Διεπιζηημονική Φρονηίδα Υγείας(2015) Τόμος 7,Τεύχος 3, 106-117 ISSN 1791 - 9649

Μειέηε πεξίπησζεο γπλαίθαο κε αγρώδε δηαηαξαρή παληθνύ κε

αγνξαθνβία θαη ζηνηρεία θνηλσληθήο θνβίαο. Η
απνηειεζκαηηθόηεηα κηαο παξέκβαζεο γλσζηαθήο ςπρνζεξαπείαο
από ην ςπρνινγηθό ηκήκα γεληθνύ λνζνθνκείνπ
Κντλεο Α¹, Βελεηζάλνπ Ο², Μέξκεγθαο Κ³, Παλνπξγηά Κ4, Γξε Δ5, Τδηαθέξε Σ6
¹Χπρνιφγνο MSc,PhD©-Γεληθφ Ννζνθνκείν Αξγνιίδαο, Υπ.Γηδάθησξ Σρνιή Δπηζηεκψλ Αλζξψπηλεο Κίλεζεο θαη Πνηφηεηαο
Εσήο, Τκήκα Ννζειεπηηθήο, Παλεπηζηήκην Πεινπνλλήζνπ.
²Δηδηθεπφκελε Ηαηξφο Γεξκαηνινγίαο- Γεληθφ Ννζνθνκείν Αξγνιίδαο
³Φνηηεηήο Ννζειεπηηθήο Π.Δ- Σρνιή Δπηζηεκψλ Αλζξψπηλεο Κίλεζεο θαη Πνηφηεηαο Εσήο, Τκήκα Ννζειεπηηθήο, Παλεπηζηήκην
Πεινπνλλήζνπ
4
Δηδηθεπφκελε Καξδηνινγίαο- Γεληθφ Ννζνθνκείν Αξγνιίδαο
5
Δηδηθεπφκελε Καξδηνινγίαο- Γεληθφ Ννζνθνκείν Αξγνιίδαο
6
Δπίθνπξνο Καζεγήηξηα Κνηλνηηθήο Ννζειεπηηθήο, Σρνιή Δπηζηεκψλ Αλζξψπηλεο Κίλεζεο θαη Πνηφηεηαο Εσήο, Τκήκα
Ννζειεπηηθήο, Παλεπηζηήκην Πεινπνλλήζνπ

ΠΔΡΗΛΖΦΖ

Διζαγωγή: Οη αγρψδεηο δηαηαξαρέο δελ είλαη κία κφλν πάζεζε, αιιά κία νκάδα παζήζεσλ νη νπνίεο
ραξαθηεξίδνληαη απφ επίκνλα αηζζήκαηα πςεινχ βαζκνχ άγρνπο θαη ππεξβνιηθήο δπζθνξίαο θαη έληαζεο. Έξεπλεο
έρνπλ δείμεη, φηη ε γλσζηαθή ςπρνζεξαπεία ζε ζπλδπαζκφ κε θαξκαθεπηηθή αγσγή απνηεινχλ ηηο πιένλ
θαηνρπξσκέλεο σο πξνο ηελ απνηειεζκαηηθφηεηα θαη πεξηζζφηεξν δνθηκαζκέλεο εηδηθέο παξεκβάζεηο γηα ηελ
αληηκεηψπηζε ησλ αγρσδψλ δηαηαξαρψλ γεληθά θαη εηδηθά. ΢κοπόρ: Ο ζθνπφο ηεο παξνχζαο κειέηεο είλαη λα δείμεη
ηελ απνηειεζκαηηθφηεηα ηεο γλσζηαθήο ςπρνζεξαπείαο ζε ζπλδπαζκφ κε θαξκαθεπηηθή αγσγή, ζηελ ζεξαπεπηηθή
αληηκεηψπηζε ηεο αγρψδεο δηαηαξαρήο παληθνχ κε αγνξαθνβία θαη ζηνηρεία θνηλσληθήο θνβίαο. Οη ηδηαηηεξφηεηεο πνπ
παξνπζηάδεη ε εθαξκνγή ηεο γλσζηαθήο ςπρνζεξαπείαο ζηελ αληηκεηψπηζε ησλ αγρσδψλ δηαηαξαρψλ. Παποςζίαζη
πεπίπηωζηρ: Ζ πεξίπησζε αλαθέξεηαη ζε γπλαίθα 32 εηψλ. Δηζήρζε ζην Τκήκα Δπεηγφλησλ Πεξηζηαηηθψλ ηνπ
Ννζνθνκείνπ, κε έληνλα ζπκπηψκαηα δηαηαξαρήο παληθνχ. Ζ ιήςε ηζηνξηθνχ απφ ην ζπγγεληθφ πεξηβάιινλ
απνθαιχπηεη, φηη ε αζζελήο, είρε έληνλε ηελ αίζζεζε ηνπ θφβνπ ηεο «ηξέιαο». Έγηλε ςπρηαηξηθή θαη ςπρνινγηθή
εθηίκεζε θαη εθαξκφζηεθε γλσζηαθή ςπρνζεξαπεία. Φνξεγήζεθαλ εξσηεκαηνιφγηα θαηά ηελ έλαξμε θαη ην ηέινο ηεο
ζεξαπείαο. Γηάξθεηα ζεξαπείαο: 30 ζπλεδξίεο. Φνξεγήζεθε θαξκαθεπηηθή αγσγή. ΢σόλιο: Ζ θιηληθή απηή πεξίπησζε
αληηκεησπίζηεθε ζεξαπεπηηθά κε θαξκαθεπηηθή αγσγή θαη γλσζηαθή-ζπκπεξηθνξηζηηθή ςπρνζεξαπεία παξάιιεια.
Έγηλε δηαθνξνδηάγλσζε απφ ηελ γεληθεπκέλε αγρψδε δηαηαξαρή θαη ηελ θαηαζιηπηηθή δηαηαξαρή ζχκθσλα κε ην
ηαμηλνκηθφ ζχζηεκα ςπρηθψλ δηαηαξαρψλ θαη δηαηαξαρψλ ζπκπεξηθνξάο DSM-IV-TR. ΢ςμπεπάζμαηα: Ζ γλσζηαθή
ςπρνζεξαπεία ζε ζπλδπαζκφ κε θαξκαθεπηηθή αγσγή απνηειεί θαηάιιειε ζεξαπεπηηθή πξνζέγγηζε γηα ηελ
αληηκεηψπηζε ηεο αγρψδνπο δηαηαξαρήο παληθνχ, ηεο αγνξαθνβίαο θαη ηεο θνηλσληθήο θνβίαο.

Λέξειρ-κλειδιά: παληθφο, άγρνο, θνηλσληθή θνβία, αγνξαθνβία, γλσζηαθή ςπρνζεξαπεία.

Υπεχζ. αι/θίαο: Κντλεο Αξηζηνηέιεο Κνξίλζνπ 191, Άξγνο 21200 Τει.6976856215 email: mgeorgala91@hotmail.com 106
Interscientific Health Care (2015) Vol 7, Issue3, 106-117. ISSN 1791 - 9649

Description of the case of a female with panic disorder with

agoraphobia and elements of social phobia. The effectiveness of an
intervention cognitive psychotherapy from the psychological sector
of a general hospital.
Κντλεο Α¹, Βελεηζάλνπ Ο², Μέξκεγθαο Κ³, Παλνπξγηά Κ4, Γξε Δ5, Τδηαθέξε Σ6
¹Χπρνιφγνο MSc,PhD©-Γεληθφ Ννζνθνκείν Αξγνιίδαο, Υπ.Γηδάθησξ Σρνιή Δπηζηεκψλ Αλζξψπηλεο Κίλεζεο θαη Πνηφηεηαο
Εσήο, Τκήκα Ννζειεπηηθήο, Παλεπηζηήκην Πεινπνλλήζνπ.
²Δηδηθεπφκελε Ηαηξφο Γεξκαηνινγίαο- Γεληθφ Ννζνθνκείν Αξγνιίδαο
³Φνηηεηήο Ννζειεπηηθήο Π.Δ- Σρνιή Δπηζηεκψλ Αλζξψπηλεο Κίλεζεο θαη Πνηφηεηαο Εσήο, Τκήκα Ννζειεπηηθήο, Παλεπηζηήκην
Πεινπνλλήζνπ
4
Δηδηθεπφκελε Καξδηνινγίαο- Γεληθφ Ννζνθνκείν Αξγνιίδαο
5
Δηδηθεπφκελε Καξδηνινγίαο- Γεληθφ Ννζνθνκείν Αξγνιίδαο
6
Δπίθνπξνο Καζεγήηξηα Κνηλνηηθήο Ννζειεπηηθήο, Σρνιή Δπηζηεκψλ Αλζξψπηλεο Κίλεζεο θαη Πνηφηεηαο Εσήο, Τκήκα
Ννζειεπηηθήο, Παλεπηζηήκην Πεινπνλλήζνπ

ABSTRACT

Introduction: Anxiety disorders are not a single disease but a group of disorders characterized by persistent high-
grade feelings of anxiety and extreme discomfort and tension. Research has shown that cognitive psychotherapy
combined with medication are the most entrenched in efficiency and more specific interventions proven to treat
anxiety disorders generally and specifically. Aim: The purpose of this study is to show the effectiveness of cognitive
psychotherapy in conjunction with medication, in treating anxiety panic disorder with agoraphobia and elements of
social phobia. The specifics in applying cognitive psychotherapy in the treatment of anxiety disorders. Case Report: A
32 year old female presented as an emergency at the hospital's Emergency Department with intense panic disorder
symptoms. The medical history of the family environment reveals that the patient had a strong sense of fear of
"madness." Within the framework of liaison psychiatry the patient was referred by attending physicians for
psychological observation and evaluation. The patient followed a course of recognized psychotherapeutic treatment
for a duration of 30 sessions, administration of questionnaires at the beginning and end of treatment and adjustment
of medication. Comment: This clinical case treated with the medication and cognitive psychotherapy. The differential
diagnosis was generalized anxiety disorder and depressive disorder according to the system of mental disorders
DSM-IV-TR classification of mental and behavioural disorders. Conclusions: Recognized psychotherapeutic
interventions in combination with medication constitute a suitable approach for the treatment of anxiety panic disorder,
agoraphobia and social phobia.

Keywords: panic, anxiety, social phobia, agoraphobia, cognitive psychotherapy.

ΔΗ΢ΑΓΧΓΖ
Γνωζιακή Θεπαπεία
Ζ γλσζηαθή ςπρνζεξαπεία ππνζηεξίδεη φηη νη
δπζιεηηνπξγηθνί ηξφπνη ζθέςεο κπνξνχλ λα
νδεγήζνπλ ζε δηαηαξαρέο, ηφζν ηνπ ζπλαηζζήκαηνο
φζν θαη ηεο ζπκπεξηθνξάο. Ζ ζεξαπεία επηθεληξψλεη
ηελ πξνζνρή ηεο ζηελ αλαθάιπςε ησλ απηφκαησλ
αξλεηηθψλ ζθέςεσλ, ηελ αλαγλψξηζε ησλ πηζαλψλ
ζπλεπεηψλ θαη ζηελ πξνζπάζεηα αληηθαηάζηαζεο
απηψλ ησλ ζθέςεσλ κε άιιεο, πεξηζζφηεξν
ιεηηνπξγηθέο(ξεαιηζηηθέο, ελαιιαθηηθέο) ζθέςεηο. Μέζα
απφ απηή ηε δηαδηθαζία, ρξεηάδεηαη ε θαηάιιειε
επεμεξγαζία θαη αμηνιφγεζε έηζη ψζηε λα θαζνξηζηεί ε
νξζφηεηα ησλ ζθέςεσλ (Beck, 1976). Οη ιαλζαζκέλεο
εθηηκήζεηο ηνπ θηλδχλνπ, νη θαηαζηξνθηθέο εξκελείεο
ησλ ζσκαηηθψλ ζπκπησκάησλ θαη νη ζρεηηθέο
απηφκαηεο ζθέςεηο παίδνπλ ζεκαληηθφ ξφιν ζηνπο
γλσζηαθνχο θαχινπο θχθινπο πνπ ραξαθηεξίδνπλ ην
γλσζηαθφ κνληέιν ηεο δηαηαξαρήο παληθνχ. Έηζη ε
αλαγλψξηζε θαη ε δηφξζσζή ηνπο είλαη ηα δχν πην
ζεκαληηθά κέξε ηεο γλσζηαθήο ςπρνζεξαπείαο (Beck,
1988; Clark, 1988; Rachman et al, 1988; Greenberg,
1989; Moras et al, 1990). Οη Beck θαη Emery(1985)
ζπλνςίδνπλ ηηο ηερληθέο θαη ζηξαηεγηθέο ηεο γλσζηαθήο
ςπρνζεξαπείαο ζε δέθα αξρέο (πίλαθαο 1). Σήκεξα ε
γλσζηαθή ςπρνζεξαπεία, έρεη ην ραξαθηήξα κηαο
ελεξγεηηθήο, θαηεπζπληηθήο, βξαρείαο, δνκεκέλεο

Cor. Author: Koinis Aristotelis Korinthou 191,Argos 21200 Tel.6976856215 email: mgeorgala91@hotmail.com
107
ςπρνζεξαπεπηηθήο πξνζέγγηζεο κε πνηθίιεο
εθαξκνγέο ζην ζχλνιν ζρεδφλ ησλ ςπρηθψλ
δηαηαξαρψλ (Clark & Steer, 1996).
