.
...Ngäy mong 7 thäng 5 näm 1954, lä cd quyet chien quyet thäng tung bay
tren nöc ham cüa tiiöng Bö Cättri. Han mot van quän dich ö Miicrng Thanh
keo cö träng däu häng.
Quän vä dän ta Thäng Näm äy lai cö mpt chien cöng lön miing ngäy sinh
cüa Bäc Ho. Thir khen ngcri cüa Bäc töi ngay ngäy höm sau:
“Quän ta dä giäi phöng Dien Bien Phü, Bäc vä Chinh phü thän äi güi Idi
khen ngai cän bö, chien sl, dän cöng, thanh nien xung phong vä döng bäo dia
phitong dä läm trön nhiem vu möt cäch vi vang. Thäng lai tuy lön nhiCng mai
lä bät däu ...”.
Töi viet hoi tiröng näy lä de dang möt bö hoa tham kinh vieng anh linh
cäc anh hüng, liet si, de nöi len süc manh thän ky cüa doän ket toän dän
chien däu, cüa lien minh chien däu däc biet Viet Nam, Läo, Cämpuchia dä läm
nen chien cöng hien häch trong müa xuän lieh sü, cäch däy 35 näm.
H üu M ai (ghi)

DIEN BIEN PHÜ

40 NÄM SAU NHiN LAI.J*’

Näm nay, trong khung cänh dät ntföc ta hoän toän dpc läp thong nhä't
dang tren diiöng xäy diing To quoc phon vinh theo dinh huöng xä hoi chü
nghla, nhän dän ta ky nipm län thuf 40 chien thäng Bipn Bien Phü (7-5-1954 -
7-5-1994).
Cüng vöi Bach Bäng, Chi Läng, Bong Ba..., cüng vöi Cäch mang Thäng
Täm vä Chien dich Hö Chi Minh toän thäng, Bien Bien Phü lä mpt “cäi möc
chöi loi bäng väng”1 trong lieh sü chong ngoai xäm cüa dän tpc Vipt Nam, lä
mpt trong nhüng thäng löi cö y nghia quyet dinh cüa cupc chien tranh giäi
phöng vä giöf nttöc 30 näm, het chö'ng Phäp roi chö'ng My.
Gan nüa the ky dä tröi qua. Biet bao bien thien dien ra tren the giöi. Mäc
du väy, nhüfng chien cöng oanh lipt cüa quän vä dän Viet Nam trong theri dai
Ho Chi Minh, cäng lüi säu väo thöi gian, y nghia cäng säu säe. Bien Bien Phü
lä mpt chien cöng nhtf the.
*

* *

Bài v ie t cüa Dai titóng Vö Nguyèn Giäp nhàn ky nièm län thOf 40 chien thäng lieh sü
Bièn B ièn Phü.
1 Ho Chi Minh: T o à n tä p , N.x.b. Sii T h ät, Hà Nqì, 1989, täp 9, tr.7 1 3 .

217
 Trí tué loái ngtfái dang tién nhüng biíóc nháy vot. Khoa hoc lich sü khóng
ngííng phát trien, roi chiéu ánh sáng tu duy mái váo nhüng trang lich sü xa
xiía. Vi thé má 40 nám sau nhin lai, chién tháng vi dai cüa dán tóc ta trong
Dóng - Xuán 1953 - 1954 má dinh cao lá chién dich Bién Bien Phü, lai cáng
thém riíc ra.
Btíói góc do khoa hoc, de dánh giá mót chién cóng lich sü, khóng thé chl
báng lóng vói nhüfng dién bién trong thái gian xáy ra sü kién. Phái tim ve coi
nguón, phái suy ngam ve tuang lai. Khoa hoc vá tií duy hipn chüng giúp chúng
ta thá'y ro han nguyén nhán tháng lai, hiéu ro han y nghia cüa chién cóng lich
sü.
Chiéu sáu cüa chién tháng Bipn Bién Phü tiém án trong truyén thó'ng
quát ciíérng, bát khuát máy nghin nám cüa dán tóc tü khí phách huyen thoai
cüa em bé láng Gióng mái lén ba tuoi dá dánh duói giác nade má dá cho lá
mupn, gian chin táng trái cón tháp khi bay tan máy xanh1. Chiéu sáu áy tiém
án trong cáu tha: “Nam quóc san há Nam dé cu” cüa Ly Thuóng Kiét, tü Hich
Tuóng si, Binh Ngó dai cáo... den lóri kéu goi toán quóc kháng chién cüa Chü
tich Hó Chí Minh, trong tái mUu luge dá sáng tao ra nghé thuát dánh giác cüa
mQt nuác nhó luón dánh tháng nhüng dao quán xám luge lón manh. Cho dé'n
ngáy nay, buóc váo thcfi dai mói, khi phái chong lai quán dpi hién dai cüa chü
nghia dé quóc trong tinh hinh Vipt Nam cón lá mQt nuóc nóng nghiép lac háu
vira thoát khói ách thiíc dán, Dáng ta vói duóng loi chính tri, quán sií dúng
dán, dá thíía ké vá phát trién sáng tao truyén thó'ng quán sií oanh li?t cüa to
tién, dóng vién, to chúfc moi súrc manh cüa dán tpc vá cüa thói dai, vugt qua
thü thách, giánh tháng lgi vé vang.
D ié n D ié n P h d lá c h i é n c ó n g v a n g d ó i d á u t i é n c d a m ó t d á n t ó c u ó 'n l á
thuóc dia, dánh tháng quán dói hién dai cüa mót d é quóc philcmg Táy. Dáy
cüng lá trán tiéu di§t chién lón dién hinh nhát trong lich sü dáu tranh cüa các
dán tpc bi áp búrc chong quán xám luge nitóc ngoái, má dáu thói ky sup do cüa
chü nghia thifc dán trén toán thé giói. Y nghia dán tpc vá quó'c té lón lao cüa
Dipn Bién Phü lá ó ch6 dó. Chính vi váy má Bi$n Bién Phü mái mái lá biéu
tugng sáng ngói cüa con ngüói Vipt Nam quát ciíóng, bát khuát, thóng minh
sáng tao, lá niém tin cüa các dán tóc dáu tranh thoát ách áp búrc bóc lgt, viran
tói dpc láp tií do.
*
* *

1 “Phá tá c dán hiém tam tué' ván Dáng ván do hán cuíu thién dé” (Cao B á Quát).

218
 Dièn Biên Phü là thành quà cüa 9 näm khâng chien chông thuc dân Phâp.
Thcri gian không hê làm phai mô chien công lich s il. Nhtfng kinh nghiêm thuc
tien cüa Bien Biên Phü côn gitf nguyên già tri.
Do là kinh nghiêm vê süc manh to lôn khôn luàng cüa mot dân tôc doàri
kê't düng lên chien dâu giành quyèn sô'ng thiêng liêng, “thà hy sinh tâ't cà, chiï
nhât dinh không chiù m ât niiôc, nhât dinh không chiù làm nô lê”. Duói su
lành dao cüa Chü tich Ho Chi Minh và bô thông soâi toi cao, cuôc khâng chiê'n
ciîu nuôc phât trien lên trinh dô môi: mot cupc chien tranh toàn dân, trong dô
“bat kÿ dàn ông, dàn bà, bât kÿ ngUôi già, ngitòi tré, không chia ton giâo,
dâng phâi, dân tôc” dêu dânh giàc, vi dôc lâp tu do và thông nhât dât niiôc.
Toàn dân ta tir tien tuyê'n dê'n hâu phiicmg, tir Bàc den Nam, tir mien xuôi den
mien ngugc, doàn kê't hi sinh chien dâu, cùng câc lire liiçrng vü trang con em
cüa minh càng dânh càng manh, tirng buôc giành lai quyên chü dông chien
lifac trên chien truông chinh, dây quân dich vào the sa lây, bi dông, cuoi cùng
dâ giành diiçrc thâng loi vè vang trong trân quyê't chien chien luoc ô Diên Biên
Phü. Cùng vói sUc manh toàn dân ây, quân và dân ta lai viê't tiê'p nhüfng trang
s il anh hùng dânh Mÿ diêt nguy, giành toàn thâng cho dân tpc trong mùa
Xuân 1975.
Ngày nay, trifôc tinh hinh và nhiêm vu câch mang môi, Diçn Biên Phü
nhâc nhô chüng ta phât huy sûre manh to lôn cüa khô'i dai doàn kê't toàn dân.
hoc tâp và lao dông sâng tao kiên quyê't dira dât niiôc tiing biiôc duoi kip trinh
dô phât trien cüa the giôi, theo düông loi doi môi cüa Dâng ta.
Bien Biên Phü là thành quà cüa duàng loi câch mang và khoa hoc, luôn
bâm sât thüc tiên, phât hiên quy luât, hành dông düng quy luât bàng biên
phap sâng tao, kiën quyét dén cung.
Mùa Thu nâm 1953, trong mpt cô' gâng rat lôn, dô'i phiftmg ra siîc xây
diing khô'i chü lifc cô dpng, tien tôi giành lai quyên chü dpng chiê'n liiçrc, hòng
kê't thüc chiê'n tranh trên thè' manh. Vôi kinh nghiçm chiê'n dâ'u dày dan, vói
tu duy bien chiîng, bp thông soâi tô'i cao câch mang dâ phân tich tinh hinh,
hiêu dich, hieu ta, phât hiçn mâu thuân và cho yê'u cüa dich, quy luât vân
dông cüa chiê'n tranh. Trong chiê'n cuôc Dông - Xuân 1953 - 1954, bâng mpt su
dieu dông binh lue eu dông, linh hoat, tiê'n công vào nhûrng nui yê'u và hiêm
yê'u cüa dich, ta dâ bupc chüng phân tân binh lue ra nhiêu huông, phâi dânh
theo y dinh cüa ta, chü dpng tao thè' tao lifc de giành thâng lofi quyê't dinh. Kê'
hoach Nava bât dâu bi phâ sân.
Dô'i phuang tâp trung lue lUçfng ngày càng lôn à Diên Biên Phü, xây dung
thành tâp doàn cU diém manh nhâ't Dông Duang ô mot dia bàn cô lâp trên
rùng nui Tây Bâc vói mUu do thu hüt và dânh bai chü lue ta. Ta dâ kip thôi
phât hiên câi môi trong y dô và su bô' tri lue lUçfng cüa dich, ha quyê't tâm

219
thay doi phuang châm tac chien chien dich à phüt cuoi cùng, dôi câch dânh tU
“dânh nhanh giâi quyét nhanh” sang “dânh châc tien chàc”. Tir chô chü truang
diçt dich trong 2 ngày 3 dêm trong mot trân, ta dâ chuyen sang tiêu diçt dich
tiing bô phân, bôp nghet chüng trong mot hê thông trân dia sâng tao, tien
công và bao vây dich, tien lên tiêu diçt toàn bç tâp doàn ciî diem Diçn Biên
Phü trong 55 ngày dêm. Vdi sii phô'i hop chien dâ'u chàt chê và cô hiçu quà
cûa câc chien trudng cà nUdc, su doàn kê't chien dàu cûa quân và dân hai nude
ban trên bân dâo Dông Ducfng, chiê'n dich Diçn Biên Phü dâ toàn thàng.
Không phài ngâu nhiên mà bài hoc thuc tiên â'y duac làp lai 21 nàm sau.
Trong cuôc Tong tiê'n công và noi dây mùa Xuân 1975, khi cuçc chiê'n phât
trien, tinh hinh chuyen bien rat nhanh, bç tudng soâi toi cao cûng dâ nhay
bén thay doi kê' hoach, thay doi câch dânh, chuyen tir kê' hoach ca bân sang kê'
hoach thdi ca. Kê't hap tien công và noi dây, quân và dân ta anh dûng xô'c tdi
theo mçnh lênh “thân toc, tâo bao, bât ngd, châc thàng”, giành toàn thàng
trong thdi gian 2 thàng, không phâi mâ't tîi 2 den 3 nàm nhu du kién trong kê'
hoach tâc chiê'n ban dàu.
Hiçn nay, bài hoc bâm sât thitc tiên, hành dông dûng quy luât vdi tinh
thân doi mdi lai duçc Dàng ta vân dung sâng tao trong công cuçc xây dung
dâ't nUdc. TU mot nen kinh tê' bao cap mot thdi cd tâc dung tich ciic trong
chiê'n tranh, chüng ta dâ chuyen sang nên kinh tê' hàng hda, md cila vdi ca chê'
thi trudng theo dinh hudng xâ hçi chu nghïa khi tinh hinh dâ thay doi. Màc
dù côn nhieu khd khàn, phiîc tap, nhOng thành tUu dâng phâ'n khdi thu duac
trong mâ'y nàm gàn dây chUng td dudng loi doi mdi cüa Dàng là dûng dân. Vdi
su no lire chü quan vuat bâc, nen kinh tê' nude ta dang phât trien trong on
d in h , dòri sô'ng cû a n h â n d â n ti/n g birôc c à i t h i ç n , d â't n \ iô c d a n g dûrng tri/d c
vân hçi mdi hê't sûre ldn lao.
Bien Biên Phü là mot minh chüng rUc râ cüa tinh thân tu lue tu cUdng,
dôc lâp tu chü, trong khi ra sûc tranh thü sû üng hô và giüp dâ quô'c té. Tir
nhüng nàm chiê'n dâ'u trong vòng vây dê' quô'c, chüng ta dâ xây dung lue lUçrng
chinh tri và quân su cüa toàn dân, xây diTng câc dai doàn chü lue làm “quâ
dâ'm thép” quyê't dinh chiê'n trudng. Câ dân tçc diîng lên không ngai hi sinh,
gian khô, “tâ't câ cho tiên tuyê'n, tâ't câ dê chiê'n thàng”. Chinh su no lue chü
quan cüa quân và dân ta dâ tao diêu kiên tiê'p thu cd chon loc kinh nghiçm
cüa Trung Quô'c, Liên Xô, sü dung cd hiçu quâ cao su giüp dd quÿ bâu cüa câc
nude ban vê vu khi và phuang tiên chiê'n tranh. Nhân tô' quyê't dinh bao gid
cûng là nhân tô' bên trong. Con ngUdi Viêt Nam dùng câm và co tri thilc, cd
kinh nghiêm chiê'n dâ'u là nhân tô' quyê't dinh dua khâng chiê'n dê'n thâng lai.

220
 Tií Bai hpi VI den nay, chính sách cüa Báng vä Nhá nuóc ta chü truang
tranh thü sií hcfp tác vá vién trg quoc té vé von dáu tu, khoa hoc va cong
nghé, diía nén kinh té nuóc ta tiíng buóc tién kip nén kinh té các nuóc tién
tién va phát trien. Cäng “mö cüa” ra thé giói, chúng ta cáng néu cao tinh thán
tií luc tií cUóng, doc láp tu chü, ra stíc náng cao dán trí, bói duóng lao dpng,
däo tao nhán tai, giür vüfng bán sác ván hóa dán toe, phát huy cao do moi tiém
liíc vá tái nguyén dát nuóc, nhát lá thé manh cüa con nguói Viét Nam, chinh
phuc nhüng dinh cao mói tren mät trän xäy dung dát nuóc.
Nhúfng bái hoc cüa Bien Bién Phü 40 nám sau ván nóng hoi tính thói si/.
Chién tháng lich sü day chúng ta giü vúfng cái “bát bién” lá con duóng cách
mang Bác Ho dá liía chon, giür vürng dóc láp, chü quyén vá bán sác ván hóa
dán tpc, tu luc tu cuóng, luón luón doi mói phü hgp vói thuc tién vá quy luát
khách quan, dua dát nUóc vüfng buóc di lén, chong ám mUu “dién bién hoa
binh” vá moi nguy ca có thé den tíí nhiéu phía.
Bien Bién Phü lá möt tá t yéu lich sü. Ché dp thuc dán há khác dá dán tói
Bipn Bién Phü, néu khóng phái ó Viét Nam thi cüng ó mpt nai náo khác lá
mát xích nóng bong nhát trong hé thong thupc dia cüa chü nghía dé quoc. Vai
tro cüa dán tpc Vipt Nam lám nén Bién Bién Phü, mó dáu ky nguyén vüng
dáy cüa các dán tpc thuoc dia lá do lich sü giao phó. Nhán dán ta dá khong
phu su üy thác lich sü náy.
Bucfng nhién, vinh quang vá trách nhiém phái doi báng su hi sinh to lón
vé ngucri, vé cüa, vé sií chám tre trong xáy dung vá phát trién dát nuóc. Thé
nhung “khóng có gi quy han dpc láp, tu do”. Cái giá phái trá dé giánh dpc láp,
thong nhát lá cán thiét vá xüng dáng. Lénin nói: Cái gi dua chúng ta dén
I h á n g loi t r o n g c h ic n t r a n h th i c ü n g diía t a d on th ñ n g ltfi tr o n g c á c h m a n g
Mác dü quy luát cüa hóa binh xáy dung khác vói quy luát cüa chién tranh,
nhung ván có nhöng chán ly chung mang tính pho bién. Nhüng giá tri tinh
thán hun dúc trong khói lüa chién tranh lá tái sán quy giá vính häng, sé tao
diéu kién khác phuc sií chám tién nhát thói. Bái toán dáy lüi nghéo nán lac
háu, xáy diíng xá hpi mói, thuc hién hoái báo ngán dói cüa dán tpc nhát dinh
sé duge giái quyé't báng y chí cách mang vá tái náng cüa con nguói Viét Nam,
báng tinh thán Bipn Bién Phü.
*

* *

Sau ngáy 7 tháng 5 nám 1954, xuát hién mpt cum tír nhu lá biéu tri/ng cüa
thói dai.
“Viet Nam - Hó Chí Minh ■Bien Bién Phü”
Viét Nam lá dát nUÓc anh hüng, la con nguói sáng tao. Hó Chí Minh lá

221
duàng loi düng dàn. Biên Biên Phü là thàng loi vé vang. Ÿ nghïa cüa cum tù
ay càng sâu sâc bon chuc nàm sau, dep thêm bôi cành nguyêt que mùa Xuân
1975 toàn thàng và nhürng thành tUu “dôi mdi” dang làm cho dât nUéc chuyen
bien tùng ngày.
Trên To quôc hoàn toàn dôc lâp, tu do, h6a binh, thông nhât, duôi ânh
sâng chu nghïa Mâc - Lênin và ttf tuông Ho Chi Minh, nhân dân ta dang tien
lên trong kÿ nguyên mcri: kÿ nguyên xây diing dât nUdc giàu manh, mang lai
cuôc sô'ng hanh phüc cho toàn dân. Don chào vân hôi lôn, chüng ta không
quên sii hi sinh vô giâ cüa toàn dân toc trong cuôc chien dâu 30 nàm dâ chuân
bi tien de.
Nhd lai ngày chien thàng nàm nào, trên chien trifcrng khoi dan côn chiia
tan hê't, câc chien sï Diên Biên Phü dâ nhân diên khen cüa Bâc Ho, kèm theo
ldi dàn dô không bao gièf cü: “Thàng lç»i tuy lcm nhifng mcfi là bàt dâu”, “không
nên vî thàng mà kiêu, không nên chü quan khinh dich”1. Bâc cùng tiing day
bâo: Muon “xây càu thàng loi”, phâi cüng co vüng chàc câi “nên nhân dân”, và
dùng quên chong loài moi mot.
Trong tinh hinh dât nitôrc hôm nay, nhân dân ta quyê't làm theo lcfi Bâc.
Mang tinh thân quyet chiê'n quyê't thàng cüa Diên Biên Phü vào trân mdi, mât
trân xây diing và bâo vê To quô'c xà hôi chü nghïa, con ngiiôi Viêt Nam tu hào,
phâ'n khdi, quyê't tâm chong lai nhUng dông nuôc ngUçfc, dUa dâ't nuorc câ't cânh
trong su nghiêp xây dUng và bâo vê cuôc song â'm no, công bâng, vàn minh và
phât trien.

LÜNG LÂY DIÊN BIÊN, CHAN DÔNG DIA CÀU'

Dai tuâng VÔ NGUYÊN GIÂP

Lcii BB T : Nhân dip kÿ niêm làn thil 45 chien thâng B ien Biên Phü, Tap
chi Công sân dâ cü môt nhôm phông viên dén xin phông vân Bai tuâng Vô
Nguyên Giâp. Tai nhà riêng cüa minh, Bai tuâng dâ cô buoi nôi chuyên rât
thân tinh vâi nhôm phông viên. Sau dây là nhüng câu hôi cüa nhôm phông
viên và trâ ldi cüa Bai tuông Vô Nguyên Giâp.
P h ôn g v iên : ThiCa Bai tuông, 45 nàm dâ qua kè tù ngày chien thâng
Bien Biên Phü 1954. Lieu thài gian và tuoi tâc cô làm phai ma it nhièu trong

' Hâ Chi Minh: Toàn tâp, N .x .b . S u T h â t , H à N ô i, 1 9 8 6 , t â p 6 , t r .5 5 1 .

’ D a i tiid n g V ô N g u y ê n G i â p t r â ld i p h ô n g v a n T a p c h i Công sân n h â n d ip k ÿ n iê m 4 5
n â m ch iê 'n t h â n g D iê n B i ê n P h ù , d à n g t r o n g T a p c h i Công sân, so 5 - 1 9 9 9 .

222
ky úc cüa dóng chí ve nhüng ngáy tháng háo húng dó?
Dai titáng V6 Nguyén Giáp: Khóng. Mác dü 45 nám dá trói qua, tói thi
tuoi tác dá cao, nhimg nhüng ky üc ve trán Dién Bien Phü khóng he phai mó,
trái lai cón in sáu trong tám trí.
Nhuíng ky üc ve Bác Hó, ve Bó Chính tri, ve các chién si, dán cóng vá
thanh nién xung phong gái trai, ve nhüng tüóng linh chi huy tái ba, nhüng
ngiiói anh hüng vá düng si ngáy nay khóng cón nüa...
Ky niém dáu tién tói muon nói lá buói hop cüa Bó Chính tri d Tin Keo,
huyen Dinh Hóa, bán vé ké hoach Dóng Xuán 1953-1954, Bác Hó chü trí, có
anh Tritáng Chinh, anh Dóng dü.
Lúe báy giaf ta dá có dáy dú thóng tin vé toán bó ké hoach Nava.
Tói trinh báy y dinh táo bao cüa Nava táp trung mpt lüc lüang ccr dpng rát
lón a dóng báng Bác Bó de khiéu chién, lám tiéu hao chü lüc cüa ta, tao diéu
kién dé giánh quyén chü dóng vá tién tái giánh mpt tháng lai quyét dinh
trong vóng 18 tháng.
Bác nghe chám chü rói binh thán nói: “Dich táp trung quán ca dpng lán”-
Bác gia bán tay lén vá nám chát lai, nói tiép, “ta khóng sa, ta sé bupc chúng
phai phán tán lüc lüang ra các hüáng”; Bác xóe bán tay ra. Theo tií tüdng chi
dao áy, ta dá nghién cüu ké hoach Dóng Xuán, cho nhüng bp phán chü lüc cüa
ta tién vé 5 hüóng chién lüac nhám nhüng nai hiem yéu vá tüang dó'i yéu cüa
dich, chon hüáng chính lá Lai Cháu á Táy Bác. The' lá trong ké hoach Nava
cüng nhü trong chü trüang cüa ta lúe báy giá chüa hé nói dén Dipn Bien Phü.
Tói nhó lai, ngáy 19-11-1953, ta hop Hpi nghi quán sü toán quóc dé pho
b i ó 'n k ó ' h o a c h D ó n g X u á n . C á n b ó c h i h u y c á c c h ié n t r it ó r n g d é u c 6 m ñ t ., t.riY
Nam Bp khóng ra kip. Den ngáy 20 thi ta düac tin dich cho quán nháy dú
xuóng Dién Bién Phü. Máy ngáy sau, dich tiép tuc táng thém lüc lüang. The
lá, theo dé nghi cüa Tong quán üy, Bp Chính tri ha quyé't tám chon Dipn Bién
Phü lám diém quyé't chién, chi dinh Bp chi huy chién dich vá Dáng üy Mát
trán. Tói düac chi dinh lám Chi huy trüóng kiém Bí thü Dáng üy trüc tiép chi
dao mát trán Dipn Bién Phü, dóng thói vái tü cách lá Tong Tü l$nh có nhiém
vu chi dao các chién trüóng khác trén cá nüóc ké cá bp dpi tinh nguypn cüa ta
d Láo vá Campuchia, trü mát trán dóng báng thi do anh Thanh vá anh Düng
phu trách.
Sau náy, vái kháu hipu “Tát cá cho tién tuyén, tá t cá dé chié'n tháng”, Bp
Chính tri cón quyét dinh thánh láp Hpi dóng cung cáp m át trán do dóng chí
Pham Ván Dóng chü tri.
Chúng tói cón dpi mpt thdi gian vi dich có thé nháy dü xuó'ng Dipn Bién
Phü dé dón quán nguy á Lai Cháu vé, chúng có khá náng tiép tuc táng quán á

223
lai Diên Bien Phü, dông thdi cüng c6 khâ näng rüt quân di.
Dàu thâng 1 näm 1954, trüôc khi lên difcrng ra mât trân, tôi dén Khuôi
Tât chào Bâc. Bâc hôi: “Chü ra mât trân lân này c6 khö khân gi không?”. Tôi
trâ lôi: “Chî khö khän là xa hâu phücrng nên khi c6 van de quan trong và câ'p
thiét thi khö xin ÿ kiê'n cùa Bâc và Bô Chinh tri”.
Bâc nôi: “Tông Tii lçnh ra mât trân, tüông quân tai ngoai, trao cho chü
toàn quyên, cô van de gi khö khän, bàn thông nhâ't trong Dâng üy, thô'ng nhât
vdi cô' van thi cü quyët dinh roi bâo câo sau”. Khi chia tay, Bâc nhâc: “Trân
này quan trong, phài dânh cho thâng; châc thâng môi dânh, không châc thâng
không dânh”. Nhüng ldi dân dô cüa Bâc là ttf tüông chï dao giüp tôi cô cân cû
de xü tri trong quâ trinh chî huy trân dânh.
Mot kÿ niém sâu sâc nùra là van de thay dôi phucmg châm cüa chien dich,
mot vän dé cô ÿ nghïa quyét dinh dôi vôi trân Diên Biên Phü, tôi dâ tüng cô
lân nöi den, coi dô là quyét dinh khô khän nhât trong cuôc dài chi huy cüa tôi.
Ngày 5 thâng 1, tôi lên düông ra mât trân. Doc düông tôi dâ suy nghï den
phücrng ân phâi dânh dài ngày; dông chî Trifông doàn cô van cüng di cüng
nhâ't tri nhü vây. Nhüng, khi lên dê'n Sô Chï huy tien phücrng thi düçrc dông
chî Tông Tham müU trüông ta cüng dong chî Tham müu trüông doàn cô vâ'n di
trüôc nghiên cüu chiê'n trüông bâo câo tinh hinh và de nghi phücrng ân tâc
chiê'n “dânh nhanh, thâng nhanh” tiêu diêt dich trong 3 dêm 2 ngày. Dong chî
trinh bày: dânh nhanh cô the lçri dung tinh hinh dich möi den chüa kip düng
chân vüng châc; ta lai không kéo dài den mùa müa së gâp nhiêu khô khân,
dâc biçt là vê tiê'p tê'. Dông chî lai cho biet câc cân bç ta và câc dông chî cô
vâ'n dêu hoàn toàn nhâ't tri và dêu cô quyê't tâm cao, sân sàng dori lçnh. Tôi
dugc quân bâo cho bié't lüc bâ'y giô quân sô' cüa dich dâ lên dê'n 9 tiéu doàn.
Ban thân tôi cho ràng không thé dânh nhanh, thâng nhanh düç»c. Khi trao
dôi vdi dông chî Trüông doàn cô' vâ'n thi dông chî â'y cüng cho biê't dâ nghe câc
dông chî cô' vâ'n di trüdc bâo câo kÿ, toàn thé cân bô và chiê'n si dêu nhât tri
là nên dânh nhanh, thâng nhanh.
Trüôc tinh hinh â'y, tôi vàn cho ràng không thé dânh nhanh düçrc, nhüng
vän chüa cô ccf sô eu thé de dê xuâ't vâ'n dê thay dôi quyê't tâm. Tôi dâ cho
trién khai kê' hoach nhüng sau khi giao nhiçm vu tôi nôi thêm: “Tinh hinh
dich côn thay dôi nên chü trücrng cüng cô thé thay dôi”. Tôi nôi riêng suy nghï
cüa tôi vdi dông chî Chânh Vän phông và chî thi cho quân bâo theo dôi tinh
hinh dich chät chë, cô triçu chüng gi môi thi bâo câo ngay, bâo câo tüng ngày,
moi ngày 2-3 lân.
Dê'n ngày nô süng, dich dâ lên dê'n 12 tiéu doàn, câc binh chüng kÿ thuât
nhü phâo binh, xe täng dêu düçrc täng cücrng, dâc biêt dich dâ cüng cô' công sü

224
thiic sii tra thành mòt tàp doàn cii diém vùfng chàc.
Suò't 11 ngày theo dòi tình hình và suy nghì, có hòm bi càng thàng,
quàn y phài bó ngài ciiu lèn dàu cho tòi. Ben ngày 25 thàng 1, tói dà di dén
két luàn duft khoàt: dành theo ké hoach dành nhanh nhàt dinh dira dén thàt
bai, vi vày càn phài thay doi phiiang chàm. Tòi trièu tàp Bang ùy hop vào
sàng ngày 26 thàng 1.
Hòm ày, tìi sóm tòi sang gàp dóng chi Tritóng doàn cò' vàn, theo nép làm
vièc có sii trao doi y kién cuoi cùng trtfóc mói tràn dành quan trong. Bóng chi
ày hòi thàm siìc khòe tói và nói: “Tình hình dich dà có su thay doi quan trong,
khóng thè dành nhanh difpc, dành nhanh sé thàt bai”. Bóng chi ày hòi tòi:
“Vày nén xuf tri thè nào?” Tòi trà lòri: “Theo tói càn dình chi vipc trién khai ké
hoach dành nhanh, ra lpnh rut quàn ve vi tri tàp két và có ké hoach chuàn bi
theo phiicfng chàm “dành chàc, tién chàc””.
Sau mòt lue suy nghì, dóng chi nói: Tòi dóng y vói Vò Tóng. Tói sé dà
thòng cho chuyèn già. Bé nghi dóng chi dà thóng cho càn bò Vièt Nam.
Tòi trer vé Só chi huy hop Bàng ùy màt tràn, trình bày nhOng suy nghì cùa
tòi tir han 10 ngày qua và nèu lèn y kién: quyét tàm tièu dipt Bipn Bièn Phù
vàn giùr vùrng, nhimg càn cut vào tình hình dich dà trer thành mpt tàp doàn cii
diém manh, dành nhanh nhàt dinh thàt bai. Càn chuyén sang phiXcrng chàm
“dành chàc, tién chàc”. Ra l?nh rut quàn và trién khai còng tàc chuàn bi theo
càch dành mói. Trong Bàng ùy có dóng chi nói: nén giQ quyét tàm dành
nhanh theo ké hoach dà dinh; bó dpi dà diigc dóng vièn, dang có quyét tàm
cao, bày già rut ra thì àn nói thè nào vói càn bp và chién si; hàu càn cùng mói
diipc chuàn bi cho mòt thòi gian ngàn, nè'u kéo dài thì khó lòng bào dàm;
t r o n g lu e il à y tu l a i c ó tfu th è " b i n l i l i t e , l i o a l t f c . l a i c ó k i n l i n g l i i ^ m cù a b a u ,

cùng có thè thàng...

Tình hình khan trtfang, càn phài có quyét dinh sóm; tòi nhàc lai Idi Bàc
khi giao nhipm vu và dàt càu hòi: dóng chi nào cho ràng dành theo phuang àn
dành nhanh van bào dàm chàc thàng 100% thì gicf tay cho biét y kién. Khòng
có ai già tay. MOt dóng chi nèu y kién: “Anh Vàn hòi vày thàt khó trà Ièri, vi
dành nhau, có ta nhii còn có dich, ai bào dàm dirgc nhii vày”.
Càn cii vào y kién thào luàn, khòng có ai bào dàm 100% chàc thàng, tòi dà
két luàn: “Hoàn cupc tàn còng, rut quàn ra, chuàn bi lai phiXcrng chàm “dành
chàc, tién chàc’”. Hòi nghi nhàt tri.
Ra l§nh cho bp dpi rut quàn, kéo phào ra và phài chuàn bi thèm gàn hai
thàng, kièn tri làm còng sii, dào hàm cho phào, dào hein 100km dtfòrng giao
thóng hào dé tién quàn ban ngày qua dia hình bàng phàng ò càch dóng Miióng
Thanh. Bành chàc thàng, tièu dièt tifng cù diém, tìing khu trung tàm dé

225
khâng tien tôi tiêu diçt và buçc dich dàu hàng. Cupc chien dâ'u dâ diën ra
trong 55 ngày dêm.
Thé là nhà bâm sât thuc tiên tinh hinh dich-ta, khi tinh hinh dâ thay d6i
thi ta kip thài thay d6i câch dânh phù hop vôi thuc tiên, nên dâ dânh thâng.
P h ô n g viên : Không chi Viêt Nam ta mà câ thé giài dâ tùng nôi rât nhièu
vè Biên Bien Phü, vè tàm vôc cüa chién thâng. Vây xin Bai tuâng cho biét ÿ
nghïa lich sü cüa chién thdng này là gi?
D ai tuVîng Vô N gu yên Giàp: Vtfi chién thâng Biçn Biên Phü và câc
chién thâng Bông Xuân trên câc chién trufmg, quân và dân ta dâ dânh bai
quân dpi viën chinh Phâp, dua dén thâng loi cüa Hôi nghi Genève công nhân
niitfc ta là mçt nudc dçc lâp, thô'ng nhât. Mién Bâc vdi thü dô Hà Nçi duge
giài phông hoàn toàn. Nudc Viçt Nam Bân chü Cçng hôa trd thành m çt quôc
gia cô chü quyén, cô vi thé mdri trên triidng quoc te, hoàn toàn thoât khôi àch
dô hp gân 100 näm cüa thiic dân Phâp.
Thâng lai cüa cupc khâng chién chô'ng thiic dân Phâp dâ tao ra tiên dé và
dieu kiçn, ca sô vé lÿ luân, kinh nghiçm và niêm tin dé quân dân câ ntfôc ta
tién lên dânh thâng giâc Mÿ xâm lirçc, giành thâng lai hoàn toàn và tron ven
trong cupc chién tranh 30 näm, hoàn thành câch mang dân tpc dân chü, dem
lai dôc lâp, thô'ng nhât cho Té quôc.
Vé mât quoc té, chién thâng Biçn Biên Phü dâ bâo hiçu su sup dé cüa chü
nghïa thuc dân cü, mô ra m çt thiri kÿ mdi cüa phong trào giâi phông dân tçc
trên thé giôi.
Nhu chüng ta dâ biê't, dén cuoi thé kÿ XIX dàu thé kÿ XX, chü nghïa dé
quôc dâ a ¿ u n luge hâu liêt cäc nutfc nhuge tiëu à cAc châu lue A , Phi, Mÿ
Latinh. Hàng träm dân tpc bi dé quôc thuc dân dô hp, sô'ng cupc ddi nô lç dày
tüi nhuc mà chUa tim duge câch giài thoât. Vôi Biçn Biên Phü, làn dàu tiên
trong lich sü phong trào giài phông dân t§c, m çt nUtfc nhô vô'n là thuçc dia,
nüa phong kiê'n, dâ't không rpng, nguôi không dông, dâ vüng lên dânh bai dpi
quân xâm luge hiçn dai cüa m$t cuông quôc tu bân phuang Tây.
Sau Biçn Biên Phü, tôi dâ cô dip di m çt so nitâc Â, Phi, ho nôi: Biçn Biên
Phü là cüa chüng tôi; nhô cô Biçn Biên Phü mà chüng tôi ngâng dàu lên, và
ho hô vang: Viêt Nam ■H é Chi Minh - B ien Biên Phü.
Biçn Biên Phü dâ trà thành niêm tin, niêm tu hào cüa câc dân tpc bi âp
büc, dâ dpng viên co vü phong trào dâ'u tranh giâi phông dân tpc. Hàng träm
nutfc dâ düng lên dâ'u tranh giành duge dpc lâp dudi nhürng hinh thüc và mûc
dô khâc nhau. Chü nghïa thuc dân cü dâ bi tiêu diçt trên pham vi toàn thê'
giâi.
P h o n g v iên : T h é kÿ XX sâp qua, xét duôi gôc dô nhüng cuôc chién dâu

226
cüa câc dân tôc bi âp bûc vi dôc lâp, tu do, lieu cô thé xép B iên Bien Phü vào
hàng nhüng chien công oanh liêt bâc nhât cüa thé kÿ này hay không?
Dai ttfông Vô Nguyên Giap: Trong thè kÿ XX, nhân dân ta dà tien
hành m çt cuôc khâng chiê'n 30 nàm de dânh thàng hai de quôc to là thuc dân
Phâp và de quô’c Mÿ. Trong cuôc khâng chien vï dai ây, cô nhûrng trân quyèt
chien chiên luoc nhu Câch mang Thâng Tâm, Diên Bien Phü, Hà Nôi 12 ngày
dêm, Têt Mâu Thân 1968, cuôc Tong tien công và noi dây Xuân 1975. Diçn
Biên Phü là mot trân quyêt chiên chiên luac mà quân và dân ta dâ tiêu diçt
tâp doàn cür diém manh nhât cüa dich ot Dông Duang; tiêu diçt và bât sô'ng
mçt sô' quân viën chinh xâm luac dông nhât và tinh nhuç nhât cüa chüng.
Chiên công oanh liêt ây dâ cô tâc dung sâu rông dô'i vôi phong trào giâi phông
dân tôc, bâo hiêu su câo chung cüa chü nghîa thuc dân cü trên toàn thê gidri.
Vi vây, cô thê nôi Diên Biên Phü duçfc xêp vào hàng chiên thàng oanh liêt
nhât trong thê' kÿ XX.
Phông viên: Nhân dân và quân dôi ta rat tu hào vê tinh thàn Bien Biên
Phü, coi dô nhu là mot giâ tri truyèn thông cUc kÿ quÿ bâu, vây nôi gon lai
tinh thân dô là gi?
Dai trfông Vô Nguyên Giap: B ^ c vào Dông Xuân 1953-1954, sau khi dê
ra kê' hoach Dông Xuân và chon Diên Biên Phü làm diém quyê't chien, nhân
dip kÿ niêm ngày thành lâp Quân dpi nhân dân Viçt Nam, Bâc Ho dâ trao lâ
cô “Quyêt chien, quyê't thâng” cho câc dai doàn dé làm giâi thiiàng luân liiu.
Tinh thân Diçn Biên Phü chinh là tinh thàn “quyêt chiên, quyêt thâng”
“thà hi sinh tâ't câ chü nhât dinh không chiu mât nuôc, nhât dinh không chiu
làm nô le”. Quân và dân mât trân Diçn Biên Phü dà nêu cao long yèu nUôc,
thuong dân, càm thù giQc, vUçrt qua biet bao khô khàn, gian khô, hi sinh,
chiê'n dâ'u kiên ciiông, dûng càm, phât huy cao dô chü nghîa anh hùng và tri
thông minh sâng tao cüa dân tçc Viçt Nam dê dânh thâng kê thù.
Phông viên: Bài hoc Diên Biên Phü dô'i vôi cuôc dâu tranh giâi phông
dân tôc là hiên nhiên rèi. Lieu nhüng bài hoc ây cô ÿ nghîa thài syt gi dô'i vôi
thài kÿ doi môi - thài kÿ công nghiêp hôa, hiên dai hôa, xây dung và bâo vê
To quôc hiên nay không?
Dai titông Vô Nguyên Giâp: Hôm nay, 45 nàm dà trôi qua, suy nghl vê
nhüng bài hoc kinh nghiçm cüa chiê'n thàng lich sü Diçn Biên Phü, tôi thâ'y
râ't bo ich, râ't càn thiê't và cô ÿ nghîa thài sir. Ducrng nhiên, chiê'n tranh cô
nhûrng vâ'n dê cüa chiê'n tranh, hôa binh cô nhüng vâ'n dê cüa hôa binh, nhifng
cùng cô nhûfng vâ'n dê mang tinh quy luât chi phô'i câ trong tinh hinh chiê'n
tranh cüng nhu trong hoàn cânh hôa binh. Lênin dâ nôi: Câi gi dua chüng ta
dê'n thâng loi trong chiên tranh thi cùng së dira chüng ta dê'n thâng lai trong

227
hòa bình xày diing.
Triióc hét, càn phäi khäng dinh mpt bài hoc quan trong bàc nhàt, bài hoc
ày là: Chi có su länh dao düng ddn và sdng suót cüa B ang và Chü tich H6
Chi Minh thì mòi có thàng Ieri to lón trèn mät trän Bièn Bièn Phù và trèn càc
chién triiòng toàn quóc.
Sau dày, tòi muón nèn vài bài hoc kinh nghièm mà tói cho là quan trong.
Bài hoc thü nhàt là phài luón näm vCrng quan diém thiic tièn, luòn xuàt
phät tìi thiic tién.
Thiic tiln rat sinh dpng và luòn phät trién, phàn tich màu thuan npi tai,
tim ra quy luat vän dpng, hành dpng theo quy luat, có thè mói di dén thàng
lai.
Dòng Xuän 1953-1954 do ta bäm sät tình hình, näm diiorc am miru dich,
phàn tich mäu thuän cüa chién tranh xäm liiere nói chung và cüa ké hoach
Nava nói rièng, nèn Bäc Ho và B q Chinh tri dà nèu ra chü trüang ké hoach
düng dän, sang tao, säe bén. Ta dà bupe dich phài phàn tàn liic liipng, dièu
dpng dich dén Bipn Bièn Phù, nai ta có diéu kièn de tièu dipt chùng.
Tai mät trän Bipn Bièn Phù, Bang ùy, Bó Chi huy chién dich dà luòn bäm
sät thiic tièn dich - ta ò chiè'n triicrng, theo dòi tìing ngày, biét difac sii täng
ciiùng liic liiang cüa dich, phän tich chó manh, chó yè'u cüa dich và cüa ta. Khi
dà phät hipn tình hình dich - ta dà thay dói thì ta dà kièn quyét dói cäch
dänh. Nhö de ra cäch dänh düng dän phù hap vói tình hình thiic tién, khóng
“dänh nhanh, thäng nhanh” theo phiiang än lue däu là 3 dèm 2 ngày, mà
chuyén sang “dänh chäc, tién chäc”, dänh trong vòng 55 ngày dèm de giành
t liä n g ltfi v i d a i.

Nói dén chién thàng 30-4 cùng vày, do ta theo dòi sät tình hình phät trien
cüa thiic tiln cuc dipn trèn chién tritòng nèn dà tìing biióc dieu chinh ké
hoach, kip thòi lai dung theri ca mói xuàt hipn. Bo dò, lüc dàu dinh dänh trong
2-3 näm, ve sau rùt xuóng 1 näm, rói rùt xuóng triióc mùa miia 1975. Bai quàn
ta dà kip thcri xóc tói tién cóng thàn toc, giành thàng Ieri hoàn toàn và tron
ven chi trong thói gian 2 thàng.
Tir sau näm 1975, biióc vào thòi ky xày diing dàt niióc, mpt thói gian,
chùng ta dà kéo dài ca chè' quan lièu bao càp, chù quan duy y chi, giäo diéu,
ràp khuòn theo mò hình chü nghla xä hói cüa mpt so niióc anh em. Bo dó, tình
hình kinh tè' - xä hói niióc ta dà làm vào khùng hoang. Tìi Bai hpi VI, Bàng ta
dà nhìn thàng vào sii thàt, nói düng sii thàt, phàn tich tình hình thiic tien,
tiép thu nhùrng mó hình säng tao à ca sò, tim düng màu thuan, de ra diióng lói
dói mói, düng dän, säng tao, phù hap vói thiic tién kinh té, xä hói niióc ta,
nèn chi trong mpt thòi gian ngän, ta dà viiat qua khùng hoàng, dat diiac

228
nhüng thánh tu to ldn büdc dáu rát quan trong. Birdng loi doi mái lá su phát
trien chü nghia Mác-Lénin va tu tuáng Hó Chí Minh trong tinh hinh mái.
Con düdng tié'n lén chü nghia xa hói d mót so nuóc nóng nghiép lac háu,
kinh te chám phát trien nhu d nüdc ta, ly luán kinh dién chUa nói den vá cüng
chUa he có mót mó hinh tien le.
Ngáy nay, tinh hinh thüc tiln tren thé' giái vá trong nuóc dang có bien doi
to lón, sáu sác.
Trén the giói, cuóc cách mang khoa hoc - ky thuát - cóng nghé dang phát
trien nhu vü bao, dác bi§t lá sií phát trien cüa cóng nghé dién tü, thóng tin,
cüa sinh hoc... Su phát trien cüa cách mang khoa hoc - ky thuát dang tác dóng
sáu xa den moi mát dói só'ng kinh te, xá hói cüa nhán loai.
Xu thé' toan cáu hóa, khu viíc hóa ngáy cáng duac má róng, nhung do các
cóng ty tu bán da quoc gia chi phoi. Cuóc khüng hoáng tái chính, tien t| cüng
dang dién bien phúfc tap. Sau khi chien tranh lanh chám dút, trén thé' gidi
dang xuát hién xu thé' hóa hoán; hóa binh, phát trien, nhung xu thé' áy lai xen
lán nhüng cuóc chien tranh cuc bp, chié'n tranh sác tóc, ton giáo, gán dáy lai
xuát hipn mót kieu chien tranh ngang nhién xám luac cüa mót só' nudc düng
süc manh dánh lai mót nudc dóc láp, có chü quyén, vi pham tráng trun luát
pháp quoc te.
B át nuóc ta doi mdi da giánh duac thánh tu to ldn, chúng ta dang düng
trudc nhüng van hói mdi, dóng thdi cüng dang düng trudc nhüng thü thách
ldn. Nhieu ván dé ve ly luán cüa con duóng tié'n lén chü nghia xá h0i, cüa cóng
nghiép hóa, hién dai hóa, cüa chien luac phát trien các linh vüc kinh té', ván
h ó a , k h n a h o p vA an n i n h quó'o phóng trong t.ính hinh mdi dang dát ra, dói hói
phái duac giái dáp.
Tinh hinh nói trén cáng dói hói Báng ta phái di váo thüc tiln , nghién cúu
tóng ké't thüc tiln , phát trien sáng tao ly luán de tiep tuc hoán thi§n duóng
16'i, dé ra các chü truong, chính sách cho phü hcrp quy luát phát trien. Ngáy
nay, tinh hinh có nhiéu bien doi rát khác trüdc, cáng dói hói chúng ta phái
hé't süc coi trong nghién cüu thüc tiln. Thuc tiln lá ca sá cüa nhán thüc, lá
tiéu chuán cüa chán ly nhu Lénin da nói. Chúng ta khóng thé düng lai d
nhüng nhán thüc cü, khóng chi cán cú váo sách vd má nhiéu khi ta cüng chua
hieu dúng, hieu dáy dü y nghia cách mang vá khoa hoc cüa chü nghia Mác-
Lénin vá tu tüdng Hó Chí Minh.

229
 Näm 1917, truác nhüng bien doi cüa thóri dai, Lénin dä cän eil väo thiic
tiin nüác Nga vä cuc di§n quoc te lúe báy gicf dät vä'n dé nén có su phát trien
sáng tao tu tuóng cúa Mác, vi thé' da lám nén Cách mang Tháng Muöi. Sau
mót théri gian thuc hién chú nghla cóng sán thai chién gáp khó khán, Lénin
dä nhin tháng váo su thát má dé ra chính sách kinh té mói vá nhürng näm
cuó'i döi dä nói dé'n phái thay doi mót cách cän bán nhán thUc ve chú nghía xá
hpi.
Hó Chí Minh, lánh tu thién tái cúa Dáng, cúa dan toe ta lá nguái sóm
nghién cUu chú nghla Mác-Lénin vá truyén bá váo nüóc ta. Ngucri dä näm
vüng tinh thán, láp trUÖng, phUofng pháp cúa chú nghía Mác-Lénin vá dä cän
e i l váo tinh hinh thiíc tiln Viét Nam, van dung nhuán nhuyen vói buóc phát

trien sáng tao chú nghía Mác-Lénin va diícmg ló'i cúa Quoc té' Cóng sán de dé
ra dudng lói cách mang Vipt Nam mót cách dúng dán, dUa cách mang nüác ta
tü tháng loi náy dé'n tháng lpi khác.
Thuc tiln dä chilng minh tu tiíáng Hó Chí Minh khóng nhüng dúng dán
dó'i vái cách mang Viét Nam má cüng rät phü höp vái su phát trien cüa thöi
dai. Vi váy, Dai höi VII cúa Dáng dá di den quyé't dinh lich sil: láy chú nghla
Mác-Lénin vá til titáng Ho Chí Minh lám nén táng tu tiláng vá kim chi nam
cho hánh dóng. Dai hpi VII lai kháng dinh cán néu cao tu tuáng Ho Chí Minh.
Ó Viét Nam, néu cao tu tuáng Ho Chí Minh lá cách báo ve tó't nhát chú nghía
Mác-Lénin. Khóng the nói néu cao tu tuáng Hó Chí Minh lá ha tháp Mác. Nói
nhu váy lá khóng hieu, lá xuyén tac tu tuóng Hó Chí Minh, lá vó hinh trung
han ché' viéc pho bié'n giáo duc tu tuáng Hó Chí Minh.
Trong sU nghiép cách mang hién nay cüng nhu mai sau, toán Dáng, toán
dán ta dang mong lám sao cho tu tuóng Hó Chi Minh dupc tié'p tue di váo cupc
sóng. Nói vá lám duprc nhüng diéu Bác dä day, má cap bách nhát lá cán bp,
dáng vién háy rén luypn tu tüdng, phám chát dao düc, ló'i só'ng nhu Bác dä néu
lén. Nghi quyé't Trung Ucrng 6 (lán 2) dé ra viéc hoc Di chúc cúa Bác Hó lá rát
dúng dán vá cán thié't.
Tóm lai, di váo thuc tién, thuc hién dán chú, dán chú có ky cücrng trong
nghién cúu ly luán, táng ké't thüc tiln d é phát trién ly luán, tié'p tue tim ra
büóc di cu th i, phuong sách dúng dán vá sáng tao, thuc hién muc tiéu xáy
dung nuác Vi§t Nam dpc láp, thóng nhát, dán chü vá giáu manh tié'n lén chü
nghía xá hpi.
Bái hoc thú hai lá phái dua váo súc manh cüa giai cá'p cóng nhán, nhán
dán lao dóng, cúa toán dán, cüa cá nüóc. Dién Bién Phü, mót táp doán cú diem
má ké thü cho lá bát khá xám pham, lá mót thách thüc lón dó'i vói quán dpi
vá nhán dán ta. Nhüng, nhü trén tói dá nói, nhd có düöng loi va su lánh dao
dúng dán, sáng suó't cüa Bác Hó, cüa Dáng trong Dóng Xuán 1953-1954 má

230
dïnh cao là chien dich Biçn Biên Phü, ta dâ dçng viên duac s i î c manh cüa toàn
quân, toàn dân trong cà n U d c , tCi Bâc chi Nam, tir mien ngUorc den mien xuôi,
tù vùng tir do den vùng dich hâu và câ nhân dân nutfc ban Lào, Campuchia,
tranh thü sif dong tinh, üng hô rông râi cüa Liên Xô, Trung Quô'c và câc n U dc
xâ hôi chü nghïa khâc, cüa nhân dân tien b ô thé gidi, däc biçt là nhân dân
Phâp, cho nên chüng ta dâ giành diroc thäng lçri huy hoàng nhu vây.
Su nghiçp doi mtfi xây dung dât nUdc giàu manh và bâo vê To quô'c là mot
công cuçc khong lo. Muô'n giành thäng lai càng phài doi hôi doàn két toàn
dân, thiic hiên duac khau hiêu chien luac cüa Bâc Ho là “doàn két, doàn kê't,
dai doàn kê't; thành công, thành công, dai thành công”. Lüc này phài co chinh
sâch doàn két duac toàn dân tçc trën nèn tâng doàn két công nhân, nông dân,
tri thüc, doàn két thành môt khô'i 54 dân tôc anh em, doàn két dông bào câc
ton giâo, doàn két dông bào trong nUôc và dông bào ta à nUôc ngoài.
Bong thcfi phài c6 chinh sâch düng dân và sàng suô't huy dông duac tri tuê
và näng lue sâng tao, süc ngUài, sûc cüa cüa toàn dân, cüa câc thành phàn
kinh té - xà hôi, cüa moi nguôi Viçt Nam vào s u nghiçp xây dung dâ't nUdc
dân giàu, n U d c manh, xâ hçi công b à n g , vàn minh và b â o vç vûfng châc To
quô'c thân yêu.
*
* *

Kÿ niçm 45 nâm chien thâng Biçn Biên Phü và kÿ niçm 24 näm ngày dai
thäng mùa Xuân, chüng ta tuông nhô dén Bâc Ho, dê'n câc anh hùng liçt si,
dê'n biê't bao cân bç, chiê'n sï, dân công, thanh niên xung phong và dong bào
dâ hi sinh vi dai nghïa de chüng ta cô duac nhu ngày nay.
Nhân dip này, qua Tap chi Công sdn, tôi xin güi ldi thâm hôi ân cân dên
toàn thé “chiê'n sï Biçn Biên” và dong bào dâ g6p phân làm nên chiê'n thäng
lieh sü Biçn Biên Phü.
Budc sang thiên niên kÿ thiî ba, chiê'n công hién hâch Biçn Biên Phü tiê'p
tue tô thâm truyên thô'ng vàn h6a cüa dân tçc, mâi mâi là niém tu hào cüa
nhân dân Vi$t Nam, mâi mai là niém tin và siic manh mdi dé vuat qua moi
thü thâch, giành thäng ldi ngày càng to ldn trên con duông xây diing dâ't nutfc
và bào vê Tâ quô'c Vi$t Nam xâ hçi chü nghïa, gôp phân xûng dâng vào su
nghiçp hôa binh, dân chü và tiê'n bç xâ hçi trên thê' gidi.

231
 TINH THÀN DIÊN BIÊN PHÛ
SONG M ÀI TRONG SI/ NGHIÊP CÛA CHÛNG TA(*>

Trong buoi binh minh cûa thiên niên kÿ môi, trên Té quô'c Viçt Nam hoàn
toàn dçc lâp, thô'ng nhâ't, công cupc doi mâi xây diing phât trien dât nUâc dang
tiing ngày khôi sâc, nhân dân ta kÿ ni§m trong th l 50 nàm chien thàng Bi§n
Biên Phü và thâng lçfi cüa cupc khâng chien chông thUc dân Phâp. Chüng ta
côn nhd: Thu - Bông 1953, cupc khâng chiê'n cûa nhân dân Viçt Nam chô'ng
thUc dân xâm luac Phâp buôc sang nàm thiî tâm. Sau 5 nàm tu lue chiê'n dâ'u
trong vông vây, tir nàm 1950 trâ di, chü life ta liên tiê'p mô nhieu chiê'n dich
ldn, tiêu diçt nhiêu sinh lue dich, giâi phông nhiëu vùng rçng lân à biên giâi
Vi$t - Trung, H6a Binh, Tây Bàc, Thuang Lào. Chiê'n tranh du kich phât trien
manh, làm “ruong nât” vùng tam chiê'm cüa dô'i phuong.
TrUiSc tinh hinh nguy khô'n à Bông Duang, Chinh phü Phâp cü tudng bon
sao Hàngri Nava sang làm Tâng chî huy thiî bây cüa dôi quân viën chinh xâm
lucre. Ta duac biê't nçi dung kê' hoaeh Nava do ban Trung Quô'c eung eâ'p. Théo
kê' hoaeh này, Nava de ra mue tiêu trong vông muôi tâm thâng, tâp trung lue
luang ca dpng chiê'n luac de tiê'n công tiêu diçt phân ldn chû lue cüa ta, buôc
Chinh phü ta phâi châ'p nhân tim “lô'i thoât danh du” cho cuçc chiê'n tranh
xâm luac.
Trong Bông - Xuân 1953-1954, Nava tâp trung câc binh doàn ca d$ng à
déng bàng Bâc Bô nhàm dô'i phô vâi cupc tiê'n công cô thé xây ra cüa chü lue
ta, càn quét binh dinh vùng sau lung chüng, cho quân nhây dù xuông Lang
San, dânh ra Ninh Binh, uy hiê'p câc càn cü khâng chiê'n cüa ta à Viçt B âc và
Thanh - Nghç - Tinh.
Be phâ tan kê' hoaeh bupc chüng phâi phân tân lue luang, bi dpng dô'i phô,
BO thô'ng soâi tô'i cao cüa ta chü truang dùng mpt bp phân quân chü lue, phô'i
hgp vâi câc lue luang dia phuang, chü dpng mâ câc cupc tiê'n công lên Tây Bâc,
Trung Lào và Ha Lào, Bâc Tây Nguyên, lâ'y Tây Bâc làm huâng chinh. Bô là
nhiïng huâng chiê'n luac hilm yê'u mà dich tuang dô'i yê'u, ta cô thé tiêu diçt
sinh lue dich, giâi phông dâ't dai, tiê'p tue khoét sâu mâu thuân c a bân giufa tâp

“Kÿ niêm 50 ndm Chién thàng lich sü Bien Biên Phü và công
(,) B à i v iê 't gùri H q î t h â o
cuôc dô'i mài, phât triê'n dât niiàc" do V i ê n K h o a h o c x â h ô i V i ç t N a m p h ô 'i h o p v d i
T î n h ù y v à Ü y b a n n h â n d â n t i n h B i ê n B i ê n to c h iîc n g à y 7 - 3 - 2 0 0 4 .
B à i dàng trê n T ap ch î Lich sû quân su, sô' 5, 2 0 0 4 , t r .1 - 8 .

232
trung và phàn tàn binh lue cùa dich, tao nén the tràn mài, thài ca mori. Tình
hình có the phufc tap, ta càn theo dòi dièn bièn, khi thòi co xuàt hièn thì
nhanh chóng tàp trung lue lugng, tièu dièt mot bò phàn quan trong quàn dich,
làm chuyen bièn cuc dièn chièn tranh có lai cho ta.
Thàng 11-1953, khi phàt hièn chù lue ta tièn lèn Tày Bàc, Nava cho quàn
nhày dù xuò'ng Bièn Bièn Phù de yém tra cho càc dan vi òr Lai Chàu rut chay,
dóng thói bào vè Thugng Lào. Sau khi biet chàc phàn lón chù lue ta dà tièn
lèn Tày Bàc, Nava chù truang tàng ciràng lue lugng, gap rut xày dung Bièn
Bièn Phù thành mòt tàp doàn cui diem manh nhàt Bòng Duang nhàm thu hut
và dành bai chù lue ta.
Bau thàng 12 nàm 1953, quàn ta ma cupe tièn còng tièu dipt phàn lón
quàn dich ò Lai Chàu rùt chay, bao vày Bièn Bièn Phù. Ha tuàn thàng 12,
quàn tình nguyèn Vièt Nam phoi hgp vói quàn giài phóng Pathét Lào md cupe
tièn còng vào Trung Lào, giài phóng Thà Khet và phàt trièn xuong Ha Lào,
giài phóng cao nguyèn Bòlòven. Thàng 1 nàm 1954, tuy có tin dich sé tièn
còng vào vùng tu do ven bièn Lièn khu V, nhimg chù lue ta vàn nghièm chlnh
chàp hành mènh lénh cùa Bó Tong tu lènh, kièn quyèt mó cupe tièn còng lèn
Bàc Tày Nguyèn, giài phóng Kon Tum và mòt vùng ròng lón, noi lièn vói khu
giài phóng Ha Lào. Ha tuàn thàng 1 nàm 1954, trong khi tam dình cupe tièn
còng vào Bièn Bièn Phù, mòt dan vi chù liic ta dà bàt ngà ma cupe tièn còng
sang Thuang Lào. Bòn tièn còng này dà giài phóng luu viic sóng Nàm Hu, uy
hiè'p thù dò Luòng Phabàng.
Bàng nàm dòn tièn còng chièn lupe nói trèn, ta dà dièu dòng duge lue
lugng dich, thu hut chung dèn nhOng chièn triiòng có lgi cho ta, buòc khoi ca
dòng c l i ù l u e c ù a N a v a p i m i c l n a nàm x é bày de tièu di§l c l i u i i g .
Phoi hgp vói càc dòn tièn còng cùa bò dpi chù life, chiè'n tranh du kich
phàt trièn manh mè à càc vùng dich hàu, dong bàng Bàc Bò, Bình Tri Thièn,
cuc Nam Trung Bp và Nam Bò. Hàng chuc doàn tàu bi làt do, hàng chuc mày
bay bi phà hùy trèn càc sàn bay, hàng tràm don bot bi san bàng, nhieu vùng
càn ci1 du kich duge mó ròng.
Thàng lgi to lón cùa càc chièn truóng phoi hgp trong giai doan dàu cùa
chièn cuòc Dòng Xuàn 53-54 dà làm cho kè hoach Nava bi dào lón và bàt dàu
phà sàn. Ò chièn truóng chinh, Dièn Bièn Phù, lùc dàu chua có trong kè hoach
Nava và cùng chua có trong kè hoach tàc chièn cùa ta, dà tró thành nai diln
ra tràn quyèt chièn chièn lugc, cuòc do siic quyèt lièt nhat giUa ta và dich.
Thuc hièn quyèt tàm tièu dièt dich ò Bièn Bièn Phù, bó phàn tham m U u cùa ta
và cùa doàn co vàn di trUÓc dè chuàn bi chièn trU crn g , dà de nghi phuang àn
tranh thù “dành nhanh, giài quyèt nhanh” khi dich còn dOrng chàn chua vUng,
doc toàn lue dành trong ba dèm, hai ngày, t i è u d i è t toàn bò quàn dich giành

233
tháng lori. Tôi và dong chi triiông doàn cô van di sau, lên den m ät trän dà
nghe báo cáo phiícrng án dánh nhanh.
Tai cuQc hop dâu tiên cüa Dáng üy chien dich, tôi dä nêu nhöfng khó khän
lón mà bô dôi ta chifa thé viiçft qua néu dánh theo phiíang án dó. Nhimg y kién
chung dêu cho ràng bô dpi ta dá diíac huâ'n luyçn vê cách dánh tap doàn cúf
diém, hiçn nay sung sûre, quyê't tâm chien dâ'u rat cao, lai có liíu phào và cao
xa phào làn dàu xuâ't trân, vài súfc manh mài, có the gây bât ngft và sê chiê'n
tháng. Nê'u không dánh sóm, de dich tàng thêm quân và cüng cô' công sii,
khiê'n tâp doàn eût diém trô nên râ't manh, ta së bô 19 ca hpi dánh tiêu diçt
lón trong Dông - Xuân này.
Chiê'n dich kéo dài së không giài quyê't di/çc khó khàn v l hâu càn. Dông
chi triiông doàn cô' vâ'n cüng tàn thành phiföng án này. Tuy không tin vào
tháng lai cüa phiíang án dánh nhanh tháng nhanh nhiíng tôi tif thá'y minh vifa
mói den chiê'n triíftng, chua có dü ca sd thifc té' dé bác bó y kién cüa da sô', nên
dà dông y triçu t£p Hçi nghi cán bç dé phé bié'n ké' hoach tác chiê'n theo
phiíang chám “dánh nhanh, giái quyê't nhanh”. Dông thèri tôi chi thi ca quan
tham mau theo döi chàt che tình hình dich tìfng ngày, tìfng gift, kip thfti báo
cáo; nê'u tình hình thay doi ta có thé thay dèi kê' hoach.
Suô't 11 ngày dêm theo döi tình hình, tôi thâ'y dich ngày càng tàng cifftng
life lifang, ra sûre cüng cô' trân dia, và nhürng khó khän cüa ta chua có cách
khác phuc. Nhièu dêm trän trô, cân nhác, dêm cuô'i cùng thiîc tráng, tôi di dê'n
kê't luán: dánh theo cách này nhâ't dinh thâ't bai. Sàng ngày 26 tháng 1, tôi dà
trao déi y kiê'n thô'ng nhâ't vói dông chi Triiông doàn cô' vâ'n, tiê'p dó difa ra
Dáng üy m ât trân bàn thay doi cách dánh. C uqc tháo luán trong Dáng üy dà
d i ê n r a g a y g o s ô i n o i , t â ' t c á d é u c h o r à n g b ç d p i q u y ê 't t â m cao, m oi m û t dâ

chuán bi, phái dánh nhanh, nê'u không së khó khän, m ât thfti ca. Nhifng khi
dàt ra câu hôi: vây dánh nhanh có báo dàm chác tháng 100% nhií Bác Ho cân
cân không? Thi không ai dàm khâng dinh. Cuô'i cùng Dáng üy dà di dê'n nhâ't
tri phái chuyén sang phuang châm “dánh chác, tien chác” - mot phiíang án dà
tìfng dif kiê'n tnfóc dây. Mäc dâu mâ'y van quân ta dà dàn trân, dan dà lên
nòng sân sàng no süng vào dêm 26 tháng 1, nhung chüng ta dâ kiên quyê't
difng lai, cho lui quân vê vi tri tâp kê't, kéo pháo ra dé chuán bi trân dia dánh
theo phiíang án mói. Quyê't dinh thay déi phiíang chám dà diígc trién khai, sau
dó báo cáo ve Trung uang bàng thií hôa tó'c, diíac Bác Hó và B q Chính tri nhâ't
tri và cho biê't së dông viên hâu phiíang dem toàn life chi viên cho tiên tuyê'n
dánh tháng.
Thay doi cách dánh trong tình thè' toàn m ât trân tii trên xuô'ng diíói quyê't
tâm chiê'n dâ'u theo phiíang án dánh nhanh giái quyê't nhanh, các dan vi dà
lâm vào vi tri chiê'n dâ'u, chft gift no süng là quyê't dinh khó khàn nhâ't trong

234
cupc döi chi huy cüa toi.
Chüng ta chuyen sang cäch dänh chäc tien chäc, tüc lä bao väy dänh dän
tüng bütfc, tieu dipt tüng bp phan, tir ngoai vi väo trung täm. Dänh theo cäch
näy, ta cö dieu kien tap trung binh höa lüc ifu the tuyet dö'i trong tiing trän,
tao nen süc manh äp däo dänh thäng dich.
De bäo dam bao väy, tieu dipt dich tiing biiöc, theo kinh nghipm chien dä'u
cüa giäi phöng quän Trung Quoc mä doän cö' van gicri thipu, chüng ta da xäy
diing mot he thö'ng duöng keo phäo bäng cö gitfi vä cäc trän dia phäo c6 ham
däo säu väo väch nüi; xäy düng mot he thong trän dia bao väy vä tien cöng
quy mö chien dich, vöi häng träm kilömet häo giao thong de cö dpng tiep cän
dich, vdi häng van cöng sii chien dä'u, cöng sii an nä'p cho ngucri vä vü khi, cö
häm nghi ngoi, sinh hoat, cä'p cüu thuong binh trong löng dä't, bäo däm cho bp
dpi chien däu lien tue ngäy dem tren cänh dong Muöng Thanh, dutfi sii dänh
phä äc liet cüa khöng quän vä phäo binh dich.
Träi qua mpt quä trinh chi§'n dä'u däi ngäy, chüng ta da lan lüöt tieu dipt
tiing cum cü diem cüa dich, siet chät vöng väy, van dung chien thuät dänh
lä'n, bän tia, chia cät sän bay, triet duöng tiep te... läm cho täp doän cü diem
ngäy cäng bi böp nghet, khöng phan ngäy cäng bi thu hep, khö khän ngäy
cäng chong chät, tinh thän chien däu cüa dich ngäy cäng sa süt. Cuö'i cüng ta
mö döt tien cöng quye't dinh väo sd chi huy däu näo, bät sö'ng tüöng Dö Cät vä
bö chi huy, bupe toän bp quän dich däu häng, giänh toän thäng cho chien dich.
Nhü väy, quän dpi ta tü cho müi tieu dipt düöc tüng tieu doän dich phöng
ngü trong cöng sii vüng chäc vä thüorng chi dänh trong dem, dä tien len tieu
diet 21 tieu doän phöng ngü trong mot tap doän cü diem manh nhät Dong
Duöng, vtfi 8 trung täm de khäng, 49 cü diem vä dänh lien tue trong 56 ngäy
dem, dä tieu dipt, bät sö'ng hon 1 van 6 nghin quän dich, dai bp phän lä linh
Au - Phi tinh nhue.
Däy lä trän tieu dipt chien lön nhät, tieu bieu nhä't, mpt biiöc trüöng
thänh vüöt bäc ve trinh dp täc chien cüa quän dpi ta.
*

Ky nipm 10 näm chien thäng Dipn Bien Phü, Bäc Ho viet: “Dipn Bien Phü
nhü lä m$t cäi moc chöi loi bäng väng trong lieh sü. N6 ghi rö nöi chü nghia
thüc dän län xuö'ng dö'c vä tan rä, dong thöi phong träo giäi phöng dän tpc
khäp the gidri dang len cao den thäng löi hoän toän”.
“Dö lä thäng löi vi dai cüa nhän dän ta, mä cüng lä thäng löi chung cüa

235
tâ t câ câc dân tôc bi âp büc trên thê giôi”1.
Näm nay, kÿ niêm 50 nàm chien thàng Biên Biên Phü, nhin lai tien trinh
lich sût cüa dân tôc ta và cüa nhân loai qua nüa thê' kÿ, chung ta càng thây y
nghîa to lôn và sâu sàc cüa chien thàng vî dai Diên Biên Phü.
Diçn Biên Phü là tràn dành tiêu diêt và bàt sô'ng quân viln chinh xâm
lüffc lôn nhâ't, gon nhâ't cüa quân dçi ta, dân tôc ta và cüa phong trào giâi
phông dân tôc trong thê' kÿ XX.
Chiê'n thàng vï dai Diên Biên Phü dà kê't thüc vê vang cuçc khàng chien
cüa nhân dân ta chô'ng thüc dân xâm lüffc Phàp.
Ong cha ta trüôc dây tùng tiêu diêt quân xâm lüffc à Bach Dàng, Chi
Läng, Dô'ng Da... dé giâi phông Thàng Long. Den thôi dai Ho Chi Minh, quân
và dân ta dà dành mot trân tiêu diêt lôn quân xâm lüçrc à Diên Biên Phü,
buôc dô'i phüffng phâi di dê'n kÿ Hiêp nghi Genève, giâi phông nüa nüôc, giâi
phông Thü dô Hà Nôi. Mien Bàc hoàn toàn giâi phông, düffc xây düng ngày
càng vüng manh trcf thành càn cû dia vüng chàc cüa càch mang câ nuôc, trd
thành hâu phiicrng lôn cüa tien tuyen lôn mien Nam. Dô là “nhân tô' quyê't
dinh nhâ't” trong khi phong trào càch mang cüa nhân dân mien Nam thành
dông To quô'c là “nhân tô' quyê't dinh trüc tiê'p” cüa sü nghiêp giâi phông mien
Nam, thô'ng nhâ't To quô'c. Nhii chüng ta dà biê't, sau chiê'n thàng Diên Biên
Phü, ta büôc vào cuôc khàng chiê'n chô'ng Mÿ, cüu nüôc vôi süc manh môi cüa
mot nüa nüôc düçrc hoàn toàn giâi phông, xây dung chê' dô xâ hôi môi, vôi sü
giüp dô cüa câc nüôc anh em cà ve kinh tê' và quô'c phông. Ta cô m çt quân dôi
nhân dân düçrc xây düng theo phüffng hüông chinh quy và hiçn dai, gôm nhiêu
binh chüng và quân chüng, vôi mot dôi ngù cân bç dan dày kinh nghiçm, dà
düffc bôi düông, dào tao trüông thành. Trong quâ trinh khâng chiên chông Mÿ,
hàng triêu thanh niên lên düông vào Nam chiê'n dâ'u, trong dô hàng van
“chiê'n sï Diên Biên Phü” dà lâp công xuâ't sàc. Hàng ngàn “chiê'n sï Diçn Biên
Phü” dà tham gia cuôc Tong tien công và noi dây dai thàng Mùa Xuân 1975
mà dînh cao là chiê'n dich Hô Chi Minh lich sü, trong dô cô ba trong bon tü
lênh quân doàn tüng là trung doàn trüôrng chiê'n dâ'u à Diên Biên Phü.
Nhü vây, chiê'n thàng Diçn Biên Phü dâ tao nên chô düa vüng chàc, tao
nên lue lüçrng, ÿ chi, niêm tin và kinh nghiçm de quân và dân ta tien lên,
dânh bai chiê'n tranh xâm lüffc cüa dê' quô'c Mÿ, düa dâ't nüôc ta büôc vào mot
kÿ nguyên môi: kÿ nguyên dçc lâp, thô'ng nhâ't hoàn toàn, tùng büôc quâ dô
lên chü nghîa xà hôi.
Düôi sü lành dao cüa Dâng và Bàc Hô, qua 9 nàm khâng chiê'n, nhân dân

1Hô Chi Minh: Toàn tâp, Nxb. Chinh tri Quô'c gia, Hà Nôi, 2 002, tâp 11, tr.2 6 1 , 2 2 0 .