Γιαηαπασή Πανικού(με ή σωπίρ Αγοπαθοβία)-
Κοινωνική Φοβία
Φαξαθηεξίδεηαη απφ επαλαιακβαλφκελεο πξνζβνιέο
παληθνχ, πνπ είλαη ζπλήζσο απξνζδφθεηεο θαη
δηαξθνχλ γηα ιεπηά. Τν άηνκν κε δηαηαξαρή παληθνχ
είλαη ζπρλά αλήζπρν κεηαμχ ησλ πξνζβνιψλ, θαζψο
έρεη ζπλήζσο ην θφβν ηεο πηζαλήο επαλάιεςεο ηεο
πξνζβνιήο. Τα ζπκπηψκαηα ηεο θαηάζιηςεο θαη ηεο
αγνξαθνβίαο είλαη ηδηαίηεξα ζπρλά, ελψ ε μαθληθή
απνθνπή ηεο θνηλσληθήο ππνζηήξημεο, ε ιήμε κηαο
πξνζσπηθήο ζρέζεο, ή ην άγρνο ηνπ απνρσξηζκνχ
κπνξεί λα ζπληζηνχλ πξνδηαζεηηθνχο παξάγνληεο
(Reid & Wise, 1989). Σχκθσλα κε ην DSM-IV
πξφθεηηαη γηα κηα δηαθξηηή πεξίνδνο έληνλνπ θφβνπ ή
δπζθνξίαο, θαηά ηελ δηάξθεηα ηεο νπνίαο ηέζζεξα (ή
πεξηζζφηεξα) απφ ηα ζπκπηψκαηα (Πίλαθαο 2),
εκθαλίζηεθαλ απφηνκα θαη έθζαζαλ ζην
απνθνξχθσκά ηνπο κέζα ζε δέθα ιεπηά.
Ζ αγνξαθνβία ζχκθσλα κε ην DSM-IV, νξίδεηαη σο
άγρνο ην νπνίν δεκηνπξγείηαη απφ ηελ έθζεζε ηνπ
αηφκνπ ζε κέξε ή θαηαζηάζεηο απφ ηηο νπνίεο ε
δηαθπγή κπνξεί λα είλαη δχζθνιε, ή ζηηο νπνίεο
κπνξεί λα κελ παξαζρεζεί ζην άηνκν βνήζεηα ζηελ
πεξίπησζε πνπ ηνπ ζπκβεί κηα αηθλίδηα ή
πεξηζηαζηαθά πξνβιεπφκελε πξνζβνιή παληθνχ ή
ζπκπηψκαηα φπσο ηνπ παληθνχ. Οη αγνξαθνβηθνί
θφβνη ηππηθά πεξηιακβάλνπλ ραξαθηεξηζηηθέο νκάδεο
θαηαζηάζεσλ, φπσο ην άηνκν λα βξίζθεηαη αλάκεζα
ζε πιήζνο ή λα ζηέθεηαη ζε κηα νπξά, λα βξίζθεηαη
πάλσ ζε κηα γέθπξα, λα ηαμηδεχεη κε κέζα καδηθήο
κεηαθνξάο, λα βξίζθεηαη έμσ απφ ην ζπίηη κφλνο(ε).
Ζ θνηλσληθή θνβία έρεη σο ραξαθηεξηζηηθφ ηεο, έλα
κφληκν θφβν απφ κηα ή πεξηζζφηεξεο θαηαζηάζεηο,
θαηά ηηο νπνίεο ην άηνκν εθηίζεηαη ζε πηζαλή θξηηηθή
απφ ηνπο άιινπο. Ο αζζελήο ζηηο θαηαζηάζεηο απηέο,
θνβάηαη κήπσο πξνβεί ζε θάπνηα πξάμε ή ελέξγεηα
ηέηνηα, πνπ ζα ηνλ ηαπείλσλε ή ζα ηνλ έθεξλε ζε
δχζθνιε ζέζε ή ζε ακεραλία. Ζ θνηλσληθή θνβία
κπνξεί λα πεξηιακβάλεη θφβνπο εηδηθψλ θνηλσληθψλ
θαηαζηάζεσλ, φπσο θφβν φηη δελ κπνξεί λα κηιήζεη
κπξνζηά ζε θνηλφ, λα θάεη ζε δεκφζην ρψξν ή λα
γξάςεη κπξνζηά ζε άιινπο. Μπνξεί φκσο λα
πεξηιακβάλεη θφβνπο γεληθφηεξσλ θνηλσληθψλ
εθδειψζεσλ, φπσο θαζεκεξηλή ζπδήηεζε θαη γηνξηέο.
Ζ έθζεζε ηνπ αηφκνπ ζηηο θαηαζηάζεηο απηέο, ηνπ
πξνθαιεί έληνλν άγρνο θαη απνθπγή αλ θαη
αληηιακβάλεηαη ην αβάζηκν ησλ θφβσλ ηνπ (APA,
1987; APA, 1994).
Σο γνωζιακό μονηέλο ηηρ διαηαπασήρ πανικού
Ζ θεληξηθή ζέζε ηνπ γλσζηαθνχ κνληέινπ ηεο
δηαηαξαρήο παληθνχ, ππνζηεξίδεη ηελ άπνςε φηη ε
πξνζβνιή παληθνχ είλαη απνηέιεζκα ηεο
θαηαζηξνθηθήο παξεξκελείαο απφ ην άηνκν ησλ
θπζηνινγηθψλ νξγαληθψλ ζπκπησκάησλ. Οη Beck θαη
Enemy (1985) πξνηείλνπλ φηη νη πξνζβνιέο παληθνχ,
ππνδειψλνπλ έλα αίζζεκα απφγλσζεο, ην νπνίν είλαη
ην απνηέιεζκα θάπνηνπ εζσηεξηθνχ κεραληζκνχ πνπ
νδεγεί ην άηνκν λα πηζηέςεη φηη βξίζθεηαη παγηδεπκέλν
ζε κηα επηθίλδπλε θαηάζηαζε ή φηη έρεη θαηαθιπζηεί
απφ κηα εζσηεξηθή δηαηαξαρή. Ο θφβνο γηα ηελ ίδηα
ηελ εππάζεηα ζπλδπάδεηαη κε άιιεο ςπρνινγηθέο
αληηδξάζεηο, έηζη ψζηε λα δεκηνπξγήζεη αλ θαχιν
θχθιν. Ο Beck (1988) παξνπζηάδεη ηηο βαζηθέο ζέζεηο
ηνπ γλσζηαθνχ κνληέινπ ηνπ παληθνχ ζηα εμήο: α) ηα
άηνκα κε ηάζεηο παληθνχ είλαη ηδηαίηεξα επαίζζεηα ζε
εζσηεξηθά αηζζήκαηα (ζσκαηηθά ή λνεηηθά), πνπ δε
θαίλνληαη λα είλαη θπζηνινγηθά, β) ηα άηνκα απηά
έρνπλ ηελ ηάζε λα επαγξππλνχλ, αλαδεηψληαο ηελ
εκθάληζε απηψλ ησλ αηζζεκάησλ θαη ζπγθεληξψλνπλ
ηελ πξνζνρή ηνπο ζε απηά εάλ δελ κπνξνχλ λα βξνπλ
κηα κε παζνινγηθή εξκελεία, ή εάλ κπνξνχλ λα ηα
εξκελεχζνπλ σο εθδήισζε θάπνηαο επηθείκελεο
βηνινγηθήο(ζάλαηνο), πλεπκαηηθήο (απψιεηα ησλ
αηζζήζεσλ), ή ζπκπεξηθνξηζηηθήο (απψιεηα ηνπ
ειέγρνπ) θαηαζηξνθήο, γ) ε επηθέληξσζε ηεο
πξνζνρήο ζηα αηζζήκαηα πνπ νδεγνχλ ζηε γέλεζε
ηνπ παληθνχ είλαη αθνχζηα θαη εληζρχεη ηελ ηδέα ηνπ
αζζελνχο γηα θάπνηνλ επηθείκελν θίλδπλν, γεγνλφο ην
νπνίν νδεγεί ζηελ απμεκέλε ελεξγνπνίεζε ηνπ
απηφλνκνπ λεπξηθνχ ζπζηήκαηνο, δ) κε ηελ
αιιειεπίδξαζε ησλ θαηαζηξνθηθψλ παξεξκελεηψλ
ησλ αηζζεκάησλ δεκηνπξγείηαη έλαο θαχινο θχθινο
πνπ απμάλεη ηελ έληαζε ησλ ζπκπησκάησλ άγρνπο, ε)
ην επφκελν ζηάδην, είλαη ε έιιεηςε ηθαλφηεηαο ηνπ
αζζελή λα εθηηκήζεη ηα ζπκπηψκαηα ξεαιηζηηθά,
γεγνλφο ην νπνίν ζρεηίδεηαη κε ηελ πξνζήισζε ζηα
ζπκπηψκαηα. Σε απηφ ην ζεκείν ν αζζελήο είλαη πάξα
πνιχ θνβηζκέλνο(Beck, 1988). Σην γλσζηαθφ κνληέιν
ηνπ Clark (1986, 1988, 1989, 1990) πξνηείλνληαη κηα
ζεηξά απφ γεγνλφηα ηα νπνία ιακβάλνπλ ρψξα θαηά
ηε δηάξθεηα κηαο πξνζβνιήο παληθνχ, φπσο έλα
εξέζηζκα (trigger stimulus), εζσηεξηθφ ή εμσηεξηθφ,
κπνξεί λα γίλεη αληηιεπηφ σο απεηιή. Ψο απνηέιεζκα
επηθξαηεί κηα θαηάζηαζε αλεζπρίαο, πνπ ζπλνδεχεηαη
απφ έλα επξχ θάζκα ζσκαηηθψλ αηζζεκάησλ(body
sensations), ηα νπνία κπνξεί λα εξκελεπζνχλ σο
θαηαζηξνθηθά. Απηή ε παξεξκελεία νδεγεί ζηελ
πεξαηηέξσ αχμεζε ηεο αλεζπρίαο. Ο Clark
ππνζηεξίδεη φηη ην κνληέιν απηφ κπνξεί λα εξκελεχζεη
ηφζν ηηο πξνζβνιέο πνπ αθνινπζνχλ κηα πεξίνδν
απμεκέλνπ άγρνπο, φζν θαη απηέο πνπ κνηάδνπλ λα
εθδειψλνληαη «ελ αηζξία». (Clark, 1990).
Σο γνωζιακό μονηέλο ηηρ αγοπαθοβίαρ
Ζ γλσζηαθή ζεψξεζε ζρεηηθά κε ηελ αγνξαθνβία
πεξηγξάθεηαη κέζα απφ κνληέια πνπ βαζίδνληαη ζε
αλαπηπμηαθέο ζεσξίεο(π.ρ. ζεσξία πξφζδεζεο). Τα
κνληέια απηά έρνπλ ηδηαίηεξν αηηηνπαζνγελεηηθφ θαη
ςπρνζεξαπεπηηθφ ελδηαθέξνλ. Σχκθσλα κε ην κνληέιν
ησλ Guidano θαη Lioti (1983), ε πξσηαξρηθή αηηία ηεο
αγνξαθνβίαο πξέπεη λα αλαδεηεζεί ζε θάπνην εκπφδην
ζηελ δηαδηθαζία απνζχλδεζεο. Σαλ πηζαλέο αηηίεο
«κπινθαξίζκαηνο» ηεο απνζχλδεζεο ζεσξνχλ ηελ
ππεξπξνζηαηεπηηθή ζπκπεξηθνξά ησλ γνλέσλ, ηηο
ζπλερείο ππελζπκίζεηο ζην παηδί ππνηηζέκελσλ
ςπρνινγηθψλ θαη ζσκαηηθψλ ηνπ αδπλακηψλ, ηελ
πηζαλή χπαξμε θνβίαο ζηνπο ίδηνπο ηνπο γνλείο θαη
γεληθά έλα θιίκα αλαζθάιεηαο απφ επαπεηινχκελν
ρσξηζκφ (Guidano & Lioti, 1983). Τα παξαπάλσ έρνπλ
σο απνηέιεζκα, λα κελ παξέρνπλ ζην παηδί ηελ
«αζθαιή βάζε», πξνυπφζεζε γηα ηελ εκπέδσζε ηεο
αζθάιεηαο θαη νξκεηήξην γηα ηελ «εμεξεχλεζε» ηνπ
θφζκνπ. Σχκθσλα κε ην γλσζηαθφ κνληέιν ην άηνκν
θαηαζθεπάδεη ηελ εηθφλα ηνπ εαπηνχ ηνπ, κέζα ζηελ
αληίιεςε ηνπ αξεζηνχ θαη αγαπεηνχ κελ, αιιά
αδπλάηνπ. Ζ ζηελφηεηα ηνπ ρψξνπ απφ ηελ κηα κεξηά
(ππεξπξνζηαζία) θαη ε αίζζεζε ηεο επηθηλδπλφηεηαο
ηνπ θφζκνπ απφ ηελ άιιε, δεκηνπξγνχλ ζην άηνκν ηελ
108
αθφινπζε πεπνίζεζε, θνληά= αζθάιεηα, αιιά
ζηελφηεηα, καθξηά=ειεπζεξία, αιιά επηθηλδπλφηεηα.
Αδπλακία λα επηιχζεη ην δίιεκκα απηφ, θάλεη ην άηνκν
λα παξαπαίεη θαη λα εθδειψλεη άγρνο θαη ζπκπηψκαηα
ζε ρψξνπο πνπ βηψλνληαη ζαλ αζθπθηηθνί, αλνηρηνί ή
άγλσζηνη, κε απνηέιεζκα αγνξαθνβία (Guidano &
Lioti, 1983).
Σο γνωζιακό μονηέλο ηηρ κοινωνικήρ θοβίαρ
Απφ αλαπηπμηαθήο πιεπξάο, ε γνλετθή απφξξηςε θαη ε
απνδνθηκαζία, ζεσξνχληαη θαζνξηζηηθνί παζνγελεηηθνί
παξάγνληεο γηα ηελ εκθάληζε ηεο θνηλσληθήο θνβίαο.
Ο Nichols (1974) παξαηεξψληαο γηα έλα δηάζηεκα
ηξηψλ εηψλ άηνκα κε θνηλσληθφ άγρνο, θαηέγξαςε
κεξηθά θιηληθά θαη γλσζηαθά ραξαθηεξηζηηθά φπσο ηελ
αληίιεςε θαη ηελ πξνζδνθία ηεο απνδνθηκαζίαο, ηελ
ηάζε λα απαληνχλ ζε θξηηηθή πνπ δελ έγηλε, ρακειή
απηνεθηίκεζε, ηελ χπαξμε αλειαζηηθψλ θαλφλσλ
θνηλσληθήο ζπκπεξηθνξάο, ηελ αξλεηηθή θαληαζία πνπ
πξνθαινχλ πξνζδνθεηηθφ άγρνο. Δπίζεο ηα άηνκα κε
θνηλσληθή θνβία αληηιακβάλνληαη ηνπο γνλείο ηνπο σο
απζηεξνχο πνπ ελδηαθέξνληαη πεξηζζφηεξν γηα ηελ
γλψκε ησλ ηξίησλ θαη ιηγφηεξν γηα ηηο αλάγθεο ησλ
παηδηψλ ηνπο. Τα άηνκα απηά έρνπλ παγησκέλεο
πεπνηζήζεηο ηνπ ηχπνπ «είλαη πνιχ επηθίλδπλν λα
παξεθθιίλεηο απφ ηα θνηλσληθά πξφηππα θαη ηνπο
θνηλσληθνχο θαλφλεο, γηαηί νη άλζξσπνη είλαη έηνηκνη λα
ζε θξίλνπλ θαη λα ζε θαηαθξίλνπλ»(Nichols, 1974).
Ζ αηνκηθή πεξίπησζε πνπ ζα πεξηγξαθεί
επηιέρζεθε, γηα δπν ιφγνπο: Ο πξψηνο είλαη φηη ε
γλσζηαθή ςπρνζεξαπεία, απνηειεί έλα πιήξεο
ζχζηεκα ζεσξίαο θαη πξαθηηθήο, ζην πιαίζην ηεο
νπνίαο αθφκε θαη έλαο λένο ζρεηηθά ζεξαπεπηήο, ππφ
ηελ επνπηεία, κπνξεί λα αληηκεησπίζεη ζχλζεηα
πεξηζηαηηθά. Ο δεχηεξνο ιφγνο αθνξά ζην ελδηαθέξνλ
γηα ηηο αγρψδεηο δηαηαξαρέο ζην πιαίζην ηεο
γλσζηαθήο πξνζέγγηζεο (Beck, & Freeman, 1990),
γεγνλφο πνπ θαζηζηά ρξήζηκε ηελ πεξηγξαθή
αηνκηθψλ πεξηπηψζεσλ πξνθεηκέλνπ λα αλαδεηρζνχλ
νη ηδηαηηεξφηεηεο πνπ παξνπζηάδεη ε εθαξκνγή ηεο
γλσζηαθήο ςπρνζεξαπείαο ζηελ αληηκεηψπηζε ησλ
δηαηαξαρψλ ηνπ Άμνλα I.
ΠΑΡΟΤ΢ΗΑ΢Ζ ΠΔΡΗΠΣΧ΢Ζ΢
Παπαπομπή
Ζ αζζελήο είλαη κηα γπλαίθα 32 εηψλ(φηαλ μεθίλεζε ε
παξέκβαζε), ε νπνία εηζήρζε ζην ΤΔΠ, ελφο
Πεξηθεξεηαθνχ Ννζνθνκείνπ, κε έληνλεο θξίζεηο
αγρψδεο δηαηαξαρήο παληθνχ θαη έληνλε ηελ αίζζεζε
ηνπ θφβνπ ηεο «ηξέιαο». Έρεη επηαεηέο ηζηνξηθφ
πξνβιεκάησλ ςπρηθήο πγείαο. Έιαβε δηάγλσζε
αγρψδεο δηαηαξαρήο παληθνχ ην 2006. Σηα πιαίζηα
ηεο Γηαζπλδεηηθήο Χπρηαηξηθήο, έγηλε παξαπνκπή απφ
ηνπο ζεξάπνληεο ηαηξνχο γηα ςπρηαηξηθή θαη
ςπρνινγηθή εθηίκεζε θαη παξαθνινχζεζε. Γελ
αλαθέξζεθε θαλέλα άιιν πξφβιεκα πγείαο. Πξν ηεο
γλσζηαθήο ςπρνζεξαπείαο, δελ είρε θάλεη
ςπρνζεξαπεία.
Παπούζα ζςμπηωμαηολογία
Ζ αζζελήο ζηελ νπνίν εθαξκφζηεθε ε γλσζηαθή
παξέκβαζε είλαη κηα αζζελήο κε αγρψδεο δηαηαξαρή
παληθνχ θαη κε έληνλν ην αίζζεκα ηνπ θφβνπ ηεο
«ηξέιαο».
Δπηπιένλ ε ζεξαπεπφκελε εκθάληδε ην ηειεπηαίν
ρξνληθφ δηάζηεκα κεησκέλε δηάζεζε λα ςπραγσγεζεί,
έληνλν άγρνο θαη ζιίςε. Σηελ πξφζθιεζε ηνπ
ζεξαπεπηή λα πεξηγξάςεη απηφ πνπ βηψλεη ε αζζελήο,
αλαθέξεη πσο έρεη κεησκέλε ιεηηνπξγηθφηεηα, ιφγσ
ηεο αζζέλεηαο -θνβάηαη θαη απηφ απφ φηη ζπκάηαη ην
είρε πάληα -θφβν φηη ζα ηεο ζπκβεί θάηη αλαπάληερν
θαη ζα ηξειαζεί. Γελ ζπδεηάεη, δελ δηεθδηθεί, είλαη
απνκνλσκέλε, καθξηά απφ ηνπο αλζξψπνπο. Θέιεη λα
κηιήζεη, φκσο δελ ην θάλεη. Δπίζεο αλαθέξεη φηη δελ
είρε ζθεθηεί πνηέ ηελ αμία ηνπ λα κηιάεη, ζεσξεί πιένλ
φηη απηφ είλαη πνιχ ζεκαληηθφ, αιιά δελ μέξεη πψο λα
ην θάλεη. Πηζηεχεη φηη αλ έπαηξλε πην λσξίο θάξκαθα
ζα ήηαλ ζε θαιχηεξε θαηάζηαζε. Με ηε βνήζεηα ηεο
γλσζηαθήο ςπρνζεξαπείαο επηδηψθεη λα δηαηεξεζεί ζε
θαιή θαηάζηαζε, λα κελ επηβεβαησζεί ε θνβία ηεο
πεξί «ηξέιαο», λα κελ πάζεη θαηάζιηςε, λα εξγαζηεί
μαλά. Απηφ απνηειεί θαη ην εθθξαδφκελν αίηεκά ηεο. Οη
ζεξαπεπηηθνί ζηφρνη πνπ ηέζεθαλ γηα ηελ αζζελή ζηα
πιαίζηα ηνπ ζπλεξγαηηθνχ εκπεηξηζκνχ, θαη νη νπνίνη
βέβαηα απνηεινχλ δηθέο ηεο επηζπκίεο, κπνξνχλ λα
ζπλνςηζζνχλ ζηα αθφινπζα: Δπηζπκεί λα γίλεη πην
θνηλσληθή, λα κπνξεί λα επηθνηλσλεί
απνηειεζκαηηθφηεξα, λα κεησζεί ην άγρνο πνπ
παξνπζηάδεη θαζψο θαη λα είλαη ζε ζέζε λα
πξαγκαηνπνηεί πξάγκαηα πνπ λα ηεο παξέρνπλ
επραξίζηεζε θαη βειηηψλνπλ ηελ δηάζεζε ηεο.