236
ta dä làm nên trân dai thâng Bien Bien Phü, giâi phông nüa nuôc, tao dieu
kiên dé 21 näm khâng chien tiép theo, làm nên trân toàn thäng Mùa Xuân
1975, giâi phóng nüa nuóc con lai, dUa giang son vê mot môi. Biêu trùng lâp
kÿ la là vê thòri gian, hai trân quyê't chien chien luge â'y dêu diên ra trong 56
ngày dêm chien dâu liên tue và chien thäng vè vang. Cüng mot diêu trùng läp
nüa là khi tinh thé thay doi thi câ hai trân dà kip thôi thay doi quyê't dinh.
Trân trUóc dir dinh dành trong hai ngày ba dêm dâ chuyén sang dânh gàn hai
thâng; trân sau du dinh dânh trong hai näm nhUng khi thài cor dén dâ tién
công thàn toc chï dânh trong gàn hai thâng.
Chiê'n dich Bien Biên Phü 1954 và cuôc Tong tién công và noi dây mùa
Xuân 1975, dînh cao là chiê'n dich Ho Chi Minh dà di vào lieh sü chô'ng ngoai
xâm cüa dân tôc Viêt Nam nhu Bach Bäng, Chi Läng, Bong Ba trong theri dai
mói.
Y nghïa to ldn cüa chiê'n thäng vi dai Bien Biên Phü doi vói dân tôc ta là
nhu vây.
Trên pham vi thé giâi, vâi chiê'n thâng Biên Biên Phü, làn dàu tiên trong
lich sü nhân loai: mot dâ't nuâc von là thuôc dia nüa phong kiê'n, dâ't không
rông, ngUài không dông, kinh té côn lac hâu, vu khi kém coi dâ dânh thâng
quân dôi xâm lügc cüa mot cUdng quô'c phüông Tây cô tiêm lue kinh tê' và quân
su lón, trang bi vu khi hiên dai.
Trong làn dén Viêt Nam gàn dây, Chü tich Phiden Caxtrô dâ nói: “Tôi dà
doc lich sü chiê'n tranh. Tù trUóc dê'n nay chua tîrng cô mot c u q c chiê'n tranh
nào mà mot nuóc nhô, kinh té lac hâu nhu Viçt Nam mà vân dânh thâng
Phâp và Mÿ. Bô là diêu vô song. Trên thé giói chua tùng cô. Trong lich sü
chua tüng thây".
“Chiê'n thàng Biên Biên Phü dà làm cho câc dân tôc thuôc dia ngàng cao
dàu”1. Tiê'ng sâ'm Biên Biên Phü châ'n dông dia càu, vang tôi nhüng vùng xa
xôi côn chim däm trong dêm dài nô lç, thüc tînh và tao niêm tin cho câc dân
tôc bi âp büc vùng lên. Gàn hai thâp kÿ sau Biên Biên Phü, hàng loat nüôc
thuôc dia ô châu A, châu Phi, Mÿ Latinh dâ làn lugt giành dôc lâp, vói hinh
thüc và müc dô khâc nhau. Phong trào dâ'u tranh vi hôa binh, dôc lâp, dân chü
và tiê'n bô xà hôi phât trien sâu rông.
Vói Biên Biên Phü, Viêt Nam trâ thành nüôc di tiên phong trong phong
trào giâi phong dân tôc, dâ'u tranh dânh do chü nghîa thuc dân cü - mot vêt

1 Oman U xêdich, Triicfng doàn dai bieu Quân dôi Angiêri nôi trong dip sang th âm Viêt
Nam näm 1960.

237
nho trong lieh sü nhän loai.
Chien thäng Dien Bien Phü da göp phan läm thay ddi cuc dien the giöi. Y
nghla quoc te lön lao cüa Dipn Bien Phü lä nhii väy.
Chien thäng vi dai Dipn Bien Phü bät nguon tü sii länh dao säng suöt cüa
Dang, vä Bäc Ho kinh yeu, tü tinh thän chien däu däy düng cäm vä müü tri
säng tao cüa quän vä dän ta; tii sii phoi horp chien dau cüa nhän dän hai nüöc
Läo, Campuchia anh em, sii giüp dö quan trong cüa Trung Quoc, Lien Xo vä sii
dong tinh üng ho cüa ban bö quoc te, ke cä nhän dän Phäp.
Chien thäng Dipn Bien Phü bät nguon säu xa tii truyen thong yeu nüöc
nong nän, tinh thän döc läp, tu chü, y chi quät ciiöng, bat khuat, tri thong
minh säng tao; tinh doän ket nhän äi lä nhüng nhän to chü yeu tao nen bän
säe vän höa cüa dän tpc ta duoc hun düc qua may nghin näm lieh sü. Trong
thefi dai möi, süc song mänh liet cüa vän höa Viet Nam da duoc khai däy
manh me, diipc näng len tim cao mtfi, dudi änh säng chü nghla Mäc - Lenin
vä tii tudng Ho Chi Minh de tao nen süc manh phi thuöng, lan lUöt dänh
thäng hai de quoc to, giänh thäng lgi tron ven cho sii nghiep giäi phöng dän
tQC, göp phän xüng däng väo sii nghiep cäch mang the gitfi.
*
* *

Ngäy nay sau 50 näm chien thäng Dipn Bien Phü, cuc dien the giöi vä dä't
niiöc dä vä dang cö nhüng bien doi lön lao, säu säe.
Dat nüöc ta dang düng trüöc thöi ca vä vän hQi mdi, dong thöi phäi düang
dau vöi nhüng nguy cö vä thäch thüc mtfi. Trong khi kinh te vä khoa hoc tren
the giöi dang cö nhüng btiöc phät trien vüfft bäc thi nüdc ta vän cön lä mpt
trong nhüng nüöc nghöo, GDP binh quän diu ngüöi möi bäng 1/3 cüa Thäi
Lan, 1/50 Singapore, 1/70 cüa My.
Ky nipm 50 näm chien thln g Dien Bien Phü, dieu thiet thüc nhat lä
chüng ta häy phät huy tinh than Dien Bi§n Phü trong cupc chien däu möi -
cupc chien dau chong nghöo nän, lac hau, xäy düng cupc song am no, tii do,
hanh phüc cho toän dän ta.
- Tinh thän Dien Bien Phü trüöc het lä tinh thän yeu nüöc, “khöng cö gi
quy horn dpc läp, tü do”, khöng cam chiu läm nö 1?, sän säng xä thän vi sü
nghipp giäi phöng dän tpc, quyet chien, quyet thäng, ket hap tinh thän düng
cäm kien cüöng vöi tri thöng minh säng tao, no lüc phi thücrng de khäc phuc
nhüng viec tüdng chüng khöng the läm noi, tao nen büöc tien vüöt bäc ve khä
näng vä süc manh chien däu de dänh bai ke thü lüc chüng cö nhüng co gäng
chien tranh cao nhät.
Ngäy nay, phät huy tinh thän Dien Bien Phü chüng ta häy neu cao löng

238
'yéu nüóc, tinh thán dóc láp tü chü, tü tón dán tóc, tií lüc tü cücrng, khóng cam
chiu nghéo nán vá lac háu, quyét tám vügt qua thách thüc, phát huy trí thóng
minh sáng tao, dám nghi dám lám, lám nén mót “Dién Bien Phü” mói trong
sü nghiép doi mói. Mói ngüói, mói to chúc có nhüng nó lüc vügt bác, lám nén
nhüng dinh cao thánh tích mói, nhüng “Dién Bien Phü” lán, nhó trén các lính
vüc kinh té, khoa hoc, giáo duc, ván hóa, xa hói. Nhií chúng ta da tüng thüc
hién dügc biíóc tién vügt bác trong sán xuát, xuát kháu lüang thüc, bien nhüng
vüng, nhüng ho nghéo dói tro thánh giáu có, dat dinh cao trong thi tái ván
hóa, khoa hoc trén thé giói, dat dügc mót büóc tién vügt bác ve thánh tích thi
dáu cüa tuoi tré Vi$t Nam trong SEA Games 22. Diéu cüc ky quan trong lá
chúng ta phái thüc hi$n cho dügc chü trüffng coi khoa hoc vá giáo duc lá quoc
sách háng dáu, lám cho con nguóri Viét Nam tién lén chiém nhüng dinh cao
cüa khoa hoc, lám cho khoa hoc - giáo duc thát sü tró thánh dong lüc, nhát
dinh chúng ta sé tao nén nhüng büóc phát trien vügt bác ve kinh té' - xa hói,
thüc hién tháng lgi Nghi quyét Trung ücrng 9 vüa qua cüa Dáng, góp phán sám
khác phuc su tut háu, tüng büác düa nüóc ta tién lén nhanh vá vüng, sánh vai
cüng các nüóc trung binh rói các nüóc tién tién trén thé' giói.
Trong lúe táp trung váo nhiém vu trung tám lá phát trien kinh té', phái
thüóng xuyén coi trong nhiém vu táng cüóng an ninh, cüng co quoc phóng. Có
ké hoach chong lai các ám müu, hoat dóng phá hoai cüa các th é lüc thü dich,
nghién cüu nhüng phát trién cüa khoa hoc quán sü hién dai thé giói, các hinh
thüc chié'n tranh kiéu mói, ván dung vá phát trién sáng tao kinh nghiém quy
báu cüa hai cugc kháng chié'n, hoán thién chién lügc báo vé To quoc, chuán bi
cho các lüc lügng vü trang, cho dá't nüóc sán sáng dánh bai moi cuóc chié'n
tranh xám lügc má ké dich có thé gáy ra vói nüóc ta, báo v<? vüng chác vüng
dá't, vüng treri, vüng bien cüa To quoc.
- Tinh thán Dién Bién Phü lá tinh thán tón trong thüc té, nám vüng quan
diém thüc tiln , khóng chü quan duy y chí, luón bám sát sü phát trién cüa thüc
tién, khi tháy tinh hinh thay doi thi muc tiéu tiéu digt dich d Dign Bién Phü
ván giü vüng, nhüng kién quyét thay doi cách dánh, dü cách dánh áy dá thánh
Nghi quyét dang trién khai, tim ra cách dánh phü hgp de giánh tháng lgi. Dáy
lá bái hoc sáu sác nhá't vé lánh dao vá chi huy trong chié'n dich Dién Bién
Phü.
Ngáy nay, bái hoc á'y dang hé't súc có y nghía doi vói chúng ta, Dáng ta tü
Dai hgi VI dén Dai hgi IX dá xuá't phát tü tinh hinh thüc tiln , tüng büóc phát
trién sáng tao ly luán vé chü nghía xá hói vá con düóng di lén chü nghía xá
hói, düa sü nghiép doi mói tién lén giánh dügc tháng lgi to lón, quan trong.
Tuy nhién, sü nghiép xáy düng dá't nüóc tién lén chü nghía xá hói ó mót nüóc
kinh té chám phát trién nhü nüóc ta lá chüa có tién lé. Tinh hinh thüc tiln

239
cüa the giói vä nüóc ta dä vä dang có nhüng bien dói säu säe vä nhüng phät
trien mái chiía tiíng có. Quan diem ve chü nghia xä hói vä con düóng tién lén
chü nghia xä hói cón nhieu van dé dát ra phái nghién cilu giái dáp.
Chúng ta háy phát huy tinh thán thüc tiln vá sáng tao cüa Dién Bien Phü
váo cóng cuóc doi mái. Luön gän ly luán vói thüc tien, thám nhuán quan diém
coi thüc tien lá tiéu chuán cüa chán ly, luón bám sát thüc tién, phán tích vá
phát hién, nhán thúfe düng dán nhüng phát trien mái cüa tinh hinh the giói
vá trong nüóc. Nghién cüu tong két thüc tiln , phát trien sáng tao ly luán. Khi
thüc tiln thay doi thi muc tiéu xäy düng dát nüöc tien lén chü nghia xa hpi vi
dán giáu, nüác manh, xá hpi cóng báng, dán chü ván minh van giü vüng,
nhüng kién quyé't thay doi, bo sung nhüng chü trüüng, chính sách, bien pháp,
dü có nhüng ván de dá thánh quyé't dinh, nghi quyet nhung khóng cón phü
höp, khóng có hiéu quá. Khóng chü quan, duy y chí, khóng báo thü giáo diéu,
düng lai ó nhán thüc vá quan diem cu dá lói thói. Có nhu váy, mói dua sü
nghiép doi mói den tháng lgi.
- Süc manh lám nén chié'n tháng Dién Bién Phü lá süc manh cüa khó'i dai
doán ké't dán tóc, süc manh cüa toán dán, cüa cá nüóc. Diíái sü lánh dao cüa
Dáng vá Bác Hó, chúng ta dá dóng vién düac toán quán toán dán, tü tién
tuyén den háu phüang váo trán quyet chié'n Dién Bién Phü. Lán dáu tién
chúng ta dá táp trung gán 5 sü doán chü luc manh váo mót trán dánh, dóng
vién các chién truöng trong cá nüóc vá hai nuóc ban Láo, Campuchia chié'n
dáu phó'i herp vói chié'n truóng chính Dién Bién Phü. Chúng ta dá huy dóng
süc ngüói süc cüa tü vüng tü do Thanh - Nghé - Tinh, Táy Bác, Vipt Bác den
nhiéu tinh vüng dich tam chiem d Bác Bo chi vién cho Dién Bién Phü. Häng
chuc van dóng bäo dä häng hái di dán cóng, thanh nién xung phong tham gia
lám düöng, ván tái tié'p té', phuc vu chié'n dich, báo dám háu cán cho mót mät
trán xa háu phüöng häng näm, báy träm cäy so, trong diéu kién düáng sá khó
khán, phüang tién van tái thó sa thieu thó'n, dich dánh phá ác liét; lám düac
mót vipc má ké thü khóng the ngó tói ta có the lám düac.
Ngäy nay, süc manh de xäy düng vá báo vé To quó'c ván lá mót süc manh
cüa khó'i dai doán ket dán tóc, cüa toán dán.
Chúng ta phái luón luón coi trong néu cao tinh thán dán tóc, quán triét
sáu sác Nghi quyé't cüa Dai hpi IX vé phát huy süc manh khó'i doán ké't dán
tóc. Doán ké't 54 dán tóc anh em, doán két các tón giáo, doán ket dóng báo
trong nüác vá dóng báo dinh cü d nüóc ngoái, lám thát bai ám müu chia ré cüa
các thé lüc thü dich, phái thüc hién nghiém chinh các chính sách cüa Dáng vá
Nhá nüác doi vói các vüng dóng báo dán tóc, trong dó có Dién Bién Phü vá
Táy Bác, vüng cán cü kháng chié'n, vüng sáu, vüng xa, giúp dóng báo phát
trien kinh té', ván hóa, cái thién dói sóng, náng cao dán trí, khác phuc tinh

240
trang quâ châm tré nhii hiên nay, làm cho m ie n nui sôm tien kip mien xuôi
nhii Bâc Ho mong muô'n.
Thüc hiên câc Nghi quyet cûa Trung liong vê phât huy thê' manh cüa câc
vùng kinh tê' - phât huy vai trò cüa câc thành phàn kinh te, dông viên toàn
dân ra süc làm kinh tê' de thüc hiçn dân giàu, nüôc manh, vói mpt khi thê' thi
dua soi noi nhü toàn dân dä häng hâi tham già hai cuôc khâng chien trüôc
dây. Phâi luôn luôn ghi nhó lòfi day cüa Bâc Ho trong Di chüc dô'i vói công
cuôc xây düng dâ't nüôc sau chien tranh: “Dê’ giành lâ'y thàng lai trong cuôc
chien dâ'u không lo này cân phâi dông viên toàn dân, tô chüc và giào duc toàn
dân, düa vào lüc lüpng vi dai cûa toàn dân”1.
Thüc sü mâ rông dân chü, lâng nghe ÿ kiê'n, nguyên vong cüa nhân dân,
trânh dân chü hinh thüc, tao nên sü nhâ't tri giüa Dâng, Nhà nüôc và nhân
dân, sü gân bô cüa ngüôi dân vói chê' dô xà hôi, vói lành dao, nhü dân dà tùng
gàn bó vói càch mang trong thöi kÿ khâng chien. Thüc hiçn dân chü di dôi vói
giü vüng kÿ cuong phép nüôc.
Chî trên ca sô sü dông tinh ûng hç và tham gia tu nguyçn cûa nhân dân,
giü vüng dugc lông dân, ta môi giü vüng dupe on dinh chinh tri, tao nên süc
manh düa công cupc dôi môi, xây düng và bâo vç Tô quô'c xà hpi chü nghïa den
thành công.
- Nhân tô' quyet dinh düa den thâng lai Dông - Xuân 1953-1954 và chien
thàng Diçn Biên Phü là sü lành dao sâng suô't cüa Dâng ta, düng dâu là Chü
tich Hô Chi Minh vï dai. Sü lành dao dô không nhüng trüôc hê't the hiçn Ô
dücrng lô'i chinh tri và düông loi quân sü düng dân, ô sü chî dao chien lüpc tài
tinh mà dieu quan trong côn the hiên ö vai trò tiên phong gücrng mau cüa
dâng viên.
Trüôc thàch thüc quyê't liçt cüa trân Diçn Biên Phü, biê't bao dâng viên üu
tü dà mot lòng vi nüôc vi dân, nêu cao tinh thàn gücJng mâu trong chiê'n dâ'u,
không quân gian khô, hi sinh, sân sàng xâ thân de giành chiê'n thâng. Tai
màt trân, trüôc tinh huô'ng khô khàn, gay go, quyet liçt dâ vang lên tiê'ng thét
“Câc dâng viên cçng sân tien lên”, “Ai là nguôi theo Dâng hày tien lên” hai
tiê'ng “Dâng viên” thiêng liêng và hành dông tiên phong gücrng mau cüa dâng
viên dà cô süc manh co vü dông dçi xông lên tiêu diçt kè thü, giành thâng loi.
Ngày nay, sü lành dao cüa Dâng, vai trò tiên phong güang mâu cüa dôi
ngü cân bô dâng viên van là nhân tô' quan trong, quyê't dinh thành công cüa
sü nghiêp doi môi, xây düng và bâo vê Tô quô'c.

1 H o C h i M in h : T o à n tâ p , Nxb. Chinh tri Quô'c già, Hà Nói, 2 002, tâp 12, tr.5 0 5 .

241
 Däng ta da cö mpt dOi ngü cän bp däng vien ke tiep xüng däng, cö phäm
chä't vä näng lüc, näng dpng, säng tao, läm hat nhän länh dao trong cäc cä'p,
cäc ngänh, düa cöng cupc doi möi tien len dat nhüng thänh tüu to lön. Tuy
nhien, dieu mä hipn nay toän Däng, toän dän quan täm vä lo ngai lä ben canh
dö, mpt bp phän khöng nhö cän bp däng vien suy thoäi ve chinh tri dao düc,
tieu cüc, quan lieu, tham nhüng, läng phi vän dien ra nghiem trong, dang läm
giäm uy tin vä süc manh länh dao cüa Däng. Vi väy, toän Däng, toän quan,
toän dän ta däng täm, nhä't tri, tim ra nguyen nhän yeu k6m vä bipn phäp cö
hipu liic, thiic hipn bäng dugc vl nghi quyet xäy diing chinh don Däng, chong
quan lieu, tham nhüng, läng phi, tieu cüc, läm cho dpi ngü däng vien thät sü
het löng vi nüdrc, vi dän, tiep tue neu cao vai trö tien phong gücrng mäu trong
nhipm vu cäch mang möi, nhü dä tüng tien phong gücrng mäu trong chien dau.
Däy cüng lä nhän to quyet dinh düa sü nghipp doi möi cöng nghipp höa, hipn
dai höa, xäy düng dä't nütfc vä bäo vp To quoc tien len düng dinh hüöng xä hpi
chü nghia.
- Dö'i vöi nhän loai, Dipn Bien Phü lä diem hen tä't yeu mä lieh sü dänh
cho nhüng cupc chien tranh xäm lüüc trong thöri dai ngäy nay. Chien thäng
Dien Bien Phü dä chüng minh mpt chän ly cüa thiri dai lä cäc dän tpc bi äp
büc, bi xäm lüorc, neu biet doän ket düng l§n dä'u tranh vi dpc läp tü do, vi
quyen song, quyen müu cäu hanh phüc cüa minh, cö düöng loi düng dän, däm
dä'u tranh vä biet dä'u tranh thl dpc läp dö nhä't dinh thäng leri. Trong thöi dai
ngäy nay, bä't cü dän t§c näo düng süc manh de äp dät y muö'n cüa minh len
dän tpc khäc thi cuö'i cüng nhä't dinh se thä't bai.
Cäc lüc lüpng hieu chien du cö tän bao den däu thi cupc dä'u tranh cüa
n h ä n l o a i t i ö 'n b § v i h ö a b i n h , h ö u n g h i vh p h d t t r i o n , v i m $ t t r ä t t u t h o ' gicSri
möi cöng bäng, dän chü nhä't dinh thäng loi.
Ky nipm 50 näm chien thäng lieh sü Dipn Bien Phü, toän Däng, toän dän,
toän quän ta diri d£ri nhö an Bäc Ho vi dai, nhö an cäc anh hüng lipt si dä hi
sinh vi To quö'c, nhö an cäc bä me Vipt Nam anh hüng dä hie'n däng cho dat
nüöc nhüng ngüöi con thän yeu. Chüng ta güi löi thäm höi thän thiet nhä't
den cäc dong chi thücmg binh, bpnh binh, cüu chien binh, thanh nien xung
phong, dän cöng, gia dinh li£t si, gia dinh cö cöng vöi cäch mang dä göp phän
xüng däng väo thäng lcri cüa chien cupc Dong - Xuän 1953-1954 mä dinh cao lä
chien thäng Dipn Bien Phü, cupc khäng chien 30 näm chö'ng de quoc xäm lüprc.
Chien thäng vi dai Di£n Bien Phü dä läm cho ba tieng “Dipn Bien Phü”
trö thänh bieu tügng cüa süc manh Vipt Nam.
Tinh thän Dien Bi&n Phü s6ng mäi trong SU nghiep cüa chüng ta!

242
 Dai tuóng Vö Nguyên Giáp tháp huang tuòng niêm
tai nghïa trang liêt sï Diên Bien Phü, thàng 4 /2 0 0 4 ....
(Ânh: tu lieu TTXVN)

Ci) ';V V -V .

*
x, vN

ip r ? (fi*
\
¿*

F
*+> '
%
Tuóng Giáp thârn Diên Bien Phü nâm 1994, nhân ky niêm
40 nâm trân chien lây lùng. (Anh: Catherine Karnow / Corbis)

243
 Tai cuôc mittinh ky niêm 50 nàm chien thâng lich sü Bien Biên Phü cûa cUu
chien binh thü dô Hà Nôi, Bai ticâng béi hoi xuc dông khi nhâc dén câc anh
hùng liêt si dâ hi sinh vi nèn dôc lâp, tu do cüa To quoc. Anh chup lai: T rung
Uyên. Nguôn: tuoitre.vn

Tuang dai Quyét chien Quyê't thâng duac xây dUng tai Bien Biên Phü
(Nguôn: quansuvn.net)

244
Tuang dài chien thdng Bien Bien Phü duac khânh thành dûng dip
ky niêm 50 nâm chien thdng lich siit Bien Bien Phü (1954-2004).
(Nguôn: binhduong.vnpt.vn)

Mot gôc thành pho Bien Bien Phü hôm nay.

(Anh: Trong Hâi)

245
 N G H | T H U A T & CACH fiAN H C UA D AI Tl/dfNG
TR O N G C H IEN P|CH BlgW BIEW P H U (*>

NAM NGAl CtfU TREN DAU TONG Ttf LENH

(Trlch)
Hoang Minh Phiictnga)
Ting sing ngiy 26 thing 1, triri r4t dam, sirang mu diy die trong khu
rilng Nil Ta'u, toi dang ra suoi riia m it thi li§n lac xuong goi toi l§n gip anh
Vfin gi'p. Anh dang ngoi nghiOn cufu tlnh hinh qua ti'm bin do t r ii dii tren
b in nuta, dau qui'n day l i ngii cufu. Toi ngac nhien h6i: “Anh nhufc diu hay sao
m i dip ngii cufu nhiSu the?”. Anh th in m it dip: Mir&i mOt ngiy qua minh suy
nghi ri't nhiiu v i suot dem qua khong ngu dtfgc. Chi6u nay tr$n dinh da b it
dau, nhung nhCfng yeu to thing lgi thi ta chiia hoin toin nim ch ic. C$u sang
bio dong chi Vi l i t6i c6 vi$c cin b in gap sin g nay. Chi hen lim vi$c thoi,
chur khong n6i gi ve vi$c d§m qua minh khong ngu.
T6i dich cho anh V in cupc trao doi vdri dong chi Vi Quoc Thanh. Gip anh
Vin, dong chi Vi ngac nhien nhin nim ngii cufu tren dfiu, i n c in h6i thim
tinh hinh sure khoe roi n6i:
- T rin dinh sip b it diu, de nghi Vo Tong® cho bi§'t tinh hinh mdi nhi't
ra sao?
- D6 l i vi'n de toi mu6'n trao doi vdi dong chi. Qua theo dSi tlnh hinh, tOi
cho rin g dich khong c6n trong trang th ii lim thifi ph6ng ngii, m i da trd
thinh mpt tap doin cuf diem kien co. Vi viy khong the dinh theo kS' hoach da
dinh. C6 ba kh6 kh in ldn nhi't m i bp dpi Vipt Nam chiia the vifgt qua:
M§t li: C ic don vi chu liic cua chung toi cho den nay mdi chi c6 k h i ning
cao nhi't l i tieu dipt mOt tieu doin dich tin g ciicmg trong c6ng sir vurng chic.
Nay, trong mgt thiri gian ngin, tieu diet c i chuc tieu doin dich ph6ng ngii

(,) Tong hap m gt sS' b ii viSt cua c i c t i c gia k h ic vid't ve Di|n Bi|n Phu v i Dai tudng V5
NguySn G iip. Tieu de do chung tdi dat (BT).
(1) NguySn Tracing phbng Tdng kS't kinh nghifm chign tranh - Triidng khoa Ly lu$n chung
Vi§n khoa hoc quin stf Bp Quoc phbng - Nguy&n Ph 6 tu l#nh - Tham miiu tracing Quin
doin 4. B i i dSng tr§ n Tq.p c h i X u a v a nay.
<2) V5 Tdng tii l#nh.

246
trong täp doän cü diem. Ö Nä Sän cuö'i näm 1952, mpt trung doän dänh mpt
tieu doän dich trong cöng sU da chien mä chua thänh cöng. Nay dich cö 49 cüf
diem, binh ltfc höa lüc manh hcfn, cö cöng sU vöfng chäc vä hp thö'ng vat cän
däy däc, lai cäng khö thäng, mäc du mpt näm qua bp d§i cö nhilu tien bp.
Hai lä: Trong trän näy ta cö them lüu phäo vä phäo cao xa, da dUdc cäc
dong chi giüp da huä'n luypn, cö ket quä tot, nhüng bp phäo hipp dong quy mö
lön mdi lä lan dau, lai chua qua dien täp. Cän bp cön lüng tüng trong vipc chl
huy. Cö Trung doän trifdfng da de nghi trä böt höa lüc trö chien vi cho Bp!
Ba lä: Nhü dong chi dä biet, khöng quän Phäp manh hon khöng quän
Tucrng Gidri Thach khi cäc dong chi tien hänh chien tranh giäi phöng. Nay lai
cö them khöng quän My täng ciföng. Bö dpi chüng toi läu nay möi quen täc
chien ban dem d nhüng dia hinh de an näu de han che cho manh cüa dich ve
khöng quän vä phäo binh. Nay phäi chien dä'u lien tue trong ba dem hai ngäy
vöi ke dich cö iiu the ve mäy bay, phäo vä xe täng tren dia hinh trö'ng träi,
nhä't lä tren cänh dong Mtföng Thanh khä rpng, thi rä t khö tränh thiiong
vong, khö hoän thänh nhipm vu.
Tä't cä nhüfng khö khän näy cua ta deu chiia bän ky cäch giäi quyet, chl
mdi diia väo khä näng cä'p täp höa liic de tieu dipt phäo vä mäy bay dich trong
dem dänh ddu tien. Ngäy 12 thäng 1, khi thäy da so' tän thänh phutrng chäm
“dänh nhanh, thäng nhanh”, toi khöng nhä't tri vä dä nöi vöi dong chi. Nhifng
cö le dong chi cüng nhii toi, chüng ta lä nhüfng nguöi vüa möi den chien
triiöng, tinh hinh näm chua thät chäc, nen chua tipn bäc bö y kien cüa cäc
dong chi dä len truöc hon mpt thäng. Den nay, tinh hinh dä khäc. Toi dä cü
cän bp truc tiep di kilm tra cäc trän dia phäo, phän lön diu näm d nori trong
l i ä i . NC’u U o n g d6m (lä u t a k h ö n g tiß u d i§ t dUOc p h fio d ic h , b a n n g ä y d ic h
düng khöng quän oanh tac, düng phäo binh bän phä, düng bp binh vä xe täng
phän kich thi khöng cö duöng vä xe köo, phäo ta se rüt di däu?
Nöi töm lai: Theo toi, neu dänh theo ke hoach cü lä thä't bai. Trung uang
Däng chüng toi tüng nhäc nhd: “Chien trudng ta hep, nguöi cüa ta khöng
nhieu, cho nen chl dUdc thäng khöng dUdc bai, vi bai thi het vö'n”. Qua täm
näm khäng chien, chüng töi mdi xäy dung duue säu Dai doän bp binh chü luc,
mä phän lön deu cö m ät trong chien dich näy...
Dong chi Vi suy nghi mpt lüc r6i höi:
- Vay theo y Vö Tong nen läm the näo?
- Y dinh cüa töi lä ra lpnh hoän cupc tien cöng chieu höm nay;köo phäo
ra, thu quän vi vi tri täp ket. Chuln bi lai theo phuang chäm “dänh chäc, tien
chäc”. Thöi gian chien dich köo däi, khö khän se khöng it, nhä't lä vi m ät tiep
te. Nhu töi tin tuöng vüng chäc räng, vöi sU cö' gäng cüa cän bp vä chien s l , sii

247
chi vign cùa toàn Dàng, toàn dàn ò hàu phucrng, vói sii giup da nhi$t tình cùa
càc dóng chi, chiè'n dich này nhat dinh thàng!
Sau giày làt suy nghì, dóng chi Vi nói:
- Tòi dóng y vói Vò Tóng. Tòi sé làm vige vói càc dóng chi trong doàn Có'
vàri.
- Thói gian gà'p. T6i sé hop ngay Dàng ùy de quyè't dinh. Tói dà có dii kié'n
cho Dai doàn 308 tien vè huóng Luòng Prabang, có y bpc 1q lue lugng chìing
nào de kéo khóng quàn dich ve huóng dó, khòng de chùng gày khó khàn khi
ta lui quàn và kéo phào ra.
Hcrn nila gitr sau, càc dóng chi trong Dàng ùy màt tràn dà có màt dày dù à
Sor chi huy, anh Hiè'u ghi bièn bàn. Anh Vàn trình bày nhOfng suy nghì tir làu
ve càch dành tàp doàn ciif diém, vè ba khó khàn chiTa thè vugt qua nhu dà nói
vói dóng chi Vi, rói tóm lai: Ta vin giù! vtfng quyè't tàm tièu diét tàp doàn cil
diem Dièn Bièn Phu, nhung phài thay dói càch dành.
Moi nguèri im làng mpt lue.
Làt sau, dóng chi Chù nhipm Chinh tri phàt biéu: Ta dà dpng vièn sàu
rpng bp d$i vè nhipm vu rèi, càn bp, chiè'n sì déu rà't tin tutòng, quyè't tàm
chiè'n dà'u rà't cao. Càc don vi, càc binh chùng deu trong tir thè sàn sàng nè
sung. Nay phài lui quàn và kéo phào ra, khàc nào nhii dpi niióc lanh vào dàu,
thì giài thich làm sao? Sau này dóng vièn lai de có quyè't tàm và tin tifàng nhii
bày già, khòng phài de.
Dóng chi Chù nhipm Cung cà'p nói: Tòi thà'y cuf nèn giùr viing quyè't tàm.
Tói bày già, gao dan chuan bi dà khó khàn. Nè'u khòng dành ngay, sau này lai
c à n g k h ó n g d d n h duac. Gao k h ò n g dtfa lèn duge, d $i dói th l lfiy silc dàu mà
dành? Bài hoc Khàu Vàc trong chiè'n dich Tày Bàc1 nhàc chùng ta: Dành càch
nào thì cung phài tình dé'n khà nàng bào dàm tiè'p tè'. Nhièu khi gao là Tu
lènh, là yé'u tò' quyè't dinh!
Anh Vàn nói: Tinh than bp dpi là rà't quan trong, nhung quyè't tàm phài có
ca sor! Hàu can là dièu kipn tièn quyè't, nhung de giành thàng lpi quyè't dinh
cuoi cùng phài có càch dành dùng.
Dóng chi Tham muu truóng nói: Anh Vàn càn nhàc cùng phài... Nhung làn
này, ta có ifu thè' binh lue, hòa lue, có liiu phào, phào cao xa kièm chè' phào
binh và khòng quàn dich, có kinh nghièm cùa ban, bp dpi dà qua huà'n luypn,

1 TrUÓc hai dot chien dich Tày B àc cuò'i nàm 1952, tuyen tiep te tir Màu A và N ghìa Lò
khóng hoàn thành nhi<jm vu. Quàng difàng này phài qua dèo Khàu V àc cao 1.500m
nhiéu suii quanh co, bi mi/a bà't ngir, dirirng trem nhu mò, dàn cóng dau ó'm, mpt só' bò
ve. Chi tièu là 15 tà'n/ngày mà chi chuyln ducrc có mpt nda, có ngày chua duge m gt tà'n.

248
tói tháy néu dánh, ván có the tháng.
Cupe hop chira két luán dirac, phái tam ngírng mpt lát.
Khi hói nghi tiép tuc, anh Ván nói: “Tinh hinh khan tracing, can sóm có
quyét dinh. Vo luán tinh hinh náo, chúng ta cüng phái nám vufng nguyén tác
cao nhát la “dánh chác tháng”. Trade khi tói lén daáng, Bác giao nhipm vu:
“Trán náy rát quan trong, phái dánh cho tháng. Chác tháng mói dánh, khóng
chác tháng khóng dánh”. Vói tinh thán trách nhiém tritóc Bác vá Bp Chính
tri, trüóc sinh ménh cüa háng van cán bp, chién sí, tói dé nghi các dóng chí
trá lefi cáu hói:
- Néu dánh có chác tháng trám phám trám khóng?
Dóng chí Chü nhipm Chính tri nói:
- Anh Ván néu cáu hói thát khó trá lói. Ai dám báo dám lá sé chác tháng
trám phám trám?
Dóng chí Chü nhiém Háu cán nói tiép:
- Lám sao dám báo dám nha váy?
- Tói nghi, vói trán náy ta phái báo dám chác tháng trám phán trám.
Báy gió, dóng chí Tham müu truórng nói:
- Néu cán phái chác tháng trám phán trám thi khó...
Cuoi cüng Dáng üy di den nhát trí lá trán dánh có the gáp nhiéu khó
khán má ta chira có dipn pháp cu thé dé khác phuc.
Anh Ván két luán:
“Dé dám báo nguyén tác cao nhát lá: “Dánh chác tháng”, cán phái chuyen
phucrng cham: " D a n h nhanh, tháng nhanh" sang "D á n h chác, tie'n chác". N ay
quyét dinh hoán cupe tién cóng. Ra lénh cho bp dpi tren toán m át trán lui ve
vi trí táp ké't vá kéo pháo ra. Cóng tác chính tri báo dám cháp hánh tript dé
mpnh lpnh lui quán nhir ménh lénh chién dáu. Háu cán chuyén sang chuán bi
theo phirang chám mói”.
Lúe dó lá 11 gió triTa ngáy 26/1/1954.
Sau dó anh Ván nói vói anh Thái: “Tói sé lénh cho pháo binh vá giao
nhiém vu mói cho Dai doán 308. Anh ra lénh cho các dan vi cón lai. Anh chl
thi ca quan tham miru cho mpt bp phán nhó, mang theo mót dái vó tuyén dién
di ve phía Móc Cháu, mói ngáy lén máy máy lán, gióng nhir cung cách lám
viéc cüa dién dái 308, dién mát xen ké mpt vái tiéng lóng, dai y nói: “Sáng
dan vi dá ve... dan vi dá ve... bp d$i an toán v.v..”.
Do nhufng búc dién náy má máy ngáy dáu, dich dá titóng Dai doán 308 bó
cuóc, dang quay ve dóng báng. Dich dác biét chü y theo dói dpng tinh cüa Dai

249
doan 308, vi 308 di dau thi nai d6 co nhieu kha nSng la htfdfng tien c6ng chinh
cua chu lire ta.
Khong khi Sd chi huy chien dich luc n&y d&c bipt soi dpng, vira phli glp
rut truyen lpnh cho cdc dan vi trien khai moi mat cong tie , chuan bi nhtf lam
lai tCr dfiu; vira phli gili quyeit nhutag van de tir tirdng noi cpm len do ke hoach
thay doi qud dpt ngpt.
Va cung chinh luc nay, trong anh mat cua vi chi huy chien dich, sang len
vi quyet doan va binh tinh la thiidng. Tren cirang vi uy vien Bp Chinh tri
Trung irang Ding, Bi tha Tong Quan uy, Tong Tir lpnh quan dpi nhfin dan Vipt
Nam va Chi huy trtfdng kiem Bi thir Ding uy Mat tran Dipn Bien Phu, n it
mat day tir tin, anh Van da c6 mpt quyet dinh sang su6't va qua doan d gid
phut cuoi cung.
Tren toan m at tran, mac du c6n c6 nhfltng ban khoan, suy nghl khac nhau,
can bp va chien si cac dan vi da nghiem chinh chap hanh mpnh lpnh cua Anh
vdi mpt niem tin, mpt tinh than ky luat tuypt vcri...
Giao nhipm vu xong cho cac ca quan va dan vi, anh Van viet ngay mpt bile
thir h6a toe, cho mpt can bp di xe jeep mang ve hau phirang bao cao vdi Bac va
Bp Chinh tri ve vipc thay doi phirang cham chien dich. It ngay sau, da c6 thir
t r i liri cua dong chi Tong Bi thir Trading Chinh, bao tin Bp Chinh tri nhfi't tri
cho rin g quyet dinh thay doi phirang cham la hoan toan dung din. Trung irang
Ding va Chinh phu se dpng vien toan d£n, d6c toan lire chi vipn mat trlin
Dipn Bien Phu cho den khi gianh thin g lai hoan toan.
*

(...)
35 nam sau, trong h6i ky ve Dipn Bien Phu, anh Van coi quyet dinh ngay
26/1/1954 thay doi phuang cham va each danh chien dich la quyet dinh kh6
khan nhat trong cupc dfiri chi huy cua minh. Toi nghi: Day c6n la mpt quyet
dinh lich sii trong mpt chien dich lich sur.
Bing quyet dinh d6, anh da dira moi nguai trd ve vdi chu trirang dung din
ban dlu cua tap the Tong Qufin uy trong tir trinh giri len Bp Chinh tri ngay
6/12/1953. Anh da tr li qua mpt qua trinh can nhlc than trong, xur ly khon
kh6o va kien tri thuyet phuc de vira giuf vufng nguyen tic , va bio dim doan ket
nhat tri cao trong lanh dao trudc khi birdc vao mpt tran danh mpt m at mpt
c6n vdi dich.
B in g quyet dinh d6, ta da khong cha'p nhan mpt tran quyet chien de phan
thing bai trong 3 dem 2 ngay vtfi mpt dpi quan tinh nhup va thi$n chien cua
dich, khi chung c6n sung sure, lai c6 iru the ve trang bi ky thuat, dac bipt la
khong quan va phao binh, dieu ma c l De Castries, Cogny va Navarre deu

250
mong dai de chüng có ca hòi “nghien nàt chù lue Vi#t Nam”!
Làm sao có th l tièu dipt nhanh gon cà mòt tàp doàn 49 cdr diém vói trèn
16 ngàn quàn, khi mà dién biè'n thifc tè' cùa chiè'n dich dà chting minh: chi
riéng mpt ngon doi A l, ta dà phài trài qua 36 ngày dèm chiè'n dà'u quyè't li$t,
vói khòng it thiiang vong!
Bàng quyè't dinh thay doi phuang chàm và càch dành, ta dà chù dpng
chuyen sang vày hàm dài ngày, nhàm tìing buóc tript duòng tiè'p tè', tiè'p vipn
cùa dich cà trèn bp và trèn khòng, rèi tàp trung binh lire, hòa lue, Un lirgt tiè'n
còng tièu dipt tìing trung tàm dè khàng, de bào däm chäc thäng trong tìmg
tràn. Ta dà làm cho lue liipng cùa tàp doàn cùr diem ngày càng ton thà't và tièu
hao, khó khàn ngày càng chèng chat, y chi chiè'n dà'u cüa dich càng sa sùt di
cuò'i cùng hoàn toàn dành guc chùng khi quàn sò' chùng còn dòng, làp nèn mpt
chiè'n còng lich sii!
38 nàm sau Dipn Bièn Phù (1992), Thiè'u tuóng Peter MacDonald, nhà
nghièn ciiu lich sur quàn sa ngiròi Anh, trong tàc pham “Giàp, mpt sir dành già”
dà viè't nhu sau: “Dieu làm Dipn Bièn Phù noi tiè'ng chinh là à càch dành, ò
tiè'n trình phàt trien cùa cupc chiè'n cùng nhu kè't cuc và nhöng hp quà mà nó
dàn dè'n... Tà't cà nhùfng dieu dó dà khiè'n Dipn Bièn Phù tror thành tr$n dành
quyè't dinh cùa moi thàfi dai và dua tèn tuoi Vò Nguyèn Giàp vào sü sàch”.

KY NIÉM 5 6 NÀM NGÀY

CHIÈN THANG DIÉN BIÈN PHÜ 7 / 5 / 1 9 5 4 - 7 / 5 / 2 0 1 0 :
DAI TÜÖNG VÖ NGUYÈN GIÀP- NGÜÖI LÀM
T H A Y DOI LICH SU'

Hà Trang

Duói su dän dàt cùa Dai tuóng Vò Nguyèn Giàp - nhà chiè'n lucrc tài ba, chi
huy quàn su lói lac... Quàn dpi ta tir buoi dau chi có 34 chiè'n si vói vü khi
trang bi thò sa, trài qua hai cupc khàng chiè'n thàn thành cùa dàn tpc, chiè'n
dà'u bào vp Té quò'c, duói su lành dao sàng suò't cùa Dàng và Bàc Ho kinh
yèu... dà trd thành mpt quàn dpi hùng manh, dành thäng moi kè thù xàm
lupe. Dàn tpc Vipt Nam tu hào vi dà có mpt Vò Nguyèn Giàp dupe ban bè thè'
giói khàm phuc, kè thù ne trong nhu mpt "Anh hùng chàu Ä", "Dai tuóng 5
sao", "Mpt danh tuóng dà di vào huyén thoai"...
Ngtfdi Phàp th ach thùfc Tuóng Giàp tàn còng
56 nàm, nhìn lai lich sur, già dày khòng mà'y ai còn cuòi chè ngUÒi Phàp
khi dó dà "khó khao" chon Dipn Bièn Phù làm diem quyè't chiè'n chiè'n lupe vói

251
Viêt Minh. Quân dôi viên chinh Phàp that bai không phài vi dà "dàu tu" sai,
mà thua bòi phài ducrng dàu vói mot dpi quân dät duói su länh dao cüa mot
dáng tiên tien, mot länh tu thiên tài - Chu tich Ho Chi Minh và mot vi tuóng
loi lac - Dai tuóng Vô Nguyên Giáp.
Vê mät dia lÿ chièn luçc, lòng cháo Biên Biên Phü duoc chinh Tong Chi
huy quân dôi Phàp ô Dông Duong Herry Navarre dánh già là càn cU lue quân,
không quân tô't nhâ't à mien bâc Dông Ducfng, râ't thuân tiên cho viçc xây
difng tâp doàn ciî diem phông thû. Không nhùfng thê', Bô Chi huy Pháp côn
tính toán ràng, à Diên Biên Phu, noi cách Hà Nçi, các tïnh Dông bäng Bác bç
và Thanh Hôa tîi 300 den 500km duòngchim bay, chi có quô'c lô so 6 tìf Hà
Nçi di qua Hòa Bình, Son La lèn, thì viêc Viçt Minh báo dám vü khí, dan
duçrc, hâu càn, luong thuc, thuò'c men... cho hàng van ngUòi chiê'n daj trong
mot thòi gian dài, là rat khó, neu không nói là không the thuc hiên duoc. Só
dì nhu vày là vi Bô Chi huy Phàp cho ràng quân ta chu yê'u vân chuyên bäng
dôi vai và các phuong tiçn thô so nhu xe dap thò, ngua tho, thuyên mâng, nê'u
có di theo duòng so' 6 sé bi mày bay cua Phàp ném bom chän dánh. Hm nöa,
hinh thóc tâp doàn cil diem dâ duçrc phía Pháp àp dung xây dung trong chien
cupc Dông Xuân 1951-1952, tai thi xâ Hòa Binh, trong chiê'n dich Hòa Bình;
tai Nà Sán (10-1952), trong chiê'n dich Tây Bâc, nhung bç dOi ta dèt không
dánh duoc, thâm chi bi ton that näng, thi vói tâp doàn eut diem Diên Biên
Phu, duoc xây dung kiên cô', quân dông (16.000), nhiêu vi tri và trung tâm de
khâng (49 cU diem, 8 trung tâm de khâng), lai có càu hàng không tiê'p tê' liên
tue vói so luong lón... tìing duçrc viên tuóng Tong Chi huy tiên nhiìm cüa
Navarre là Salan dánh già là "Nà Sán lûy thUa 10", duoc Bç Chi huy Pháp coi
là bâ't khâ xâm pham. Nê'u bç dçi ta có lieu lïnh dánh vào thi tâp coàn cúr
diem sé tró thành "cái nhot hút dôc", là "cài coi xay thit" chu lue Viçi Minh.
Chinh vi thê', cá Pháp và Mÿ dêu râ't chu quan, thâm chi còn cho thá truyên
don "thách Tuóng Giáp tiê'n công" Diên Biên Phû.
Quyê't dinh thay doi lich sùf cû a m çt thiên tà i quân su'
Sau này, khi nói chuyçn ve Chiê'n thàng Diên Biên Phu, Dai tU ïng Vô
Nguyên Giáp cho biê't: Tuy không tin vào thàng loi cüa phucfng án dánh
nhanh, thàng nhanh, nhung tôi tu thâ'y minh vùa môi den chiê'n truernj, chua
có dü ccr sô thuc tê' de bâc bô ÿ kiên cüa da sô', nên dâ dông ÿ triêu ,âp hôi
nghi càn bç de pho bien kê' hoach tâc chiê'n theo phuong châm "dánh nhanh,
giâi quyê't nhanh". Dông thòi tôi chi thi co quan tham mUu theo dôi chàt chê
tinh hinh dich tìing ngày, tùng giò, kip thòi báo cáo; nê'u tính hinh thay doi, ta
có the thay doi kê' hoach...
Suô't 11 ngày dêm theo dôi tinh hinh, Dai tuóng Vô Nguyên Giáp thâ'y
dich ngày càng täng cUÒng lue luong, ra sUc cùng co trän dia và nhüig khó

252
khän cüa ta chüa cö cäch khäc phuc. Nhiiu dem trän trd, cän nhäc, cuö'i cüng,
Bai tiiöng di den ket luän: Bänh theo cäch näy nhä't dinh that bai, phäi
chuyen sang phüang chäm "dänh chäc, tien chäc". Mäc däu may van quän da
dän trän, dan dä lön nong, sin säng n6 süng väo dem 26-1, nhiing chüng ta
da kien quyet düng lai, cho lui quän ve vi tri täp ket, keo phäo ra de chuan bi
trän dia dänh theo phüang än möi. Quyet dinh thay doi phüang chäm dä dirac
trien khai, sau dö bäo cäo ve Trung üang bäng thii höa tö'c, düac Bäc Ho vä Bö
Chinh tri nhä't tri vä cho biet se dpng vien hau phüang dem toän lüc chi vipn
cho tien tuyen dänh thing. Thay doi cäch dänh trong tinh the toän mät trän
tü tren xuö'ng duröi dä quyet tarn chien dä'u theo phiiang än "dänh nhanh, giäi
quyet nhanh", cäc dan vi dä väo vi tri chien dau, chö gier no süng, theo Bai
tiidng Vö Nguyen Giäp: "Bö lä quyet dinh khö khän nhä't trong euoe deri chi
huy cüa toi".
Vdri quyet dinh kip thöri vä säng suö't näy, ta dä giänh dirge the chü dpng
tien cöng, day dich väo the bi dpng, be täc, düng trüöc nguy ca bi tieu dipt
khöng cäch gi gö düae. Khi chuyen sang cäch "dänh chäc, tien chäc", tüc lä bao
väy dänh dän tüng büöc, tieu diet dich tüng bö phän, tü ngoai vi väo tung
thäm, ta cö dieu kien täp trung höa lüc üu the tuypt doi trong tüng trän, tao
nen süc manh äp däo dänh thing dich. Träi qua quä trinh chien dä'u däi ngäy,
chüng ta dä lan lüöt tieu dipt tüng cum cü diem cüa dich, siet chät vöng väy,
van dung chien thuat dänh lä'n, b in tia, chia c l t sän bay, triet düöng tiep te...
läm cho täp doän cü diem ngäy cäng bi böp nghet, khöng phän ngäy cäng bi
thu hep, khö khän ngäy cäng chong chä't, tinh than chien dä'u cüa dich ngäy
cäng sa süt. Cuoi cüng, ta mär dat tien cöng quyet dinh dänh väo sä chi huy
dau nän. h it sö'ng Tiidng Df* O lt vä Bö Oh? huy täp doän cü dilm Bien Bien
Phü, buöc toän bp quän dich dau häng, giänh toän thing. Nhü vay, quän dpi ta
tü chö möi tieu dipt düere tüng tieu doän dich phöng ngü trong cöng sü vüng
chic vä thüöng chi dänh trong dem, dä tien len tieu di$t 21 tieu doän phöng
ngü trong mpt täp doän cü diem manh nhat Böng Büang, vöi 8 trung täm de
khäng, 49 cü diem vä dänh li§n tue trong 56 ngäy dem, dä tieu dipt, b it sö'ng
han 1 van 6 nghin quän dich, dai bp phän lä linh Äu Phi tinh nhup. Chien
dich Bien Bien Phü 1954 toän thin g dä di väo lieh sü chong ngoai xäm cüa
dän tpc Viet Nam nhü Bach B in g, Chi Läng, Bong Ba trong thori dai möi.
Dai tiröng cü a höa binh
Chi khi chien tranh dä lüi väo quä khü, khi cö dip tiep xüc vöi Bai tüöng
Vö Nguyen Giäp, ngüöi Phäp, ngücri My möi hieu vi sao ho thua mpt vi tüöng
"chüa he doc mpt cuö'n säch giäo khoa quän sü näo, du dö lä säch dänh cho cap
tieu dpi trüdng" - mpt sü nuö'i tiec mupn m in.
Trong cuon säch cüa Giäo sü lieh sü quän sü My Cecil B.Currey, vöi tüa de

253
"Chié'n tháng báng moi giá - Bai tuóng V5 Nguyén Giáp, thién tái cüa Vi#t
Nam" (NXB. Brassey - USA, án hánh nám 1997) có viet: "Trong suó't thíri gian
Ó citóng vi chl huy, óng (Bai tuóng Vó Nguyén Giáp) dá trá thánh mpt huyen
thoai vá han nüa, mpt thién tái quán sií vi dai nhá't cüa thé' ky XX vá lá mpt
trong nhOng vi tuóng vi dai nhá't cüa moi thói dai. Khóng chi bói sií tao nhá
vá sií tái ba vé m át chié'n lugre cüa óng. Khóng chi vi óng dá dán dát vá phát
huy dé'n cao dp tinh thán düng cám cüa quán dpi trong mpt so trán chié'n noi
tié'ng. Khóng chi do khá náng thu phuc nhán tám cüa cá nh&n óng, má cón bói
nhüng thánh quá má óng dá dat diíac... Nhürng thách thúc má Tuóng Giáp
phái vUflt qua dá difa óng tró thánh mpt bác tháy vé chié'n thuát, vé hau cán
vá vé chié'n lirgc. Óng dá sáng tao ra mpt kieu chié'n thuát (cách dánh) má cá
ngií&i Pháp vá ngiíóri My déu khóng th l tháng diípc...".
Ngáy 23-6-1967, tai Nhá khách Chính phü (Há Npi), trong cupc gáp vá nói
chuypn vói nguyén Bp trüáng Bp Quó'c phóng My Me Ñamara, mpt ngiíífi trong
doán phía My hói: "Thtfa óng, ai lá vi tüóng giói cüa Vipt Nam?". Bai tuóng Vó
Nguyén Giáp trá lifi: "Vi tiíáng giói nhá't Vipt Nam lá nhán dán Vipt Nam, dán
tpc Viét Nam. Ngu&i My thua Vipt Nam bdi vi chira hiéu vi tuóng á'y...". Sau
buoi gáp, Tuóng Chester Cooper (thánh vién Hpi dóng An ninh quó'c gia My)
dá nói vói Bai tuóng vé cám nghí cüa minh: "ThUa ngái, tói thán phuc ngái tü
20 nám truóc. Nay tói v in thán phuc. Chác các ban tói ó dáy cüng nghí nhu
v§y". Cón Zbigniew Brezinski, Có' vá'n An ninh quó'c gia My duói theri Tong
thó'ng J.C árter có hói: "Chié'n lugre cüa ngái lá gi?", Bai tuóng dá trá lói:
"Chié'n lupc cüa tói lá hóa binh".
Tuóng Peter Me Donald, nhá nghién cüu khoa hoc lich sü quán sií nguói
A nh d á n h g iá : "V ó i 3 0 n á m lá m to n g ti t l§ n h vá g á n 5 0 n á m th a m gia c h ín h
su cá'p cao, óng tó ra lá nguói có phám chá't phi thuóng trong moi lính vuc.
Khó có vi tuóng náo so sánh dupc vói óng trong vipc ké't hpp chié'n tranh du
kích vói chié'n tranh chính quy. Su ké't hpp dó xUa nay chua tírng có".
Nhán dán Vi$t Nam luón tii háo có Bai tuóng Vo Nguyén Giáp - ngJÓi anh
hüng dá góp phán lám rang danh dán tpc.
(Theo: hanoimoi.eom.vn)

254
 THAY DÓI CÂCH DÂNH TRONG CHIEN DICH
DIÊN BIEN PHÛ “MOT QUYET DINH KHÓ KHÄN NHAT
TRONG CUQC DÒI CHÎ HUY CÜA DAI TÜÔNG -
TONG TÜ LÊNH VÓ NGUYÊN GIÂP*

GS, NGND. Phan Huy Lê

Trong dieu kiên mpt nüôc nhô chông lai quân xâm lüçfc cüa nüôc lón, qua
kinh nghiçm thành bai cüa nhiêu cupe khâng chien, dân tpc Viêt Nam dâ sóm
xâc lâp tu tiicrng quân sii “Dì doan binh che triicrng trän” (Tran Quoc Tuan),
“Lay it dich nhiêu, lâ'y yeu chông manh” (Nguyên Träi), dira vào süc manh
doàn ket toàn dân thüc hiçn chien tranh nhân dân. Trong tir tüdng chî dao d<5,
dân tpc Viçt Nam trânh quyet chien vói dôi phüang lüc Ou the binh lire thupc
vê quân xâm liTôc và sau khi thay doi diroc tiiang quan lire lirpng, tao nên lire,
thôri, the thuân lai, quân dân ta to chüc trân quyet chien chiê'n lirac giành
thäng lai quyet dinh trên chiê'n trüàng de mà dirârng dùng biçn phâp ngoai
giao, chinh tri ket thüc chiê'n tranh. Dieu dó dâ lâp lai nhiêu làn nhir mpt quy
luât trong lich sü chông ngoai xâm cüa dân tôc Viêt Nam.
Chiê'n thâng Diçn Biên Phü là thétng lai cüa trân quyet chiê'n chiê'n lirac
cüa cupc khâng chiê'n chông thiTc dân Phâp (1945-1954). Moi trân quyet chiê'n
chiê'n lirac trong tuang quan lue liiông vói dôi phirang và trong bôi cânh lich sü
eu the cüa dâ't niiôc cùng nhüng moi quan hê khu vire và thè giói, mang nhûfng
hinh thâi và loi dânh rat phong phü, da dang, bieu thi tâp trung nghç thuât
quân sir dôc dâo và tri thông minh sâng tao cüa dân tpc Viêt Nam. So vói
nhüng trân quyet chien chien lüpc trüôc dây, trân Diçn Biên Phü noi bât lën
hai dàc diem quan trong.
Diçn Biên Phü là mot trân quyét chiê'n mà câ hai phia dèu châp nhân,
biê't triiàc và ra süc chuân bi, quyét tâm giành thâng lai. Trong lich sü, trân
Bach Dâng nâm 938 chân dânh doàn chiê'n thuyên Nam Hân tù bien vào, trân
Bach Dàng nâm 1288 dânh doàn thuyên quân Nguyên rüt lui vê nüôc, trân
Nhü Nguyêt nâm 1077 tiê'n công vào doanh trai phòng ngü trên sông Nhü
Nguyçt (sông Càu) cüa quân Tô'ng, trân Chi Läng - Xüang Giang näm 1427
dânh doàn quân tiê'p viçn cüa nhà Minh trên düông tiê'n vê thành Dông Quan
(Hà Npi), trân Rach Gâm - Xoài Mût nâm 1785 dânh quân Xiêm trên düông
vân dông dinh tiê'n công vào chî huy sô quân Tây San, trân Ngoc Hoi - Dô'ng

‘ B ài dàng trên Bâo Nhân dân, ngày 19 th ân g 4 nâm 2004. Tap chi Xua & Nay, sô' 210,
th ân g 4 nâm 2004.

255
Da nâm 1789 dânh thâng vào hç thông phông ngü cüa quân Thanh à phia
nam và phia tây - nam thành Thâng Long. Trong tâ't cà nhüng trân dânh
trên, dù dânh quân dich trên düdng vân dpng hay trong doanh trai phông ngü,
thôri gian chien dâ'u cô thé ngân hay dài, quân dân ta luôn luôn giành quyên
chu dçng chon không gian và thàri gian quyê't chien, bi m ât bài binh bô' trân,
quân dich hoàn toàn bâ't ngô và bi dông, không hay biê't gi vê noi và lue chùng
bi tien công. Nhtfng trân Diçn Biên Phù là trân quyê't chien duuc hinh thành
dân trong tinh toân cüa câ hai phia tham chien trong Dông - Xuân 1953-1954.
Vè phia Viêt Nam, tii thâng 8-1953, sau khi dich rût khôi Nà Sân (tîi ngày
8 dê'n ngày 13-8-1953, Bp Tông tham miiu trong chù trüong phâ kê' hoach tâp
trung binh lue co dçng cüa H. Nava, dâ düa ra ke hoach tâc chien gom bon
nhiçm vu, trong dô nhiçm vu 4 là tâng cüông hoat dpng trên h tiding Tây Bâc
(Lai Châu), Thüçfng Lào1. Bô Chinh tri trong phiên hop thâng 10 tai Tin Keo
(Binh H6a, Thâi Nguyên), dâ xem xét ke hoach tâc chien Dông - Xuân 1953-
1954 cüa Tông Quân üy, xâc dinh phuang châm chung là “tich eue, chü dçng,
ca dpng, linh hoat”, nguyên tâc chî dao chien lüdc và tâc chiê'n là “dânh ân
chàc, dânh chàc thâng, dânh tiêu dipt, chon nai dich sa hô mà dânh, chon ncri
chüng tiicrng dô'i yeu mà dânh; giür vüng chü dpng, kiên quyet bupc dich phài
phân tân lue lUçfng”2 và thông qua htfdng hoat dpng lâ'y Tây Bâc làm chinh,
câc hirông khâc là phô'i hop. Sau khi dich nhây dù xuô'ng Diçn Biên Phü ngày
20-11, Tông Quân ùy dâ nhân dinh âm mifu cùa dich và cü ngay ca quan tien
phiicmg lên Tây Bâc chuân bi chiê'n trirdng cho chiê'n dich Diên Biên Phù và
mpt sô dcfn vi tham gia chiê'n dich düçrc lçnh lên difông. Bp Tông tham mou
tinh toân moi khâ nâng diën biê'n cùa tinh hinh, kê' hoach tâc chiê'n và dif
kiên li/c liipng sù dpng, cûng vdi Tông cyc cung câ'p lo chuan bi hâu càn, diffmg
v$n chuyen. Ngày 6-12-1953, Tông Quân ùy trinh Bp Chinh tri “Phiicfng ân tâc
chiê'n mùa xuân 1954” gôm 4 phân: I. Tinh hinh dich và phiiflng htfdng chiê'n
dich, II. Binh lue sù dung và thifi gian tâc chiê'n, III. Nhu eau nhân lue, vât
life, IV. Kê' hoach diicrng sâ và vân chuyen3. Phuang ân duoc Bp Chinh tri
thông qua vôi du kiên dich “tâng cuirng thành lâp tâp doàn cü diem” thî “trân

1 Vô Nguyên Giâp: B iê n B iê n P h ü , d ië m h e n lic h sû, Nxb. Quân dôi nhân dân, H à Npi,
2 0 0 0 , tr.2 3 .
2 Ban Chi dao Tong kê't chiê'n tran h - truc thupc Bô Chinh tri: T ô'ng k é t cuô c k h â n g
c h ié n c h â n g th u c d â n P h â p - T h d n g la i và b à i hoc, Nxb. Chinh tri quô'c gia, H à Npi,
1996, tr.1 93 .
3 Nguyên bàn luu giûr ta i Cue lüü trûr Trung licmg Dâng, Kÿ hiêu DV 742, tr. 1/132 -
4/135. Xem : V d n k iê n B a n g T o à n tâ p , Nxb. Chinh tri quô'c gia, H à Npi, 2 0 0 1 , t.1 4 , tr.
593-598.

256
Bien Biên Phü së là mot trân công kiên lón nhâ't tîi trüdc tôi nay”1. Kê' hoach
mô chien dich Bien Biên Phü dâ chinh thüc dtftfc Ho Chü tich và Bô Chinh tri
phê duyêt. Ha tuàn thâng 12, Bô Chinh tri chî dinh Bâng ûy mât trân và
thành lâp Bô Chi huy chien dich do Bai titông Vô Nguyên Giâp làm Bi thü
Bâng üy kiêm Chî huy trirông chien dich. Nhtf thê' là Viêt Nam dâ quyê't dinh
chon Biên Biên Phü làm trân quyê't chiê'n chien lirçc trong Bông - Xuân 1953-
1954. Chiê'n dich düac trién khai trong sii phô'i hç(p chàt chë vói câc hüông tâc
chiê'n khâc trên chiê'n trüàng toàn quô'c và câ chiê'n trücrng Lào, Campuchia.
Mue tiêu cüa chien dich là tiêu diêt dich, giâi phông toàn bô Tây Bâc,
chiê'm lïnh mot dia bàn chiê'n lüçrc quan trong không chî dô'i vói Viçt Nam mà
trên câ chiê'n trirông Bông Büang. Bien Biên Phü nâm trên cânh dông rông
lón nhâ't à Tây Bâc, tiê'p giâp vói Thüçmg Lào, cô ditàrng thông vói Trung, Ha
Lào ô phia nam, Thâi Lan, Mien Biên ô phia tây, phia bâc lên Trung Quô'c. Tù
dây cô thé phât trien sang Thügng Lào, uy hiê'p Luông Phabàng.
Vè phia Phdp, düçfc cü làm Tong Chî huy quân vien chinh Phâp à Bông
Bifcrng, thay Xalâng, ngày 19-5-1953, Bai tüông Hàngri Nava dê'n Sài Gòn. Sau
khi di khâo sât và nghiên cüu kÿ tinh hinh, H. Nava dira ra mot kê' hoach tâc
chien góm hai giai doan: trong chiê'n eue 1953-1954, giür thè' phông thü, trânh
giao chiê'n lón à phia bâc vï tuyê'n 18, tien công on dinh mien Trung và Nam
Bông Btfcfng; trong chiê'n eue 1954-1955, sau khi dat iiu thê' quân ca dông së
thiic hành tien công à phia Bâc nhâm “tao ra mot tinh hinh quân sii cho phép
dtia ra mot giâi phâp chinh tri thich hap de giâi quyê't chiê'n tranh”2. Nhimg
kê' hoach xây diing khô'i ca dçng tâc chien manh cüa Nava không the thiic
hiên duge mot phân bòi nhûfng khô khàn vè cung cap tài chinh cüa chinh phü
Phrfp nhif H Nava t.han phièn, song chü yêu bòi kê hogch cüa Viçt Nam buôc
dich phân tân lire liiçng theo tir taông chî dao cüa Bâc Ho: “Bich tâp trung
quân ca dông de tao nên süc manh. Không sa! Ta buôc chüng phâi phân tân
binh lire thi süc manh dô không côn”3. Nhân thâ'y Nà Sân không cô tâc dung
che chô cho Thirgng Lào, thâng 8-1953, H. Nava rüt khôi tâp doàn cü diem
này. Cuô'i thâng 10, H. Nava nhân düae tin tüc cho biê't dô'i phüang së tien
công trên hai hüông: mot hüông dânh lên vùng nüi Bâc Bp và Thüang Lào,
mot hüông dânh vào mien Trung Bông Düang mà “không bâo vç Thügng Lào
tüc là châ'p nhân m çt thàm hoa chung trong vòng vài thâng tói”4. Vi vây, tuy

1 Vàn kiên Dâng Toàn tâp, Sdd, t.1 4 , tr.594.

2 Henri N avarre: L e te m p s d es V é rité s , Palon-Paris, 1979; bân dich: T h a i diê'm c ü a n h ü n g
s if th â t, Nxb. Công an nhân dân, H à Nôi, 2004, tr.93.
3 Vô Nguyên Giâp: B ie n B iê n P h ü , d ie m h e n lic h sü, S d d , tr.26.
4 Henri N avarre: T h a i diê'm c û a n h ü n g s if th ât, S d d , tr. 95-69.

257
Chinh phu Phap khong c6 quyet dinh ro rang ve vi<jc bao v$ Thugng Lao,
nhung H. Nava quyet dinh ma cuoc hanh quan Hai Ly (Castor) danh chiem
Dien Bien Phu vdi chi thi ng&y 2-11 va thiic hien tii ngay 20-11-1953 b&ng
cuoc do bo du&ng khong, du rang mot so tudng linh Phap phan doi1. Dien Bien
Phu dugc xay dung thanh mot tap doan cur diem manh theo ke hoach tir 5-6
tieu doan co the tang len 10-12 tieu doan2. Trong tinh todn cua H. Nava, vdi
Dien Bien Phu, quan Phap se khong che vung Tay B2ic, bao ve Thugng Lao va
nhu cdi “nhot tu doc” se thu hut va kim chan quan chu luc Vipt Minh, tao ra
the can bang tren toan chien trUdng Dong Duong. Trong chi thi ngay 3-12-
1953, tudng H. Nava tuyen bo: “toi quyet dinh chap nhan giao chien d Tay
Bac”3. Quyen chi huy Dien Bien Phu trUdc giao cho tudng Gilles (chi huy quan
du d Dong Duong) va tU ng&y 8-12 cur Dai ta Doi Cat thay the (sau dugc phong
Thieu tudng). Do la mot si quan thiet giap da tiing chien dau d Y, Phap, Dufc
va da hai lfin cd kinh nghi?m chien dau d Bac Bq ma H. Nava “danh gia cao
kha nang quan su cua ong”4.
Nhu vay la vdi nhUng tam nhin chien luge va cach tinh toan khac nhau
nhung cd hai ben tham chien deu dau thang 12-1953 da chap nhan tran quyet
chien d Dipn Bien Phu. Day la dac diem xuat hi^n lan dau trong cac tran
quyet chien chien luge trong lich suf Vipt Nam. Dac diem nay phan dnh tinh
hipn dai cua c u q c chien tranh khi ma cac phuong ti$n thong tin va do tham
hipn dai cho phep moi ben cd the theo doi dugc nhutng c u q c chuyen quan ldn
cua doi phuong.
Trong dieu ki$n d6, thang bai cua tran quyet chien khong c6n la su bi
mat, bat ngcr cua diem quyet chiS'n, ma la binh luc va tai thao luge, la cdch bai
binh bo tran, la nghe thugt qufln stf cua moi ben, trong dd chi dgo chifi'n djch
hay ndi cach gidn don la cach danh, giur vai tr6 ra t quan trong.
*
* *

Nghien cilu tran Dipn Bien Phu, ai cung nhan biet mdt dg.c diem n6i b&t
la su thay doi cach danh ve phia Viet Nam, chuyin phuang ch&m chi dao tac
chien til “danh nhanh thdng nhanh” sang “danh chdc, tien chdc”.
Ngay 26-11-1953, bp phan tien phuong cua Bp Tong tu lpnh len dudng di

1 Xem : Ju les Roy: L a b a t a ille de D ie n B ie n P h u , P aris, 1963; bân dich:T r â n B ie n B ie n

Phù d u à i co n m d t n g iià i P h à p , Nxb. Tong hop Thành phô' Hô Chi Minh,2C04,tr.4 6 9 -
505 . Xem : H enri N avarre: T h à i d iê m c ü a n h ü n g s u th â t, Sdd, tr. 146.
2 Xem : H enri N avarre: T h à i d iê m c ü a n h ü n g six th â t, S d d , tr. 146.
3 Jules Roy: T r â n D iç n B iê n P h ü d u â i co n m d t n g u à i P h à p , S d d , tr.1 8 0
4 H enri N avarre: T h à i d iê m c ü a n h ü n g s u th â t, S d d , tr.1 8 0 .

258
Tây Bäc chuan bi chien triiöng và phuang ân tâc chien. Bô phân tien phuang
gom Tudng Hoàng Vân Thâi - Töng Tham miiu phô và mot sô cân bô cao cap
nhu Lê Liêm - Phö Chu nhiêm Tong eue Chinh tri, Bàng Kim Giang - Phô chu
nhiê:m Tong cue Cung cap (dâ di trade), Do BUc Kiên - Cue phô Cue tâc chien.
Cùng di côn cô Cô' van tham müu Mai Gia Sinh trong Doàn cô' van quân sir
Trumg Quôc và Hoàng Minh Phuang, Truông doàn cân bô phiên dich. Trên
duômg di ngày 30-11, doàn dîrng lai 1 ngày ô Nà San de nghiên cüfu tâp doàn
ctf d:iëm do Xaläng xây diing mà cuô'i näm trude quân ta dânh không thành
:ông. Ngày 6-12, doàn den Chl huy sô tien phuang dät ô hang Tham Pua.
Ngày 8-12, quân dich ô Lai Châu rut bàng duôrng không và duàng bô vê tâp
■„rung à Bien Biên Phü, bi quân ta chân dânh và truy kich tiêu diçt mpt bp
Dhâm. Ngày 9-12, bp phân tham miiu, trên ca sà phân tich, dânh giâ tinh hinh
lich à Bien Biên Phû dang ô trang thâi lâm thôi phông ngu, chua kip xây
liing công su vüng châc, dua ra hai phuong ân dânh nhanh và dânh châc, và
¡au khi cân nhâc thuân lai và kho khân, dâ chon phuang ân “dânh nhanh,
häng nhanh”, chû trUOng cân tranh thü dânh sâm, dânh nhanh bàng sUc
nanh hiêp dông cüa bô binh và phâo binh. Bô là câch dânh mà Cô' vâ'n Mai
îia Sinh goi là “oa tâm tang chien thuât” (chien thuât moi tim) dùng mùi thoc
âu “nhu mot guam dâm thing vào tim, tao nên su roi loan à trung tâm phông
igu dich ngay tù dàu, roi tîi trong dânh ra tù ngoài dânh vào, tiêu diçt dich
rong thâi gian tuang dô'i ngân”1. Lüc dô binh lue cùa dich à Biên Biên Phü dâ
äng lên 10 tieu doàn bô binh cô 16 phâo 105, sô chl huy, trân dia phâo, mot
ô' cûf diëm dang xây dung, sân bay Muàng Thanh dang dupe sùra chîîa và dâ cô
mây bay tiêm kich F 8F Bearcats2.
N”gày 5 -1 -1 9 6 4 , B a i titàng Vô NguyÊn G iâp cüng Trudng doàn Cô v ân qu ân
U T ru n g Quôc Vi Quô'c T h a n h và bô p hân nh e cùa B ô C h i huy c h ie n d ich lê n
Uông ra m â t trâ n . S â n g n g ày 12-1, ta i T u ân G iâo, khi nghe tuerng H oàn g V â n
'hâi bâo câo tin h h in h và phuang â n tâ c chiê'n, B a i tudng dâ n h â n thâ'y “n gay
ây giô d ân h n h an h dâ khô. R oi dây h i n càn g k h ô ” và “c a n tim h ieu th ê m
nh h in h ”3. C h iêu hôm dô d en chî huy sô ô T h a m P üa, B a i tuông hpi ÿ ngay
>âng üy m â t trâ n , tâ't câ deu tâ n th à n h chü tru ang “dânh n h an h , th ä n g
h a n h ” và tin rä n g cö th e g ià n h th ä n g lo i tron g v ài n g ày dêm . Tô'i hô m dô,
a i tudng la i gâp TrUÔng doàn Cô' vâ'n V i Quô'c T h a n h , B a i tâ H oàng M in h
huang lâm p h iên dich. T ro n g trao döi ÿ kiê'n, Cô' vâ'n Vi Quôc T h a n h tâ n

Hoàng Minh Phuong: “N d m n g d i cü u trê n d à u d ô n g c h i Tô'ng T u lê n h ”. Tap chi X u a &

N a y , sô' 208, thâng 3 nâm 2004, tr.10.
Iules Roy: T r â n B ie n B iê n P h ü d u à i con m i t n g u à i P h à p , S d d , tr. 531, 518.
/ô Nguvên Giâp: B ie n B iê n P h ü , d ië m h e n lic h sü, S d d , tr.94.

QKÛ
dong phuang an danh sdm, danh nhanh do cdn bo tham miiu Viet Nam va co
van Trung Quoc da nhat tri de xuat. Sau khi can nhlc ve nhCfng ban kho&n
cua Dai tudng Vo Nguyen Gidp, Co van Vi n6i: “Neu khong tranh thu danh
sdm khi dich cbn durng chan chifa vutng, de nay mai chung tang quan va cung
c6' cong sii thi khong ddnh diforc, ta se bo mat thdi co”. Trong hoi ky cua minh,
Dai tufting vk Hoang Minh Phuang deu thong nhat ghi nhan noi dung cua buoi
trao doi ndy1.
Vdi tat ca tai nSng, kinh nghiem va sii nhay ben cua mpt vi Tong Tu lpnh,
Dai tudng Vo Nguyen Gidp da nhan thay “phuang an danh nhanh, thing
nhanh la qua mao hiem”2, nhung mdi den mat tran chiia du ccr sot thiic te de
bac b6, trong luc tokn bp Ding uy vk ckc co van lai nhat tri vdi phuang dn d6.
Trade khi ra tran, Bac Ho trao cho Dai tudng nhiem vu “Tran nay ra t quan
trong, phai danh cho thing. Phai chic thing mdi danh, khong chic thing
khong danh” vk can cfin: “Tudng quan tai ngoai, giao cho chu toan quyen. C6
van de gi kh6 khan, ban thong nhat trong Ding uy, thong nhat vdi co van thi
cut quyet dinh roi bao cdo sau”3. Dai tudng dupe Ho Chu tich va Bp Chinh tri
tin nhiem giao nlm quyen lac tap trung ve quan sii; Bo trudng Bo Quoc phdng
kiem Bi tha Quan uy Trung Ucfng, Tong Ta lpnh quan dpi vk true tiep lam Bi
tha Dang uy kiem Chi huy trudng chien dich Dien Bien Phu. Tudng H. Nava
da tiing n6i: “toi phdt ghen vdi tudng Gidp”4. Nhong cung chinh vi trong trlch
v i sii tin nhipm do, Dai tadng dufng trade mpt tinh the rat khd xuf: biet phucmg
dn tac chien mao hiem, it khi nSng thing lai, tham chi chi cd the that bai
nhong lai dope Dang uy va cdc co van nhat tri tdn thdnh, quan si dang trong
khi the va quyet tam cao. Bac Ho giao cho Dai tudng to&n quyen quyet dinh
nhong khi quyet dinh phai dope so thO'ng nha't trong Dang uy vh vdi co' van
Thai gian cung khong cho ph6p bao cao xin y kien Bac Ho va Bo Chinh tr
(khong dam dung dipn dai vi sp lp bi mat).
Dai todng cr vdo the dan dpc vd danh phai tam thdi cho trien khai phoanj
an, ngay 14-1 trieu tap hpi nghi can bp, pho bien menh lenh chien da"u vdi di
kien tran danh dien ra trong 2 ngay 3 dem, gid no sung dinh la 17 gid ngd;
20-1. Phuang an danh nhanh coi nhu dupe cong nhan la chu truang thong nha
cua Ding uy, Bp Chi huy chien dich va cac co van Trung Quoc. Trong luc dc
Dai tudng chi thi ca quan tham miiu theo doi chat che tinh hinh dich va thu

1 Xem Vo Nguyen G iip: D ie n B i i n P h u , d iS m h e n lic h s ii, Sdd, tr.96; Hoang Min

Phuang: “Nam ngai curu tren ddu dong chi Tong Tu lenh”. Tap chi X u a & N a y , s6' 20!
thang 3 nam 2004, tr.12.
2' 3 Vo Nguyen Giap: D ie n B ie n P h u , d ie m h e n lic h sic, S d d , tr.96, 66.
4 Henri Navarre: T h a i diS'm c tia n h Q n g s u th d t, S d d , tr. 114.

260
day công viêc chuán bi moi màt, nhat là viêc kéo phào vào trân dia. Doan
duóng kéo pháo bàng tay vào tran dia kha dài, qua nhûrng doc cao vue thàm,
có doc cao den 600, trong lúe máy bay và pháo dich luôn luôn cân trô. Bô Chi
huy dieu dông 2 dai doàn làm nhiêm vu mò duóng, kéo pháo, du kien hoàn
thành trong 3 dêm. Thé' mà sau 7 dêm, pháo ván chua vào vi tri và thài gian
no súng phài lùi lai 5 ngày tüc ngày 25-1. Trong lúe dó, quân dich d â tàng lên
12 tieu doàn và mot tâp doàn ctf diem kiên cô dà hinh th à n h .
Thé' mà theo hoi kÿ cùa Dai tuóng, chi có Dai doàn truóng 312 Lé Trong
Tan phán ánh khó khán phái dôt phá ba lán mói vào duuc trung tâm và Cue
phó Cu báo ve Pham Kiét dUorc cú di kié’m tra kéo pháo phía táy dám nói lên
tinh trang bô tri trân dia pháo dâ chien dé bi phán pháo, bi máy bay dánh
phá và mot sô pháo chua vào trân dia. Trong khi thé' dâng cao cúa quân sì,
hàu nhu không ai dám nói lên khó khàn. Do mot chien sì bi bàt và phàt hién
dién dài dich thòng báo ngày già tiê'n công cüa ta nên gió no súng duac lùi lai
24 gió túc ngày 26-1.
Sau 11 ngày dêm suy tinh, nhat là dêm 25-1 hâu nhu không chap mát, Dai
tuóng di den quyet dinh phái thay doi cách dánh vi dich không con lâm thài
phòng ngU mà dà thành mot tâp doàn cú diê’m kiên cô và phia ta có nhièu khó
khàn chua duac bàn tinh kÿ de tim cách khác phuc.
Sáng ngày 26-1, Dai tuóng cùng Hoàng Minh Phucrng gàp TrUóng doàn Co
van Vi Quoc Thanh vói nám ngài cúu dáp trén trài vi dau dàu. Chi sau khoáng
nüa già trao doi, Cô và'n Vi dà nhat tri vói sii phán tích, dánh già cúa Dai
tuóng và dóng ÿ hoân cupe tien công, chuyen sang phuang châm “dánh chác,
tien châc”. Hoi kÿ cúa Dai tuóng và cúa Dai tá Hoàng Minh Phuang dâ thuât
l a i n ó i d u n g c u t h o c ù a c u ç c t r a o d o i m a n g t in h q u y è t d i n h n à y 1.

Ngay sau dó, Dàng uy m ât trân duçrc triêu tâp âê tháo luán ve thay doi
phuang châm tác chien. Dì nhién lúe dàu moi nguói không tán thành, nhung
khi dàt van de phái báo dám “chác tháng mói dánh” nhu quyet dinh cúa Bô
Chính tri và Idi dán cúa Bác Ho thi moi nguói mói nhán ra nhieu khó khán
chua có bien pháp khác phuc mà thuc té' 11 ngày dêm chuán bi chié'n truóng
dâ bôc lô khá rô. Trên co sá nhát tri dó, Dai tuóng kê't luán chuyen phuang
châm “dánh nhanh” sang “dánh chác, tien châc” và ra lênh toàn mât trân
hoân cuôc tien công, các dan vi lùi vê dia diê’m tâp ket và kéo pháo ra. Trân
quyê't chien Diên Biên Phù duçrc chuán bi lai theo phuang châm mói và di den

1 Xem Vô Nguyên Giàp: D iê n B iê n P h ù , d iê m hen lic h sü, S d d , tr. 107-108; H oàng Minh
Phuang: “N á m n g à i c ú u tr ê n d â u d ô n g c h i T o n g T u lê n h ”. T ap chi X i l a & N a y , so 209,
tháng 4 nàm 2 0 0 4 , tr.2 9 .

261
thàng lai ngày 7-5-1954 tiêu diçt toàn bç> tâp doàn ciî diem manh nhât ò Dông
Duang vói 21 tieu doàn phông ngu trong nhûrng trung tâm de khâng và cdr
diem cô hç thô'ng công su kiên cô và hôa lue manh1.
*
* *

Vê phuang diçn sù hoc, tù thay doi câch dânh à Diçn Biên Phù, cô mâ'y
van de sau dây càn dàt ra và làm sàng rô:
1. Câch “dânh nhanh, thàng nhanh” rô ràng là do bô phân tham mUu tien
phuang trong dô cô Cô' vâ'n tham miiu Mai Gia Sinh de xuâ't. Câch dânh này
dua trên ca sô khâo sât “con nhim Nà San” và tân dung thèfi ca khi quân dich
mài nhây dù xuô'ng Diçn Biên Phù, chua kip xây dung công su kiên cô', dông
thcfi phât huy sûre manh bâ't ngir vê hôa phâo cùa ta. Nhung phuang ân tâc
chien chua luèrng tinh hê't khà nàng tâng cuòng linh hoat và xây dung trân dia
cùa dô'i phuang cüng nhu nhûfng khô khàn vê phuang diçn chuan bi trân dia,
chuyên phâo vào vi tri, kinh nghiçm dânh công kiên và hiêp dông binh chùng
bô binh - phâo binh cùa ta. Trong khi ta chua kip kéo phâo và trân dia thi
dich dà xây dung thành mpt tâp doàn cùf diem phông ngU kiên cô' và “con
nhim Diçn Biên Phù” ldn manh han “con nhim Nà San” nhiêu làn. Trong diêu
kiçn dô, phuang ân “dânh nhanh thâng nhanh” là mao hiim và së dân dén
hâu quâ nghiêm trong cüa môt trân quyê't chiê'n chién luac thdt bai. Chùng ta
thù hinh dung diêu gì së xây ra khi nhUng su doàn chù lue tinh nhuê nhâ't tâp
trung vê dây bi tiêu diçt, nhüng cô' gâng chiê'n tranh cao nhâ't cùa toàn quân,
toàn dân bi sup dô và cuçc khâng chiê'n phâi làm lai tù dâu. Nhà Viçt Nam
hoc ngueri Phâp Georges Boudarel dâ tùng tham gia cuçc khâng chiê'n 1945-
1 954 là ngiicfi dau tiô n n h â n ra h âu q u i nguy h io m cùa lô'i “d dn h n h a n h , th à n g
nhanh” trong bài “Tudng Giâp suÿt thâ't bai or Diçn Biên Phù” dâng trên tap
chi Nouvel Observateur ngày 8-4-19832.
Trong lich sù chô'ng ngoai xâm cùa dân tçc Viçt Nam, cô nhûtng trân quyê't
chiê'n thuc hành lô'i dânh nhanh nhu hai trân Bach Dâng nàm 938, 1288, trân

1 H ifn nay, trong tà i liçu lUU trflf cùa Cuc Luu trûr Trung Ucfng Dâng chUa tim thâ'y bûc thu
hòa toc do Dai ttfdng Vô Nguyên Giâp d l nghi Bq Chinh tri và Bâc Ho cho chuyên sang
phiicmg châm dânh châc, tien ch âc, nhung côn luu gior duoc bâo câo cùa Dai titóng de
ngày 30-1 -1 9 5 4 , trong dô phân I là “Chù trUcrng tâ c chien mdi ô Diçn Biên Phù” phân
tich nhûrng nguyên do phài thay doi câch dânh, hoàn ngày n â süng và huông tiê'p tue
chuân bi trâ n dânh. Tài liçu mang dâu de “Kinh gùi Hê Chù tich, dông chi Truòng
Chinh và Bô Chinh tri” và kÿ tên Hong (biêt danh cùa Dai titóng).
2 “Diçn Biên Phù qua phân tich cùa mQt sù gia Ph âp ”. Tap chi XiCa & N a y , so 2 0 9 , thâng
4 nàm 2 004, tr.1 2 -1 7 .