ΥΑΡΑΚΣΖΡΗ΢ΣΗΚΑ ΠΑΡΔΜΒΑ΢Ζ΢
Γνωζιακή Φςσοθεπαπεία
Πξαγκαηνπνηήζεθαλ 30 ζπλεδξίεο, ζε εβδνκαδηαία
βάζε, δηάξθεηαο 45 ιεπηψλ, ππφ ηελ επνπηεία
έκπεηξνπ Χπρνζεξαπεπηή. Μεηά ην πέξαο ησλ
ζπλεδξηψλ, πξαγκαηνπνηήζεθαλ 6 αλακλεζηηθέο
ζπλεδξίεο follow up, ζε δηάξθεηα 1 έηνπο απφ ηελ ιήμε
ησλ βαζηθψλ ζπλεδξηψλ. Σπγθεθξηκέλα,
πξαγκαηνπνηήζεθαλ 3 ζπλεδξίεο ην πξψην εμάκελν,
αλά 2 κήλεο, θαη 3 ην δεχηεξν εμάκελν, αλά 2 κήλεο.
Καηφπηλ αμηνινγήζεθε ε αζζελήο έλα έηνο κεηά ην
ηειεπηαίν follow up.
Αξιολόγηζη Γνωζηικού Δπιπέδος
Δθηφο απφ ηελ θιηληθή ζπλέληεπμε θαη παξαηήξεζε
ρξεζηκνπνηήζεθαλ, ςπρνκεηξηθά εξγαιεία γηα ηελ
αμηνιφγεζε γλσζηηθψλ ιεηηνπξγηψλ ηεο αζζελνχο
φπσο SCL-90R (Demogratis, 1977-
Διι.Σηάζκηζε:Nηψληαο, Καξαζηεξγίνπ & Μάλνο,
1991). Liebowitz Social Anxiety Scale (LSAS-SR-
Liebowitz, Heimberg MR, 1999). Hamilton Rating
Scale for Anxiety (HAM – A-Hamilton M, 1959).
Ζ αμηνιφγεζε κε ηα ςπρνκεηξηθά εξγαιεία
πξαγκαηνπνηήζεθε ζηελ:
1. Αξρή ησλ ζπλεδξηψλ
2. Σην ηέινο ησλ ζπλεδξηψλ
Δκλςηικά γεγονόηα πςποδόηηζηρ
Δθιπηηθά γεγνλφηα ππξνδφηεζεο ηεο δηαηαξαρήο
1. ε αδειθή ηεο κε Γηπνιηθή Γηαηαξαρή-
Ππξνδφηεζε ηεο ζθέςεο: «Φφβνο ηεο
ηξέιαο».
2. Γηάγλσζε γνλέσλ ηεο κε Ca, ζε ειηθία 25
εηψλ. Έλαξμε αγρψδνπο δηαηαξαρήο παληθνχ.
3. Ππξνδφηεζε παξνχζαο θαηάζηαζεο:
Σχγθξνπζε κε γνλείο-αξλεηηθφο ζρνιηαζκφο
απφ ηελ κεηέξα ηεο «φηη είλαη ηξειή».
4. ε παξνπζίαζε ηεο δηπισκαηηθήο ηεο
εξγαζίαο.
Αηομικό-Οικογενειακό ιζηοπικό
109
Έγγακε, ρσξίο ηέθλα. Απφθνηηε ΑΔΗ-Γεκφζηνο
Υπάιιεινο. Καιέο ζπδπγηθέο ζρέζεηο. Τν 2ν απφ ηα 3
παηδηά ηεο νηθνγέλεηαο. Νηξνπαιή, εζσζηξεθήο, ρσξίο
θίινπο ιφγσ ηνπ πξνβιήκαηνο ηεο αδειθήο ηεο.
Γχζθνιε εθεβεία ιφγσ θνηλσληθνχ ζηηγκαηηζκνχ
νηθνγέλεηαο θαη ηεο ίδηαο ζην ζρνιείν. Σρέζεηο κε
γνλείο ηππηθέο. Πεξηγξάθεη ηνλ παηέξα απψλ θαη
αδηάθνξν, ηε κεηέξα αγρψδε, επηθξηηηθή θαη απηαξρηθή
απέλαληί ηεο. Σρέζεηο κε αδειθέο ηππηθέο. Ζ
κεγαιχηεξε αδειθή ηεο πάζρεη απφ Γηπνιηθή
Γηαηαξαρή. Καιέο θνηλσληθννηθνλνκηθέο ζπλζήθεο.
Φξφληα αλαδήηεζε ηεο επηβεβαίσζεο απφ γνλείο θαη
θαηά ζπλέπεηα απφ ην θνηλσληθφ ηεο πεξηβάιινλ.
Γπζιεηηνπξγηθέο ζθέςεηο εαπηνχ, θφζκνπ θαη
κέιινληνο, λνζνθνβία (Σρήκα 1).
Γιάγνωζη
Ζ αζζελήο δηεγλψζζε κε εηδηθή θνβία, αγρψδε
δηαηαξαρή παληθνχ κε ζηνηρεία αγνξαθνβίαο ζηνλ
Άμνλα I, (300.29) θαηά DSM-IV-TR, θαζψο ηα
ζπκπηψκαηα πνπ εληνπίζηεθαλ είραλ ηελ έληαζε, ηε
ζπρλφηεηα θαη ηελ θαζεκεξηλή δηάξθεηα ή ηηο
επηπηψζεηο ζηε ιεηηνπξγηθφηεηα θαη ηελ ςπρηθή επεμία
πνπ απαηηνχληαη. Δπίζεο έιαβε σο επηπιένλ
δηάγλσζε απφ ηνλ Άμνλα IV, ιφγσ πξνβιεκάησλ κε
ηελ πξσηαξρηθή νκάδα ζηήξημεο (ζπγθξνχζεηο κε
νηθνγέλεηα) θαη πξνβιήκαηα πνπ ζρεηίδνληαη κε ην
θνηλσληθφ ηεο πεξηβάιινλ(κνλαμηά) (V61.20) θαηά
DSM-IV-TR. Γελ δφζεθε δηάγλσζε ζηνλ Άμνλα II.
Ξεθίλεζε λέα θαξκαθεπηηθή αγσγή ε νπνία
πεξηιάκβαλε:Olanzapine(2,5mg),Carbamazepine(400
mg),Sertralinehydrochloride(100mg),diazepam(10mg).
Ζ επηινγή ηεο ζπγθεθξηκέλεο θαξκαθεπηηθήο αγσγήο
απφ ηελ ςπρίαηξν έγηλε κε βάζε ηνλ ηχπν ηεο
αγρψδνπο δηαηαξαρήο παληθνχ, ηελ παξνχζα θιηληθή
ηεο εηθφλα, ηελ απηνθαηαζηξνθηθή ηεο ζπκπεξηθνξά,
ηελ ειηθία ηεο αζζελνχο θαζψο θαη ην πξνεγνχκελν
ηζηνξηθφ ηεο. Ο κεραληζκφο ιεηηνπξγίαο ηνπο ζηνρεχεη
ζηελ επαλαθνξά ηεο ηζνξξνπίαο ηνπ ζπζηήκαηνο ησλ
λεπξνδηαβηβαζηψλ ζηνλ εγθέθαιν. Ζ ζπγθεθξηκέλε
αληηθαηαζιηπηηθή αγσγή ζε ζπλδπαζκφ κε αγρνιπηηθφ
θαη αληηςπρσζηθφ θάξκαθν, είρε σο ζθνπφ λα κεηψζεη
ηα θαηαζιηπηηθά ζπκπηψκαηα πνπ ζρεηίδνληαη κε ην
Απηφλνκν Νεπξηθφ Σχζηεκα, φπσο δηαηαξαρή χπλνπ,
ειαηησκέλε ελεξγεηηθφηεηα, αλεδνλία, επηβξάδπλζε
ηεο ζθέςεο, ηνπ ιφγνπ θαη ησλ θηλήζεσλ, έληαζε,
κεηαβνιέο ηεο ζπλαηζζεκαηηθήο δηάζεζεο ζηε δηάξθεηα
ηεο εκέξαο, λα ακβιχλεη ηελ παξνξκεηηθφηεηα ηεο
ζθέςεο ηεο αζζελνχο γηα κειινληηθή
απηνθαηαζηξνθηθή ζπκπεξηθνξά θαζψο θαη ζηε
κείσζε ηνπ θηλδχλνπ ππνηξνπψλ.
ΓΗΑΣΤΠΧ΢Ζ ΠΔΡΗΠΣΧ΢Ζ΢ (Case Formulation)
ΘΔΡΑΠΔΤΣΗΚΟ΢ ΢ΥΔΓΗΑ΢ΜΟ΢
Θεπαπεςηική παπέμβαζη
Ζ αξρηθή βαζηθή ζεξαπεπηηθή παξέκβαζε
νινθιεξψζεθε κεηά απφ 30 ζπλεδξίεο θαη είρε
δηάξθεηα 9 κήλεο. Καηά ηε δηάξθεηα ηεο παξέκβαζεο
ρξεζηκνπνηήζεθαλ κηα ζεηξά απφ Γλσζηαθέο θαη
Σπκπεξηθνξηθέο ηερληθέο, ελψ ζην πιαίζην ηεο
ζπλεξγαηηθήο ζρέζεο εθαξκφζηεθε εθηεηακέλα ε
εξγαζία ζην ζπίηη (Nelson θαη ζπλ., 2005 α, β; Beck,
2008). Ζ εξγαζία ζην ζπίηη αθνξά ζε έλα βαζηθφ
δνκηθφ ζηνηρείν ηεο γλσζηαθήο παξέκβαζεο, πνπ
ηνλίδεη ηελ ππεπζπλφηεηα ηεο ίδηαο ηεο αζζελνχο γηα
ηελ βειηίσζε ηεο, θαη ζπκβαδίδεη κε ηνλ ζπλεξγαηηθφ
εκπεηξηζκφ πνπ πξεζβεχεη ε γλσζηαθή πξνζέγγηζε
(Kingdon θαη Turkington, 1994). Ζ βαζηθή ζεξαπεπηηθή
παξέκβαζε ζηεξίρζεθε ζηηο αξρέο θαη ηελ θηινζνθία
ηεο γλσζηαθήο ςπρνζεξαπείαο ζηελ αγρψδε
δηαηαξαρή παληθνχ (Παπαθψζηαο, 1994), ελψ έιαβε
ρψξα ζε πέληε θάζεηο (Harper, 2011).
Θεπαπεςηικοί ζηόσοι
 Δμάιεηςε αγρσηηθψλ –αξλεηηθψλ ζθέςεσλ-
ζρεηηθά κε εαπηφ-θφζκν-κέιινλ
 Γηαρείξηζε ησλ αγρσηηθψλ θαηαζηάζεσλ-
παληθνχ,αγνξαβνθίαο θαη θνηλσληθήο θνβίαο
 Γηεξεχλεζε θαη εμάιεηςε ηεο εηδηθήο θνβίαο
«θφβνο ηεο ηξέιαο»
 Γπζθνιία αλαγλψξηζεο θαη έθθξαζεο ησλ
ζπλαηζζεκάησλ ηεο, παζεηηθή ζηάζε δσήο,
νξηνζέηεζε, ςπρνεθπαηδεπζε ζηε δηεθδηθεηηθή
ζπκπεξηθνξά.
 Χπρηαηξηθή παξαθνινχζεζε θαη
ζπκβνπιεπηηθή θαξκαθνζεξαπείαο
ΠΟΡΔΗΑ ΣΖ΢ ΘΔΡΑΠΔΗΑ΢
Θεπαπεςηική ζσέζη
Ζ ζεξαπεπηηθή ζρέζε πνπ αλαπηχρζεθε θαηά ηελ
δηάξθεηα ηεο ζεξαπεπηηθήο δηαδηθαζίαο, θξίζεθε
ηθαλνπνηεηηθή θαη απηφ δηαθαίλεηαη απφ ην
ζεξαπεπηηθφ απνηέιεζκα. Τέζεθαλ νη ζεκειηψδεηο
ιεηηνπξγίεο ηεο ζεξαπεπηηθήο ζρέζεο φπσο ηήξεζε
ησλ νξίσλ κε ζθνπφ ηελ δηαζθάιηζε θαη ηελ ζαθήλεηα
ηεο θαηάιιειεο δηαπξνζσπηθήο απφζηαζεο θαη γηα
ηνλ ζεξαπεπηή θαη ηνλ ζεξαπεπφκελν, θαζψο θαη ε
αζθαιήο βάζε ζρεηηθά κε ηελ ελζάξξπλζε ηεο
ειεχζεξεο έθθξαζεο, ηεο αλάζεζεο ππεπζπλνηήησλ,
ηεο ζηαζεξφηεηαο φζνλ αθνξά ζηελ εκπηζηνζχλε ζηα
θίλεηξα ηνπ ζεξαπεπηή θαη ηελ ελζάξξπλζε ηεο
απηφλνκεο ιεηηνπξγηθφηεηαο. Ο ζεξαπεπηήο επέδεημε
ζπλαηζζεκαηηθή θαηαλφεζε, δεζηαζία, απζεληηθφηεηα
θαζ’ φιε ηελ δηάξθεηα ηεο ζεξαπείαο, έηζη ψζηε ε
αζζελήο λα αηζζαλζεί αζθαιήο θαη λα εκπηζηεπηεί
ζηαδηαθά ηνλ ζεξαπεπηή θαη θαηά ζπλέπεηα ηελ
ζεξαπεπηηθή δηαδηθαζία. Δπίζεο εδξαηψζεθε ν
ζπλεξγαηηθφο εκπεηξηζκφο, ε πξνζπάζεηα ηνπ
ζεξαπεπηή λα επηηχρεη ηελ θαηαλφεζε θαη ηελ
ζπλεξγαζία ηνπ αζζελνχο ζε φιεο ηηο θάζεηο ηεο
ζεξαπεπηηθήο δηαδηθαζίαο. Καηά ηηο πξψηεο ζπλεδξίεο
παξαηεξήζεθε αληίζηαζε απφ ηελ αζζελή ζηηο
ζεξαπεπηηθέο παξεκβάζεηο, ε νπνία θάκθζεθε κε ηνλ
εληνπηζκφ ησλ πξψησλ ζηνηρείσλ πνπ άξρηζαλ λα
ζηνηρεηνζεηνχλ κία απνδεθηή γηα ηελ αζζελή, ζεσξία
γηα ηηο δπζθνιίεο πνπ αληηκεηψπηδε. Ζ αληίζηαζε απηή,
ήηαλ απνιχησο θαηαλνεηή, θαζψο είλαη δχζθνιν γηα
θάζε ζεξαπεπφκελν λα θαηαλνήζεη, πσο είλαη δπλαηφλ
βαζηά ξηδσκέλεο πεπνηζήζεηο, ηηο νπνίεο ν ίδηνο ληψζεη
απνιχησο ξεαιηζηηθέο, λα κελ αληαπνθξίλνληαη
πιήξσο ή θαη κεξηθψο ζηελ πξαγκαηηθφηεηα.
Δπίζεο ε αζζελήο. εθδήισζε αληίζηαζε θαη
δπζθνιία, ζηε ζπκπιήξσζε εκεξνινγίνπ (3-ζηεια),
θαζψο επίζεο θαη δπζθνιία ζηνλ εληνπηζκφ ησλ
αξλεηηθψλ ζθέςεσλ θαη ηε δηαθνξνπνίεζή ηνπο απφ
ηα ζπλαηζζήκαηα. Σπκθσλήζεθε απφ θνηλνχ λα θάλεη
καδί κε ηνλ ζεξαπεπηή ηηο θαηαγξαθέο θαηά ηε
δηάξθεηα ηεο ζπλεδξίαο.
Θεπαπεςηικέρ παπεμβάζειρ και ηεσνικέρ
110
Πέξαλ ηεο θάζεηεο (ηερληθήο ηνπ θάζεηνπ ηφμνπ) θαη
ηεο νξηδφληηαο γλσζηαθήο δηεξεχλεζεο θαη ησλ
ζπλήζσλ ηερληθψλ ακθηζβήηεζεο θαη ηξνπνπνίεζεο
ησλ δπζιεηηνπξγηθψλ ζθέςεσλ(ηήξεζε
εκεξνινγίνπ(3-ζηεια, 5-ζηεια), ζπκπεξηθνξηθά
πεηξάκαηα), ρξεζηκνπνηήζεθαλ θαη εηδηθέο ηερληθέο γηα
ηελ αλαδφκεζε ησλ ππξεληθψλ ζρεκάησλ.
Πξαγκαηνπνηήζεθε αλαβίσζε πεξηζηαηηθψλ ηεο
παηδηθήο ειηθίαο, κε ζθνπφ ηνλ επαλαπξνζδηνξηζκφ
ηνπ λνήκαηνο ησλ εκπεηξηψλ απηψλ, απφ ηε ζέζε ηνπ
ελήιηθνπ θαη ηνλ έιεγρν ηεο πξνζαξκνζηηθήο αμίαο
ησλ πεπνηζήζεσλ πνπ δηακνξθψζεθαλ θαηά ηελ
παηδηθή ειηθία, βάζεη ησλ εκπεηξηψλ απηψλ. Ηδηαίηεξε
έκθαζε, δφζεθε ζηε ζχλδεζε επηκέξνπο
θαηαζηάζεσλ, ζθέςεσλ θαη ζπκπεξηθνξψλ κε ηα
ππξεληθά ζρήκαηα κε ηε ρξήζε ηνπ Γηαγξάκκαηνο
Γλσζηαθήο Γηαηχπσζεο ηνπ Πξνβιήκαηνο (βι. Σρήκα
1).
Τέινο, εθαξκφζηεθαλ ζπκπεξηθνξηζηηθέο ηερληθέο
φπσο θαηάηκεζεο ζηφρνπ θαη επίιπζεο πξνβιεκάησλ,
ηθαλνπνίεζεο, έθζεζεο ζε θνβνγφλν εξέζηζκα γηα ηελ
αληηκεηψπηζε ηεο αγρψδεο δηαηαξαρήο παληθνχ.
Δπίζεο εθαξκφζηεθαλ εθπαίδεπζε ζε θνηλσληθέο
δεμηφηεηεο, ζε αλαγλψξηζε θαη έθθξαζε(εθκαίεπζε
ζπλαηζζεκάησλ)θαη ζηε δηεθδηθεηηθή ζπκπεξηθνξά.
΢σεδιαζμόρ Παπέμβαζηρ
Φάζε 1: Αληίιεςε πεξηζηαηηθνύ-αλάπηπμε
ζεξαπεπηηθήο ζρέζεο
Σηελ 1ε θάζε (ζπλεδξίεο 1ε-4ε), πξαγκαηνπνηήζεθε
κηα ελδειερήο θαηαγξαθή ηνπ ηζηνξηθνχ ηεο αζζελνχο,
κε πιήξε θιηληθή αμηνιφγεζε θαζψο θαη θαηαγξαθή
ησλ 4Σ (Σπλαίζζεκα- Σθέςε- Σπκπεξηθνξά-
Σσκαηηθά), δειαδή κηα πιήξε θαηαγξαθή ζε θιηληθφ
θαη ζπκπεξηθνξηθφ επίπεδν. Δπίζεο έγηλε εμνηθείσζε
ηεο αζζελνχο κε ηελ γλσζηαθή ςπρνζεξαπεία, θαζψο
θαη κε ηελ εηδηθή θνβία πνπ αληηκεησπίδεη. Τν πξψην
κέιεκα ζε απηέο ηηο αξρηθέο ζπλεδξίεο ήηαλ ε
εγθαηάζηαζε Χπρνζεξαπεπηηθήο Σρέζεο πνπ απνηειεί
πξνηεξαηφηεηα γηα έλαλ αζζελή κε δηαηαξαγκέλν
έιεγρν πξαγκαηηθφηεηαο (Zimmermann θαη ζπλ.,
2005). Καηαξρήλ, έγηλε δηεξεχλεζε ησλ θνβηψλ ηεο
αζζελνχο, ηνπ ρξφλνπ έλαξμεο ηνπο, ηνπ ηξφπνπ
δηαηήξεζήο ηνπο θαη ηνπ ηξφπνπ κε ηνλ νπνίνλ ηηο
αληηκεησπίδεη. Δπηπιένλ έγηλε εμνηθείσζε κε ην
γλσζηαθφ κνληέιν ζηα πιαίζηα ηνπ ζπλεξγαηηθνχ
εκπεηξηζκνχ (Παπαθψζηαο, 1994).
Φάζε 2: Ελζπλαίζζεζε, επηθέληξσζε ζε
θαηαγξαθή αξλεηηθώλ γλσζηώλ, δηακόξθσζε
case formulation, εγθαζίδξπζε ζεξαπεπηηθήο
ζπκκαρίαο, θαηαλόεζε ηεο λόζνπ
Σηηο επφκελεο ζπλεδξίεο (5ε-8ε), ν ζεξαπεπηήο
θαηαλφεζε ηνλ ηξφπν κε ηνλ νπνίν ε αζζελήο
αληηιακβάλεηαη ηελ αγρψδε δηαηαξαρή παληθνχ, ηελ
θνηλσληθή θνβία θαη ηελ αγνξαθνβία κέζα απφ ηηο
εκπεηξίεο ηεο θαη απφ ην πψο ε ίδηα εξκελεχεη ηα
ζπκπηψκαηα ηεο. Δπηπιένλ, ζρεκαηνπνηήζεθε ν
ράξηεο δηαρείξηζεο πεξηζηαηηθνχ (case formulation),
κέζα απφ ηελ θαηαγξαθή ησλ αξλεηηθψλ γλσζηψλ θαη
αξλεηηθψλ απηφκαησλ ζθέςεσλ ηεο αζζελνχο, θάηη
πνπ απνηειεί βαζηθή πξνυπφζεζε γηα ηελ
επηηπρεκέλε εθαξκνγή ηεο γλσζηαθήο ςπρνζεξαπείαο
(Morberg Pain θαη ζπλ., 2008; Harper, 2011). Τν case
formulation ηεο αζζελνχο επηθεληξψζεθε ζηελ
θαηαγξαθή ησλ παξαγφλησλ πξνδηάζεζεο θαη
επίζπεπζεο ηεο αγρψδνπο δηαηαξαρήο παληθνχ, ησλ
παξακέηξσλ δηαηψληζεο ηεο, θαζψο θαη ηνπο ηπρφλ
πξνζηαηεπηηθνχο παξάγνληεο απφ ηελ δηαηαξαρή
(πίλαθαο 1). Μέζα απφ απηήλ ηελ δπλακηθή δηαδηθαζία,
ε αζζελήο ζηαδηαθά εγθαζίδξπζε ζεξαπεπηηθή
ζπκκαρία κε ην ζεξαπεπηή. Γφζεθε ηδηαίηεξε έκθαζε
ζηελ ηεξάξρεζε θαη αληηκεηψπηζε ησλ πξνβιεκάησλ
ηεο αζζελνχο ζην εδψ θαη ηψξα (Turkington θαη ζπλ.,
2004).
Φάζε 3: Απηνξξύζκηζε αζζελή, θαηαγξαθή θαη
εξκελεία απηόκαησλ ζθέςεσλ, θαηαπνιέκεζε ηεο
εηδηθήο θνβίαο
Απφ ηελ 9ε -14ε ζπλεδξία, πξαγκαηνπνηήζεθε κηα
ζπληνληζκέλε πξνζπάζεηα πξνθεηκέλνπ λα ζπάζεη ν
θαχινο θχθινο ηεο απξαμίαο ηεο αζζελνχο θαη λα γίλεη
εθηθηή ε θηλεηνπνίεζε ηεο. Σπζηήζεθε ζηελ αζζελή λα
δηαηεξήζεη εκεξνιφγην δξαζηεξηνηήησλ θαη λα
πξνρσξήζεη ζε εβδνκαδηαίν πξνγξακκαηηζκφ
δξαζηεξηνηήησλ νη νπνίεο ηεο πξνθαινχλ
επραξίζηεζε θαη νινθιήξσζε. Αληρλεχζεθαλ ηα
δηεξγαζηαθά ιάζε, φπσο ππεξβνιή, απζαίξεηα
ζπκπεξάζκαηα (δηάβαζκα ζθέςεο ησλ άιισλ),
«πξέπεη», πξνζσπνπνίεζε, ππνηίκεζε ζεηηθψλ, ηα
νπνία αληηιήθζεθε θαιά. Γφζεθε δνπιεηά γηα ην ζπίηη.