262
Nhü Nguyêt nàm 1077, trân Rach Gàm - Xoài Mût nàm 1785, chi diên ra
trong gidi han mpt ngày, chiê'n dich Ngoc Hoi - Bô'ng Ba nàm 1789 chî trong 5
ngày dêm. Nhung yêu càu và nguyên tàc cao nhâ't cüa trân quyê't chien chien
luge là phâi bâo dâm thâng lpi châc chàn phâi dugc nghiên cüu và chuân bi
chu dâo nhâ't vê moi mât. Do tâm quan trong cô ÿ nghïa chien luge cüa câ dân
tôc, quyên chi huy trân quyet chiê'n bao già cüng giao cho vi Thô'ng soâi cao
nhâ't cüa quân dôi nhü trong câc trân trên là Ngô Quyên, Lÿ Thucrng Kiêt,
Trân Hung Bao, Nguyên Huç.
2. Xoay chuyên câch dânh tù “dânh nhanh, thâng nhanh” sang “ddnh châc,
tien châc” là công lao cüa Bai tuâng, Tong T u lênh Vô Nguyên Giâp. S crm
nhân ra tinh mao hiëm và nguy ca that bai cüa phuong an dânh nhanh, bieu
thi tài nàng, su sâng suô't và nhay bén cüa mpt vi tucmg tài ba, dày dan kinh
nghiçm. Nhung biê't nhân nai chô dpi de hpi dû c a sô thuc tê' cô süc thuyê't
phuc moi nguàri, tao nên su nhâ't tri cao cüa câc tuâng lînh và quân si càng
chüng tô bân lïnh, niém tin chân lÿ và su quyê't doân kip thôi, düng lüc cûa vi
Tong Tu lçnh. Trong hoi kÿ cüa minh, Bai tudng coi dây là “quyê't dinh khô
khân nhâ't trong cupc dori chi huy”1.
Nhung à dây cô mot vâ'n dê càn xâc minh.
Tôi dâ tüng suy nghl: tai sao Truorng doàn Cô' vâ'n Vi Quô'c Thanh lüc dâu
tân thành phuong ân dânh nhanh, sau lai nhanh chông üng hp dê xuâ't thay
doi câch dânh cüa B ai tuông Vô Nguyên Giâp. Biêu dô chüng tô Cô' vâ'n Vi vôi
trinh dp quân sü và kinh nghiêm chien trücrng cüa minh, cüng dâ phât hiçn ra
nhüng chô sa hd không bâo dâm châc thâng cüa phücrng ân dânh nhanh.
Nhüng tài liçu lüu trü düç»c công bô' trên mot sô' sâch cüa Trung Quô'c xuâ't bân
gàn dây cho phép toi cô thé phân tich và lÿ giâi vâ'n dê này.
Théo tài liçu lüu trü vê phia Trung Quô'c thi ngày 21-1, Vi Quô'c Thanh
diên vê Quân üy Trung UOng tinh hinh dich tâng cüông à Biçn Biên Phü và
nhüng khô khân kéo phâo nên ngày tiê'n công phâi lùi lai ngày 26-1.
Ngay hôm dô, Quân üy Trung ücrng Trung Quô'c diçn trà ldi Vi Quô'c
Thanh: dong ÿ hoàn toàn tiê'n công và cân dân: “Không nên sü dung lüc lüçrng
dong dêu trên bon m ât, mà phâi sü dung biçn phâp bao vây chia cât, tiêu diçt
dich tüng phân, tüng phan mpt”2.
Ngày 24-1, Vi Quô'c Thanh lai diçn vê Quân üy Trung ücrng nhüng khô
khân kéo phâo vào trân dia “toàn bp Su doàn 312 giüp kéo phâo mà 6 dêm chî
tiê'n dupe 12km, quân dpi dâ m çt môi mà vân chüa düa dupe toàn bp phâo vào

1 Vo Nguyên Giâp: D iê n B ie n P h ü , d iê'm h e n lic h sü, S d d , tr.1 1 2 .

2 Tiên Giang: C u ô c c h in h c h ie n b i m â t, g h i c h é p vé d o à n c â v â n q u â n s u T r u n g Qu6c.

263
trän dia bän nhu du dinh”.
Ba ngäy sau, ngäy 27-1, Quän üy Trung üöng trä lcri Vi Quö'c Thanh: “Dong
y vöi tinh than cüa ke hoach ngäy 24-1, doi vöi viec cöng kich Dipn Bien Phü
nen düng cäch bao väy chia cät, tieu dipt dich tüng phan, tüng phan mot,
trüöc diet mpt phan, sau lai dipt mpt phan, möi län diet khoäng tren düöi mot
tieu doän. Chi can dipt het bö'n, näm tieu doän thi quän dich or Dien Bien Phü
se sinh dao dpng, cö the tron ve phia nam hoäc tiep tue täng vien binh, cä hai
tinh huö'ng deu cö lai cho ta”1. Dö lä cäch “dänh böc vö” theo cäch nöi cüa cö'
van Trung Quoc.
Ngäy 27-1, möi cö dien trä lcri cüa Quän üy Trung üöng Trung Quö'c, nhimg
ngäy höm triiöc, säng ngäy 26-1, Dai tüdng Vö Nguyen Giäp dä gäp vä trao
doi y kien ve thay doi cäch dänh vöi Trüdng doän Cö' van Vi Quoc Thanh.
Chieu höm dö lä giif no süng nen du chua nhän düöc di^n trä löi cüa Quän üy
Trung uang, Cö' vä'n Vi “sau giäy lät suy nghl” dä bäy tö sU dong y vöi Dai
tuöng. Ttr thiic te chien truöng Di$n Bien Phü vä kinh nghiem tüng träi, nhä
quän sü Trung Quö'c cüng dä nhän ra sü cän thiet phäi thay doi cäch dänh vä
tuy chua nhän düöc di$n trä löi cüa länh dao Trung Quö'c, trong tinh the cäp
bäch dä thong nhä't vöi chü truang thay doi phüöng chäm täc chien cüa Dai
tuöng Vö Nguyen Giäp.
3. Chuyen sang phüöng än “dänh chäc, tien chäc” lä trer ve vdri tu tüdng chl
dao cüa Ho Chü tich vä Trung üöng Däng th l hien trong Hpi nghi län thü tu
Ban Chä'p hänh Trung üöng khöa II ngäy 25 den ngäy 30-1-1953, Hpi nghi Bq
Chinh tri thäng 10-1953 tai Tin Keo, Phüöng än täc chien Dong Xuän 1953-
1954 ngäy 6-12-1953 cüa Tong Quän üy trinh Bp Chinh tri vä cüng lä trö ve
vcfi tru y ö n tho'ng q u ä n sU Vipt Nam. T r o n g B d o edo c ü a T o n g B i t h u TrU&ng
Chinh tai Hpi nghi Trung üöng län thü tu dä düa ra tu tüdng chi dao: “Ta
khöng chü quan, khinh dich, khöng nöng vpi, khöng mao hiem. Dänh än chäc,
tien än chäc. Chäc thäng thi kien quyet dänh cho ky thäng. Khöng chäc thäng
thi kiSn quyet khöng dänh. Neu chü quan, mao hilm mä mpt län thua näng,
thi se tai hai lön. Chien trüöng cüa ta hep, nguöi cüa ta khöng nhieu nen nöi
chung ta chi cö thäng chü khöng düae bai, vi bai thi het von"2. Bäc Ho däc
biet cän dän “phäi dänh cho thäng, chäc thäng möi dänh”. Bäo cäo cüa Tong
Quän üy ngäy 6-12-1953, khi dich möi nhäy du xuö'ng chiem Di$n Bien Phü,
dä cö nhüng phan tich, du tinh cäc tinh huong phät trien, düa ra khä näng
trän Dipn Bien Phü se lä trän cöng kien lön nhä't tü trütfc täi nay vä uöc tinh
thöi gian chien däu dp 45 ngäy. Mpt sü tien lieu gän nhü tror thänh hien thüc

1 T r u n g Q u o c g iü p V ie t c h o n g P h d p , Nxb. Nhän dän Tür Xuyen, 1999, tr.4 6 2 -4 6 3 , 464-465.

2 V ä n k i i n D ä n g T o ä n tä p , S d d , t.1 4 , tr.59.

264
à Diên Biên Phü.
Nhü vây, phuang châm tâc chien “dành chdc, tien châc” dâ diCac xâc lâp
khd sàm và rô ràng trong sü chî dao cüa Bdc Hô và Trung Uang Dâng. Tü
tudng và phiiang châm chi dao dd là sü k é thùa và phât triên tic tuàng và nghê
thuât quân sü truyèn thong cüa dân tôc Viêt Nam trong to chüc chien tranh
nhân dân yêu niidc chông ngoai xâm cüa mot nudc nhô chông quân xâm luac
cüa nudc ldn.
4. Chien thàng Diên Biên Phü là dïnh cao cüa chiê'n eue Dông - Xuân
1953-1954, là thàng lai quyê't dinh cüa cuôc khâng chien chông thüc dân Phâp
1945-1954. Vî vây, nhüng nhân tô thàng lai cüa trân Diên Biên Phü cân duge
xem xét trên nên tâng cüa toàn bô cuôc khâng chiê'n và sü phôi hop cüa chiê'n
trücmg câ nudc, su tham gia cüa toàn quân, toàn dân trên toàn quôc. Chiê'n
thàng Diên Biên Phü diên ra trên dâ't nudc Viêt Nam, trong su ke tue cüa lich
sü Viêt Nam, trong dd süc manh vât chat và tinh thàn cüa câ dân tôc duac
phât huy cao dô giûr vai trô quyet dinh. Trên ca à dd, su viên trg cüa Liên Xô,
su viên trg và giüp dô to ldn, trüc tiê'p, khâ toàn diçn cüa Trung Quô'c ra t quan
trong và phâi ke thêm phong trào üng hç cüa bô phân tien bô trong nhân dân
câc nudc, trong dô cd nhân dân Phâp. Jules Roy dâ cô mot nhân xét dày hinh
tuang mang phong câch mot nhà vàn, nhà bâo: “Không phâi viçn tra bên
ngoài dâ dânh bai tudng Navarre, mà chinh là nhürng chiê'c xe dap Peugeot tho
200, 300 kÿ hàng và dây bàng süc ngudi, nhûng con nguài àn chua dü no và
ngü thi nàm ngay dudi dâ't trâi tâ'm nilông. Câi dâ dânh bai tudng Navarre,
không phâi là phuang tiçn, mà là su thông minh và y chi cüa dô'i phuang”1.
Trên nên tâng cüa chiê'n tranh toàn dân, toàn diçn, tu lue cânh sinh và su chi
dao chiê'n luge düng dân, trong pham vi chiê'n dich Diçn Biên Phü thi sü thay
doi câch dânh là mot nhân to trüc tiép quyet dinh thâng loi trân B ien Biên
Phü. Dây là “m çt quyet dinh khd khân nhâ't trong cupc dài chi huy” cüa Dai
tudng Vô Nguyên Giâp và chinh trong thâch thüc này càng chüng tô tài nâng
quân sii kiêt xuâ't vê tu tudng, nghç thuât quân su cüng nhu nàng lue to chiîc,
chuyen doi nhân thüc, chü truang cüa câ Dâng ûy, Bp Chi huy chiê'n dich, cô'
vâ'n quân su Trung Quô'c cüa Vi Tong Tu lçnh Quân dçi nhân dân Viçt Nam,
tao nên su nhâ't tri trên mçt phuang châm tâc chiê'n mdi, bâo dâm thâng lai
cüa trân quyet chiê'n chiê'n luge Diçn Biên Phü lich sü.
Viêt nàm 2004 nhân dip ky niêm
50 Chién thâng Biên Biên Phü

1 Jules Roy: T r â n B iê n B iê n P h ü d u à i co n m â t n g u à i P h â p , S d d , tr. 449.

265
 BIEN BIÊN PHÜ VÀ BÂN LÏNH
VÔ NGUYÊN GIÂP1

Dpi tâ, PGS, TS. Nguyên Mqnh Hà

Tai sao lai là Diçn Biên Phù?

Diên Biên Phù là mot trân dânh lôn nhdt, nhung vào mùa Thu nâm 1953,
nô hoàn toàn không cô trong k é hoach tâc chien cüa câ Bô Tong T u lênh cüa
ta và trong K é hoach Nava.
Müu do cüa vien chinh Phâp
Do diën bien chien su diën ra mot câch nhanh chông, mot dan vi bp dpi ta
hành quân lên Tây Bâc de tien công giài phông thi xâ Lai Châu, nhàm giài
phông hoàn toàn Tây Bâc. Lo sa quân ta sau khi làm chu vùng Tây Bâc chien
luge rpng ldn së thUa thâng dânh sang Thuang Lào roi dânh xuông Trung Lào,
Ha Lào, vùng Dông Bâc Campuchia, roi quât vào mien Trung Trung Bô...,
Tong Chî huy quân viën chinh Phâp à Dông Duang là Nava vpi vâ cho 6 tieu
doàn nhây dù xuô'ng khu vue lông châo Diçn Biên Phü trong câc ngày 20 và
21-11-1953 nhâm lâp mpt trung tâm chôt chât duàng tien cüa bô dpi ta lên Lai
Châu và sang Lào.
Vè mât dia lÿ chiê'n luac, Diçn Biên Phü - c6 cânh dong Mucrng Thanh, là
nai cô dia hinh rpng ldn và bâng phâng nhâ't à Tây Bâc. Lông chào Diçn Biên
Phü cô chiêu r$ng tU 6-8km, dài tü 15-17km, duge chinh Tong Chï huy Nava
dânh giâ là càn cü lue quân, không quân tôt nhâ't à mien Bâc Dông Duang, râ't
thuân tiên cho viêc xây dUng tâp doàn riï diém ph6ng thu.
Không nhûrng thê', Bp Chi huy Phâp c6n tinh toân ràng, à Diên Biên Phü,
nai câch Hà Npi và câc tînh dông bàng Bâc Bp và Thanh Hôa tîi 300 dê'n
500km duàng chim bay, chi cô duàng quô'c lô sô' 6 tir Hà Npi di qua Hôa Binh,
San La lên thi viçc bào dàm vu khi, dan duge, hâu càn, luang thuc, thuô'c
men... cho hàng van nguài chiê'n dâ'u trong mpt thàri gian dài là dieu râ't khô,
nê'u không nôi là không thê thuc hiên duge. Sor dï nhu vây là vi Bp Chî huy
Phâp cho ràng quân ta chü yê'u vân dông bàng dôi vai và câc phuang tiçn thô
sa nhu xe dap thô, ngua thô, thuyên mâng, nê'u cô di theo duàng sô' 6 thi së bi
mây bay cüa Phâp ném bom chàn dânh.
Han nCfa, hinh thufe tâp doàn cU diëm dâ duge phîa Phâp âp dung xây dung
trong Dông Xuân 1951-1952 tai thi xâ Hôa Binh trong chiê'n dich Hôa Binh;

1 Bài dàng trên bâo Thanh niên, tù ngày 2 dê”n ngày 7 thâng 5 nâm 2010.

266
tai Na San (thang 10-1952) trong chien dich Tay B&c. Tap doan cur diem Dien
Bien Phu dugc xay diing kien co, quan dong (khoang 16.000), nhieu vi tri va
trung tarn de khang (49 cur diem, 8 trung tarn dl khang), lai c6 cau h&ng
khong tiep te lien tuc vdri so lugng lcrn..., tiing dugc vien Tong Chi huy tien
nhiem cua Nava la Xal&ng dinh gia la “Na San luy thiia 10”, dirge Bo Chi huy
Phap coi la bat kha xam pham. Neu bo doi ta co lieu linh danh vao thi tap
doan cii diem tror thanh “cai nhgt hut doc”, la “cai coi xay thit” chu luc V'iet
Minh. Chinh vi the, ca Phap va My deu rat chu quan, tham chi c6n cho tha
truyen dcrn “thdeh tuang Giap tien cong” Dien Bien Phu.
Diem hen lich sui
Ve phia ta, nhan dugc tin quan Phap nhay du chiem va xay dung Dien
Bien Phu thanh tap doan cOr diem, Trung Ucrng Dang va Chu tich Ho Chi Minh
cho rling day la co hoi tot de ta tieu diet dich, danh bai y chi tiep tuc chien
tranh cua chung. Vi the, tuy chUa chuan bi cho mot tran danh 10n, ma dang
tap trung huan luyen, cung co a khu vUc Yen Bai, Tuyen Quang, Phu Tho...
nhung ra t nhanh ch6ng, phan 16n cdc dai doan chu liic cua ta dugc lenh len
dudng nhSm hudng Dien Bien Phu.
Xuat phat tU quan diem chien tranh nhan dan, Dang ta va Chu tich Ho
Chi Minh quyet dinh dong vien toan Dang, toan quan va toan dan vao tran
danh quyet dinh nay. Vtfi khau hien “Tat ca cho Dien Bien Phu”, hang chuc
van dan cung cdc tinh dong bang BMc Bo, Thanh H6a da dugc huy dong l&m
ducrng, van chuyen hang cho chien dich. Cung v6i niem tin tudng rSng trai qua
8 nSm khang chien, bo dpi ta da trUdng thanh ve moi mSt: quan so, to chOc,
trang bi vu khi, cach danh..., c6 du kha nfing danh bai hinh thiic ph6ng ngu
cao n h a t cu a th ifc d a n P h rip , g id n g m o t fin n quyo’t d in h , stfm k o t t.huc o h io n
tranh.
Vi the, mot cdch khong tU gidc nhung lai c6 tinh logic trong tien trinh
chien tranh, da den luc ca hai b en tham chien deu nhan thay cln c6 mot tran
danh quyet dinh de ket thuc chien tranh. Tuy rin g trong Ke hoach, Nava chu
trUcrng den m ua Thu 1955 mdi keo quan ra mien Bac giao dau tr a n quyet dinh
vdi chu luc ta sau khi da binh dinh xong Nam Bp v^ “th a n h tod n ” dugc vung tU
do Lien khu V, nhung trucrc boi canh cua the bi dong chien luge, phai doi ph6
v6i don tien cong cua ta nhSm phd khoi co dong chu luc - xUcrng song cua ke
hoach Nava, vien Tong Chi huy Phdp da c6 m pt quyet dinh tao bao - nhung lai
la quyet dinh sai lam ldn nhat trong cupc dcri cam quan cua ong ta. Ngay 3-12-
1953, Nava quyet dinh chap nhan giao chien vtfi ta d Dien Bien Phu. Chi 3
ngay sau, ngay 6-12-1953, Bo Chinh tri Ban Chap hanh Trung Ucrng Dang hop
md rong dudi sU chu toa cua Chu tich Ho Chi Minh, thong qua ke hoach tac
chien or Di§n Bien Phu do Tong Quan uy trinh bay.

267
 Dien Bien Phü trö thänh diem hen mang tinh lieh sü möt each nhanh
chöng trong vöng cö 2 tuan nhü väy neu chi tinh tir ngäy 20-11-1953, khi
nhüng linh du Phäp dau tien düöc nem xuö'ng vüng long chäo thanh binh vä
trü phü näy, nhung thuc chat dö lä ket quä cüa cupc chien dau lau däi, gian
kho, äc lipt cüa quän vä dän ta. Cuoc khäng chien cüa ta da lön manh den
müc Däng vä Chü tich Ho Chi Minh nhanh chöng cö quyet dinh lieh sü düng
dän, tren cö sö phän tich khoa hoc so sänh lüc lüöng, the vä luc, quyet tarn
khäng chien cüa quän vä dän ta, dänh thäng väo nai manh nhä't cüa k£ thü.
Dänh nhanh giäi quyet nhanh!
Quyet dinh thay doi phuang chärn täc chien chien dich tü “Dänh nhanh
giäi quyet nhanh” sang “Pdnh chäc tien chdc” diioc coi lä lä sU kien thü vi,
hdp dän nhdt trong lieh sü cuoc khäng chien chöng Phäp, quyöt dinh mä Bai
tuöng Vö Nguyen Giäp goi lä “quyet dinh khö khän nhdt trong cuoc ddi chi
huy cüa toi”, lüc dö öng möi 43 tuoi.
T räch nhi$m näng ne
Trong ke hoach täc chien cüa Tong Quän üy bäo cäo Bö Chinh tri, thcri
gian chien dich du kien diln ra trong 45 ngäy vä dä düöc Bp Chinh tri vä Chü
tich Ho Chi Minh thöng qua. Dai tuöng Vö Nguyen Giäp, dUffc Däng vä Bäc
Ho cü läm Tu lpnh chien dich kiem Bi thu Däng üy Mät trän Dien Bien Phü,
do cön giäi quyet möt so cöng viec, nen di ra mät trän sau. Doän cän bp chi
huy chien dich di trUöc cö Thieu tuöng Hoäng Vän Thäi, Tham mUu truöng
chien dich. Phia Doän Cö' van quän sU Trung Quö'c cö dong chi Mai Gia Sinh,
Tham mUU truöng Doän Cö' vä'n. Ngoäi ra cön cö nhieu cän bp cüa quän dpi ta
vä thänh vien Doän cö' van Trung Quö'c cüng di.
Väo giüa thäng 12-1953, tham mUu chien dich cüa ta dä cor bän xäy diing
xong ke hoach täc chien cu the, vöi sU giüp dö cüa cö' vä'n Trung Quö'c. Sau
näy, Dai tuöng Vö Nguyen Giäp viet trong hoi ky: “Anh Thäi bäo cäo phuong
än dänh Dipn Bien Phü dä duac chuin bi, chö toi l§n de thöng qua. Däy se lä
lln däu bp dpi ta mö mpt cuoc tien cöng quy mö lön väo mpt tap doän cü diem
vöi mpt van quän. Cän bp, chien sl ta dä düöc chuan bi dänh tap doän cü
diem... Tr|n dänh säp töi se lä möt thü thäch lön chüa tüng cö dö'i vöi ta
trong chien tranh. Ta dä chon chien trüöng rüng nüi lä nöi cö nhieu dieu kien
thuän lofi de tieu diet dich. Nhung Dien Bien Phü khöng hoän toän lä rüng
nüi. Ö däy cö cänh dong lön nhat Tay Bäc. Rat nhieu cü diem näm tren cänh
dong. Bp döi ta se phäi ti6'n hänh nhieu trän dänh vöi quän ca dong cö mäy
bay, xe täng, dai bäc yem trg tren dia hinh bäng phäng giong nhü ö dong
bäng. Neu k6 dich chap nhän trän dänh ä Dien Bien Phü, thi däy cüng lä
chien trüöng do chüng chon lua... Trän dänh näy ta khöng düöc phöp thua.
Phan lön tinh hoa cüa bp dpi chü lüc trong täm näm khäng chien diu täp

268
trung à dây. Nhüng von liê'ng vô cùng quÿ giâ, nhüng cüng thüc it ôi. Tir nâm
1950 bât dàu m ô chien dich ldn tdi mùa xuân này, vân là nhüng dan vi ay,
nhùrng con ngiiài â'y. Tôi dâ thuôc tiing trung doàn, tìfng tieu doàn, tüng dai
dôi chü công, biê't nhüng cân bô dai dôi, trung dôi, chien si dâ lâp công xuàt
sàc. Dâ thâ'y rô moi ngücri lên dücfng làn này deu sàn sàng hi sinh de giành
chien thàng. Nhüng nhiêm vu cüa chien dich không chï là giành chien thàng,
mà con phâi giü düçfc nhüng von quÿ cho cuôc chien dàu lâu dài...”1.
Ngày 5-1-1954, trüdc khi lên düüng ra trân, Dai tüdng Vô Nguyên Giâp
dën chào Bâc Ho ô Khuoi Tât. Bâc hôi: Chu di xa nhü vây, chi dao chien
trücmg có gì trcr ngai không? Dai tüdng tra lòri: Chî trcr ngai là à xa, khi c<5 van
de quan trong và câ'p thiê't, khô xin ÿ kiê'n cüa Bâc và Bô Chinh tri.
Bâc dông viên: Tong Tir lênh ra mât trân, “Tüdng quân tai ngoai”! Trao
cho chü toàn quyên. Có vàn de gì khó khân, bàn bac thô'ng nhâ't vói cô' van thi
cü quyê't dinh, roi bâo câo sau.
Khi chia tay, Ngücri dân dò Dai tüdng: “Trân này ra t quan trong, phâi
dânh cho thàng. Châc thàng mdi dânh”. Vi Tü lênh chien dich “câm thây
trâch nhiêm lân này rat nàng”.
T ai sao “dânh nhanh giâi quyê't nhanh”?
Ngày 2-1-1954, Dai tüdng Vô Nguyên Giâp, Trüông doàn Cô' vâ'n Trung
Quô'c Vi Quô'c thanh và câc dông chi di cùng lên dê'n sor chî huy, thi düçrc biet
phia ta và cô' vâ'n dâ thô'ng nhâ't së no süng mor màn chiê'n dich vào ngày 20-1,
vói phüang châm là “dânh nhanh giâi quyê't nhanh” trong vòng 3 dêm 2 ngày.
Dây là dieu Dai tiicmg chua nghï tói. Bòri vi, ông viê't trong Hôi kÿ: “... Tôi vân
c h o r S n g dîînh n h a n h k h ô n g t.hp g i à n h t.h S n g lai, n h i f n g ch iia oô dû ca sfl thüc
tê' de bâc bô phüang ân câc dông chi di trüdc dâ lüa chon. Cüng không côn
thcri gian bâo câo xin ÿ kiê'n Bô Chinh tri, tôi dông ÿ triêu tâp hôi nghi trien
khai kê' hoach chiê'n dâ'u. Tôi nói vdi dông chi Nguyên Vàn Hiê'u, Chânh Vàn
phông cüa bô sü cân nhâc cüa minh, dân theo dôi tinh hinh, nghiên cüu, suy
nghï thêm, và chï düac trao dôi riêng vdi tôi vé vâ'n de này. Tôi chi thi cho
dông chi Cao Pha, Cue phó Cue 2 dieu tra can than nhüng vi tri trên cânh
dông huóng tây, nai düac coi là sa hà, ta së dùng müi thoc sâu dânh vào, và
yêu câu phâi bâo câo hàng ngày nhüng hiçn tugng nhü tàng quân, cüng cô'
công sü cüa dich...”2.
Vi sao lai chon phüang châm tâc chiê'n “Dânh nhanh giâi quyê't nhanh”?
Dai ta Hoàng Minh Phüang, nguyên Phó Tü lênh, tham müu trüông Quân doàn

1 Vô Nguyên Giâp: T o n g tâ p H è i kÿ, Nxb. Quân dôi nhân dân, H à Nôi, 2 006, tr. 913-914.
2 T o n g tâ p H ô i kÿ, Sdd, tr.9 1 9 .

269
IV, trong chien dich Biçn Biên Phü nguyên là cán bp phiên dich tiê'ng Trung
Quôc cho Bai tuóng Vô Nguyên Giáp giài thich: “Trên duông ra m ât trân, ông
Thài (Hoàng Vàn Thài) bàn vói ông Mai Gia Sinh dUng ô Nà Sân nghiên cUu
vi sao näm 1952 ta dánh không thành công? Ông Mai nói ta không thành
công vi dánh theo loi “bóc vô”, tâp trung dánh mot diëm cüa dich nhung không
cô lue lUffng che áp pháo binh cüa nó nên bi pháo nó quàn xung quanh, cùng
không quân tâp trung ném bom. Kieu â'y không chiëm duac tâp doàn ciî diem
mà cô chiê'm cüng không giü dupe. Ong Mai nói làn này dánh “moi tim” và
phái dánh nhanh, neu không tranh thü dánh sóm dich sè tâng quân cüng cô'
công su”. Van theo Bai tâ Hoàng Minh Phuang: “Tôi tham du cuôc hop cûa Bai
tudng Vô Nguyên Giáp và câc thành viên Bâng üy chien dich và cô' vâ'n. Ông
Bäng Kim Giang, phu trâch hâu cân mät trân bâo: “Tranh thu dánh sóm,
Biçn Biên Phü moi ngày quân ân 50 tan gao. Dân công gánh tài gao tù Thanh
Hôa lên dê'n kho tinh ra chi côn l-2kg moi nguôi. Ta chi cô 628 xe Liên Xô
viên trçr, duàng dôc dao bi nó dánh ghê nhâ't là ó dèo Lûng Lô, ngâ ba Cô
Nôi”. Chü nhiçm Chinh tri Lê Liêm thì nói: Bô dpi ngai di Tây Bâc. Chua cân
nói dê'n vát, bp chó, muoi, thì tâm lÿ anh em dâ thích dánh dong bäng. Lên
dê'n dây ho muô'n dánh sóm còn vê xuôi. Bánh nhanh hop tâm lÿ bô dôi”.
Ngày 14-1-1954, Bp Chi huy chien dich triçu tâp cupe hop pho bien kê'
hoach tâc chien tai hang Thám Púa. Bai tá Hoàng Minh Phuang nhó lai:
“Mçnh lçnh chiê'n dâ'u dupe pho bien trên mpt sa bàn lón. Cân bp cao cap,
trung câ'p câc dai doàn tham gia chiê'n dâ'u deu cô mât nhu nhüng dai doàn
truóng, chi huy dai doàn: Vuang ThUa Vü, Chu Huy Mân, Trân Bô, Pham Ngoc
Mau... và nhiêu cân bp trung doàn, tieu doàn dà cùng chiê'n dâ'u qua rat nhiêu
chiê'n dich. Bai tuóng hôi: “Có ai tháe mâc gì không?” Không ai thác mSo.
Trân này ta cô 24 lUu pháo, mâ'y chuc san pháo, cô'i 1230 ly, trong lieh sü
chiê'n dâ'u cüa quân dôi nhân dân, chua bao giô cô hôa lue manh dê'n thê'. Moi
ngUÔi khi the, tin tuóng, muô'n dánh lám roi. Bác Giáp sang gäp ông Vi Quóc
Thanh bàn, tôi di dich. Ông nói: “Tôi vói anh bàn ó hâu phuang du kien dánh
chác, tien chác. Ta dâ bâo cáo vói Bâc Hô và Trung uang dánh 45 ngày. Giô
anh em ó dây dinh giài quyè't trong 3 dèm 2 ngày.”. Ông Vi là nguòi than
trong, nhung cüng bâo: “Tôi thâ'y anh Mai (Gia Sinh) và anh Thái di cá thàng
trôi roi, düng là cô khi phái dánh nhanh, neu không së bô lô ca hpi dánh trân
này. Mà Bông - Xuân này phái dánh mot trân, châ nhë kéo nám van quân lên
dây roi kéo vê tay không”.
Bai tâ Hoàng Minh Phuang côn cho biê't, trong cuôc hop ngay 14-1 “Cô'
vâ'n Mai Gia Sinh dê nghi chiêu 20-1 câ'p tâp hôa lue, giot 2.000 viên 105mm
làm tê liêt pháo binh dich, sau dô chuyên làn vê sau yêm hô bô binh xung
phong. Bai doàn 308 theo kê' hoach sau khi pháo bän xong ca dông qua cánh
dong Muông Thanh vào só chi huy nó. Tham mUu truông Hoàng Vân Thái

270
thán trong hói: “Büóng chiía má sao düa pháo váo kip?”. Óng Mai Gia Sinh
giái thích chi cán md diícmg Tuán Giáo di Müóng Thanh de xe GMC kéo pháo,
cách Bien Bién 12km thi ha cáng pháo, düng súfc ngüói kéo pháo váo, neu lám
diíofc tao nén yeu to bát ngór. Nghe cüng có ly. Bén Trung Quoc có kinh nghiém
dánh rói. Lai hói: “Bó dói tói chiía quen dánh ban ngáy, gió dánh ngáy, dich có
máy bay, pháo...”. Óng Mai giái thích ta xóng váo dém tritác, sáng hóm sau
dánh xen ké vói dich thi máy bay nó khóng dám ném bom vi chet ta thi cüng
chet nó”.
Triíóc nhüng ly le nhií váy, trong lúe quán dich chiía dóng, hám ho, cóng
so cüa chúng chiía kip cüng co vüng chác, moi ngüói thóng nhát dánh theo
phiíang chám “Bánh nhanh giái quyet nhanh”. Ket thúc Hói nghi, Bai tiíóng
nói: “Gió ta dánh theo phücrng án náy, nhiíng suot quá trinh chuán bi phái
theo dói dái dich de có gi mói kip thói xü trí”.
Khó k h án
Qua ket luán cüa Bai tuóng cho tháy vi Tong Tu lénh chién dich duang
nhit khóng dqtt hét tin tiídng váo cách “Bánh nhanh giái quyét nhanh”; mq,c dú
óng ván tó ra tón trong y kién cüa táp thé.
Biéu bán khoán náy diíorc Bai tiíóng Vó Nguyén Giáp the hién trong Hói
ky: “Tü hói nghi Thám Púa tói khi diía pháo váo trán día dói vói tói lá mpt
thai gian rát dái. Nhiéu dém thao thúc. Suy tính, cán nhác rá t nhiéu lán, ván
chi tim tháy rát ít yeu to tháng lefi. Tói cán dán các phái vién di nám tinh
hinh, tháy bát cú diéu gi dáng chú y déu phái báo cáo kip thói. Moi ngiíói déu
phán ánh tinh thán chuán bi chien dáu rát cao cüa cán bp, chien sí. Bai doán
triíóng 312 Lé Trong Tán nói vói tói trong quá trinh chié'n dáu, sé phái d0t
phá lién tuc ba lán mói váo diígc trung tám. Nhifng dáy chi lá sif tính toán
cóng vi$c phái lám. Bai doán tritáng 308 Viíong Thíía Vü, dám nhiém müi thoc
sáu, hoán toán giür im láng. Sang ngáy thú chin, hai ngáy triíóc khi no súng,
dóng chí Pham Kiét, Cuc phó Cuc Báo vé, theo dói viéc kéo pháo ór phía Táy,
de nghi gáp tói qua dién thoai. Anh Kipt nhán xét: “Pháo cüa ta déu dát tren
trán dia da chien, día hinh rát tró'ng trái, neu bi phán pháo hoác máy bay
dánh phá sé khó tránh ton thát. M0t so pháo ván chiía kéo diíüc tói trán dia”1.
Biéu cán nói thém Ó dáy lá các kháu pháo 105mm cüa ta diípc xe otó kéo
váo cách trán dia dá chien tií 9 den 12km tüy theo vi trí bó” trí. Ngáy bát dáu
kéo pháo báng tay lá ngáy 15-1-1954 vói dií kien ban dáu lá chi tü 4 den 5
ngáy lá pháo sé váo dé'n trán dia. Nhüng thüc te, lai khóng nhü thé', bó dói
chiía có kinh nghiém kéo các kháu pháo náng tren 2 tán, trong khi máy bay

1 Tong táp H éi ky, Sdd, tr.921-922.

271
cüa Phäp lien tue quän lugn, bän phä nen toc dp keo phäo ra t chäm. Dem
trüöc ngäy 20-1, ngäy du dinh no süng, phäo vän chua väo den vi tri, buoc Bo
Chi huy chien dich phäi lui ngäy no süng den 25-1-1954.
Mät khäc, cür möi ngäy tröi qua, tin tüc tü ba nguon lä cäc don vi dang
trien khai bao väy; tü trinh sät cüa bp vä tii tin cüa dich thu qua vö tuyen dien
don däp bäo ve SÖ chi huy cho thäy quän Phäp dang khan trüorng täng them
lüc lugng sü bo phöng, däc biet lä d cäc diem cao phia Dong tap doän cü diem,
khien Dai tuöng cäng them suy nght. Ong nhö lai: “T6i düge biet ä Müöng
Thanh, quän dich da cö them nhieu xe täng vä tren bö'n chuc khäu phäo 105
vä 155 ly. Ö nhieu cü diem, dich da xäy düng cöng sU kien co. Toi däc biet chü
y hp thong cong sU phu, nhüng häng räo däy thep gai vä bäi mm dich khöng
ngilng md rpng moi ngäy, cö nefi dä rong töi hon 100m, tham chi 200m. Ngäy
24-1-1954, Cue 2 bäo cäo, trong ngäy dich vCra täng cucfng cho Dien Bien Phü
them mpt tieu doän, dUa life lugng len ttfi 10 tieu doän (thuc te lüc do dich dä
cö 12 tilu doän). Nhüng cü diem phia täy, ncri müi chinh Dai doän 308 se dpt
phä, tuy khöng manh nhü mpt so' cao diem, nhüng näm tren cänh dong trong,
bo dpi khöng cö dia hinh an näu, dich de sü dung xe täng, phäo binh, mäy bay
vä lüc lugng phän kich döi phö. Dong chi Hieu (Chänh vän phöng Bp) nhan
xöt: “Cöng täc tu tüdng möi nhäc nhieu töi quyet täm mä it bän cäch khäc
phuc nhüng khö khän trong trän dänh”. Gän ngäy nö süng, cö quan täc chien
bäo cäo: Trung doän trüöng Hoäng Cam er 312, de nghi trä lai böt phäo, vi
düge trao quä nhieu phäo! Däy lä hipn tügng cän chü y. Chüa bao gier mpt dön
vi dpt kich lai tü chö'i phäo phö'i thupe”1.
Sü dung cäch dänh nhü the näo cho cö hieu quä, vüa han che tön th at vüa
cö th o g ia n h t h ü n g ldi l ä b iou h ip n rö n h o't tü i c a m q u d n c ü a n g u ö i c h i h uy
ngoäi mät trän. Däy lä trän dänh quyet dinh. Diiu dö se khien vi Töng Tu
lpnh chien dich cäng them bän khoän, suy nghi. Dai tüöng tho lp: töi cäm
thäy nhü cä thäng dä tröi qua. Moi ngäy, töi cäng nhän thäy rö lä khöng the
dänh nhanh duge. Löi Bäc dän trüöc lüc len düöng vä nghi quyet Trung Uöng
hoi däu näm lai väng väng ben tai: “Chi duge thäng, khöng düöc bai, vi bai lä
het vö'n”!
“Dem ngäy 25 thäng 1 näm 1954, töi khöng sao chgp mät. Däu dau nhüc.
Dong chi Thüy, y sl, bupe len trän töi mpt näm ngäi cüu”. Töi dä hieu vi sao
moi ngüöi deu lüa chon phüöng än dänh nhanh? Vä'n de tiep te khö khän chi
lä mpt ly do. Chüng ta khöng phäi hoän toän khöng cö cäch khäc phuc khö
khän näy. Ly do chinh lä e thöi gian chuan bi köo däi, dich se täng them

1 Tö'ng t&p H6i ky, Sdd, tr.923-924.

272
quân, tâp doàn cü diem ngày càng manh, së làm ta mat co hôi tiêu diêt dich.
Nhieu nguüi cho ràng sii xuâ't hiên lân dâu cua lüu phào và cao xa së làm quân
dich choáng váng. NhUng chúng ta chi có vài ngàn viên dan? Däc biêt, moi
ngüôi dêu tin vào khi thè' cúa bô dôi khi xuâ't quân, tin vào süc manh tinh
thàn. Nhung süc manh tinh thàn cüng có nhüng giói han. Không phâi chi vói
sUc manh tinh thân cao mà lúe nào cüng chien thâng quân dich! Chúng ta
cüng không thê’ giành chien thàng vói bât ké già nào, vi phâi giü gin vô'n
liê'ng cho cuôc chien dâ'u lâu dài”1.
Ba khô khân hiên lên ra t rô.
Thû nhat, bô dôi chu lue ta dê'n nay chi tiêu diêt cao nhâ't là tiêu doàn
dich täng cuóng, có công su vüng chäc ó Nghïa Lô. O Nà Sán, chúng ta mói
dânh vào vi tri tiêu doàn, duói tieu doàn, công su dà chien nàm trong tâp doàn
cü diëm, vàn có nhüng trân không thành công, bô dôi thuang vong nhiêu.
Thû hai, trân này tuy ta không có máy bay, xe täng, nhung dánh hiêp
dong binh chúng bô binh, pháo binh vói quy mô lón lân dàu, mà lai chua qua
dien tâp. VUa qua, có trung doàn trüóng xin trà lai pháo vi không biê't phô'i
hçfp thè' nào!
Thû ba, bô dôi ta tü truóc tói nay mói chi quen tàc chiê'n ban dèm, ò
nhüng dia hình de an náu. Chu lüc ta chua có kinh nghiêm công kiên ban
ngày trên trân dia bäng pháng, vói mot kè dich có Uu thè' ve máy bay, pháo
binh và xe täng. Trân dánh sè dien ra trên mot cánh dông dài 15km, và rông
6-7km...
Theo Dai tuóng thi ta t cá moi khó khän dó dêu “chua düçrc bàn bac kÿ và
tìm ráoh W h -Ár p h i l o ” N h i f n g g i r i g i á i q u y p 't. r a s a o t h i r h í n h ô n g r ñ n g r h i f a hip't
rô.
Thay do i
Pháo binh dà vào vi tri, các dai doàn dèu có mât à tuyén xuát phát xung
phong. Nhung ông dû quyê't dinh hoän trân dánh, dû biê't ràng së tâc dông
dê'n tinh thàn bô dôi. Dây thuc su là lúe bàn llnh cüa ngUài càm quân lân
duoc thê hiên.
Kê' hoach hoach bi I9
“Tôi nhân thâ'y phái cho các dan vi rút khôi trân dia dê nghiên cüu mot
cách dánh khác, dû bô dôi có thäc mác. Phái chuyên tù phuang án “dánh
nhanh, tháng nhanh” sang “dánh chäc, tien chác”; Dai tüóng hoi tücrng trong

1 Tong tâp Hôi kÿ, Sdd, tr.923.

273
hôi kÿ1.
Càn nói rô thêm mot dieu là, màc dù dà kéo hê't phào vào trân dia, nhimg
ngày no súng mor màn du dinh chieu 25-1-1954 lai duçrc quyê't dinh lùi thêm 24
tiê'ng nüa, lÿ do là vi mot chien si cüa ta bi dich bát triíóc dó, sa khai ra së lp
giò no súng. Tuy nhiên trên thüc tê', sau này, trong quà tinh doc các sách, hôi
kÿ cüa phía Pháp, chúng tôi thây phía Pháp dâ nàm rô ngày, giò no súng cûa
ta.
Ve viêc bô Chî huy Pháp cüng nàm düçrc kê' hoach no súng cúa ta, ông Lê
Trong Nghla, nguyên Cue trifông Cue Quân bào trong thôi gian diln ra chiê'n
dich, kë lai: “Dêm 22-1, tôi nhân duac tin: “Dich biê't ra t rô kê' hoach cúa ta
dánh Diên Biên Phú”. Sáng 23-1, sau khi tâp hap tin tüc tinh báo cà dêm, tôi
dê'n truc tiê'p báo cáo vói Tong Tu lênh ve viêc dich dà có duac kê' hoach cu the
cúa ta, dánh à dâu, ngày giò nào, cách dánh nhu thè' nào. Viçc làm cúa tôi là
ra t nguy hiëm, vi trong kÿ luât chiê'n trUdng, khi Bô Tong Tu lênh dà ha quyê't
tâm, khi mênh lênh dâ ban ra thi à duôi nhâ't nhâ't thi hành, câ'm tâ't cá các
tuóng si không duac nói khác di làm nguòi chi huy nao núng...
Dai tuóng nghe báo cáo, không phâi dà tin ngay. Mot cái râ't däc biçt là
ông ra lênh kiëm tra lai tin này. Triic tiê'p tôi phâi xàc dinh lai tin này, không
duac qua báo cáo nüa... Ong Giáp cûng trüc tiê'p xuô'ng tân lán cúa tinh báo kÿ
thuât, yêu câu ngüài thu duac tin dich biê't dpng thái cúa ta giâi thich. Trong
các chiê'n dich lón, không bao giò Tong Tu lênh lai di kiëm tra truc tiê'p mpt
chuyên nhô nhü the.
Tôi ra sát Diên Biên Phú, dùng ô'ng nhòm và tai nghe dë kiëm tra tinh
hinh, thây nô van dang nhây dù xuô'ng. Lúe bâ'y giò các tuóng lînh dâ duac
phái di doc chien hët. Ö Só chi huy chàng còn may ngüôi. Den chiêu, tôi tong
hap và báo cáo Dai tuóng Vô Nguyên Giáp. Tôi lai khâng dinh là dich biê't rô
kê' hoach cúa ta và có ke hoach eu thë dë dô'i phô... Tôi cü nhâ'n manh vë viçc
kê' hoach cúa ta dà bi lp. Dai tuóng không kê't luân gì, chi nói: “Báo cáo thè' là
duac roi”, nhüng ra lçnh cho tôi không duac báo cáo tin dó vói bâ't cü ai, nhâ't
là vói co vâ'n. Các ông cô' van van luôn xuô'ng chô tôi hôi han tinh hinh”2.
Quyê't dinh
Dai tá Hoàng Minh Phuang kë lai: “Sáng 26-1, Dai tüóng cho liên lac gpi
tôi lên gàp lúe 5 giò. Lên dê'n nai, thâ'y ông quâ'n dâu, roi trâm ngâm bên bàn

1 T o n g tâ p H o i k ÿ, S d d , t r .924 -925.
2 Nhiêu tâc già: C h u y ê n n h ü n g n g u à i là m n ê n lic h sù, Nxb. Chinh tri quoc già, H à N çi,
2 00 9 , tr.68.

274
 re. Tói hòi: “Anh nhtfc dáu hay sao mà quán ngái cúru?”. Óng nói: “11 ngày
ìèm qua mình trän trò, suó't dèm qua khòng ngù, chiiu nay trän dánh bát dáu,
íhung nhüng yeu tó' tháng lori khóng nám chác”. Óng báo tói báo vói dong chi
/i Quoc Thanh óng sang làm vipc sóm.
Cupe làm vipc sàng sóm ngày 26-1 vói TrUÓng doàn Co vàn Vi Quoc
Thanh, dtfcrc Dai tuóng nhó lai: “Òng Vi Quó'c Thanh ngac nhièn nhìn näm
ìgài cúru trèn tràn tói. Bóng chi àn càn hòi thäm súfc khòe, roi nói: Trän dánh
iáp bát dáu. Dé nghi Vö Tong cho biet tinh hinh tói lúe náy ra sao? Tói dáp:
‘Dó cüng là ván de tói muó'n trao doi vói dong chi Trudng doàn. Qua theo döi
ành hình, tói cho ràng dich khóng còn trong trang thài làm thòi phòng ngu,
nà dà tró thành tàp doàn cùr diem phòng ngu kièn co. Vi vày khóng the dánh
heo ke hoach ke hoach dà dinh...”. Tói nói tiep ba khó khän lón cùa bp dpi
•oi ket luán:
- Neu dánh là th át bai.
- Vày nèn xùr tri the nào?
- Y dinh cùa tòi là ra lpnh hoàn cupe tien còng ngay chièu hóm nay, thu
juàn ve vi tri tàp ket, chuàn bi lai theo phuung chám “Dánh chác, tien chác”.
3au giäy lát suy nghl, dáng chi Vi nói: tói dèng y vói Vö Tong, tói sè làm cöng
;ác tu tuóng vói các dong chi trong doàn có' vàn.
Thòi gian gàp. Tòi càn hop Bàng ùy d i quyet dinh. Và dà có dii kien cho
508 tien ve phia Luòng Phabäng, bpc 10 lue lUprng chìing nào, kéo quän dich vé
lUóng dó, khóng d i chúng gäy khó khän khi quän ta kéo pháo ra...
Cupe trao dii giüfa tói và déng chi Vi dién ra khoàng hon mira giò. Tói nghl
3 o n g c h i V i s o k h ò n g d § d à n g t h u y ó 't p h u c c á c c h u y è n g i à d a c h o r à n g e h i c ó
iánh nhanh tháng nhanh mói giành tháng Ieri”1.
Cupe hop bát thuöng cùa Bàng üy M ät trän Bipn Bièn Phü duoc trièu täp
igay sáng 26-1-1954, chi trUÓc giò du dinh no súng chùng 10 tiè'ng dong ho.
Dai tuóng Vó Nguyèn Giàp viè't: “Khi tói quay v i SÖ chi huy, các dong chi
;rong B an g ùy dà có m àt dòng dù. Tói trình bày nhOng suy nghl dà có tù làu
:hung quanh cách dánh tàp doàn cU diem, nhüng thay dii quan trong vé phia
lich tìf sau hpi nghi Thám Púa tói nay, ta vän giü quyè't tàm tiéu dipt dich Ò
Bi$n Bièn Phù, nhüng phài thay dii cách dánh.
Moi nguòi im läng mpt lúe. Anh Lè Lièm, Chù nhipm Chinh tri, phàt bilu:
- B à dpng vièn sàu rpng bp dpi vé nhipm vu roi, anh em déu rà t tin tuóng,

Tó’ng tàp H èi ky, Sdd, tr.925, 926.

275
quyè't tàm chien dàu rat cao. Già neu thay dói thì giài thich cho bó dpi làm
sao?
Anh Dàng Kim Giang, Chu nhièm Cung cap, nói:
- Tòi thay cur giù vùrng quyet tàm. Hàu can chuan bi tói bay già dà khó
khàn. Neu khòng dành ngay, sau này lai càng khòng dành dupc.
Tòi nói: Tinh thàn bò dpi là rat quan trong, nhutig quyet tàm phài có ca
sò... Hàu càn là dièu kièn tièn quyet, nhUng cuoi cùng, quyet dinh là phài có
càch dành dung.
Dong chi Hoàng Vàn Thài nói:
- Anh Vàn càn nhàc cùng phài... Nhung lan này ta có UU the ve binh lue,
phào 105 và phào cao xa xuat hièn làn dàu sé tao bà't ngó lón, lai có kinh
nghièm cùa ban tòi thay né'u dành van có khà nàng giành thàng lui.
Trao dò’i mót hói chua di tói ket luàn, cuòc hop tam dìing mòt làt. Khi cuòc
hop tiep tue, tòi nói:
- Tình hình khan trUcrng. Càn sóm có quyet dinh. Vó luàn tình hình nào,
chung ta vàn phài nàm nguyèn tàc cao nhàt là: Dành chàc thàng. TrUÓc khi
tòi ra di, Bàc trao nhièm vu: “Tran này rat quan trong, phài dành cho thàng.
Chàc thàng mói dành, khòng chàc thàng khòng dành”. Vói tinh thàn tràch
nhipm truóc Bàc và Bò Chinh tri, tói de nghi càc dóng chi tra lói càu hói:
“Né'u dành có chàc thàng tràm phàn tràm khòng?”.
Anh Lè Lièm nói: Anh Vàn nèu càu hói thàt khó trà lói. Ai dàm bào là sé
chàc thàng tràm phàn tràm!
Anh D$ng Kim Giang nói tiè'p: Làm sao dàm dàm bào nhu vày!
Tòi nghì vói tràn này, ta phài dàm bào chàc thàng tràm phàn tràm.
Bay già anh Hoàng Vàn Thài mói nói: Nè'u yèu càu chàc thàng tràm phàn
tràm thì khó.
Làt sau, Dàng ùy di tói nhàt tri là tràn dành có the gàp nhièu khó khàn
mà ta chUa có bièn phàp cu the de khàc phuc.
Tòi ket luàn: De dàm bào nguyèn tàc cao nhàt là “Dành chàc thàng”, càn
chuyén phuong chàm tièu dièt dich tìi “Dành nhanh, thàng nhanh” sang “Dành
chàc, tiè'n chàc”. Nay quyet dinh hoàn cupc tiè'n còng. Ra l<?nh cho b0 dpi trèn
toàn tuyè'n lui ve dia diem tàp ket và kéo phào ra. Còng tàc chinh tri bào dàm
trièt de chàp hành mènh lpnh lui quàn nhu mpnh lpnh chien dàu. Hàu càn
chuyè’n sang chuàn bi theo phUcfng chàm mói.
Sau dó, tòi phàn còng cho anh Hoàng Vàn Thài ra l?nh cho càc dcrn vi bp
binh, tòi ra lènh cho phào binh và trao nhipm vu mói cho 308.

276
 Tôi goi diên thoai cho phâo binh: Tinh hinh dich dä thay doi. Quyê't tâm
tiêu diçt Tràn Dinh (Bi danh cûa Bien Biên Phü trong chiê'n dich) vän giör
vûrng. Nay thay doi câch dânh. Vi vây, ra lênh cho câc dông chi tù 17 giô hôm
nay, kéo phâo ra khôi trân dia, lui vê dia diem tâp kê't, chuan bi lai. Triêt dê
châ'p hành mçnh lçnh1.
Bai doàn chü công cüa déng chi Vucrng Thíra Vü cüng nhân duge lênh cüa
Bai tuöng nhanh chông tiê'n sang huông Luông Phabâng (Lào) ngay 16 giô
chièu hôm do, không duge hôi lÿ do hoân no süng. Câc chî huy dan vi dêu triêt
de châ'p hành mênh lçnh. Bai tutfng viê't tiê'p: Tinh hînh lue này không cho
phép dùng diçn dài bâo câo vâi Trung uang, ngay tô'i hôm d6 tôi viê't thu hôa
toc de nghi Bô Chinh tri và Bâc cho chuyen sang phuang châm “Bânh châc,
tiê'n châc” quyet giành thâng lai nhung chiê'n dich sè phâi kéo dài, cân khâc
phuc nhöng khô khân ldn ve hâu cân. Bông chi Nguyën Công Binh, mot cân
bô tâc chiê'n, duge lçnh dùng chiê'c xe Jeep duy nhâ't cùa ca quan tham muu,
mang thu di gâ'p suô't ngày dêm vè khu cân ciî.
Trong ngày hôm dé, tôi dâ thUc hiçn duge mot quyê't dinh khö khân nhâ't
trong euge dcfi chi huy cüa minh”2.
Chuyçn bây giô meli ké
Thai gian tù ngày 26-1 dén ngày no süng thùc su mà màn chien dich 13-3-
1954 chi hem môt thâng ruai, nhung rât cân thiét và quÿ giâ. Nô quyet dinh
thâng lai cûa Viêt Nam trong chién dich B ien Biên Phü.
Thâng nào bâo lui?
Vcri lue lugng dân công khong 16 huy dpng duge, trên 260.000 nguôi, vdi dü
lo a i phifrtng t iê n c h u y ê n c h ô , b ô n g quyê't tâ m ra o Hrtn n u i, t a d â k h â c p h u r
duge khô k h â n tuorng chirng k h ô n g th é k h â c phuc duge, bâo d âm dü vù khi,
d an duge, luang thUc, thuô'c m en cho 5 v a n bg dpi và h à n g v a n d ân côn g n gay
ta i m â t tr â n , m d h à n g ch u c k ilô m ét duàng dé dUa phâo vào tâ n t r â n dia.
Bp dpi ta dâ tiêu diçt hoàn toàn tâp doàn cü diém Biçn Biên Phü, diçt,
làm bi thuang và bât sô'ng toàn bp han 16.000 quân dich don trü tai dây, dânh
bai hinh thûc phèng ngii cao nhâ't cüa thuc dân Phâp, dânh gue y chi tiê'p tue
chiê'n tranh cüa chüng (mâc dù ton that cüa dich ô Biçn Biên Phü chi chiê'm
khoâng 4% tong sô binh life cüa dpi quân viên chinh Phâp trên toàn Bông
Buang), bupc Phâp phâi ngéi vào bàn dàm phân và kÿ Hiçp dinh Genève vè
Bông Duang và Viçt Nam vào ngày 21-7-1954, châm dût chiê'n tranh, lâp lai
hôa binh trên bân dâo này.

1 T o n g tâ p H ô i k ÿ , S d d , 9 2 7 -9 2 8 .
2 T o n g tâ p H ô i kÿ, S d d , 929.

277
 Trcr lai vige xäc dinh täc già cüa su thay doi phiiang chäm täc chien, hän
ban doc dà rö là ai sau khi doc toàn bp vài viet này. Tuy nhièn, nhùrng nguòi
trong cupe dà cho chung ta biè't thèm nhùrng dièu thü vi. Dai tà Hoàng Minh
Phifcrng cho biet khöng phài ai cùng dóng tình vói quyet dinh cüa Dai tuóng:
“Khi lènh rüt quàn dèri ngày dành den càc dai doàn, anh em nhieu nguòi
khòng hieu, nói “Sao lai rüt? Can thàn Vipt gian hoang bäo. Thàng nào bào
lui?”. Ho biet dàu ngilói quyet dinh và ra lènh rüt lui chinh là vi Tong Tu lènh
cüa ho”1.
Còn Thufpng tuóng Tran Vàn Quang, nguyèn là Cuc trifóng Cuc Täc chien -
Bp Tong tham miiu trong chiè'n dich Dièn Bièn Phü, nhó lai: “Khi Dai tuóng ra
quyet dinh chuyen phuong chàm, moi vige phài làm thàt nhanh, rüt nguòi và
phäo ra dóng theri refi chi huy sd vào Muòrng Phàng. Nhó mpt dèm hành quàn,
trai sàng tràng, trèn duòrng vào Mucrng Phàng, chüng tèi gàp dàn còng di ra,
có nguòi nói: “ChUa dành vào dà rüt, thè' mà nói là quyet tü”. Nhièu ngUói thàc
màc, ké cà trong càc cän bp. Dich rài truyen don trong có thu cüa Dot Càtxtari
(Chi huy tàp doàn cü diem) thàch tuóng Giàp dành Dipn Bièn Phü. Töi tu nhü:
“A, thàng này chuan bi sàn sàng roi, nó mong dành mà mình khöng dänh, rüt
di là düng”2.
Doàn co van cùng thay dành nhanh khöng on
Dai tà Hoàng Minh Phuang viet: “Nhieu nàm sau ta mói biet thuc ra óng
Vi Quoc Thanh cùng thà'y dành nhanh khóng on, ngày 24-1, óng ay dièn ve
xin y kien Quàn üy Trung uang Trung Hoa và Mao Chü tich, nhung den sàng
27-1 mói nhàn dupc càu tra Idi”3. Chi tié't này trùng vói chi tiè't mà mpt giào
su sü hoc, nàm 2004 nhàn ky nipm 50 nàm chiè'n thàng Dipn Bièn Phü, trong
d o à n c à n bp n g h iè n cilu, cUu ch iè'n b in h c ü a t a s a n g du 110 i t h à o k h o a h o c ve
chiè'n thàng Dièn Bièn Phü to chüc tai Truèrng Dai hoc Trinh Chàu (Trung
Quoc) còng bo, chi tiet này lai suu tam dupc tir mpt bài viet cüa mpt hoc già
Trung Quò'c.
Nhu thè', quyet dinh thay doi phuang chàm “Dành nhanh, giài quyèt
nhanh” sang “Dành chic, tien chàc”, hoàn no süng mó màn chiè'n dich, dà
dupc dUa ra bàn tàp thè trong Dàng üy Màt tràn và dupc Dai tuóng Vò
Nguyèn Giàp quyé't dinh vào sàng ngày 26-1-1954, sau khi có trao doi vói
TrUÓng doàn Cò' và'n Trung Quòc Vi Quò'c Thanh. Còn büc dièn tra lòri cua
Quàn üy Trung uang Dàng Còng sàn Trung Quò'c ve vièc thay doi phuang
chäm, den ngày 27-1, Doàn Cò' vàn mói nhàn dupc.

1 Chuyèn n h ü n g n g u ò i là m n è n lie h sü , S d d , tr.7 5 .

2 Chuyèn n h ü n g n g u ò i là m n è n lic h sù , Sdd, tr.69.
3 Chuyèn n h ü n g n g u ò i là m n è n lie h sü , Sdd, tr.7 5 .

278
 Vè quyê't dinh thay dôi phiiöng châm tác chien, näm 2004, tác già bài viet
này có dip gäp bác Thanh, nguyên là khäu dôi trUóng Kháu dôi pháo binh
trong chien dich Bien Biên Phü, sau này nghï huu tù Bô Giào duc và Bào tao.
Tôi hói: “Các bác viía mái kéo pháo vào hôm triíóc rát vát vâ, hôm sau lai duac
lênh kéo pháo ra, bác có biíc minh khóng?”. Bác cuòi, trá lòri: “Bue mình là thé’
nào! Tôi và anh em cám tháy miing là dàng khâc, vi vào den noi tháy hâm hó
cho pháo mói làm xong, nhung tháy khóng an toàn, con sa sài läm, lô làm. Nó
(Phàp) mà phát hién, pháo nó già cho may quà thì cá pháo và nguói di dùft.
Nén duuc lênh kéo pháo ra, khóng ai kêu ca gì”.
Còn óng Nguyên Viêt, cán bó Cue Quân báo, hôi tuóng: “Khi nghe Bai
tuóng lênh rút pháo, lui quân chó dánh, tôi tháy quyê’t dinh cüa ông thât
chính xàc và phùc diîc. Thuc tê' vê sau càng dânh càng tháy nê'u ta dánh
nhanh, thäng nhanh nhu ban dáu thì thua rói. Công lao cüa bác Giáp lón lám,
khóng có quyet dinh áy cüa ông thì khóng có chien thäng Bien Biên Phü”1.
Ngay câ phia Phâp, mpt hoc già dà viêt mot cuôn sách nhan de Tuàng
Giáp suÿt thua trân à B ien Biên Phü, dé câp dén viêc vi ông thay dôi phuung
châm tác chien nên mói giành dUöc thäng loi.
Cùng trong Hôi kÿ, Bai tuóng ghi lai: “Chi mUòi näm sau (1964), nhân dip
kÿ niêm chién thàng Bien Biên Phü, mot sô các dông chi phu trách các dai
doàn mói nói thuc vài tôi y nghì cüa mình. Chính ûy Bai doàn công pháo (351)
Pham Ngoc Mâu, sau này là ThUöng tuóng, Phó Chü nhiêm Tông eue Chính
tri, nói: “Khi có lçnh kéo pháo ra, düng là “Buoc lòri nhu cori tam lòng”. Bai
doàn trUÓng 312 Lè Trong Tan, sau này là Bai tuóng, Tông Tham mUu trUcrng
Quân dôi nhân dân Viêt Nam, nói: “Neu khóng có quyê't dinh chuyen phuung
c liâ m n g à y dû Lhl p lià li liîn cliú iig tô i aè k liû iig có m at, tr o n g k h á n g ch iô n
chông Mÿ”. Riêng Bai doàn truông (308) Vuang ThCia Vu, sau này là Trung
tuóng, Phó Tông Tham mUu trUcrng Quân dôi nhân dân Viêt Nam, nói: “Ô
Thám Püa, nghe phô bien phâo binh cüa ta sé bàn hai ngàn viên pháo 105, ai
cùng tràm trô, cho ràng quân dich së tan nât. Nhung tôi hoàn toàn không tin
nhu vây. Ô Tu Vu (trong chien dich Hòa Binh Bông - Xuân 1951-1952-T.G.),
dich da bän näm ngàn quà pháo mà dòn vân bi Trung doàn 88 tiêu diêt. Hai
ngàn quà pháo vói mot tâp doàn cü diém rông nhiêu cây sô vuông nhu Bien
Biên Phü có là bao. Tôi nghï nêu làn dó cU: “Bành nhanh, giài quyet nhanh”,
thì cuôc kháng chien có the lui lai mUöi näm!”2.

1 C h u y ç n n h ü n g lig u a i là m n é n lie h sü, S d d , tr.7 8 .

2 T ô n g tâ p H ô i kÿ, S d d , tr. 929.

279
 Thay Idi k e t
Cuoi thàng 12-2009 vira qua, chung tòi có dip gàp, làm vi§c vói doàn càn
bp viét chuypn ve Doàn Co van quàn sii Trung Quòc và dóng chi Vi Quòc
Thanh cua Tòng bp Chinh tri Quàn giài phóng Trung Quòc, sang Vièt Nam tìm
tii lipu và khai thàc càc nhàn chtfng tìing tiep xuc và biet ve càc thành vièn
trong Doàn Co vàn, dàc bipt là dòng chi Vi Quòc Thanh. Trong buoi làm vièc
vói Doàn càn bp quàn dpi Trung Quòc, chung tòi dà trao dòi vói Doàn nhfifng
két quà nghièn ciiu vi lich sur cuòc khàng chien chòng thUc dàn Phàp, khàng
dinh Dàng, Chinh phù, quàn dpi và nhàn dàn Vièt Nam mài mài ghi nhó và
biet un su giup dò, dóng góp to lón, hipu quà cua Dàng, Chinh phù nuóc Còng
hòa nhàn dàn Trung Hoa, cua Doàn Co vàn quàn su Trung Quòc và cà nhàn
dòng chi Vi Quòc Thanh vào thàng lai cua nhàn dàn, quàn dpi Vièt Nam trong
cupe khàng chien chòng thuc dàn Phàp xàm lupe. Dòng thòi, chung tòi dà cùng
vói càc dòng chi cUu chien binh làm rò m pt so vàn de, su kièn lich sù, trong dó
khàng dinh tàc già cua vipc thay dòi phuang chàm tàc chié'n trong chiè'n dich
Dipn Bièn Phù chinh là Dai tuóng Vò Nguyèn Giàp.
Doàn càn bp Trung Quòc dà càm an càc dòng chi cUu chié'n binh và nhOng
nhà nghièn cUu lich sù quàn su Vipt Nam dà tiep Doàn, cung càp nhièu tu lièu
quy ve hoat dpng cùa Doàn Co vàn và dòng chi Vi Quòc Thanh trong thòi gian
sang giup Vièt Nam khàng chien chòng thuc dàn Phàp. Dòng chi TrUÓng doàn,
Dai tà Luang DOc Vò, dà chuyen lòi mòi cùa phu nhàn Thuang tuóng Vi Quòc
Thanh, mòi càc dòng chi cUu chien binh Vièt Nam dà tìrng làm viéc vói dòng
chi Vi Quòc Thanh, sang thàm Trung Quòc và dè'n nhà rièng cùa bà. Dóng
thòi, Doàn còn nhò chung tòi chuyen tói Dai tuóng Vò Nguyèn Giàp mpt món
quà là chiè'c binh càm hoa bàng sU ràt dep, vói Idi chuc Dai tuóng manh khòe,
truòng tho. Chung tòi dà chuyen món quà quy dó cho phu nhàn Dai tuóng, bà
Dàng Bich Hà.
So sành liic hicfng hai bèn à Di$n Bién Phù
1. Quàn dòi Lièn hièp Phàp - có 12 tieu doàn và 7 dai dpi bp binh (trong
quà tình dién bièn chien dich, duorc tàng vipn 4 tieu doàn và 2 dai dpi linh dù).
- Có 3 tieu doàn phào 105mm góm 24 khau, sau dó duac tàng vièn 4 khau
ntfa.
- 1 dai dpi phào 155mm gòm 4 khau.
- 2 dai dpi sung coi 120mm gòm 20 khau.
- 1 phi dpi mày bay gòm 14 chiec (có 7 khu true, 6 mày bay lièn lac trinh
sàt, 1 mày bay lèn thàng).
- 1 tieu doàn còng binh.

280
 - 1 tieu doan xe tang 18 tain gom 10 chig'c loai M-24 cua My.
- 1 dai dpi xe van tai gom 200 chiec.
+ Ngoai ra, con c6 100 chiec mdy bay Dakota C47, 16 chiec Packet C l 19
thuoc luc luung khong quan van tii cua Phdp vk 1 so mdy bay dan dung cua
My, 168 mdy bay nem bom cua khong quan va h£i quan, trong d6 c6 48 chiec
B.26 - Invader: 8 chiec B24 - Privater; 112 mdy bay cUcrng kich ckc loai nhu
F 6F - Hellcat; F 8 F - Bearcat; Helldiver SB2C, Corsai F4U.
+ Tap doan cur diem c6 quan so khoing 16.000 chia l&m 3 phan khu: Bdc,
Trung tam, Nam; vdi 8 trung tam de khang tong cong 1& 49 cur diem. C6 hai
san bay Mucrng Thanh v& Hong Cum.
2. Quan doi nhan dan Viet Nam
- Co 4 dai doan b<? binh (308, 312, 304 vk 316) gom 10 trung do&n vk 1 dai
doi cong binh - ph£o binh 351).
- Trung doan 45 luu phdo 105mm gom 24 khau.
- 1 trung do&n 675 scrn phiio 75mm gom 24 khau.
- 4 dai doi sung coi 120mm gom 16 khau.
- 1 tieu do&n gom 12 d&n h6a tien 6 n6ng - H6.
- 1 tieu do&n DKZ 75mm v& sung coi 82mm g6m 54 khau.
- Trung doan 367 phdo cao xa 37mm gom 36 khau.
- Sung may ph6ng khong 12,7mm gom 132 khau cua ckcdun vi phio cao
xa va bo binh.
- 628 xe van t£i, 21.000 xe dap tho vk 20.000 phuung tien van chuyen
k lia c .

- Tong quan so tham gia chien dich khodng 50.000 ngUdi.

- So dan cong phuc vu chien dich hon 260.000 ngudi.
- Suf dung 25.000 tan luung thuc, hun 900 tan thit v& h£ng ng&n tan thuc
pham khac.

281
 ÂM VANG
D l f N B l Ê N PHÚ

TÄNG BQ DQI DIÊN BIÊN PHÛ

Dá rán, quyét tâm ta rán hcfn dà

Núi cao, chi khi ta còn cao horn
Khó khän ta quyét tâm vUUt cho kÿ dUçfc
Gian kho không thé làm lòng ta sòn...
Hô Chi Minh

QUÂN TA TOÀN THÀNG ô DIÊN BIÊN PHU(,)

20 thàng 11 nâm cü,

Giác Phàp nhây dù Di§n Biên Phü.
H Sm m o t tié u d oàn tin h nhuô n h â t,
Xe tâng, súng lön dày chong châ't.
Chúng khoe râng: “ké hoach Nava
Th£t là manh dan và tài hoa.
Phen này Vi§t Minh phài biét tay,
Quan thây Mÿ thì vui lòng thay!”
Các báo phán dçng khâp thé gidi
Inh ôi tâng bée Nava tói

w H â C h i M in h : T o à n tâ p , tâp 7, tr.2 7 7 , Nxb. Chinh tri Quô'c già, H à Nôi, 2000.

282
Bên ta thi:
Bô dôi, dân công quyet mpt lòng,
Xê non, dâp suôi, vuçrt qua sông,
Khác phuc khô khàn và hiem trô;
Dánh cho giâc tan mói há da;
Läng lè chuán bi suô't tháng ngày,
Không quân gian kho và däng cay;
Quyet tâm làm cho trôn nhiêm vu,
Dà hila vdi Bâc, Dàng, Chinh phü.

13 tháng 3 ta tan công,

Giâc côn à trong giâc mu nong;
“Mình cô thây Mÿ lo cung câ'p;
Mày bay cao cao, xe täng thàp,
Lai có Nava cùng Cônhi,
Nhûrng tay tuóng giói nàm chi huy,
Chúng minh chuyen này nhâ't dinh tháng,
Viêt Minh à t thua chay quÿnh clng”.

Hun 50 ngày, ta dánh don,

T a c h ic a n i m ç t d o n l a i m ç t d o n ,

Quân giâc chông ci/ tuy ra t häng,

Quân ta anh düng it ai bàng,
Nava, Cônhi dêu méo mât,
Quân giâc tan hoang ta vây chât.
Giâc kéo tiing loat ra hàng ta.
Quân ta vui hât “khài hoàn ca”.
Mufti ba quan näm dèu hàng nô't,
Tên tucing chî huy cüng bi nhô't.
Mot van sàu ngàn tên giâc Tây,
Deu là tù binh hoâc bô thây.

283
 The là quân ta dà toàn thâng
Toàn thâng là vi ra t cô gàng,
Chien si viet thu dâng Cu Ho:
“Xin Bâc vui lòng mà nhân cho
M6n quà chüc tho sinh nhât Bâc
Chüng châu cô gàng dâ sàm dUçrc”.
Ho Chi Minh

UY DANH LÙNG LAY KHAP NÀM CHÂU

Uy danh liing lây khàp nàm châu

Dan coi tuôn cho Mÿ be dàu
Thành dong trông thâng lay Lâu tràng’
Diçn Biên, Mÿ châng phâi chô lâu.
Chien si

MOT CHIEU HÊ LICH SÛ

Dêm gió nam long lçng
Ngoi trên chông tre êm
Bô ke chuyçn Diçn Biên
Bp dpi minh chien thàng
Lù Tây bi bât sông...
Ta giâi di tUng dàn
TuUng Dcr Cât xin hàng
Bot don dêu san phâng
Cô Quyê't Chien Quyet Thâng
Tung bay trên nòe hâm
Chiêu mùng bây thâng nàm
Mot chiêu hè lich suf!
To' Htfu (SGK lòp 4)

' Bâo N h â n d â n , sô' 3 8 7 8 , ngày 1 2-11-1964.

284
 HOAN HÔ CHIEN SÍ DIÊN BIÊN

Tin vê nùfa dêm

Hôa toc hôa toc
Ngi/a bay lên doc
Buô'c cháy sáng rCing
Chuông reo tin mîrng
Loa kêu tùng cüa
Làng bàn dô dèn dô lira...

Hoan hô chiên si Biçn Biên

Hoan hô dông chi Vö Nguyên Giáp
Sét dánh ngày dêm xuông dâu giàc Phàp!
Vinh quang To quô'c chúng ta
Nuôc Viçt Nam dân chü cpng hôa!
Vinh quang Ho Chi Minh, cha cüa chúng ta ngàn nám sáng mài
Quyê't chien quyét thàng, cd do sao vàng vi dai!

Kháng chien ba ngàn ngày

Không dêm nào vui bàng dêm nay
Bêm lich sü, Biçn Biên sáng rue
Trên dâ't nuôc, nhu huân chucrng trên ngue
Bân tpc ta, dân tçc anh hùng!

Biçn Biên vói veri nghìn trùng

Mà lòng bô'n bien nhip cùng lòng ta
Bêm nay bè ban gàn xa
Tin vê chàc cùng chan hôa vui chung.

285
 n
Hoan ho chien si Bi$n Bien
Chien si anh hung
Bau nung lCra sat
Nfim mUUi sdu ng&y dem, kho6t nui, ngu ham, mua dam, cum vat.
Mdu trpn bun non
Gan khong nung
Chi khong mdn!
Nhurng dong chi, than chon l&m gid sung
Bau bit lo chfiu mai
Bang minh qua nui th£p gai
Ao lo vu bao,
Nhurng dong chi chfen lung cilu phdo
N at thfin, nham mSt, c6n om.
Nhurng b&n tay x£ nui, lan bom
Nha't dinh md duirng cho xe ta len chien truftng tiep vipn.

V& nhurng chi, nhffng anh, ng&y dem ra tien tuyen

Ma'y tin g may, gi6 ldn mua to
Bcic Pha Bin, chi gdnh anh tho
Deo Lung Ld, anh h6 chi hat
Bu bom dan, xuong tan thit n it
Kh6ng sifn 16ng, khong tiec tuoi xanh.
Hui cdc chi, c&c anh
TrSn chien truUng nga xuong!
Miu cua anh chi, cua chung ta, khong uong:
Se xanh tuoi dong rupng Viet Nam
Muifng Thanh, Hong Cum, Him Lam
Hoa mu lai trin g, vudn cam lai v&ng...

286
Ill
Lü chúng nó phái hàng, phái chet,
Quyet trân này quét sach Diçn Biên!
Quân giäc diên
Chúng bay chui xuóng dát
Chúng bay chay dáng trifi?
Trcfi không cúa chúng bay
Dan ta rào ludi sät!
Dát không cúa chúng bay
Dai thép ta th ät chät!

Cúa ta, trcri dát, dêm ngày

Nùi kia, dôi no, sông này cua ta!
Chúng bay chi mot du'dng ra
Mot là tó dia, hai là tù binh.
Ha súng xuong rùng minh run ráy
Nghe phào ta liíng lay thét gâm!
Nghe trüa nay, thàng näm mông bày
Trên dàu bay, thác lufa hffn cäm!
Trông: Bon mät, lüy ham sup do
Ti/ntng quân bay lô' nhô off hàng
Trông: Chúng ta eff dó sao vàng
Rue tröi dát Diçn Biên toàn thàng!
Hoan hô chien si Diçn Biên!

Tieng reo núi vong sông rên

Dêm nay châc cüng vê bên Bàc Ho
Bác dang cúi xuông bàn do
Chàc là nghe tiêng quân hô quân reo...
Tir khi vuçft núi qua dèo
Ta di, Bác van nhìn theo tùng ngày
Tin ve mìing tho dêm nay
Chác vui long Bác, giô này dçfi trông!

287
 IV
Dong chi Pham Vàn Dong
Ò trèn dó chàc dèm nay khòng ngu.
Tin dày Anh, Dipn Bièn Phu hoàn thành.
Ngày mai, vào cupe dàu tranh
Nhìn xuong m àt bon Bi-dòn, Smit1
Anh sé nói: “Thuc dàn, phàt xit
Dà tàn rèi!
To quó'c chung tói
Muon dpc làp, hòa bình trd lai
Khòng muon liìa bom dó xuóng dàu con cài
Nude chung tói và nude càc anh.
Neu còn say màu chiè'n tranh
Ò Vipt Nam, càc anh nèn nhd
Tre dà thành chóng, song là sóng lùa.
Và tran thàng Dipn Bièn
Cùng mdi là bài hoc dàu tièn!”
T ò Htfu, 5-1954

DIÌÒNG LÈN MÀT TRAN2

I
Trudc ngày lèn dudng di chiè'n dich Dipn Bièn Phu, anh Vàn bào tói:
- Sàp den, chung ta sé vuut sóng Hèng lèn Tày Bàc. Nhièm vu cóng tàc
bào vp nàng nè dà'y. Phài bào dàm giùf bi màt lue luung, bào dàm phào hành
quàn, lai bào dàm an toàn cho cu quan chi huy... làm sao tdi dich khóng bi
thipt hai gì ve ngudi cùng nhu vù khi là dat duuc thàng lui bude dàu...
Tói thà'y càc chiè'n dich trudc, bp dpi ta cii theo dudng mòn trong rìing mà

(,) Bidault: Ngoai trUcfng Phàp.

Smith: ThU tracing Ngoai giao My.
2 Tàc già: Thièu tudng Pham Kièt - LUtmg Sì Càm ghi.