Καηαγξαθή εξεζηζκάησλ, αξλεηηθψλ ζθέςεσλ ,
ζπλαηζζεκάησλ, ζπκπεξηθνξψλ θαη ζσκαηηθψλ
εθδειψζεσλ. Ζ ζπγθεθξηκέλε παξφηξπλζε είρε σο
ζηφρν ηελ ζηαδηαθή αχμεζε ησλ δξαζηεξηνηήησλ ηεο,
θαη ηε βειηίσζε ηεο πνηφηεηαο δσήο ηεο. Οξφζεκν ησλ
ζπλεδξηψλ απηψλ ήηαλ ε κείσζε αίζζεζεο «θφβνπ
ηεο ηξέιαο».
Ζ αλαηξνθνδφηεζε απφ ηηο ζπλεδξίεο ήηαλ πνιχ
ζεηηθή. Ζ ίδηα αλέθεξε ελδεηθηηθά ηε κεγάιε βνήζεηα
πνπ απνθφκηζε απφ απηήλ ηελ ζπζηεκαηηθή
ςπρνζεξαπεπηηθή παξέκβαζε. Αλαγλψξηζε πσο έρεη
βειηησζεί ε δηάζεζε ηεο, έρεη κεησζεί ην άγρνο ηεο,
δηαζέηεη πιένλ δξαζηεξηφηεηεο πνπ ηελ ηθαλνπνηνχλ
πεξηζζφηεξν ελψ δηαπηζηψλεηαη απφ ην ζεξαπεπηή θαη
θαιχηεξε βιεκκαηηθή επαθή ηεο αζζελνχο. Σηελ 11ε
ζπλεδξία θαηαζθεπάζηεθε καδί κε ηελ ζεξαπεπφκελε
έλα «ζεξκφκεηξν ηθαλνπνίεζεο» κε δηαβάζκηζε απφ
ην 0-10, κε ηελ νπνία βαζκνινγνχζε πφζν ηελ
ηθαλνπνηνχζε θάζε δξαζηεξηφηεηα. Παξάιιεια, έγηλε
ρξήζε ηεο ηερληθήο TIC-TOC πξνθεηκέλνπ λα
αλαδνκεζνχλ νη δπζπξνζαξκνζηηθέο γλσζίεο ηεο.
Φξεζηκνπνηήζεθε ζπρλά ε επαλάιεςε ησλ
ζπκπεξαζκάησλ θαη ε αληαλάθιαζε ηνπο ζηελ αζζελή
ζηελ δηάξθεηα ησλ ζπλεδξηψλ, θάηη πνπ βνήζεζε ηελ
αζζελή ζηε ζηαδηαθή αθνκνίσζε ησλ λέσλ γλψζεσλ.
Σε επφκελεο ζπλεδξίεο (12 θαη 13ε ζπλεδξία) δφζεθε
ε δπλαηφηεηα ζηελ αζζελή λα θαηαλνήζεη ηελ δηαθνξά
κεηαμχ ηθαλνπνίεζεο θαη επραξίζηεζεο. Απηφ
επηηεχρζεθε κε παξαδείγκαηα εληφο ηεο ζπλεδξίαο,
θάηη πνπ αχμεζε ηελ απηνπεπνίζεζε ηεο, ελψ
ζπλνδεχζεθε απφ αηζζήκαηα επραξίζηεζεο θαη
επεμίαο. Φαξαθηεξηζηηθά, ζηε 14ε ζπλεδξία, ε αζζελήο
αλέθεξε πσο αηζζαλφηαλ κεγαιχηεξε ελέξγεηα, φπσο
παιαηφηεξα, φπνπ κίιαγε πην ζπρλά θαη έθαλε βφιηεο.
Βέβαηα, ηελ απαζρνινχζε αθφκα ην γεγνλφο πσο δελ
εξγαδφηαλ. Δπηπιένλ, δφζεθε σο εξγαζία γηα ην ζπίηη,
ε θαηαγξαθή ησλ ζεηηθψλ δξαζηεξηνηήησλ πνπ είρε
κέζα ζηε εβδνκάδα θαη γηα ηηο νπνίεο άμηδε
επηβξάβεπζε, θαζψο θάπνηεο θνξέο έηεηλε λα
επηθεληξψλεηαη πεξηζζφηεξν ζηα αξλεηηθά γεγνλφηα
ρσξίο λα δίλεη ζεκαζία ζηα ζεηηθά.
111
Φάζε 4: Επηθέληξσζε κε ζαθή ζηόρεπζε ζηελ
εθπαίδεπζε ζε θνηλσληθέο δεμηόηεηεο θαη
γλσζηαθέο ηερληθέο, θαζώο θαη θαηαλόεζε ηεο
ζύλδεζεο ζθέςεο ζπλαηζζήκαηνο , θαη εξκελεία
ηνπ ηξόπνπ πνπ επεξεάδεηαη ε ζπκπεξηθνξά ηεο
Σηηο ζπλεδξίεο απφ ηελ 15ε -27ε πξαγκαηνπνηήζεθε
ελδειερήο εθπαίδεπζε ζε θνηλσληθέο δεμηφηεηεο, ζηηο
νπνίεο ε αζζελήο ππνιεηπφηαλ. Ζ αζζελήο έκαζε λα
επηθνηλσλεί απνηειεζκαηηθά. Σηε δηάξθεηα ηεο 15εο
ζπλεδξίαο έγηλε πξνζπάζεηα θαηαλφεζεο απφ ηελ
αζζελή ηεο ζρέζεο/ ζχλδεζεο ηεο θαηάζηαζεο- ηεο
ζθέςεο- ηνπ ζπλαηζζήκαηνο. Ζ αζζελήο δείρλεη λα
θαηαλνεί ηνλ ηξφπν κε ηνλ νπνίν ζπλδέεηαη ε ζθέςε κε
ην ζπλαίζζεκα , φηαλ αιιάδεη ε δηάζεζε ηεο, θαη είλαη
ζε ζέζε λα ξσηάεη ηνλ εαπηφ ηεο, ηη πέξαζε απφ ην
κπαιφ ηεο. Ζ αζζελήο ήδε ζηε 15ε ζπλεδξία
παξνπζηάδεηαη πην θηλεηνπνηεκέλε, κε ζαθψο
θαιχηεξε δηάζεζε κηαο θαη είλαη πην αηζηφδνμε γηα ηελ
δσή ηεο. Σηε 16ε ζπλεδξία, πξνγξακκάηηζε
δξαζηεξηφηεηεο πνπ ηελ επραξηζηνχζαλ φπσο νη
βφιηεο θαη ε επαθή ηνπ κε ζπγγελείο, Δίρε θαηαλνήζεη
πφζν ζεκαληηθφ ήηαλ λα πξνγξακκαηίδεη επράξηζηεο
δξαζηεξηφηεηεο, κε ηνλ ηξφπν απηφ θαηαπνιεκνχζε
ηελ απξαμία θαη αηζζαλφηαλ θαιχηεξα. Παξάιιεια,
έγηλε πξνζπάζεηα λα κεησζεί ν απηνζηηγκαηηζκφο ηεο,
ιφγσ ηεο αζζέλεηαο μεθηλψληαο απφ ην ζπλερέο ηεο
πγείαο-αξξψζηηαο, θάηη πνπ ηεο έθαλε κεγάιε
εληχπσζε. Μαο αλέθεξε φηη έβιεπε φηη κέζα ζε απηφ
ην ζπλερέο δελ ήηαλ πνηέ νχηε ζπλέρεηα άξξσζηε νχηε
ζπλέρεηα πγηήο. Καη απηφο φπσο θαη φινη νη άλζξσπνη
ζε φιε ηελ δηάξθεηα ηεο δσήο ηνπο βξίζθνληαη ζε
θάπνην, θάζε θνξά δηαθνξεηηθφ, ζεκείν ηνπ ζπλερνχο.
Σηε 17ε θαη 18ε ζπλεδξία έγηλε κηα εηζαγσγή απφ ην
ζεξαπεπηή γηα ηνπο ηξφπνπο απνηειεζκαηηθήο
επηθνηλσλίαο πνπ κπνξνχζε λα έρεη ε αζζελήο κε ηνπο
ζπλαλζξψπνπο ηεο. Σπδεηήζεθε ην ηη είλαη
επηθνηλσλία, θαη ην πσο ε ίδηα ηελ αληηιακβαλφηαλ.
Αλαθέξζεθε ν ζεκαληηθφο ξφινο πνπ δηαδξακαηίδνπλ
γηα ηε ζσζηή επηθνηλσλία, ε βιεκκαηηθή επαθή, ν
ηφλνο ηεο θσλήο θαη νη ρεηξνλνκίεο. Καηά ηε δηάξθεηα
ηεο ζπλεδξίαο ρξεζηκνπνηήζεθε δχν θνξέο ε ηερληθή
ηνπ role-playing. Ζ αζζελήο είρε αξρίζεη ζην ζεκείν
απηφ λα δηαρεηξίδεηαη ηθαλνπνηεηηθά ην άγρνο ηεο θαη λα
θαηαπνιεκά ηελ αλία θαη ηελ απξαμία κε εβδνκαδηαίεο
δξαζηεξηφηεηεο πνπ ηελ επραξηζηνχζαλ θαη ηελ
ηθαλνπνηνχζαλ. Σπκθσλήζεθε ε ζπλέρηζε ηεο
εθπαίδεπζεο ηεο ζε θνηλσληθέο δεμηφηεηεο πνπ ζα
βειηίσλαλ ην επίπεδν ηεο δηαπξνζσπηθήο ηεο
επηθνηλσλίαο. Σηηο επφκελεο ζπλεδξίεο (19ε θαη 20ε)
έγηλε εθπαίδεπζε ζε ηερληθέο επηθνηλσλίαο. Ζ αζζελήο
έκαζε γηα ηελ αθνπιηζηηθή ηερληθή , ηελ ελζπλαίζζεζε
(ζπλαηζζεκαηηθή θαη λνεηηθή) θαη ηε δηεξεπλεηηθή
εξψηεζε. Έδεηρλε λα θαηαλνεί ηηο έλλνηεο απηέο θαη λα
ζπκκεηέρεη ελεξγά. Σε θάζε ηερληθή γηλφηαλ role-
playing ζε ζελάξηα ηεο θαζεκεξηλφηεηαο θαη ε αζζελήο
ζπκκεηείρε ζε απηά κε κεγάιε επηηπρία. Σηηο επφκελεο
ζπλεδξίεο 21ε, 22ε ζπλερίζηεθε ε εθπαίδεπζε ηεο
αζζελνχο ζηε δηεθδηθεηηθή ζπκπεξηθνξά ή αιιηψο
ζηελ παξξεζία, πνπ είλαη θαιφ λα επηδεηθλχεη θάπνηνο
ψζηε λα πξνζηαηεχεη ηα δηθαηψκαηά ηνπ ρσξίο λα
γίλεηαη παζεηηθφο ή επηζεηηθφο.
Σηελ 23ε θαη 24ε ζπλεδξία, ε αζζελήο
εθπαηδεχζεθε ζηε ηερληθή ηεο επίιπζεο πξνβιήκαηνο.
Αλαθέξζεθαλ ηα επηά βήκαηα ηεο ηερληθήο.
Φξεζηκνπνηήζεθαλ 2 ,3 παξαδείγκαηα απφ ηελ
θαζεκεξηλφηεηα ηεο αζζελνχο, ηα νπνία ηα επέιπζε ε
ίδηα, αθνινπζψληαο ηα επηά βήκαηα.