288
hành quân, xe pháo cô chäng cüng it öi... ay the mà công tác báo vê xem
chírng dà näng ne roi; nhüng lân này, chien dich to hon nhiêu, bô binh, dân
công dâ lám, lai thêm cà mpt binh doàn pháo... tá t cá cü hành quân theo
düóng cài rông thênh thang, dài trên bon träm cây sô! Hon niîa, Tây Bâc là
vùng mài giâi phông, ca sô gián diêp cüa dich gài lai ta chua quét sach duçrc
hê't và sô te, nguy, phî cü chua chiù cái tao cùng con không phäi là it. Do dó,
yêu càu dät ra là dóng thèfi vói viêc bao vây dich bäng quân sii à Bien Biên
Phü, phài phong tôa tin turc cho chàt, không de cho tinh báo cüa chúng phât
giàc duçrc cuôc hành quân cüa ta...
Tuy vây, làn này cô mot thuân lori lón là bô dôi dà chînh huâ'n cái cách
ruông dâ't, lâp trüóng tu tüông, tinh thàn giàc ngô giai cap duçrc nâng cao.
Trên eu sô dô, y thüc cánh giác cách mang nhát dinh duorc mài sác. Tôi nhó
mài trong cupc hpi nghi chuan bi triê’n khai chien dich, anh Thao cän dân:
Lân này ta cô nhièu don vi tác chien hiêp dông. Phâi dpng viên doàn ket thât
tôt, phâi bâo vê nôi bp chât chè. Luôn luôn nàm chàc tinh hinh, không dê’ cho
dich phá hoai nôi bô ta. Làm tôt may công tác â'y sè dâm báo thàng lui to.
Suôt thài gian này, anh Lê và anh Luung thuông xuyên bàn bac vái chúng
tôi vê công tác phòng gian, bâo mât. Công viçc nào dang tien hành, các anh
yêu câu chúng tôi phâi kiëm tra, dòn doc thât chät chë. Viêc nào sâp làm, các
anh cùng chúng tôi thâo luân ke hoach rat tî mî.
Thàng 12 nàm 1953, mot doàn cán bp chuán bi chien truerng cüa Bp Tong
tu lênh do anh Thành phu trách bât dàu xuâ't phát. Chúng tôi cüng cü dong
chi Bäng Ài cùng vói mot sô cán bô bâo vê khâc tham già vào doàn này vói
nhiêm vu trinh sát chien trUùng, nàm tinh hinh các dia phuung doc duerng
lià n li q u â n . K6' hoach phât dông quân chúng, thäm nhàp cot can de phât hien
bon chî diëm, gián diêp cüa dich... duuc bàn bac tî mî. Tôi tin räng duçrc su
giào duc, dçng viên sâu rông cüa các dàng bô dia phuung, vói su phôi hop công
tác chàt che giura cán bp trong và ngoài quân dôi, quân chüng nhân dân së
làm tôt ke hoach giü bi mât và dâm bâo truc hành quân an toàn.
Dâu tháng 1 nàm 1954, tôi röi cän cü dia, di kiêm tra và bàn bac ke hoach
hành quân vói các dun vi pháo. Sau khi gäp dóng chi Pham Ngpc Mâu trao doi
tinh hinh, tôi xuô'ng thäm anh em à pháo 105.
Giûa mpt khu rùng già, tiing doàn xe pháo phü là nguy trang xanh rôi
dang eher lênh xuâ't phât. Nhürng tàu là ken dày phü kin lay mui vâi bat. Màu
là hòa vói màu sun trên thành xe làm mpt. Tìing top chien sì dang leo lên dâu
máy xem xét can thân nhüng múi lat buôc cành cây nguy trang. Tuy dâ bièt
trüôc quy mò to lón cüa chien dich, nhung düng trüóc nhüng xe pháo uy nghi
nhu the này, long tôi không khôi xüc dông. Quân dpi ta tien nhanh quà! Tôi
lai nhô tôi câu nói cüa anh Vàn: “Dành räng bô binh là lüc lüçrng dôt kîch

289
(luyê't dinh, song pháo là mot cái von rat quÿ dôi vdi ta”. Nhin tháy tân mát
(iôi ngü pháo binh tré tuoi nhüng dày khi the hùng düng tôi càng thám thía
thêm trách nhiém näng ne phái báo vê cuôc hành quân th ât an toàn. Bông chi
IVÎÿ à ca quan tham miíu pháo binh báo cáo vói tôi:
- Biícrng lên Bien Biên hoàn toàn mài la, anh em dâ bpc lp tif tuông nga
se do. Nhâ't là loai cao pháo 37 ly, bon bánh kênh càng chán cá difímg, khó
kéo lám.
Vói tinh thán trách nhiçm cao, anh em lo läng nhií váy cüng phái. Nhung
lieu tu tuông â'y lan rpng và không duuc giái quyê't nhâ't dinh sè ânh huóng tói
quyê't tâm hành quân chien dâ'u. Tôi gâp mpt sô' cán bp báo vç, ai cüng phân
ânh tình hình nhu lòfi dong chi Mÿ báo cáo. The thì chua on roi. Ngay hôm â'y
tôi gäp dong chi Quang Bich bàn viçc khai hpi mpt lân cuô'i, dà thông cho cán
bô dai dpi, trung dpi, dong thèfi xem lai tîing chi tiê't ke hoach vân chuyen,
dem thác mác cüa chiê'n si ra cho anh em thào luân tâp the, tim cách khác
phuc. Các cán bp deu xác dinh m çt lân nüa quyê't tâm vân chuyen an toàn, báo
dàm thôi gian.
Các don vi pháo lên duóng. Tôi quay vê truc tiê'p chuán bi kê' hoach bâo vç
za quan chi huy di lên Biên Biên. Ngày 5 tháng 1 näm 1954, anh Vân ra lênh
bât dàu hành quân. Trong niêm vui nhe nhôm buoi lên duóng, lòng tôi huóng
vê Tây Bác, óc tuông tuung dê'n khu lòng cháo Biçn Biên, nui mà tôi chua hê
dàt chân dê'n nhung dâ tiing nghe tên không biê't bao nhiêu lân trong các cuôc
h§i nghi hoc tâp, các lân hop bàn kê' hoach công tâc. Ngày nay cái tên Biçn
Biên dâ duoc ghi vào sur sách, dâ vang dây khâp thè' giói không nói làm gì,
chiî hêi â'y, hai tiê'ng Biçn Biên vân côn gui lên mpt câm giác xa xôi dày bi
uiât. DO'i vói nguói cán bp quân dpi, liai tiê'ng â'y da có cá mût sûre thûi tliiic
däc biçt. Tôi chi biê't ràng nui â'y së diên ra mpt trân dánh lón. Chiê'n dich
sáp mó së giáng mpt dòn näng nê, nhâ't dinh së làm cho kê' hoach quân su
Nava cua de quô'c Phàp - Mÿ bi phà sàn.
Boàn chúng tôi trang bi râ't gon. Anh Vän mâc bp quân phuc mùa hè, màu
xanh là cây, áo có câu vai, ngoài khoác chiec ào choàng màu tim than, tay
chô'ng gây. Tôi mang mpt kháu súng lue, mot chiê'c bi dông, mpt cà mèng
nhôm và mpt gôi quân áo. Trong doàn, ngudi nào cüng mang üng de lpi nuôc.
Däc biçt khác vói các chiê'n dich truóc, lân này chúng tôi di xe, chiê'c xe dip
ghê' gô, qua nhürng doan duóng gô ghê bi xóc dê'n này cà nguôi. Tuy vây van
tôt hun di chân.
Anh Vân vui vê nói: - Lân này ta di, than tiên nhâ't. Bù sao cüng có xe oc
ach mà di, không vâ't vá nhu các chiê'n dich truóc.
May dêm dàu di qua mâ'y thi xâ, rêi vuut sông Hong tuung dô'i yên on.
Buôc sang dâ't Tây bác, bât dàu nghe tiê'ng bom no i âm suô't ngày. Ban dêm à

290
các ben sông máy bay dich thá pháo sáng chói lóe, chúng tói van tiep tue tiié'n
vè phía Tây. Nhùng ngày này, tôi càng thâ'y nhiçm vu bâo vç an toàn cho tthu
truerng và cu quan chi huy là näng ne. Phâi de phông nhùng bat trác xày i-a
ducri dâ't, lai phâi de phông nhûfng bát trác tii trên trefi rui xuô'ng. Bucrng llên
Bien Biên côn dài, nhûtng doan nguy hiëm nhâ't dang à truóc mât. Nhung
nhiêm vu chien dâ'u dang thôi thùc, không the quá can thân hóa ra chàn chù
duçrc. Anh Vàn lai vira di ducrng vùa làm viêc cho nên viéc to chùc tram nghi
cûng phâi chu dáo. Môi tram trú quân dêu có bô' tri cán bô báo vê; doàn di, ho
cuô'n theo nhu kieu cuô'n chiê'u. Boàn hành quân suot dêm, gân sáng dùng léu
ngu mot tí. Hàng ngày, dúng tám gicr anh Ván nghe báo cáo tình hình chung
trong dêm vùa qua.
- Bô dôi cua anh Tan hiçn Ò dâu?
- Pháo tdi dâu roi? Boan ducrng nào bi bom phá?
Giong nói quen thuóc cüa anh Vàn, môi ngày lai nhu dpng viên thêm các
cán bô phu trách hoàn thành nhiçm vu. Viçc näm tình hình hàng ngày tUorng
dôi chàt. Bè'n tùng tram, tôi nhân báo cáo cüa các cán bô báo vç phu trách
tùng vúng hoác cóng tác Ò các don vi pháo binh, bp binh roi báo cáo lai veiri
anh Ván tình hình dich duói dát, tình hình hoat dpng cua máy bay và tin túc
duùng sá... Cù moi chäng duìrng, lúe kê't thúc báo cáo bàng hai tiê'ng “an toàn’’,
lòng tôi vui sUông vô han. Biet bao nhiêu cán bp dä ngày dêm häng hái công
tác, län minh trong quân chúng nhân dân, nám chác tùng quäng ducrng, dò
tùng dâ'u vêt kè dich dé báo dâm bi mât và an toàn cho cupc hành quân!
Tùng doan ducrng mpt, anh Vân lai ân càn chi thi:
- Sinh mang chien si là quÿ. Xe pháo cûng quÿ. Phâi cô' gáng báo dám an
toàn à rnúfe cao nhâ't.
Khi doàn chúng tôi di vào ducrng 41, tình hình hoat dpng phia ta và phia
dich dêu don dâp, khan truung. Bp dpi, dân công tráy di nhu nuôc cuô'n. Ai nâ'y
dêu bieu lp mpt khi thé häng hái phâ'n khdi. Có dùng lai mpt choc bên vç
ducrng mà nghe tiê'ng bude chân râm rich, tiê'ng trô chuyçn ho hôi mói cám
thâ'y hê't su vui sUông khi thâ'y quyê't tâm tiêu diçt Biçn Biên cua Trung UUng
Bâng dâ thâ'm tân moi ngueri chiê'n si, môi nguiri dân công. Trên ducrng dây
nhûfng hô' bom nhung dân công vàn cù vùa di vùa cuiri nói chi trò, coi nhu
chuyên thuerng. Nhffng khi xe pháo ràm rp di qua, nguiri nguòi nò nùrc chàr xem.
Có làn doàn xe phài dùng lai it lâu dé chir thông duòng, thè' là moi nguòi xùm
lai quanh các kháu pháo nguy trang mà tràm tro. Cùng mpt lúe có mà'y cán bò
xuô'ng xe di vé phia có dòng ngUdi do ra ducrng dé giù gin trât tlf. Tôi thàm
doàn dó là nhùng cán bp báo vç ò don vi cu só. Chinh trong lúe bp dôi, dán
công nói cUcri hô hdi, có le các dông chi cán bp báo vç lo láng nhiêu lám. Lo
giù bi mât, bâo dám an toàn cho pháo, lo nghën ducrng, máy bay dich tói th;í

29 i
pháo sáng gây trô ngai cho cupe vân chuyen.
Vê phia dich, máy bay cúa chúng hoat dông bat ke ngày dêm. Ban ngày
chúng ném bom phà duàng, bom no châm, bom lira, bom buum biíórn. Ban dêm
chúng thá dèn dù, hoäc di bán phá vu vu. Dich dä phát hiçn quân ta chuyen
lên Tây Bác. Chúng co dùng không quân oanh tac hòng dâp gây các müi dùi
khong là dang chia vê hudng Diçn Biên moi ngày mpt gàn. Nhung cù moi
ngày moi dêm, tîing doàn bp binh dân công, xe pháo cúa ta lai tien vê phia
Tây Bác duuc mpt doan coi nhu không có súc gì ngän cán noi. Doàn chúng tôi
den chân dèo Pha Din thi gäp bom no châm phài rê khôi duàng 41, di bô tât
qua núi cho nhanh. Rôi xe ôtô, ngoài chuyçn di dêm, chúng tôi di cá ban ngày
cho lui duàng. Chúng tôi mang theo com nám, luung khô, bi dông nude. Con
duùng rùng chay men theo duàng 41, khoáng cách không xa bao nhiêu. Cây coi
râm rap, cánh núi rîing hùng vi dâ nhanh chóng dUa chúng tôi song lai nê'p
song sinh hoat hành quân quen thupc cúa các chien dich trUtfc dây. Anh Vân
thích cánh núi rUng Tây Bác lám. Buoi sáng dàu tiên, den mot bà suô'i có nude
cháy trong xanh dudi dám là um tùm, anh bào:
- Chó này nèn thu, có rùng cây, suoi nude. Dóng quân duuc.
Thè' là chúng tôi dìrng lai nghl trUa. Ngoi duói vòm là râm rap, chúng tôi
vân láng tai nghe dpng tînh ngoài duàng 41. Máy bay dich tOng dut bay lên
ném bom phá duàng âm âm trên dâu chúng tôi, tiê'ng dpng cu máy bay nhu xé
vài. Nhâ't dinh chúng nó có thá bom no châm. Tôi lo láng nói:
- Không biê't chúng nó phá duàng dur dpi nhu thê' này, dêm nay anh em
công binh có sùra kip cho xe qua không?
Anh Vân nói:
- Cú yèn tri. Công binh ta giói lám. Roi dâu lai vào dây.
Nghi trUa chô'c lát, chúng tôi lai men theo bô núi mà di. Quàng hai giò
chiêu có mâ'y nguài dân dia phuung di nguuc chiêu tôi bào:
- Cán bp ui, tàu bay nó thá bom buom budm, coi chírng mác vào nó dây.
- Nhu vây là dong bào dà cùng chúng tôi làm công tác báo vç bO dpi rói
dây!
Tôi vui mUng cám un.
Hê't quâng duàng nguy hiem viia dê'n lúe än tô'i. Anh Vân vui vê nói:
- Qua quâng duàng hiëm nghèo này thê' là thäng dich phái chiù thua chúng
ta.
Riêng tôi, quà thât lúe di qua doan duàng dich vira râi bom buom buôm tôi
lo hê't súc. Nhiçm vu báo vç thu trUÔng, báo vç cu quan chï huy yêu câu báo
dám tuyçt dô'i an toàn. Vây mà bom dich rái tú tung và mác dâu dâ có dpi don

292
ducmg nhüng ai dám chác không có mpt quá “ngoan co” nào dó sót lai. Su suât
mot chût là vâ'p phài tán that không gì din bù duçrc. Cho nên khi dàt chân trot
lai düdng 41, lòng tôi cám thâ'y nhe nhôm. Chúng tôi nghî chân bên vê duüng.
Nhung hê't lo cho ngüàri lai lo cho xe, không biê't düàng sá có chüfa kip không.
Mot dêm tàc duông là có bao nhiêu khó khän âp den. Bücrng 41 lai là dpc dao,
thàng dich cúf nhè mài vào nhüng quàng xung yè'u mà phà, song chè't gì ta
cüng phài bào dám duòng giao thông huyët mach này. Giüa dêm khuya chúng
tôi bông nghe tiëng máy rú lúe gàn lúe xa. Chlng may choc chiëc xe kéo phào
dâu tiên lù lù xuâ't hiçn. Dùng nhü ldi anh Vän du doán, chien si công binh
cûa ta dâ phâ'n dâ'u thông difông nhanh chóng cho xe di. Ngày hôm â'y không
mot don vi nào bi thiêt hai vi bom dan. Nhìn doàn xe kéo phào di trong dêm,
tôi sUc nhó lai trüóc ngày xuâ't phát bao nhiêu chien sí lái xe cü phân vân
không biet có lái xe qua noi nhüng doan duòng hiem tró trên núi dôi Tây Bác
hay không. Giö dây anh em dä là nhüng chiê'n sí lái xe kéo pháo vüng vàng.
Büöng doc, vüc sâu, bom no châm không máy may làm cho anh em chùn bitóc.
Thè' mói biet vói tinh thàn cách mang cao cá, không mpt khó khän nguy hiem
nào ngän cán duuc buóc tien cûa quân dpi ta.
Chúng tôi lên tói Son La thi gäp các don vi pháo rüng lai ö dây. Tôi tim
gäp dong chi Lüu Công Tiên, cán bp cûa ban bâo vç pháo binh. Bóng chi Tiên
báo cáo:
- Tù lúe xuâ't phát dê'n nay, anh em báo dám xe pháo tô't. Nhiêu quâng
düông nguy hiêm, anh em dâ tüong tra nhau, chi trong mot dêm là vüpt qua.
Xe trüôc qua dèo, anh em quay lai giùp xe sau tien lên. Pháo 105 còn di. Pháo
cao xa kênh càng, vân chuyen vâ't vá lám nhüng anh em trên düói mpt lòng,
quye'L lá in k liá c phuc klió khan, không hôm nào dé nliO ke' lio acli.
Bóng chi Tiên còn nói:
- Buöng tü Sun La trô lên còn khó khän hun. Ta lai không có xe càn truc
de giài quyet truòng hup xe bi do. Chính thù truóng dun vi cüng lo làm.
Tôi hói:
- Khó ra sao?
Bóng chi Tiên cho biet dèo Pha Bin à man trên vùa cao, vùa dài, düông
hep lai bi bom, nham nhü, có doan phái tháo pháo, kéo bäng tay.
Tôi nhàc nhâ dong chi Tiên chû ÿ công tác chinh tri, dây manh dpng viên
giào duc, dong thefi täng cücrng kê' hoach to chüc hành quân. Phái dpng viên
tinh thàn yêu xe quÿ pháo cao dp de bâo dâm chiê'n dâ'u thäng lui, dpng viên
tinh thân tuong tro hiêp dong chât chë giüa pháo thú và chiê'n si lái xe. Các
don vi chia thành tüng doàn, giao Uôc tüong tru nhau, có khi hai, ba khau dpi
cùng hup süc chuyên pháo qua nhüng quâng duerng khó.

293
 Ngay dêm áy chúng tôi vUçrt doàn pháo. Chuyén vüut xe cùng không phái
dcrn gián. Büóng sá von gâp ghênh lai nhiêu quâng chî vira dü mpt chiê'c xe di
lot. Muô'n vUUt mot doàn xe dài dàng däc trên mot con düöng khùc khuÿu phâi
don xe vào tüng chäng mài có cho tránh. Doàn chúng tôi vuçt lên trüôc tuang
dô'i thuân tiçn là vi các dan vi pháo hành quân dâ nhân diigc lçnh lúe nào có
xe con là nhuông cho di trüóc. Ai cùng biët toàn mât trân lúe bâ'y già chi có
hai chiëc xe con cúa ca quan chi huy chien dich.
Cuoi cùng sau mpt tuàn lë hành quân, co quan chi huy di den vi tri dà
dinh. Ba, bon ngày sau các dan vi pháo binh cüng tói khu vüc an toàn. Bich
hieu biê't ve ta râ't la ma, chira phát hiên duge tinh hinh eu the cho nên không
gây dupe cho ta m çt thiêt hai nhó nào dáng ke. Kê't thùc dort vân chuyën â'y,
anh Vàn nói vài tôi:
- Ta nên yêu càu ca quan chi huy den nai dupe an toàn, xe pháo hành quân
không bi ton that doc düông; cà hai yêu câu deu dupe bào dâm tô't. Riêng vé
mât công tác bào vç nhif thè' là có nhiêu co gäng. Chúng ta coi nhü dà giành
diigc tháng lai büóc dâu.
Tháng lai dó là tháng lai chung cúa các binh chúng dâ doàn kê't chät che,
trên diíói m çt lòng, quyët tâm báo dâm chiê'n thäng säp tói. Nói vê tâm trang
cúa mot cán bç báo vê, sau dgt hành quân dài ngày áy, tôi rá t phán kheri.
Công tác phòng gian báo mât dà góp phàn báo dám thäng lai. Tôi nghï dê'n
các cán bô hòa mình vói chiê'n sì trong các dan vi de hiíóng dan công tác báo
mât. Tôi nghï den nhürng cán bç báo vç di sâu xuong tiing chôm, bân, näm
chác tình hinh dia phuang làm công tác vân dçng, giáo duc nhân dân, nhürng
cán bç phu trách các tram trú quân hoäc luu dçng trên mät duòng, nhüng cán
bô n à m c h u n g q u a n h l ò n g c h á o D i ç n B i ê n , to c h tîc c ô n g t á c p h o n g t ô a t i n turc
dich, làm cho chúng có mát phái chiù mù, có tai phái chiù diê'c.
Lúe chuán bi xuát phát, bao nhiêu kê' hoach duuc tháo ra, bao nhiêu cán bp
dupe phái di, lai to chúc hê't cupe hpi nghi này dê'n cupe hpi ÿ khác bàn vê
công tác báo vç thè' mà vän chUa the yèn tâm. Bè'n lúe hành quân tháng lui,
dáu óc tôi mói bót phán cäng tháng dôi chût; nhung nghï dê'n nhiçm vu näng
nê truóc mât càng thâ'y ràng phái phán dáu tích ciíc han nuta, không thé chú
quan tu män.

II
Tôi không phái là cán bç pháo binh nhung không biê't có duyên no gì vói
pháo mà tU sau dut hành quân lên Bien Biên cho dê'n khi chiê'n dich mer màn
tôi vân deo dâng công tác vói các dun vi pháo binh.
Sau lúe công binh làm xong duòng qua nhüng triên núi cao thi có lçnh cho

294
kéo pháo vào trân dia. Nhöng co pháo näng nè bât dàu röi xe ôtô và duuc kéo
bäng tay tir cây so 70 duöng Tuân Giáo vào nhCfng khu rìing phia trong. Con
duòng kéo pháo nëu tinh ra chi hon mudi cây so nhUng lai vät qua nhiêu ngon
núi cao cheo leo hiëm tra, bò quanh miêng nhüng vUc sâu. Tôi duuc Bô chi huy
chien dich cù làm phái viên di dòn doc, kièm tra viêc kéo pháo. Anh Vän giao
nhiêm vu:
- Anh Kiêt thay m ât cho Bô xuong kët hçfp vài anh Mâu dông viên, to chöc
bô binh, pháo binh, công binh hop siîc kéo pháo. Phái bàn bac vói anh em cán
bô phu trách, sóng chê't cùng chiê'n si dem cho duuc pháo vào trân dia. Ngoài
ra anh kët hup làm công tác bào vê, bô' tri quân bào vü trang phong tôa cho
duuc các ngâ duöng dich có the mò ra.
Nhân nhiêm vu xong, tôi xuong don vi hop bàn vói anh Mâu, anh Hoàng
cùng mot sô' cán bô trung doàn. Luc này anh Tan cùng cù den hai trung doàn
phu trách viçc kéo pháo. Chi còn tám ngày nùa là no sùng. Van dè dàt ra là
làm thè' nào de kéo pháo cho tot. Chua ai có kinh nghiém vè màt này cà. Kè'
hoach phân công cho công binh bào dàm duöng, chuán bi dây tdi quay, tòri
hâm, pháo kéo den dâu quâ'n theo dê'n dâ'y; còn bp binh và pháo binh phu
trách kéo pháo. Lúe dâu dinh kéo mot khau vào truóc de thù duùng và thù súc
nguài. NhUng tinh tôi, tinh lui, làm nhu vây phâi châm hàng tuân lê. Thôi
gian lúe này rat quÿ, không thè dë phi. The là chúng tôi quyê't dinh cho bât
dâu kéo pháo ngay, tin ràng anh em chien si sùc lue còn khòe, cú chia pháo
cho tùng don vi, dông viên tot thi may dèo, may núi cùng qua.
N hung có m o t dièu ch ú n g tôi chua luòng trUóc là súc n àn g cùa k háu pháo
lùc lên dô'c; vi v â y sau n à y gäp khó k h än không khôi lùng tùng.
C h än g dâu, dUUng con bàng phàng, chua gap do'c cao, luu pliâo 105 di
tru óc, cao x a th eo sau. K éo suô't dém di duuc m o t cây sô', nói chung chua gäp
tror n gai gì.
Truóc kê't quà â'y, anh Mâu nói vói tôi:
- Dêm thù nhâ't duuc nhu vây là khá. Các chiê'n sì cùa ta dà bièu 1q mot
quyê't tàm sät dà dua pháo vào trân dia. Cù tình hình này, së không có khâu
nào bi tut lai.
Tuy vây, qua mot dêm kéo pháo trên duùng bäng mà chi di duuc mot cây
sô', chùng tôi bât dâu lo cho nhöng chäng sau. Bao nhiêu là dô'c cao dang chö
phia truóc.
Dêm thù hai có khó khän nhung cùng trót lot. Cho dê'n dêm thö ba và hai
dêm tiê'p theo thì vâ't vâ vò cùng. Có dêm mói bât dâu vUUt dô'c cao thì tròi do
mua dàm dé. Chân nguùi giàm mài vào môt cho, dâ't cùng cùng bien thành
bùn nháo. Pháo lên dô'c chi nhich töng ti mçt. Môi nhip hô “hai... ba, này!”,

295
các chien si chï kéo duuc chua dày mot gang tay. Tôi di theo kháu 105 ly dâu
dàn viia dpng viên anh em vUa näm lay dây mà kéo. Bò do da trên minh tôi
dà dám nuóc miía và lám be bét. Áo lót mình cùng Uót lanh, nude mUa hòa vói
mó hôi. Bêm hôm â'y, kéo tir toi cho tói sáng có kháu môi xê dich duuc bày,
tám thuâc và chi có kháu di dàu là qua duuc doc còn các kháu khác phái näm
lai bên này.
Thucrng ngày thì kéo pháo cà dèm cho den 4, 5 giù sáng là nghì. Nhung
hôm nay tháy tình hình trôi bi mù sUUng dày dác, rát có thè tranh thú kéo
den 6, 7 giö sáng. Tôi di vê phia sau, gâp anh Màu di lèn. Chúng tôi thong
nhát vói nhau lai cho tiê'p tue kéo. Truóc het là phái khua các ban chî huy dây.
Các dóng chi nói:
- Báo cáo, duöng vUa doc vUa trun khó di lám, anh em m çt cá.
Chúng tôi pho bien lçnh mói và giái thích, dông viên thêm. Chî trong
nháy mât, rUng cây hai bên rung rùng chuyen dông. Các chien sì ai vào vi tri
náy, sán sàng dçfi lçnh. Tôi nói vói anh em thuôc mot don vi gân dô:
- Ngày già gàn hê't mà chúng ta di chUa duuc nàa duàng. Chúng ta làm
nhiçm vy kéo pháo vào trân dia chi có hai con duàng: mot là quyê't chiê'n,
quyê't thàng, khó khân không lùi, hai là nùa chìing bó dà.
- Quyê't chiê'n, quyê't tháng!
Anh em dông thanh ho vang. Bong thòi tieng ho: “hai... ba, này!” hùng
düng, r§n ràng lai vang lèn. Anh em kéo mpt mach qua doc dùng 8 giù sáng.
Bô'n kháu 105 ly và ba kháu cao xa bi tut lai sau dà vuut lên kip nhùng kháu
di truóc.
Anh em nghî ngui dâu vào dây. tôi và anh M?u m ô i bè là rì/n g , lót o n ä m .
Bong chi Ba, cân vu cúa tôi, thuöng nhöng dêm kéo pháo, lúe có lênh nghí cú
giuc tôi di ngu. Tôi báo dóng chi áy: “Bong chi cùng ngú de láy súc chú!”. Bóng
chi â'y nói: “Tôi có nhiçm vu gác cho thú trUcfng ngú”. Mói lán nhu vây tôi giao
hen nám phút phái dánh thúc tôi dây. Cú nhu thê' môi dêm chop m át duuc vài
ba làn, bát cháp cá sén, vát, muoi. Tôi có mçt tám vài quàng viía dùng làm
chän, làm chiê'u vUa làm màn. Bi dông, súng lue, gây, tôi xê'p bên minh.
Nhùng ngày dàu, có bô dó da cùng dô lanh nhung sau này, xong dort công tâc
kéo pháo, chiê'c áo da cúa tôi rách nát mát. Súc khóe cúa tôi qua máy dêm kéo
pháo ván binh thuông. Riêng anh Mau vi di núi, leo dô'c nhiêu, nén bi treo
xUUng dàu gô'i và giân gân, thînh thoáng phái nán, kéo mài anh mói tiep tue
di duuc.
Bêm thú näm, thú sáu, bát dàu vào khu vue tUUng dô'i an toàn, có dïnh núi
cao che khuâ't. Bich bât dáu dánh hui tháy, chúng bán dai bác tói nhung dan
chi bay vèo vèo trên cao rói no duói vUc sáu. Tinh thàn chien si rá t cao, pháo

296
no âm âm, lúa dan tung tóe, nhung nhip hô “hai... ba, này!” van không dût
quâng. Dèn pin vàn láp lóe soi sáng budc chân chien sì giûra riíng khuya âm u.
Chúng tôi kéo lien mot mach bây dêm thi phào dâ vào duuc trân dia thvî nhâ't
an toàn.
Tudng nhiêm vu nhu vây là dâ hoàn thành, nhiftig bong anh Mâu nhân
duuc diên cúa anh Vân, lênh cho kéo phào ra de thiic hiên phuung châm “dánh
chàc, tien chàc”. Roi anh Thành lai triic tiê'p den pho bien tî mï thêm. The là
chúng tôi lai giài thich, dông viên anh em kéo phào ra.
Kéo vào dâ gian kho, nhimg cùng chua gian kho bâng làn này. Dich dâ
phât hiên duuc diiòng kéo pháo. Dai bác cúa chúng bàn xô'i xá cán dudng quán
ta. Hàng ngày máy bay dich ném bom na pan dot cháy riíng núi, doi tranh. Bp
dôi ta dâ biëu lô mpt khi phách düng câm cao dô, vUdt qua ludi lúa cûa dich,
quyët tâm dua pháo ra. Viêc chî huy càng phái khan trUUng, nhay bén hun
trudc. Câc cô pháo duuc nguy trang can than. Trên nhûrng doi trô'ng cù gâp
dám cây cô xanh xanh nào là anh em bàm lay. Dêm nào cùng cô thuung vong.
Có lúe dan dich rui giûra hàng quân, mot so dòng chi ngâ xuô'ng nhung dun vi
vân ghim chàt pháo, không hê nao núng buông tay. Khi dan dai bác no rên,
ánh lúa lóe sáng soi rö nét mät hao gây nhung dây vè kiên quyê't cúa chien si
ta, cán bô nào cùng vürng da, träm ngudi nhu mpt, không ai lo läng den tinh
mang cúa minh mà chî lo gin giùr pháo.
Tám guung sáng chdi cúa dóng chi Tô Vinh Diên, ngudi liêt si lay thân
minh chèn pháo, mài mài nêu cao truyên thóng vê vang cúa quân dôi nhân
dân ta.
Sau báy ngày dêm kéo pháo vào tiê'p theo tám ngày dêm kéo pháo ra, tâ't
eu ede khâu p liú u d iia c J i i a Là i vi 111 an lo t in . Dom dan c û a dich Ilö dü dOi lll lU
vây nhung chien sì ta van báo vç duuc pháo nguyên ven chî có mpt kháu cao
xa bi sáy sát thuóc ngám. Tôi và anh Mâu vê chî huy sô ô phîa Nam Mudng
Phàng gâp anh Vân. Chúng tôi chuán bi báo cáo. Phái nói ràng qua mpt dort
kéo pháo, mdi hieu hê't moi khó khán cúa công tác này. Chúng tôi dâ rút dupe
kinh nghiêm chuán bi cho trän dia pháo, bô' tri có pháo, cum pháo, hudng
pháo, to chúc kéo pháo và di chuyen pháo. Dudng nhu qua trudng hoc thiíc té'
viía roi chúng tôi dâ khôn ldn mot budc. VUa gáp chúng tôi, anh Vän dà vui vé
nói trudc:
- Cháo các “tudng” kéo pháo dâ vê! Duuc nghe báo cáo các dong chi hoàn
thành nhiçm vu, tôi râ't vui mùng. Hoan nghênh các dông chi dâ giành duuc
thàng lui. Dang chd khao các dông chi mpt böa cum ngon lành.
Chúng tôi dáp:
- Báo cáo anh, nhiêm vu gian kho, khó khán nhung các chien sí ta dâ anh

297
, düng làm tr6n, phâo không bi hu hông vê dën nui dën chô'n. Tinh thàn chien
sï rat cao. Cô nhiêu guung hi sinh düng càm.
Anh Vàn siê't chât tay chüng tôi:
- Chüng ta lai c6 thêm bài hoc quÿ giâ de to chüc kéo phâo dot hai phuc
vu chien dich. Bây gièr câc dông chi di tâm roi nghi ngori, ân ccfm...
Sau dô, Bô mô hçi nghi bàn viêc phân tân câc khau phâo và làm hàm ho
nguy trang. Câc chien sï duuc phép nghi bon, nâm ngày. Hôm â'y là mong nàm
Tët. C6 the nôi tin phân khôi nhât trong ngày là khi biët khâu phâo cuô'i cùng
vê tôi vi tri dâ dinh. Chüng tôi cuô'c bô mot mach vê chô nghî vùa tâm giô
sâng. Triia hôm ây, bufa com Tët dë dành lai mdi ngon làm sao. Muài mây
ngày dêm, di vcri anh em, không lo minh chët mà chî lo phâo do, lo bom dan
cüa dich chân mât duàng, lo không hoàn thành nhiêm vu. Tâm tii câc chien sï
phâo binh, công binh, bç binh cùng lo lâng nhii cân bô. The là ân không ngon
ngü không yên. Büra ccfm Bq chl huy khao cho câc don vi kéo phâo khâ thinh
soan. Nai này mo lun, nai kia mo bô. Riêng à chi huy sor, anh em dâ diing duac
bàn ân, cô 16t mê nûa, trâi lâ lên trên, cô ong tre diing thit, cô düa gâp xinh
xân. Tôi siic nhd lai nhûfng ngày kéo phâo, anh nuôi tâ't tâ gânh ccfm nâm
chay theo dan vi; cam nâm kèm theo ti thit kho khô. Butrng tran nha mà,
nhiêu hôm ngâ do, nâm ccfm vât cü lân tuôt xuong vifc sâu mât hüt. Vê sau
anh em cô kinh nghiêm bô ccfm vào giô, dây nâp, cçt lai th ât chât, cô ngâ thi
ccfm vât cùng lân trôn trong giô không thë do ra ngoài. Côn niidc uô'ng thi nâ'u
ngay tai chô trû quân, do vào bi dông. Mà hoàn cânh dâu cô cho phép nâ'u
duac nhiêu nên chî dü thâ'm giong. Han nûfa, giûra tiët mùa dông, niiôc hiëm, cô
hôm anh em phài moi nhüng kë dâ dë hüng tüng giot. Mâi cho dën hôm ây,
m o n g n ü m T ô t m<Si duçfc i n n o , tü m th ic h .

Tôi ngoi ân cùng anh Mâu và anh Lê. Nüa chüng thi anh Vân dê'n thâm.
Anh nhàc lai:
- Di mçt ngày dàng hoc môt sàng khôn. Câc dông chi di bao nhiêu ngày
hân tîch lûy duac nhiêu kinh nghiêm kéo phâo. Dat sau nhâ't dinh së thành
công 1dm han.
Hôm â'y, à chî huy sô cô quay phim, chup ành. Không khi binh tïnh à chî
huy sô làm cho tôi càm thâ'y rô ràng mâc dù thay doi phuung châm tâc chiê'n,
ra lçnh cho kéo phâo ra, Tong quân üy vân không thay doi quyê't tâm tiêu diêt
Diên Biên Phü. Niêm tin tuông â'y nhanh chông lan ra khàp toàn quân. Và dô'i
vdi chüng tôi, câi Têt ân muôn nâm ngày â'y hüa hen mot ngày liên hoan
chiê'n thàng tung bùng.

298
 Ill
Trong thòi gian chuân bi chien dich cûng nhií suô't näm mUUi sáu ngày
dêm chien dâ'u, mot nhiêm vu hët siîc näng ne dät ra cho công tâc bâo vê là
phâi bào dâm tuyêt dôi an toàn cho chî huy sd. Dây là mot thành tich to ldn
cua toàn thé cán bô, chien si ta trên mât trân Diên Biên. Tii dâu dën cuoi
chien dich ta dâ giûr duoc bi mât cao dô cho nên màc dù co quan Bô chî huy
chien dich dông ngUdi, lai dóng sát mât trân, nhung dich không the phát hiçn
ra. Không mpt quâ bom, không mot quá dan dai bác nào roi vào khu vUc chî
huy sà chien dich. Ngay cá mày bay dich hàng ngày bay qua bay lai nhu màc
etri cung không ngò ràng bèn ria cành dông Mucrng Phàng trong trài phia Nam
Diên Biên, näm lot giura nhüng dôi gianh bat ngàn và nhüTng cum rùng thUa
thUt là eu quan chî huy chien dich cua ta. Vi vây bon phi công mù cua dich
hàng ngày bán phà, ném bom diên cuông ba be, bon be xung quanh lòng chào
Diên Biên vân chùa cài mue tiêu “không dáng de y” â'y ra.
Chî cô mot làn, mot chiê'c B.26 sà xuô'ng thâ'p luôt nhanh trên Mucrng
Phäng. Mot vât den sì lung lâng roi xuong, lue cham dâ't, nghe “uÿnh” mot
tiëng, nhung sao nó không no? Cô lênh cho moi nguéri vào hàm hê't. Ai cûng
doàn là dich thâ bom nô châm. Dông chi dai dôi truông dun vi bâo vç lâp tiîc
xem xét thi thâ'y vât vùa rui, näm lù lù trên lòng con suô'i can, ngang canh
hàm anh Vân và anh Lê. Anh em rón rén tôi gàn sà vào roi lai go chî nghe
tiëng “boong boong”, mdi biet vât â'y rông. Thi ra dô là vô mot “phuy” xäng du
trûr. Chiê'c mày bay này dâ bi súng cao xa cùa ta bán trúng phái trút ta t cá
nhûrng thúr gì có thë trút duuc, dë chay tháo thân.
Gäp truòrng hup bâo dông máy bay, moi nguöi xuong hâm trú án, riêng
nguài chic'n oï bâo vç v a n à tr ê n mftt dâ't do quan o àt moi dông tïn h tro n g khu
vue dông quân. Nhûrng lúe röi chî huy sô, ngUòi chiê'n si bâo vç phái di trUÓc
chuán bi dia diëm mUi. Ho di vào nhûrng nui dây dâ'u chân nai, chân ho, nhûrng
nui chua cô vêt chân ngUcri. Ho di mô loi mUi giüa nhûrng bâi gianh cao lut dâu,
lá sác cUa vào mât, vào eo, mô hôi thâ'm vào xôt vô kê.
Tôi nhô mot lân dupe báo cào vê mot trUòrng hup giàng co nhau giûra các
chiê'n si bâo vê và anh em công binh. Câc chiê'n si bâo vê dang cân di gap giûra
ban ngày theo duerng câi 41 dë chuân bi dia diëm cho cu quan di chuyén ngay
dêm â'y. Ho bi máy bay dich duoi bän nhung không ai viêe gì. Den mot quàng
duòng dôc dao vira bi dich ném bom, dâ't dâ khét mùi thuô'c nô, ho gäp anh em
công binh dang dânh dâ'u bom nô châm. Mot bên dòi di, mot bên giûr lai.
- Dich vìia thâ bom no châm. Câc dông chî hây chô chúng tôi phâ xong
hay di.
- Các dông chi công binh oi, chô câc dông chî mô xong dUcrng, chúng tôi 13
viêc, làm sao chuân bi cho eu quan cô chô ô?

299
 - Khöng duuc. Ducrng nguy hiem, phäi di/ng lai. C6 lenh Dai tüöng chüng
toi möi cho di.
Tranh cäi nhau den dö thi cäc chien si bäo ve cüng nöi:
- Xin phep cäc dong chi cöng binh cho chüng toi di qua de hoän thänh
nhi^m vu.
The lä ho hö “hai... ba, näo!” roi cüng chay bäng qua doan düöng nguy
hiem. VüUt qua quäng ä'y möt träm thüöc thi bom nd. Vä chäc chän cäc dong
chi cöng binh the näo mä chä trun mät nhin nhau.
Cäc chien si dön vi bäo ve chi huy sä chien dich do dong chi Do Hai läm
chi huy trüöng vä dong chi Bäo läm chinh tri vien da bieu 16 möt tinh thän
träch nhiijm cao trong viec chap hänh ky luät bäo mät phöng gian. Nhüng con
duang di väo cu quan chi huy, mäc du dä län väo rüng nhung he bät däu lö
thänh duöng lä anh em läy gianh trong kin de nguy trang roi vach duöng möi.
Vi|c giüf gin bep nüöc khöng duuc de lö khöi lüa cüng lä möt ky luät gay gät.
Nöi chung cäc bep duuc xäy düng theo kieu Hoäng Cäm de tän khöi nhung
truöng hup 1q bi mät cüng khöng phäi lä hiem. Nhüng höm trcri mua, cüi üöt,
dun vi näo khöng chiu khö cüi bep lä khöi ün len. Läp tüc cäc chien si bäo ve
phäi can thiep. Vi väy ho thuöng va cham vöi cäc cän bö, chien si khäc trong
cu quan. Cö khi ho dap tä t ngay möt bep lüa dang lüc cum söi bäng cäch giöi
nüdc, cö khi ho thu ve cä möt dong chän man träng phui ngoäi quäng trö'ng.
Da so anh em hoan nghenh tinh thän träch nhiem tot cüa hp. Nhung cüng cö
dong chi khöng bäng löng, che gieu ho lä “cän bö khöi lüa”. Ho khöng vi väy
mä khöng thüc hien chüc träch möt cäch nghiem tüc.
Thänh tich däng ke nhat cüa dun vi dong chi Häi lä viec däo häm x u y e n
nüi, xäy düng nui läm viec cho Bö chi huy chien dich. Cöng viec näy ra t näng
ne, phüc tap vä von thuöc chüc träch cüa cöng binh. Trong cäc chien dich lön
tü 1950 den 1953, cäc dai doi cöng binh chuyen träch viec däo häm hö, xäy
dung cöng sü trong khu vüc chi huy sa. Näm nay, khöi lüung cöng viec a mät
trän täng len nhieu län dä thu hüt het lüc lüung cöng binh: näo phä bom
cham, näo xäy düng cöng sü phäo binh, näo däo chien häo, v.v.. Trüöc tinh
hinh dö, dun vi 245 tu nguyen gänh läy nhiem vu däo häm. Thoat tien lä dut
däo häm läy nui läm vi$c cho anh Vän. Däng üy m ät trän de ra yeu cäu phäi
xäy düng düörng häm kien cö. Dun vi bäo ve thieu cän bö chuyen mön phäi
chon trong anh em nhüng ngüöri truöc kia cö läm mö, xäy dung ke cäp, hoäc
läm nghe möc, läp thänh to ky thuät. Khöng cö thüy binh, anh em dä läy Öng
tiem, dö nüöc väo, dät trong öng nüa mä läm viec. Den cäi thuöc cüng khöng
cö, anh em phäi läy däy rüng, Uöm tüng gang tay läm chüng. Sau khi do dac
vöng chän quä doi lai do vät qua dinh, tinh toän xong, dun vi däo lien tue suöt
bäy ngäy dem, däo den däu, chö'ng den dö. Ket quä düörng häm kien cö' duuc

300
hoàn thành à giûfa cô mpt ngân vuông ván moi be non ba thüôc dùng làm
buông hop cûa Dàng üy mât trân và noi làm viêc cua anh Ván lúe có báo dông.
Thüöng ngày anh Vän làm viêc trong mot cái lán düng lüng chiing quà doi.
Lán lap gianh, bên trong cô mot chiê'c bàn, hai chiéc ghé lát nüa, mot chiéc
giuông con cùng lát nüa, trên râi cô gianh. Chî khi nào có báo dông mày bay
anh Vàn môi chiù xuô'ng hàm làm viêc. Suô't thôi gian bô dpi báo vê dào hâm,
anh Vän tuy bân viêc cùng dành thì già xuô’ng thàm và hôi han tï mi tiing viçc
nhô mot. Cô hôm anh Vän mang cà mot gôi thuô'c lào to xuông täng anh em.
Gâp buoi anh em vât lôn vói dà gan gà, anh lai kê chuyên chien dâ'u gian
kho cüa Viçt Nam tuyên truyèn giâi phông quân ngày trüôc de dông viên.
Dan vi 245 dào xong düông hâm, dong chi Hoàng- Cue trüông Cue công
binh tôi xem cùng khen là dat tiêu chuân kÿ thuât cao. Lân â'y, toàn dan vi
düae thiiöng Huän chüang Chien sì hang hai.

IV
Lân thü hai vào khoâng näm, sáu ngày trüôc khi no súng, tôi düae cü di
kiém tra các trän dia pháo bô' tri phia Bâc Him Lam và phia doi Dôc Lâp.
Trong vòng mpt thàng trôi, các dan vi công binh và các dan vi bp binh dâ bat
nui làm xong nhüng con düông cho ô tô kéo pháo. Cho nên so vói lân triíóc,
kéo tay phâi mât hàng tuân le, thi lân này có xe kéo, chi hai ngày là pháo dä
vào tôi dich. Noi xa nhâ't là trän dia pháo à Hong Cúm cùng chi mât ba ngày.
Tôi di den trân dia thü nhâ't phia Bác Him Lam trên mpt chiê'c xe tâi dan.
Düông quân sii làm gap lüpn quanh co trên nhüng trien núi dô'c, xe di lot
n h ü n g x ó c m a n h l ô m . N h ù r n g g ô c c a y m ori d ä n , x ù x ù , t u a t u a c h ï a r a h a i b o n

thành núi, màu gô côn tüai rôi. Nhüng tâng dà khong lo bi vân ra mpt bên vê
dücfng trông không côn cô vê ù lì, biíáng binh mà dä chiù thua bàn tay chien
sì, tránh loi cho xe di. Tinh düöng chim bay thì không bao xa, nhüng con
dücfng cü phái chay theo xoáy ô'c. Den nhüng ngä ba, con düông rë làm hai bao
quanh nhüng quà doi thành düông tránh cho xe ra, xe vào. Di trên con düông
môi mê này tôi càng câm phuc sü lôn lao cûa tri ôc, bàn tay ngüôi chien si.
Núi rùng âm u là thé, dô'c dá cheo leo là thé mà chi trong mpt thôi gian ngân,
nhüng con düông lôn vüng châc dâ hoàn thành. Tat cá dêu làm bàng nhüng
dung cu dan sa chäng cô máy móc gì câ. Chi nói dê'n tinh thân lao dpng quên
minh dé làm nên düông kéo pháo, mpt công trinh kÿ diçu, dû thâ'y các chiê'n
si cách mang cüa ta hoàn toàn cô khâ näng tiêu dipt kê dich trong chiê'n dâ'u
du chúng cô düôc bon dê' quô'c Mÿ trang bi cho nhüng thü vü khi gì di nüa. Xe
ô tô bô quanh nhüng doi gianh, doi troc. Nhüng giàn là nguy trang phü cô
gianh, dây rùng che kin mât düông, xe luôn phia düôi kin dào nhü di trong

301
rímg. Các chien sì làm duòng dà rút ngán thdi gian kéo pháo, tiê't kiêm sUc
lao dpng biê't bao nhiêu.
Tôi vào trân día phia Bâc Him Lam gäp dong chi chi huy triiöng và dong
chi tham miiu trifdng à vi tri khâu dpi dàu dàn. Hâm chi huy cüng à gàn day.
Chúng tôi di tií kháu dpi mpt den kháu dpi cuoi cùng. Trân dia này phia tritóc
có núi chán, dich tìi diíói lòng cháo nhin lên không the phát hiên dupe. Tôi
nhân thây eu ly bo tri các kháu pháo rat tot. Han nùra tìrng vi tri cüng duuc
che khuâ't, máy bay dich khó phát hiçn. Biiöng vào trân dia diípc nguy trang
can than. Có lë vi vây mà sau khi bi bât làm tù binh, tên tiicmg Dò Cát dä
phái thú nh^n: “Pháo cúa các óng dá nhám không sai mpt mue tiêu náo cúa
chúng tôi, còn chúng tôi thì vàn chiía biét dich pháo cúa các ông dät à dâu”.
Dong chi Mÿ, tham miiu trudng nói vói tôi:
- Hôm nay thú trudng vào kiem tra, duóng di không vát vá nhii lân kéo
pháo thú nhát. Cán bp, chién sí chúng tôi cüng qua lân â'y mà rút dupe ra t
nhiêu kinh nghiçm vê phòng gian bâo mât. Chiê'n sì dà rèn luyen diípc tàc
phong quÿ tìing bui cò, không he giâm nàt, viec phoi phóng, gin giùf cui lúa
cüng có kÿ luât chät chë, cây là nguy trang duçfc thay hàng ngày. Chúng tôi
râ't tin tuông trân dia này.
Các dong chi phu trách d in tôi lên dài quan sát trên dînh núi phia truóc.
Tôi câm ô'ng nhôm nhin xuô'ng thâ'y don Him Lam rô quá, khác nào dúfng trên
nhà gác nhin xuô'ng sân. Cá khu lòng cháo Diçn Biên hiçn rô trUóc mât. Trên
sân bay Muèfng Thanh, sàu chiê'c máy bay sáp hàng chUc sán. Cf mpt góc, hai
chiê'c bà già dang dâu. Mpt chiê'c máy bay hai thân cúa Mÿ dang liêng trên
trcfi, thá dù tiê'p tê'. Hàng loat dù rui tôi tâ'p. Con sông Nâm Rom in mpt dài
xanh loang trên vùng lòng cháo dät dào nham nhó. Nhin gân, thây khu hâm
DU Cát, nhin xa mpt tí, thây déi A l, C l. Phia bên phâi thâ'y don Bân Kéo.
Còn dôi Dpc Lâp thi hoi che khuâ't. Lòng tôi tràn ngâp tin tudng ô thàng lui
sáp den. Tat cá nhùrng vi tri lón nhó kia cúa dich dêu näm duói tâm pháo cúa
ta. Cho dê'n phút cuô'i cùng, trân dia pháo cúa ta còn giù duuc bi mât. Dó là
mot báo dám cho thàng lui. Quàn dich ÿ có lám tàu bay dai bàc da tò ra vò
cùng kièu ngao khi chúng tuyên bô' ràng pháo ta chi bän duuc hai loat là së bi
chúng bán trá tiêu diçt ngay. Nhung chúng có biê't dâu ràng nguài chiê'n si
Viçt Nam duuc Dáng giào duc rèn luyçn dâ vuut qua tràm ngàn gian kho dà
siê't chät vòng vây dui ngày thit co chúng nó.
Lúe sâ'm sét cúa quân dpi ta dâ giáng xuô'ng dâu dich thi chinh tên giäc
huênh hoang nhâ't là tên quan nâm chi huy pháo binh dich ô Diçn Biên Phù
phái tu kê't lilu cupc dôi nhuc nhâ cúa hän bàng mpt quá lUu dan.
Sau khi refi trân dia pháo thú nhâ't, tôi di bp vào trân día thú hai. Ö dây,
tôi nhân thâ'y dpi hinh bô' tri dày däc quá. Tôi de nghi vói các dóng chi phu

302
trách trien khai thém de dé di chuyén vi trí. Ve các mát khác, tinh hinh déu
tot cá, dudng tiép té, dudng lien lac giOfa các trán día déu báo dám. Nhürng quy
tác báo mát duac tuán thü triét dé. Ngay cá viéc láy com háng bufa, pháo thü
cüng tu minh xuong núi, tuyét doi khóng dé nhCíng dóng chí khác mang lén.
Két thúc chuyén kiém tra áy, tói vüa di dudng vira ngám nghl cáu nhán
xét tong quát dé ve báo cáo vái cap trén: “Các dan vi cháp hánh ménh lénh
cüa Trung uung Dáng, cüa Tong Quán üy tiéu diét táp doán cúr diém Bién Bién
Phü dá d tu thé sán sáng nhát”.
Nám ngay sau, quán ta no súng dánh Him Lam.

V
Gid phút dui chd no súng dánh Him Lam, mor mán cho toan chié'n dich
mái hói hóp lám sao. Duói hám chi huy so Mudng Pháng, ngon dén máng
xóng toa mpt thúf ánh sáng xanh lóa xuong bán lám viéc cüa anh Ván. Trén
bán trái róng tám bán do toán chié'n trudng Bien Bién. Anh Ván cám chiéc
bút chi, dúrng dáy di di lai lai, có khi ngói xuong chám chú xem bán do. Máy
dién thoai dát trong hám lien lac truc tiép vdi các ban chi huy dai doán lám
vipc lién tuc. Chuóng do lien hói. Anh Thánh vá dóng chí triíc ban tác chién
luón tay cám máy nghe các nai báo cáo tinh hinh. Tinh hinh a chi huy sd hai
cáng la do quán ta phái dánh chán mót dan vi cüa dich ra phá trán día mát
mót gid nén triídc dáy quy dinh no súng lá 16 gid nay phái hoán tdi 17 gid.
Các dan vi ván báo cáo déu ve, các dan vi pháo ngám bán triíc tiép dang tu bó
trán día. Mpt so dan vi bp binh dang trién khai. Anh Ván thinh thoáng lai
cám láy máy néi, hói mpt dóng chí náo dáy: “B.K.Z tdi chi/a? Cón bp binh?”...
Cá khi anh lai hói dóng chí phu trách quán báo: “- Tinh hinh dich ra sao?
Tháy nó dang di chuyén ha?”. Anh Lé vá anh Trán Lifang ngói canh anh Ván
cüng mái miét giái quyét bao nhiéu cóng vipc don dáp tdi gid phút chót. Riéng
phán tói? Moi cóng vipc cua nhüfng ngáy cuói cüng dá bán bac trong mpt cupc
hop hai hóm triídc. Chü yéu có ba vipc: mpt lá, táng cifdng báo vp cán cú dia.
Bóng chí Báng Ái triíc tiép phu trách cóng tác náy dá thudng triíc d chi huy
sd. Hai lá, táng cUdng các tram báo vp trén ba dudng truc váo khu lóng cháo
Bien Bién, tích ciíc phong tóa dich, khóng dé mpt tay chán náo cüa dich có thé
lot váo. Ba lá, viéc phó'i hpp cüng ngánh quán báo, dich ván tó chúc tram tü
binh. NhOfng báo cáo cuói cüng cho biét moi vipc déu tién hánh tó't. Ngói trong
hám chi huy sd, tói chi ndng lóng chd dui gid nó súng. Anh Lé ngüng viét giáy
lát, lai hói tói:
- Tram tü háng binh xong chua? Anh dá có chi thi tuypt dói khóng cho ai
thám nháp khu lóng cháo trudc gid nó súng rói chú?

303
 Tôi báo cáo tình hình vùa nhân duoc. Không khi düôi hâm chi huy lúe này
im áng vô cùng. Bong anh Vân càm lay máy nói, dùng thâng lên, mât nhìn ra
phia cüa hâm, ra lénh:
- Phào hóa chuán hi!
Anh lai bât liên lac vài anh Trân Dô và anh Lê Trong Tan, thü trüông dai
doàn phu trách dánh trân däu:
- Các anh chuán bi, chi máy phút niîa là pháo bán.
Cuoi cùng, qua máy diên thoai, anh goi thü trüông don vi pháo, dông viên:
- Tich eue hoàn thành nhiçm vu bán cho chính xàc!
Nét mât anh Ván lúe này trâm tînh la thuông. Anh cùi xuong xem dong
ho roi dôt ngpt ha lçnh cho pháo bán. Den bây gier tôi ván chira quên gier phút
xúc dông áy. Bao nhiêu tháng trôi ròng râ chuán bi, bao nhiêu dân công, chien
si do ra màt trân vüçrt qua bao nhiêu gian lao thuf thách, chiu dung moi hi sinh
cân thiet chi de có giö phút quân ta no súng vào dâu quân dich, bât dâu khai
tú cho tâp doàn cü diem Diçn Biên Phù. Vùa nghe anh Ván ha lênh xong, tôi
chay ngay ra cüa hám nghe ngóng. Mpt loat tiê'ng no âm âm dpi tôi. Pháo ta
dà lên tieng roi. Lúe áy là 17 giù ngày 13 tháng 3 näm 1954.

VÂN TÂI LÊN DIÊN BIÊN

ThUçfng tà Vü Vân Dòn

(trich S S tay)
28-1-1954...
Lçnh kéo pháo ra dâ làm cho dê'n là khô ân khó nói!
Cài không khi soi noi và tinh thân kiên quyê't dêo dai cüa các chien si vân
tài bong nhu trâm hàn xuô'ng. Tu tuông bi quan dâ lê tê phât sinh trong mpt
vài don vi.
... Nhung nhât dinh rói lai lên duçrc thôi! Minh tin tuông vào truyên thong
düng cám và y thüc to chüc kÿ luât cao cüa quân dpi ta.
3-2-1954...
Lai thách ra quân à? Cái tháng huênh hoang tç. Nava, mot tên tuông cüa
dpi quân dánh thuê hiêu làm sao duçrc süc manh vô dich cüa quân và dân ta.
Nô thây duoc nhupc diem và khô khân cüa ta nhung chua thâ'y duoc süc manh
phât ra tù chi cám thù giai câp sâu sác, tù lòng yêu nüóc nóng nàn - sùc manh

304
cüa chinh nghia duói sii länh dao tuyêt vöi cüa Dâng.
Nava nhân dinh cùng tinh vi, khoa hoc day, nhifng chi thây ngon mà
không thâ'y gdc!
Dúng là duông vân chuyen cüa ta xa hàng nám, sáu träm cây so, lai cheo
leo hiém trot; phiiong tien co giói it, thô so nhiêu, bi han che vi duông sá, vi
dieu kiên thiên nhiên, dich lai tàng cUông phà hoai...
Nhung... con gì nCfa kia? Còn cái ngon roi than së quät vào mât Nava, dáp
tan âm mifu thâm dpc cüa nó. Có dê'n ngày ché't nó cùng không tài nào thâ'y
dupe.
Nó khoái chi cho là “Viêt Minh không thè’ khäc phuc dupe khó khän, bào
dâm nhu câu vât chat cho mpt chiè'n dich lón” và ung dung ngoi chô quân ta
chui vào “chai”.
De xem ai vào chai, ai vào ro?...
Day, lèn duuc roi day! Cupe hoc tàp chinh tri dà phá tan tu tuòng bi quan,
dà quét sach moi và'n vUUng làm ânh huóng den tinh thàn chien dâ'u
chien sí vân tâi. Moi nguôi dâ nhân rô tàm quan trong cüa phuung
“dánh chàc, tien châc” và vai trò quyê't dinh cüa ngành minh.
Bô chî huy mât trân cho tàng cUÒng ve moi mât cao hon bao giô hê't. Hàng
may van dân công, may ngàn xe dap thó, may träm xe hui do lèn, chua ké
hàng van máng duuc chuán bi trên Ba Nâm Cüm, thupng nguon cüa sông Dà.
Tat câ tráy lên tien tuyê'n, tâ't cà dpi vào lông chào Bien Biên, nguôi nguôi lôp
lôp nhu mot nhip câu vô tân.
8-2-1954...
Hôm nay mày bay dich hoat dpng räo riet hon thuông lé. Có diên bào là
Dèo Chen, Ta Khoa, Lüng Lô, Cò Nói, Pha Din bi phá hoai dü dpi - nhâ't là
Pha Din. Có lë chüng dánh hoi thâ'y quyê't tâm cüa quân ta nên tim moi cách
kim ta lai, hòng vUUt ta bàng chiê'c câu vân chuyen hàng không mà chüng tu
hào là “uu thê' tuyêt dô'i”.
Ké cüng gay go dâ'y!
Bâo dâm duoc moi ngày hàng träm tâ'n vât pham vào hôa tuyê'n dâu p
dê dàng. Dô'i vói mot cupc chien tranh hiên dai thi hàng ngàn tâ'n c
thuông - nhung, vói cupc chien tranh chô'ng xâm luuc cüa nhân dân ta trong
dieu kiçn sü dung nhiêu phuung tiçn thô su, lai gäp träm, nghìn khó khän trô
ngai thi quà là viçc phi thuông, vUpt ra ngoài du tinh cüa bô chi huy quân dôi
vien chinh Pháp.
Nghî dê'n câu nói nghiêm khâc nhung hiên hôa cüa thü truông trong cuôc
hôi nghi cán bô vân tài mà lo läng: “Các dong chi phâi tháng dich trong dpt

305
dàu de md düdng cho b</ dçi chien tháng vê vang”. Dó cüng là mQt mçnh lçnh
tác chien.
Nhiçm vu vinh quang cüa ngành vân tâi gàn lien vói sii thành bai cüa
chien dich. “Hân Khâu Vàc” là bài hoc xüung máu; vi không thüc hiçn düuc
dây dü ké hoach vân chuyen gao qua dèo Khâu Vàc mà bp dpi ta dä gäp nhiêu
khó khàn trong dot tien quân vào Nghïa Lô tiêu diçt dich.
10-2-1954...
Máy bay dich hoat dông càng nhiêu hon. Tiê'ng dông co rit lên không
ngiing - khu truc, vân tái, thàm thinh kê tiê'p cán duôi nhau long lpn làm bàn
nên trdi tuyçt dep cüa Tây Bâc.
... Hôm qua dai dpi dân công cüa dong chi Biçn à Tuàn Giào bi oanh tac
dü dpi chi vi mpt chiê'c áo tráng phui ngoài bd suoi. Có mpt so anh, chi hi
sinh. NhUng sau khi chön cat ban xong, ho lai quang gánh lên düdng vói ldi
thè trâ thù cho nhüng ngüdi dà chê't.
Dêm nay xuâ't phát tù Cò Nói, tôi di kiem tra tình hình bo tri càc tram
trên doc tuyè'n dudng. Chiê'c xe “dip” tuy nhó, nhüng len lói vuut duoc tüng
doàn, tüng doàn tiê'n lên Biçn Biên cüng vô cùng khó khàn. Con düdng truc
Cò Nói - Biçn Biên, mach chinh cüa vân tâi quà hep không dû chüa duoc dông
máu tù nhiêu vi ti huyê't quán do vê düdng nhü muon v3 tung...
Trên chàng dudng này, ban ngày hoang váng..., không mot bóng ngüdi,
không mpt tiê'ng gà gáy, chô süa - cây có xu xàc, rùng nüi thiêm thiê'p im lim
thi gid dây khác nào nhüng nui dinh dám, hpi hè, dâu dâu cùng vang lên
nhüng câu hò, giong hât ca tung lòng yêu nüdc, yêu nhân dân, tinh thân dùng
cám và y ch i b â t khuâ't, q u y e t th á n g qu ân thù , b â t châ'p m oi kh ó k h ä n , g ia n
kho.
* * * y
0 ! Nêu Nava biêt düdc dpi quân cua chinh nghïa có thù vù khi manh gâp
tràm lân vù khi nguyên tü - dó là “lòng tin tüong quyê't chiê'n quyê't tháng” -
thi hân phài run lên bân bât.
... Trong không khi tüng bùng, tüng dòng, tüng dòng dó rüc tiê'n lên nhu
con trän lüa khong lo. Nüi rùng vùng dây dàp lai nhüng tiê'ng vong khác
thudng tù ngàn xüa chüa bao gid có.
11-2-1954...
Xe tôi lên dèo khi m ât trdi dó nhü máu còn lâ'p ló sau räng nüi. Suong làm
dày däc bát ngát dudi chân dèo tua cánh cüa biên chiêu hôm - chi thieu may
cánh buóm...
Bèo Pha Bin nhü nàm trên chiec thàm dò lôm, khâp minh 16 ch6 nhüng
vêt thuong sâu hoàm. Chiê'c xe gâm gù nhich tüng vòng bánh, có lüc muô'n

306
chim xuöng nhûrng hö bom nhäo nhoét. Vät vá lám mói tói dïnh déo.
Bong chi gác “barie” dâ phú xong lán và dang lât dât chuán bi cüi nuóc.
Anh em công binh vai vác xèng cuöc và nhüng bó duô'c dài lê thè lu luut ra
dèo.
Ho dèu tré mäng, hón nhiên vui nhôn. Nghe nhûrng buóc chàn chàc nich
dà thây duuc lòng tu tin và quá cám cüa ho. Ho tori nhöng ho bom de thào kip
hay phá nhûrng trái bom chua no, roi nhanh chóng süa chüa duòng cho vân
chuyen khöi dình don.
Cài chét có the den bat ngò trong lúe ho vui cuòi, dang thàm Uóc vong hay
say sua vói nhûrng tình câm yèu dòi. Vày mà ho ra di, phâ'n chan nhu nhûrng
hoc sinh trong ngày khai giàng nàm hoc mói.
Hoàng hón!
Hoàng hón yèn tình là lúe trái dát thó ra khoan khoái nhe nhàng và van
vàt läng läng nhu trút duuc cái m çt nhoc sau mpt ngày náo nhiçt.
Nhung..., vói chúng ta, hoàng hón là sii bât dàu cüa mpt ngày hoat dpng
tung bUng.
Tiè'ng cuòi nói àm âm tir phia “ho bom” giôi lai..., ành duô'c sàng rUc khoét
lôm vào vùng mênh mông den tô'i. - Công binh dâ bât tay vào viçc.
Tôi xuô'ng xe, di tói “hô' bom” cách barie chiing 500 thuôc. “Hô' bom”, dô là
nui dich tâp trung phá hoai, dài dê'n 2 cây so. Trên dèo này có 3 “hô' bom”;
ngày nào mày bay dich cûng den thá xuô'ng hàng tâ'n sát thép, hòng khoét sâu
thêm, cát diit mach máu tiê'p tê' cho quân dpi ta dang uy hiê'p chúng à Biçn
Biên.
Anh em dang hi hue dào tim mçt trái bom chui sâu xuô'ng duói mät duòng.
Tròi rét lám mà anh nào cùng mó hòi lam tam Uót tràn. Buó'c chày hiing hue,
nhûrng mânh bàn tay tung lèn nhu phào hoa. Gió gào thét... dû dpi.
M çt chiè'c xe “dip” lác lu di tói rói dìing lai.
- Bi duuc không? - Mpt càn bp ló dàu ra hói. - Còn 30 chiè'c nüa day.
- Anh An day à? Bi duuc, chiing mot tieng rUói nùra quá kia mói no! - Bong
chi phu trách tieu doàn công binh chi là cò do phân phât bèn dèo và giuc phài
tranh thù di ngay.
Xe vUa di khöi dp 150 thuóc thì mpt tiè'ng no ren tròi làm rung chuyen
quàng dèo - dat dà tung lèn mù mit. Khi tiè'ng vang dà láng xuô'ng vue sâu, tôi
nhìn ra thi nhûrng anh em viia làm à dô dâ biê'n dâu cà. Tôi vô cùng lo láng
chay theo dong chi phu trách công binh dê'n, thây chiè'c xe dà bi dâ't dà lap di
mot mìa, phái moi dâ't mói kéo duuc tUng nguôi ra khôi xe. Mot lât sau thi
nhûrng anh em bi hât xuô'ng chân dèo cûng dân dân lên du, không bi sût mê

307
mpt ai. Có lé trái bom thut xuong sáu quá nén khòng còn súfc sát thiíong, tuy
chi no cách dó chúng 4, 5 thuóc.
- Phán thùng á? - Mpt cán bp hòi dùa dong chi phu trách còng binh m át
còn ngo ngác, boi roi.
- Lot ludi dáy thói!... Chet that!
Lot ludi có nghla là khi máy bay trút bom xuong, ngUcri theo dòi dà bó sót
khòng nhìn thà'y, nèn khòng phàt hipn duoc bom ò chò nào.
Quàng dèo bi vat di mòt ntjfa. Sau mpt hói bàn bac, chúng tòi quyè't dinh
ha thap mé trong. Tim den dung cu thì tá t cà dà bay di hoàc bi dàt lap mát
roi, anh em doàn xe vpi va tàp trung xéng, cuò'c, và cùng vài còng binh hi hue
dào duòng. Ho làm ra t gap. Khòng làu làm, quàng duòfng dà có the “thòng”
dupe tuy van trùng xuong nhu mòt cài vòng.
- Bay gicr thì di duoc rèi chúr? - Tòi hòi.
- Còn nijfa tiéng nGa thì quá bom kia no. - Roi dóng chi phu trách còng
binh ngàm nghì và nói tiep: - Có the di duuc! Sao cho “thòng dóng bén giot”
chúr “patine” à dày thì... - Dong chi ày bò lufng càu nói.
... Tùng chiec xe gam gir, làc lu qua; có chiec muon y ra thì anh em còng
binh lai tiep stíc day vot lèn ngay.
Quà bom van chu a no. Dong ch i phu tr á c h doàn xe dúng s á t dó c h à m chú
dúng ra hièu cho doàn xe qua; h ai tay giù khòi dàu, vay váy, lúe mau, lúe
khoan nhu dánh nhip trUÓc m p t dàn nhac.
Chiec xe cuòi cùng vùa dò sát lai sau doàn thì mòt tieng no dOr dpi duoi
theo.
- À, mày lai doa à? Doa thì òng cùng di. - Dong chi phu trách doàn xe
ngoành lai cuòi mpt cách binh thán...; anh em lài xe cùng hòa theo.
“Doa thì cùng di”. Dúng! Bon Pháp tudng ràng chúng thá du các loai bom
xuong sé cán trà dupc buóc duòng cua các chien sí ván tái, nhung ho ván cú
vupt qua.
Dóng chi gác barie md chán ngang sau khi dà lièn hé duoc vói tram gác
duói chán dèo. Doàn xe ám ám chuyen dpng. Dóng chi gác barie váo lán ngói
bén máy dipn thoai, nguiri ban dèm ngáy cüa anh.
Cài còng vipc gác barie tuerng nhu binh thuóng, nhung thàt là tràm
chuypn:
- Qua dupc chua, dong chi barie oi!
- Dóng chi barie cho em xin hóp nuóc!
- Dong chi barie oi! Chuyen giùm nhùng thu này cho doàn xe X.

308
 - Tình hình có gì mói la khòng, dong chi barie ori...
Cài träm chuyçn dó, tuy là bình thuòng nhung phài kièn tri và tháo vàt
làm mài làm noi duoc. Bö tri phân công cho các doàn xe tránh nhau, tiê'p te
nuóc nói, chuyen thu, truyên tin và làm cà công tàc chinh tri vói khàch qua lai
là nhüng công viçc câp râp dêm ngày. Búng là “m0t nhân vât quan trong” nhu
anh em lài xe thuòng nói.
*

* *

13-2-1954...
Dêm nay tôi den cây so 15 vào lúe 1 gièf. Các doàn xe dang làn luut vào
kho trâ và lay hàng. Anh dèn tua sao sa, tieng cuòi, tieng hât, tieng hô nào
dông, àt câ tieng suoi chây xiê't vào dá cách dó không xa.
Cây so 15 là tram vân chuyen lòn nàm giura Tuàn Giáo - Bien Biên. Hàng
tU hâu phuong ra, Lai Châu vê, tir dâu sông ngon thàc và tir trên rèo cao xa
xôi dêu don câ ve dó. Bô máy dâu nâo cûa tuyê'n vân tài nào cüng dông à gàn
dây dé dieu hôa phân phô'i và chi huy các tram rái rác khàp các tuyén duefng.
- Alô! Alô! To 4 rút xuô'ng 7 phût mot xe. - Tieng loa hô'i há truyên tin.
- Kÿ lue mói cua tö 5 là 6 phút!
Bon hay nàm ngUòi böc m çt xe gao m at có 6 phút! Tinh thán khan trUUng
ay dúng là tinh thân B içn Biên. Kÿ lue dó làm tôi het sùc phân khòi. TrUÓc
kia bò'c mot xe phài hàng nùa tiéng.
Xe no ra, xe kia vào, don dàp, don dâp... Khòng ngoi m çt tích tàc. Ho dà
nghién cúu tìrng d<?ng tác; rái rom, lót dà và tìm moi bien pháp cho xe khòng
bi quay truut, tránh de m at thòi gian vò ich.
Bèng có tieng kèng khua vang túr phía. Máy bay! Máy bay!
Hàng loat dèn deu tà t phut nhu cùng noi chungmot khóa dién. Tieng cuòi,
tiê’ng chüi Tây on ào trong dêm tô’i.
... Mpt hói kêng dài báo hiçu máy bay dà di khói. Bèn lai sàng, hpi lai mdr,
xe lai don dàp ra vào.
... Trong khi dó, to tra xäng dang tiep xäng cho nhürng xe còn chò doi.
Thâ'y tôi ngac nhiên vi rét nhu thè' mà các dong chi làm nhiêm vu dö xäng lai
lâ'y bông gòn xâ'p nUÒc bit vào müi, dông chi phu trách giài thich:
- Báo cáo dong chi, bit khän m ât chUa dû cán duoc mùi xäng, thà chiù buô't
mot chût cho dò nhûc dâu.
Tir truóc tôi nay tôi nghì tra xäng là mot công viêc don giàn. ThUc ra, quay
dàu di dé tränh hui xäng thì mòi cö, vän ngUòi, lai khòng dû sûre nàng duuc cài

309
thüng 20 lit. Tiep xüc vöi mpt hai thüng thi cüng thüöng thöi, chuf do häng
träm thüng lien tue dem ngäy thi lai lä chuypn khäc; cäi hoi xäng doc dia kia
dü läm cho buot 6c. Thäo näo mä mät cäc dong chi äy dö lü nhü üa mäu, mä
höp lai, da xanh nhpt.
Da mpt lai buon ngü - toi läo däo khöng buon buöc. Cäi müi thom phüc tü
cäng tin düa ra khien toi... tlnh täo hän lai; ngö väo thäy cö bänh rän, “bate
so” vä cä süa däu nüa. Ö däy mä cö “chät vän minh” nhii väy th ät khäc näo
mpt böng cäy cö thu giüa bäi sa mac. Dö lä nhö ö sii quan täm cüa Dang üy
tuyen cho to chüc cäng tin däc biet chl bän cho cäc doän xe. Vi lüc näy läi xe
lä cäi von quy du trü cho mot cuöc chien däu läu däi. Chä the mä Däng üy mät
trän dü ban träm cöng ngän vipe cüng bän den viec böi düöng cho läi xe vä
chl thi cho ngänh vän täi phäi dam bäo cho läi xe dirge ngü 4 tieng mot ngäy.
- Möi thü triföng väo cäng tin. Mot dong chi läi xe quen m ät möi toi.
- Töi khöng cö tieu chuän, de phan cäc dong chi chiu vät vä khö nhoc hon
töi nhieu. - Trä löi xong, töi räo biiöc di..., böng däng phö phac cüa nhüng
ngüöi chien si van täi äy nhii theo töi tüng biiöc.
14-2-1954...
... Töi däo lai chö cäy sö' 15. Tir lüc cön söm läm, quang cänh dä khäc hän
- cänh vät im lim. Nhüng kho gao nhö dä ha mäi xuöng, cö räc phü len, düöng
löi ra väo cüng diioc nguy trang chu däo; ai khöng chü y thi khö mä phän biet
diroc. Cho nen, dich cö mät cüng nhü mü.
- Ui, üi... - Cö tieng ngüöi däu däy. Töi diia mät nhin mä khöng biet lä d
chö näo, chl thäy möt dän Ion hong hoc nhii bäy chö dü. Lpn dö lä cüa dän
chay tän cü bö döi. Töi lien ti/dng ngay den chuyen möt chj dän cong; cü ngoäi
hai büa än ra lä chi väng mät khöng chiu di ngü. Tö kiem diem the näo chi
cüng khöng nöi, chl cüöi. Nghi lä cö chuyen trai gäi läng nhäng, tö cü ngüöi
theo döi; tö ra chi äy trön ra kho de duöi lpn, giü gao.
... Röi kho gao, töi lpi nguue theo suöi tim den cäc häm giäu xe, khoet väo
hai ben bö, tren läm giän cäi lä nguy trang.
Thäy mäy dong chi dang hi hue Ö däy, töi träch:
- Sao khöng ngü di? Cäc dong chi phäi nghi ngoi cho lai süc chü.
- Bäo cäo dong chi! Dem qua trung dpi nö mät chin chiec löp, dong chi cho
phöp anh em tranh thü.
Töi nhin väo thäy möt dong säm löp ngön ngang. Löp dä mön het
“talöng”, cö chiec bi mäi räch den mäy län väi be. Cäc dong chi äy dang bät
“bulöng” chäp nöi mpt chiec löp.
- Cäc dong chi än com chüa?

310
 - Bào cào chua a. Mài thu trifòng dén xoi cam vói anh em.
- Ò, tot quà! - Tòi nhan lòri ngay.
Dóng chi trung dpi trUdng diia tòi ve neri anh em nghl ngori truóc. Vì/a dén
sau mót chiéc xe thi thày có ngiiòri ngói bèt xuong ven suoi xàm xàp nude, dàu
guc vào bành xe ngù, tay vàn 6m khu khu cài kich.
- Tàn oi! Ngù thè mà ngù duoc à? - Bòng chi trung dpi truòmg dàp dap vào
vai dóng chi dó, goi.
Tàn vùng dày.
Thày m àt Tàn tim barn, tràn và gò mà sUng hup, tèi hòi:
- Sao m àt mùi lai the này?
- Bào cào, dóng chi Tàn là phu xe mài chuyén ve trung dpi. Dóng chi ày
gàt vào cành cùra day. Tói mói kiém cho chiéc mù sàt dé gàt, cU dàp dàu vào
xe cóm epp suót dèm nhu rùa bi khào ày.
Tòi khòng nhin duoc cuòri. Tàn cùng hón nhièn cuòri theo.
... Dóng chi nào màt mày cùng phòf phac, hai màt sàu hoàm, ràu ria tua
tua, da nhàn nheo, xàm xit tudng nhu già di hàng chuc tuoi; tòi hòi han tùng
nguòri.
Chua biét là có càn bp dén thàm, anh nuòi dang tuyèn bó' mòn àn àm i: -
Hòm nay có cà ri gà, sUòrn xào chua n got, tòm róng h àp , dành “s o t bèònét”.
Lai có “dét xe” gatò, và dàu Uóp lanh nUa nhé!
- Có món rau dòn khòng thè! - Tòi hòi vong ra.
- Ai dày?
- Anh Dòn chU ai, téu mài!
- Bào cào thu truàng, món dó thi thiéu sao duuc a! - Dóng chi ày cuòri hà
hà.
- Cà ri gà dàu nào? - Tòi ra cho don com.
- Bào cào, dành cho th àt khòe, mau thàng lai thi còn thiéu thiic gì, sa
khòng có sufe!
Chùng tòi ngói vào àn; dung là món rau dòn, ràt nhièu rau dòn lupe và cà
màm. Màm là, bàt tre, tói àn ràt ngon lành; nhiéu dóng chi àn qua loa rói làn
ra ngu, khòng kip uong nUÓc.
*

* *

311
 15-2-1954...
Dém nay tói theo doán xe váo hóa tuyén.
Doán xe lám mót ké hoach dót xuát nén duígc diéu tháng tü Son La váo
má khóng phái do háng ó cáy so 15. Các xe khác di ra da difoc lénh tránh nén
doán xe náy khóng phái chó dpi.
Biícrng hep lám, nhiéu quáng chl víía khít bánh xe. Anh dén gám hát ra
yéu ót khói dáu xe khóng dáy 2 thitóc.
Bóng có máy chi dán cóng dúfng ra cán düüng báo hiéu có máy hay. Doán
xe tát dén chay mó ditói ánh pháo sáng cüa máy bay thá. Tháy máy xe di
trüóc chüa bié't, mót chi óm bung léo déo chay theo goi, cho tói khi chié'c xe di
dáu diíng lai thi chi cüng ngát di, nám lim.
Cái cóng vipc binh thiídng dó cüa chi dán cóng lám tói xúc dóng vá cám
phuc quá. Máy bay có thé bán hay thá bom váo doán xe, düóng lai hep vá láy
loi, gáp ghenh, né'u khóng vi tinh thán yéu quy cüa cóng thi chi dán cóng kia
dáu có hánh dpng dep dé nhü váy.
... Trói miía nhií trút, lúe náy dén pha bát sáng trifng má cüng khó phán
bipt diícrc dáu lá ditáng, dáu lá suái. Chat vát lám mái tói khúc suoi o cáy so
31. Qua suoi náy, xe phái lpi xuói dóng chüng 50 thiídc mái có diíóng lén. Miíc
niíóc dá dáng cao, né'u khóng qua diípc, phái nám lai dáy thi giáu xe váo dáu
cho het.
Máy dóng chí phu xe rü nhau cái quán áo lpi xuó'ng di dó diíóng. Nitóc
cháy xié't lám, lai giá buó't..., tói rá't lo ngai.
- Nuóc mói tói bung, cón thói co! - Sau cupc hpi y ngán vái cán bp doán xe,
tói quyó't dinh cho viífft.

Lái phu nhanh chóng, tháo dáy “cua-roa”, lpt áo ra boc các bp phán dién
vá né'n lüa cho khói ifát. Dáy cáp cüng dupc chuán bi sán sáng de kéo trong
triíóng hpp bi chet máy. Thé' lá lán lupt tüng xe gám gü, lác lií theo hai ngüóri
lpi trüóc, diía diíóng qua suó'i. Chié'c xe nhif büi trén mát niíóc, hai mát dén
pha noi lénh benh, Mói khi tháy tié'ng máy lim di, lup bup no lá tim tói cüng
muó'n ngiíng dáp, hói hpp...
Tói cáy só' 34 thi dá 8 gió sáng. Thé lá suó't dém doán xe di chiía diícrc 20
cáy so.
16-02-1954
Chiéu dén lai miía nhií xó'i, gió noi lén tüng dpt nhü muó'n be gáp cá núi
rüng. Doán xe lén diíóng tü lúe 17 giü. Düpc cái khóng có máy bay nhitog láy
lpi khó khán lám.
... VüOt khói dó'c “Báy óng” thi doán xe ün lai. Dó'c “Báy óng” - cái tén má

312
nhân dân dia phüöng thiícrng goi, - cüng khá cao. May tháng tritóc cüng váo
mot hôm miía lón, diíóng tron, mot chiéc xe GMC không leo noi döc, bi tut
xuöng viíc sâu khién cho 7 dong chi bi tuf thuong. Báy ngôi mp näm song song
trên mänh doi canh dô'c goi lai mot möi thù sâu säe và mot bài hoc xiíong màu
cho các chien si vân tài moi khi qua lai. Neu gäp tröi miía, xe nào di qua cüng
dìing lai, gài so phu tìi duói chán de leo döc cho an toàn.
- ... Bào cào! Bào cào! - Bong chi trung d<)i trUóng chay den gäp tòi, nói
không ra hoi.
- Cài gì the, xe do à? - Tòi hoi chòt da.
- Bào cào, dóng chi nuôi quàn hi sinh roi, bi cày do dè phai.
Tòi lât dât chay lèn thì thäy mot thän cày to vìia hai ngUòi ôm näm ngang
trên xe làm chiec khung mui bep dum. Anh em dang chät tùi bui; khi loi di/oc
cày ra thì dóng chi nuôi quàn tré trung, yèu dòri mà tòi vìia gäp ban sáng dà
không con nüa. Mot vêt màu cüa ngiiôi chien si vân tài ây loang trên xe gao.
Dóng chi trung dôi phó duoc cü ô lai chôn câ't. Boàn xe lai tiê'p tue di
ngay.
... Quà cây so 62 mot quàng thì thâ'y doàn xe dà dìing lai.
- Gì nùfa thè? - Tòi ngó co ra ngoài hói, nhiíng không có ai trà lòfi.
Sò't ruQt quà, tòi nhày xuöng xe, di ngiioc lèn. Len lòi khó khän lám mài
làn tòri chiec xe dàu doàn. Mpt döng dät lù lù bäng cái nhà näm chán nuóc müi
xe. Nguy roi! - Tôi không giù diíoc bình tînh nüfa, vó manh vào cành cùfa xe;
chiec xe cüng nhii thiep di vi m çt nhoc. Goi mòt hói làu, dóng chi lài xe mài
trà lòi:
- Vuong xe truOc chu lam gl ma ôn lën thè!
- Xe tritác dâu? Núi 1er xuöng thè' này mà dóng chi ngü dtfpc à? Mày bay nó
den thì nguy hiem läm! Bong chi phu trách doàn xe này dàu?
Bong chi lài xe lue duc mâ cüa, xuô'ng xe, nheo mät nhìn tòi. Bóng thòi,
mot càn bô cüng tir phia sau chay lèn.
- Bifòng bi tàc mà dóng chi không biet à? - Tòi hòi dóng chi càn bç.
- Tâp trung anh em và xèng cuò'c cüa cá hai doàn lèn ngay dày de md
diiòng! - Bóng chi càn b<? ha lçnh.
Lènh dó diroc truyen lai phia sau...
Thì ra khi tói dày, dóng chi lài xe di dàu thà'y khói dà't lù lù titóng là có xe
ô phia tritóc, chiía kip hòi han gì dà ngü ngay mât roi.
Lúe này bình tînh dà trô lai. Tòi rät thòng càm vói anh em. Suô't dèm
quàn quàt, ban ngày ngoài hai búa com lai phái süa chüa, nguy trang xe, sinh

313
hoat, hoc tâp và chuán bi dé toi xuâ't phát, bao nhiêu ngày anh em thiéu ngü
roi thì còn gì là sûre lire nûfa. Câ'p trên cô dé ra là phài ngü 4 tiéng mot ngày
nhung may ai dà thüc hiên düuc. Tôi biét cô dông chi hàng mâ'y ngày dêm
không düuc dàt mình xuô'ng ngù mà chî chop mât düng ngôi va vàt. Cô dông
chi vira lài xe vira nói mê, cô dông chi chèn xe lên dô'c cüng gue xuô'ng düông
ngù mat, thâm chi cô tritòrng hop düa vào bành xe mà ngù dén nôi bi xe dè
phâi. Ngay chùng tôi là nhürng ngüifi cán bô cô dieu kiên hon mà dén nói
trong mpt cupc hop; sô dông anh em ngù gà ngù gât, phâi cho nghl hop rùa
màt, vân dông cho thoài mài roi mài lai tiép tue düuc.
... Khân trücfng! Khan trüung! Moi phùt là vàng ngoc. Ai cüng nghî ràng
mpt phùt düng lai là dich nhich hon ta mot phùt; nhanh mot phùt là rùt gon
thàng loi düçfc mot phùt. Sàng kién cùa mpt chu liên lac vira chay vùa thoi
com, mpt tay xàch chiéc “cà-mèn”, mot tay câm dôm dot Ò phía düôi dé khi tüi
noi là có com àn ngay không dé mat thài gian, biéu thi tinh thân khán trüung
cüc dô.
17-02-1954
... Dêm nay là 30 Tét! Tôi dén thâm mot doàn dân công gân hôa tuyê'n
trong mpt khu rüng. Tôi không ngôr ràng trong ltfa dan, hiíong vi Tét cüng dén
düçfc dây tuy don sa mà càm dpng.
Nhüng lùm cây nhô dà duuc uô'n khum khum thành nhüng công chào dep
màt. Ngoài suoi, hàng tràm ngUcfi dang vo gao, già dâu và mô Ion dé gôi bành
chiing. Hàng loat bê'p bâc ngay canh dô dé lupe bành. Ngon lüa bùng bùng reo
lên mùng Xuân, in bông xuô'ng dông suoi ri rào. Cô tiê'ng bào dpng mày bay là
nhüng ô'ng nüdc de sán dô duuc dô up vào ngay. Cü nhü thê': tá t di nhôm lai
de den vài chuc làn nliung bànli vân cU chin.
Trong nhüng làn nhô nüp dudi vòm cây, quang, gành, bô sot düoe xê'p don
gon gàng. Nhiêu làn cô khau hiçu; giâ'y rà't hiê'm mà không biê't anh chi em dà
kiê'm düOc à dâu ra.
“An Têt màt trân dé quê nhà yèn vui vài Têt thàng lofi cài càch rupng
dâ't!”, khau hiçu dô nói lên cài không khi Têt à dây tuy không huyên nào, rpn
ràng nhung cüng thât là vui vê. Không rôn ràng nhüng ho râ't hânh diçn vói
m0t cài Têt dpc dáo. Sau này môi làn Tê't dê'n chàc chán ho sé ké lai cho con
chàu, ban bè cài Tê't cô mpt không hai trong dôi ho.
Trên nhüng chiê'c nêm là, ho quây quân nhôm nàm, nhôm ba doc thu chùc
Tê't cùa Bâc, cùa Vô Dai tüdng, cùa bè ngoài màt trân hay tù quê nhà gôi lên.
Mpt vài chi dang và quân và ào. Ho nâng niu ngàm nghia miê'ng mun gié
môi duoc phàt. Thay quân ào cùa anh lai phuc vu lâu ngày dà quà ràch, Dàng
ùy tuyê'n quyê't cho tâi mun và tü hâu phüung lên và vân dông mot phong trào

■14
chia sé quán áo cho nhau.
Xa qué hüong váo nhüng ngáy Tét, tói biet räng nhüng ngUcfi nóng dán
giáu tinh cám äy khóng khói chanh löng nhó tüóng. Ho phái düng cám lám
mcri quén duoc ta t cá nhüng cái gi thán yéu dä gán lien vói cupc són g cüa ho
tü lúe mói lot löng. Ö däy, dém dém tiéng chim “khó khán khác phuc” vá
tié'ng lá rüng sao sac cáng nhü thói thúc khí phách anh húng cúa tüng ngüöri.
Phán dóng ho da tinh nguypn ó lai phuc vu hét dut náy dé' dort khác vi
muc dich cao cá; tiéu di§t quán thú. Cái muc dich cao cá dó lá me dé cúa
nhüng hánh dóng dep dé vá anh düng.
Chi Ly, doän dän cöng Phú Tho edi áo bóng trong lúe gió rét Táy Bác xé
da xé thit de lám gó'i cho anh thüong binh dáu quán dáy báng.
Cu Thién dá 64 tuoi xung phong di cáng thuung binh, thuüng giát giü quán
áo dáy máu mü vá lau chüi rüa ráy khi thüong binh la dái.
Lá'y thán che minh cho thüong binh khi bi máy bay oanh tac; edi áo che
gao, che thüong binh lúe treri müa; nhücJng com sé áo cho thüung binh khi khó
khán thié'u thón; nhüng tá'm güung sáng ay dá vó cüng khích 1§ cán bó vá
chien sí chúng ta.
23-02-1954...
Ba Nám Cúm! - Thuung nguón sóng Bá náy có häng trám thác hiem tvó
tiéu bieu cho su huyen bí cüa nüi rüng vá süc manh ghé góm cüa ghénh thác.
Dém nay tói mói có dip tói noi dáy vá dém nay sé mái mái ghi lai trong
löng bái hoc quyé't tám , dám nghl dám lám.
Muó'n düa gao ve Lai Cháu thi khóng có con duöng náo thuán lui han lá
suói thác Ba JNám Cúm. Nhung khi dua ván dé náy ra, nhán dán día phuung
hé't süc la lüng, ai cüng báo: “Tü co xüa den giü chua mot nguüi náo dám bán
tói!...”
... Düng trén bö, trüóc mpt doan thác hung dü nhü báy ngüa lóng, tói dang
lo läng thi mót doán máng - má nhüng ngüüi chéo chó'ng lai toán lá phu nü -
bay qua nhü các thién thán xuä't trän. Chi em, dáu chít khán mó qua, minh
mác áo epe chén, quán xán cao, tay vung nhüng chié'c sáo bit sát duói ánh duó'c
hüng hüc lám tói bói hoi tüárng nhü minh dang düng trüóc dao quán cüa Ngó
Quyén, cüa Trán Hüng Dao thud xüa trén sóng Bach Däng.
Chi em háu hé't lá dän cöng cüa hai tinh Vính Phúc, Phú Tho. Ai có the
ngó ráng nhüng nguói con üu tú náy, lón lén trén rupng dóng pháng läng,
quen cho thúng chó thuyén, rät xa la vói thác ghénh mä büa nay, tän m ät tói
dä tróng thá'y ho tháng duac Ba Nám Cúm, noi má “tü xüa dé'n gió chüa mpt
nguüi náo dám bán tói”. Vói nhüng cánh tay chác nich, nhüng cü chi nhanh,

315
manh. gon, hirng hue dòng máu nông dân vira tháng loi trong cái cách ruçng
dät chi em dà the hiçn rä t rö y chi kiên cU Ó ng c ú a con cháu Bà Trimg, Bà
Tri$u.
Quên cái chét de giành láy c u q c sô'ng! Khi có nhûfng truóng horp bät hanh
xáy ra thì ho thirang tiê'c ban và láy dó khâc sàu mò'i càm thù, läy dó làm kinh
nghiçm cho chien dâ'u han là lo sa suy nghï. Dieu mà ho suy nghï không ngírng
là làm thé nào cho gao khòi itót, khòi do vài và chàm chú ném sào cho chàc,
cho nhanh, cho chinh xàc; néu khòng de bi mät dà, ngà xuò'ng là dòng nude
vài toc dò bon, nàm mirai cày so già se cuò'n ho bàng di trong nháy mát, hoàc
de bi thàc ghénh dàp phá màng tan tành khòng gì ciìu vàn noi.
Nguy hiém han nûfa l à nhOng ngU èfi ngói trèn móm dà câm dèn bào hiçu.
Nói là ngói trèn móm dà nhifng th at ra là ngàm duói n U ó c, vi dây là nhûfng
hòn dà ngàm lúe nào cùng nhir nhûfng c a m bay tìrng giò tìrng phùt rình mò,
gày tai hai cho ngiròi và eòa. Ngàm mình duói nude vào tiét dai hàn giûfa dèm
khuya lanh, long lóng gió rùng thì phài là sàt dà. Khòng chó'ng choi dirçfc vói
cài ngù, cái rét hay bi mót chiéc màng di tré eh luóng xò ngà thì còn dàu là
tinh mang!
Bò'i vói ho, niém vui siróng nhà't là khi bàn giao gao và màng cho “cung”
duói de rói lai tró lên, dèm mai lai nhân nhûfng màng khàc dira ve.
“Màng khòng däp, gao khòng Ucft dâ'y nhé! Ban co giùf sao cho dirac an
toàn!”. Bó là lói dçng viên nhau và cùng là nhiêm vu trao cho nhau. Xong
nhiçm vu ho mói ngói tàm sir vói nhau ve tình câm quê hirang, chia nhau
miéng difcfng, sai thuoc, hong ha quàn ào hay buQC tùm lai nhöng cho thùng,
ràch cho nhau. Roi tié'ng cirói giong h àt vang lén bén bó sòng Bà, ca nggi sùc
manh cüa tuoi tré, tình yéu dàt nude, lòng càm thù giàc sàu sàc de nuòi thém
nghi lue dâ'u tranh vài gian kho, vói hiém nghèo cho tói thàng lçfi cuó'i cùng.
Bep dé thay nhûfng nguói nông dân Viçt Nam duói su lành dao cùa Bàng
tièn phong cùa giai cap còng nhân Viçt Nam.
*
* *

26-02-1954...
Lai Châu là cung cuòi cùng cùa tuyén màng Ba Nàm Cùm.
Bém nay tòi theo doàn xe dap thó dua gao tù Chieng Nua ve Có Chay,
phia Tây Nam Biçn Bién Phù.
“Ai sinh ra chiéc xe thó
Tràp trùng d'eo, dóc làn mò suót dèm... này!
Hò dò ta... này!”