Καηά ηελ δηάξθεηα ηεο 25εο θαη 26εο ζπλεδξίαο
έγηλε εθπαίδεπζε ζηελ ηερληθή πιενλεθηεκάησλ -
κεηνλεθηεκάησλ ή αιιηψο ππέξ θαη θαηά , γηα ηελ
επηινγή ή φρη κηαο ελαιιαθηηθήο ιχζεο.
Φξεζηκνπνηήζεθε εληφο ηεο ζπλεδξίαο ζρεηηθφ
παξάδεηγκα, ελψ δφζεθε θαη αληίζηνηρε εξγαζία γηα ην
ζπίηη. Ζ αζζελήο παξνπζηάζηεθε ζηαζεξά πην
θηλεηνπνηεκέλε θαη κε αηζηνδνμία θαη ειπίδα γηα ηελ
δσή ηεο, ελψ είρε κεησκέλν επίπεδν άγρνπο .
Θεσξνχζε φηη κπνξνχζε λα ειέγμεη ηελ λφζν ηεο πην
απνηειεζκαηηθά. Σηηο επφκελεο ζπλεδξίεο έσο θαη ηελ
28ε , έγηλε επαλάιεςε θαη αληαλάθιαζε ησλ
θπξηνηέξσλ ζεκείσλ ζηελ εθπαίδεπζε ησλ θνηλσληθψλ
δεμηνηήησλ , κε αξθεηά role playing, εληφο ησλ
ζπλεδξηψλ, θαη εξγαζία γηα ην ζπίηη πνπ αθνξνχζαλ
θνηλσληθέο θαηαζηάζεηο, κε ζπγγελείο θαη θίινπο ηεο.
Οξφζεκν ησλ ζπλεδξηψλ απηψλ ήηαλ ε ζεηηθή
αληαπφθξηζε κε νηθνγέλεηα, έθζεζε ζε θφζκν θαη ζε
θνβνγφλα εξεζίζκαηα ζεηηθά. Έθζεζε εαπηνχ ρσξίο
ληξνπή ή ζθέςεηο αξλεηηθέο γηα ηνλ θφζκν.
Φάζε 5: Τέινο ζεξαπείαο. Αλαηξνθνδόηεζε
28ε -30ε ζπλεδξία. Έγηλε ζηαδηαθφ θιείζηκν ηεο
ζεξαπεπηηθήο πξνζέγγηζεο, κε αξθεηέο επαλαιήςεηο
ησλ ζεκαληηθφηεξσλ ζεκείσλ ηεο παξέκβαζεο,
αλαηξνθνδφηεζε θαη αληαλάθιαζε. Τέινο,
αμηνινγήζεθε 9 κήλεο κεηά ηελ έλαξμε ηεο γλσζηαθήο
ζεξαπείαο, εθ λένπ ζηα 3 εξσηεκαηνιφγηα, φπνπ
έδεημε βειηίσζε αμηνζεκείσηε, θπξίσο ζηηο αξλεηηθέο
ζθέςεηο εαπηνχ θαη ζηε δηαρείξηζε αγρσηηθψλ
θαηαζηάζεσλ.
Δπηπιένλ, βειηηψζεθε ε ιεηηνπξγηθφηεηα ηεο, ελψ
παξαηεξήζεθε θαη βειηίσζε ηεο επίγλσζεο γηα ηελ
ζεκαζία ηεο θαξκαθεπηηθήο αγσγήο θαζψο θαη ηνπ
γεγνλφηνο φηη ε αζζέλεηα ηεο, είλαη ππεχζπλε γηα ηηο
κεησκέλεο θνηλσληθέο δεμηφηεηεο πνπ παξνπζηάδεη. Ζ
ίδηα αλαθέξεη πσο ε γλσζηαθή ςπρνζεξαπεία
ζπλέβαιιε ζηελ αιιαγή πξνο ην θαιχηεξν απηνχ ηνπ
ηνκέα ηεο δσήο ηεο. Δπίζεο επηηεχρζεθε ε εμάιεηςε
αξλεηηθψλ ζθέςεσλ. Απνδξνκή ζπκπησκάησλ
άγρνπο (ρξήζε ελαιιαθηηθψλ ηξφπσλ ζθέςεο γηα ηε
δσή ηεο θαη γηα ηνλ θφζκν γχξσ ηεο).
Έγηλε πξνεηνηκαζία γηα ην ηέινο ηεο ζεξαπεπηηθήο
δηαδηθαζίαο, ζπδεηψληαο κε ηελ αζζελή γηα ηνπο
ηξφπνπο κε ηνπο νπνίνπο ζα αληηκεησπίδεη
θαηαζηάζεηο θαη πσο ζα εθαξκφδεη ζηελ
θαζεκεξηλφηεηα ηεο φηη έκαζε. Ζ αζζελήο επραξίζηεζε
ηνλ ζεξαπεπηή, ελψ ν ζεξαπεπηήο ηελ επηβξάβεπζε
γηα ηελ πξνζπάζεηα ηεο θαη ηε βειηίσζε ηεο, ηεο
εμέθξαζε ζπλαηζζήκαηα ππεξεθάλεηαο θαη ζπλερνχο
ππνζηήξημεο πξνθεηκέλνπ λα εθαξκφδεη φζα
απνθφκηζε απφ ηε ζεξαπεία ζηελ θαζεκεξηλφηεηα ηεο
πσο ήηαλ πεξήθαλνο γηα απηήλ θαη πσο ζα ηελ
βνεζνχζε λα πξνζπαζνχζε λα εθαξκφδεη φζα έκαζε
ζηελ θαζεκεξηλφηεηα ηεο. Τέινο ε αζζελήο
ελεκεξψζεθε πσο κεηά ην πέξαο ηεο
ςπρνζεξαπεπηηθήο παξέκβαζεο ζα
πξαγκαηνπνηνχληαλ θάπνηεο αλακλεζηηθέο ζπλεδξίεο.
Φάζη follow up ζςνεδπιών, σπονικήρ έκηαζηρ 1
έηοςρ, μεηά ηην λήξη ηηρ βαζικήρ γνωζιακήρ
παπέμβαζηρ.
Οη ζπγθεθξηκέλεο ζπλεδξίεο follow up, πνπ εθηείλνληαλ
ζε βάζνο 1 έηνπο, είραλ ραξαθηήξα αλακλεζηηθφ, ελψ
112
κπνξεί λα ζεσξεζνχλ θαη ζπλεδξίεο
επαηζζεηνπνίεζεο.
Πξαγκαηνπνηήζεθαλ αλά 3 κήλεο , θαη ζην ηέινο ηνπ
έηνπο, ηα νθέιε γηα ηελ αζζελή φρη κφλν δηαηεξήζεθαλ
αιιά θαη επαπμεζήθαλ.
΢ΤΕΖΣΖ΢Ζ
Ζ θιηληθή απηή πεξίπησζε αληηκεησπίζηεθε
ζεξαπεπηηθά κε θαξκαθεπηηθή αγσγή θαη γλσζηαθή
ςπρνζεξαπεία παξάιιεια. Έγηλε δηαθνξνδηάγλσζε
απφ ηελ γεληθεπκέλε αγρψδε δηαηαξαρή. Ζ δηαδηθαζία
δηαθνξνδηάγλσζεο απφ ηελ γεληθεπκέλε αγρψδε
δηαηαξαρή, ζπλέβαιε ζηε ρνξήγεζε ηεο
θαξκαθεπηηθήο αγσγήο, θαζψο θαη ζηελ εθαξκνγή
θαηάιιεισλ γλσζηαθψλ-ζπκπεξηθνξηζηηθψλ ηερληθψλ.
Ζ ζεξαπεία νινθιεξψζεθε ζε 30 ζπλεδξίεο (1 αλά
εβδνκάδα) θαηά ην ζπλνιηθφ δηάζηεκα 9 κελψλ. Μεηά
ην πέξαο ησλ ζπλεδξηψλ, πξαγκαηνπνηήζεθαλ 6
αλακλεζηηθέο ζπλεδξίεο follow up. Με ηελ
νινθιήξσζε ηεο ζεξαπείαο, ε αζζελήο, δελ έθαλε
ζθέςεηο ζρεηηθέο κε ηελ έλλνηα ηεο «ηξέιαο»,
αηζζαλφηαλ ηνλ εαπηφ ηεο πην αλνηρηφ ζπλαηζζεκαηηθά,
δελ είρε θαζφινπ αξλεηηθέο θαη απαηζηφδνμεο ζθέςεηο
θαη αληηκεηψπηδε ηηο θαηαζηάζεηο κε ιηγφηεξν άγρνο.
Δμαιείθζεθαλ νη ζθέςεηο ηεο πεξί λνζνθνβίαο. Ζ
ιεηηνπξγηθφηεηά ηεο ζηηο θαζεκεξηλέο ηεο
ππνρξεψζεηο, είρε απνθαηαζηαζεί πιήξσο, ελψ ήηαλ
ζε ζέζε λα ζπλάπηεη θαη λα δηαηεξεί δηαπξνζσπηθέο
ζρέζεηο ζε θηιηθφ θαη νηθνγελεηαθφ επίπεδν. Γηαρείξηζε
ησλ θαηαζηάζεσλ αγνξαβνθίαο θαη θνηλσληθήο
θνβίαο. Ζ απηνεηθφλα ηεο είρε βειηησζεί θαη ε
απηνπεπνίζεζή ηεο επίζεο. Έβιεπε ην κέιινλ πην
αηζηφδνμα. Πξνζπαζνχζε λα βάδεη ηα φξηα ηεο ζηηο
επαθέο κε ηνπο γνλείο ηεο θαη λα κελ επεξεάδεηαη
αξλεηηθά, γεγνλφο πνπ ην θαηάθεξλε ηδηαίηεξα.
Μεηά ηελ νινθιήξσζε ηεο ζεξαπείαο, θαηά ηελ
ηειεπηαία αλακλεζηηθή ζπλεδξία, δηαπηζηψζεθε ε
δηαηήξεζε θαη ε γελίθεπζε ηνπ ζεξαπεπηηθνχ
απνηειέζκαηνο. Ζ θαξκαθεπηηθή αγσγή είρε ζεηηθή
έθβαζε ζηε ζεξαπεία. Μεηψζεθαλ ηα θαηαζιηπηηθά
ζπκπηψκαηα ζε εχινγν ρξνληθφ δηάζηεκα θαη κπφξεζε
ε αζζελήο λα ζπλεξγαζηεί ζηα πιαίζηα ηεο
ςπρνζεξαπεπηηθήο πξνζέγγηζεο. Παξαηεξήζεθε φηη
θαηά ηελ έλαξμε ηεο ςπρνζεξαπείαο, ε δξάζε ησλ
θαξκάθσλ ήηαλ ιηγφηεξν ζεηηθή, φηαλ βξηζθφηαλ κε
ηνπο γνλείο ηεο θπξίσο ηα Σαββαηνθχξηαθα, απφ ηηο
άιιεο εκέξεο ηεο εβδνκάδαο, ιφγσ ηεο επηξξνήο απφ
ην νηθνγελεηαθφ πεξηβάιινλ ηεο. Σηελ πνξεία ηεο
ζεξαπείαο, ε δξάζε ηεο θαξκαθεπηηθήο αγσγήο ήηαλ
απνηειεζκαηηθή θαζ’ φιε ηελ δηάξθεηα ηεο εβδνκάδαο.
Σπλέρηζε ηεο θαξκαθεπηηθήο αγσγήο γηα έμη κήλεο θαη
επαλεθηίκεζε απφ ηελ ςπρίαηξν ηεο ςπρηθήο ηεο
θαηάζηαζεο. Τα απνηειέζκαηα απηήο ηεο
πεξηγξαθηθήο πεξίπησζεο ζρεηηθά κε ηελ
θαηαιιειφηεηα ηεο γλσζηαθήο ζπκπεξηθνξηζηηθήο
ςπρνζεξαπείαο ζε αζζελείο κε δηάγλσζε αγρψδνπο
δηαηαξαρήο παληθνχ, είλαη επηζηεκνληθά
απνδεδεηγκέλα απφ ηε δηεζλή βηβιηνγξαθία (Roth et al.