316
 Thé là doàn xe thô nhich bành, sau mpt câu hô và mpt chuôi cuòi.
Xe dap thé là mot “binh chüng” khà dàc biçt. Ö dây lúe nào cüng vui nhpn và
cô nhiêu câu chuyên di dôm.
Thüy to xe thó là ai? - Cô le chiia ngUôi nào biét chinh xàc. Tôi nghe nói
kieu thô bàng xe dap này là sàng kién cua mot chû bé ô khu Ba vào nàm 1949
- 1950. Hàng ngày chû phâi dua dòn hàng ho giúp me di các cha xa; vi không
biét gánh, chu nghl càch buôc vào xe dap rói day xe di. Sàng kién dô duuc
nhüng nguôi buòn muô'i lên Viêt Bàc cài tien dàn dàn. Tir chô chô duac vài ba
chuc cân roi dén hàng ta. Kÿ lue 3 ta 2 là dieu không thé ai ngô tôi. Phài, ai
cô thé nói ràng chi mot nguôi vói mot chiéc xe dap móng manh mà lai cô süc
ghê gôm dén thé.
Dén cho nghî dâu tiên, tôi lân la hôi chuyên may anh em. Côn mUUi dieu
thuôc là cüa mot dông chi lài xe kéo phào ô Diên Biên ra cho, tôi dem chia hê't.
- Anh mà cho “rit” mpt büra no say thi cü là em xung phong vài dçrt nüa.
- Không no say thi cüng xung phong chûf li! - Tôi ciiôi.
- Và... âng, dành là theo. - Anh â'y môp mà “rit” mçt hai dài roi nuô't khôi
üng lie không dé mpt chût nào lot ra ngoài.
Thuôc lào, thuô'c là ô dây quÿ han vàng!
... Mpt tiê'ng eòi noi lên. Nhüng chiéc dèn chai màc à khung xe lai lìi Iti
trôi di, khi xuông khi lên nhii con ràn không lo uôn khûc.
Bop!
- No cha nô roi!
- Xuông doc không phanh roi!
- Dôi tàn roi! - Mpt loat tiê'ng reo dùa cat.
Chiéc xe duuc khiêng ra mpt bên duông cho khôi cân trô nhürng xe sau.
Xuông süa chufa luu dpng tôi ngay. Xuông cüng là mpt chiê'c xe dap, thô dü các
thü phu tùng tù chiê'c nan hoa dê'n vành bành và xàm lô'p. Cô cà mpt bê'p than
de vá chin.
Doàn xe vàn tiê'p tue tiê'n... Tiê'ng phi phô nhu kéo bë nôi lên suô't mpt
quàng duông dài. Tiê'ng hô, tiê'ng hàt dâ thua thôt.
- Hô l ê n c h o tuai! - Tôi v ù a n h o a i n g U ô i d â y g iü p m p t ta y v ü a d p n g v iê n
a n h b a n x e t h ô h a y h ô d i p h i a trU Ô c t ô i .

- Nó h ô t h i a i “p h ò ” c h o n ò !

Túc khi, anh ban cüa tôi câ't tiê'ng hô ngay:

“Dêm di kéo bê phi phô
Bêm vè vui nhôn câu hô khu tu”.

317
 Tiéng anh hò khàn khàn, rè rè, ngát tîing quâng làm cho moi ngudi cudi
rp, ché giëu.
- “Dâ'u” day nhé!
- Dau cô nghîa là day xe lên doc. Ó nhùtng doan dudng doc rông rài thi de
roi, ho tum tum nàm, ha ngudi “vân” mot xe. Nhiing gàp nhûfng doan doc hep,
không thé tûm tum difçc thi ho, dây kéo dàng trUdc, “kiêng” chàn theo sau và
rat tu nhiên, ho dà tu coi minh là nhûtng chien sï kéo phào, cüng “Hò dô ta
nào!...”, cüng “Kéo phào ta lên, trân dia dây vùi xàc quân thù...”.
Qua ánh dèn leo lét, tôi thâ'y súrc lue toàn thân cúa ho don vào chiè'c xe, co
rut lai, hàm banh ra, màt co dùm, hai chân xoac rông mài sàn sat trên sòi, dà.
Mèi ngudi deu muön dem hét súrc mình chuyen duuc nhanh, tho duuc nhiéu, de
dóng góp vào cái vUa gao vi dai ngoài trên tuyê'n.
15-03-1954...
Hôm nay bi mpt mè lo bd via!
Mdi 7 già sàng mà trdi dà quang quang. Màt trdi tü tii vach màn suung
duc nàng ne và té xuông nui rUng Tây Bác nhürng tia nàng quài àc.
Quen nhu moi ngày, càc doàn xe lui dung suung mù, tranh thü chay vào
buoi sàng. Tinh hinh này, nê'u mày bay dich mà lên tuàn tiëu sdm thi th ât là
nguy hai!
Tôi diîng ngoi không yên, goi diçn thoai hôi hê't tram này dén tram khàc
mà chua nui nào cho biêt duuc két quá cúa càc doàn xe.
- Xe nào vê tôi cho giâu ngay! Tram phái sán sàng chuán bi nguy trang xe
cho tô't. - Tôi ra lênh cho càc trçm
Bô mày xuô'ng, tôi ra ngoài nhin trdi, lo láng... Màn suung moi lúe mot
mòng dàn trài vói y muô'n cûa tôi. Chê't thât! Neu có mày bay thi còn gì là cu
do nûra. Dang lúe gâ'p rút, khan trUUng thè' này, xày ra chuyén gì thì làm àn -
xoay xò sao dây?
7 gid rudi. Roi 8 giò. Nhung..., mày diçn thoai ván im lim, chua mòt tram
nào báo tin ve.
... Bóng chuông rèo don dâp! Tôi nháy mQt bude dê'n chup lâ'y ô'ng nghe,
tay run run, lòng hôi hçp. Tii bên kia dudng dây, tôi nghe rô cà hui thor cûa
ngudi ndi chuyçn cd lê cüng hôi hôp nhu tôi.
- A lô 62 dây! 62 dây! 206 dà vè! Dang tien hành nguy trang.
... Roi 31, 68 và làn luot càc tram khàc bâo tin càc doàn xe dà duuc câ't
giâ'u chu dào.

318
 Tôi lau mo hôi trán, lòng läng läng thanh thoát. Trài lai tuyçt dep roi!
May dám mây nhè nhe, hôn hô quàng lay nhùrng dinh nui làm lì chiia muô'n
thüfc dây. Ngoài phia rîmg không xa, nhOng cành hoa ban trinh bach rung rinh
nhii mot dieu xôe.
... Cô lênh cüa trên cho xe chay ban ngày cap toc châ dan dai bác vào mât
trân!
Chay ban ngày! Làm mot viçc hét siîc mao hiem chiia tiing thâ'y tii khi
ngành vân tâi diiorc trang bi xe hai tái nay. Hôi này tuy máy bay cüa dich bi
thu hút vào m ät trân, nhiing viçc chúng lùng suc càc tuyê'n diicfng, dâu có
giâm! Nhûfng tin thàng lori don dàp tir màt trân vê làm cho moi ngucfi phân
khcri và hieu ràng chuyén xe này sê gôp phân quyét dinh vào thàng lai cuoi
cùng.
Vinh du nhiêu han là lo láng! Tôi không rôi khôi diçn dài nufa buôc.
9 già - dong chi phu trách báo cáo là doàn xe dà tir Sun La dang thing
tien vào Diçn Biên.
Chúng tôi luôn luôn nhâ'c nhom và... nghe ngóng. Chef dai. Giô phût trôi di
châm chap nàng ne!
62 diçn ve là có mày bay tuàn tiëu xuâ't hiçn và bay lên phia Tuàn Giào!
Tôi cát ngay 62 và goi Pha Din lçnh cho chuán bi nguy trang chcf doàn xe
vê cat giâ'u.
Muài phût sau thì Pha Din bào là doàn xe dà tôi dïnh dèo và dang khan
trUUng cat giâ'u. Tôi vifa dàt ô'ng nghe xuô'ng thì có tiê'ng mày bay vong lai rò
dàn.
- Nguy roi! Liçu các câu â'y có làm kip không hay de lç? - Tôi nói vói dong
chi thuUng truc diçn thoai.
Hai chiê'c B26 lao tói, luun di luun lai mâ'y vòng rói bay vê phia Pha Din.
Tôi ra ngoài nhìn theo.
Nó cù luun mài trên Pha Din, khi sà xuô'ng, khi vút lên nhu hai con mèo
xàm vön moi, trô'ng ngue tôi dâp liên hôi. Mài không thâ'y chúng bàn, tôi hi
vong là chúng chua hay biê't gì hê't.
Tàc tàc tàc! Chúng bât dâu bàn. Nàm, sáu chuc khu truc khàc lao dê'n.
- Lç rôi! - Tôi giâm chân, vô dâu...
Tàc tàc tàc... inh... oàng! Tôi thâ'y rô nhûfng chiê'c mày bay vút lên, chúc
xuô'ng và nghe tiê'ng bom dan giçi dê'n rô mon mçt. Theo duUng chim bay, tíí
dây tói Pha Din có lê chi nàm cây so.
Khói den bô'c lên mù mit trên dèo; lòng tôi nhu quàn lai. So phân cüa

319
*món hàng dàc biçt”, cüa nhüng chiéc xe quÿ già và cúa các chien sï ra sao?
Tôi muô'n biê't, biê't ngay tâ't câ.
Chúng thay phiên nhau quàn deh may tiéng dong hô rèi mài chiù bay di
mçt cách dáng ghét nhu 10 kè càp vira móc duuc hàu bao.
Tôi goi diçn thoai lên dèo mâ'y lân mà không thây trà lòfi. Có lë dU cfng dây
dâ bi diît. Cho mài tôi 17 giò tôi mói nhân báo cáo qua diçn thoai.
... Thì ra lúe máy bay luçfn nhiêu là lúe chúng theo hút hai xe ve sau doàn.
Thây khá nghi, chúng sà xuô'ng thâ'p, bán mâ'y tràng vu vu thàm dò thì trúng
mijt xe bô'c cháy. Thé là chúng long lçn thay nhau bán và thâ bom na-pan.
Mot rôi hai xe trúng dan! Nhung dai dôi phó Doàn dà cùng vói anh em lân
vào cùu chûra và dâ hàng trên xe xuô'ng. Nhày vào dô'ng lúa trong khi mày bay
trút dan xuô'ng nhu m U a ; mot tâ'm guung vô cùng düng càm.
Thây dâ bi lç, mçt xe chay xuô'ng phia chân dèo không chiù nàm dô làm
mài ngon cho dich, mâ'y chiéc mày bay duéi theo nhung moi lân chúng chüc
dàu xuô'ng thì phu xe düng à ngoài bç bâo cho lài xe düng lai, làm cho chüng
bán 18 trón mài. Sau cùng chiéc xe này dà lân duuc vào m çt khu rüng, dich
mât mue tiêu phái bò di.
Trong khi dó, dóng chi Sàu lài mçt xe xuô'ng vue, mình thì nhày ra ngoài
vô sii; còn trung dçi phó Nguyén Vàn Ba dà lao cà nguòi và xe xuô'ng vue sâu
dén mâ'y chuc thuóc. Râ't la, hai xe này chi bi hu hông nhe, dén tò'i anh em
dánh duòng kéo lên duuc và lai tiép tue tiê'n vào Diçn Biên.
Tôi không khói lo buon truóc su thiçt hai dàng tiê'c ay nhung ra t mùng là
nguòi duuc an toàn và râ't hânh diçn vói tinh thàn hi sinh düng càm cüa các
chiê'n si vân tái trong Iràn dó.
22-04-1954...
Máy bay dich don d$p bay vê phia Diçn Biên... Hinh nhu Cô-nhi co doc
toàn lue nuôi duông cài bào thai dang thoi thóp cho có vè “hê't tinh hê't nghîa”
Nhung, su cô' gàng cüa hàn dêu theo sô' phân nhûfng chiê'c dù bay lac long vào
rüng hay vào vi tri cüa quân ta. Cài càu hàng không cùa chüng bât dàu troc
vân!
Còn ta..., vân tài càng táng cuirng nhip dç theo su biên chuyén tùng già
tùng phút cùa chiê'n dich. Hàng tràm tâ'n gao dan vào Diçn Biên moi ngày
mçt dieu hôa, nhip nhàng.
Tü Diçn Biên vong ra nhüng tin chiê'n thàng và nhüng guung chôi loi cüa
chü nghîa anh hùng cách mang.
Các c h iê 'n s i v â n t á i ù n ù n d i v à o , t â m h ó n r a o rU c . Ho quên câ cài câ n h
sô 'n g g i a n k h o k h â c th u e rn g c ü a c o n n g u ò i.

320
 24-04-1954...
Vira gap câu Häi - trông có vê vui tê. Câu ây khoe dà diiac nhân mot chiéc
xe 2 câu không có dèn, höng so 1 và cà so lùi dé tiép tue công tàc. Chiéc xe
này là mot trong nhüng cài dàu tiên cüa ngành vân tâi ca giói, dà già nua op
ep chiia kip süa chufa. Hai chiéc “gác-da bu” diígc chàng bàng dày thép gai ve
vày nhii hai cành biióm. Cài “vò-làng” bi tróc tùng màng gó de lo cà vành sàt.
Truóc dày vài tuân, xe cüa càu ây bi hai mày bay “Hen-càt” duoi bàn,
thùng xàng dà trúng dan boc chày duói dem ngôi mà càu ay vân cho xe chay
tron duói làn miía dan cho dén khi xe không chay diiac nùfa mói chiù lao no
xuong suoi, nguöi thì nhây ra an vào mòt bui ram, mom van ngàm cài “pip”!
Hình nhii cài không khi Bien Biên dà tao cho moi ngiiöi chién sï vân tài
deu có nhùrng hành dóng gan da la lùng.
7-05-1954...
Bien bào ve: toàn bô quàn dich ra hàng! Bö Càt và bô tham miiu cùa hàn
dà khoanh tay chiù lirong khoan hóng cüa nhüng ngiiöi chién tháng.
Tôi dàt vói óng nói trên chiéc bàn tre và thét to, loan bào tin müng. Moi
ngiiöi ôm lay tôi, roi ôm lay nhau quay nhu dèn cù - hînh nhií có câu méu mào
khôc.
Tin chién tháng nhanh chông duçc truyen di kháp các tram , càc kho, càc
làn cùa ngành vân tài. Ngàn van ngtfòri dà cùng thét lèn nièm vui long treni lor dati
Chüng ta dà thàng!
Tháng lai tón lao dó là két tinh cüa sii giào duc cüa Bàng, düng dâu là Ho
Chù tich kinh mén.
Thàng lai dó là két quá cüa sii lành dao sàng suot cüa Bô chi huy màt trän
và tinh thän düng câm quên mình cüa toàn quân, toàn dân, trong dó có chüng
tôi - nhùrng ngucri chién sì vân tài. Vói tinh thân lac quan càch mang, ho tin
tifông vào süc lire mình nèn dà khàc phuc diiac thiên nhièn và dành guc diiac
mot ké thù lai hai.
Thàng lai dó là chat keo san quân dân nhâ't tri. Ngành vân tâi quân dôi
không có lue liiang quân chüng nhân dân không diforc Bâng üy dia phi/ang càc
câ'p giüp dô và thiê'u sii hap tàc quÿ bàu cüa càc chién sì bô binh, phào binh,
công binh, thông tin, v.v.. thi hoàn thành sao diíac nhiêm vu nàng ne, viiat
quá súfe chiia tìing thây này. Néu nhií ca giói lai thiéu thô sa, thiéu dôi quang
gành và bàn tay nùt màu cüa nhüng ngiiöi dân cày of hâu phiiang, ngoài tién
tuyén. thi lieu ö chién dich vi dai này ca giói có càng dàng duac khoi liiang
công vièc quá lón này không? Nhát dinh không roi. Nhât dinh không roi.
Nhüng b à i h o c s â u s á c d ó , n g à n h v â n t â i Së g h i la i m à i m à i ó tr a n g d âu

321
trèn bade dtfdng tién lèn chinh quy hièn dai.
*

* *

Trän trong gid ttfng trang cuò'n so còng tàc moi chtf, mòi dòng tòi dà viet
bàng mo hòi và màu cùa càc chiè'n si vàn tài. Nd dà gai lai trong tòi nhtfng ky
còng cùa ngành hoi khàng chien.
Trich ra mà'y nét dan sa này nói sao hè't dtfgc nhtfng bade khó khàn gian
kho và tình thtfang yèu giai cäp, lòng hi sinh dùng càm, ngoan ctrdng chien
dà'u cùa hàng van, hàng van ngtfdi chien sì van tài.
Bèn canh dòng chi lài xe nhày lèn xe dan dang hoc chày dadi bom dan và
ngiidi càn bp dùng bèn trài bom sàp dè'n gid no tung, de giù vtfng daac lòng tin
tadng cho chiè'n sì còn cd nhüng ngtfdi chien sì chd phà, dèm này qua dèm
khàc vàt lpn vdi dòng nude chày xiè't, kièn quyet noi lièn mach vàn chuyen ra
tién tuyé'n mà d dày tòi chtfa ndi hè't.
Bèn canh nhüng xe hai, nòng cò't cùa “co gidi là chù yè'u” còn có nhùfng xe
quét, xe thò, xe ngtfa, xe tràu và bàn chàn van dàm cùa nhüng ngtfdi “chiè'n sì
ào nàu” là ltfc lagng tiem tàng cùa “thò sa là quan trong” mà d dày tòi chi mdi
nói liidt qua.
Bèn canh nhüng hành dòng cùa chù nghìa anh hüng cäch mang: ngói lài
xe lao xuò'ng vtfc sàu, còn cd nhüng chi dän còng läy thän mình che dan che
thirang binh...
Ö dày chtfa nèu hè't nhtfng tà'm guang lao dQng quèn mình và nhtfng nét
nho nhò nhtfng vò cùng gian kho nhtf thiè'u àn thiè'u ngù, thiè'u ttf sai thuò'c,
ngon rau, thiè'u ttf cài kim, mun vày. Chiù dtfng dtfgc het thày moi thiè'u thòn
mpt càch quà xa tiè'p sinh hoat bình thtfdng cùa con ngtfdi phài là nhtfng con
ngtfdi hè't stfc bèn bi, kièn tri.
Ò dày cüng chtfa nói dtfgc het lòng tin ttfdng vò bièn vào Bang, Chinh phù
và Hò Chù tich cùa càc chiè'n sì vàn tài. Chinh lòng tin dó là nhüng dòi cành
dipu ky giùp ho vtfgt qua moi khó khàn và gian nguy, góp phàn vào chiè'n
thäng Bipn Bièn, mgt chiè'n còng lüng läy cùa dän tgc ta.
Chùng ta dà thäng dtfgc thtfc dàn Phàp trong nhtfng dièu kièn khó khàn
vdi vü khi và phtfang tipn thò sa.
Chùng ta tà't sé thäng dè' quò'c My - ké dang tiè'n hành cugc chiè'n tranh
xàm ltfgc d mièn Nam và chùng dang làm le tà'n còng ra mién Bàc ntfdc ta -
vdi nhtfng kinh nghipm già dàn dtfgc tòi luypn trong lò lüa trtföng ky khàng
chiè'n...
Cùng nhtf càc dong chi, tòi luòn luòn tin nhtf vày.

322
 KÉO PHÀO VÀO, KÉO PHÀO RA(,)

Vào mòt ngày thüpng tuàn thäng 1 näm 1954, Dai doàn phào binh ca giói
chüng tòi vüa hoàn thành thäng lai cuòc hành quàn 500km tir hàu phüang ra
tién tuyén.
Vira dàt chàn tori Tuan Giao, can bò dai doàn, trung doàn dan vi tói düge
lénh den hang Tham Püa de dii hòi nghi can bò do Bò chi huy chien dich trièu
tàp.
Trong hòi nghi, chùng tói düge thào luàn hai phüang chàm tàc chien tièu
diet quàn dich à Dièn Bièn Phü: "Dành nhanh giài quyét nhanh" theo ló'i thoc
sàu hay "Dành chàc tién chàc" theo lò'i bóc vò. Càn cil tình hình dich lue bay
giò, hòi nghi nhät tri düng càch dänh thoc sàu, càm ngàp mòt lüöi dao vào tim
"Dò Càt" rói xa nó ra tìing màng mà tièu dièt. Chung tòi có nhièm vu läy suTc
ngiiòi thay co gicri tranh thü diia phào nàng hàng tän viigt qua nüi rìing trùng
dièp vào chiém lình trän dia.
That là bät ngö, hét süfe bät ngö doi vói nhùfng ngifòi càn bp phào binh ccf
giói chung tòi làn dàu tièn xuä't trän. Là Chinh ùy Dai doàn phào binh, tòi
thüöng giào due anh em trong nhüng ngày xày diing là phài: Tich clic hoc tap
de nàm vùfng ky thuàt, phàt huy tàc dung cùa phào binh ca giói. Hoc tàp dà
khó, nhifng chién däu sé còn khó khàn han nhièu. Trong tình hình thiic té ve
khà nàng, dia hình cùa ta, muon hoàn thành moi nhiém vu, chung ta phài
thüöng xuyèn läy tinh thàn cùa quàn dpi càch mang de vüüt qua moi khó khàn
là chu yéu...
Tói thüöng nói thè, nhüng già däy chinh bàn thàn tòi cùng dang có nhièu
lo läng, bàn khoän: Phào mà lai bó xe, rói düöng cäi dé cùng vói ngüöi di
xuyén san hàng chuc km thì làm thè nào cho on düge, nhät là tình hình düöng
sä, dp doc cüa nüi hàu nhü chüng tòi chüa näm düae dày dü, rò ràng và vièc
kéo phäo, mòt vièc rät mói mè, bö ngö doi vói nhüng ngüori phäo thü chüng
tòi...
Dai tüöng Tong tü lènh cüng dä thäy düge nhüng vüdng mäc cüa anh em
cän bò phäo binh, nèn dèng chi dà nói vói chüng tòi trong lüc trao nhièm vu:
- Chüng ta phài hè't süc giü bi mät, bät ngö, nhät là bät ngö vè höa lüc lüu

(,) Kéo phào vào, Kéo phào ra, tàc già: Thiicfng tiiàng Pham Ngoc Màu - Nguyèn Chinh ùy
Dai doàn Cóng phào 351, thè hién: Khàc Tình, Nhà xuat bàn Chinh tri Quoc già, 2004.
pháo và cao xa là nhüng lüc lüorng làn dâu tiên tham chien. Chúng ta phâi lay
sûre ngücri thay ca giói, düa pháo vào trân día. Chúng ta chu trüang kéo pháo
vào không phâi vi chúng ta không làm düçrc dücrng cho xe chay mà chinh là dé
giù bi mât, bat nget.
Sau dó, dong chi Dai tüóng cùng vài các dong chi trong Dâng üy chién dich
con tiép xúc riêng vói cán bô công binh, pháo binh và dai doàn bô binh tham
già kéo pháo vài chúng tôi dé giâi quyê't nhiêu khó khan cu thé. Tôi con nhó,
khi gäp chúng tôi, dong chi Lé, Phó chu nhiêm Tong eue Chinh tri sau khi dän
dò nhiêm vu và nhûfng yêu eau vê công tâc chinh tri, côn nhác di nhác lai tói
bon, näm làn ve van de khác phuc khó khän và doàn két bô - pháo, bâo dàm
hoàn thành nhiêm vu dùng thôi gian. Dông chi nhâ'n manh: "Phâi tin tüorng
räng bô dôi cách mang chúng ta không mot khó khán nào không thé vüüt qua
dupe".
Lien sau dó, Dâng ûy dai doàn chúng tôi hôi ÿ câ'p toc ngay tai dia diém
hop cüa Bô dé bàn bac mot sô van dé lânh dao. Vi có hai nhiêm vu cùng tiê'n
hành song song nên Dâng üy phân công dông chi Dào Vàn Trüông, Dai doàn
phó cùng vói các dông chi trung doàn trüông, tiê’u doàn trifóng di chuâ’n bi
trân dia, còn tôi và các chinh üy trung doàn, chinh tri viên tiê’u doàn, tiéu
doàn phó ô lai lânh trách nhiêm kéo pháo vào trân dia. Triíóc khi ra vê,
chúng tôi côn gäp dông chi dai doàn triiông dai doàn ban dé cùng thâo luân
hpp dông ngày giô và dia diém tâp trung bô dôi chuán bi bât tay vào viêc.
Roi ngay tôi hôm dó, chúng tôi cho bô dôi chuyén den vùng tâp kê't dé cát
pháo refi xe, düa pháo vào düông mòn. Doàn xe GMC kéo theo nhüng khau
pháo 105 ly mang nhân hiçu Mÿ do quân dpi vien chinh Phàp "vgn tai" tôi cho
chúng tôi tù ngày toàn quô'c khâng chién tôi nay. Nhiêu khau côn ghi cà ngày
thàng dai tu trong công binh xüông Pháp, vi nhü khau cüa Dai dôi lüu pháo
806 con nguyên dông chü Pháp san tráng trên lá chán: Revision generale
Octobre 1952 Hanoi (tùc là dai tu tháng 10 näm 1952 tai Hä Nói). B at giác,
tôi cücri và quay lai phia sau xe nói vói dông chi tra lÿ tác chién và dông chi
càn vu:
- Dánh xong Diên Biên, chäc chän dôi hinh xe pháo cüa doàn ta sé côn dài
han thé này!
Moi ngtföi dèu vui vê cuòri.
Doc diicrng, thât là cành "Dân công nhií nitác, Vê quô’c doàn nhii nêm".
Doàn xe chüng tôi liiót qua nhüng dông ngüài trong dó có câ nhüng anh ban
cùng ho hàng nhà "voi" chúng tôi là san pháo, súng coi 120 ly dang nhüng
nhäng khiêng dôi, khiêng tü bám sát bô binh tiê'n ra hôa tuyê'n. Trong khi thé
bùng bùng ay, hàu nhü tôi quên ta t câ lo läng trong may ngày qua nhü: lo kê"
hoach tâc chiê'n, lo công tâc dông viên, lo chiê'm lïnh trân dia và hap dông tâc

324
chién giüa bò - phäo...
Tri/óc mät tòi chi con có mòt nhièm vu: Kéo phào vào sao cho düng thòi
gian và dàm bào thè nào cho thät an toàn cä ngtfcri län phäo.
Sang höm sau, tòi cùng mòt sò' anh em cän bò phäo binh, cóng binh dàt
diu nhau di nghién cüu tritóc diióng kéo phäo mòt liiot. (Düng là phài dàt diu
nhau vi dàu gòi tòi bi treo ngày xiia, gicr dày dau lai, phài có ngtfòi dàt mói di
dtfgc).
Thàn ky thay süc lao dòng cùa Quàn chüng cäch mang! Mori cäch dày vài
hòm, khi Bò Chi huy mät trän quyet dinh làm ditòng kéo phäo, tòi den gäp
dóng chi doàn trifóng còng binh và hòi:
- Càu dà di xem diiòng tritóc, cäu thày thè nào?
Doàn tritóng còng binh läc dàu, khit khit mùi, tra lòfi:
- Gay làm anh a, chi mai vach ra trèn nhùrng dai rùng chiia he có mòt vé't
chàn ngiiói.
Tòi hòi lai:
- The Bò quyét dinh làm trong hai ngày dèm lièu có xong khòng?
- Bäo cào, thàt tòi cüng chifa biet the nào!
Nghe vày tòi nói vói dóng chi doàn trücrng còng binh:
- Cäu yèn tàm, chinh quàn rói, bày giò anh em mình dèu làm mòt ngiiòri
bàng ba, làm ngày khòng xong thì ta làm dèm, lo gì.
Tòi vüa nói xong thì mòt dóng chi cän bò cóng binh khäc xäm xäm chay
den phia sau liing dóng chi doàn tritòng còng binh. Chiia den nai, dóng chi dó
dà oang oang lén tiè’ng:
- Bäo cäo dóng chi chinh üy, difòng sä gay go läm...
Vüa düt Ieri thì dóng chi doàn triióng còng binh da vói tay ra däng sau vó
vo vào nguòi nhu bào dong chi dó thói düng nói nOfa de cho trèn dò lo läng.
Con tòi, chä cü gì dè'n lüc duge nghe thày lòri bäo cào no mói lo läng bän
khoän ve vän de ditòng sä. Thät ra vàn de này dà làm cho chüng tòi än khòng
ngon, ngü khòng yèn ngay tü lüc mói nhan nhiém vu rói.
Nhifng giù dày, chiia het hai ngày dèm, tòi và dóng chi doàn trifóng còng
binh dang biióc chàn trèn chinh giüa con diiòng này, con ditòng mói, dàt còn
dò oi, ròng chüng ba mét, và traón dài tù dóng sang tày, bàt dàu tù cùa rùng
Nà Nham (cho cäy só' 70 duóng Tuän Giäo - Dign Bièn), vàt qua dinh Pha
Sòng (cao 1450m) do xuó'ng bàn Tò (duóng Di^n Bièn - Lai Chàu) rói viran tói
tan bän Nghiu (Tày - Bäc Di$n Bièn Phü).
Tòi bitóc lèn ngang dóng chi doàn truóng cóng binh và hòi:

325
 - Càu thày thè nào?
Dóng chi dó cuòri và nói:
- Hòm hòm rói anh a! Ghè that! Chung tòi dà dùng chuyèn mòn tinh toàn
và udc lugng vói nhau ràng mòt dai doàn làm miét cùng phài vài tuàn lè mdi
xong, thè' mà bay già, dùng nhu anh nói, bó dpi ta dà ducrc chinh quàn có khàc,
khi thè' nhu nude vd bòr, don vi nào, cà nhàn nào cùng dua nhau nhàn mure that
cao. Tinh ra moi ngudi dà mó dè'n ba, bon tràm mét ducrng.
Beh trUdc mgt cài càu, thày kieu càu là la và có vé khòng vùrng, tòi bùde tù
tù trèn màt càu de xem xét. Thày vày, dóng chi doàn truòrng còng binh lièn
giói thigu ngay vói tói:
- Bào cào anh, day là càu Bàm
Tói hòi lai:
- Bay là vùi Bàm hay sao mà goi là càu Bàm?
Dóng chi ày chi tay ve phia bèn kia càu, giàng giài:
- Anh xem, chung tòi làm theo kiéu trò'n cgt, mgt dàu bàm ghè'ch vào sUcrn
nùi, còn mgt dàu thì dàt trèn cgt dày này!
Theo huóng chi cua dóng chi doàn trucrng cóng binh, tòi thày chàn càu cao
lèu dèu và lòng khe sàu hun hùt, tói hòi ngay:
- Chi có mgt vè' chàn càu thè' ngày có chàc khòng?
Doàn truórng cóng binh nói mpt càch khàng dinh:
- Bào cào anh, chùng tòi dà tinh ky mdi làm màt càu dò'c vào phia trong
và cho chò'ng nhièu gong chéo. Khi kéo qua, siic nàng cua phào sè don cà vào
phia nùi.
Nhung vàn khòng yèn tri, tòi bào:
- Thói duoc, "càn tàc vò ày này", anh cU cho chó'ng thèm còt vào.
Tdi trUdc m$t doan dó'c, dóng chi dó chi tay lèn, khóng còn càch nào khàc
ngoài càch dùng tdi quay, cho nèn chùng tói dà thiet bi xong mòt so tòi rói.
Tói gat gù hòi lai:
- Nhtfng tdi chàc chUa?
- Thùa sUc anh a! Chàn tdi và guóng quay rà't vùrng, bào dàm kéo nàm tà'n,
anh em còng binh chùng tòi chi lo và'n de dày. Bày gid phài tam dùng dày
chào, tó't nhà't là ducrc dày càp - Rói dóng chi doàn trudng còng binh nói nhu
de nghi vdi tòi. - Anh cho l$nh dieu vài tràm mét dày càp cho chùng tòi thì ón
hè't moi vige.
Tòi "U", nhung trong bung dà nghi: càp vdi kiè'c là'y dàu duge mà làm thè!

326
Tuy vây tôi cûng hcfi yèn tâm và cùng vói dông chi doàn trtfdng công binh
quay ra.
Nhung ciî nghî dê'n düàng sà là ruôt gan tôi lai nóng ran lên: toàn doc là
dô'c, mà doc lai dtfng nhtf mài nhà, di không dâ thâ'y phái thd câ ra däng tai,
huöng hó roi dây phái kéo hàng tan sát vtfpt qua. Thêm nüra, mot bên là stfön
núi chênh vênh, mot bên là lüng sâu, dtfông mô lai hep, nê'u trtfpt bành län
xuông viic thì ngtfôi và phào chäng con cách nào ctfu vân diiöc. Trtfóc tình hình
dó tôi da dinh: Phâi dông viên chinh tri cho bô dôi thât kÿ mài mong hoàn
thành dtfôc nhiêm vu.
Bau óc tôi dang suy nghî den chuyçn dông viên, chuyçn to chûc và chuyên
chuân bi làm sao cho tô't dây thì vira lúe ay ngang dàu lên tôi thâ'y dong chi
Pham Kiêt, Cue phó Cue Báo vê, tir phia trtfóc di lai. Tôi dòn dong chi Kiet
bäng mot nu ctfòi ròi lên tiê'ng trtfóc:
- Chào dong chi "T 2"l di dâu day?
Bóng chi Kiçt cûng dâ'u lai tôi:
- Bi dô'c câu dây! - Roi dong chi nói tiê'p mot cách trinh trong - nói thè'
chtf, anh Vän cho tôi xuong tham gia cùng anh chî huy kéo phào vào trân dia
sao cho dûng ngày giò dà quy dinh.
Tôi dem hê't tình hình dtfcrng sà ra nói vói dong chi Kiçt. Cà hai chûng tôi
bàn nhau mot höi lâu roi di dê'n quyê't dinh: Phâi de chi bô dai dpi, càn bô,
chien si trao doi xàc dinh lai mpt làn nûfa ÿ nghîa mue dich cûa chien dich, cùa
nhiêm vu kéo pháo triíóc khi bât tay vào viêc.
Chûng tôi thâ'y cân phâi làm cho moi ngi/ôi quán triçt bàng dupe mâ'y yêu
câu eu the:
- Triêt de tranh thû thöi gian kéo câ ban ngày.
- Chuân bi chu dáo, báo dám an toàn cho ngiiôi và pháo.
- Rût kinh nghiêm häng ngày, phât huy bàn bac dân chü de khâc phuc
moi khô khân.
- Triçt dé giûf bi mât, câ'm dèn lüa và phái nguy trang kín dáo diíóng sá,
cho dông quân và pháo.
Mâ'y yêu câu trên xem ra thì có vè lûng cûng dày mâu thuân vi tranh thû
mà lai chuân bi chu dáo, bi m ât mà lai kéo ban ngày... Nhiing dê'n bây giô
nhin lai chûng tôi van thâ'y thiíc tê' lúe dó là phái nhtf thé. Trong lûc bàn bac,
dong chi Pham Kiçt difa ra nhiêu yêu câu vê kÿ luât bi mât khâc nûfa. Tôi ciidi
báo:
- Góm! Cue phó Cue Bâo vç có khác, sao lám ÿ kiê'n vê bi m ât thé!
Bong chi Kiçt không nói nàng gì nhi/ng nhin tôi, ctfàri nhii tô ÿ hài lòng vê

327
công viêc báo vê dupe bàn bac chu dáo. Con tôi, tuy nói vui vây nhUng trong
tâm tri tôi luôn luôn xàc dinh räng neu không nghiêm m ât m at này thi "von
liéng" pháo binh cüa chúng ta dl dàng bi siît mê nhu chai!
Sau dó chúng tôi quyét dinh thiic hiên ngay viêc cho kéo thijf gicra ban
ngày hai kháu pháo (mpt lUu pháo và mot cao xa pháo) dé rút kinh nghiêm cu
the. Chúng tôi tam chia cú mói kháu 30 ngiíói (20 bô binh và 10 pháo thú).
Rói khói diröng Bien Biên - Tuân Giáo, anh em kéo qua mot doan dircmg
bäng. Góm! Pháo cú chay bäng bäng, câm càng lái không kip. Có dong chi dà
nói:
- Thè' này mà trén cú dông viên mài là phâi chiù dung gian kho, khàc
phuc khó khàn. That kéo thè' này con suóng han ngôi ô-tô.
NhOng khi vào tôi dôi troc, bât dâu lên mot cài doc côn con mà lúe dàu có
ngiicfi gpi là dô'c "trô chai", thi kháu pháo dâ nhúc nhích mot cách näng ne.
Moi ngtföi phái dem het hai súc vira kéo viía hò: "mot...h ai...ba...này !". Nhiíng
sa moi hai kéo cât lue, kháu pháo cüng chi lán di túng gang tay mot.
Thâ'y con sô 30 ngUÒi mpt kháu không mùi me gì, chúng tôi phâi bô’ sung
thêm lue lUçrng bám dây câ vào bon duông dây (tính ra mot kháu có den hàng
träm ngUài).
Ay the mà i ach mâ't cá mot buoi sáng, kéo lên mot cái dô'c sa sa dó mà
kháu pháo chi lê't di không düçc mot ki-lô-mét. Mpt dóng chi cán bô tham mou
den canh tôi báo cáo:
- Toc dô trung binh tU 150 den 200 mét mot già.
Tôi quay lai vân:
- Toc dp, toc diêc cái gì, sao không nói là mpt gier di dupe 150 hay 200 mét
có dupe không?
Tuy vây, tôi cûng mîm cUcfi, gât dâu:
- Búng dây! Búng là 03 / go dây! Tình hình này khó mà dê'n nai dùng thai
gian.
Tôi bän khoän thi kháu lui pháo bong quay ngang: mpt bánh tut xuô'ng vç
vue! Tôi rung rói cá chân tay va moi nguôi cûng chî dùng nhin, không ai dám
dung vào kháu pháo vi nó dang nhu trúng de dâu dáng, chi còn già núa thân
trên mât duòng.
Dà bän khoän lai còn gäp lám chuyçn rác roi. Tôi dang chua biê't tinh dê'n
phucrng sách gì dé cùu vân tình thé, thi mpt doàn bp dpi, di dâu là anh em câ'p
duông, nói xanh xoong cháo loáng xoàng tiê'n dê'n. Tôi hôi gân nhu quât:
- Bô d0i nào thé kia?

328
 - Bao cao, bo phan dong chi Quang Trung a!
Noi xong, mot can bo tach khoi hang ngu, den cho toi difa ra mot ter giay
gifti thieu do toi ky cho phep bo phan can bo cua mot dai doan bo binh di
chuan bi chien truftng qua duftng keo phao. Nhung triidc tinh hinh nay, toi noi
ngay vfti dong chi can bo do:
- Dung! Chinh toi ky giay cho phep cac dong chidiquadaynhungbay gici
lai chinh toi ra lenh tam ngan cac dong chi lai.
Viia durt lfti thi dong chi Quang Trung da di tfti. Toi bat tay dong chi va
noi:
- Day, cau xem, mot la cac cau di duftng nay thi chung tft mat ca gia cii,
dien san; hai la cac cau di loi khac, tuy cau day!
Dong chi Quang Trung trong khau phao da nkm nghieng ben ve diiftng
lien bao toi:
- Thoi duoc, bpn minh leo len nui vay, keo di vao day, anh em dung phai
phao, no lSn xuong lung sau mat.
The la sau khi bat tay toi, dong chi Quang Trung nhay tot len sifftn nui,
mieng ra lenh cho bo doi: "Tat ca ta t len riing theo toi, tien!"
Viia giai quyet xong bo phan dong chi Quang Trung thi mot doan dan cong
d phia ngoai lai un un keo vao. Toi hoi buc minh va muon gSp ngay ngufti phu
trach de hoi xem ai cho lenh dan cong vao? Toi muon cho anh ta hieu rang:
duftng keo phao da chat ma nhiem vu lai rat khan trUang nen bo da giao cho
chung toi quyen chi huy ft day, ai qua lai phai co lenh cua bo chi huy chung
toi... Khi toi cho mfti dupe ngufti phu trach len thi ngufti d6 ching phai ai xa
l a , chinh la dong rhi Ngny&n Ngnr Minh. can bo cua Tong cue Cung cap c6
trach nhiem true tiep chi huy doan dan cong mang dan dai bac, dan cao xa
den tan ham phao cho chung toi. Thaiy vay toi diu noi biic doc va noi:
- Nay! Anh dinh giet toi hay sao ma chua chi da cho chiem het duftng keo
phao nhu vay?
Dong chi Minh lay kh&n lau kinh v& mo hoi tran, tra lfti:
- Bao cio, toi nhan dupe lpnh dUa dan vho cho cdc dong chi ngay hom nay.
Toi lien chi cho dong chi Minh tha'y hai khau phdo dang n&m nhu Sn va:
- Cau c6 thay khong ? Phdo chua den "nha" thi dan da v^o lam gi? Thoi
the' n^y nh6: phdo viio den dfiu, cau de anh chi em dSn c6ng dua dan theo sdt
ngay den d6, dupe ck vi$c cho bpn minh mil cau cung van ho&n th^nh nhipm

Tat nhien 1^ dong chi Minh cung vui 16ng.

329
 Giâi quyét xong chuyên dân công, tôi quay lai cùng anh em ghim p h ào
bäng dây quâ'n vào các gô'c cây bên diiông. Anh em con chui vào gàm phao ha
thâ'p mät dtfàng phía trong, mor rông mât diiàng phia ngoài mái cûu düçfc khäu
phào â'y. Nhung lúe dó có cán bô, chién sí pháo binh dà phàn nàn: "Ton bao
súc liic mà két quâ châng ra quái gì", hoäc "Ai lai pháo ca giôi mà bát kéo
bäng tay bao già". Còn anh em bô binh, lúe chira vào viec thì rät häng, có dong
chi vén tay áo nói: "Nào, bao nhiêu tâ'n dây cùng cân tuô't!" the mà già dây cù
dùng ngän ra näm lâ'y dây kéo pháo, chà dai hiêu lênh.
Lâp túc chúng tôi phâi cung cô' lai tinh thân anh em ngay tai chô và yêu
câu ai có sàng kiê'n gì thì cú tir do dóng góp.
Butte cùng co lai quyet tàm và dirac thào luân, nhiêu anh em trtfóc kia
quen nghe chài ludi và nghê san tràng dà diia ra nhiêu kinh nghiém cu thè' rät
có già tri. Có dông chi nèu:
- Dây kéo pháo bäng day, to den mâ'y cùng chóng dût. Dây dang bên và
dai nhiTng bên ton công. Dây móc cùng tô't nhiTng neu tim diTçrc dây mung dem
vê dâp giâp, bên ba soi làm mot thì song mây cùng châng bäng. Kinh nghiêm
này dâ có thiTc tê' chúng minh, anh em san pháo vân bên dây mung de khiêng,
có khi câ mot chiê'n dich vân không phâi thay.
Có dông chi lai già lòng bàn tay chi vào nhûfng vêt phông và nói:
- Moi ngifài kéo pháo chúng ta phâi chuân bi lâ'y mot doan dây cóc móc
vào dây châo, choàng qua vai nhil ngiíói kéo thuyên, kéo gô thì nhe và khôe
han. Chi riêng kiêu này cùng có thè day hiêu suât kéo lên nhanh gâ'p ba so vói
lúe dâu, mà bàn tay cùng dö nàt.
Lai có y kiê'n:
- Moi khâu dôi liíu pháo phâi dëo mçt "vai cày" buôc vào diíói luôi cày dê’
càng pháo triíat trên mât dâ't, pháo thù không phái vàc càng lên vai, vira di
diíac nhanh, vìia dô nguy hiem, v.v.. (Sau này vi sáng kiê'n â'y diíacàpdung
nên dà có nhiêu anh em cú goi dùa là pháo di guô'c).
Còn tôi, dông chi Kiêt và mâ'y dông chi chinh ùy trung doàn thì bàn vói
nhau: nê'u không châ'm dût tinh trang kéo lên dô'c ì ach thì không bâo dàm
hoàn thành nhiêm vu. Chúng tôi thây cân phâi thiic hiçn yêu câu kéo ban
ngày. Tôi giao cho trung doàn công binh däc trách moi ngày phâi thay nguy
trang dtfàng mpt lân. Phâi di kiem tra xem lai chô nào cân thiê't thì phái thiê't
bi thêm tói. Lúe này, chúng tôi quyê't dinh, dieu dây câp à doàn xe kéo pháo
cüa dai doàn tôi tôi, nhimg vân không du. Chúng tôi báo cào vê Bq, lâp túc Bq
dà diêu dây câp cua doàn xe vân tài thuçc Tong eue cung câ'p tiên phirang dê'n.
Còn dô'i vói các dan vi, chúng tôi chî thi phái chuán bi thêm dây da, thành lâp
"công trtfòng" bên dây do bà con dân công ta giùp dô. Vê lúe lugng, chúng tôi

330
xác dinh moi khâ’u trên dtíói träm ngiícri.
Sau khi kéo thü và dà rut kinh nghiêm, chúng tôi phân nhau di kiém tra.
Ben chiêu toi chúng tôi trô lai ngon dôi à cüa rüng NàNham, gap các dóng
chi can bô trung doàn, tieu doàn cüa bô binh, cóng binh, pháo binh dé nghe
báo cáo tình h'mh chuán bi và dông viên bô dôi. Chúng tôi không quên phô
bien nhüfng bien phàp bâo däm an toàn, tuy mài nghe thi don giân nhtfng cüng
dà phäi mat nhièu mó hôi, súc liíc:
- Khi kéo lên doc, các dong chi cám chèn phäi di däng sau và bên canh
diícfng; ngtfói kéo tap trung cá a phía trade lay kéo lên làm chinh.
- Khi xuô'ng doc, ngiiôi phäi ô cá phia sau và lay kéo lai làm chinh dé dé
phông phäo tut, dè phäi ngüöi. Cán bô phäi cùng kéo vói chién sì, không diipc
düng ngoài...
Cuoi cüng tôi höi moi ngtfói:
- Thé nào, ta t cä dà chuän bi sán sàng chiía?
- Sán sàng!
Anh em vüa trä löi tôi xong thi mpt loat dan dai bác xoén xoet lao tói.
Bong chi Mac Ninh vôi lên tiê'ng:
- Bê nghi anh cho phân tán mot lúe.
Tôi dông ÿ và moi ngtfói dà tán ra kháp mat dôi. Mot lúe sau, pháo dich
chuyê’n làn sang chô khâc thi chúng tôi cüng tré ve vi tri, thiic sir bât tay vào
viêc.
Bêm dó, dai bô phân pháo cüa chúng tôi dâ làn lirpt rôi diiông cài tiê'n vào
con duòng làm gap. Strang dêm näng trìu và trcii toi den nhií mifc. Núi rüng im
lang menh mûng lìf iigàn xua, giù dây nhu dâ bi nhùriig Lie'ng "Imi... ba... này!"
và nhüng tiê'ng eòi "tuÿt tuÿt" cüa doàn quân kéo pháo làm thüc tïnh.
Rét Tây Bác, rét nhir cát da, xé thit nhimg áo cán bô và chiê'n si kéo pháo
lúe nào cüng ilôt dám mô hôi. Trong dêm tô'i mit mùng, hàng träm bóng ngiíc/i
bám vào dây pháo, trüt hê't súc minh ra dôi tay, dôi vai, dôi chân mà pháo vân
chi nhich dan tüng phân.
Trcri vüa táng sáng thi kháu pháo dàu tiên dâ kéo dén tritóc càu Bám. Mpt
niêm vui sifóng tràn vào tâm hôn moi ngitòi khi thâ'y pháo dà tiê'n tori gân
trân dia dtipc thêm mpt quàng duòng. Nhung dông tbôri, noi lo âu lai xâm
chiê'm tâm tri chúng tôi khi nghï dê'n ehiê'c câu mông manh kia. Không ai hen
ai, các cán bp trung doàn bô binh, công binh, pháo binh deu cô mât tai dó vói
tôi. Chúng tôi bàn vói nhau cäch khäc phuc moi khó knän, de phòng các
trtftfng hpp bat träc có the xäy ra. Lúe dó, chúng tôi quy dinh cán bp phái di
trtfóc, vüa lüi, vüa dieu khién. Anh em khi qua càu không dtfpc chay và phäi

331
kéo höi näng tay vào phía trong. Nhiíng vi mât câu bäng phäng nên khi kéo,
khäu pháo cú liíót bäng bäng. Biíng bên câu nhin anh em kéo, tôi ciî thây moi
ngiiôi nhif dang chay, tôi phài luôn miêng nhâc:
- Thong thâ! Thong thâ!
Và mài cho den lúe bánh pháo dä vào den mât diiöng, khi ay ngiíói chúng
tôi mài nhe di diipc mot phàn.
Vùa qua câu Bám, thi den ngay triiöc mot cäi dô'c däi thäm thäm mà
chúng tôi dä dät tên là "Vifc sâu Vtfön chuô'i" tii hôm di xem di/crng. Anh em
reo lên:
- Xuông doc roi, tha ho thich nhé!
Nhiing anh em cô biet dâu räng kéo lên dô'c thi rät näng ne met nhoc
nhi/ng xuô'ng dô'c lai vô cùng gian khô và càng nguy hiem hefn.
Khâu dâu tiên bât dâu cho xuô'ng. Hàng träm ngiícfi dùng giang chân chèo,
nin höi, lay súc ghìm lai dinh cho nó do dô'c tir tií. Nhiíng nó cú manh dà lao
tuôn tuôt dè'n noi moi ngiiòi bi ngà bêt xuô'ng, dit miê't trên mät dtföng mà
kháu pháo vàn lao hoài. May làm sao tori mot doan, nó hùc vào mot gô'c cày và
dùng dùng ngay lai. Moi ngüói bât day thó phào, nhiing có mot so ngiiói khi
nhìn vè phia sau mình thì dit quàn dà bi rách biiöm. Tuy vây anh em vàn dùa
ngay diföc:
- A! Tây lè-diiong có mù dò, còn cánh ta có cài dit quân dó anh em ai!
Moi ngiiòi ciiòri rò. Có dong chi lai ke: "Ngày xi/a có tay Thiê't dâu kim
cuong dâm dâu vào cây, cày do, dâm dâu vào dà, dà vô, nhiing dâu hän vân
không viçc gì. Chúng mình bây giò cùng có cái dit kim ciföng, dung và dâ't, dâ't
lor, quçt vào da, vào gô'c cây, quân rách miíóp và dit vân không viçc gì...”
Câu chuyçn dang vui thi dông chi cán bp chi huy yêu câu moi ngitòri bàn kê'
hoach chô'ng pháo lao de tiê'p tue difa pháo xuô'ng dô'c. Lâp túc moi ngiiöi häng
hái phát bieu. Cuô'i cùng có y kiê'n là phâi dùng dây ghim vào cây to de thâ
xuô'ng tir tir. Y kiê'n näy diföc châ'p nhân. Lúe thi hành thi thâ'y có hiêu quà,
mâc dâu nhiêu khi pháo vân tut nhanh, dây siê't manh vào thân cây nóng lên,
bô'c mùi khét let. Nhiing dó cùng là mot kinh nghiçm tôt dé cho pháo xuô'ng
dô'c.
Anh em bp binh chuyên kéo dâ vâ't, nhimg các pháo thü theo bên pháo lai
còn vâ't hön. Mpt khâu dpi có mâ'y ngiiòi thi ngiièri bê càng, ngiíói bát bánh,
ngtfòi lao chèn, ai cùng chiù diing näng né và râ't di mâ't chân, giât tay. Các
dông chi pháo thü sô' 4 cúa liíu pháo, binh thiíóng khi thao tác ván vác càng.
Bó là nhi^m vu näng né nhâ't. Lúe bánh pháo chôm qua m$t gö dâ't hay mpt
mô dà thi càng quât di, dánh lai, dâp vào ngiiòi thì that nhii tròi giàng. Mpt
buoi tô'i, tôi di vói mpt khâu dôi, mOt dông chi sô 4 nhâ't dinh không nhiíóng

332
cho ai cái nhiêm vu näng nè này. Ai có ÿ kién sao cüng mäc, dóng chi äy cúf
mot mue nói:
- Nhiêm vu tôi là so 4, tôi phâi câm càng. Trách nhiêm ai, ngtfcri ây phâi
làm, khó khan không di/oc dùn cho ngiiôi khâc.
Cuoi cùng dông chi khâu dôi trixông phâi dàn xép:
- Mot pháo thü chüng ta phâi däm duong diioc nhièu viêc, dông chi không
thé làm riêng nhiêm vu vàc càng diiçfc.
Lúe này tôi cùng phâi lên tiê'ng vói dóng chi sô' 4 no:
- Ÿ kién cùa dòng chi rät hay, nhifng phái thay nhau cho dó mét.
Den lúe dó dóng chi äy mói chiù biíóc ra nhiícmg cho ngiíói khác váo vác
càng thay minh.
Dóng chi Lê Thi, dâng viên, khâu dôi phô và là chien sì thi dua cua Dai
dôi ltfu pháo 806 cùng dâ luôn luôn xung phong nhân nhiêm vu vác càng.
Trong mot triiöng hop nguy hiém, dong chi dà bi càng kep vào vách nui, giâp
câ mot ong chân mà không mot lôi kêu ca. Dóng chi Mân, pháo thù Dai dôi
801, khi cho pháo do doc ô suoi Reo dà lây vai giù bánh, kê't hop vói dày ghìm
dé pháo tut dán dàn. Nhimg pháo ctfóp dà, lao quá nhanh và dé phái dui dóng
chi Mân. Hàng träm ngiíói ráng sùc kéo ngiíüc pháo lai dé cüu dóng chi cüa
minh, nhimg kéo mài van không diítfc. Dóng chi Mân dà nói vói moi ngiföi:
- Chân tôi däng nào cùng hóng, dé nghi cü cho pháo chay qua dé kip di/a
pháo vào trän dia.
Nhimg lòfi dóng chi Mân vira dût thi mot süc manh kÿ la bùng lên trong
Uüng ugifùi kéo p liâu . Cliî auu liê'ng hò "hai... ba", lâ p tiic khôiu pháo bi koo
giât hàn lai, và dông chi Mân cùng thoàt khôi cuôc dôi tàn phé.
Tôi con nhó mot dêm tôi dang dòn doc nhûfng khâu dôi cao xa kéo ó phía
sau dôi hinh thi diíoc tin mot khäu pháo dang lúe dó doc bi dût dây lao xuong.
Hàng trám ngiíói múi vào dây tói, kim pháo lai, nhung pháo ván liíót qua moi
thú chèn và sáp làn xuong viíc thâm. Trong tinh hinh nguy ngâp dó, các pháo
thü Chüc Cû, Ngói ván chay sát pháo dé chèn mong cüu nó bäng diiöc. Nhimg
thâ’y không con có cách gì khác, pháo thü Chüc dá ôm chèn lao cá ngitòi vào
ngang bánh pháo. Lâp tüc khäu pháo bi quät hiíóng, dâm thäng vào mot cây
to, düng lai.
Giícrng quên minh cüu pháo cüa dóng chi Chüc dà dutìc truyén di trong
toàn tuyén diíóng. Các khäu dôi cao xa phía sau déu bùng büng lên mot khi
thé quyét tâm duói kip các khâ’u dôi ban.
Nhi/ng nói dén sii hi sinh dùng câm cüa anh em, không thé không kê’ dén
tinh thàn hi sinh giíang mâu cüa cán bô. Anh em met môi mot phân nhimg

333
cán bô thi vät vâ gap dôi. Ho víía chï huy, víía kéo pháo, ván tcfi nhií anh em.
Chính bân thán tòi, khi di kiém tra, qua dòng ngiícri kéo pháo cüng khóng biét
ai là chi huy, ai là chién si. Môi làn muon gäp mot dông chi cán bô nào, tôi cü
phái goi: "Dong chi chi huy dan vi này dâu?" và khi có ngtföi bitóc ra khôi dôi
ngü kéo pháo, báo cáo: Có tôi; lúe dó tôi mài biét là nguöi chï huy cùa ho. Ban
dêm các dông chi äy dà cùng anh em vàt lón vài pháo, nhutig ban ngày thì lai
phâi hop hành rût kinh nghiêm, kiém tra nai àn chon nghï cúa dan vi. Có lúe
các dong chi äy vira näm xuong, chiía hgp mát thì máy bay dich dà dén lai
phâi vùng dây quan sát, xü tri...
Hôm xuong khöi "Viic sâu Vüàn chuoi" thi dén ngay dôc bây tòri là chô gay
nhät. Doc víía cao, víía dúng, lai víía quanh co, khúc khuÿu. Hàng träm ngiiòi
kéo mot kháu pháo néu khóng có chi huy chát chë, phân công không ránh
mach thì chi chen nhau tim chô dúng dà hét buói chü chiía nói dén chuyén
kéo. Tôi dang suy nghì thì gap dóng chi Mac Ninh di tori. Tói víía giao nhiêm
vu vira nói vui:
- Giao cho câu ra làm chính ùy bây töi dây. Câu có là chính ùy trung doàn
giôi thi phâi hoàn thành tot nhiêm vu chính úy bây teri. Phâi phân công chô
dúng cho tiing dây kéo cho hap lÿ, miêng phâi dông viên, tay áo phái xán cao
dé cùng anh em kéo pháo, ván tòri, câu thâ'y thé nào?
- Báo cáo, tôi xin nhân!
Thé là dông chi Mac Ninh cuòi, ra di và xông ngay vào dôi ngü dây tòri.
Mâ'y kháu pháo dang lên doc, tir dây cü noi tiê'p nhau chuyén bô'c lên và cüng
tir dây dông chi Mac Ninh dâ dirac anh em goi thân m ât là "chính úy bây tòri".
Nhiêu lân di kiém tra tói chô này, lân nào tôi cùng goi: "Mac Ninh dâu?" do
dông chi ây bô dây kéo pháo ra báo cáo tình hinh nhâ't là tình hình sùc khôe
cùa anh em. Tuy hói thè, nhiíng chúng tôi cüng hiéu là anh em râ't met, nhâ't
là cán bô lai càng met, càng dôi ngü. Thâm chi có lân tôi và dông chi Mac
Ninh, dang düng nói chuyên mà câ hai cùng ngü gât cho dê'n lüc dâu cung vào
nhau môi biét.
Nhd lai vâ'n dé kÿ luât dèn lüa.
Mot lân tôi dirac tin mot kháu pháo trât bánh sáp dô bên vç diTcrng. Tù
bên mot chiê'c tôi trên dînh Pha-sông, tôi vôi tâ't tâ di xuô'ng. Dêm toi nhii
bimg.
Dê'n bên kháu pháo sáp do, thâ'y anh em dang hi hue buôc dây chuán bi
kéo nó lên, tôi vôi bâ'm dèn pin có y muô'n giüp anh em buôc cho nhanh.
Nhtfng màc dâu kinh dèn pin cúa tôi dà che giâ'y bóng xanh, tôi van bi xung
quanh reo lên:
- Thàng nào, dûa nào dây? Dinh goi pháo dich câu ve dé chê't cá lü vói

334
nhau däy phöng?
Toi vöi düt ngay den pin väo tüi vä len tieng:
- Mäu däy! Nhö tay ti thöi.
Tiep sau dö cö tieng xi xäo:
’ Bö me, chinh üy, chüng mäy öi!
Däy lä län thü hai mä toi dugc anh em co "y kien" ve ky luät den lüa. Län
triidc, cüng gän ve sang, toi vä anh Kiet di tham gia keo phäo vöianhem ve.
Dong chi cän vu cüa chüng toi thäp den len de chüng toi läm bäocäo kip güi
ve Bo. Dong chi cän vu chöa kip läy chän che mieng häm thi chung quanh da
cö tieng la ö am i.
- Ai? Ai thäp den däy? Tät di! Cö tät ngay di khöng näo?
Dong chi cän vu cüa chüng toi vöi däp lai:
- Toi! Toi däy! Thäp d£n cho anh Mau vä anh Kiet läm viec mpt ty thöi.
Töi vä anh Kiet vöi keo chän che nhiing quen düa vöi anh, töi bäo:
- Chi tai cäi mön ky luät bi mat cüa cäu thöi. Dä biet tinh thän chien si
phäo binh chäp hänh ky luät khöi lüa chiia?
Qua bäy ngäy dem roi! Chieu nay, gier phüt chien däu dä säp töi. Hai dai
dpi ltfu phäo cüa chüng töi dä väo häm. Däi quan sät cüa cäc don vi dä ngü tri
tren cäc dinh cao ö phia bäc Dien Bien Phü. Phän tü däu tien cüa nhüng
"hong phäo" 105 mi-li-met dä ngäm sän väo sö chi huy Dö Cät vä sän bay
Miiöng Thanh.
Tren cänh dong Nä Hi, Bän To, Dai dpi cao xa 828 vä dai dpi cao xa lien
thanh dä thu minh "rinh" sän trong cäc cum rcfm khong lo. Nhöng träc viln
kinh, nhöng ö'ng nhöm cüa cäc ngüöi chi huy cao phäo dä ngööc cao, läp länh
dööi nhöng tia näng nhat cüa tröi chieu. Tren dööng Dien Bien - Lai Chäu vä
dööng köo phäo, chi cön mäy dai dpi dang nhich gäp väo trän dia. Lüc näy bp
binh, süng coi dang nööm nöpp dang dö ra phia cüa rüng. Töng doän dän cöng,
vai väc näng cüng dang äo äo theo sät bp dpi tien ra höa tuyen. Trong döng
ngiicri äy, töi thäy cä nhöng cö thän hinh be nhö, hai vai väc hai höp dan dai
bäc, bööc di thoän thoät.
Qua dien thoai vöi Bö chi huy Mät trän, töi dtipe biet xung kich cüa cäc
dai doän bp binh dä trien khai xong dpi hinh chien däu. Ho chi cön chö töng
loat dan phäo höa chuän bi cüa chüng töi vüt ra khöi nöng, töi täp bö’ väo don
thü lä ho läp tüc xung phong väo don giäc.
17 giö. Trong mpt häm dan cüa dän cöng ö phia bäc Dien Bien Phü, Däng
üy dai doän phäo binh chüng töi dä bän xong cöng täc länh dao trän chien
däu töi. Chüng töi dä ve vi tri chi huy vä dä truyen quyet täm chien däu xuong

335
càc dan vi.
Bong chuóng dién thoai rèo lèn do hòi. Tói vói cam lay may. Ben kia dàu
dày có tiéng nói quen thuòc cua dóng chi Bai tuóng Tóng tu lènh:
- Có phài dóng chi Màu khòng?
- Bào cào anh, tói, Màu dày!
- Bòng chi lày giay ghi mènh lènh!
Tói vói già so tay và bàt dàu ghi chép tìing lài:
- Bé tàng cUàng cóng tàc chuàn bi bào dàm chàc thàng cho chiéh dich,
mènh lènh:
Ngay tir toi hòm nay, bàt dàu chuyén phào ra khòi tran dia làm thài, dén
nhtfng vi tri an toàn. Mènh lènh này càn durgc chàp hành trièt de, nhièm vu
chuyén phào coi nhu nhièm vu chién dàu.
Cuoi cùng, van càn than nhu thuóng le, dóng chi Vàn con hòi tói:
- Ró chua?
Tói dàp:
- Ró!
Bóng chi lai dàn:
- Rò rói thì chàp hành ngay nhé!
- Vàng! Vàng!....
Tiéng vàng cua tói vtfa duft thì nghe ben kia dàu dày có tiéng loc xoc. Tói
biét là dóng chi Vàn dà bò mày nhifng khóng hiéu sao tói vàn àp chàt ong
nghe vào tai nhir còn muón nghe thèm nOfa. Nhìing rói tói cung bó óng nghe
xuong và tu nghì: Chàc tình hình có gì thay doi, càn có su chuàn bi thèm dày
Và thoàng nghì dén cóng vièc cua dai doàn phào, tói thày cùng càn có thài
gian chuàn bi cho tot han thàt. Tói vói dUng dày bào anh em tham mUu di bào
cào cho dóng chi Bào Vàn TrUóng biét, và truyén dat ngay mènh lènh rut
phào cho càc dan vi.
Vtfa lue dó dóng chi Thành, tham mUu truòfng Màt tràn dén. Thày tói dóng
chi nói ngay:
- Này! Rut ra, biét chua?
Tói chua kip tra lài thì dóng chi dà lèn tiéng mót càch nghièm chinh:
- Quyét tàm tièu dièt Tràn Bình cua ta trUóc sau khòng thay doi. Nhìing vi
dich có tàng cUóng và thay doi bó' tri thì ta cùng phài thay doi càch dành. Boi
vói chùng ta cùng di dàng xàc dinh thói, nhung còn doi vói anh em thì trUóc
màt, chùng ta phài lành dao kièn quyét chàp hành mènh lènh dà, rói sè giài

336
thich sau. Life lüpng keo phäo ra van nhif cü. Vä Bö quyet dinh thänh lap bo
chi huy keo phäo, dong chi Le Trong Tan la chi huy trüöng, chi huy pho la
dong chi Bäo Vän Trüöng, cön anh lä chinh üy. Anh Tan ngoäi viec nay con
chi huy viec dänh phöng ngü bäo ve düöng keo phäo.
Büng nhtf löi dong chi Thänh nöi, can bö, chien si ben düöi khi tiep düpc
lenh keo phäo ra dä to ve het süc bang hoäng. Co cän bo gap toi, hoi:
- Sao lai keo ra?
Toi chi däp:
- Sao ä? Cü keo di, mai se rö.
Nöi the, nhüng töi vän tarn giäi thich:
- Bich thay doi thi ke hoach täc chien cüa ta cüng phäi thay döi. Bä hoc
"Tich cüc, chü dong, ccf dong linh hoat" roi, co gi la la. Ngäy mai se nöi rö han.
Bong chi cü hoän thänh tot nhiem vu di.
Cän bo tuy chüa thong nhiing thäi do vän giuf diiac binh tinh, con chien si
luc däu vän cän nhän ra mät. Sau näy, toi diiorc cän bö diidri phän änh tinh
hinh möi biet anh em dä nöi du dieu. Chlng han nhii:
- Rüt! Rüt! Chüf khöng phäi tien! Tien! Thät tilc anh äch nhif bö dä!
- Bäy möi lä bät ngö, möi lä "biföc ngoät lieh sä”!
Y cüa nhürng anh chäng näy lä muon "nöi khäy" lcfi döng vien cüa Bäng üy
Mät trän khi dä thöng quyet täm "tieu diet dtföc Trän Binh thi sii nghiep
khäng chien cüa dän töc ta, cüa quän doi ta se cö nhüng btföc ngoät lieh sü".
Cö chien sl cöng binh dang mö röng tuyen diiöng, khi dirge tin dä bät binh
la o p h a p 1Lic7i x o n g n g a p s ä u xuö'ng d a t. T r o n g k h i dö or h a m p h a o , l e n h "th u
phäo" cüa khäu dpi triiöng dä ha, nhiing cäc phäo thü van düng tan ngän chtfa
muö'n day näp nöng lai, chiia buon nhäc nhüng vien dan dä lau de xep väo
höm. Tren diiöng keo phäo, lenh quay ra dä den nhiing hau nhii chiia cö hieu
liic. Ho don nhau:
- Thäng näo? Büa näo dam hoang bäo? Löi cö nö ra däy.
Nhüng khi ho thäy bö binh, dän cöng cü läng le keo ra thi moi ngüöi phäi
tin ngay lä thät. Cänh tüpng dö, läm cho möt so' chien sl län däu xuät trän lo
ngai.
- Hay lä phia sau ta bi dich khüyp roi?
Nhüng giö däy moi khi nghl den hoi äy, töi lai cü thäy ky la thay täm hon
nhüng ngüöi chien sl cäch mang. Böng vien ho ra tien tuyen thi dl, döng vien
ho ö lai hau phücfng thi khö; lenh tien thi ho dap len däu thü mä xöng len,
lenh lui thi ho trü trü. Vä möt khi ho chüa hieu, chüa thöng möt vän de gi thi

337
ho không khói không có nhüng mäc müa, kêu ca, thâm chi có khi con có
nhCfng hành dông không dúng nüa. Nhimg ngupc lai, khi ho dà hiéu, dà thòng
roi thì không còn khó khän nào khuat phuc noi ho dupc.
Sórti hòm sau, Bp chi huy kéo pháo chúng tôi hop các cán bp trung doàn de
phân tich tình hình, chuyén dat tinh thàn mçnh lênh cüa Bô chi huy chién
dich và bàn còng tàc lành dao cho các chi bp, nhàm làm cho chi bô, dâng viên,
cán bp thông suô't quyét tâm kéo pháo ra cùa trên. Sau dó, chúng tôi phân
nhau di các noi pho bien. Tôi nhd hôm dó xuô'ng mot dan vi, tôi dà nói chuyén
vói anh em nhu sau:
- Tôi cüng nhu các dong chi deu thây kéo pháo vào dây, mô hôi cua chúng
ta dà do nhiêu, kéo ra bây giir còn gay go gian kho han nhièu khi kéo vào,
nhung vin kiên quyét chap hành vi dó là chu trtfcrng dúng. Trên dà nói:
"Quyét tâm tiêu diçt tâp doàn cü diém Biçn Biên Phú triíóc sau van không
thay doi", nhting tình hinh dich có thay doi, ta phái chú dông chuyén kê' hoach
kip thöi. Bua pháo ra bây giö chinh là de chuán bi dieu kiçn trd vào lân thù
hai diípc thàng loi chán chán han... Các khó khän mà các dong chi dâ nêu ra
deu dúng nhifng chúng ta cüng có nhièu thuân lpi. Thuân loi càn bàn là chúng
ta dâ diipc thùt thách qua bao ngày kéo pháo vào; bp binh, công binh, pháo
binh chúng ta dà gán bó thân thiét nhu anh em mpt nhà; chúng ta lai thu
dupe nhiêu kinh nghiçm vè m ât chi huy, to chúc cu thé. Do vây nhâ't dinh
chúng ta së hoàn thành nhi£m vu kéo pháo ra theo dúng mçnh lênh...
Quyê't tâm cüa trên dâ thâ'm dê'n cán bp, dâng viên, chién si nên ho lai
bât tay vào nhipm vu không mpt ldi kêu ca, không tù mpt hi sinh, cô' gäng
nào.
Khó khän khi kéo pháo ra dâu có khác gì khi kéo pháo vào. Kéo ra, moi
công vi$c dâ ngupc lai ta t cà. Doc bây tòri, truóc dây chi có cupn dây dua pháo
lên thì nay lai tU tU nhà dây dông pháo xuô'ng. "Vue sâu Vuôn chuô'i" hôm nào
chi có ghim dây thá pháo tir tir thì nay còng lung dáy ngupc pháo lên... Và còn
mpt khó khän mói là là nguy trang trên duefng kéo pháo giò dây dâ vàng úa,
quân thù dâ dánh hôi thây quân ta ngày dêm vân dông trên con duòng tiê'n
tôi dé diçt chúng, phi, pháo cüa chúng luôn luôn "làm mua, làm gió" hòng tiêu
diçt bàng dupe vô'n liê'ng pháo binh cüa ta. Nhtfng mäc! Trong tiê'ng bom rai,
dan no, doàn nguöi anh düng van bám chác dây pháo. Trong dêm tô'i, môi khi
ánh chóp lóe sáng tü phía Muöng Thanh, tiê'p sau là hàng loat dan xé gió,
chua biê't së no vào dâu, nhung các cán bp, chien si ta chi qua giây phüt bèn
chèn... yèn läng, roi tiê'ng "hai... ba..." lai noi lên vang dpng câ núi rüng. Có
lúe tüng loat dan rai ngay bên dông nguöi kéo pháo, thì lâp tüc nhüng kháu
hiêu vang lên:
- Büng câm giü pháo!

338
 - Dü hi sinh khöng röi pháo!
- Cön ngüöi cön pháo...
Nhüng khäu hiéu dó lä tiéng nói vä löng quyé't täm cao dp cüa các cán bp,
chién si ta trong nhüng giö phút quyé't liet näy.
Toi cön nhö nhiéu tén lieh sü do anh em dät ra cho nhiéu doan düöng kéo
pháo nhü "Cäu Bám", "Dö'c Chuö'i", "Dö'c báy töi", v.v.. Mói mot tén déu da gán
bó vori mpt sü kién anh hüng, möi mpt dia diem déu dä néu cao güerng hi sinh
cüa nhüng ngüöi con anh düng cüa dan tóc.
Con cái dinh Pha Söng cao ngä't, anh em cü goi düa la "Dói öng Mäu" vi
chính cho näy lä sor chi huy cüa chúng töi khi kéo pháo väo cüng nhü lúe kéo
pháo ra.
Trong nhüng ngäy näy, dich dä oanh tac xuö'ng däy khöng biét bao nhiéu
lä bom nö’ chäm. Nhüng các chién sl cöng binh khöng bao giö chiu thua trüöc
quán thü. Ho vän thüöng xuyén báo dám tuyé'n düöng thöng suö't. Trong lüc
máy bay dich dang cön rú rít trén dáu, các chién si quan sát cöng binh dä
xöng väo lüa dan dé dánh däu chö bom no chäm. Vä khi máy bay vüa cút khöi
thi läp tüc doän ngüöi düng cám äy trän ra mät düöng nhü nhüng dpt söng xö
bö, düng thuö'c no phá tung nhüng trái bom quái ác no; hoäc rúe ngüpc minh
xuö'ng tüng hö' säu hun hüt dé tháo kíp bom, giüa lüc ho khöng düpc bié't trái
bom äy thinh linh sé no giö phút näo. Vä khi dä quét sach bom, ho cäp tö'c süa
sang, vá cap lai düöng. The' lä pháo lai däng hoäng noi tié'p nhau vüpt qua nhü
trén moi mach düöng vän chuyén binh thüöng khác.
Chúng töi cüng khöng bao giö quén düpc nhüng güorng düng cám quén
m i n h f iin c á c d ó n g c h i h ö h i n h t r o n g n h i é u t n f e in g h o p g ia n n g u y k á o p h á o .

Có län giüa lüc bom rpi, dan rú, mpt khäu pháo bi düt däy lao xuö'ng,
nhüng có dóng chi bp binh dä cuö'c däy pháo väo minh rói öm chät läy gö'c cäy,
miéng hát vang bäi "Quö'c té ca” nhü á t cá tiéng bom dan. Mpt län mä'y khäu
cao xa pháo trú quán d giüa rííng tranh bi bom na-pan. Các chién si xung kích
cüa Tiéu doän 130 dä anh düng lao väo cúu pháo nhü lúe lao väo dón giäc.
Khöi lüa trüm lén ngüöi nhüng ho van cüu düpc toan ven tä t cá các kháu cao
xa cf khu vüc dó.
Nhüng háu hét nhüng chién si kéo pháo chúng töi luön luön khäc säu väo
tri óc güöng hi sinh quén minh cúu pháo cüa dong chi Tó Vlnh Dipn, pháo thü
Dai dpi cao xa 827 thupe dai doän chüng töi. Dóng chi dä läy thän minh chen
pháo ör Dö'c Chuö'i trong mpt trüöng hpp pháo sáp lao xuö'ng vüc thám. Dóng
chi dä düpc truy täng liét sl vä tuyén düong Anh hüng quän dpi. Ngäy nay, sü
sách vä nhiéu nhä vän vän ca ngoi sü hi sinh cao cá cüa dóng chí.
Lán kéo pháo ra, chúng töi dä có nhiéu kinh nghiém ve to chúc vä chi huy.

339
Ngoài vièc phàn còng nhau thiicrng xuyèn và chi huy. Ngoài vièc phàn còng
nhau thüöng xuyèn di kiem tra trèn duòrng kéo phäo, chüng tòi dà có sor chi
huy, có dièn thoai tói cäc dai dpi de nàm tình hình tüng giò, tùng phut. Cäc
càn bò tham mifu, chinh tri cüa phäo binh, bò binh kéo phäo thuóng xuyèn
thay nhau có m ät trèn cäc doan ducrng khó. Thòri ky này, säng näo chüng töi
cüng phài di kiem tra hét süc nghièm ngàt còng vièc nguy trang dtfòng kéo
phäo.
Tòi con nhó mgt buoi säng tòi vùa ve tói sà chi huy dà nghe thäy tù phia
xa vong lai nhüng loat phäo "uynh oàng". Biet là dich dang bàn ve khu Dò'c
Chuò'i, tòi bón chón cà ruòt. Tòi lièn chò'ng gay di ve huóng dó. Trèn mät
difcrng chi còn lai nhüng top còng binh, phäo binh dang phàn nhau di nguy
trang. Bóng tòi thäy dong chi Liiu Còng Tièn, cän bò bào ve cüa dai doàn
chüng tói, dàu lam bè bè't, dang di ngucrc ve phia tòi. Tòi hòi:
- Di dàu ve däy? Sao läm läp thè' kia?
Dong chi Tièn gier tay xoa däu:
- Bäo cäo anh, di kiem tra nguy trang ve, phäo nó bàn ttfcrng khòng còn ve
vói dai doàn nüa anh a.
Roi dong chi hòi tòi: - Anh di dàu dà'y?
- Mình ra Dò'c Chuò'i de xem tình hình. - Tói tra lòfi.
Dong chi Tièn nhìn tòi có y e ngai rèi nói:
- Khòng duorc dàu! Phäo nó "già" vào dà'y ghè làm.
Tòi nói: - Thì nó bàn kè nó, vige mình mình cü làm, can chi mà sg.
Thäy tói lai sàp buóc di, dóiig chi Tièu lièn dùng quyèn cliuyèn O11 giùr
111

tòi lai:
- Khóng di duge! Tòi có nhièm vu bào vg anh.
Tòi cuòi:
- Thì anh có nhièm vu bào vè tòi, tói lai có nhièm vu bao ve phäo!
Thäy tòi van cUorng quyè't, dong chi Tièn lai nói:
- Anh khòng càn di nüa, tói bäo dam vói anh là phia trèn dó, anh em dà
nguy trang phäo kin däo làm rói.
Tòi vói cät lòi:
- Khòng duge! Anh bäo dàm vói tòi nhung tòi còn phài bào dàm vói cä
trèn và cà'p duói cüa tòi chü! - De cho de duge su dong tình, tò'i dà'udiu. - Tó d
mgt quàng thói mà!
Dong chi Tièn dong y nhung van di theo tòi. Den chó phäo dich bàn, dong
chi ho lón:

340
 - Bât dâu chay!
Thé là cà hai chúng tôi vot qua cho dó viía lúe pháo dich nà teri âm âm.
Thoàt khòi loat dan dó, cá hai chúng tôi nhìn nhau oidi và tiép tue cùng nhau
di làm nhiêm vu. Luçrt vê, gàn dén sa chî huy tôi không quên bâo dông chi
Tiên:
- Day, câu xem, dâ chét dâu mà không cho ngUài ta di.
Vào mot ngày cuoi näm, mot trung dôi cùa Tiéu doàn 542 miing xuân häng
mot trân chien dâu phòng ngU rat oanh liêt. Trung dôi â'y dä anh düng dâp
tan bày dat xung phong cùa hai tiéu doàn dich dành ra dôi 75 (gàn dàu duòng
kéo phào bên phia Bân To), giù vüng trân dia, bâo vê duòng kéo phào duac an
toàn. Lâp túc tin dó duac truyén di kháp càc khàu dôi làm moi ngUòi càng
phâ'n khori ra súc hoàn thành mau chông nhiêm vu. Dêm hôm dó, dong chi Lê
Trong Tan vUa chï huy cuôc chién dàu à phia doi 75 vê, ngoài viçc bào tin
chien tháng, dong chi còn cùng chúng tôi ngói tinh ngày tính tháng mói biê't
dêm nay dâ là dêm 30 Têt.
Dong chi Tan cuòi hôi tôi:
- Thè' Têt dê'n mà chinh üy không chû y dê'n tinh thàn cho anh em à?
Tôi và càc dóng chi trong bô chi huy nhìn nhau cuòi rô. Dông chi Kiêt dua
ra ÿ kiê'n dôc dào:
- Nào! Càc câu còn "du trût" duac thù gì thi bô cà ra dây làm büra tâ't niên
roi cho goi Mac Ninh, Nam Tháng (chính ùy mot trung doàn phào) lên hop
bàn lành dao cho bô dôi ân Têt theo kiê’u vua Quang Trung mói diiçrc.
Chúng tôi dông ÿ. Anh Tâ'n còn duac it dò xanh, tôi có may thanh duòng
p liê n , a n i l K i e l c ò l i n iâ 'y d ie u t liu ô c l á , c h ú n g t ô i ü n m ç t c á i T ô t m ó i ngifòri
duac lung bàt chè và niifa diéu thuoc là. Có lê doi vói chúng tôi, dây là mot cài
Têt hiê'm có và không bao già quên diforc cài Tê't chien thâng trên dôi 75 và
cùng là cài Têt chúng tôi sàp hoàn thành tháng lai nhiêm vu kéo phào.
An xong, biíóc vào cuôc hop, chúng tôi nhâ't tri sa bp nhân dinh: Chúng ta
dà hoàn thành tháng lai mpt nhiêm vu hê't súc näng nê, mot thiï thàch hê't
súc lón lao biêu hiên dày dû tinh thàn anh dùng, sàng tao, doàn kê't cua quân
dôi ta diíói su lành dao cùa Dàng... Bài hoc chúng ta hoc duac à dây là bài hoc
vê súc manh phi thuông cúa quán chúng mpt khi tu tudng hoc dâ duac phàt
dông. Kê't quà chúng ta luam duac à dây là ngoài kê't quà nguôi và phào dâ
bâo dàm duac an toàn, chúng ta còn có mpt kê't quà rue rô nhâ't, to lón nhâ't là
bô binh, công binh, phào binh chúng ta lân dàu tiên hap dông trên mpt quy
mô lón, cùng chung lUng dâu cât, hoàn thành mpt nhi$m vu dày gian khô’
nhung cùng râ't vê vang. Mô'i tinh doàn kê't dó sé là ca sô, là truyên thô'ng
vüng bên cho tinh chiê'n dâu cùa ba binh chung chúng ta sau này càng phàt

341
trien. Vä do do, khi diicrc l§nh no sung tieu diet toän bö quän dich trong tap
doän cut diem Bipn Bien Phü, chüng ta nhät dinh se toän thäng.
Hörn sau chüng toi diicfc dipn cüa B q goi ve bäo cäo tinh hinh. VCia gäp toi,
dong chi Vän da nhäc lai löi dpng vien höm no:
- Nay! Keo phäo ra thänh cöng, Bo coi nhü cäc dong chi dä tieu diet duac
hai tieu doän dich roi däy.
Sau dö, dong chi Le giuc toi:
- Bi cät töc vä täm rüa di, cö nüöc nöng däy!
Toi däp!
- Thöi! Be nghi cho toi hüt möt "tua" thuöc läo vä dänh mpt giä'c ngü dä.
Bong chi Le dong y vä toi dä ngü mpt giäc ngon tuyet trän döi.

342
 Phan thxi ba

PHU LU C THAM KHÂO

■ ■
 PHU LU C 1

LICH CHIEN SÜ(,)

1953
12-11: Bô tif lçnh chién triíóng Bâc Bô do Uftmg Cogny chï huy thông qua
quyê't dinh mô cuôc hành quân Castor nhày dù chiém dóng Biên Bien Phü.
Bân ké hoach hành quân diiçrc Tong tif lênh Bông Dilcrng Navarre phê chuân.
20-11: Cupe hành quân Castor bât dàu. Tieu doàn dù thuôc dia so 6 do
Bigeard chi huy nháy dù xuong bài Natacha, cánh dóng Mücrng Thanh, phía
Tây Bäc Bân Kéo. Tieu doàn dù so 2 do Bréchignac chi huy thuôc trung doàn
dù thuôc dia sô' 1 nhày xuong bài Simone càch Bân Kéo 4 kilômét vé phia
Nam. Tieu doàn dù sô' 1 do Souquet chî huy và ban chï huy lire lifting nhày dù
do Fourcade chï huy kê't thùc cuôc nhày dù trong ngày.
21-11: Cupe hành quân Castor tiê'p tue vói tieu doàn dù lê diftmg sô' 1 do
Guiraud chi huy và tieu doàn dù thupc dia sô' 8 cüa Tourret cùng vói bô phân
hô tra cüa Molinier.
22-11: Tieu doàn dù linh Viêt1 do Ledere chï huy kê't thûc cuôc hành quân
Castor. Biçn Biên Phü cô 4.560 binh si chiê'm dóng.
23-11: Bât dàu cuôc hành quân Pollux rùt khôi Lai Châu.
8 1 2 : T ie u d o à n 2 bp b in h lin h T lià i liii D iô n B iê n P h ù .

10-12: Càc tieu doàn dù thupc dia sô' 1, tiê’u doàn dù thuôc dia sô' 6, tieu
doàn 2 thupc trung doàn dù thupc dia sô' 1 duac dira trô vê Hà Nói (tù 2-12).
15-12: Thêm mpt sô' dai dôi linh Thái tôi Biên Biên Phù.
16-12: Tieu doàn dù linh Viêt sô' 5 diiac dùa tù Biên Biên Phü tró lai Hà
Npi bàng mày bay.
Tù 15 dê'n 20-12: Các tieu doàn sô' 1 và sô' 3 thuôc bân lût doàn lê dùang sô'
3 và nhùng dan vi dàu tiên cüa binh doàn ca dpng sô' 9 do Gaucher chï huy
diíac mày bay dira lên Biçn Biên Phü.

(,) Trich trong cuô'n: B iê n B iê n P h ù ■ 170 n g à y d ê m b i vây h â m , tâc già: ERVAN

BERGOT, Lê Kim (dich), N hà xuâ't bàn Công an nhân dân, 2003.
1 Nguy quân (BT).

344
 Tir 23 dén 28-12: Tién hành cupe hành quàn Regates vói tiéu doàn dù lè
diTffng so 1 và tiéu doàn dù xung kich so 8 thuòc binh doàn do bò diràng khòng
so 2 tién còng thàm dò tir Sò'p Nao dén Mtròfng Khoa trèn lành tho Lào.
29-12: Tiép tue vàn chuyén bàng cau hàng khòng lèn Dièn Bièn Phù: tiéu
doàn 5 thuòc trung doàn bò binh Angièri só' 7 và tiéu doàn 3 thuòc trung doàn
phào binh thuòc dia sò' 10 cùng vói mpt dai dpi xe tàng Shaffee.

1954
Tir 1 dén 10-1: Càu hàng khòng tiép tue dùa lèn Dièn Bièn Phù: tiéu doàn
3 thuòc trung doàn bò binh lè ditóng sò' 3 và bò phàn dàu cua binh doàn ca
dòng sò' 6 góm: tiéu doàn 1 thuòc trung doàn bò binh Angièri so 2 và tiéu doàn
1 thuòc trung doàn bò binh lè dùcfng so 2.
Tù thàng 1 dén thàng 2: Hoàn chinh vièc xày dung càc cum cii diém xép
theo thùf tir A, B, C... mang tèn: Anne Marie, Beatrice, Cladine, Dominique,
Eliane, Francoise, Gabrielle, Huguette, Isabella.
Tù 12 dén 16-2: Hành quàn thàm dò càc mòm doi phia Dòng vói sù tham
già cua tiéu doàn dù lè diTcrng so 1, tiéu doàn 3 thuòc trung doàn bò binh lè
dùcfng sò' 3, tiéu doàn 3 thuòc trung doàn bò binh Angièri so 3, tiéu doàn linh
Thài sò' 3, tiéu doàn dù xung kich so 8, tiéu doàn 1 thuòc bau lù doàn lè dirang
so 13.
Tù 10 dén 13-3: Tién còng phòng ngù và phàn kich làp càc chién hào do
Vièt Minh dào là'n bao vày cum cil diém Beatrice gàn bàn Him Lam.
13-3: Sii doàn 312 Vièt Minh tién dành Beatrice lue chàp tòi. Dén 2 già
sàng, cum cùf diém bi thàt thu.
14-3: Hai bèn ngùng bàn tù 8 gicf dén 12 già de thu nhàt thùcfng binh. Tiéu
doàn dù linh Vièt sò' 5 nhày xuò'ng tàng vièn cho Dipn Bièn Phù. 17 già: Sù
doàn 308 Vièt Minh tiè'n dành Gabrielle.
15-3: To etnie phàn kich giành lai Gabrielle bàng lin i dai dpi linh dù lè
dutìng, tiéu doàn 5 kinh dù ngùòi Vipt và mpt tiéu dpi xe tàng. Dén 8 già cupe
phàn kich bi chàn lai. Gabrielle coi nhù hoàn toàn bi thà't thu vào 8 già sàng.
16-3: Tiéu doàn 6 linh dù thupc dia do Bigeard chi huy nhày xuò'ng tàng
vièn.
Dàu già buoi chiéu hai dai dpi linh Thài dóng à Anne Marie 1 và Anne
Marie 2 gàn Bàn Kéo bò dòn, dào ngù.
17-3: Mpt dai dpi thupc tiéu doàn dù thupc dia sò 6 cò' chié'm lai Anne

345
Marie 1 và Anne Marrie 2 nhifng không dat kê't quä.
18-3: Viêt Minh bän pháo vào các cum cú diem và sân bay. Hai cú diem
con lai Ó Bàn Kéo là Anne Marie 3 và Anne Marie 4 duac lênh sàt nhàp vài
cum cú diem bâo vç sân bay, doi tèn thành Huguette 6 và Huguette 7. Mot dai
dpi linh dù ngtfcfi Viêt do Rondeaux chi huy diiac dieu dông dóng giù Huguette
7 thay cho lính Thài diia ve khu Trung tàm.
19-3: Hai mày bay Dkota ha cành xuong dùòng bäng sân bay, bi pháo bàn,
chi mot chiéc hoàn thành nhiêm vu.
20-3: Pháo tiê'p tue bän vào sân bay. 5 chiê'c Dakot dà ha cánh và cat cánh
an toàn.
21-3: Nhieu cuôc giao tranh àc liçt trong doan dùòng tìf khu Trung tàm
den phàn khu Nam, noi dät cum cú diem Isabelle.
24-3: Tiéu doàn dù thuôc dia so 6 dung do vói dich ó khu vifc giiifa cum
Claudine trên dây doi phia Dông vài Isabelle thuôc phân khu Nam.
25-3: Pháo Viçt Minh dät ó Bân Kéo bän vào Huguette 7 bâo vç dàu dtfông
bäng sân bay. Tiêu doàn dù xung kich sô' 8 dung dô vói Viêt Minh Ó khu vue
giüa các eût diem Dominique 1 và 2, phia Dông phân khu Trung tâm.
26-3: Hành quân giâi vây cho Huguette 7 bäng tieu doàn dù lê diiotng và
tiéu doàn dù linh Viçt. Trung ûy Rondeaux bi thiiong. Dai úy Bizard diiçfc cû
thay thê'.
27-3: Các dan vi liên tue cho quân ra lap các chiê'n hào do Viêt Minh dào
lâ'n bao vây eût diê’m. Thành lâp thêm cut diem Opera ô phia Dông sân bay do
mot dai dôi thuôc tiéu doàn dù xung kich so 8 dóng giß.
28-3: Các lue luang tïng chién tü phân khu Trung tâm mó c u q c hành quân
ra phia Tây nhäm tiêu diêt các kháu pháo cao xa Viêt Minh dät tai bán Ong
Pê và gán bán Pe. Tiéu doàn dù thuçc dia sô' 6 mó dàu cuôc tiê'n công, tiê'p
theo là tiéu doàn dù xung kich sô' 8. Tiéu doàn dù lê duang di sau tiê'p úfng.
Tiéu doàn b<? binh lê duang sô' 1 làm nhiçm vu ho tror khi rút quân tró vê. Các
xe täng tù Isabella cùng di dé yém tror hôa lue.
29-3: Mpt ciî diém môi, mang tên Eliane 4 dùae thành lâp do các dan vi
rút tir tiéu doàn dù thupc dia sô' 6 và tiéu doàn dù linh Viçt sô' 5 cùng dông
giùr.
Viçt Minh siê't chât vòng vây quanh các dói phia Dông.
30-3: Trung tà Langlais di kiém tra các cum cú diém mang tên Dominique
và Eliane, quyê't dinh diía dai dpi 4 linh dù ngùdri Viçt dê'n dóng tai Dominique
1 và täng cùòng thêm cho Eliane 2 m§t dai d<)i thupc tiéu doàn dù lê dutmg sô'
1. Các dan vi täng ci/óng chùa kip tói vi tri, Viêt Minh dà mó c u q c tiê'n công.

346
 Phâo chuàn bi cüa Viçt Minh bât dâu bân tîi 17 giô 30 phùt. Mot khâu 155
và bon khâu 105 bi phâo Viêt Minh phâ hüy ngay trong hàm dàt phâo. 18 gicr
45, bô dôi Viêt Minh bàt dâu xung phong, nhanh chông chiém lînh Eliane 1 và
Dominique 2. Dén 21 gicr, Viêt Minh chiém thêm Dominique 1 nhimg bi chân
lai truôc Dominique 3. Tai Eliane 2 (trên dôi A l) lînh lê dtforng và lînh Maroc
bi dânh bât khôi mot sô' vi tri nhung vân bâm giOr.
22 gicr, Su doàn 308 Viêt Minh tiê'n công Huguette 7. 24 gicr, Su doàn 316
Viêt Minh bâm chân dUçrc vào khu dàt duôi chân Eliane 2, mang tên Champs
Elysees, nhung vân không chiém dUçrc dïnh dôi Al.
31-3: Huguette 7 bào vê dtfcrng bàng vân giùr vûng.
Eliane 2 bâo vê khu Trung tâm sau khi nhân dtfçrc tàt cà câc lue luçrng Ung
cUu co thé huy dông, vân tiê'p tue chông cir.
10 gicr sang, tiéu doàn dù xung kich so 8 và tiéu doàn dù thuôc dia so 7 co
giành lai Dominique 2 và Eliane 1 nhung không thành công, phâi rut vê sau
khi bi thiêt hai nàng vào lue 15 giô.
17 giô, Viêt Minh tiê'p tue tiê'n dânh Eliane 2 nhung cU diém vân giü vüng
sau suô't mot dêm chông eu âc liât.
1-4: Tiéu doàn dù lê duefng sô' 1 và mot dai dôi cùa tiéu doàn dù xung kich
sô' 8 chiém lai dUçrc Champs Elysees.
Huguette 7 bi bân phâo dû dôi. Bizard tam thôi dan mot bô phân rüt khôi
cû diém nhung dê'n tô mô sâng hôm sau ho quay trô lai, chiê'm lai toàn bô câc
vi tri. Dê'n 10 giô, dai dôi bô binh lê dUcrng do Spozio chï huy tôi thay thê' dan
vi Bizard, chiê'm dông Huguette 7.
T r o n g n g à y , nliU ng binli lîn h eôn sO'ng s ô l lliuOc tiëu d o à n 1, Liung d o à n
bô binh Maroc sô' 4 tâp hçrp tai mQt cU diém vùa dUoc thiê't lâp, mang tên Lily
n â m à khu vue giUa cum Huguette và cum Claudine.

17 giô, Su doàn 316 tiê'p tue tiê'n dânh Eliane 2. Câc lînh dù lê duang, lînh
dù hôn hap Phâp-Viçt, lînh dù thuçc dia, linh dù xung kich, lînh b<? binh lê
duang, lînh bç binh Maroc luân phiên chiê'n dâ'u chông eu suô't 36 giô liên tue.
Ô phia Tây, Huguette 7 bâo vç dâu duông bâng bi Viçt Minh chiê'm vào lue
21 giô. Muôi hai linh lê duang eôn sô'ng sôt chay ve duac khu Trung tâm.
2-4: Tiéu doàn sô' 2 thupc trung doàn dù thupc dis sô' 1 bât dâu nhày xuô'ng
Diçn Biên Phù, do Bréchignac chi huy.
Cho tôi rang sâng Eliane 2 vân giùr vflng. Nhung cür diém mang tên
Françoise nâm lê loi à phia Tây, do linh Thâi dông giû aà bô'c hai” trong dêm.
Huguette 7 bi mâ't. Huguette 6 trô thành tién dôn bâo vç duông bâng sân
bay tiê'p tue bi Viçt Minh tiê'n công.

347
 Tieu doàn sô' 2 thuôc trung doàn dù thuôc dia sô' 1 tiê'p tue nhây xuông
Diên Biên Phü. Ban chï huy tieu doàn dàt tai Eliane 4. Linh dù ngitôi Viêt
trong eût diem dàt diiori sii chï huy cüa Bréchignac.
3-4: Eliane 2 vân giü vüng sau 90 gicf chien dau âc liêt.
Buôi toi, Huguette 6 tiép tue bi tien dânh. Dai dôi do Desmons chï huy
thuôc tieu doàn dù xung kich so 8 tien theo dücmg miicfng thoât nüüc cüa sân
bay dânh tat ngang sücm quân dich. Viêt Minh phài rüt lui.
Don vi cuoi cùng thuôc tieu doàn 2, trung doàn dù thuôc dia sô' 1, nhây
xuông phân khu Trung tâm.
4-4: Vào lüc rang sâng. Viêt Minh ta dông rüt khôi Champs Elyees (ô chân
Eliane 2). Cuôc chien dâ'u liên tue trên dôi Eliane 2 kéo dài suô't 107 già, coi
nhü tam châ'm dût.
Trong khi dô, cuôc chien dau giành giât câc cü diem Huguette bâo vê
düông bàng sân bay lai bât dau: vào lüc gân nûa dêm, bon tieu doàn Viêt
Minh cô phâo nâng yem tra liic xung phong dânh chiém Huguette 6. Dai dôi
Bailly thuôc tieu doàn dù xung kich sô' 8 xuâ't phât tü Opéra dê'n üng cûu bâng
câch tien quân theo miiang thoât niidc nhiing duoc nüa difeing thi bi chân lai.
Dai dôi Clédic thuôc tieu doàn 2, trung doàn dù thuôc dia sô' 1 vüa nhây xuông
trong dêm triiâc, dânh thâng vào dtfcmg bàng, buôc mot tieu doàn Viêt Minh
bô' tri ô diem nüt phâi rüt lui.
5-4: Buôi sâng, dan vi Clédic cô thêm mpt dai dôi do Le Page chï huy thuôc
tieu doàn dù xung kich sô' 8 tâng cifcmg hoàn thành viêc chiê'm lai Huguette 6.
Tieu doàn 2 thupc trung doàn dù thuôc dia sô' 1 do Minaud chï huy tâi thay
cho dan vj Clédic riit. vê phia sau, chuyên thành l\fe lifrtng di.i hj.
Tü 6 dê'n 8-4: Dai dôi Bizard thay Minaud giü Huguette 6.
Viçc bâo vç Eliane 2 difac giao cho tieu doàn 1 thuôc bân lü doàn lê dtfang
sô' 13 dâm nhiêm, do thiê'u tâ Coûtant chï huy.
Tü 9 dê'n 10-4: Chiê'n hào Viçt Minh hoàn toàn vây chàt cum cü diem
Huguette 6. Lüc lirang üng cûu di Trapp và Le Page chï huy mot cuôc hành
quân chiê'm lai Eliane 1. Buôi tô'i, Charles và Minaud dan tieu doàn 2 thuôc
trung doàn dù thupc dia so 1 tôi thay quân.
Viçt Minh lai tiê'n dânh. Bigeard tung hai dai dpi dù lê dirang do Martin
và Brandon chï huy, cô hai dai dpi dù nguùi Viçt do Guilleminot và Pham Vân
Phü tiê'n theo tra lue. Dê'n rang sâng, lai dùa thêm mpt dai dpi thuQc tieu
doàn dù lê duang sô' 2 do Lecour Grandmaison dê'n tâng ciiâmg thêm, nhàm
chô'ng lai cupc tiê'n công cüa Viçt Minh.
Tü 11 dén 12-4: Eliane 1 vân giü vüng.

348
 Hoàn thành vièc thà dù toàn bò tiéu doàn 2 linh dù lè ducrng.
NhOfng linh dù thuòc tiéu doàn 2, trung doàn dù thuòc dia so 1 con song
sót trèn ctf diém Eliane 1 duge sàt nhàp vào dai dpi do thiéu uy Leguerre chi
huy.
Tìi 12 dén 13-4: Huguette 6 bi phào bàn dùf dpi. Vièc tiép té liicfng thUc,
dan duge và nude uong rat khó khan.
14-4: Vièt Minh dà chiém dUtfc mòt phàn ba duòng bàng sàn bay. Huguette
6 vàn co giù.
Eliane 1 và Eliane 2 tiép tue chong cu.
15-4: Hai dai dpi xuat phàt tù Opera làp càc chién hào do Vièt Minh dào
bao vày Huguette 6.
TU 16 dén 17-4: Phài huy dpng tói mòt tiéu doàn linh chién dàu dé bào vè
cho so phu mang lUcrng thUc, dan duge, nude uong cho Huguette 6.
Mòt giòr sàng, dich bat ngò tién cóng Eliane 1.
Càc dai dpi due» su chi huy cua Clédic và Periou to chUc dànhchàn.
17-4: Chi huy trUcfng De Castries quyét dinh rut bò Huguette 6.
Tù dèm 17 dén 18-4: Tiéu doàn dù lè ducfng so 1 dUofc lènh mó duòng tiè’n
qua hè thong chién hào bao vày cùa Vièt Minh don don vi Bizard rut khòi
Huguette 6. Duge mjfa dUcrng thì vap phài mpt tiéu doàn Vièt Minh, khòng sao
tién duge nùfa.
Dén 10 già, Bizard quyét dinh tu phà vày và dà rut veduge Huguette 1
nhung bi thuang vong tói 70% quàn so.
18-4: Dai dpi 4 thupc tiéu doàn 1 bàn Ifl doàn lè duong so 13, do Chevalier
chi huy duge lpnh thay quàn cho don vi bò binh lè duong dang dóng tai
Huguette 1.
19-4: Sau mpt dèm chién dà'u, Chevalier dà tói duge Huguette thay Spozio.
NhUng khi dàn quàn tró ve khu Trung tàm, Spozio bi tièu hao tói mpt nùfa so
quàn con lai.
20-4: Khoàng 100 linh “tình nguyèn” chua có bàng tó't nghièp nhày dù,
nhày liéu xuong Dipn Bièn Phu.
21-4: Sau mòt dèm tuang doi yèn tình, Vièt Minh lai tién dành Huguette 1
nhung khóng dat két quà.
Dèm 22 rang 23-4: CU diém Huguette 1 bi tién cóng tù moi phia. Dén 1 già
sàng lièn lac dièn thoai vói Chevalier hoàn toàn bi c^t dUt.
23-4: De Castries quyét dinh giành lai Huguette 1.
Hói 11 gió trua, tiéu doàn dù lè duong so 2 dtfóc lènh phàn kich. Hai dai

349
dôi xuâ't phát tir phía Nam Huguette 2 và hai dai dôi tir phia Tày Opera cùng
tien vê Huguette 1. 16 già, cupe phân kich bi Viêt Minh dánh lui.
24-4: To chúc lai hê thong phòng ngii. Opera bi rút bí. Lính trong cúr diem
hop nhät vói dan vi dang dóng tai Huguette 2.
25-4: Viêt Minh tien dánh Epervier (là mot cú diem à phía Nam Opera).
Các hàm ho trong cúr diëm dêu ngâp dây bùn vi mua suô't dêm.
TU 26 den 30-4: Pháo bán liên tue. Viêt Minh tiê'p tue dào hào bao vây
Huguette 4 và Huguette 5.
Trong bon dêm liên, khoâng 300 linh tinh nguyên nhây dù xuong Bien
Biên Phu.
TU 1 dên 2-5: 17 già, pháo Viêt Minh bât dàu bán ehuâ’n bi, manh nhà't và
kéo dài nhâ't kê tU ngày bât dâu chiê'n dich. Pháo bán suot ba tiëng dông ho.
TU 20 già 30, Eliane 1 và Eliane 2 bât dàu bi bô dôi Viêt Minh xông vào
cU diêm. Khoâng tà mà sáng, Eliane 1 vi Viêt Minh hoàn toàn chiê'm lïnh,
Eliane 2 vân tiê’p tue chô'ng eu.
O mât phia Tây, sau khi tien công thäm dò Huguette 4 và Lily, Viêt Minh
bât dàu tiê'n dánh Huguette 5. Ben 3 già sáng, Huguette 5 bi chiê'm lïnh. Mot
cupc phân kich tU Huguette 2 dánh sang bi Viêt Minh chân dUng ngay truóc
lóp hàng rào këm gai cüa Huguette 5.
Bêm 2 rang sáng 3-5: Viêt Minh tiê'p tue tien công gây sUc ép a mât Bông,
nhäm vào Eliane 2 và Bominque 3.
Ô mât Tây, sUc ép cüa Viêt Minh nhàm vào Huguette 4.
R a n g s á n g . D o m in iq u e 3 hj rhiê'm lïnh

Bêm 3 rang 4-5: Pháo bán suot dêm.

Dai dôi 2 thuôc tiê’u doàn dù thuôc dia sô' 1 nhây xuong ngay khu vue dät
sor chi huy Trung tâm, lâp túc duge dua ngay lén Eliane 2 là nai tiéu doàn 1
thuôc bán lü doàn lê duang so 13 da chien dâ'u suot 72 già.
Viêt Minh dào mot duàng hàm duói Eliane 2 dât thuôc no.
4-5: Bai dpi 3 thuôc tieu doàn dù thuôc dia so 1 tói tiê'pviênchodaidpi2
dóng tai Eliane 2 vào lúe rang sáng. Tiêu doàn 1 thuôc bánlu doàn lêduang
sô' 13 tuân tu rút lui.
5-5: Trài mUa cân tror viêc thâ dù. Chi cô khoâng gân hai trung dôi nhây
dupe xuô'ng Bien Biên Phü.
Viêt Minh cüng cô' các vi tri dà chiê'm dUofc tai Eliane 1 và Bomonique 3.
6-5: Viêt Minh tiê'p tue tien công Eliane 2 vào lúe gân tôi dêm. Tùng tiêu
doàn tien dánh theo nhip dô nüa già roi lai thay bäng tiêu doàn khâc. Khoâng

350
23 giô khoi thuoc no trong duàng hàm dirai ciï diém Eliane 2 phât no, chôn vùi
dai dôi 2 cüa tieu doàn dù thuôc dia so 1.
Dai dôi 3 to chûc phân kich, dèn 3 gior sang chiëm lai dirgc dïnh dôi.
7-5: Eliane 4 bi tien công. Botella và Bréchignac không thâ'y trâ lcfi qua
diên dài.
Viêt Minh quay trâ lai tien công. Eliane 2 sau khi dâ chiëm diigc Eliane 4.
Dën 5 gicr sang, Eliane 2 hoàn toàn bi Viêt Minh chiëm lînh.
7 giô sang, Eliane 10 ô diiâi chân Eliane 2 cùng bi chiëm.
8 gior sang, phân lôn câc diëm tira ô phia Dông bâo vê cho sâ chï huy
Trung tâm dëu nàm trong tay Viêt Minh.
O mât Tây, Huguette 4 bi chiëm.
17 gicr 30 tiê'ng süng châm dût tai Diên Biên Phü.

TÊN CÂC VI TRÎ QUÂN SÜ THEO

CÂCH GOI CÛA PHÂP VÀ CÜA VIÊT NAM

Khi tiê'n hành câu trüc câc dan vi trong tâp doàn cû diëm Diên Biên Phü,
phia Phâp dàt tên theo thû tii vân chûf câi A, B, C... ttfang ûng vâi thôi diëm
xây dung.
Phia Viêt Nam goi theo dia danh sàn cô hoàc dânh so, cüng co nhCfng cû
d ië m cû a T h a p ta k h ô n g g h i ao h iç u m à c h ï d d n h d a u tr ô n b a n d o.

Nhin chung, cô thê’ doi chiëu tên goi câc cum cû diëm â Diên Biên Phü
theo câch goi cüa Phâp nhii sau:
Anne Marie, cum cû diëm dàu tiên dirac xây diing ngay sau khi Phâp nhây
xuong cânh dong Miiàng Thanh, gôm 4 diëm tiia. Ta goi là Bân Kéo nhi/ câch
goi cüa dong bào dia phüang.
Béatrice gôm 3 cû diëm sât difcfng 41 tü San La, Tuàn Giâo di vào Diên
Biên. Ta goi là Him Lam. Dong bào dân tôc Thâi goi là Hin Dâm, cô nghîa là
bân (hoàc dôi) Dâ Den.
Claudine gôm 5 cû diëm thupc phân khu Trung tâm gàn sâ chï huy cüa De
Castries. Ta goi Claudine 5 là vi tri 310.
Dominique gôm 6 cü diëm trên dây dôi phia Dông. Ta goi Dominique 1 là
dôi E l, Dominique 2 là dôi Dl, Dominique 3 là 505, Dominique 4 là 505A,
Dominique 5 là D3, Dominique 6 là D2.

351
 Eliane gôm câc cü diem nàm cùng trên dây dêi phia Dông. Ta goi Eliane 1
là doi C l, Eliane 2 là doi A l, Eliane 3 là doi A3, Eliane 4 là C2, Eliane 10 là
doi 506 và 507, Eliane 11 là 508, Eliane 12 là 509.
Epervier là khu vue cô sâ chï huy cüa De Castries, vi tri này không mang
tên thiê'u nü, cüng không mang tên hoa, mà cô nghîa là “chim càt”.
Françoise gôm 1 cü diem gân sa chï huy Trung tâm. Dân dia phuong goi là
Cang Na, ta goi là vi tri 311.
Gabrielle gôm 3 diem tua bô tri trên mot quâ doi bên canh ducrng câi tU
Lai Châu xuô'ng Bien Biên Phü. Vi dây là mot quâ doi dUng tru troi mot minh
nên ta goi là doi Dôc Lâp. Quâ doi hinh thuôn dài, linh Phâp goi là “tàu
phông loi” (Torpilleur).
Vi tri này do Tong tu lênh Navarre chï thi xây difng ngày 17 thâng 2 nàm
1953 sau mot loat câc vi tri trên, cho nên tuy cùng nàm trong phân khu Bàc
vôi Anne Marie (van A) và Béatrice (van B) nhUng lai goi theo van G.
Huguette gôm 7 cU diem vây quanh sân bay. Ta goi Huguette 1 là vi tri
206, Huguette 2 là 208, Huguette 4 là 311B, Huguette 5 là 311A, Huguette 6 là
105, Huguette 7 là 106.
Isabelle gôm 5 ctf diem thuôc phân khu Nam. Ta goi theo dia danh sân cô
là Hong Cüm.
Junon gôm 3 cU diem sât gân cum Claudine, bâo vê cho sô chï huy cüa De
Castries, bâo vê cho sor chï huy cüa De Castries à mât Nam. Ta chï dânh dâu
trên bân dô.
Lily gôm 2 cü diem à phia Tây Nam sô chï huy cüa De Castries, mai tdi
thâng 4 nâm 1954, sau khi ta dânh lôn môi bât dâu duçrc xây dung. Vi vây, ta
chï dânh dâu trên bân dô mà không ghi sô' hiêu.
NhU vây là, toàn bô câc cü diem cüa Phâp duuc sàp xê'p theo thü tu tU vàn
A dê'n vàn L, không cô vàn K.
Ngoài câc tên goi chinh thüc nhu trên, Marcel Bigeard côn dàt tên cho hai
quâ doi vô danh, noi ta dàt phâo 75mm bân vào khu Trung tâm cüa dich, quâ
doi thü nhâ't là Mont Chauve, tüc “nüi H6i” (nüi troc) vi trên dînh trui hê't cây
cô nhu nguôi hôi dâu, chien si ta goi là doi Mâm xôi; quâ doi thü hai là Mont
Fictif “nüi Giâ”, là nui ngucri ta thucrng nghi binh cho no bôc phâ làm già trân
dia phâo de dânh lùa dich.

352
 PHU LU C 2

DIÊN BIÊN PHÜ DÜÔI CON MÂT NGÜÔI PHÂP

Trich tü: “Trân Bien Bien Phü diCôi con mât nguài Phâp”
cüa Jules Roy do Bùi Trân Phiicmg dich, Nxb. Thành pho Ho Chi Minh, 2002.

Thâng mtfài mçt 1953

T hû tu ngày 4 thâng 11
Trich tù tong so phieu do Ban tham müu câc lue lüçfng trên bô ô Bâc
Viêt Nam (FTVN) lâp ngày 4 thâng 11 näm 1953 theo yêu càu cüa tücmg
Cogny dé tâp horp tat câ nhüng ÿ kiê'n chô'ng Içii viçc chiê'm dông Diçn
Bien Phü nhäm chuàn bi thâo luân vüi tiidng Navarre (ngày 17 thâng 11).
Tham milu triidrng: Dai tâ Bastiani
Tham mifu phö phu trâch hành quân: Trung tâ Denef
Trading phöng nhi: Thiéu tâ Levain
Trirông phông ba: Thiéu tâ Spangenenberger
Tham midi phö phu trâch hâu càn: Trung tâ Multrler.

GR/NCM THAM M lA J TRlfÔ N G

CÂC L lfC LlfÇfNG TRÊN BQ BÂ C V IÊ T N A M
Dçlî tâ BASTIANI

P H IÉ U D IÊ N B IÊ N P H Ü

Sâng nay, chüng tôi dà nghiên cûu can thân chî thi dâc biêt cüa Dai tiiông
Tong tu lênh ve van dé chiém Diên Biên Phü cùng vdri câc trung tâ Denar và
Multrier, câc thiéu tâ Levain, Fournier và Spangenberger.
Chüng tôi dêu nhat tri vôi nhüng két luân trong phiéu dinh kèm, dây sê
cô thé là câu trâ lcri cho Dai tüdng Tong tü lênh, nê'u trung tüdng tü lênh câc
lüc lügng trên bô Bâc Viêt Nam (F.T.N.V. là tên goi chinh thüc cüa lüc lügng
quân Phâp d Bâc Kÿ, mà tü lênh là Cogny) cüng dông quan diém vori chüng tôi.
Theo tôi:
I. Tôi không tin viêc chiém dông Diên Biên Phü sê ngàn düçfc Lai Châu

353
khôi sup do, néu quân Viçt quâ cô ÿ dinh thanh toân Z.O.N.A (Zone
d'opération du nord-ouest, - vùng tâc chien Tây Bàc).
II. Mât khâc, vi Ban Tham mifu Bông Ducrng cüa câc lue lüçmg trên bô
(E.M.I.F.T. chï Ban Tham mUu cüa Navarre) hoàn toàn chàp nhân khâ nàng
rut bô Lai Châu, tôi chi cô thé xem viçc chiém dông Diçn Biên Phü là bien
phâp chuan bi de bào vê Lào mà hiçn nay không cô gi dang de doa Lào câ.
E.M.I.F.T. cô vè cho râ n g Diçn Biên Phü n g à n ch à n hudrng di Luông
Phabang và k h ô n g cho Viçt Minh sûr dung lüa gao d ia phUcfng.
Thé nhung, trong xiî này, ngiicri ta không thé ngàn chàn mot huông di. B6
là mpt khâi niçm châu Au không cô giâ tri gi à dây câ.
Quân Viêt qua lot moi ngâ. Ta dâ thày rô dieu này à châu thô.
Gao thîia à Diçn Biên Phü chî nuôi diiçfc mpt dai doàn trong ba thâng.
Do dô né chî cô thé cung cap mpt phàn lüflng thiic cho mpt chien dich à Lào.
III. Tôi tin chàc là, dù muon hay không, Diçn Biên Phü cùng së trôr
thành Mçt vijCc tham ngon quân, không thé tôa rpng pham vi ânh hiforng,
ngay khi nô bi chî mot Trung doàn Viêt Minh câm chân (Vi du: Nà San).
Trong lue ngày càng hiçn rô nguy ca chàc chàn de doa dong bàng, ta së
giam chân câch Hà Npi 300km (theo direrng chim bay), mpt lifc liiçfng tuang
duang vôi ba binh doàn ca dpng, tiîc là so quân chi viçn chüng ta môi nhân
dupe và nhô nô ta môi cô uu thé so vâi Viçt Minh. Hiçn nay, cùng nhô lue
luong ây ta dang gây ton thâ't cho chung.
Mpt quyê't dinh nhu thé së cô hâu quâ ra t nghiêm trong và E.M .I.F.T. càn
biét rô dieu này.

L ï/C L Ü O N G TRÊN B0 B Â C V I$ T N A M
B A N THAM MlflJ - THAM M Ü U PH Ô H À N H Q U Â N
Trung tâ DE N E P

P H IÉ U
Phiê'u này càn cùf trên nhüng nhân dinh ban dàu duçrc trinh bày sau dây:
1/ Gao à Diçn Biên Phü cô thé càn dé tiê'p tê' cho câc dern vi tâc chién à
huông Thtiçtng Lào, nhung nô không th ât càn thiê't cho mot chiê'n dich kéo
dài vài thâng trong vùng Tây Bàc.
- Luong thuc dâ cô sân tai cho trên truc duông này hay cô thé mamg dê'n
theo duông 41.

354
 - Dóng ruóng ó Lai Cháu, Tuán Giáo, M.pieng, v.v..
Viéc chiém dóng Di$n Bién Phú khóng ngán diíüc dich hoán thánh ké
hoach cüa chúng dánh lai Lai Cháu, cüng khóng ngán diícrc dich quay sang
dánh Dien Bien Phú trong lúe van de doa Lai Cháu - sií de doa náy (do chát
liíong trung binh cúa các dan vi ó dáy) có thé lám sup do Z.O.N.O.
Phái cóng nhán lá dü Viét Minh hi/óng nó life cúa ho ve dáu (Lai Cháu
hay Bien Bién Phú - ND), chúng ta cúng sé mat Lai Cháu, néu quá dich düng
quán chü liíc dé lám áp lire.
2/- Ve các hoat dóng hó tro diígc dií kién:
- Các liíc liídng düng chién thuát du kích ó Sóng Má vá diíóng 41 chiía dú
súc hoat dóng triíóc mót thói han dái (tói thiéu 1 tháng), néu khóng có thé bi
diet hoán toan;
- Cóng tác phuc vu yéu cáu ó khóng quán dói hói tiém liíc dáng ké: Bai
khái khoáng ba phán tif phiíang tién cúa Gatac-Bác, theo kinh nghiém triíóc
dáy ó V úng gán C h áu Thó.
3/- Vé bán thán cuóc hánh quán chiém Di$n Bién Phú, cán gat bó dir
kién phói hgp mót liíc luong thá dü vói mót lire luícíng di diíóng bó tíí Lai
C háu.
Su van dóng cúa life liíOng tír Lai Cháu (Trong lúe di tií Lai Cháu dén
£)ipn Bién Phú cán 6 ngáy. (TG)) chác chán sé báo dóng Viét Minh; vá chúng
có khá náng chi trong vóng ba ngáy diéu den Di$n Bién Phü hai hay ba tiéu
doán cúa Trung doán 176 dang tác chién ó Sóng Má vá cá liíc liítfng dia
phuong.
Ta có thé phái dói dáu, ó Bién Bién Phú hay trén düóng món Pavie, vói
mót phán hay toan bó liíc lifting tíí bón dén nám tiéu doán, ngay láp túc hay
trong thói han rát ngán.
Bo dó cán chié'm Di?n Bién Phú mqt cách bát ngcf, vá khóng düng dén
sif phói hop vói liíc liíong di diíóng bó vi liíc liíong náy sé nhanh chóng bi ngán
chán.
Vi váy cán cho 5 tiéu doán dü nháy xuong Bién Bién Phú cüng vói mót bó
chi huy vá các kháu pháo 75 (li/c liíorng pháo duy nhát).
- Ngáy tliú nhát:
Sáng - bó chi huy vá 2 tiéu doán
Chiéu - 1 tiéu doán vá háng tiép té.
- Ngáy thú hai: 2 tiéu doán vá háng tiép té.
Chú y: khóng có van dé háu cán dác biét. Huy dóng máy bay cán báo triíóc

355
10 ngáy.
4/- Ké tií ngáy 5 hay ngáy 10 tháng 12, bp chl huy Viét Minh có khá náng
kéo ve D i$n B ie n P h ü 9 tiéu doán chü liíc má van dé 3 tiéu doán váy L a i
C háu.
Ve phán chúng ta, cán có 9 tiéu doán ór Bipn Bien Phü vói mpt dan vi
pháo (Khóng nói ró láy ttí dáu. TG). Chúng ta khóng thé tránh khói phái táng
cuóng nhií váy dé cúTu láy 5 tiéu doán dáu tién má chúng ta da cám d dó.
Bieu quan trong lá ltfc lugng táng cUcfng náy cán do xuó'ng D iqn B ie n
P h ü truóc khi luc luang lán cüa Viét Minh kéo den. Bo dó cán süía lai sán hay
khóng phái trong vóng 20 ngáy - nhu du kién - má trong 10 hay 15 ngáy thói,
diéu náy có thé lám duac vói diéu kién tim duac dü nguai lao dpng tai cho vá
báo dám cóng trUcrng duac an toán.
5/- Trong vu náy, F.T.N.V. mát dúrt 2 tiéu doán ca dpng (tiéu doán 2 vá
tiéu doán 3 lính Thái); ngoái ra sé phái dé lai dó mpt phán các luc luang dem
lén tír B á c Ky trong mpt théfi gian. Khó tính lich cu thé cüa viéc rút bót dán
quán so, cóng tác náy tüy tinh hinh dién bié'n ra sao - tinh hinh cüng sé tác
dpng dén nhip dó cóng tác - vá tüy sií phát trién các ván de Láo, hién nay
chua có dü kipn chác chán.
Tóm lai, F.T.N.V. sé chiu gánh náng cüa vipc chiém dóng D i$ n B ie n P h ü ,
dúng váo lúe día bán chü yéu cüa các chién dich - nhu tóng tu lénh nhán manh
- ván sé lá vüng cháu tho Bác Ky.
Hoat dpng náy sé ton lúe dáu lá 5 tiéu doán dü vá sau dó sé phái táng lén
9 tiéu doán cüa Lién hipp Pháp (tuang duang 3 binh doán ca dpng) trong mpt
tliíji g ia n k h ó n g th é x á c d in h .

F.T.N.V. cüng sé phái chiu gánh náng ve phuang tién hóa luc khóng quán
vá sé phái tiéu ton váo dó phán lón so phuang tipn náy.
Con phái thém váo dó các phuang tipn vü khí khác (dác biét lá pháo) vá
các cóng tác phuc vu má chúng ta déu bié't ró gán lién vói các cán cil khóng -
bp binh.
Trung tuóng tu lénh F.T.N.V., chua nói dén vipc tranh luán vé hiéu quá
thuc su cüa ké' hoach du kién ó D i$n B ie n P h ü , khóng thé' cháp thuán de
dáng vipc ké' hoach náy sé phái tuóc di mpt phán phuang tién cüa óng.
Ong cho ráng thát khóng hap ly khi ta lám suy yéu luc luang ó cháu tho
dúng váo lúe tát cá các phuang tién, má ta vira táp hap lai mpt cách khó khán,
cán tao dieu kipn cho ta cháng nhürng có thé phán úng vói mpt cupc tan cóng
manh mé cüa dich, má cón tié'n hánh chuán bi phán cóng. Trong cóng tác náy,
óng dác bipt quan tám dén các cupc cán quét ó háu phuang khu vuc bi de doa;

356
cho den nay ta vân châm trë trong các cuôc càn quét này vi không du quân so.
Hiën nhiên là rút bôt quân Ò châu tho së làm lçri cho dich. Dich luôn luôn
tinh tuang quan lue lugng và không the loai trii khâ nàng chien dich mùa thu
cüa chúng à Tây Bàc là m çt thü doan chî nhàm làm chûng ta m at liu thê' vê
phuang tien or châu tho, dong thôi de chûng chiém lâ'y L ai Châu vói già rè.
- Chiém Diçn Bien Phü së buôc ta trich mot phân quan trong tîi các lue
luçrng or miên Bàc Viçt Nam, thê' nhung vân së không bâo dâm giûr nguyên
dupe vùng Lai Châu, vân càn theo dôi rat can thân tình hình d dây và tiê'n
hành rút quân dúng lúe.
Dé rút quân, chî co thé dùng hai duàng:
- Duàng không, neu nhu Trung doàn 17, hiçn nay không côn gâp súc dé
khâng dâng ké tir câc khu du kich cüa ta, không tiê'n hành nhanh han cuôc
hành quân vê phia Lai Châu tù nay dê'n 15 thâng 11;
- Buàng mòn tìi Lai Châu di Phong Xa Lÿ.
Trung tuông Tu lênh F.T.N.V. càn nêu rô:
1/ Ong nghi ngà lâp luân cho râng viêc Viêt Minh chiê'm giü Diên Biên
Phü cô liên quan dê'n hoat dông cúa chûng à Lào; nhàm chuán bi cho mot
chiê'n dich ô Lào, dich có thé xây dung kho tàng à bâ't cû cho nào chûng muô'n
(vi du nhu vùng Sàm Nua) ké tù duòng 41, mà trong thôi gian dài, ta không
thé ngàn chûng sûr dung duòng này.
2/ Ong cho ràng, trong tuang lai, së cô thé cô dip khâc dé chiê'm Diçn
Biên Phü cüng nhu L ai Châu bàng câch thâ dù quân xuô'ng. Thâm chi së cô
ca hôi tôt han hiên nay khi dang cô mot tiéu doàn Viêt Minh ô Diçn Biên
Phü và 3 tiéu doàn khâc Ögân dó; bôi chàc chán là sau chiê'n dich này dich së
mang Dai doàn 316 vê nai dông quân thuông xuyên cüa nô.
*
* *

Bâ't châ'p ÿ kiê'n rô ràng không tân thành mà trung tuông tu lçnh F.T.N.V.
xin phép kinh trinh, nê'u quyê't dinh chiê'm dông Diçn Biên Phü van duge giûr
nguyên, càn luû ÿ Tong tu lçnh vê nhüng thay doi càn cô so vói du kiê'n ban
dâu, tüc là:
- Cho 5 tiéu doàn dù nhây xuô'ng mue tiêu.
- Dùng mây bay dua dê'n Diçn Biên Phü thêm.4 tiéu doàn nüfa.
Cuçc chuyén quân duàng không dê'n Diçn Biên Phü cô thé thUc hiçn
ngay khi phuang tiçn không vân càn thiê't dé thâ dù cùng lûc 2 tiéu doàn cô
thé duoc câ'p cho Gatac- B àc nhô su chi dao cüa ông và khi câc binh doàn ca

357
dông dà quay ve cän ciî, tiîc là khoáng 15 tháng 11.

LÜC LÜÖNG TRÊN B 0 BÁC VIÊT NAM

BAN THAM M lflJ - THAM MlfU PHÓ HÂU CAN
Trung tà MULTRIER

PHIÊ'U
1/ Viêc chiê'm dông Diçn Biên Phü không thé ngàn cân hay chi it là gây
trà ngai dáng ké cho hoat dông cüa Viêt Minh sau này a Lào, bàng càch làm
cho chúng không lay düçrc gao trong vùng â'y.
Nhüng néu quân Viêt hoat dông chô'ng ta à Lai Châu và Diçn Biên Phü,
chúng có thé düçrc tiê'p té qua düàng 41 mà chúng ta sê không thé liên tue cát
düàng này diiçc.
2/ Không thé chiém Diçn Biên Phü bàng càch xuâ't phât tir Lai Châu, bài
ta càn dén 6 ngày trong khi quân Viêt, khi düçrc bào dông, có thé mang quân
dê'n ngay trong vòng ba ngày. Lúe dó cân có m§t hành dçng manh, cân huy
dông nhiêu phüang tiçn và vu khi trang bi nàng mà chúng ta không mang dén
düçrc.
3/ Viêc chiém Diçn Biên Phü có thé tiê'n hành mot càch bâ't ngô. NÓ càn
dén: 2 tiéu doàn dù vào ngày thü nhâ't buoi sáng, 1 tiéu doàn thù ba vào ngày
thù nhâ't buoi chieu, 1 tiéu doàn thiî tir vào ngày thù hai.
Sê cân giïi thêm 1 tiéu doàn thiî nàm dé sân bay düçrc khôi phuc trong
vòng 10 ngày, dòng thòi phông thu chô'ng lai 3 tiéu doàn Viêt có thé can thiêp
trong thòi han â'y.
Càc vân dé hâu càn có liên quan có thé düçrc giài quyê't không có khó khän
lón.
4/ Dé giü düçrc Diçn B iên Phü chô'ng lai Dai doàn 316, càn có quân sô'
khoàng 9 tiéu doàn và 2 dai dpi pháo. Dé düa ta t cá lüc lüöng â'y vào vi tri
trüóc khi 316 dê'n, càn huy dçng toàn bç nô lüc cûa câ hàng không dân sü và
quân sü; cân sûr dung düçrc sân bay sau 10 ngày và cân chiê'm Diçn Biên Phü
mçt càch bâ't ngô trong nhüng ngày sáp tói (khoàng ngày 10 - ngày 12 tháng
11).
5/ Viçc chiê'm Diçn B iên Phü vói lüc lüçrng manh së không ngàn düçrc
Vi§t Minh bao vây và tiêu diêt càc lüc lüçrng hi$n có cüa Z.O.N.D., quân Viçt
có thé nhanh chông chô't chàn giüa Diçn Biên Phü và Lai Châu mçit càch dé
dàng và làm cho hai chiê'n trüông bi tách ròi nhau.
6/ Bòi vi không thé phòng thú Lai Châu bàng bâ't cúr cách nào, cân rút bö

358
lâp tiîc bàng câch dùng mây bay chd vê toàn bô càc don vi F.T.E.O (Force
terrestres de l’Extrême-Orient (Luc ltfpng trên bô V iln Dòng) tiéu doàn 2
Tabor, bô tir lênh Z.O.N.D. và tieu doàn 2 linh dù Thài).
Trung doàn 301 có the den Phong Sa Lÿ.
Sê phâi giâi tân lire ltfçmg bo sung và lây lai vu khi cüa ho.

BQ T lf L$NH
CÂC LÜC LÜÇtNG TRÊN BQ BAC VIÊT NAM
THAM MÜU TRlfÔNG

BIÊN BÀN HOP

Nçi dung:
Cupe hành quân Castor (chiém Diçn B iên Phü)
I. Ngày 17 thâng 11 nàm 1953, tir 16 gièf 30 phüt dê'n 17 gicr 30 phüt, dâ
có cuôc hop tai Hà Npi, trong vàn phông titông Navarre và do titông Navarre
chü tri.
Tritôc dó, tirdng Navarre dà nói chuyên riêng vói tiróng Cogny.
II. Trong cupe hop này, titông Navarre hói càc titông Basson, Dechaux và
Gilles xem càc vi ây có y kién gì phàn bâc cupe hành quân không vân chiém
Biên Biên Phü, dirpe dàt tên Castor, hay không.
Tâ't câ càc vi titông dêu dông lòng phân doi cupc hành quân này, ho nêu
nhiîng y kién phân bâc vé chién thuât hoàc kÿ thuât.
Bâc biêt tirdng Bechaux liru y là duy tri thêm mpt càn ciî không vân này
nüra sê gây thêm gânh nàng cho tilm lire vê mây bay vân tài và vî thài tiê't à
châu tho và trên lòng châo B içn Biên Phü thirdng không giong nhau, ta châc
chàn së gâp khô khàn trong viçc bào dâm tiê'p té dàng hoàng cho càn eût â'y.
III. Tuy nhiên, tiróng Navarre v in giùr quyê't dinh thirc hiçn cupe hành
quân Castor và dira ra càc lâp luân sau:
- Vê chiê'n lirac: Bào vç Lào.
- Vê kinh té. Nâm lây nguôn gao, nhâ't là trong lòng chào Biçn Biên Phü.

Thü sau ngày 2 0 thàng 11

Diçn mq.t m à cü a N avarre gü i P aris
Af^i. Noi güi: Trung tiróng Tong tir l$nh. Vi Bai doàn 316 chuyln quân lên

359
Tây Bäc uy hiê'p L ai Châu nghiêm trong và cô nghïa là eàc khu du kich cüa
ta trên vùng cao së bi diçt trong thài gian ngân, tôi quyê't dinh mot hoat dông
nhàm vào Diçn B ien Phû, là càn ciî hành quân dii kién cüa 316; tài chiém
Diçn Biên Phû còn cô y nghïa bâo dâm an toàn cho Luông Phabang; nê'u
không, trong vòng vài tuàn nüa, Luông Phabang së gâp nguy ca tràm trong.
Cupe hành quân dâ bât dàu sáng nay vdi viêc thâ dù dpt dàu gom 2 tiê’u
doàn dù, vào 10 giô 30 phût. Dot hai gom 1 tieu doàn diiöc täng cifcmg bàng
mot bô phân cüa mot dpi DKZ 75 dà nháy dù hòi 15 giö. Mot cupc dung dô
diípc ghi nhân vào buoi triía tai trung tâm thi trâ'n dâ kê't thùc cô lai cho ta.
Cuôc do quân bàng diicrng không së diiçrc tië'p tue ngày mai de lâp lai liên
lac diiông bô giûfa Luông Phabang và Diçn Biên Phû. Khi liên lac difçfc tài
lâp, Diçn Biên Phû së diipc giù bàng mot life liiöng biêt phái hôn hop gom
các lire liípng cüa Bâc Viçt Nam và Lào.

Trân trong.
NAVARRE
Thü bày ngày 21 thâng 11

VÁN PHÒNG CHÙ TICH H 0 I DONG BQ TRlfÔNG

TÔNG THÜKŸ THÜÖNG TRÜC QUOC PHÒNG
H 0 I DÔNG QUÓC PHÒNG
Ban Thtf kÿ
Sô' 876/CDN

Tong Thxi kÿ Thiiông tn ic ve Quoc phông

Thii kÿ Hpi dông Quô'c phông

GÜI

Ông MARC JACQUET,

Tóng trxtàng tçii Vàn phông Chû tich Hçi dông.
N 0 I DUNG: Hpp Hçi dông Quoc phôn g
ngày 13 thâng 11 nàm 1953

Tôi trân trong chuyen dê'n ông nhtfng quyê't nghi sau dây cüa H<i dông
Quô'c phông trong cupc hop ngày 13-11-1953 liên quan dê'n vâ'n dê iô' B l.

360
 Trinh bày tinh hinh D ông Dtfctng
Hôi dong Quô'c phông:
Bânh giâ tàm quan trong cüa két quâ dat duac qua câc chien dich gàn dây
à Dông Duong, cô lcïi khen ngofi Tong tii lênh và toàn quân.
- Cho râng néu muô'n tàng cuông thêm phuang tien quân su cüa Liên hiêp
Phâp cho chien truông Dông Buang, së phài làm suy yéu quâ dâng lue li/çmg
cüa ta à châu Au và Bàc Phi và hâu quâ bât lai cho su suy yéu ây së nghiêm
trong doi vâi vi tri nUâc Phâp trên thé giôi han là nhCfng kê't quâ cô thé c h e r
dai tir viêc güi thêm quân sang Viên Dông së làm cho vi tri cüa niidc Phâp
diiac thuân lai han, quyê't dinh giûr or miîc nêu trong chî thi ngày 11 thâng 9
nàm 1953 vê chi viên và thay quân. Chï thi này dâ duge Bô trüang Quoc
phông chuyê’n cho Tong tii lênh và do dô, Tong tif lênh së phài dieu chïnh ké
hoach cüa minh cho phù hgp vôi phiiang tien diiac cung cap cho ông.
Tong triicrng phu trâch quan hê vdi câc Quoc gia !iên két cô nhiêm vu
thông bâo quyê't nghi này cho Bai tirang Tong tu lênh và khâng dinh lai vâi
ông ta râng:
- Mue tiêu cüa hoat dông chüng ta tai Dông Duang là dân doi phuang dê'n
chô thUa nhân là ho không thé giành quyên quyê't dinh quân sU.
- Càn tao thuân lai tô'i da cho viêc phât trién câc lue liiJng quân dôi Viêt
Nam mà nghïa vu chü yéu là tich eue tham gia công cuôc binh dinh câc vùng
ta dang kiém soât, nhung không vi vây mà loai trù vai trô cüa ho bên canh lue
luang viên chinh.
Ky ten: J . MONS

T hû nam ngày 3 thâng 12

TONG T if LÊNH CÂC LlfC LlfÇfNG TRÊN BQ,

TRÊN BIEN VÀ TRÊN KHÔNG Ô DÔNG DÜONG
BÔ THAM MlfU LIÊN QUÂN VÀ CÂC
L lfC LlfÇfNG TRÊN BÔ PHÔNG BA

CHÎ THI:
Ve v içc tiê'n hành câ c chiê'n djeh
TRONG VÙNG TÂY BÀC BÀC

361
 I. Thàng lai cua cupe hành quàn Castor dà cho phép ta tài chiém Bièn
Bièn Phù và xày dung ò dó mpt càn ctf khóng - bp binh mà tàm quan trong dà
duac nhàn manh trong càc còng vàn so 856/3/O/TS ngày 2 thàng 11 và so
886/3/O/TS ngày 14 thàng 11. Theo nguón tin dàng tin cày, bp chi huy toi cao
cua Vipt Minh có vé vàn nuòi hi vong tiép tue chinh phuc xuf Thài và ho dang
chuàn bi dua lue lugng quan trong lèn Tày Bàc.
Ngay tir bày giòr, mpt dai doàn dà dù stfc hoat dóng chong lai hai càn cut
Lai Chàu - Bièn Bièn Phù.
Khoàng cuoi thàng 12, lue lugng lón ay có the difac tàng cUòng dàng ke
bàng nhùfng dan vi chù lue cùa Vièt Minh.
II. Bé chong lai càc dii àn ày cùa dich, tòi quyè't dinh chàp nhàn giao
chién à Tày Bàc, trong diéu kipn chung nhu sau:
1/ Vièc phòng thu vùng Tày Bàc sè tàp trung vào càn ctf khòng - bp binh
Bièn Bièn Phù, càn ctf này phài dtfgc bào ve bàng moi già.
2/- Chung ta sé chi tiép tue chiém dóng Lai Chàu khi nào nhtfng phuang
tièn hièn có cho phép ta bào vè càn ctf này mà khòng bi ton that. Trong
truòng hap bi de doa nghièm trong, càc don vi P.T.E.O. cùa vùng Tày Bàc
(Z.O.N.O), gom càc tiéu doàn Tabor, càc don vi Bàc Phi, bp tham muu Z.O.N.O.
sè rut bàng duòrng bp hay duòng khòng vè Bipn Bièn Phù và vipc phòng thu xU
Thài tràng sé dupc giao cho càc don vi bo sung, tiéu doàn 301 linh Vièt Nam
và don vi Thài tràng, hoat dóng theo kiéu du kich.
Quyè’t dinh rut khói Lai Chàu càc don vi néu trén sé tùy thuòc tuóng tu
lènh F.T.N.V (tUc Cogny - NB).
3/ Lièn lac duimg bp giura Di$n Bièn Phù và Lai Chàu (cho dè'n khi càc don
vi ta rut di) và vói Lào-Muòng Khoa sè duac duy tri càng làu càng tot.
III. Cupe chién dàu sè do tuóng tu lpnh F.T.N.V diéu hành, Sng duac sii
dung ò Tày Bàc càc phuang tipn sau dày:
(. .. )

IV. Vi ly do dia bàn Tày Bàc ò xa và h£u càn Vipt Minh có nhUng van de
phài giàr quyè't, có lé tràn dành sé dién ra nhu sau:
- Giai doan chuyén quàn, càc don vi Vipt Minh và hàng tiép tè' cùa ho tién
lèn Tày Bàc, giai doan này có th l kéo dài nhièu tuàn.
- Giai doan tiè'p c$n và trinh sàt, trong giai doan này càc dan vi trinh sàt
sè cò' gàng xàc dinh già tri và càc diém yé'u trong h$ thò'ng phòng thu cùa ta
và càc dan vi chié'n dà'u sè bé tri lue lugng và phuang tipn. Giai doan này có
thè kéo dài tii 6 dè'n 10 ngày.
- Giai doan tà'n còng kéo dài nhièu ngày (tùy phuang ti$n duac sui dung) và

362
së ket thúc bäng that bai cua cuôc tan công cüa Viêt Minh.
V. Nhiêm vu cüa lue luorng không quân:
1/ Cho dên khi cô lênh môi, nhiêm vu cüa các lue lU ç/n g không quân là
yëm tra lue luang ta ô Tây Bâc, dây là nhiêm vu Uu tiên, phâi dùng phUcrng
tien toi da. Bë thuc hiên nhiêm vu này, titóng tu lênh không quân Viën Bông
së täng cuông cho G.A.T.A.O. Bâc (Thuc te, viêc täng cudng này dà duac thuc
hiên (TG).
2/ Trong toàn giai doan chuyën quân và tiep cân, nô lue toi da vê yëm trçr
hôa lue së nhàm vào các hoat dông riêng lé và các hoat dông này tâp trung
tan công các cuôc chuyën quân (Bâc biêt là các hoat dông vân chuyën bäng cof
giôi -TG) ngày và dêm và duông giao thông cüa Viêt Minh di vê huông Tây
Bâc.
N h C fn g d i ë m c â n t â p t r u n g p h U ô n g t i ê n t o i d a d ë t a n c ô n g l à :

Trên truc ducmg 13 và däc biêt là dàu moi giao thông à Yèn Bài và vùng
Ta Khoa.
Trên duông 41, vùng Cò Nói và vùng Hât Lot.
3/ Kê' tù khi luu lugng Viêt Minh dà vào vi tri chien dau và cuôc tan công
sâp bât dâu, uu tiên dành phucrng tiên toi da dë truc tiëp yëm trçr các dan vi
Tây Bâc.
4/- Vê viêc thu thâp tin tüc tinh bào, phài theo dôi chât chë cà ngày và
dêm viêc chuyën quân cüa các dan vi ltfn cüa Viêt Minh.
- Uu tiên theo dôi các dan vi à mât B â c châu tho ( 3 0 8 , 3 1 2 , 3 5 1 ) .
U u t iô n h a i , s ii c h u y é n q u â n cü a B a i doàn 3 2 5 vo h irtin g T r u n g R ô n g
Buang.
5/ Viçc vân chuyën duông không dà duçfc quy dinh riêng.
6/ Nêu cô dia bàn khâc hoâc các dan vi khác han là các dan vi vùng Tây
Bâc (TrU truông hçrp cô tinh thé’ khan cap däc biçt nghiëm trong, dôi hôi phài
hành dông lâp túrc.) xin yëm tra cüa không quân, quyen quyê't dinh thuôc vê
tôi.
Quy dinh cuô'i cùng này không liên quan dê'n các hoat dông phuc vu chiê'n
dich Ardèche.

Bai tudng NAVARRE Bâ kÿ: NAVARRE

P.A. Bai tà BOULANGER Bà kÿ: BOULANGER

363
Sài Gòn,
Thü sâu, ngày 1 thâng 1 näm 1954

DAI TlfÔNG NAVARRE

TÔNG TÜLÊNH CÂC LÜC LÜÖNG TRÊN BÔ,
TRÊN BIÊN VÀ TRÊN KHÔNG Ö DÔNG Dl/CfNG
Gûi
ÔNG TÔNG TRÜÖNG TAI VÀN PHÒNG HÔI DONG
BQ TRlfÔNG PHU TRÂCH QUAN HÊ VÔI CÂC QUÔC GIA LIÊN KÊT
Paris

Vào lüc chien dich Dông - Xuân 1954 sâp bât dàu, tôi thäy nhâ't thiê't càn
diê’m lai tình hình, vi chien dich này së cô tàm quan trong quyêt dinh dô'i vói
diën tien tiê'p theo cüa chien tranh.

I. K ë hoçich chien dich cüa Viçt Minh (phân tich sii phât trien cüa nô)...
Nhùfng nguyên nhân nào dä khiê'n dô'i phuang tii bô ke hoach ban dâu cüa
ho và theo mot kê’ hoach mói, hoàn toàn khâc và hoàn toàn mai ûfng bien?
A. Nguyên nhân quân su...
B. Nguyên nhân chinh tri...
II. Khâ nàng cü a Viçt Minh và cü a chûng ta.
A. Chat liiçing cao cüa câc dorn vi Viçt Minh.
B. Câc phifcrng tiên vât chat cüa quân dôi Viêt Minh dä täng ciiöng rät
nhieu tù vài thâng nay.
C. Viên trö Trung Quöc mang lai cho Viçt Minh nhiêu phi/öng tiçn mói.
D. Hô tra chien tranh cüa Viçt Minh.
Nhifng sii hô tra tôt nhâ't mà ngüôi chien sï Viêt Minh nhân duçrc là su hô
tra cüa câc nhà lânh dao chinh tri.
Ho dà thành công trong viçc làm cho câ dân tpc tham gia chiê'n tranh...
Tình hînh cüa chüng ta trâi nguac (dâng buon) vói dô'i phuang: Nhûfng
nguèri lành dao mö nhat cüa câc Quô'c gia liên kê't cho den nay dà tò ra không
có nâng lue (sic) dua dâ't nuóc ho tham gia chiê'n tranh.
E... Tii toàn bp nhüng nhân dinh trên, kê't quâ làchüng ta phài chef dai
chiê'n dich sâp tôi râ't gay go.

364
 Tôi dà luôn luôn nôi the. Bài thuyêt trinh cüa tôi trUdc Hôi dông Quô'c
phông ngày 23 thâng 7 nàm 1953 cô doan sau dây:
"Du sao, tir thâng 1 dên thâng 7, tôi së phâi dânh mot trân rat gay go,
trong dieu kiên khô khàn, cô the cô nhùfng that bai ldn".
E râng trân dânh nây së côn gay go han du kiên cüa tôi.
Thât vây, cô nguy ca tièm lire dich tâng lên dâng kê do dçft "Tàng cUdng
chi viên" cüa Trung Quoc mà tôi dâ nôi d trên.

III. Triên Vong

A. Châu Thô

B. Trung Dông Duang

C. Vùng Cao và Thuçfng Lào

... Hiên nay, tâ't câ cho ta câm giâc là dich quyê't tâm tan công manh vào
Diên Biên Phü vdi nhiêu phuang tien dâng kê...
Nê'u dich tan công, ta cô co may thành công nào?
Câch dây hai tuàn, tôi côn dânh giâ là 100% chàc thâng. Thât vây, Diên
Biên Phü là mot vi tri phông thü rat manh, cô mot sân bay rat tôt, vdi khà
nâng cô thê xây thêm nhiêu sân bay khâc vào mua nàng...
Nhu vây là ta chàp nhân chien dau trên mânh dàt do ta chon và duac
chuan bi tôt nhat chong lai mot kê dich cô nhùfng phuang tien mà ta biêt cho
dên khoâng ngày 15 thâng 12.
Nhiing, nay cô nhiêu phuang tien mdi duac dtfa dên...
- Nê’u nhUng dung eu â'y quâ thât cô nhiêu và nhat là nêu doi phuang cô
thé dua chüng vào hoat dông - tôi không côn cô thê bâo dâm châc chân thâng
lai nüa.
Thât vây, hiên nay dây truôc hê't là trân dânh cüa không quân và trân
dânh này së tiep tue den thôri diêm quyet dinh.
... Thê' nhung, không quân ta rat yêu so vdi nhiêm vu vô cùng to lôn mà nô
phâi dâm trâch.
Không thê thuc hiên giâi phâp tiê'p tue tâng cuàng han niîa cho Diên Biên
Phü vi quân so hiên nay dà là mUc toi da mà lue luang mây bay vân tâi cüa ta
cho phép tiê'p tê' à dô.
Và lai dua thêm quân sô' ldn han nUa vào tinh trang nguy hiëm de bâo vê
Thugng Lào së là trâi vdi chï thi mà tôi nhân duac tU Hôi dông Quoc phông

365
thâng 7 vira qua.

Do dö, tôi cho räng quân so dä tâp hop ö Bien Biên Phü là mön "tien dät"
(trong canh bac - ND) mà ta cö thë và càn phäi châ'p nhân de bäo vê Thuang
Lào và duy tri si/ cö mät cüa ta ö vùng cao. Mön "tien dät" này cö thé dem lai
so tien lcri rät lön neu ta thäng trän Dien Biên Phü. Nö cö thë mät mot phàn
lön neu chüng ta thua trän này. Dù the nào, Biên Biên Phü cüng së döng vai
mot nai thu hüt và kim chân dich, cho phép trânh dânh lön à châu tho.
Mât khâc, tôi yêu càu khän cäp tàng ciiàng không quân vi tôi xin nhâc lai,
ta së thâng hay thua là do không quân.

Nhii vây cö thë töm tät ÿ do cüa tôi nhif sau:

1/ Tien hành mot trân dânh phöng ngii vè chien liiçc.
A. Ô châu tho bâng câch giü à dö liic liiang toi thië’u cân thiê't.
B. Ô Trung Dông Duang (Trung Lào và Bâc Trung Kÿ) bâng câch han ehe
biiöc tien cüa dich, roi sau dö däy lùi và tiêu diêt toi da câc liic liiçfng Viêt
Minh, trong chùng müc cö thë.
C. Ô Vùng cao và Thiiong Lào. Nhung không vüüt quâ quân sô' hiên cö (sic).
2/ Ngiiçfc lai, tâ'n công Ö Nam và Trung Trung Kÿ dé giâi phöng vùng rông
lön mà Viçt Minh chiëm dông giùra mûi Varelle và Tourane (Dà Näng - ND),
cö gàn ba triêu dân.
Cuôc tâ'n công này van luôn luôn là bô phân chü yê'u trong kê' hoach mà
tôi dà trinh bày ö Hôi dong Quô'c pbông hôi thâng 7 së kéo dài t.Cf ciiôi thâng
giêng dê'n thâng 7. Nê'u nö thành công - và tôi dinh ninh së dành cho nö
phiiöng tiçn càn thiê't, kë cä neu phäi châ'p nhân thâ't bai ô cho khâc - thi hè
tôi, ta së thuic hiên düçrc mot "bân do chien tranh" hoàn toàn cân dô'i diitfc vôi
tâ'm bân do mà ông Ho Chi Minh cö thë trüng ra, kë câ nêu ông ta toàn thâng
câc chien dich Thiiçmg và Trung Lào.
Thât vây, hai tâ'm bân do chien tranh, kë câ trong truùng hop xâ'u nhâ't,
së cho thâ'y mot Dông Dtftfng bi càt dôi ngang vï tuyê'n 16, 17 hay 18 tùy theo
Viêt Minh tien sâu dê'n dâu. Chüng ta së làm chü phia Nam vôi vài lôm Viêt
Minh trong hâu phiiong ta. Viêt Minh së làm chü phia Bâc vôi, trong vùng cüa
ho, mot lôm rät quan trong ö châu tho, nefi ta cô thë manh htfn ho.

Trong trüàng horp chien tranh tiê'p tue, triën vong cö lë së khâc vào mùa
thu 1954 vi lÿ do nhiêu dan vi cö giâ tri cüa quân dôi Viêt Nam së tham chiên
và phâ vô cân bâng lüc liiang.

366
 T hü bäy, ngäy 23 tliäng 1
“Tr ich”
C H I TH I R IE N G VÄ M A T CÜA TlfÖNG COGN Y
G Ü I C H I H U Y TRÜÖNG G.O.N.O.

I. Trong nhüng ngäy säp töi, cuoc chien däu cö the büdc väo giai doan tich
cüc, dich cö ve da hoän tat cöng viec chuä’n bi vä cö the chuyen sang tan cöng
vöi nhieu phüöng tien hüng manh.
Phäi chäp nhän hoat döng dich se dien ra diiöi hinh thiic nhCfng cuoc tan
cöng manh me. Cö le se tien hänh väo ban dem thifa böng toi vä täi dien cä
ngäy län dem. Mäc du se cö nhüng hoat döng deu khäp de nghi binh, dich se
nö lüc thüc hien y do phä hüy ngay tü däu cäc cö quan chi huy vä cäc cii diem
chü yeu vä vö hieu höa sü yem trö cüa khöng quän.
II. Nhiem vu cüa dai tä chi huy trüöng G.O.N.O. lä bäo dam giü vüng
trung täm de khäng Dien Bien Phü; vä, toi thieu lä giü bäng moi giä he thöng
phöng thü han che gom cäc cum cut diem khu chi huy, khu doi C, khu doi D,
sän bay Müöng Thanh, Bän Köo.
III. Nhäm muc dich äy, öng cö quyen sü dung:
- Möt ban tham müu
- Ba ban tham müu binh doän
- 12 tieu doän
- 1 chi dpi xe M.24 cö 3 to
- 2 dpi phäo 105mm
- 1 dän phäo 155mm
- 2 dai dpi süng cö'i 120mm
- 2 dai dpi cöng binh
- Cäc dön vi dän quän.
IV. Dai tä chi huy trüöng G.O.N.O. se dieu hänh hoat döng phöng thü nhü
the näo de phät hien vä cän trö dich chuän bi tän cöng, läm chäm lai viec
dich tiep cän trung täm dl khäng vä däc biet lä he thöng phöng thü han che'
neu tren bäng cäch cö' gäng gäy bät ngö cho dich vä phä hüy lüc lüöng, phüüng
tien tä'n cöng cüa dich.
Trong triiöng höp dich chiem döng dtfcfc cä c vi tri cü a ta, se phäi
tö chiäfc phän cöng de lä'y lai c ä c cuf diem da mä't.

367
 Thú näm ngày 28 tháng 1
Bien cüa titông Cogny gufi titáng Navarre (riêng):
Bai doàn 308 bât dàu chuyen quân. Stop. Hitóng Tây Nam. Stop. Bô phân
tien tiêu cüa don vi ldn này së tiëp xùc vói cán bô hâu càn cüa Bâc Lào và
Miicrng Khau. Stop.
Kÿ tên: COGNY.

Thú tu ngày 10 thàng 3

Mot lân niîa, Navarre cánh cào Cogny là ông ta sê không diiçfc cap thêm
bat cüf phiicfng tien nào nCfa cho châu tho và dät các phiíang tien phòng thü các
cän cü không quân diíói quyen ông ta. Ông ra lênh tien hành các hoat dông
không quân trên difcfng 41 de gây trô ngai cho các phirang tien tan công cüa
dich. Hai tieu doàn dù sin sàng refi Xênô di Hà Nói, nhifng ho sè chï nhân
difgc lênh hành quân trong trtfôfng hop cô tinh hinh nghiêm trong; boi vi ho ra
di sê ânh hifông dê'n diên tien cüa Atlante.

Thú ba ngày 23 thàng 3

TH lfSO 44/CAB CÜA DAI TÁ DE CASTRLES

GÜI TÜÖNG COGNY.

Tù táni ngày nay, lue luang dich tu tu siét chQt vong vây... Công tàc xây
dUng trân dia ngàm và giao thông hào tien hành tich eue, boni phdo cüa
chúng ta cô vè không làm chârn buôc tien cüa ho Càc toàn trinh sdt cüa ta
dèu bi chçin lai sau mot quâng ngdn và không choc thüng duoc vông vây. Lien
lac hàng ngày vói Hong Cüm ngày càng khô, phâi to chûc câ mot cuôc hành
quân mài di tói duqc. Phâi d u kiê'n Hong Cüm sê bi cô lâp (...). Tù hai ngày
nay, mot lue luqng phòng không trang bi nhe tùng buôc xâm nhâp gân vông
ngoài hê thô'ng phòng thü cüa ta.
(... ) Vói phuong tien mà tôi cô, tôi dang huy dông tat câ de ngàn càn y do
cüa dich. (...) Cho dén nay, hinh nhu moi su can thiêp ay dèu không cô hiêu
quâ rô rêt. (...) Trong lúe dich cô khäp chung quanh long chào mot bao Ion
tuyêt dieu de quan sât khiên ho tröng tháy tuöng tân moi hoat dông và cách
bó tri cüa ta, thi tôi lai mù, tôi thiéu phuong tien trinh sât và quan sât duàng
không (...).

368
 Dich có iíu thé vè so luang, bù dáp ditoc ton thát, gidi toa duac thuong
binh, trong lúe ton that cüa tôi, mà tói Uác tính là nhe so ven dich, vân làm
các don vi bi dông. Giái toa thuang binh và, à múc cao han, bù dáp lai các don
vi cho dü quán so là viêc ngày càng khó.
Tóm, lai, phitong tien và khä näng cüa tôi hiên nay trôm tr'em nhu hôm 18
tháng 3 sau khi két thúc giai doan 1 cüa trän dánh, nhUng tôi lo chúng sè tiêp
tue giàm, trong lúe, ngiioc lai, vè phia dich, quyét tâm cüa ho không mây may
suy suyén.
Sau trail Him Lam và Dôc Lâp cà tiéu doàn 3 linli Thâi bô cuôc, không
chién dau dâ làm tinh thán binh linh sa sut nghiêm trong, nay dä da, nhung
anh ein rat nhay cdm vè chô tu thay mlnh bi cô lâp.
T rù phi cô yéu to mai mà hiên nay tôi không thé xàc dinh rô yêu to dô là
gi, hinh thúc ra sao tôi cho ràng tinh hinh chî cô thé ngày càng xáu di mà
thôi.
Không cdn nghi ngà gi nüa, khi nào thay tinh hinh cô lai cho ho, dich sè
pliât dông hoat dông cuôi cùng, sau khi bô sung dáy dü du trü dan phào cüa

Thù tu ngày 24 tháng 3

CHÎ THI GÜIDAI TÁ DE CASTRIES

Trong thii so 44/Cab ngày 23 tháng 3 näm 1954, anh dâ trinh bày sü dánh
giá tinh hinh Bien Biên Phü và trien vong theo y anh.
Tuy dông ÿ vôi anh vê toàn bô ÿ kiê'n dâ trinh bày, tôi vân muô'n nhân
manh mot sô' diê’m mà tôi cho là càn bàn trong viêc tien hành cuôc chiê'n dâu
quan trong mà anh dirge giao phô.
Anh phân tích tinh hinh dûng, nhiing cân bo sung nhûfng thuân lori sau.
Dich dâ bi ton that näng; ho gáp khó khän trong viêc bô sung lai các don
vi; cóng tác hâu càn cüa ho không dü süc bâo dâm tiep tê' dan diiac và gao.
Mùa miía sáp den sè làm hông diicfng giao thông cüa ho và bùn së gây trô
ngai lón cho viêc phát trien công sii, hàm hào cüa ho.
Quân sô' cüa anh dâ dat trd lai mûre ban dàu nhô quân chi viên và quân bô
su n g mà tôi dà gôi diiçfc cho anh.

Neu anh lai bi ton that, mat cân häng vê quân sô', tôi cô thé güi ngay cho
anh thêm mot tieu doàn dù nüra. Ngày nào dich bi tan rä hoâc bô cuôc vi moi

369
met do si/ de khâng manh më, tich ciic cüa anh, tôi tin là co thé giao cho anh
sü dung binh doàn không vân hiên là lue lugng du bi cüa tong tu lênh, de anh
cô dieu kiên truy kich dich và giành thâng lgi.
Côn viêc tiep te cho anh vê thuc phàm, trang bi và dan duge, chüng tôi së
luôn luôn bâo dâm duge. Viêc the nghiêm thâ hàng tir dô cao 1.500 mét dà cô
kê't quâ tôt, bâo dâm cho tuang lai.
Cô lue tinh hinh khi tugng không cho phép quan sät duông không và viêc
giâi tôa thUcfng binh vân gâp nhiêu nguy hiê’m ldn, nhUng Muôrng Sài dâ duge
tàng ctfôtng câ vê Morane và truc thâng, thêm vào do là Dacôta bay dêm, nên
anh duge bâo d âm khâ chäc chàn vê câc khoân chü yê'u kia. Tât nhiên, vân de
ha cânh côn phüc tap. Càn phâi giâi quyê't câ bàng câch gây bât ngà và bàng
süc manh (vô hiêu hôa phâo dich). Càn chuân bi chu dâo và thucrng xuyên diêu
chïnh, hoàn thiçn phuang an.
Hôa lue không quân ngày càng tô ra cô hiêu quâ hon, tôi chô dgi nhiêu tU
nhûng thé nghiêm dang tien hành vê viêc dôi bom napan o at bàng C119 và
Dacôta cùng nhu viêc liên tue tan công phâo dich.
Nhu vây, côn xa làm dich mtfi nâm duge con bài quyê't dinh bâo dâm thâng
lgi cho ho.
De cân trô câc y do cüa dich, anh dê nghi mot loat bien phâp mà tôi hoàn
toàn tân thành: Ngày 22 thâng 3, viçc tiêu diçt hön mot dai dôi Viêt Minh à
bàc Hong Cüm chUng tô phân Ung cüa anh râ't tôt.
Tôi chäc chàn anh nghï ràng nhüng biçn phâp â'y cân duge tiep tue mot
rông.
D ich ch u â n bi hoat dçng cüa h o l â u dài và t ï m î . C û n g n h i i khi t â ’n c ô n g
don cüa ta, dich chi hành dgng khi hoàn toàn dây du thông tin và chäc thâng,
dô là mot cho yeu cüa ho mà ta càn khai thâc. Phâi làm roi loan viçc chuân bi
trân dia cüa ho bàng moi phucrng tiçn chien thuât và kÿ thuât, phâi dânh lac
huông tinh bâo dich bäng câch thudng xuyên diêu chînh và nguy trang, nguy
tao tî mî tö chUc phông thü cüa anh (däc biçt, tôi nghï den viêc bô' tri phâo ôt
nhiêu vi tri khâc nhau).
Nhu vây, anh së dây lùi cuçc tân công cho den lue mua mua làm ho không
tân công duge nöa.
Dé trânh bi bôp nghet, nhiçm vu hàng dàu cüa anh là chong lue luong
phông không, dÿc biêt là phông không bàng vü khi nhe, làm thê' nào dê khôi
ton kém lue cüa không quân vào chuyçn dô. Dây chü yéu là vân dê bàn dan
càu vong dö'i vdi mue tiêu này là däc biçt thich hgp. Nhiing anh cûng càn
dânh rông ra dê làm bon phâo thü quâ tâo bao và bon bô binh quâ häng hâi
â'y phâi thâo chay. Nhûrng cü dânh rông ra â'y së duge yém trg bàng hôa lue dü

370
loai de bâo vê mot câch chât chè.
De phông mùa müa sâp tôi, anh dâ chuan bi tù lâu viêc dôi lên chô khô
râo nhüng vi tri cô thé bi ngâp lut. Do tinh hinh môi và nhüng khâ nàng cüng
nhü bat loi cüa dich, viêc dcfi trong tâm cüa phân khu trung tâm sang tâ ngan
sông Nâm Rom së dân dén viêc mot rông vi tri cüa anh vê hüông Dông, tüc là
làm chü mot tuyê'n tien tiêu và mot loat tram quan sât trên câc dïnh cao hiên
do djch kiém soât.
Trong trüông hop dich quyê't dinh tan công anh bâng lüc liiorng manh trüôc
khi rüt lui hoàc bô tri lai cho phù hop vói mùa miia, anh biet ràng anh càn
phâi giù toàn ven câc vi tri cüa anh.
Khâ nâng chü dông và hiêu suat toi da cüa phâo là siic manh chü yëu së
cüu anh. Vê mat này, vi tri dàt phâo càn düç/c bâo vê toi da (càn xây hâm cho
phâo bân tù công si/ si/ôn à Hong Cüm) và khâ nâng ném trang bi vê phia
Hong Cüm vào gicr chôt là mot con chü bài rat qui cüa anh.
Càn chuâ'n bi vüng châc mot cuôc phân công sü dung loi thë cüa anh vê
phâo và không quân (chien dich kiëu Vénus), nëu düç/c, gàn vói nhüng cuôc
phân công dânh tri/ôc cüa bô binh, nhüng cuôc phân công lâp tüc, düç/c chuâ’n
bi tù trüôc bôi câc lüc lüorng dü bi tai cho düç/c giâ'u kin tói giô chôt, nhüng
chüông ngai vât dât ra t sâu có gài nhiêu min và giàng bây, kê't hç/p vói hê
thông phuc kich cô hiêu quâ, cô nhü thé, anh së thâng düç/c trân dânh phông
thü.
Tôi hët süc nhàn manh râng lüc lüç/ng dü bi cüa dich phâi sân sàng; dù cô
nhüng khô khân mà tôi biet rô, tôi tinh chüng phâi lên dén hai tiêu doàn và
nê'u düç/c, dat dén ba tiêu doàn à phân khu trung tâm.
Cuoi cùng, rôi së mó màn giai doan khuê'ch trüong chien quâ, ngay lâp tüc
bâng phüong tien cüa anh, sau dó vói lüc lüç/ng chi viên không vân dâ dü kiën.
Rô ràng là cuôc chien dâ'u khâc nghiêt này dôi hôi lüc lüç/ng düôi quyên
anh, câ'p chï huy cùng nhü binh si, dêu phâi cô tinh thàn hët süc vüng vàng,
bat châ'p moi thü thâch, ânh hüông câ nhân cüa anh cô tâc dung vô giâ. Anh
phâi làm cho moi ngüôi dânh giâ düng müc tâm quan trong cüa câi düç/c thua
trong trân này: Nô là toàn Dông Düong và con xa hon thë nüa.
Vi thë, anh së phâi thâng.
Anh së làm cuôc tan công cüa dich phâi hoân lai, anh së thâng trân dânh
phông thü và së giâi vây cho Diên Biên Phü. Lüc dô anh së phât huy thâng lç/i
hay chi it, anh cô thë giâm bô tri phông thü cüa anh và düç/c thay quân, quân
dôi düôi quyên anh së ra t xürng dâng düçfc nhü vây.
Kÿ tên: COGNY

371
 Thü báy ngày 3 tháng 4

TÜÖNG N AVAR RE TRA L Ö I C O G N Y SO 72/GENE/CC

1/ Tôi ghi nhân nguyên vçng cüa anh không kéo dài thàri han công tac sau
khi chien dich hiên nay ket thüc. Và lai nguyên vong này trùng hop vói quan
diem cá nhân cùa tôi.
2 /...
3/ Tôi thay không càn tiep tue tranh luân vè viêc liic liiong dà cap cho anh
trong chien dich này cô du hay không du. Lâp trüông cüa tôi vê van de này
không thay doi.
4/ Trong tinh huông già thiet mà anh gai ra, và tôi van hi vong vùfng châc
là nô së không xây ra, túfe là Diçn Biên Phü that thü, tôi së tùy tinh hinh mà
hành dông. Nhtf tôi dà nói miêng vói anh, tôi së tim cách xây diTng lue luang
dir bi và sü dung chúng tùy tinh hinh chung. Anh có thê’ chäc chân là trong già
thiet ay, viêc duy tri các vi tri chü yeu cüa ta d châu thô, nhii tir xiía den nay,
vân là m$t trong nhùfng moi quan tâm chinh cüa tôi.

Thü hai ngày 12 tháng 4 nâm 1945.

T H lfC Û A C O G N Y
G Û I D A I TÁ C H Í H U Y TR Ü ÓNG CÔ N G TAC T IÉ P TÉ

Hiên nay C l 19 thâ hàng ban ngày à dô cao han che diloe máy bay tiêm
kích bao vê. NhiCng tình hinh khi tiCang lúe này khién cho máy bay bâo vê cô
khi không cát cánh diíoc, trong lúe C119 lai bay di/ac, cho nên mât khoâng tù
12 den 15 chiê'c môi lán bay.
Néu tình hinh khi tiíang së ngày càng tôi tê han trong nhüng ngày tôi và
không thê tim diCac giâi phàp thile sic cô già tri khi thà dù ban dêm (ghi chü.
cô tràng súng phông không dich tiêp tue hoat dông), tôi thay chi con mot khâ
nâng. Thà hàng ban ngày tù trên cao nhit doi vói C47.
Dieu này châc chân së tao thêm công viêc cho các xUóng xêp dù cila ông,
bòi vi së phài chuân bi môi ngày khoâng 2000 chiê'c dù nhô vài thiet bi roi
châm.

372
 Trong tinh hinh nay, tdi h&n hanh y&u cdu ong cho thi hanh moi bien
phap can thiet nhdm muc dich ay. Ve phan minh, ve phiiang tien nay, ngoai
viec cung cap thiet bi hoa phao, tdi chi co the dong gop cho ong nhtfng phiiang
tien can thiet va nh&n cong thong thuang, phaong tien van chuyen va boc do
hang.
Tuy nhien, tdi cho rdng n iu the nghiem thanh cong viec tha du nhUng
tilling lidng mot tan red ch&m se hd tro rat nhieu cho cac dai doi tiep te cua
ong.
Cuoi cung, tdi nhan manh la du sao di nila khong the gat bo vinh viin
viec tha du a do cao han che, du la dem hay ngay, de phdng trudng hop d in
luot phiiang thitc mdi lai se khong thyCc hien duac vi ly do thdi tiet. That vdy,
hien nay khong the ngicng tiep te cho G.O.N.O. du chi mot ngay.

C H I THI CHO C U Q C H A N H Q U A N "CONDOR"

(T6m tat)

Bai vi Viet Minh da bi ton that nghiem trong ca ve so liiotig va chat luang,
nen tinh hinh cho phep ta hinh dung mdt cudc hanh quan co muc tieu la.
Trong giai do an mqt, buoc bo chi huy Viet Minh ph&i doi pho vdi hitdng
chien dau mdi, lam giam the chu dong cua ho.
Trong cac giai do<jm sau, co sit can thiep cua mdt binh doan ben ngoai
co klia nang, hoq.c giai vdy cho G.O.N.O., hoqtc tao dieu kien cho cuoc tong
phan cong nhdm diet mot bo phan litc luqng chu lUc Viet Minh hay buoc ho
rut quan, hoyc don G.O.N.O. thoat ra neu khong con de khang duac nUa.
Giai doq.n 1
Hoat dong do litc luqng d Lao tien hanh. Mot binh doan gdm bon tieu
doan se duqc dua d in giila Mudng Khau va Pak Luong, co nhiem vu diet ho$c
lam tan ra cac luc luang Viet Minh d phia Nam sdng Ndm H u: va k i tic 20
thdng 4 tiin vi B ien Bien Phu qua nga H. Nga Na Song.
Giai dopn 2
Se co l$nh mdi.
Giai doan nay g6m viic tiin vi H. Nga Na Song d i ddn m$t binh doan du
gdm ba hay bd'n tiiu doan, mdt dan vi BKZ 75 va mdt dai d6i cong binh. Toan
bo lUc luqng se do chi huy trudng binh doan du lanh dao.
Giai dopn 3
Ngay sau khi tu l&nh hanh qudn thtiy cd du phiiang tiin cdn thiit, dng se

373
can thiêp de hô tra G.O.N.O. Ông së bât dâu bàng viêc chiê'm lây dèo Dâ Vôi
giüa Tay Chang và ban Nà Ti.
Giai doan 4
T ù dèo Bd Vôi trô di, së cô chi thi sau.
Câc phuong an khâc:
Néu klxông nhây dù duac xuong diêm du kién, ta së nhdy dù trong làng
châo à phia Hong Cüm, hocj.c phia Nam làng châo.
Chinh tuông Cogny së là Tong chî huy cuôc hành quân vào thài diêm do
Navarre qui dinh và së bâo dâm hâu can.
Cuôc hành quân së mang tên Condor. Phuang ân khâc vào giai doan hai
mang tên Pivert.
Tuông Cogny güi Navarre mot phiéu nghiên cUu liên quan dén viêc cho
mot binh doàn dù nhây dù xuong vùng Bien Biên Phü và yêm tra mot binh
doàn gôm 4 tiêu doàn.
Së càn 115 Bacôta hay 61 C.119 de thâ dù binh linh, 54 Bacôta và 28
C.119 de thâ dù dan duac và thuc phdm.
Binh linh së nhây dù ngày dâu, ngày thû hai là thâ hàng.
Quân so. Binh doàn dù 2.500 quân
Công 3.000 quân cüa câc tiêu doàn Lào.
Hàng tiép tê‘ cho ho: 60 tân
Nhu càu không quân: 24 Bacôta hay 11 C.119 thay phiên nhau.
N gày d â u ac p h d i tq.m g d c v iêc tiép t é ch o G.O.N.O.
Sau dà së cân thâ dù 280 tân hàng trong nS lue tiép té không v$n.
Së càn cô tinh hinh khi tuçng tôt.
HiÇn nay môi ngày cân 1.750 chiéc dù, môi chiéc n<J.ng 100kg. Sau này së
cân 6.000 chiéc môi ngày và së cân dén 70.000 chiéc dù môi thâng. T h é mà
hiÇn à Hà N$i chi cô 35.000 chiéc. Së phdi tâng cUàng câc xuông sùa chüa.
Két luQn: Théo s6 li$u, vdn dê cô thé gidi quyét dùçc, nhUng vi lÿ do tinh
hinh khi tuçng së ngày càng xdu và tièm Itfc vè C.119 b\ gidm, hiQn nay cô vè
không thÿc hifn dùçc cuQc hành quân này.
Thâng 5, trài mua 12 ngày à châu th6 vâi 200 mét khâi nùàc.

374
 Thti näm ngày 15 thàng 4
16 già 20 phüt
(Tóm tdt cd d p n g)

C H I T H I DÄC BIÈT C U A TONG TU’LÉN H

VÈ VIÉC SU’ D U N G KHÓNG Q U À N TRONG TRÀN D IÉ N B IÉ N P H Ü

T hii n hd t. Bòi vi dich gäp khó khän vé hau càn và do mùa mira den, ta
càn tra dùa, tìm càch bop nghet khò'i chù lue Vièt Minh bàng hoat dóng cua
khòng quàn vói phuorng tièn tò'i da.
T hii h a i: Do dó, tiu tièn ve khòng quàn nhif sau: Hòa Lue.
Truöng hgp thüf nhàt. Dich khòng tà'n còng tap doàn cU diém.
Lfu tièn 1: là bào ve tuyén bay vän tài chò'ng phòng khòng. Tàn còng có he
thöng cäc duóng giao thòng, phucrng tièn van tài và kho tàng.
Lfu tièn 2: Chò'ng cäc trän dia phäo.
Lfu tièn 3: Yém tra trUc tiè'p, han che, dành cho nhüfng trän phän còng däc
biet có hièu quä, nhäm nhffng muc tièu do G.O.N.O. chi dinh.
Truòng hgp thU hai. Dich tan còng tàp doàn cU diém hoäc G.O.N.O. tà'n
còng.
Uu tièn 1: Yém trg truc tiè'p vói phucrng ti£n tò'i da.
Lfu tièn 2: Bào v§ tuyè'n bay vàn tài.
Thii ba: Nguyèn tdc sii d{ing
Tuy$t dò'i càn tìm càch hoat d§ng è at. Hoat dgng duge to chiic và tiè'n
hành à cà'p Gatac Bàc. Do dó, chuyln nhi?m vu cäc chuyè'n bay do Torri Rouge
däc bi$t, trù khi yém trg truc tiè'p cho G.O.N.O. trong trUÖng hgp dich tà'n
còng t$p doàn cuf diém hoiic chinh G.O.N.O. tà'n còng.
Thti txi: Phó'i hpp hòa lyùc
G.O.N.O. càn stf dyng hóa li,ic m$t déft dé vò hi$u hóa phòng khòng dich.
D$c bi§t luu f chi huy truèng G.O.N.O. vé vi§c càn h^n chè' sur dyng d$n hàng
ngày à ho^t d$ng ngän ch$n cäc cuQc ttfn còng cùa djch. Y lm trg ho$t d0ng
tà'n còng cùa ta. ChCing phòng khòng, Cogny

875
 Thü sáu ngày 16 tháng 4.
9 già 45 phút

TONG HO P C H Ï T H I CÛA GATAC - B A C V/V T IE P T É

CHO D IÈ N B IÊ N P H I 7

Tiep te cho tâp doàn cU diém Diçn Biên Phü là nhiêm vu cüa không quân.
Tu vê chô'ng phông không là dieu chu yêu và bât buôc. Dà cô biên pháp.
T h û nhâ't: Üu tiên dùng mày bay ném bom càc vi tri phông không dà xác
dinh hay khá nghi.
T h û h a i: Bâo vê trên không mày bay tiêm kich trong quÿ dao tU 6.000
dén 8.000 bô. Néu tinh hinh khi tuang không thuân lçfi, dùng B26 thay vi tiêm
kich.
T h û ba: G.O.N.O. phâi tham gia toi da bàng phào và súng cô'i vào viêc
diêt hôa lue phông không. Bàc biêt dùng bom khôi khi bay (de nguy trang -
ND), nhung vói dieu kiên khi tuong thuân loi và cô su dong ÿ cua chi huy sô.
Luu ÿ ràng ban dêm chi có G.O.N.O. có khá nàng báo vê viêc nhây dù.
T h û tU: Trong truông hop không thë thà hàng tuf tê', tôt han nên mang
hàng vê. Yêu câu các to lái C.119 thông báo loai hàng cho G.O.N.O. dé
G.O.N.O. quyet dinh chap nhân nguy ca den dâu tùy theo loai hàng.
T h ü n âm : Yêu câu S/G.M.M.T.A. thü thâ hàng bàng phuang tien P.C.I.A.
Nhân manh phuang pháp này cô nhüng bât tiên.

Thû sáu ngày 23 tháng 4

M ÂT MÄ, MÂT, E M IF T G Ü 1 F T N V
(Ban Tham mUu Dông Duang cüa các lue luong Trên Bô
gài các lue Trên Bô Bác Viêt Nam)

Cân cU vàn thu sô' 87/Cab/s cüa vân phông Tô’ng Thu kÿ thuông truc Bç
Quô'c phông. Npi dung: Mua nhân tao 150 giô than hoat tinh và 150 gió do dàn
dà duac gufi tù Paris ngày 24 tháng 4 bàng mày bay. Së güi bàng duông hàng
không ra Hà N0i ngay sau khi nhân duac.

376
 D IE N SO 05101 CUA TlfCfNG CO GNY
1/ Nhip do tieu hao quan of G.O.N.O: Ton that trung binh m§i ngay tii 14
den 20 thang 4: 120; ngay 21 va 22: 150.
2/ Con lai tong cong 300 quan tinh nguyen le duang co chufng chi (nhay
du).
3/ Quan so cua G.O.N.O: Khoang 8.500 (ngucri manh khoe va bi thiiang
nhe) be ngoai co ve it giam sut, song so luang ngtfcri bi thuang nhe da trd lai
chien dau tii dau den nay chi gan 2.000. Tat ca deu met moi, cac dcrn vi iiu tu
nhat da bi thii thach nhieu nhat.
4/ Cii diem 206 bi m at trong dem 22, 23. Se mdr cuoc hanh quan ngay hom
nay de gianh lai cuf diem nay sau khi khong quan can thiep. Castries difa vao
day luc liiang dir dinh cuoi cung co gia tri va du kien cuoc hanh quan se ton
that lan. Do do, yeu cau tha du mot tieu doan le duang.
5/ Tieu doan 2, Trung doan 3 bo binh le duang khong dung duac sau vu
quoc lo 5 ngay 21 thang 4. Tieu doan 2, ban lCf doan 13 le duang va tieu doan
1, Trung doan 3 bo binh le duang tinh nguyen. Nhung tieu doan 2 bi tieu hao
va ra t met moi sau cac cuoc hanh quan cua "binh doan 4", con tieu doan 1
dong chot of mat BSc. Xin nhSc nhUng nhan xet cua Sauvagnac va nhUng ket
luan cua toi ngay 21 thang thang 4.
6/ Con lai giai phap tha du 1 tieu doan cua binh doan du (G.A.P) va se tai
bo sung cho G.A.P. bang mot tieu doan tU Phap sang. Xin dat van de cuoc
hanh quan Condor, v.v..

T h d bdy ngay 24 Ih a n g 4

D IE N CUA TlfCfNG NAV;\RRE

1 / Toi chia s i quan diem, cua dng ve tinh hinh Dien Bien Phu.
2 / Toi biet tinh hinh gay go a chdu tho, nhung tdi khong danh gia no hay
hon va khong chdc chdn la Dien Bien Phu thdt thd se anh hudng den chdu
tho nghiem trong hon la phdn cdn lai cua Dong Duong. Tinh hinh dang gay
go, cdng thang a khdp nai vi ly do Viet Minh tong itin cdng. Tinh hinh thai
thong che de Lattre khdng li&n quan gi den tinh hinh hipn nay.
3 / Xin 6ng tin chdc rdng tdi da thong bao cho chinh phu tinh hinh chinh
xac nhin tU quan diem toan dien cua Ddng Duang chic khdng chi tit quan diem
Bdc Ky.

377
 4 / Dông ÿ vài ông vè câi loi néu ta huy dông lue luçrng không quân dâng
kê, xin ông tin ràng tôi không ngùng hoat dông nhàm mue dich ây nhUng ông
cüng thùa biét là quyét dinh không tùy thuôc tôi.
5 / Tôi cüng chia sè quan diêm cüa ông vè kê't quâ mà ta nên chà doi tù
cuôc hành quân Condor vôi quân sô' hiên cô và ông cüng biét rô nhü tôi ràng
dô là quân so toi da mà ta cô thé bâo dâm yêm tro bàng düàng hàng không.
Sâp tdi tôi së cho ông biét quyét dinh cüa tôi vè van de này.
6 / Trong dièu kiên hiên nay, tôi thiên vè hüông cho phép ông thd dû thêm
mot tiéu doàn sau khi dâ cho nhdy dû 300 linh lê duong côn lai, néu dièn bién
tinh lünh G.O.N.O. vân yêu càu. Tôi së quyét dinh vào ngày mai hay ngày
mot, sau khi ông kiêm diêm tinh hinh cho tôi biét.

TRÀ L Ô I CÜA TÜÔNG C O G N Y

Tôi không hè nghi ngd gi vè viêc ông dâ thông tin cho Chinh phü theo
quan diêm toàn diên cüa Dông Duong, chü không phâi chî là quan diêm Bâc
Kÿ. Chinh d ê giûp ông bo tûc thông tin ày mà tôi tha thiét muon khdng dinh y
kiên riêng mà tôi tin là khâc vài y ông trên mày diêm quan trong.
1) Tinh gay go cüa tinh hinh Bâc Kÿ và sa ràng côn phât triên thêm. Xin
xem lai nhüng vân thu gàn dây cüa tôi, tôi không nhâc là ông châp nhân dièu
ây à müc dô giô'ng nhu tôi.
2) Khi tinh chât gay go trong tinh hinh càc vùng lânh thâ khâc ngang
nhau, càn Uu tiên cho Bâc Kÿ. Tôi nhâc lâp trüàng cüa thô'ng ch é de Lattre là
vè diêm này.
Dièu phô'i lai lue lüçng Dông Duong dê' hinh thành khô'i ca d$ng tai châu
thâ, theo tôi là ca may duy nhât d ê cûu Diên Biên Phü bàng hoçt dÇng trên
b$. Ngoài tâc dung quân su së càn cô tâc dung tâm lÿ rât quan trçng dô'i vâi
h$i nghi Genève, và nô së bù ddp ditçc cho tâc hçii do vipc giàm bât vf tri cüa
ta và tù bô càc cu$c hành quân trèn càc vùng lânh thâ khâc. Han nüa, trong
truàng hçp DiQn Biên Phü thàt thd, khô'i ca dQng ây së bào ddm g iü châu thô]
vi tri mà tôi cho là a6ng càn dâi vâi Dông Duong và chinh yêu trèn bïnh difn
qu6c té.
Tôi hoàn toàn hiéu rô là ông mu6n cô hoçit dQng mçinh më cila không
quân cho DiQn Biên Phü nhung, nhu chinh ông nhân mç,nh, ông không cô
quyin quyét dinh, nguçic hdn vài diêm trèn kia. T h é nhung, kéo dài thtti gian
hi$n nay hét sûc nghièm trçng dâi vài vi(c bdo toàn DiÇn Bièn Phü.

378
 D 1Ê N CÜA TONG T Ü L Ê N H (so 668) 22 GIÖ 2 0 P H Ú T

Yêu câu anh tra lai gap nhüng câu hôi sau dây, mà tôi cân d é cô nhüng
quyét dinh khan cap:
1) Cho biét y kién cüa anh xem Bien Bien Phü cô> khâ nâng kéo dài dô bao
lâu trong trUàng hop cô hoÿc không có chi viên, già dinh là dich tiép tue chién
thuât hiên tai, không tién hành tong tan công.
2) Anh cô ûng hô tâng citàng cho Bien Bien Phü không?
3) Néu có, tâng cUàng bàng nhüng tiêu doàn dû hay lue luang le duang
tinh nguyên biêt phâi?
4) Anh có con üng hô cuôc hành quân Condor không, mçic dû anh dà tô y
de dût vè mûc dô giàm dp lue elio Bien Bien Phù? Néu không, xin cho biét ly
do. Tôi nói rò chi có th é thUc hiên Condor vói su tham gia cüa binh doàn dû
(G.A.P).

Chü nhât ngày 25 thàng 4.

TRÀ L Ö I CÛA CO GNY

1) Tôi dânh già B ièn Bien Phü dè khâng duac tü hai dén ba tuàn néu cô
chi viên, vói dièu kiên dich tiép tue chién thuôt hiên nay mà không phât dông
tÓng tán công. Néu ngUng chi viên bây già, thài han së chi duac tàm ngày, vi
lÿ do suy sup tinh thân.
2) Trâ lài à phân 5.
3) Gài binh tinh nguyÇn trong vòng mQt tudn, sau dô güi m$t tiêu doàn dù
hay lè duang.
4) Condor hçin ch é nhung Ich Içi, cân bdt dâu không chtjtm trè.
5) Tôi trd ldi câu 2 cüa ông. Kéo dài thài gian cô Içi gì, hay nói cách khác,
myc dich cân dqt là g ì ?
Tôi hoàn toàn bdc bà già thiét chi dan thudn gia tâng gid tri dçto lÿ cüa su
hi sinh. CM edi Içi duy nhât là bdo v0 dén cùng danh d\¿ quân nhân bàng
edeh chi viÇn DiQn Bièn Phü dén già phút chót sê có qud nhièu nguy ca bi mât
trong si/ tan râ chung tiép theo dô. Cân phdi, hoâc bdo ddm cô edi gì bù Içii ci/,
thé, hoâc dçti duçc ngùng b in và dù thi/c hifn khd nâng nào trong hai khd
nâng trèn, cùng phdi làm truàc khi Di$n Bièn Phù thât thù.

379
 Keo däi su de khäng cüa G.O.N.O. cän cho phep cd hänh döng quyet dinh
de cüu Dien Bien Phü hocj.c it nhät lä sdp xep lüc lüong ta the näo de khöi
mät cäc vi tri chü yeu ö Bdc Ky do häu quä cüa Dien Bi&n Phü.
Chäu tho khöng chi cö Uu tien ve tarn quan trong ehien luac a müc quoc te
ud eön phäi Uu tien vi häu quä cüa Dien Bien Phü lä cäc Dai doän Viet Minh
ehien thäng quay ve vä ä däy cö phän üng dü döi cüa mot vüng ngUöi döng
nhu kien.
Toi dä nhieu län nhäc lai de nghi näy väi öng väo cäc ngäy 22, 23 vä 24
thäng 4.
Töi yeu cäu quyet dinh nhüng dieu näy mot cäch het süc khän cäp, toi biet
räng mot trong hai quyet dinh näy khöng tüy thuöc öng. Cäc quyet dinh tren
nhäm cüu Dien Bien Phü trong büöc 1 vä chäu tlio trong büäc 2. Töi giü
nguyen lap trüöng cüa minh.

Thü hai ngäy 26 thäng 4.

TRÄ L Ö l CÜA TÖNG T Ü L E N H D IE N SO 679

Töi trä lai doan 5 trong cöng dien so 0 1 /0 1 cüa öng. Neu töi hieu düng,
öng cho räng viec täng eüang cho Dien Bien Phü chi däng läm, neu nhüsU keo
däi de khäng cho phep chäc chän vi ket quä thuän lai.
Töi khöng c/iiu s<? quan diini dy vä töi cho räng ke cä dank du quäa nhän
vä hi vong, dü khöng chäc chän, ve möt ket quä thuän lai cüng däng de hi
sinh them. The mä, cö the hi vong ket quä thuän lai do cö hoi nghi Geneve,
hoi nghi cö the düa den hog.c lä ngüng bän, hoäc lä My can thiep trong trüöng
hop (höi nghi) thät bai. Do dö, töi quyet dinh keo däi töi da sU d i khäng d
Diän Bien Phü.
De keo däi d i khäng, öng d i nghi täp hop khö'i ca döng lön d chtu th6.
Töi thäy rö läm nhü väy se cö lai cho chäu tho trong trüöng hop gia thi fit
nghiem trong mä öng hinh dung trä thänh sü thät. Nhüng cäc giä thiet dy
khöng chäc chän vä xa vöi. Nhüng phän üng cüa "vüng ngüdi döng n h t kien"
chi don thuän lä giä dinh, cön cäc Dai doän Vi&t Minh chi cö th$ quay ve can
thiip d chäu th6 sau thöi han tü 1 thäng den 6 tuän sau khi Dien Bien Phü
thät thü.
Ngüac lai, töi coi hoän toän lä äo tüöng viec düng luc luong ca d $ ig lön
mä öng hinh dung lä cö Iqi cho Didn Bi&n Phü. Theo töi nghi, chäc dö li cu$c

380
hanh quán Phü Doán má óng da láp phieu güi cho tói.
The nhung tói glii nhán hai diéu:
1) Theo cliínli óng thú nhán, cuóc hánh quán ay khóng mang lai su üng
hó tinh than nao cho táp doán cú diém.
2) Nó cüng khóng ánh huang gl den viéc tiép úng uá sé chi tác dóng den
táp doán cú diém váo khoáng 20 tháng 5, túc lá qua khói thai han má óng cho
lá con cám cU diíac.
3) Bán thán cuóc hánh quán áy có két quá hét súc khóng chác chán, bái
du án cüa óng chi báo dám nhüng hoat dóng cách quáng tren tuyén duang
giao thóng Viét Minh, uá cháng, tuyén duong náy có thé ddi lén phía Bác, muc
tiéu duy nhát có giá tri, n hu chính óng thila nhán hói tháng 12, lá Yén Bái,
má chúng ta khóng vói tói duqc.
4) Cho lá ta có cát duóng giao thóng di nüa, thai gian cát düong cüng
ngán, bói vi, tü chính sU nghién cúu cüa óng cüng rút ra khá náng ta gap ó J.
10, 12 hoác có thé lá 18 tiéu doán dich ngay tren chính diíang giao thóng cüa
ta. N hu thé sé lá tái bán cuóc hánh quán Lorraine.
Vá lai khóng thé táp hap khói ca dóng áy má khóng dUa dén tliám hoa
trén phán con lai cüa Dóng Duang. Vi thé hién nay khóng dát van dé áy
duac.
Chi trong trUang hap nhüng giá thiét má óng hinh dung tró thánh khá
náng thUc sU, tói mói dóng y hi sinh mót bó phán cüa Dóng Duang cho cháu
thó, néu dó cüng lá y kién cüa óng Tóng üy vién, lá ngUai chiu trách nhiém vé
phóng thü chung nhin tü góc dó chính tri - quán sU. T ü dáy dén dó, dói vói
cháu thó. óng phái hoán thánh nhiém vu uái pliüong tién hién có, uán dé d é
báo toán cái chü yéu.

Ngáy 2 7 tháng 4 nám 1954.

TRÁ L Ó I D IÉ N CÜA TÜÓNG CO GNY

D IÉ N 04.01.

1) Hán hanh lUu y óng lá tói khóng bao gió nói viéc táng cüóng cho Dién
Bién Phü chi có ca so néu nhu kéo dái de kháng cho phép chác chán có két
quá thuán lai.
2) Tói nhác lai uá nói ró quan diém cüa tói:
Muc dích can dat khóng thé chi lá giá tri dao ly cüa su hi sinh.

381
 Tói nghï ràng ông không vi vây mà nghi rigò vè viêc danh du quân nhân
vân có già tri cao quy nhat dô'i vói tôi. Nhüng tâng cixàng lai ich tinh thân
bàng cách kéo dài de khàng, riha chi viên den cùng, có quá nhièu nguy ca bi
mat tat cd trong sü tan rä chung sè tiëp diên sau khi Bien Biên Phü that thü
neu nhii thài han kéo dài không diíac bù dâp cu thè. Trong dieu kién áy, sè có
lai cho viêc bao vê danh du quân nhân han, neu nhii ta dat diiac ngüng bän
triióc.
Do dó, tôi yëu càu thài gian ta kéo dài phdi ditac bù dâp.
Ve mq,t dó, riéng tói khóng tdn thành nhüng "hi vong" mà ông nói dén,
cdc hi vong áy thành hién thiic quá muôn sè làm chúng ta rai vào tinh hinh
xau rat nghiëm trong.
Vi the, tôi chi diia vào may khâ nàng sau dây, có ditac do sii kéo dài de
khàng.
a) Có hành dông quyét dinh de cüu Diên Biên Phü (hành dông ó c.t bàng
không quân và hoat dông trên bô à phia Bâc châu tho).
b) It nhat là sâp xép lai toàn bô lue liiong de trdnh cho cdc vi tri ch i yéu à
Dông Diiang khôi bi mat do hâu quá cùa Diên Biên Phü.

T hü nâm ngày 29 thdng 4.

DIÊN CÜA NAVARRE

Hôm n n y tôi c h i t r à lòi d o a r i 3, t û c là h o a t d ô n g t a n c â n g à P h ü D o â n .

Triióc hët, ông liiu y là cuôc tan công áy không hè do ông de xuat, mà îng dâ
nghiên cüu theo lénh tôi trong so nhüng khà nâng khâc, sau cuôc hop khi tôi
triêu tâp ông.
Tôi hoàn toàn giü nguyên quan diêm cda minh, vâ châng quan ditm này
là kê't qud cüa chinh nhüng nhân xét cüa ông, là cuôc tan công áy sé không hè
cát diiac diiàng giao thông cüa Viêt Minh. De cât diiac diiàng, phài lên tân
Yèn Bài, bòi vi dich có thè dùng lo trình xe di diiac qua Thü Yèn Qudng -
Nani Yèn - Ngoc Tri - Vü Khê. Và lai không thè tâp hap phiiong tien rxà ông
cho là càn thiê’t trong thài han cháp nhân düae mà không hi sinh nhüng vi tri
chü yéu trong phan con lai cüa Dông Düang.

382
 DIÉN CÜA COGNY GÜINAVARRE

Các búc dién ngáy 24 vá 26 cüa tói van chila diíac trá lai. Két qud thá
háng va ngUái xuong G.O.N.O ngáy 28 tliáng 4, dé ni 28 vá ngáy 29 xuong
B ien Bien Phü lá con so khóng, xuong Hóng Cúm duac 22 tan; Tinh hinh cúc
ky cáng tháng ve lúang thúc vá dan bó binh. Chi có thé thá háng báng C.119 ó
do tháp, tat cá các phúang tién khác déu phá sán vi tinh hinh khí tiiong hién
nay. Ngoái ra, tinh hinh náy có thé tái dién ngáy cáng nhiéu han. Van dé báy
gid lá sú ton tai cüa G.O.N.O. Hán hanh xin quyét dinh cüa óng vá xin phép
nhan manh lá yéu cáu hét súc cap bách.

Tliú sáu ngáy 30 tháng 4.

DIÉN SO 1467 CÜA TONG TÜ LÉNH

Clü có thé güi thém mót tiéu doán dú chi vién cho Bien Bién Phü khi có
lénh mói cüa tói, túy theo quyét dinh vé van dé Condor vá trong trúang hap
khóng có cuóc liánh quán náy.
Báo cáo cüa dai tá Nicot
"Tóng so ngiíai nháy dú xuong Bien Bién Phü tú 14 tháng 3 dén 5 tháng 5
lén tái 4.362 trong dó có khoáng 3.000 váo ban dém. N hüng chuyén nháy dú
náy duac thüc hién trong diéu kién dyc biét khó khan tai nhüng día bán có lúe
li/irng phong khóng rúa quán phién loan hoat dóng, trong dém den. trong mót
lóng chao róng tú 4 dén 6km, dái 15km, tú dó cao tháp han các dáy núi chung
quanh.
Tinh hinh khí túang thiídng lá khóng thuán lai, coc tiéu khóng tháy ró,
nhát lá a Hóng Cúm, sú luán phién trilc máy vó tuyén ó Bién Bién Phü khóng
ró ráng vá mót phan nguái nháy dú hoán toán khóng duac huán luyen khién
váo giá chót ho khóng chiu nháy, tát cá dá dán dén tinh trang nhiéu khi phái
cha mót phán ngudi nháy dú quay trá vé can cú, dú dá có nhiéu lúat bay qua
lai tren día bán quy d in h ."

THÜ SO 79/GENE/CC/TS
CÜA TÜÓNG NAVARRE GÜI COGNY
Tói duac biét vé nhiéu búc dién cüa thóng tin vién báo chí tú Há Nói trinh
báy tinh hinh quán sú duái góc dó bi quan ró ráng lá quá dáng.

383
 Nhüng búc diên ây chi có thè gây hoang mang cho nhüng nguöi ditoc doc
uà là moi de doa nghiêm trong dói vói tinh than binh sì. Chúng bièu thi
không khi chü bai dang ngU tri hién nay tai Hà Noi, mà tói dà nhàn duac
•ihièu dau hièu cho thay có không khi ây.
Ddng buon thay, moi nguôn tin dèu cho biét là không khi ây bât nguôn tù
giài thân cân vói ông và bôc lô qua nhüng lòi le không thân trong dà phát
bien vói báo chi hay vói càc nhân vât khàc.
Cüng cô nhüng tiét lô không kin ddo, ânh huông dê'n bi mât hành quân.
Nhüng tiét lô này thitàng cüng hình nhu chi có thé xuát pliât tù nhüng nguài
chung quanh ông.
Tôi nhâc ông nhô, không nhüng nghïa vu hàng dàu cua nguài chi huy
trong lúe khó khan là tu minh nêu güong ky luât và binh tïnh, mà nguài chi
huy con phài dài hôi dieu dò a thuôc câp cua minh.
Con dói vói bào chi, ông vùa có quyèn vùa có bon phân phài ngän cam ho
công bó nhüng thông tin có tác dung báo tinh hình cho dich và không duac de
ho công kliai nêu là lay tin tù ông hay tù cap duái cüa ông mà không duoc ông
dong ÿ.
Tinh hình tôi vùa lUu ÿ ông dài hôi phài düoe nhanh chông khâc phuc.
Ong phài có bien phàp cân thiét và tôi coi ông là nguòi chiù trách nhiêm vè
viêc ây.

CÔNG VÀN CÛA DAI TÁ BASTIANI

THAM MÜU TRÜÔNG CÛA COGNY
Ông luu y ràng ván dè tièn quan den sinh mang cùa 8.000 nguài và danh
du cüa lue lüong viên chinh.
Vân dè thât su, mà ta vân chüa dè câp dén là van dè ra khôi long châo
Bien Biên Phû. Có thé ra bàng lue lüong manh hoÿc bàng cách lèn ra tùng
toán nhô.
T hé nhUng, vi dôi quân dòn trú dà kiêt süc, vi tinh chat dát dai, hê thong
bó tri và quân so cüa dich, tôi cho ràng viêc thodt ra dàng nào cüng trà thành
cuôc thào chay cuong cuông, hôn loan và chi có mot vài nguòi thoát duoc.
Cho dén nay, nhüng ngüói báo vê Bien Biên Phü dá chién dáu vè vang, lio
duac toán thé giói tu do khám phuc. Chúng ta không có quyèn bòi ban su vmh
quang ây.
Bo dó, tôi tuyên bó kiên quyét chông lai viêc thüc hiên mot d u àn nhu
vây.

384
 DI$N CUA 6NG BIDAULT
G lfl 6NG MAURICE SCHUMANN
Toi tra lcfi dien so 226 cua ong. t\w
Toi ngac nhien ve liri le mil hinh nhtf ong Chu tich Hoi dong Bo trudng da
dung;, nhan lori keu goi mil toi da thay mfit Chinh phu nhieu lan neu vdi Hoa
Ky.
Toi giao cho ong lam cho nguiri ta hieu, vdi ldi le guang nhe can thiet,
ring; toi thay viec ngUdi ta sorn phet lai lich sCf sau khi sU kien xay ra 1& dieu
khomg phai phep den mufc nao.

IThit ba ngay 14 thang 5.

DIEN CUA COGNY G lfl CASTRIES
NGHIEN CtfU VI&C RtJT BO (DIEN BIEN PHU)
TTong tii lenh ra l§nh nghien ciiu va chuan bi cuqc hAnh quan rut bo
j.O.IN.O. C6 the xdy ra, di/oc dfit ten Albatros.
TThiC nhat: Titdng Cogny se xac dinh xem c6 cdn va c6 tot khdng n&u ta
■ut b)d. Be cho chi huy tritdng G.O.N.O. chu dong ve phuong thiCc va chon thoi
iiemi ke tii ngay ma ta qui dinh cho dng dy.
TThiiC h ai: B 6 tri ngan ch$n tii xa cua dich cd vi yeu hem trong viing Nam -
Dong; Nam. Bo do, huong rut chung se la hudng Nam theo sdng Ndm Nua cho
tin iMudng Nha, tiep theo la thung lung sdng Ndm Hiep va Ndm Nu, cung cd
h i tlheo hudng Mubng Son va Cdnh BSng Chum.
'IVhie ba: VUa cam ch&n lUc luong toi da cua ViH Minh trong vung S6p
Vao, chi huy trudng lUc luong Lao vdi phuong tien duoc chi vien, ddng thdi cd
ihietm vu giai tda t6i da mdt hanh lang an toan trong thung lung sdng Ndm
Hep ke tii Mudng Ngoi va Ban Ta Khan. Ngoai ra, chi huy trudng lUc liiong
A o ccdn hinh thanh vung don qudn vdi nhUng phuong tien cua mdt binh doan
■o dcong can thiep trong vung Mudng Son. Chi huy trudng G.O.N.O se duoc
h o n g bao ve lich hanh qudn cua Luc luong tr$n b6 d Lao (F.T.L.). Viec vdn
■huyien qudn va bo tri luc luong nay khdng th i hoan tdt trudc 20 thang 5.
Whit tii: Trong trudng hop thytc hien cuoc hanh qudn nay, chi huy trudng
j.O.iN.O. cdn tinh trudc moi biin phap d i bao ve tinh thdn binh si va cham
;oc tihuang binh d i lai tai chd, d$c biet la bdng cach giU lai b in ho mot vi chi
iuy uju&n su, bac si trudng va tdt cd nhdn vien y t i cdn thiit. S e d i lai phuong
ien itruyin tin cho bac si trudng d i lien lac vdi Co quan Y t i tai Ha Noi.
TThvC ndm: Ngoai ra, toi thiiu cdn huy chie'n xa, dai bac, tai lieu mdt va

385
mät mä, thiit bi vö tuyin.
T h ü sä u : Yeu cdu chl huy triidng G.O.N.O cho biit ke hoach hänh quän
du kiin de v U o t qua vöng väy vä tiip tue rüt qu&n cüng nhu nhu cdu moi mät
cüa öng ta. Vi phuang di&n näy, cdn hinh thänh tai Dien Bien Phü luc luqng
du trü luang thuc vä thuö'c men di1 düng trong ba ngäy cho nhän vien vä
thuang binh d i lai tai chö. Ngoäi ra, sö' qu&n rüt di cän duqc cäp cho möi
nguai ba ngäy luang thuc väi khdu phdn t6i thiiu.
T h ü bäy: Tät nhiin lä cho d in khi cö lin h möi, chl huy trudng G.O.N.O.
vän cö nhiäm vu d i khäng tai cho mä khöng cö tinh thdn rüt lui. Ngoäi ra,
thieu tuang chl huy trUöng G.O.N.O. cän lUu y tinh chdt rät mät cüa chl thi
näy, cän duqc chuän bi möt cäch h it süc kin däo. COGNY.

Thü näm ngäy 5 thdng 5.

DÄNH RlßNG CHO TÜÖNG DE CASTRIES

Chieu: Cöng di|n khöng sö cüa öng ngäy 5 thäng 5.
I. Dong y vi hoat döng trön cäc huöng khäc nhau tüy tinh hinh möi lüc.
Väi khoäng cäch xa gän khäc nhau, cän tim vi cäc huöng vä vüng duqc chl
dm h trong cöng viic 0 1 /0 1 cüa töi ngäy 4 thäng 5 vä täp trung vi do d i duqc
luc luqng Läo bäo vS vä tiip dön.
II. Tät nhien lä töi hoän toän tin cäy öng. D i töi cö d iiu kien quyit dinh
kip thdi üng ho sic chü döng cüa öng tüy theo d iin biin tinh hinh.
I I I . K h ö n g c ä n n h d n m a n h l ä h i& n n a y n l i i ß n i v u v i u u n g c ü a ö n g v ä n l ä
keo däi d i khäng tai chö, sü d i khäng näy cö giä tri vö cüng quy bäu vi
phuang dien ma ra nhiiu triin vong. Rät thän dt. COGNY.

T hü säu ngäy 7 thäng 5

11 g id 1 5 p h ü t.

BÜC DI$N NÄY DÄNH CHO CÜ DIEM HÖNG CUM

(NHÜNG KHÖNG DÄNH DI Dl/ÖC)
Tät nhien lä töi d i cho öng chü döng quyit dinh thuc h iin Albatros. Cho
töi biit cäc y dinh cüa öng. Häy yüu cäu töi tät cd nhüng gi öng they cö ich.
N iu anh mät lien lac väi G.O.N.O. öng ö dudi quyin chl huy trUc tiip cüa töi.
COGNY.

386
 12 x'" 55 phut.
DÀNH RIÉNG CHO Tl/ÙNG DE CASTRIES
Quy dinh vè truyèn tin (trong cuóc hành quàn Albatros).
Thù nhàt: Néu dùac, lièn lac theo hè thóng an toàn F.T.N .V. và F.T.L.,
dùn,ig ma so càp cùu chuyèn vi kép và chìa khóa cùa càc khó'i màt ma 76, chi
có ccàc khói này duoc giù lai (khóng bi hdy - ND). Ong tùy y chon tin hièu,
hoQ.cc tin hièu nói bó cùa G.O.N.O. hièn nay ho$c tin hièu có dinh d u kiè'n sdn
tromg tu lièu dành rièng. Trong thóng dièp ma hóa dàu tièn, hày nói ró gùi
cho càp có thdm quyèn nào.
Thù hai: Ve lièn lac vói bó phdn con lai tai Dièn Bièn Phù, g iù hè thóng
C18ì lièn lac cóng khai.
Thù ba: May bay cùa bó tù lènh thùòng xuyèn nghe tin trèn hè thóng
char.nnel 16, tàn so 51 mègaxich, néu channel 16 bi nhièu, chuyèn sang channel
sau,, cdch 4 so, tùc là 20, rèi 24,... May bay yèu cau duói ddt Idng nghe bdng
tin hièu 6 ngói sao xanh. Tin hièu mày bay là T T H 25 cóng tiép vi ngù. Hè
thómg lièn lac dièn dài cóng khai theo chièu ddt - mày bay. Thóng dièp có
don.ig theo chièu may bay - ddt. Sé gùi ma so bièn tin hièu ddt - mày bay.
Slicdex néu anh thdy có thè duoc bdng hè thóng qui dinh trong tù lièu dành
riènig hay hè thóng khàc mà anh sé bào cho chung tói biét. COGNY.

Thù bay ngày 8 thàng 5.

NHÀT L$NH SÓ 9 CÙA TÓNG T l/L$N H
Sau 56 ngày chién ddu lièn tue, dói qudn dòn trù ta.i Dièn Bièn Phù do
tuómg De Castries chi huy dà phdi ngùng chién ddu vi ho phài chién ddu mót
chómg nàm nèn dà bi tràn ngdp vi só luang qudn dich qua dóng.
S u hi sinh cùa ho khóng phài là vó ich bòi vi, trong vòng 5 thàng, 12 tièu
doàin dà edm chàn uà kim ch é han 30 tièu doàn Vièt Minh, cùu Thùong Lào
khò’n bi dich chiém và bào ve chàu thÓ Bdc Ky.
N hùng ngùài bào vè B ièn Bièn Phù, nhùng chién si cùa càc lùc lùong
khóìng qudn và Khóng - hai qudn dà ghi vào lich sù mót trang sù thi tiép theo
nhiùng trang sù vinh quang nhdt cùa quàn dói ta. Ho dà mang lai cho lùc
lùqmg uièn chinh và qudn dói Vièt Nam mót nièm tù hào mài và mót ly do mài
d é ichién dàu, bòi vi cuóc ddu tranh cùa càc ddn tóc tu do chóng ch é dó nó lè
chuia phài dà chàm dùt ngày hòm nay.
Cuóc chién dàu còn tiép tue.
Ky tèn: NAVARRE

387
 PHU LU C 3

CHIEN DICH BEEN BIEN PHU

(Trich trong cud'n: “Dong Diiong hap hoi”, tac gia Henri Navarre,
Phan Thanh Toan (dich), Nxb. Cong an Nhdn d&n, 2004)

TAI SAO LAI DlfiN BIEN PHU?

Chung ta den cii “cho trung” heo hut tren viing cao B ic bo nay d§ lam gi?
Cau hdi nay khong biet da bao nhieu lan dupe d&t ra.
Be c6 the hieu difcfc cic ly do khien toi quyet dinh chiem giiif ctf diem Bien
Bien Phu va chap nhan tran danh tai day, ta phai quay trd lai tinh hinh vao
cuoi thing 10 n&m 1953, khi Vi$t Minh tii b6 ke hoach ddnh vao vi.ng chau
tho va chuyin cAc no liic cua ho ve phia vung cao B&c Bp va BSc Lao.
Vao cuoi thing 10, chung ta lien tiep nhan duTcfc tin l i luc luong du kich
cua ta d xuf Thai bi hai trung do&n chinh quy tien cong va Sif doan 316 da rcri
vung ranh gidi cua mien chau tho de tien ve Lai Chau.
Bau thing 11, c6 c ic dau hiiju cho thay mQt sir di chuyen ve vung phia mii
cua cic don vi quan trong chiia diiac x ic dinh cua cic Sa doin 304, 303 va 312
theo sau Su doin 316.
Ban dan, qua cAc nguon tin rat chinh xAc, chung ta nim diigc ke hoach
cua Vipt Minh. Tai viing Tay Bdc BOng Duong, ho nhkm muc dich tiSt di6t luc
lugng du kich cua ta d vung xU Thii, cac cSn cU ph6ng thu tai Lai Chau, v i
binh trudng sufc manh cua ho tren to&n bp lanh tho BSc Lao (Phor.g Saly -
Nam Bac - Luang Prabang), kiem so it hoan toan bien gidi Trung Quoc - Lao,
ip s i t vung bien gidri nudrc Xiem. Cho diia de tung ra nhutng cupc hanh quan
noi tren li Bien Bien Phu.
Burng trudc tinh hinh rat ro nhu vay, ngay trong giai doan cuoi cua mudi
ngay dau tien thin g 11, van de doi hoi la phai cd ngay mpt quyet dinh, neu
khong thi se bi doi phuefng qua m it. Cd nen bao ve nude Lao hay khcng? Nen
Mm chut, nhUng phii lam nhu the nio?
* * *

Vi$c bio ve nude L&o luon l i mot trong nhufng viec lam thudng xjyen b it
buoc cua Tong tu l?nh quan dpi Phip tai Bong Buong. Nhung giai doin chien
tranh 1952 - 1953 la thdi ky m i gan nhu toin bp cic luc lupng du tru da dupe

388
huy dông de dâm bâo chien dâ'u, cho thây tinh trang hét süc khd khân cüa ta.
O phàn trên tôi cd ndi dén câu hôi duge dàt ra tai Uy ban Quô'c phông
Quôc gia vào thâng 7 nàm 1953 (Xem chUcmg 3) là lieu cd nên loai bd viçc bâo
vê nUdc Lào khôi nhiêm vu cüa Tong chî huy quân dôi Phâp tai Dông Duang
hay không? Nhifng dâ không cô mot quyê't dinh nào diigc dira ra. Do dd sû
mang này, màc dù không duge gia han, nhtfng vân ton tai.
Nhiêm vu này côn cd y nghïa ldn lao và cd tinh bât buôc han khi, vào
ngày 28 thâng 10, mot hiêp adc dâ duge kÿ à Paris vdi Chinh phü Phâp, qua
dd chinh phü Lào gia nhâp khô'i Liên hiêp Phâp và nUdc Phâp cam kê't cd
trâch nhiêm bâo vê niidc Lào.
Hiêp lidc dd duge gidi ngoai giao cüa chüng ta xem nhii mot mâu mue dé vê
sau së thiic hiên vdi Viêt Nam và Campuchia1. Không ton trong ldi cam kê't
này 15 ngày sau khi dàt büt kÿ, dong nghïa vdi su phâ sân chàc chàn cüa
chinh sâch này.
Khi duge tôi hôi ÿ kiê'n vào dàu thâng 11, ông Tong üy dâ trâ ldi ràng
không thë bd rai nUdc Lào duge. Ông Marc Jacquet, Tong trudng Bq Quan hê
vdi câc Quô'c gia Liên kê't khi dê'n Dông Diiang vào giüa thâng 11 dâ phât biëu
vdi tôi mot quan diém tiiang tif. Ông thing thân cho ràng nê'u Viêt Minh
chiê'm diiçrc vùng Luang Prabang và âp sât sông Mékong thi nd së tao ra mçt
cü sô'c vdi dii luân ni/dc Phâp và së không thë nào tiê'p tue cupc chiê'n tranh
diigc.
Viçc phông thü niidc Lào diigc nhâ't tri nhiing tien hành nd nhii thë nào?
Phâi triic tiê'p bâo vç niidc Lào hay phông thü nô mçt câch giân tiê'p bàng
câch tung ltfc luang tif vùng châu tho, buôc Binh doàn Tâc chiê'n Viêt Minh,
hoàc it nhâ't là môt phàn lue luang cüa nd phâi ra mât dô'i dàu vdi ta? Vân dê
này nàm trong chiê'n luge chung cho chien trudng Dông Duang mà chüng ta dâ
cd nghiên cüu à phàn trude (Xem chiCcmg 6). Chüng ta côn nhd do thiê'u thon
vê phuang tien nên cho dù tôi cô muô'n làm khâc di nhu thë nào, tôi vân phâi
quyê't dinh phuang ân phông thü mgt câch truc tiê'p nude Lào.
Viçc phông thü này së diia vào khu viic nào?
Tîi xü Thâi, nai tâp kê't cüa Viçt Minh, câc con duàng dân qua Lào duge
tâp trung thành hai nhânh. Câ hai dêu hudng vê vùng Mékong Thugng. Con
duông phia dông di qua Sam Nua và cao nguyên Tra Ninh, vê phia Paksane,
Luang Prabang và Vien Tiane. Nd duge kiëm soât bdi môt cU diëm trong vùng

1 Nôi cliuyên veri Hiêp hôi nguôi Phâp à Dông DtfOng, ông Paul Reynaud - m ôt ngiidi
dông vai trô chü yê'u trong chinh phü, dâ nôi: “Hiêp Uôc vdi niidc Lào tao dieu kiên cô
giâi phâp di dê'n sii chuyen biê'n càn thiê't cho khô'i Liên hiêp Ph âp ”.

389
cânh dong Chum, do tüông Salan lap ra tù nâm trade. Con dacmg di vl phia
tây, tôt han râ't nhiêu, xuâ't phât tù Tuân Giâo, di qua Biçn Biên Phü và thung
lüng Nâm U, cô düông sông cô the di chuyen düçfc, hüctng ve Luang Prabang,
sau dô dê'n Vien Tiane.
Nhong theo nhûfng nguôn tin chàc chàn chung ta nhân düçfc, thi chinh con
düông thü hai này së düçfc câc lüc lüçfng Viçt Minh sur dung. Viçc tinh toân sa
bp cho thâ'y Binh doàn Tâc chien cüa Viçt Minh cô the së cô mât tai Biçn
Biên Phü ngày 1 thâng 12 và den Luang Prabang vào khoâng ngày 1 thâng
giêng 1954. Chûng ta dü kiê'n trong câc tuàn le dàu cüa nâm 1954, it r.hat là
nhüng don vi nhe dàu tiên cüa Viçt Minh së den düçfc vùng Vien Tiane, tien
den bd sông Mékong doc theo biên giôi nuôc Xiêm.
Viçc phông thü nüôc Lào không the düçfc dâm bâo bàng chien tranh cor
dông. Trong chüang trade tôi cô nôi dê'n câc lÿ do: tinh dâc thù cüa dia hinh và
viçc không the thich üng düçfc cüa câc lac lüçfng phia chûng ta.
Bo dô ta phâi tim mpt phüang phâp dânh khâc, theo câch goi cô cien là
“chiê'n tranh chiê'n lûy” hoâc theo câch goi hiçn dai là hç thô'ng nhCfng “con
nhim” hay hê thô'ng “cum cû diëm”. Phaang phâp này cô the cho mpt giài phâp
không tôt lâm, nhong suy cho cùng dây là giâi phâp duy nhâ't cô th l cc duçrc.
Nô së không ngân chàn câc don vi nhe cüa dich tien dânh câc vi tri ihô lé
trên dâ't Lào nhUng do ta trâ'n giQ daçrc nhüng diem trong yê'u nên st ngàn
chàn düçfc dô'i phüang xâm chiê'm nüôc này. Bây chinh là phüang câch tüôrng
Salan dâ sü dung vào nâm ngoâi.
Nhüng vâ'n de là dàt câc chiê'n lüy, con nhim, cum ciî diém dô à dâu?
Bù là cân nhàc tinh hinh mçt câch sa dâng nhâ't, không ai cô thé châ'p
nhân phông thü nüôc Lào chi tai Luang Prabang hay Vien Tiane.
Vé mât chinh tri, cüng giô'ng nhü chüng ta phông thü nüôc Phâp ngay tai
Paris hoâc Orléans. Trên thüc tê', Luang Prabang cô tàm quan trong \ê m ât
chinh tri râ't lôn, trong khi Vien Tiane chï là thü dô hành chinh, không cô m çt
tàm quan trong nào câ. Vi vây, chiê'n dâ'u de bào vç Luang Prabang :ô th l
mang lai nhiêu lçri ich lôn, trong khi phông thü bào vç Vien Tiane thi không
cô môt ich lai nào câ. Châng thà sa tân khôi tâ't cà vùng Bàc Lào côn cô lai
han.
Büng vê mât quân sü, thi cà hai thành phô này dêu không the düçc phông
thü trong nhüng dieu kiçn tôt, câ trên mât dâ't lân tü trên không. Luang
Prabang nâm gon trong mpt câi lê bi doi nüi vây chât tù moi phia. Vào bat cüf
thôi diêm nào trong nâm, viçc tien dê'n gàn bàng mây bay cüng dêu rit khô
khân. Viçc phông thü Vien Tiane trên bp së di dàng han nê'u chüng ta phât
hoang düçfc vùng rùng râm chung quanh. Han nüa câ hai sân bay cùa hai

390
thành phô này dêu không nàm trong cU ly thuân lai dé cô thé gom chung
trong mot cU diém phông thü duy nhât, trù khi phâi dàu tii vào dày nhüng
phitang tien rat lôta. Cuô'i cùng cU ly cüa chüng vdi câc sân bay à vùng châu
tho là quâ xa.
Cho dù bàng câch chap nhân sü dung sô luang phuang tiçn chien tranh
không lo1, chüng ta c6 thé giü dirge Luang Prabang và Vien Tiane trong mot
then gian dü dé buôc doi phiiang tù bô nhùfng cupc tan công truc diên vào hai
thành pho này, nhung quân dôi ta sê bi dich nhanh chông bao vây. Su phông
thü cüa hai thành pho sê không ngàn chàn duac Viêt Minh chiém dông câc
vùng chung quanh và tien sât vê vùng biên gicri nuôc Xiêm. Dây là mue tiêu
chinh tri cüa ho.
Néu không bi bât buôc phâi giao tranh trên chien truông, dich quân vân cô
thé dat diiac mue tiêu dô mà không phâi dua vào vông chien câ Binh doàn Tâc
chiên cüa ho. Mot phân dâng ké cüa binh doàn này vân cô thé ckrgc sü dung
hoâc d vùng châu tho, hoâc dé tàng cifông câc life lüQng khâc cüa ho â vùng
mien Trung Dông Diiang. Nhir vây, giai doan chién tranh nàm 1954 sê chüng
kiê'n su that thü châc chàn cüa vùng Bâc Lào, kèm theo hoâc cô thé là mot
trân dânh ldn vào châu tho vôi mot sii thât lai ldn vê màt quân so cüa chüng
ta và khâ nàng chuyén bien xâ'u nghiêm trong cho ta2, hoâc cô thé là mpt cuôc
Nam Tien cüa Viçt Minh ngang qua vùng Trung Lào.
Dé ngàn cân khâ nâng cüa Viçt Minh vùa tien sât dén ber sông Mékong
mà không cân phâi giao tranh, vùa giû difac câc lùc luang cân thiê't de cô thé
uy hiê'p duac ta à câc nai khâc, ta chi cô mpt giâi phâp duy nhâ't: chàn ngay
con duông ho sê di qua bâng m<)t cur diém. Cân cû này sê duac thiê't lâp theo
edeh n ào d 6 khiô'n Vi§t Minh nê'u mnô'n di viing qua dô thî phâi tîm câch nguy
trang mot lue luang râ't quan trong, hoâc phâi tien công nô trüôc khi vUgt qua
dây.
V£y thî phâi dât cân cüf này Ô dâu?
Lai Châu là kinh dô cüa xü Thâi và là càn cû duy nhâ't cüa lue luang trên

1 So luang câc phUcfng tiên này lôn hem râ't nhilu so vôi sô' luong cân thiê't dé phông thü
Diçn Biên Phü.
2 Trân dânh trên vùng châu thé dâ diën ra râ't âc liçt (xem chuong VI). Dà nhiêu lân
tuông Cogny cho thâ'y nhùng lo làng râ't nghiêm trong trong câch giâi quyê't câc vâ'n
de, thâm chi ông du kiê'n phâi bô luôn Hà Nôi. Trân dânh d vùng Trung Lào cùng
không d l h an. Nê'u m ot trong hai trân dânh nôi trên duac tiê'n hành vôi mot tÿ le
quân sô' b ât loi han nüa (bên Viêt Minh cô quân sô' vuat trç i tU 15 dê'n 20 tieu doàn),
châc chàn là chùng ta sê thâ't trân. Nhô vây V içt Minh sê tim duac m $t thàng lai vang
dôi à nai khâc B içn Biên Phù, theo yêu càu cüa hôi nghi Genève dô'i vôi ho.

391
bô c6 sân bay duy nhâ't mà chüng ta c6 thê cô düac tai vùng cao. N6 à quâ xa
truc lô chüng ta muôn ngân chàn. Han nüa, nê'u nô bi dàt triidrc mot sü uy hiê'p
nghiêm trong, thi chüng ta không thé phông thû düac cü diém này. Sân bay
tai dây nàm khuâ't trong mçt thung lüng râ't hep. Cho dù thài tiét c6 tôt, khi
muôn ha cânh, mây bay phâi liiçrn nhii làm xiê'c. The nhüng, thài tiét à dây lai
thüàng rat xâ'u.
Cü diém duy nhâ't c6 thé lâp düac mot càn cü cho lue quân và không quân
nàm câch Lai Châu 90km vê phla nam: Bien Biên Phü.
Giâ tri chien lüçrc cüa Bi$n Biên Phü dà düorc xâc lâp tir lâu. Bây là nai
mà rat lâu, nhüng kè xâm lüac tù phüclng Bàc dâ di qua dé tràn vào vùng
Mékong Thüorng. Chüng ta luôn giûf à dây mot lüc lüçtng don trü, trüdc khi
phâi rüt di vi süc ép cüa Viçt Minh.
Trüdc khi mân nhiçm kÿ công tâc, tüdng Salan dâ de nghi chiê'm lai Biçn
Biên Phü. Trong mot bân nghiên cûu de ngày 25 thâng 5 nàm 1953, khi nôi
vê công tâc phông thû nüdc Lào, tirdng Salan viê't: “Phâi cüng cô' câc lüc lüçrng
hiçn tai bàng câch to chûc mçt trung tâm khâng cü mdi tai Biçn Biên Phü.
Tôi dà ra lçnh tâi chiê'm khu vüc này ngay tù dàu thâng giêng nàm 1953, khi
tôi nhân dinh nô rat càn thiê't cho sü an toàn cüa kinh dô Luang Prabang. Câc
sü kiên xây ra vào thâng tü và thâng nàm dâ chüng minh tinh cap bâch cüa
mçt cuçc hành quân nhü vây. Chl vi thiê'u phüang tiên vân chuyén düirng
không nên ta không thé thüc hiên düçfc c u q c hành quân trüdrc khi Viçt Minh
mô cuôc tiê'n công vùa qua”.
Câc nhà lânh dao Lào, nhüng ngüèfi biê't râ't rô dâ't nüdc ho, nhân dinh
ràng chùng nào ta chüa chiê'm lai düac Biçn Biên Phü, thi con düàng cüa Viçt
MiiUi tiê'n vào Luang Prabang vân càn düac rçng mà, vi tù Biçn Biên Phü dê'n
Luang Prabang không cô mot nai nào khâc cô thé to chüc phông thü düac.
Và cuô'i cùng, chüng ta biê't là Viçt Minh cüng dânh giâ Biçn Biên Phü cô
mot giâ tri cô't yê'u1. Trên thüc té, tinh châ't quan trong cüa Biçn Biên Phü là

1 Khi chien dich Dien Bien Phü dang dien ra, ttfdng Giäp trä löi cuqc phong van cüa möt
nhä bäo Cöng sän Y nhii sau: “Khi chiem Dien Bien Phü dich thü khöng nhCfng co muc
tieu triiöc m ät lä hinh thänh möt eil diem tie'n cöng chö'ng lai nüöc Viet Nam t£i vüng
Täy Bäc, mä cön cö möt muc dich säu xa khäc, muc dich näy difoc B6 Tham müu My
rä t quan täm lä, b ifo nö thänh m $t trong nhöng cän cür khöng quän quan trong er vüng
Döng Nam chäu A”. Vä öng da chi cho nhä bäo näy xem vi tri cüa Dien Bien Phü, lä
täm cüa möt vöng trön cö bän kinh keo däi den tan mien Nam Trung Quöc, Mien Dien
vä Thäi Lan. Sau dö, trong cuqc phöng vä'n cüa m öt tuan bäo Cöng sän Phäp, öng da
nöi: “Dien Bien Phü lä möt diem chien liicfc rä t quan trong... Quän döi V iln chinh
Phäp da den däy de phöng thü dä't Läo vä täi chiem vüng Täy B äc Viet Nam. Neu

392
không thé chôi câi dugc, câ trong cuôc chien ta dang theo duoi lân khi phâi met
rông chien tranh. Dây là bân le cüa câc truc dadng nôi lien câc vùng biên gidi
Lào, Thâi Lan, Mien Bien và Trung Quô'c. Trânh di qua dia diém này là cùc
kÿ khô khàn vi chl cô nhüng dudng mon doc nui. Nhùng cânh dông à Bien
Biên Phü là nhùng cânh dong dông dân ctf và giàu cô nhàt vùng thagng du.
Sân lùgng gao à dây rat cao, du dâm bâo liJang thac trong nhièu thâng cho tii
20.000 den 25.000 nguài. Sân bay cô khâ nàng duorc nôi rông ra mot câch dê
dàng tir hai den ba lân 1.
Tuy vây, Bien Biên Phù cùng cô mot han chê' rat lôn ve m àt sü dung
không quân, dô là ciT ly giûta nô vdi câc sân bay vùng châu tho, nefi don trü Idc
lugng không quân cüa chûng ta. Nhùng ta phâi chàp nhân, vi không cô mot
giâi phâp thay thê' nào khâc. Viêc chi viên bàng không quân cho mot trân
dânh à Bien Biên Phü dù vây van dê dàng han chi viên cho mot trân dânh d
Luang Prabang hay Vien Tiane.
Han nüa néu van de cg ly gây cho chûng ta nhùng khô khàn v l màt không
quân, thi nô cùng tao ra cho Viêt Minh nhùng khô khàn vê mât hâu cân. Bien
Biên Phü câch vùng châu tho 200km, câch biên gidi Trung Quôc 300km2. Câc
con dudng nôi liên Bien Biên vdi biên gidi Trung Quôc hoàc không cd, hoàc bi
phâ hüy. Màt khâc dé tien công vào Bien Biên Phü, Binh doàn Tâc chien Viêt
Minh chî cô thé dirgc tiep té bàng câc doàn dân công. Do dô, siîc manh cüa ho
bi han chê'. Trong mot bân nghiên ciîu vào thâng 5 nàm 1953 ve câc cuôc hành
quân d câc vùng thagng du, tudng Salan cho biet quan diém cüa ông là Viêt
Minh không thé nào sü dung vu khi nàng vdi mot sô lugng ldn duge. Nhung
cUdng dg chi viên ldn cüa Trung Quôc làm cho nhân dinh này hoàn toàn sai.
Dûng v c m û t c h ie n t h u â t , d ie u k i ê n p h ô n g t h ü cüa B iô n B iô n Phü cû n g

tuang ta nha moi ciî diém dage thiet lâp trên câc vùng nüi, dage bô tri chung
quanh mot sân bay. Vi tri cüa nô nàm trên mot chô trûng. Không thé nào làm
khâc han, vi chüng ta chaa tim dage phaang phâp xây dgng sân bay trên câc
ngon nüi. Tuy nhiên long châo Bien Biên Phü rông nhàt so vdi moi nai khâc d
vùng thagng du. Dây cüa long châo là mot cânh dông thât rông ldn vdi kich
thade 16km chiêu dài và 9km chiêu ngang, bàng phàng, thoâng, tao dieu kiên

hoàn tâ't kê hoach n ày, dich quân sê cô m ot cân cüf không quân và lue quân dè nàng
siîc ép lên phia sau long chüng tôi, buôc chüng tôi phâi tân ra trong vùng giûra châu tho
và Bien Biên Phü”.
1 Tù dây nhüng m ày bay hiên dai cô thê bay den gân n ha t a t câ câc nôi à vùng Dông
Nam châu A. Nguôi N hât xây düng mot cân cü quan trong cr.dây nhàm vào mue dich
này.
2 Dây là khoâng câch nhûfng diém tâp kêt hàng chi viên cüa Trung Quôc trong vùng biên
giôi.

393
tuyêt vói cho viçc sû dung thiet giâp1.
Câc ngon nui cao nâm câch sân bay ttf 10 den 12km. Sân bay dtfçfc câc eût
diem boc quanh. Ctf ly này dài gâ'p dôi ctf ly htfu dung cüa phâo binh dich. Câc
don vi phâo binh dôi phtfang chi có the bàn di tìi nhùtag triên niii do vi phia
lòng chào. Ltfc ltfçfng phòng khòng cùng phài tàc xa nhtf the neu ho muon
khòng che vùng tròi phia trên sân bay. Theo y kien cüa tà t câ câc chuyèn già
phâo binh, thì khòng the dàt phâo ò vi tri nhtf vày và tran dia phâo së bi câc
dài quan sàt dàt trong lòng châo phât hiçn, lue ho dang chuân bi hoàc lue ho
khai hòa. Chüng së bi không quân và phâo binh cüa chüng ta bit miçng ngay.
Tuy nhièn phtfang câch Viçt Minh sur dung phâo binh hoàn toàn bàc bò lÿ luàn
mang nàng tinh ly thuyet nói trên. Tòi se nói rò hon ve nhtfng phtfang câch
này Ò phàn sau.
Cho dù có câc mât han chè' khòng the trânh khói cüa câc eût diem dàt trên
vùng thtfçfng du, nói chung vi tri cüa cûf diem Biên Biên Phü có the dtfçfc dânh
giâ là tôt. Thiic te là vi tri cüa nô tôt hcfn nhiêu so vói Nà Sân, Lai Châu và
Luang Prabang. Nó có the dtfçfc dânh già ttfcfng dtfang vói cânh dông Chum.
Trên dây là nhtfng lÿ do dâ thuc day chüng ta phâi chiem dông và châ'p nhân
giao tranh tai Diçn Biên Phü. Giâi phâp này không phâi là tôt nhâ't, nhtfng có
the châ'p nhân dtfçfc de chông lai mpt dôi thü mà ta dtf tinh së phài doi dàu.
Giâi phâp này dâ bôc lç rô nhtfng diem yeu chi sau stf gia tâng stfc mar.h m çt
câch het stfc bâ't ngd và không the dtf kien dtfçfc cüa dô'i phtfang. Dù the di
ntfa, cùng không có giâi phâp nào khâc han2.
* * *

Sau khi eût diem Diên Biên Phü thâ't thü, quyet dinh tiê'n hành cupe chien
t a i D i ê n D i ê n P l i û g â y r a n h i ê u l£»i n l i â n x é l , p lié b l n l i , îiliU n g h à u hê'L ilé u s a i
S tf thât.
Có ngtfòi nói ràng viçc dânh chiem Diçn Biên Phü là mpt stf âp dât cüa
Chinh phü dôi vói tôi. Hoàn toàn không düng! Chinh phü phâi chiù trâch

1 Mpt dän bilu diicfc xem nhtf lä m öt chuyen gia ve Döng Difcfng da tuyen bö vöi Quoc hpi
rän g dieu kien de chien dä'u trong vüng cänh dong cua Luang Prabang to t hem d löng
chao Dien Bien Phü. Nhiing “cänh döng” Luang Prabang de bi tä'n cöng vä nhö hetn
löng chäo Di£n Bien Phü t£i bö'n den näm Mn.
2 Trong mgt cuqc phöng vä'n tiföng Giäp dänh cho öng M erry Brom berger, dUöc ding täi
tren tir P a r is P re s s e väo däu thäng 6 näm 1956, ngUÖi ta da ghi nhän nhütng n iä n x6 t
sau däy cüa öng ve k§' hoach hänh quän den Dien Bien Phü: “Ngüöi ta cho räng däy lä
m pt cuqc hänh quän ngu ngö'c. T h ät ra nö dä diiöc nghien cütu rä t ky”. “H öa h'c phäo
binh vä khöng quän cüa cäc öng cö the dänh väo tä't ca moi ngö ngäch vä siicn nüi”.
“Chüng toi phäi dinh chi cuqc ti§'n cöng väo dä't Läo”.

394
nhiém khi khóng quy dinh r5 rang nhiém vu cüa tói va khóng cung cap dü
phiíang tién dé tói có thé hoán thánh nhiém vu nói trén. Nhiíng trách nhiém
cüa Chính phü düng lai ó dáy. Chính phü da khóng can thiép váo v í q c diéu
hánh các cuóc hánh quán. Ngay sau khi cü diém thát thü, trong m0t c u q c hop
báo, dé trá lói cáu hói cüa mót nhá báo tói nhán hét trách nhiém ve các quyét
dinh dán den chién dich Bien Bién Phü.
Nguac lai vói y kién viía nói, cüng có dií luán cho ráng quyét dinh giao
tranh tai Bien Bién Phü la di nguüc lai vói y kién cüa mót só' thánh vién cüa
chính phü, nhát la y kién cüa các vi chi huy quán sir trong dó có các thuóc cap
cüa tói. Tá't cá nhCfng dií luán náy cüng sai hoán toan. Chira bao gió chính phü
phát biéu mót quan diém dé dát náo triíóc khi chiéu hiíóng cüa trán dánh xoay
chuyén mót cách bát lai. Han n ía, ta sé tháy ró han ó phán sau, chính phü
cón cho tói lá có tur tiíóng bi quan khi tói tho lo các nói lo ngai cüa riéng
minh.
Cüng chira bao gió có mót vién chi huy quán sir náo có y kién chong lai
cuóc hánh quán tai Bién Bién Phü1. Cuóc hánh quán náy diíac thóng qua mót
cách chính thiíc báng mót báo cáo cüa tiTóng Ely - Tong Tham mifu tritóng va
lá Chü tich Uy ban Tham mufu Hón hap.
Vá cuoi cüng, cüng chiía bao gió mót thuóc cap cüa tói trong khóng quán
hay luc quán cüng nhií tá t cá nhüng ngiíói khác có lien hé sáu xa den c u q c
hánh quán có y kién phán bác.
Chi sau khi tinh hinh chién sií bát dáu chuyén bién xáu vá nhát lá tír khi
cü diém bi thát thü thi mói bát dáu có sir lén tié'ng trong giói quán sir cao cáp
vá nhát lá trong giói chính tri vói nhüng luán diéu: “Tói dá nói rói má”2.
Ngiíói ta cón nói ráng cü diém Bién Bién Phü diíac láp ra dé “tiéu diet

1 S lT phán bác duy n h át dó'i vói viéc lüa chon chién tracing B ién Bién Phü lá cüa tüóng
Fay , Tham müu tritóng Khóng quán, khi óng tói thám cum cúr diém tháng 2 nám 1954.
Su phán bác náy khóng có tính chá't chién thuát hay chién luac. Titóng F a y chi lo ngai
sán bay sé khóng sü dung difac váo müa miía. Mót cuóc diéu tra cho tháy trong quá
khií, chiía m ót lán náo duóng báng bi dóng cüa nhiéu han hai hay ba ngáy. T hé nhüng,
su náng cáp (lám kénh th o át nüóc) dá lám giám sü rüi ro. Nhüfng dien bién vé sau
chüng minh sir lo láng cüa tiíóng F a y lá khóng có ca só, vi các máy bay dá dáp xuó'ng
diíac B ién Bién Phü m ót cách khóng khó khán dé di tán thüang binh dé'n tan cuó'i
thán g 5.
2 Trong m ót dien ván doc ta i Caen ngáy 25 thán g 6 nám 1955, óng J . Laniel cho rán g
B ién Bién Phü dá “lám cho chính phü phái lo láng”. Nhüng tói khóng hé düac biét chút
gi vé “sir lo láng” cüa óng ta. Trong lói khai nhán vu án “ró ri thóng tin ”, óng Jacqu et
cüng tuyén bó 6ng ta dá cám th áy “lo s a ”. T h át khó hiéu, lá Bó tritóng phu trách xáy
düng nén quó'c phóng nhiíng óng khóng nói gi vói téi vé nói “lo sg” á'y.

395
Viêt Minh”. Nhûfng diën giài à câc phàn trütfc vê lÿ do tai sao tôi buôc phâi di
dén quyê't dinh d6 dû de phàn bâc mot sü giâi thich quâ dan giân nhii vây.
Nhiing neu sü thât cô dung vây, thi tôi cüng không lay gi làm xâ'u hé. Và cho
dù cô dâng tiê'c nhii thé nào vê mât quan diem nhân dao, thi viêc tiêu diêt dô'i
phüang cüng là mot trong nhüng viêc làm chinh dâng cüa ta t câ moi ngüdi chi
huy trong chien tranh. Dây cüng chinh là nhiçm vu chinh mà tüdng Giâp giao
cho quân linh cüa ông.
Ngoài viêc phài chàp nhân chien dich Bien Biên Phü, tôi c6 côn mot câch
nào khàc dé bâo vê Lào không?
Chiê'n lüac không phài là mot khoa hoc chinh xâc. Câc van dé nô dât ra
bao gôm nhiêu giâi phâp, và ngüôi chi huy cô trâch nhiêm phâi chon mot. Tuy
nhiên cüng cô nhüng tracing hap - và nhàt là trong nhüng trücmg hap kh6
khàn chi cô thé cô düac mot hüdng giâi quyê't duy nhâ't, dù không düac tô't
lâm. Vdi nhüng phiiang tien ta cô düac chi nhü vây nô là giâi phâp duy nhâ't
cô thé giüp ta hoàn tâ't düac nhiêm vu.
Và dây chinh là trücmg hap cüa tôi. Chiê'm dông Biçn Biên Phü và châ'p
nhân giao tranh ô dây là giâi phâp duy nhâ't cô thé giüp tôi cüu düac nüdc Lào
trong dieu kiên tôi dang cö trong tay phüang tien.
Nhü tôi da nôi à phàn trüdc, trüdc khi chiê'n dich Biçn Biên Phü no ra,
không cô bât cü ai de nghi vdi tôi mpt giâi phâp thay thê' nào khâc. Tuy
nhiên, khi sü viêc là “nhüng sü viêc dâ roi”, thi không bao gicf thiê'u câc y
kiê'n: “lê ra phâi làm nhii thê' này, phâi làm nhü thê' kia”. Và không hè cô mot
sü cô' vâ'n nào khâ dï cô thé mang dén mot giâi phâp eu thé, phù hap vtfi
nhiêm vu và phüang tien tôi cô trong tay. Sü dânh giâ này dâ cüng cô' thêm
nhân dinh cüa tôi ràng không thé làm gi khâc han ngoài nhüng gi tôi dâ làm.
VIÊC c h iê 'm g i ü d i ê n b i ê n p h ü

Tôi c6 quyê't dinh vào thüang tuàn thâng 11 phâi chiê'm giü Bien Biên Phü
và xây düng à dô mot càn cü Luc - Không quân dé bâo vç Lào.
Cuôc hành quân này không phài là mot sü ngâu hüng vi kê' hoach thüc
hiên dâ düac chuàn bi tü nhiêu thâng trüdc. Tôi côn nhü rat rô vào mùa hè,
khi ta cho sa tân câc dan vi ra khôi Nà Sân, nai mà tifcmg Cogny dânh giâ là
mot dia diém không thich hap vê màt chiê'n lüçrc, vê màt chiê'n thuât, no là
mot v lîc thâm cho câc tiëu doàn, cüa chüng ta, vi tiiüng này dâ nhiêu làn dê
nghi tôi nên dânh chiê'm Bien Biên Phü, nai ông cho là cô nhiêu thuân lori
trên tâ't câ câc lïnh vüc1. Vào lue â'y, vi chaa cô dü câc lüc lüông dü bi, tôi dà

1 Vào thâng 6, ttfdng Cogny viê't cho tôi: “...Ngay khi ngài nhân chiîc chi huy, tôi dâ dê
nghi sa tân khôi Nà S ân... Tôi cüng thông bâo cho ngài biê't quan diëm cùa tôi: càn ciî

396
cho hoän lai cuôc hành quân. Dii kién nó se dtfçrc tien hành vào tháng 12 hoäc
tháng giêng qua mot sii hop dóng tác chien. Mot mùi tien tir Lào. Mot müi
tien tù Lai Châu, trong khi mot liTofng nhây dù së nhây bo xuô'ng mue tiêu.
Mot theri gian sau dô không lâu, tiíóng Cogny lai nhàn manh: “Mot cuôc
hành quân xuô'ng Diên Bien Phü dánh dâ'u sir nám lai quyên chu dông mot
cách dúrt khoát cüa ta tai vùng Bâc Bô”.
Luc này, van dé là phái ra tay nhanh chông de kip dê'n noi triíórc Binh
doàn Tác chién cüa Viêt Minh. Life liitfng tir Lào chiía näm trong cií ly dé có
thé can thiêp, lüc lüçmg dóng tai Lai Châu thi không du dé trién khai. Chi côn
càch dô quân bàng ditôrng không. Ta chon ngày 20 tháng 11 dé hành dông vi
dây là thöi diém chót còn du theri gian trién khai lire liiçmg mot cách vùng
chàc triíóc khi Binh doàn Tác chién Viêt Minh tràn dê'n. Mot lire lirçmg nhây
dù gom sàu tiéu doàn và mpt don vi pháo binh (súng không giât 75 ly) do quân
chiém Diên Biên Phü trong lúe các don vi ô Lai Châu càm chân toi da các lire
liícrng doi phiTöng trong vùng Tuân Giáo. Ngay sau khi dircmg bäng diroc phuc
hôi, ba tiéu doàn nhây dù së diiçrc thay thé bâng mot liic liiong ca dông dirôrng
không rút tù vùng châu tho1. Liic lirçrng dóng tai Lai Châu së diiçrc rút vê Diên
Biên Phü khi có nguy ca chác chân së bi tan công.
Ngày 20 tháng 11, düng theo dii kién, mot lire lüçfng góm ba tiéu doàn dù
nhây xuong Diên Biên Phü, chiê'm ciî diém, dè bep mot cuôc khâng cU quyê't
liêt cüa mot tiéu doàn dia phirong Viêt Minh, hoàn toàn bi bât ngô. Dê'n ngày
21 - 22.11, liic liiçrng này diiçic sir chi viên cüa ba tiéu doàn dù khâc cùng vói
mot don vi pháo binh. Ngày 22.11, ho dâ bât diiçrc liên lac vói Lai Châu. Ngày
24 sân bay diicrc mà tró lai. Cuôc hành quân diiçrc tiíóng Gilles chuán bi và
th iïc h iô n m o t c a c h tu y ô t veri.

TÓ CHÜC CÔNG TÁC CHÎ HUY

Trân dánh diên ra tai Diên Biên Phü có ânh hiiông lên toàn b§ chiê'n
trufòng Dông Diíang, vi nó có mue dich vùa phòng thü nuóc Lào, vùa càm chân
quân dich tao thuân Ieri cho viêc bâo vé vùng châu tho và vùng trung tàm
Dông Dirong. Düng vê mât lÿ thuyê't, nó có thé dtfçrc giao cho mot Ban chi huy

Không - Luc quân ta i Diên Biên Phü hem hân tai Nà Sân. Do tinh hinh biên doi tai
vùng xil Thâi và sau khi dà suy nghï kÿ, tôi thâ'y phâi nhàc lai de nghi này duoi mot
hinh thúfe hoàn chînh hem...” và trong m ot doan sau dô, tjcrng Cogny dánh già Diên
Biên Phü là “chiê'c chia khôa cüa vùng B âc Lào”.
1 Theo de nghi cüa tiferng Gilles, Tir lênh các lire liiçrng không vân phu trách cuôc hành
quân này, tôi dà quyê't dinh dé lai Diên Biên Phü ba tieu doàn nhây dù, de du trCf cho
cá c cuôc phân công. Nhiêm vu này chi có thè’ dirçrc giao cho nhûfng dön vi bô binh tinh
nhué - các tieu doàn dù có thé’ dâm trách nó m ot cách r a t tôt.

397
truc thuôc trüc tiê'p vi Tong tu’ lênh quân dôi Phâp tai Dông Bucrng.
Nhüng trên thiic té, moi viêc dêu diên ra ngüçic lai. Bien Biên Phü toa lac
trên lânh tho Bàc Bô. Câc con düông liên lac tiép té cüa doi phücrng nàm chi
chit trên vùng lânh tho này. Vê không quân và hâu càn, chién trücrng Bien
Biên Phü phu thuôc vào vùng châu thé, noi có nhüng càn cü dù süc dâm nhân
viêc chi viên. Chi có câc Bô Tham mifu cüa câc lue lugng trên bô và trên
không tai Hà Noi mói có khâ nàng chi huy trân dânh vi chi ho móì có phuang
tien vât chat, su hiéu biét vê dia hình và cà ve doi phücrng.
Bo dó viêc chi huy duoc giao cho mot Bô Chi huy “tay dôi” gòm tuóng
Cogny, Tu lênh câc lue luting trên bô tai Bàc Bô và tuóng Bechaux, Tu lênh
Tâp doàn không quân chién thuât phia Bàc. Cor cau to chUc này phù hop vói
câc dieu lênh quy dinh à cap duói cüa chi huy chién trucrng câc lue luçng trên
bô và trên không, phô'i hçrp tâc chién mà không bên nào trUc thuôc bên nào.
Trên thUc té, trong ca càu chi huy “tay dôi” Cogny - Bechaux, phân cüa
tuóng Cogny vüçrt trôi han nhiêu. Ong phâi hoàn toàn chiù trâch nhiêm vê
nhUng trân dânh trên bô và huông dân không quân thiic hiên nhiêm vu chi
viên trUc tiê'p, giân tiép cho câc lue ltfçrng trên bô. Và nhüng nhiêm vu nói
trên gân nhu là toàn bô câc hoat dông cüa lue lugng không quân.
Tuy nhiên, do tinh câch quan trong cüa trân dânh doi vói toàn bô chién
truóng Bông Buctng, và dé trânh su khâc biçt vê quan diém rat phiên phUc
giûfa câc vi chi huy trên bç và trên không, tôi cü ngtfcri phu tâ cho tôi, tuóng
không quân Bodet triic thuông xuyên tai Hà Nôi, thay mât tôi dé giâi quyét
nhüng van dê thuôc thâm quyên cüa tôi. Cuoi cùng dich thân tôi cüng dén Hà
Nôi nhiêu làn, truóc và trong khi trân dânh diên ra, và luôn có mât Ô day
nhung lUc khüng hoâng.
Câc quyét dinh liên quan trüc tiê'p dê'n trân dânh thuòrng do tuóng Cogny
duyêt, hoàc do mpt minh ông quyê't hoàc có sü thô'ng nhâ't cüa tüông Dechaux,
nê'u dó là quyê't dinh liên quan dén viêc hop dông tâc chien giüa lue và không
quân. Côn quyét dinh à cap Tong chi huy thi do tüông Bodet hoàc chinh tôi
quyê't nê'u tôi có màt - trên ca sô dê xuâ't cüa tüông Cogny và tüông Bechaux.
Không bao già có mot su thiê'u liên hê hoàc không dông bô giüa hoat dông
cüa câc Bô Tham mUu à Sài Gòn và Hà Nôi, nhu bâo chi suy doân. Trâi ngügc
vói nhüng gì dâ nhiêu làn düçfc khâng dinh, không bao gicf có sü khâc biçt
quan diém vê câc vâ'n dê do trân dânh tao ra giüa tüông Cogny và tôi trù mpt
trUcfng hop ngoai lê, tôi së nói dén à phân sau.
GIAI DOAN MÔ DÀU TRÂN DÂNH
Vào dàu thâng 12, câc dan vi di dàu cüa Sü doàn 316 düofc ghi nhân trong
vùng Lai Châu. Y dô trüôc kia cüa tüông Cogny duoc sü thô'ng nhâ't cüa tôi là

398
giü Lai Châu, chai trô “giàng co trên truc cûf diém Lai Châu - Diên Biên” càng
lâu càng tôt. Nhimg vào lue này, ông quyê't dinh rüt khôi Lai Châu ngay lâp
tüc. Ông nhân dinh là nên tâp trung vê mot ncri cô' thü duy nhat là Diên Biên
Phü thi tôt han.
Lire lirgng don trü chinh quy tai Lai Châu dâ dirge rüt vê Diên Biên Phü
bàng duàng không ngày 8 thâng 12. Câc lire liiçmg ho trot diTorc rüt vê mot
phàn bàng diiông bô. Sô côn lai di vê bàng duüng rirng.
Tir nai cô thü tai Diên Biên Phü, tiffing Cogny hi vong sè cô thé ma nhûrng
cuôc tien công manh làm châm sir chuân bi cüa dôi phiftfng. Nhifng trên thiic
te, hoat dông này chi dutte gidri han à câc cuôc tuàn tiêu và trinh sât à cii ly
ngàn. Thiic vây, chüng ta sôm nhân thay nhCfng hoat dpng quan trong và sâu
hcfn là không thich hap, vi chüng dôi hôi cô sir tâp trung lire lirçmg dông dâo
trong khi viêc tâp trung quân de xây diing trân dia tai cüf diêm Diên Biên Phü
lai rat cân thiê't de dôi phô vôi câc cuôc tien công cüa dôi phifcrng cô thë sè
diên ra bat ciï lue nào1. Hcfn nûfa nhûfng cuôc dung dô gifla câc dcfn vi trinh sât
cüa ta vôi dôi phiftfng cho thay câc dan vi chien dau cüa chüng ta khô cô khâ
nàng thich üng vôi nhüng cuôc chien dau trong riing râm.
Vào ngày 8 thâng 12, ttfông Gilles diiac dai tâ De Castries thay the trong
nhiçm vu chî huy cüf diêm Diên Biên Phü. Tôi thay cân thiê't trinh bày ô dây
lÿ do thât sii cüa sir thay dôi ngiftfi chî huy này, mot sir viêc gây ra nhiêu lôi
binh luân không düng hoàc cô dung ÿ.
Binh thirông thi tirông Gilles chî huy toàn bp câc dan vi nhây dû tai Dông
Diftfng. Do phâi chiu trâch nhiêm viêc huâ'n luyên và hinh thành câc dan vi
dirac dir kiê'n theo ke hoach, tiiông Gilles không thê nào làm viêc xa Bô Chî
huy cüa ông trong mpt thôi gian dai. T h e o dè nghi cûa luting C o g n y , tôi clil
dinh dai tâ De Castries. Vê sau, sir lira chon này là mot chü de cho nhiêu sir
chî trich.
Ngirài ta nôi tai sao lai lira chon mot nguôi linh ky binh trong khi viêc chî
huy mpt cû diêm thirông do mpt ngiiôi linh bp binh? Vî câ tôi lân tirông Cogny
dêu không cô “dau ôc chuông hinh thiîc” và dai tâ De Castries dô'i vôi chüng
tôi là con ngiiôi tôt nhat de bâo vê Diên Biên Phü. Chüng tôi chî dinh ông â'y
không phâi vi “ông là linh ky binh” hoàc là “màc dù ông â'y là linh ky binh”.

1 Tirông Cogny cô the cô dù quân so càn thiê't bàng câch nhanh chông gùi lên Diên Biên
Phù câc tieu doàn dâ du kiê'n nhâm dira quân sô' ô dây lên miîc tôi dâ du tinh. Nhiing
vi bân tâm vôi viêc phông thü ô vùng châu tho, tiforng Cogny dâ không làm nhii vây.
Ong cüpg cô thê’ tàn g cuông nhân lue cân thiê't de xây cû diem phông thü Diên Biên
Phü bàng câch güi dê'n dô nhüng dôi tù binh.

399
 Ngiiài ta hôi tai sao lai giao cho mot dai ta chï huy mot cô diem mà lë ra
phâi giao cho m o t vi tUÔng? Là vi or Dông DiJcmg thiéu r a t nhiêu si quan câ'p
tuông (Xern ChiCong 5), cho nên là chuyên binh thuông khi dai tâ phài làm
nhiêm vu chî huy cüa mot vi tuông - và cüng vi tudng Cogny và tôi dêu không
cô “tii tiicrng hinh thtfc”, tinh thàn sùng bâi sao và vach.
Dù thé nào di nûia, tôi luôn giûf quan diém: cho dù bat cU ai khâc mà tôi cô
thé chï dinh - dù nguôi dô là tiiông và thuôc binh chüng bô binh - cüng không
thé làm tôt han dai tâ De Castries.
Dé tao dieu kiên giüp vi chï huy cU diê’m hoàn thành nhiêm vu phông thü,
mot Bô Tham mUu cap su doàn difçrc thành lâp và dât duôi quyên chï huy cüa
ông. Mot bô phân liên lac vôi không quân cüng diiçrc hoat dông bên canh Bô
Tham miiu này.
Tin tûc tinh bâo dan dan cho biét mile dô quan trong cüa câc phucfng tiên
dôi phifong dang di chuyê’n vé phia vùng Thuçrng du và nâ lue cüa Viêt Minh
ve màt hâu cân dat dén mile dô chiia bao giô cô.
Ba sir doàn rUôi (316-308-312 và mot phân cüa Sii 304) dang tién vé phia
Tây Bàc. Cô câc dâ'u hiêu cho thay cô sif tham gia cüa Su doàn nâng 351.
Sii giüp dô cüa Trung Quô'c gia tâng vôi cUông dô rat cao. Trang thiêt bi,
dan dUotc bi phât hiên trong vùng biên giôi Bâc Bô dUorc bâo câo. Mot so lugng
75.000 dân công chï cô thé duoc tâp két à vùng Thuçrng du nhô su chi viçn vê
luong thuc và phuong tiên vân tâi cüa Trung Quô'c1. Ho dâ phuc hôi câc tuyén
duông xe hôi dài khoâng 200km và dâp nhiêu doan duông dài gàn khoâng
100km2.
Hinh nhu Viçt Minh dâ to chUc dutfc môt truc giao thông mà xe A tô cA thé
chay suôt tuyê'n. Truc duông này dài khoâng 350km, bât nguôn tù biên giôi
Trung Quô'c à Lang Sun, Cao Bàng, vông trânh vùng châu tho qua Thâi
Nguyên, Tuyên Quang, Yên Bâi, (nefi quy tu mot con duông chi viên khâc tù
Lào Cai xuô'ng theo sông Hong). Sau dô, theo môt con duông phân lôn môi

1 Ngiiöi ta nghl Viet Minh chi co the huy döng duoc to'i da khoang 20 .0 0 0 dän cöng tren
vüng Thiigng du vi nhöng khe khän v l m ät liicmg thiic vä phücJng tien di lai.
2 Trong cäc cuöc phöng vä'n thäng 4 vä 5 näm 1956 dänh cho öng Je a n F arran (Paris
Match) vä öng M erry Brom berger (Paris-Presse), tücrng Giäp cö trinh bäy möt büfe
tranh khä hap dän ve cong täc hau cän cüa Viet Minh. Öng cho biet ket qua dat dirac
lä do sif no iuc cüa dän chüng döng göp cho quän dpi. Chüng ta khöng the näo khöng
nhin nhän cö' gäng phi thiicfng näy vä bäi phuc nhöng hieu quä mä Bp Chi huy quän
dpi vä Chinh phü Viet Minh dä läm diiöc. Tuy nhien neu khöng cö sif chi vien o a t cüa
Trung Quö'c thi khö läm di/ac chuypn näy.

400
dügc khai phâ, nô nô'i lien vdi duàng sô 41 (Hoa Binh - Lai Châu) gàn Nà Sân
và den Tuàn Giâo, noi tâp trung mot càn cü hâu càn rat lôn de phuc vu Binh
doàn bao vây Biçn Biên Phü.
Hai tuyê'n dücrng khâc cùng chay den cü diëm này. Mot tuyê'n den tù Trung
Quô'c, di qua Nâm Cüm và Lai Châu. Tuyen này sûr dung mot hê thông nhüng
con düirng mon rat xâ'u hoâc câc thüy lô không tô't làm vôi lilu lugng ra t thâp1.
Nô chï cô the chdr mot ltigng gao phu thêm. Con diiorng kia di tü Thanh Hôa
doc theo thung lûng sông Ma. Con ducrng thûr hai này cùng không mang lai
nhiêu hiêu quâ.
Không quân cüa ta dügc sûr dung toi da de ngàn chân viêc xây düng và bâo
düSng câc tuyen difcmg liên lac này, dông thori tien công câc doàn công-voa di
chuyen theo câc con ditông ây. Nhting chûng ta không dat kê't quâ nào câ.
Nhüng doan düàng vüa bi cât, lâp tüc düçc süa chüa ngay. Xe tâi, câc doàn xe
dap thô và dân công chî di chuyen vào ban dêm, vào nhüng lùc thcri tiêt xâu,
khi mây bay cüa ta không the cât cânh düorc. Ho cùng nguy trang râ't khéo den
nôi mây bay quan sât không thé phât hiên dügc. Câc phücrng tien không quân
phia ta dâ tô ra không du sûc de cô the dat kët quâ quan trong.
* * *

Düng triiôc tinh hinh làm cho tôi rat lo làng nhü vây, tôi yêu câu sü quan
tâm cua chinh phù vê câc moi hiem nguy dang dè nàng lên Diên Biên Phü, và
tôi cùng nhân manh den tinh chat mdi mê cüa cuôc chien do sü gia tàng manh
më cüa viçn trot tü Trung Quô'c.
Trong công vân de n gày 1 thâng 1 nâm 1954, tôi dâ viê't nhii sau: “Trong
trücmg hç(p dich tiê'n hành tiê'n công, c a may thâng loi cüa chüng ta là bao
nhiêu? Câch dây hai tuân tôi cho thâng loi là 100%. D6 là trân dânh ta châ'p
nhân dânh trên dia hinh do chüng ta chon và chô'ng lai mot dich thü dügc
tra n g bi phtiOng tie n mà ch ü n g ta biê't râ't rô cho dê'n n g ày 15 th â n g 12.
Nhüng khi düng trüdtc nhüng phüüng tiên mdi mà tin tüc tinh bâo râ't nghiêm
tüc dâ cho chûng ta biê't, tôi không the nào dam bâo m§t sü thâng loi châc
chân. TrüOc hê't dây là “mot cu0c chien tranh không quân” và tôi dâ nhân
manh: “nê'u ta thua trong cuçc chien tranh' không quân n ày , cô nghîa là dich
quân thành công trong viçc düa câc phüong tiên chien dâ'u nàng vào trân, thi
tôi không thé nào dâm bâo thâng lgi dügc. Thê' nhüng không lüc cüa chüng ta
quâ yê'u so vôi nhiêm vu khong lô mà nô phâi dâm nhiêm”.

1 Düng nhu ta nhân dinh, dia the cüa Diên B iên Phü gàn biên giôi Trung Quô'c (80km )
không tao mot slî thuân lgi nào cho Viêt Minh. Nhûrng chi viên cô tinh ch at quyê't dinh
cüa Trung Quô'c không dê'n tti vùng biên gicri s â t vôri càn eût Diên Biên Phù.

401
 Vi vây, tôi dä gufi khan mpt yèu càu chi viçn thêm không lue và diía ra kê't
luán: “Tôi cho ràng nhtfng lue lugng chúng ta tâp hgp tai Bien Biên Phû tao
thành mot sûre manh dû khâ nàng và cân thiê't de phông thü vùng Thugng
Lào, dòng thòri duy tri su' có mât cüa ta à vùng Thugng du. “Sûc manh” này cô
khâ näng dem lai cho ta kët quâ rát lón neu chúng ta tháng trong chien dich
Biçn Biên Phû. Nó sê mát di hët, neu chúng ta thua. Bù sao di nUa, Bien Biên
Phû cüng dóng vai trò diem chôt thu hût quân dich và giúp tránh dure mot
cuôc tong tien công vào vùng châu tho”.
Không cô mpt sii phúc dáp nào cho công vàn nói trên. Ong Marc Jacquet,
Tong trirông phu trách các Quôc già Liên kê't, trong mpt chuyën công :àc sau
này tai Bông Buong cho tôi biët công ván dó bi Chính phû dánh già là “râ't bi
quan”. Lúe dó, nhüng vi có trách nhiçm còn dang ngây ngat vói sii thàr.h công
cúa các cupc hành quân mùa hè; thâm chi mpt trong nhüng thành viên quan
trong nhât còn dánh già nó là mpt cuön “tieu thuyet den”.
NgUòi phu tá cûa tôi là tiíóng Bodet dirçc cûr vê Paris de trình bay tinh
hinh trUÓc Chính phû và Bô Chî huy tô'i cao và chî nhân duge mot sir r.hâ't tri
vé mât nguyên tác cho sii täng ciiöng mot vài phiicrng tien không quân. Nhung
nhüng phiiong tien này chî den diiçrc dông Bucrng trong theri gian cao dilm cûa
chiê'n dich Bien Biên Phu vi phúc tap trong nhCfng cupc thuong thu/êt vói
ngUài Mÿ. Bâ là quâ trë dé chûng có thé dóng duge mpt vai trò hüfu ich.
** *

Trong thöi gian hai tháng Viêt Minh dánh ra dé chuyen các don vi den
trân tuyê'n và chuán bi trân dánh, chúng ta dâ hinh thành tai Biçn Bien Phû
mot hç thong phông thû râ't manh.
Ngày 25 tháng 12, lue lupng ca dpng cúa chúng ta don trú tai cú dilm liên
lac dupe vói các don vi dóng tai vùng Thupng Lào, dang tiê'n vê ph:a vùng
Thugng du Nâm U. Tranh thü cor hpi này, lue lugng à Lào dâ bô' tri cà; nhóm
biçt kích, trinh sàt trong vùng giûa Bi$n Biên và Sop Nao.
Vê phia ho, Viçt Minh chiê'm toàn bô vùng chung quanh Bien Bien Phû,
hinh thành mpt vòng vây gân nhu liên hoàn vói nhau, nhung chua tim cách
tiê'p cân các lue lugng cüa ta.
Vào ngày 20 tháng 1, ta t cá moi dâ'u hiéu vê cuôc tâ'n công duge nhin thâ'y
mpt cách rô. Cupc tâ'n công dupe du kiê'n së xày ra tù ngày 25 dê'n ngày 26
hoác trong dêm kê' tiê'p. Râ't nhiêu hoat dpng cüa dô'i phuong diên ra trong hai
ngày 25-26 nhàm dua các lu e lugng pháo binh, dan duge và các don vi )p binh
cüa ho vào vi tri tác chiê'n. Mpt phàn. nhùng hoat dông này bi pháo linh và
không quân cüa ta ngän chân.
Nhung cuôc tâ'n công không diên ra. Nguyên nhân chính là do dô'i phuong

402
chua tâp hop dugc du phucrng tiçn cân thiê't, nhâ't là dan dirge1. Dù dà dat diigc
mot sô' liigng râ't quan trong, nhifng sii viên trg cüa Trung Quô'c vào thòri diem
ay van chiia dû de tao dieu kiên cho Viçt Minh m çt siîc manh cân thiét de dâp
tan mçt tâp doàn cü diem phông thü manh nhu Bien Biên Phü.
Vào cuoi thâng giêng, nhtfng nguon tin rat dâng tin cây cho thâ'y dôi
phuorng quyét dinh hoân cuçc tien công, có thé huy bó nô, và së mer m çt cuçc
tien công vào vùng Thifgng Lào.
Câc nguon tin trên duçc xâc minh m çt câch nhanh chóng. Sii doàn 308 dâ
rut khói vòng vây bao quanh Biçn Biên Phü và vói sii yém trg cüa Trung doàn
dôc lâp 148, tiê'n vê huông Luang Prabang. Bo diiçc bâo dông kip thòri, liic
liigng cüa chüng ta à vùng Nâm U Thiiçng du dâ kip rüt, mçt bç phân rüt ve
Mifcrng Sài, mçt bô phân rüt vê phia Luang Prabang. Chi có m çt vài dan vi di
sau cüa ta bi chân dânh.
Sii doàn 308 cô gâng tiê'n dê'n Nâm Bac, nâm giura Biçn Biên Phü và
Luang Prabang. Nhiing do bi không quân và phâo binh ta tâ'n công dû dçi,
nhâ't là do nhûrng khô khân vê m ât hâu can2 su doàn này phâi dùng lai.
Trong khi dó, dai tâ Be Castries cho mó câc cuçc tien công trinh sât manh
më chung quanh Biçn Biên Phü. Quân ta vâ'p phâi nhUng phông tuyê'n vûrng
châc, duçc bâo vç tôt, và phâi chiù câc su thiçt hai tuorng dô'i nàng. Có vè nhu
vông vây cüa dô'i phucrng góm hai su doàn và su doàn nàng không bi hê hâ'n
gì3-
Bê'n lüc này diên ra m çt su kiçn, dâ tao nhUng hâu quâ có ânh huông
quyê't dinh dê'n cuçc chiê'n và khiê'n cho chien dich Biçn Biên Phü có m çt buôc
ngoât hoàn toàn môi: viçc thông bâo nhôm hop hçi nghi Genève (ngày 18
thâng 2).
Ngay vào ngày 23 thâng 2, chüng tôi nhân duge tin tUc vê su quay trô lai
Biçn Biên Phü cüa Su doàn 308, vùa gia nhâp lai lue luçng bao vây.
Bâ'u hiçu vê m çt cuçc tâ'n công vào Biçn Biên Phü xuâ't hiçn don dâp. Bô'i
phucrng bât dàu phâo kich câc vi tri cüa chüng ta bàng nhüng khâu phâo dât
câch xa nhau, moi lin bân tU vi tri khâc nhau. Su liên kê't cüa câc trân dia

1 Su hiçn di|n cùa m ot nhôm công tâ c Trung Quô'c, hoàc cô the là mpt nhôm công tâ c
liên hop Nga - Trung Quô'c diiOc ghi nhân vào thôi kÿ này trong câc chiê'n tuyê'n cùa
V içt Minh. Hinh nhii ho dâ khuyên nên hùy bô lçnh tâ'n công này.
2 COr diém B içn Biên Phù dâ chân ngang con diiông di lai duy nhâ't. Con diiông hâu cân
cùa V içt Minh phâi di vông lông chào B içn Biên, bàng qua nhûrng con diiông râ't khô di
cho câc doàn dân công.
3 Viêc sa tân vào lüc dô là không the làm ditgc, trâ i vói m ot y kiê'n quâ quyê't nhir vây.

403
pháo tró nén chát che han qua sü chié'm giü ngáy cáng nhiéu han nhürng vi trí
trén trien núi phía bác vá dóng nam lóng cháo. Bói phirang bát dáu thié't láp
vi trí quan sát vá dát pháo phóng khóng.
Chúng ta dügc báo cáo v i sü xám nháp ngáy cáng nhilu cüa mót khó'i
lügng lán dan diígc vá trang thié't bi mói, dác biét cá mót trung doán pháo
phóng khóng (vügt qua bien giói váo cuó'i tháng 2).
Chúng tói cüng nhan diícrc tin vi sü hinh thánh cüa các doán táng vién rút
tir kho dü trü vá lüc lügng trá'n dóng tai vúng cháu tho. NhOfng lüc liígng náy
dang gá'p rút tié'n vi Bign Bién Phú.
Trén các tuyen dücfng tié'p te, xe tái chay cá ngáy lán dém, cho dü ho có bi
thiét hai do lüc lügng khóng quán cúa chúng ta gáy ra. Cón lüc liígng náy cúa
ta, lúe náo cüng thié'u hut mgt cách thám hai.
Báu tháng 3, ta nám dügc tin cupe tan cóng nhát dinh se xáy ra váo
khoáng ngáy 15 vá ta cón diígc biet váo thói diém dó Viét Minh sé md mót
cugc tié'n cóng trén tá't cá moi mát tran de cám chán lüc liígng trén bó vá trén
khóng cúa chúng ta (xem chiicmg 6). NhOfng viéc phái lám de phóng thú Bien
Bién Phú diígc ghi ró trong chi thi ngáy 25 tháng 2. Chi thi náy dií kien viéc
táp hgp ó Há Ngi mgt liíc liígng trü bi góm 5 tieu doán nháy dü, trong dó có 2
tieu doán dtfgc rút tü vüng Táy Nguyén, sán sáng ho trg cho Bien Bién Phú.
VIÉC TÓ CHÚC PHÓNG THU
Vipc té chüc phóng thú cü diém Bien Bién Phú lúe dáu nhám muc dích
hinh thánh mgt cum phóng thú góm tü nám den sáu tieu doán, dügc sü yém
trg cúa mót dan vi pháo binh vá các dan vi bán xü. Y tüdng náy tüang in g vái
so liéu cúa tin tüc tinh báo ta có diígc váo tháng 11, theo dó có lé chúng ta chi
phái dó'i dáu vói mgt sü doán Viét Minh (sü 316) dügc sü hó trg cúa mót hay
hai trung doán dgc lap hoác dügc rút tü các sü doán khác. Viéc bó' trí cü diem
ban dáu dügc tüó'ng Gilíes láp ra trén ca sor các chi thi óng da nhán dügc tü
tüóng Cogny.
Ngay nhüng ngáy dáu tháng 12, khái nipm ban dáu ve sü phóng thú da
phái thay doi dán dán theo sü chuyén quán cúa doi phüang. Thiíc váy, trüóc
viéc di chuyén vi phía Táy - Bác cüa các sü doán 308, 312, mót phán cüa Sü
304 vá cüa Sü doán náng 351; cho dü mót phán cüa nhüng dan vi nói tren tién
vi phía Sám Nüa - cánh dóng Chum, Bign Bién Phú có the sé bi các dan vi
quan trgng han so' lügng dü kién lúe ban dáu tá'n cóng. Bo dó vi$c md róng cü
diém vá táng cüang lüc lügng don trú lá mgt dilu rát cán thié't.
Viéc bó' trí mái dügc dai tá Be Castries vach ra trén ca sd hüóng dan cúa
titóng Cogny vá dügc tói thóng qua vói mgt vái süa déi.
Ngay ngáy 3 tháng 12, lüc lügng dón trú dügc á'n dinh lá 9 tieu doán, 2

404
dcfn vi pháo binh. Sau dó, theo yéu cáu lién tuc cüa ttfóng Cogny, dugc táng lén
10, 11 vá 12 tieu doán, mpt thié't dpi 10 xe táng M-24, hai dan vi pháo 105,
mót trán día pháo 155 (chü yéu düng de phán pháo) vá 4 dai dpi súng coi
120mm.
Sáu máy bay khu truc vá máy bay trinh sát diígc bó trí tai sán bay.
Ngáy 13 tháng 3, liíc liíang don trú có dü tá't cá su dií trür diíac dü kié'n:
liíang thiíc dü trür dü cho 9 ngáy, nhién lipu dü cho 8 ngáy, 6 dan vi hóa
lüc1 cho mói tieu doán bó binh, 6 dan vi rüái cho dan vi súng 105, 7 cho súng
155, 8 cho súng coi 120, 9 cho súng 75 (gán tren xe táng M-24).
Thém váo dó lá 3.000 tá'n kém gai dügc düa váo sü dung (gá'p ba lán so
lügng binh thüáng dánh cho mpt tieu doán), cüng vói mpt so lán vü khí dác
bipt bipt nhü: súng phun lúa, min, Napalm, phüang tipn chóng dan khói, trang
thiét bi tia hóng ngoai.
Tüóng Cogny üác tính so liíang háng tié'p te trong trüdng hgp bi tan cóng
lén dé'n 70 tan cho mpt ngáy chié'n dá'u trung binh vá 96 tán cho mpt ngáy
chié'n dá'u á cüáng dp cao2.
V$n chuyen khoi liíang háng nhií váy, vái khóng quán lá mpt viéc binh
thiíáng3. Phiíang tién tié'p té' báng diíáng khóng daac bán giao cho Bp Tham
miíu á tai Há Npi.
Sau nhííng tin túc tinh báo nh|n diíac ve khói liíang vá khá náng súc
manh cüa phiíang tién chié'n tranh má dói phiíang diía váo sü dung, chúng ta
tié'n hánh tim hiéu nhííng yéu cáu cán có dé chóng lai liíc liípng pháo m át dá't
vá phóng khóng náy. Quan diem chính thúc cüa nhüng vi có thám quyén trong
b in h c h ü n g p h á o b in h 4 lá tr o n g d iá u k i§ n d ía h ln h t a i B i o n B i é n P h ü c á p h á o
mát dá't lán pháo phóng khóng cüa dó'i phiíang khóng the khóng bi pháo binh
vá khóng quán cüa ta dánh trá míjt cách hipu quá né'u ho tim cách chié'm linh
trán dia, nhát lá khi ho bán váo các vi trí cüa chúng ta.
Ké't luán cüa bán báo cáo ve khá náng pháo binh cüa dó'i phuang nhií sau:

1 M§t don vi hóa liíc tirang diíflng vé m át ly thuyé't vói m ót liícrng dan sur dung cho mpt
ngáy chien dáu trung binh.
2 Su1tính toán náy dirac thiic hi§n dua trén kinh nghiém rút ra cr N á Sán.
3 K hác vói nhflng gi da diíOc xác n hán , viéc Bó Chi huy Khóng quán phán dó'i slí áp dát
gánh n áng lén vai quán chüng khóng quán lá khóng düng. Ho chi có phán úrng khi
trách nhiém trá nén quá náng do chiéu hiíóng p hát trien khóng liícmg trifóc diíac cüa
trá n dánh.
4 Chi huy trüdng pháo binh tai cü dié’m, Chi huy trüóng pháo binh tai B ác Bp, Tü lenh
pháo binh ta i B ón g Bücfng vá bán th án tüáng Cogny lá mpt sí quan pháo binh.

405
 “Bich quân khô c6 thé bàn vào câc vi tri cüa chüng ta giûfa ban ngày và
vào lue trdi quang dâng. N6 sê thu hut SU phàn phâo ngay lâp tiîc cüa không
quân, phâo binh ta”.
C6n vê hôa lue phông không cüa Viçt Minh1, bân bâo câo kê't luân nhu
sau: “Bich quân râ't khô dua dtfOc nhürng khlu phâo 37 ly vào tâm cüa câc vông
luan câ't cânh, ha cânh và thâ dù. Bù ho cô khâc phuc duçc khô khàn này,
chüng ta cùng vôi viçc phàn phâo và nhûfng biçn phâp phông chô'ng tiêu cifc
(viçc liia chon câc bâi thà dù, viçc rüt nhô câc vông liiçrn cüa mây bay) v in cô
thé dàm bâo viçc thà dù tiép tê', mà không phâi chiu nhùng ton thâ't quâ
nâng... Trong dieu kiçn xâ'u nhâ't, viçc tiép té cô thé düçc tién hành vào ban
dêm... Cô nhiêu khà nâng là viçc tiép té bâng duông không luôn luôn diiçfc
dâm bào”.
Nhüng lâp luân quâ lÿ thuyét nhu vây dâ trô nên hoàn toàn sai lac do dôi
phuong cô và âp dung câc phuong ân khéo léo và phi thuôrng dé nguy trang,
phân tân và bào v§ lue luong phâo mât dâ't, phâo phông không cüa ho, nhâ't là
sii tham chién cüa mQt lue luçfng râ't lôn phâo phông không dângàn càn cô
hiçu quâ câc mây bay quan sât và ném bom cüa ta.
* * *

TÂP DOÀN CÜ DIEM DIÊN BIÊN PHÜ

T$p doàn ciî diém Diçn Biên Phû dvfçfc to chiîc phông thû nhiï
sau:
Mpt cum trung tâm, bao quanh duông bâng sân bay, gôm nàm cum eût
diém (“Claudine”, “Huguette”, “Anne-Marie”, “Bominique”, “Eliane”).
Câch tü 2 dén 3km vê phia bâc và dông bâc là hai cum cti diém
(“Gabrielle”, “ Béatrice”) cô nhiçm vu bào vé cum trung tâm tù huông nguy
hiém nhâ't và tàng khoâng trôi an toàn bên trên sân bay.
Câch 7km vê phia nam là mçt cum cû diém (“Isabelle”) là noi bô' tri câc
trân dia phâo càn thiê't cho viçc phông thü cum trung tâm.
Mot lue luçmg du bi gom 3 tiéu doàn và mçt chi doàn xe tàng, duçfc bô' tri
nàm giUa cum trung tâm và “Isabelle”.
Hç thô'ng hàng rào dây thép gai dày tù 50 dê'n 75m bao quanh moi cum ciî
diém, tUng diém tua bên trong cum. Hé thô'ng dây thép gai côn duçic dùng dé

1 Viçc nghiên cüfu ve hôa lüc phông không cùa dô'i phuong duçfc thuc hiçn vôi su hop tâc
cùa câc si quan Mÿ. Ho là nhQng chuyên gia vê lïnh vUc này và cô kinh nghiçm vê loai
phâo 37 ly phông không cùa Nga duge sü dung trong chien tran h Triêu Tiên.

406
ngän chän câc hành lang mà dô'i phiicmg cö thé xâm nhâp vào. Câc chutfng
ngai vât này côn dupe cüng cô' bàng câc bâi min, bpc phâ, Na-palm. Cho den
trutfc khi cupc tan công cua Vi§t Minh diên ra, Biçn Biên Phü là mpt hç thô'ng
phöng thü manh nhâ't, chiia bao gier c6 tai Bông Buong.
Không mpt nhân vât c6 tham quyên nào dù là dân su hay quân sti, dù là
bp truông1 Phâp hay nUtfc ngoài, tong tham mUu truông quân dpi Phâp2 hay
tutfng lînh Hoa Kÿ3 den thäm Biçn Biên Phü mà không bi ch o ân g ngop bâi
siîc manh phöng thü cüa n<5, và ho dâ th é hiçn su hài löng dô'i vdi tôi.
Theo tôi dupe biê't, cho dê'n trude khi chiê'n dich Biçn Biên Phü xày ra,
không c6 mpt su nghi ngd nào xuâ't phât tir bât edr ai vê khà näng phöng ngti
cüa tâp doàn ciî diém này, và cüng không cô mpt bân bâo câo nào không thuân
lpi dupe chuyén dê'n cho tôi.
Tôi cân phài trinh bày chinh xâc nhu vây, vi cô râ't nhieu ÿ kién dupe nôi
và viê't không düng vê vâ'n dê này. NhUng vâ'n dê trinh bày trên dây chtfng
minh râng dù trong bâ't ciî hoàn cânh nào, Biçn Biên Phü không phài là
không thé phöng thü dupe, nhu nhiêu nguôi nhân xét sau khi cü diém này thâ't
thü4.
(...)
*
* *

TRÄN DÄNH
...Truôc khi trân dânh diên ra (ngày 12/3), chüng tôi cô dupe thông tin
tucmg dô'i dây dü vê ÿ dê cüa dô’i phuorng.
Chüng tôi dupe biét là tù ngày 13, câc cum ciî diém nàm tâch rdi cüa ta
(“Béatrice”, “Gabrielle”) së lân lupt bi chiê'm, và cupc tâ'n công nhâm vào cum
trung tâm dupe tién hành ngay sau d6. Mpt sô' dâ'u hiçu cho thâ'y dô'i phuomg
du tinh dânh chiê'm toàn bp tâp doàn ciî diém trong vông tù 5 dê'n 7 ngày.

1 Câc ngài Bp triiông là Pléven, De Chevigné và M arc Jacquet.

2 Câc tudng E ly, Tdng tham mou tnidng; Blanc, Tham miiu truông Luc quân; Fay , Tham
muti trtfàng Không quân.
3 Tudng O’ Daniel, Truông phâi bp Mÿ, sau mpt chuyê'n viê'ng tham Di$n Biên Phü dà
dê'n gâp tôi d l thé hiçn su hài 16ng cüa ông vê câch tâ chüfc phöng thù tâp doàn ciî
diém này.
4 Trong câc cupc phông vâ’n dành cho ông Je a n Ferran (bâo Paris-M atch) và ông Merry
Bromberger (Bâo Paris-Presse), thâng 4, 5/1956, tuông Giâp dâ phât bilu qusrn dilm
cùa ông vê câch bô' tri chien thuât tai Diçn Biên Phù là không cô gi không hop lÿ cà.

407
 Trán dánh dà kéo dài tíí ngáy 13/3 den ngáy 7/5. Trán dánh có the chia
thánh mpt so giai doan nhu sau:
GIAI DOAN DÀU (TÜ NGÀY 13 DEN NGÀY 15 THÁNG 3): dò'i
phtícíng tan cóng vá tiéu di£t các cum cúf diém & phía B àc và Dóng
Bàc.
Trong dém 13 rang 14, Vigt Minh tan còng manh vào “Béatrice” vá tim
cách dánh vào “Gabrielle”. “Gabrielle” dà kháng cií duge, nhung “Béatrxe” dá
thá't thù sau vài giò chién dá'u. Ly do sup do nhanh chóng cüa mpt cum cií
diém diígc to chúfc nhu váy và do mòt tiéu doàn lè dütfng rà't thipn chién trán
dóng (tiéu doàn 111/13 D.B.L.E) là vi tiéu doàn trudng, tiéu doàn phó và ngitòi
chi huy khu vUc phòng thù phu tràch noi dóng quàn cùa ho bi chét ngay trong
dot phào kich dàu tièn. Dan phào xuyèn trúng hàm trú án cùa ho, ngaag qua
lo chàu mai quan sàt. Tù dó, tiéu doàn khóng còn ngiicfi chi huy. Vi§c phòng
thü nhií rán má't dáu: pháo binh phàn phào khóng duge huóng dan chính x à c
và các c u q c phàn còng khòng mang lai két quà.
Dèm hóm sau (ngày 14 rang 15), “Gabrielle” (do tiéu doàn V/7 RTa trà'n
giür) bi tà'n cóng manh. Cupe tá'n cóng duefe mcr dàu vào lúe 20 gicr. Dén 22 gid,
cupe tà'n còng dà hoàn toàn bi ngung lai vi hòa lue chính xác cüa phào b.nh và
sii phòi hop hòa lue rá't tó't cùa cum cU diém. Thè nhung ngUÓi tiét doàn
truàng phài té chUc lai lue lugng phòng thü, và phái sil dung gàn hét lue lugng
dii bi. Dó'i phUorng mà lai cupe tà'n cóng vào lúe 2 giò 30. Sil dung các lem vi
mói, ho dà tràn vào duge màt Dòng Bàc. 4 già 30, tiéu doàn trudng vi tiéu
doàn phó bi thuong nàng. Truèfng hgp cùa cum “Béatrice” duge làp lai Vi$c
phòng thù mà't nguòi chi huy và dich quàn tràn ngàp cU diém. Mòt lue lugng
góm mQt d ai d$i riifii v a n b à m tru à p h á n p h ia N an i c ü a cu m eli diéiL. M 01
cugc phàn cóng cùa xe tàng duge phóng ra vào lúe 5 già 30 tù cum trunf tàm.
Vào lúe 7 giír, mùi phàn cóng này dà dén duge dó'c cùa phia Nam “Gabrielle”,
nhung trude su chó'ng trá quyét ligt cùa dich quàn, nò dà khòng tài chiim lai
duge phàn trung tàm cùa cum cU diém mà chi cùu duge tàn quàn cùa lue lugng
don trú.
Su sup do cùa hai cum cU diém vòng bèn ngoài dua dén hàu qià rà't
nghièm trong cho chúng ta: Vò báo v$ phia bàc và dòng bàc dà bi bó:, dò'i
phuang dà dua duge pháo binh, pháo cao xa dén gán cum cU diém trunf tàm
han. Chúng ta thigt hai rà't nàng ne, tiéu hao m0t lugng dan duge rat quan
trong. Các kho dii trOr giàm nhiéu và phài mà't thòi gian dé bo sung lai.
Ve phia dò'i phucrng, hg cüng bi thièt hai tucrng tu, cùng sù dung hit rat
nhilu dan duge dén noi hg chua có khà nàng tiép tue cugc tà'n cóng ng£y làp
tUc.

408
 GIAI DOAN HAI (Tli NGAY 16 DEN NGAy 30 THANG 3): doi
phtfdng cho bo sung de bu d ip th i^t hai cu a ho va xay drfng mpt cti
so dii tru" dan drirfc. Con chung ta cung cho to chute lai va cung co ca c
liic ltftfng chien dau.
Ngay ngay 14 thang 3, tiidng Cogny yeu cau toi giao ngay cho ong quyen
dieu dong 3 tieu doan nhay dii (trong tong so 5 tieu doan dii truT) de tung ra
mot cuoc phan cong tdi chiem c&c cum cut diem bi mat. Toi dong y ngay lap
tiic va 2 tieu doan (so 6 BPC, so 5 BPVN) dirge tha xuong Dien Bien Phu trong
hai ngay 14 - 16 thang 3. Nhiftig khong may la dai ta De Castries, do phai bit
kin cac 16 hong trong tuyen phong thu, da sur dung het life liipng dii bi tai cho,
va liic liicfng tap hop lai da khong du de ma mot cuoc phan cong manh. Cdc
kho dii trur dan diioc cung khong con du. Han nCra thori tiet qud xau trong v6ng
ba ngay, can trd viec sijf dung khong quan d ciicing do cao. Sau khi tham khio
dai ta De Castries, tiidng Cogny huy bo cuoc phan cong.
Do tinh hinh dao dong trong cac tieu doan Thai1 va viec bo ngu cua mot
trong cac tieu doan nay (tieu doan 3 BT), vao ngay 18 thang 3, hai diem tiia
B5c cua cum cur diem “Anne-Marie”, m at phia Tay Bac cua cum trung tam phai
thu hep lai, “Anne-Marie” bi giai the, hai diem tiTa phia Nam dirge nhap
“Huguette”.
Lire lirgng tran dong a cum trung tam dirge sap xep lai de hinh th^nh mgt
phong tuyen lien hoan 0 vung ngoai vi, nham muc dich doi ph6 vdi c&c cugc
xam nhap ma doi phirang dang tim each tien hanh ve phia san bay.
Lien lac giOa cum cil diem trung tam vdi Isabelle van dirge thirc hign moi
ngay nhufng trong nhCfng dieu kien cang luc cang kho khan vi d6'i phiTcfng tim
ciicli chie'm gior d o a n giU a h a i bO phan cua tap doan cii diem. M Ot cuOc hanh
quan vao lang bdn cich Dien Bien Phu 2km ve phia tay, noi dat h6a lire
phong khong cua doi phiicrng, gay ra nhieu thiet hai nghiem trgng cho Viet
Minh va thu ve diigc nhieu sung 12 ly 7.
Trong giai doan nay, viec tha du van diigc tien hanh trong dieu kien binh
thiicmg, cho du c6 hoa liic phong khong cua do'i phi/ong.

1 C â c Tiëu doàn Thâi, dû khâ nàng chien dau không diiç(c tô t làm , vân dirge giCÏ lai tai
Diçn Biên Phù de tham gia câc hoat dông bên ngoài ciî diém (trinh s â t, tuân tilu , liên
lac) nhef vào su hieu b iet cùa ho vé dia hinh vùng dat này. Vào thdi diem chüng ta biet
châc chàn cuôc tâ'n công së d iin ra, dai ta De C astries dà nhiêu làn yêu câu ti/dng
Cogny thay the nhüng tieu doàn này bâng nhürng tiêu doàn thién chien hem rüt tti
vùng châu tho. Tôi thô’ng n h ât vói ÿ kien thay quân này nhiing cho den ngày cupc tân
công d iln ra, nô vân không diipc thifc hiên.

409
 Viêc di tân thiíang binh ngày càng khó khän han. Viêc này ch! cô the thüc
hiên häng sii ha cánh bat ngö cùa máy bay và triic thäng xuöng mot sân bay
bi pháo kích dOf dpi, chúng chi dâu düorc vài phút de gáp rút düa thüang binh
lên. Không lâu sau dó, viçc ha cánh vào ban ngày cüng không còn thiic hiçn
düpc, máy bay phái dáp xuöng vào ban dêm trên mot düàng bàng không difac
chiê'u sàng. Chi vài ngày sau dó, mäc dù các phi hành doàn tô ra ra t can dám,
nhüng chúng ta phái húy bô hoàn toàn viêc di tán thiíang binh bàng máy bay.
Chiê'c trüc tháng cuô'i cùng bi bán rai lúe cat cánh vào ngày 23-3. Chiê'c máy
bay cuô'i cùng di tân 28 thiíang binh ngày 26-3.
Trong khi dó, dôi phüang luôn tim cách siê't chât vòng vây. Giao thông hào
dâ xuâ't hiçn chung quanh cil diëm, nhâ't là à phia dông. Các trân día pháo
mât dát và pháo cao xa cúa dich moc lên trên các vùng cao bao quanh tap
doàn cil diem. Câ pháo binh và không quân cùa ta deu không cách nào làm im
diíac hong sùng cùa ho.
GIAI DOAN THÜ BA (TÜ 30 THÁNG 3 DEN 5 THÁNG 4): dòi
phiicfng tan công dánh chiê'm m ât phia Dông cú a cum phòng thù
trung tâm, chiem m çt diëm tufa quan tron g ò phia Tây B àc. Dày là
giai doan quyët dinh cú a tr$ n dánh.
Trong dêm ngày 31 tháng 3, Viêt Minh ma mpt cupc tien công dûf dpi vào
iriät phia Dông. Tuyën phòng thù này sup do. Nhüng trân dii dpi dién ra tìi
ngày 31 tháng 3 den 4 tháng 4. Các life liíang cùa chùng ta - trong dó có mpt
sô' dan vi qua bày làn phán công - tài chiê'm lai diiac mot phàn các vi tri bi
mât vói sii yém tra cùa không quân và pháo binh. Nhi/ng không may là hai
diem tüa quan trong nhâ't ván nàm trong tay dô'i phuang. Nhàr vây ho cô thé
dät p háo binh và p h áo cao xa vào mût cu ly c á c h s â n bay và trân dia pháo cùa
chúng ta diíói 1500m, mô dàu cho sil thâ't thù hoàn toàn cùa tâp doàn cür diëm.
Mât khâc, viçc bô ngü mpt phân cùa tieu doàn Thài (tieu doàn 2 B.T.) dâ
kéo theo mot sil thào lui khôi tuyën tây bâc, tao dieu kiçn cho dô'i phuang àp
sát lile liíang pháo binh vào sâu thêm.
Viçc thà dù trô nên càng lùc càng khó khän, và khó khán lám mói giù;
diiac các kho dan cùa chùng ta à múc toi thieu.
Trong nhüng ngày 3 và 4 tháng 4, mot tieu doàn nháy dù thú ba (tieu
doàn II/l R.C.P.) dâ diíac thá xuô'ng de thay thë nhüng dan vi thiçt hai và
täng cücrng cho lüc lüang co thù.
GIAI DOAN THÜ TÜ (TÜ NGÀY 5 THÁNG 4 DEN MOT THÁNG 5):
chúng kiën súc ép già tän g cú a dô'i phüüng, và sii không ch ë dán dân
cúa hôa lüc phông không dô'i phiicTng vào t$p doàn cù diëm.
Do cùng phái chiù nhiêu thiçt hai han dü kiê'n và thiê'u dan duac, dô'i

410
phircfng hoân lai câc cupe tien công dür dôi, nhung cü moi dêm, bâng no life phi
thuôrng, ho dào chien hào âp sât vào phông tuyê'n cüa chüng ta. Vào ngày 1
thâng 5, hê thô'ng chien hào nói trên dà dài tong công gàn 400 cây so.
Su xâm nhâp cüa Viêt Minh vào huông Tây Bàc khiën viçc tiëp té cho câc
diëm tua bâo vê huông này không the tien hành duçfc. Môi ngày, chüng ta tien
hành mot câch kiên cUcrng câc trân dânh de giâi vây, nhutig dôi phucrng lai
gâm nhâ'm dan hç thong phông thü cüa ta và buçc chüng ta phài thu hep d$i
hinh lai.
Phâo phông không cüa ho môi ngày càng tien gàn chüng ta hern, làm cho
viçc thâ dù trôr nên càng lüc càng nguy hiem. Phâo binh Viêt Minh truc tiëp
bân thâng vào ta vói cU ly ngày càng gàn. Câc cuôc tan công quâ'y rô'i cüa hç
trer nên liên tue làm mat di rat nhièu sinh mang binh linh trong mpt làn dôi
ca, liên lac, tiëp të và thu hôi dô tiëp tê' thâ dù.
Viçc thâ dù tiëu doàn dù thû tu (tiëu doàn 2 BEP) vào ngày 11 - 12.3 tao
dieu kiên chiê'm lai mpt diëm tua à mât phia Dông, nhô vào mpt cuôc phàn
công dien ra vói nô lue hê't sûc phi thuerng.
Mâc dù do hoat dpng manh më cüa hê thong phông không Viçt Minh và
su co cum lai cüa cU diëm, nhûng sô lUçmg hàng tiëp të duçrc thâ dù dâ lên dën
trung binh 100 tan môi ngày cùng vói su thâ dù câc toân quân không thupc
binh chüng dù (linh phâo binh và dâc biçt là nhân viên kÿ thuât).
Trong thài kÿ này, tinh hinh thuang binh tref nên vô cùng nghiêm trong,
so thuong binh vupt xa khâ nâng cUu chûfa, mâc dù truóc dó sô luang này duac
dii trù vói mpt con sô' du phông rat lón1 và sau dô dupe tâng thêm mpt câch tô'i
da. Chüng ta phâi chiu dung khó khàn rat lón tU du kiên không chuâh xâc
này.
Trong nhûtng ngày cuoi thâng tu, mUa dâ biê'n chiê'n hào cüa ta thành câc
vüng bùn, làm sâp mpt sô' hàm trü ân và làm tê liçt hoat dông cüa ta.
GIAI DOAN THÜ NÀM: c u q c tong tan công trên tâ't câ câ c phông
tuyê'n và sii thâ't thu cü a t$p doàn cûr diëm.
Câc duông hào song song dë làm bàn dap xuâ't kich cüa dô'i phuang âp sât
phông tuyê'n cüa ta. Câc dan vi cüa ho dupe bô sung và có chi viçn quan trong

1 K hà n àng ciîu chüra thiwng binh cüa Diçn Biên Phû diroc tinh toân trên ca ad sô' lieu ô
Nà Sàn (có cùng m çt quân s i là 12.000 ngudi), nhân lên gâ'p 3,5 lân. Tù ngày 13 thâng
3 dê'n 7 thâng 5, 3 .0 0 0 thiióng binh dâ di/Oc chuyln cho câc dpi phàu thuât. Dâ có 1.000
truóng hop giâi phàu. Ty lç bçnh binh chê't trong câc khu diêu tri cùa ciî diëm là 12 %.
Sô' ngiiôi chê't cho dê'n ngày 7 thâng 5 là khoâng 1500 nguòi, râ't nhiêu thiióng binh dâ
chê't sau dô khi bi b ât làm tù binh.

411
de bù vào thièt hai. Kho dan difgc cùa ho dirge to chiic lai. Bòi dàu vói nhùfng
dorn vi Vièt Minh chi là nhùfng dcrn vi hi suy yéu, hoàn toàn duó'i sùc ve màt
the chàt. Phào binh cùa ta mòt phàn dà bi tièu dicjt và khà nàng tiép te dan
rat han che.
Ngày 1 thàng 5, Bó Chi huy Vipt Minh tung ra mòt cupe tong tà'n còng.
Sau nhtfng tran dành kéo dài suó't ngày, tà't cà vùng ngoai vi cùa cum trung
tàm bi tràn ngàp. Càc cuòc phàn còng chi có the chiém lai mòt so vi tri nhò.
Bi dàt vào mòt tình thè phài lira chon, hoàc nhìn thay tràn dành chà'm
dtft vi thiéu luong thiic, hoàc kéo dài thèm vài ngày nhò vào quàn tiép vipn,
theo yèu càu cùa titóng Cogny, tòi quyét dinh thà thèm tir ngày 2 thàng 5 m§t
tiéu doàn thur nàm (tiéu doàn 1 BPC). Nhifng vi khó khàn càng lue càng già
tàng, do sii thu hep càc bài dàp, chi phàn nùa tiéu doàn dutfc thà xuong.
Mòt sii yèn tình ttfotag dòi dà dien ra tù ngày 3 dén ngày 6 thàng 5 và
trong dèm 6 rang ngày 7 thàng 5, toàn bp tàp doàn cut diém bi tàn còng khoc
li?t ò khàp vòng chu vi. Nhùfng quà dam chinh diigc don ve màt phia Dòng.
Cùng lue, phào duge bàn vói ciròng dp khung khiép vào “Isabelle”, neri phào
binh ta gàn nhu dà bi tièu di?t hoàn toàn.
Vào rang sàng, tình hình tr<3r nèn tuy<?t vong, càc cupe tà'n còng khòng suy
giàm chut nào. Chung diipc nò'i tiép nhau lién tue cho dén phùt cuò'i cùng. Cum
trung tàm cùa Bièn Bièn Phù thà't thù ngày 7 thàng 5 khoàng giura 17 giò và
19 giò. Khòng có sii dàu hàng cùng mpt lùc, nhùng càc tràn dành dà dùng lai
dàn dàn theo sii that thù cùa tìing diém tua.
Lue lucrng don tru tai “Isabelle” tìm càch mó duòng màu khi màn dèm
buòng xuòng1 nhung thà't bai. Vièc lièn lac vó tuyè'n vói lue lugng này rhA'm
dUt vào lùc 2 gicr sàng ngày 8 thàng 5.
(...)

1 Cuóc hành quàn “Albatross” (xem phàn sau).

412
 T À ILIÊ U THAM KHÀO
0

S á ch , bào
1. Hô Chi Minh Toàn tâp, Nhà xuâ't bân Chinh tri quoc gia, Hà Npi,
1996, tâp 7.
2. Dâng Công sàn Viêt Nam: Vân kiên B âng toàn tâp, Sdd, tâp 9.
3. Van kiên Dàng - Toàn tâp, Sdd, tâp 15.
4. Vàn kiên quân sU cua Dàng (1951-1954), Nhà xuâ't bân Quân dpi
nhân dân, Hà Npi, 1997, t.III.
5. Hô Chi Minh: Toàn tâp, Sdd, tâp 3.
6. Hô Chi Minh: Toàn tâp, N.x.b. Su Thât, Hà Npi, 1989, tâp 9.
7. Ho Chi M inh: Toàn tâp, N.x.b. Su Thât, Hà Nôi, 1986, tâp 6.
8. Hô Chi Minh: Toàn tâp, Nxb. Chinh tri Quoc gia, Hà Nôi, 2002, tâp
11.
9. Ho Chi M inh: Toàn tâp, Nxb. Chinh tri Quoc gia, Hà Nôi, 2002, tâp
12 .
10. Dai tuóng Vô Nguyên Giâp, Bien Biên Phü, Nxb. Chinh tri quoc gia,
2010 .
11. Vô Nguyên Giâp: T6ng tâp Hôi ky, Nxb. Quân dôi nhân dân, Hà Npi,
2006.
12. Vô Nguyên Giâp: Diên Biên Phü, diem hen lich sü, Nxb. Quân dpi
nhân dân, Hà Npi, 2000.
13. Tap chi Xua & Nay, so 209, tháng 4 näm 2004, tr.18-20.
14. Tap chi Xiia & Nay, so 208, tháng 3 näm 2004, tr.lO.
15. Phan Ngoc Liên (tuyen chon), Chiê'n tháng lich sü Diên Biên Phü
toàn thu, Nxb. TU dien Bách khoa, 2004.
16. Tong két hâu cân chien dich Diên Biên Phü - Tong eue Hâu cân xuâ't
bân.
17. Tap chi Công sàn, so 5-1999.
18. Tap chi Lieh sü quân sU, so 5, 2004
19. Bâo Thanh niên, tU ngày 2 dê'n ngày 7 tháng 5 näm 2010.

413
 20. Nhièu tàc già: Chuyèn nhUng ngitòi làm nèn lieti sù, Nxb. Chinh tri
quoc già, Hà Ngi, 2009.
21. Bào Nhàn dàn, so 3878, ngày 12-11-1964.
22. Ban bièn soan: GS, NGND. Phan Huy Lè, Nhà sù hoc Dtfcrng Trung
Quoc, Tràn Xuàn Thanh, Dai titóng Tó'ng Tu lènh Vo Nguyèn Gidp
vói sù hoc Vièt Nam, Nhà xuàt bàri Chinh tri quoc già, 2010.
23. Kéo phào vào, Kéo phào ra, tàc già: Thiiong titóng Pham Ngoc Màu,
the hipn: Khàc Tinh, Nhà xuàt bàn Chinh tri quòc già, 2004.
24. Dièn Bièn Phu - 170 ngày dèm bi vày h&m, tàc già: EEVAN
BERGOT, Lè Kim (dich), Nhà xuàt bàn Cóng an nhàn dàn, 2003
25. Tràn Dièn Bièn Phu duói con mat nguòi Phàp, cùa Jules Roy do Bùi
Tràn Phiitfng dich, Nxb. Thành pho Hó Chi Minh, 2002.
26. Dòng Ducmg hàp hói, tàc già Henri Navarre, Phan Thanh Toàn
(dich), Nxb. Còng an Nhàn dàn, 2004.

414
 MUC LUC

LCfl G IÓ I T H I Ê U ........................................................................................................... 5
❖ THÜ GÜI CÄN BÔ VÀ CHIEN Sï MÀT TRÂN DIÊN BIÊN PHÛ............. 8
❖ THÜ CÛA HÔ CHÜ TICH GÜI CÄN BÔ CUNG CAP VÀDÔNG
BÀO DÂN CÔNC- Ô MÀT TRÀN DIÊN BIÊN PHÛ......................................... 9
❖ THÜ CÛA CHÜ TICH HÔ CHÎ MINH KHEN NGÖI BÔ DÔI, DÂN
CÔNG, THANH NIÊN XUNG PHONG VÀ DÔNG BÀO TÂY BÂC
DÀ CHIÊN THÀNG VÉ VANG Ô DIÊN BIÊN PHÛ...................................... 10
❖ CHÎ THI CÛA BAN BÎ THÜ NGÀY 18 THÀNG 3 NÀM 1954 VÊ
VIÊC MÖ RÔNG TUYÊN TRUYÊN NHÛNG CHIÊN THÀNG CÛA
QUÂN TA Ô DIÊN BIÊN PHÛ............................................................................11
❖ NGHI QUYÊT CÛA BÔ CHÎNH TRI NGÀY 19 THÀNG 4 NÀM 1954
VÊ VIÊC TIÊP TOC THAU TRIÊT PHÜÖNG CHÀM DÀNH CHÀC,
TIEN CHÀC, DÊ CAO QUYET TÂM TÎCH CÛC GIÀNH TOÀN
THÀNG CHO CHIEN DICH DIÊN BIÊN PHÛ................................................13
❖ NGHI QUYÊT CÛA BÔ CHÎNH TRI NGÀY 19 THÀNG 4 NÀM 1954
CÂC CHIEN TRÜÖNG TOÀN QUOC PHÂI TIEP TOC QUÂN
TRIÊT PHÜÖNG CHÀM “DÀNH NHÔ CHÀC ÀN” VÀ LIÊN TOC
HOAT DÔNG TRONG MOT THÔI GIAN DÀI DÊ PHOI HÖP CHÂT
CHÊ VÖI MÀT TRÀN DIÊN BIÊN PHÛ.......................................................... 15
❖ THU CÛA BAN BÎ THÜ GÛI ANH SÀU NGÀY 21 THÀNG 4 NÀM
1954............................................................................................................................ 16
❖ THÜ CÛA BAN CHÂP HÀNH TRUNG UONG DÂNG LAO DÔNG
VIÊT NAM NGÀY MTTNO 9 THÀNG 5 NÄM 1954 GÛI TOÀN THE
CÂC DÔNG CHÎ CÂN BÔ, CHIÊN SÌ, ANH CHI EM DÂN CÔNG Ô
MÂT TRÂN DIÊN BIÊN PHÛ VÀ DONG BÀO DIA PHÜÖNG.................. 18
❖ CHÎ THI CÛA BAN BÎ THÜ NGÀY 11 THÀNG 5 NÀM 1954 VIÊC
TÓ CHÜC CUÔC TUYÊN TRUYÊN DÔNG VIÊN MÔ RÔNG
THÀNG LÖI CÛA CHIÊN DICH DIÊN BIÊN PHÛ.......................................19
P H Â N T H Ü N H A T . D IÊ N B I Ê N P H Û ............................................................2 3
• HÌNH THÂI CHIEN SÜ VÀO MÛA HÈ NÄM 1953......................... 24
• ÂM MÜU MÖI CUA DICH, KE HOACH QUÂN SÜ NAVA.................. 37
• CHÜ TRÜONG CÛA TA TRONG DÔNG XUÂN 1953 - 1954, CÂC
CU0C TIÉN CÔNG LÔN CÛA QUÂN TA TRÊN CÂC CHIÊN
TRÜÖNG PHÓI HÖP TRÜÔC CHIÊN DICH DIÊN BIÊN PHÛ......... 47
❖ GIÂI PHÓNG LAI CHÂU, BAO VÂY DIÊN BIÊN PHÛ...............................57
❖ GIÂI PHÓNG THÀ KHET VÀ NHIÊU DIA PHÜÖNG Ö TRUNG
LÀO........................................................................................................................... 58

415
❖ GIÂI PHÔNG CAO NGUYÊN BÔLÔVEN VÀ THI XÄ ATÔPÔ...................59
❖ GIÂI PHÔNG KON TUM VÀ BÂC TÂY NGUYÊN........................................60
❖ GIÂI PHÖNG PHONG-SÀ-LŸ, LÜU VÜC SÔNG NÂM HU TIEN
SÂT LUÔNG PRABÄNG...................................................................................... 62
❖ THÂNG LÇfl Ô CHIEN TRÜÖNG SAU LÜNG DICH: DONG BÀNG
BÂC BÔ, BÎNH - TRI - THIÊN, CÜC NAM TRUNG BÔ - NAM BÔ........ 63
CHIEN DICH LICH SÜ DIÊN BIÊN PHÜ TÏNH HÎNH DICH VÀ
CHÜ TRÜONG TÂC CHIÉN CÜA TA......................................................... 68
CHIEN DICH LICH SÜ DIÊN BIÊN PHÜ, DIÊN BIÊN CÜA
TÏNH HÎNH CHIÉN SÜ .................................................................................. 86
NHÂT L$NH, THÜ, LÊNH D0NG VIÊN TRONG CHIÉN DICH
DIÊN BIÊN PHÜ VÀ CÂC CHIÉN DICH PHÔI HÇfP........................... 123
❖ THÜ KHEN DON VI XX CHIEN THÂNG TRÊN MÂT TRÂN TÂY
NAM NINH BÎNH............................................................................................... 123
❖ LÊNH DÔNG VIÊN GÜI TOÀN THÉ CÂN BÔ VÀ CHIÉN SÎ MÂT
TRÂN DIÊN BIÊN PHÜ.................................................................................... 124
❖ THÜ GÜI LÖP HUÂN LUYÊN CÂN BÔ DÂN CÔNG............................... 124
❖ NHÂT LÊNH NHÂN DIP KŸ NIÊM LÂN THÜ 7 NGÀY TOÀN QUOC
KHÂNG CHIÉN VÀ LÂN THÜ 9 NGÀY THÀNH LÂP QUÂN DÔI.......... 125
❖ DIÊN GÜI DON VI XX CÖ NHIÊM VU TIÊN SÂU VÀO CHIÉN
TRÜÖNG DICH HÂU... DÉ HOAT DÔNG PHÔI HÖP VÔI CHIÉN
DICH DIÊN BIÊN PHÜ..................................................................................... 128
❖ THÜ CÜA DAI TÜÔNG VÔ NGUYÊN GIÂP VÊ CHÜ TRÜÖNG
TÂC CHIÉN MÖI Ö DIÊN BIÊN PHÜ.......................................................... 128
❖ THÜ CHÜC TÊT XUÂN GIÂP NGO - 1954 GÜI TOÀN THÉ CÂN
BÔ VÀ CHIÊN SI BÔ DÔI CHÜ LÜC, BÔ DÔI DIA PHUÖNG VA
DÂN QUÂN DU KÎCH TOÀN QUOC..............................................................133
❖ DIÊN KHEN TOÀN THÉ CÂN BÔ, CHIÉN SÏ VÀ DÂN CÔNG
LIÊNKHUV.........................................................................................................135
❖ BÀI NÖI CHUYÊN VÖI BÔ DÔI PHÂO BINH VÀ BÔ DÔI PHÂ9
CAO XA.................................................................................................................. 135
❖ DIÊN KHEN CÂC DON VI DÀ PHÂ HÜY MÂY BAY CÜA DICH Ô
HAI SÂN BAY GIA LÂM VÀ CÀT BI............................................. !............. 139
❖ LÊNH DÔNG VIÊN TOÀN THÉ CÂN BQ VÀ CHIÉN SÏ, TOÀM
THÉ CÂC DON VI, TOÀN THÉ CÂC BINH CHÜNG, MÔ CUÔC
DAI TIÊN CÔNG VÀO TÂP DOÀN CÜ DIÉM DIÊN BIÊN PHÜ......... 139
❖ LÊNH DÔNG VIÊN TOÀN THÉ CÀN BÔ VÀ CHIÉN SÏ TRÉM
CHIÉN TRÜÔNG TOÀN QUOC CHIÉN DÂU PHOI HÖP VÜI
CHIÉN DICH DIÊN BIÊN PHÜ...................................................................... 141
❖ THÜ KHEN CÂC DON VI CHIÉN THÂNG TRONG HAI TRÂiJ
HIM LAM VÀ DÔI DÔC LÂP............................................................................142
 ❖ THÜ k é u go i bô b ô i là m t r â n dia tiê ' n cô n g và BAO
VÂY TRÊN MÀT TRÂN DIÊN BIÊN PH Û................................................... 142
❖ DIÊN KHEN CÂC DCfN VI BÔ DÔI CHÛ LÜC, BÔ DÔI DIA
PHÜONG Và DÂN QUÂN DU KÎCH CHIÊN THÂNG TRÊN
DÜÔNG SÔ 5 ........................................................................................................146
❖ THÜ GÜI CÂN BÔ VÀ CHIÊN SÎ TRÜÔC DOT TIEN CÔNG VÀO
KHU DÔNG TÂP DOÀN CÜ DIEM DIÊN BIÊN PHÛ............................... 147
❖ THÜ KÊU GOI CÂC CHIEN SÎ DIÊN BIÊN PHÛ DÂY MANH
CUÔC THI DUA DÂNH TÎA QUÂN DICH.................................................. 149
❖ THU GÛI TOÀN THÉ ANH CHI EM DÂN CÔNG SÛA DÜÔNG...........150
❖ THU GÜI CÂC ANH EM THÜCfNG BÊNH BINH MÂT TRÂN DIÊN
BIÊN PHÛ.............................................................................................................. 151
❖ THU GÛI DÔNG BÀO KHU TÂY BÂC............................................................152
❖ NHÂT LÊNH NHÂN DIP CHIEN THÂNG DIÊN BIÊN PHÛ (DOC
TRONG LE DUYÊT BINH NGÀY 13 THÂNG 5 NÀM 1954 TAI
DIÊN BIÊN PHÛ GIÂI PHÔNG).......................................................................153
❖ NHÂN DINH VÊ Ÿ NGHÏA CÛA CHIEN DICH DIÊN BIÊN PHÛ
(LÔI TUYÊN BÔ VÔI CÂC NHÀ BÂO)...........................................................155
❖ THÔNG CÂO CÛA BÔ TONG TU LÊNH QUÂN DÔI NHÂN DÂN
VIÊT NAM: QUÂN TA DÂ TOÀN THÂNG TRÊN MÀT TRÂN DIÊN
BIÊN PHÛ, THU DÜÇfC MOT CHIÊN THÂNG VI DAI CHÜA
TÜNG CÔ TRONG LICH SÛ DÂU TRANH VÛ TRANG CÛA QUÂN
DQI NHÂN DÂN VIÊT NAM.............................................................................159
• BIÊN NIÊN SÜ KIÊN CHIÊN THÀNG DIÊN BIÊN PHÜ.................... 166
• KÊT QUÂ HUY D0NG LÜC LÜÇfNG, VÂT CHAT HÂU CAN, KŸ
THUÂT PHl/C VU CHIÊN DICH DIÊN BIÊN PHÜ ............................. 188
I. QUÂN SÔ THAM GIA CHIÊN DICH, QUÂN SÔ HÂU CÂN CHIÊN
DICH, LÜC LÜ0NG TÀNG CÜÔNG CHO HÂU CÂN CHIEN
DICH, THÔI GIAN CHIÊN DICH...................................................................188
II. KET QUÂ HUY DÔNG NHÂN, VÂT LÜC DÉ PHUC VU CHIÊN
DICH (CHÎ TÎNH RIÊNG CHO DIÊN BIÊN PHÛ)..................................... 190
III. KÊT QUÂ BÔ DÔI TÛ TÛC VÀ HÂU CÂN DON VI DÂM NHIÊM.... 190
IV. BÂO DÂM QUÂN Y ........................................................................................... 194
V. CÔNG TÂC VÂN CHUYÉN...............................................................................195
VI. THU DON CHIEN LOI PHAM........................................................................ 197
PHAN THÜ HAI. DAI TÜÔNG VÔ NGUYÊN GIÀP VÔI
CHIEN DICH DIÊN BIÊN PH Ü.....................................................198
• CHIEN THÀNG DI$N BIÊN PHÛ QUA HOI ÜC CÜA DAI TÜÔNG....199
❖ BÀI VIÊT NHÂN KY NIÊM LÂN THÜ 35 CHIÊN THÂNG LICH
SÜ DIÊN BIÊN PHÛ.......................................................................................... 199

417
 ❖ BIÊN BIÊN PHÛ 40 NÀM SAU NHÎN LAI................................................. 217
❖ LÜNG LÂY DIÊN BIÊN, CHÂN DÔNG DIA CÂU.....................................222
❖ TINH THÂN BIÊN BIÊN PHÜ SÔNG MÂI TRONG SU NGHIÊP
CÜA CHÜNG TA................................................................................................ 232
• NGH$ THUÂT & CÂCH DÂNH CÜA DM TlfÔNG TRONG
CHIÉN DICH DI$N BIÊN PHÛ .................................................................!46
❖ NÀM NGÂI CÜU TRÊN BÂU TONG TÜ LÊNH.........................................>46
❖ KY NIÊM 56 NÀM NGÀY CHIÊN THÂNG DIÊN BIÊN PHÜ
7/5/1954-7/5/2010: DAI TÜÔNG VÔ NGUYÊN GIÂP- NGÜÔI LÀM
THAYDÔI LICHSÜ.......................................................................................... 251
❖ THAY DÔI CÂCH DÂNH TRONG CHIÊN DICH DIÊN BIÊN PHIJ
“MÔT QUYÊT DINH KHÔ KHÀN NHÂT TRONG CUÔC DÔI CHÎ
HUY CÜA DAI TÜÔNG - TONG TÜ LÊNH VÔ NGUYÊN GIÂP...........¡55
❖ DIÊN BIÊN PHÜ VÀ BÂN LÎNH VÔ NGUYÊN GIÂP.............................. !66
• ÂM VANG DIÊN BIÊN PHÜ ....................................................................... ¡82
❖ TÀNG BÔ DÔI DIÊN BIÊN PHÜ....................................................................¡82
❖ QUÂN TA TOÀN THÂNG Ô DIÊN BIÊN PHÜ........................................... ¡82
❖ UY DANH LÜNG LÂY KHÂP NÀM CHÂU...................................................¡84
❖ MÔT CHIÊU HÈ LICH SÜ................................................................................¡84
❖ HOAN HÔ CHIÉN Sî DIÊN BIÊN..................................................................¡85
❖ BÜÔNG LÊN MÂT TRÂN.................................................................................¡88
❖ VÂN TÂI LÊN BIÊN BIÊN.............................................................................. ¡04
❖ KÉO PHÀO VÀO, KÉO PHÂO RA...................................................................¡23
PHÀN THÜ BA. PHU LUC THAM KHÀO........................................313
• PHIJ LVC J .......................................................................................................i44
❖ LICH CHIÉN S Ü .................................................................................................¡44
❖ TÊN CÀC VI TRÎ QUÂN SÜ THEO CÂCH GOI CÜA PHÂP VÀ
CÜA VIÊT NAM...................................................................................................'51
• PHIJ LIJC 2 ....................................................................................................... ¡53
❖ BIÊN BIÊN PHÜ BÜÔI CON MÂT NGÜÔI PHÂP.....................................¡53
• P H IJL IJC 3 ....................................................................................................... '<88
❖ CHIÊN BICH BIÊN BIÊN PHÜ......................................................................¡88
TÀI LIÊU THAM KHÀO........................................................................ 413

418
 B AI TltôN G VÔ N G U YÊN GIÂP
V O l C H IÊ N D|CH B IÊ N B IÊN PH Ü - DAU A N L|C H S Û
(N hân ky n iê m 6 0 n à m c h ie n th à n g lich s ü
D iên B iê n P hû 7 /5 /1 9 5 4 - 7 /5 /2 0 1 4 )

NHIÊU TÀC GLÀ

(Biên soan)

NHÀ XUAT BÀN DONG NAI

Chiu trdch nhi$m xuat b£n

PHC GIAm DOC BUI THJ LAM NGQC

Bien tap: DAO THJ THU THANH

Trinh bky: KIM QUY
S ta bdn in: THU THANH
Bia: NGUYEN PHtfCfNG

[n 1.000 bàn, kho 19 x 27cm, tai Công ty Co phàn in Viçt Nam. So dàng kÿ kê'
hoach xuâ't bân: 52-2014/CXB/9-92/DoN. Cue Xuâ't bân xâc nhân ngày 07-01-
2014. Quyê't dinh xuâ't bàn so: 78B/QD-DoN do Nhà Xuâ't bân Dong Nai câ'p
ngày 10-3-2014. In xong và nçp liiu chiëu Quÿ 1/2014.