1996, Robinson et al. 1990, Gaffan et al. 1995).
΢ΤΜΠΔΡΑ΢ΜΑΣΑ
Σε φιε ηε δηάξθεηα ησλ ζπλεδξηψλ, έγηλε πξνζπάζεηα
λα δεη ε αζζελήο ηελ πξννπηηθή ή κηα επθαηξία λα
αληηκεησπίδεη κφλε ηηο δηάθνξεο αγρσηηθέο
θαζεκεξηλέο θαηαζηάζεηο. Σχκθσλα κε ηελ
πεξηγξαθηθή απηή θιηληθή πεξίπησζε θαη ηελ θαιή
έθβαζε ηεο παξαηεξείηαη φηη ε ζπκβνιή ηεο γλσζηαθήο
ςπρνζεξαπείαο ζε ζπλδπαζκφ κε θαξκαθεπηηθή
αγσγή απνηεινχλ θαηάιιειεο ζεξαπεπηηθέο
δηαδηθαζίεο γηα αληηκεηψπηζε ηέηνησλ πεξηπηψζεσλ,
φπσο βέβαηα είλαη ήδε γλσζηφ ζρεηηθά κε ηελ
θαηαιιειφηεηα ηεο γλσζηαθήο ςπρνζεξαπείαο ζηε
ζεξαπεία ηεο αγρψδνπο δηαηαξαρήο παληθνχ θαη
γεληθφηεξα ησλ αγρσδψλ δηαηαξαρψλ. Ζ
απνηειεζκαηηθφηεηα ηεο γλσζηαθήο ςπρνζεξαπείαο
ζηε δηαηαξαρή παληθνχ αληαλαθιάηαη ζηηο πξφζθαηεο
ζρεηηθά κεηά-αλαιχζεηο, θαζψο θαη ζε άξζξα
αλαζθφπεζεο ησλ κεηά-αλαιχζεσλ ηα νπνία
επηβεβαηψλνπλ ηελ απνηειεζκαηηθφηεηά ηεο ζε
ζπλδπαζκφ κε θαξκαθνζεξαπεία θαη ηα πηζαλά νθέιε.
Σχκθσλα κε ηηο πξφζθαηεο ζεξαπεπηηθέο ζπζηάζεηο
ηεο American Psychiatry Association (2006β), θαίλεηαη
φηη νη δπν απηέο ζεξαπεπηηθέο επηινγέο είλαη
δηαζέζηκεο θαη απνηειεζκαηηθέο, αλάινγα κε ηηο
πξνηηκήζεηο ηνπ αζζελνχο, γηα άηνκα κε δηαηαξαρή
παληθνχ, θνηλσληθή θνβία θαη αγνξαθνβία θαη ηνλίδεη
φηη έρνπλ πνζνζηά επηηπρίαο αλάκεζα ζην 60% θαη
90% (APA, 2006β). Σε κεηά-αλάιπζε γηα ηελ
απνηειεζκαηηθφηεηα ηεο γλσζηαθήο ςπρνζεξαπείαο ζε
ζπλδπαζκφ κε θαξκαθνζεξαπεία ζε αζζελείο κε
αγρψδε δηαηαξαρή παληθνχ, παξαηεξήζεθε φηη αλ θαη
νη βελδνδηαδεπίλεο δελ απνηεινχλ πξψηεο γξακκήο
επηινγή γηα ηελ δηαηαξαρή παληθνχ, απνηειεί κάιινλ
ζπλήζε πξαθηηθή ε ζπγρνξήγεζή ηνπο κε
ςπρνζεξαπεία (Starcevic et al, 2004). Ζ ζπζηεκηθή
αλαζθφπεζε ηεο βηβιηνγξαθίαο απφ ηνλ Watanabe θαη
ζπλ.(2007), έδεημε πσο, παξφηη είλαη ιίγεο νη κειέηεο
επί ηνπ αληηθεηκέλνπ, ε ζπλδπαζκέλε ζεξαπεία
πιενλεθηεί πηζαλφλ έλαληη ηεο ζεξαπείαο κφλν κε
βελδνδηαδεπίλεο, θαη φηη αλ θαη ε ζπλδπαζκέλε
ζεξαπεία ίζσο πιενλεθηεί έλαληη ηεο γλσζηαθήο
ζεξαπείαο ζηελ νμεία θάζε, ην απνηέιεζκα απηφ
αληηζηξέθεηαη καθξνπξφζεζκα (Watanabe et al,
2007). Ζ Mitte (2005) ζηε κεηά-αλάιπζε ηεο γηα ηελ
ζπλδπαζκέλε απνηειεζκαηηθφηεηα ηεο ςπρνζεξαπείαο
θαη θαξκαθνζεξαπείαο ζηε δηαηαξαρή παληθνχ κε θαη
ρσξίο αγνξαθνβία, θαηαιήγεη πσο απφ ηηο κειέηεο δελ
βξέζεθε θακία δηαθνξά ζηελ απνηειεζκαηηθφηεηα
αλάκεζα ζηε γλσζηαθή ςπρνζεξαπεία κφλε ηεο θαη
ζην ζπλδπαζκφ γλσζηαθήο ζεξαπείαο θαη
θαξκαθνζεξαπείαο (Mitte, 2005) (Πίλαθαο 3). Σε πην
πξφζθαηε αλαθεθαιαίσζε ησλ επηζηεκνληθψλ
ελδείμεσλ πνπ αθνξνχλ ηελ βξαρππξφζεζκε θαη
καθξνπξφζεζκε απνηειεζκαηηθφηεηα, αιιά θαη ηηο
αλεπηζχκεηεο ελέξγεηεο, ηνπ ζπλδπαζκνχ
θαξκαθνζεξαπείαο θαη γλσζηαθήο ςπρνζεξαπείαο
έλαληη ηεο θάζε κηαο ζεξαπείαο ρσξηζηά νη Pull θαη
Vega (2007) ζπκπεξαίλνπλ φηη καθξνπξφζεζκα, ε
ζπλδπαζκέλε ζεξαπεία είλαη ίζσο πην απνηειεζκαηηθή
απφ φηη ε θαξκαθνζεξαπεία κφλε ηεο, αιιά δελ είλαη
πεξηζζφηεξν απνηειεζκαηηθή απφ φηη ε γλσζηαθή
ςπρνζεξαπεία κφλε ηεο (Pull & Vega, 2007).
Σπκπεξαζκαηηθά, σο πξψηε ζεξαπεπηηθή επηινγή ζηε
δηαηαξαρή παληθνχ κε ή ρσξίο αγνξαθνβία
πξνηείλεηαη ε γλσζηαθή ςπρνζεξαπεία ζε ζπλδπαζκφ
ή κε θαξκαθνζεξαπείαο.
΢ςµβολή ηων ΢ςγγπαθέων
ΚΑ: ζπκκεηείρε ζηε ζχιιεςε θαη ην ζρεδηαζµφ ηεο
µειέηεο, θαζψο θαη ζηε ζπιινγή ησλ δεδνµέλσλ,
113
ζπλέβαιε ζηελ εξκελεία ησλ απνηειεζκάησλ θαη ζηε Γθνηδακάλεο Κ. 2004. Γηαγλσζηηθά θξηηήξηα DSM-IV-TR.
ζπγγξαθή ηνπ θεηµέλνπ. ΒΟ: ζπµµεηείρε ζην Ηαηξηθέο εθδφζεηο Λίηζαο, Αζήλα.
ζρεδηαζµφ ηεο µειέηεο, αλέιπζε ηα δεδνµέλα. ΜΚ: Guidano, VF., Liotti, G. (1983). Cognitive processes and
ζπµµεηείρε ζην ζρεδηαζµφ ηεο µειέηεο. ΠΚ: ζπµµεηείρε emotional disorders. New York: Guilford.
Hamilton, M. (1959) The assessment of anxiety states by
ζην ζρεδηαζµφ ηεο µειέηεο, ζπλέιεμε ηα δεδνµέλα θαη rating. Br J Med Psychol, 32: 50–55.
ζπλέβαιε ζηελ αλάιπζε ησλ δεδνµέλσλ. ΓΔ: ζπλέιεμε Harper, SF.(2011). Intergrating Theories and concepts:
ηα δεδνµέλα θαη βνήζεζε ζηελ αλάιπζή ηνπο. ΤΣ: Formulation Driven CBT for a client with a Diagnosis of
ζπµµεηείρε ζην ζρεδηαζµφ ηεο µειέηεο, ζπλέιεμε ηα Schizo-Affective Disorder, Clinical Psychology and
δεδνµέλα θαη ζπλέβαιε ζηελ αλάιπζε ησλ δεδνµέλσλ. Psychotherapy, Puplished online in Wiley Online Library.
Όινη νη ζπγγξαθείο αμηνιφγεζαλ θξηηηθά θαη ελέθξηλαλ Sep 1
ηελ ππνβνιή ηνπ ηειηθνχ θεηµέλνπ. Heimberg, RG., Horner, KJ., et al. (1999). Psychometric
properties of the Liebowitz Social Anxiety Scale.
ΒΗΒΛΗΟΓΡΑΦΗΑ Psychological Medicine, 29:199–212, Cambridge University
Press
American Psychiatric Association (1987; 1994). Diagnostic
Kingdon, DG.,Turkington, D.(1994). Cognitive-Behavioural
and Statistical manual of mental disorders(third-fourth
Therapy of schizophrenia. Hove, Lawrence Erlbaum.
edition). American Psychiatric Association, Washington DC.
Mitte, K. (2005). A meta-analysis of the efficacy of psycho
American Psychiatric Association (2006 β). Let’s Talk Facts
and pharmacotherapy in panic disorder with and without
About Panic Disorder. APA.
agoraphobia. Journal of Affective Disorders, 88: 25-45.
Barlow, D.H.,Gorman, J.M., Shear,M. K., et al (2000).
Moras, K., Craske, MG., Barlow, DH. (1990). Behavioural
Cognitive-behavioral therapy, imipramine, or their
and cognitive therapies for panic disorder. In J.R. Noyes, M.
combination for panic disorder: a randomized controlled trial.
Roth & G.D. Burrows (eds), Handbook of Anxiety, volume 4.
JAMA, 283, 2529-2536.
The treatment of anxiety, Elsevier Science Publishers B.V.
Beck, AT. (1976). Cognitive therapy and the emotional
Amsterdam.
disorders. New York: Universities Press.
Morberg Pain, C., Chadwick, P., Abba, N. (2008). Clients’
Beck, AT., Rush, AJ., Shaw, BF., Enemy, G. (1979).
experiences of case formulation in cognitive behaviour
Cognitive Therapy of depression. New York: The Guilford
therapy for psychosis. Brit J Clin Psychol, 47: 127–38.
Press.
Nelson, H., Davies, W., Fewtrell, D. (2005 α). Cognitive
Beck, A. T., Emery, G. (κε Greenberg, R.L.), (1985). Anxiety
Behavioural Therapy for psychosis, Module 1, Key
disorders and phobias: A cognitive therapy, New York: Basic
knowledge and skills for everday interactions in psychosis.
Books.
Leicester, The APT press.Nelson, H., Davies, W., Fewtrell,
Beck, AT. (1988). Cognitive approaches to panic disorder:
D.(2005 β). Cognitive Behavioural Therapy for psychosis,
theory and therapy. In S.Rachman & J.D. Maser (eds),
Module 2,The formal treatment of delusions and
Panic: psychological perspectives, Lawrence Erlbaum
hallucinations. Leicester, The APT press.
Associates, Publishers, Hillsdale.
Nichols, KA. (1974). Severe social anxiety. British Journal of
Beck, AT., Freeman, A., & Associates. (1990). Cognitive
Medical Psychology, 47:301-6.
therapy of personality disorders. New York: Guilford Press.
Παπαθψζηαο, ΗΓ. (1994). Γλσζηαθή Χπρνζεξαπεία: Θεσξία
Beck, J. (2008). Δηζαγσγή ζηε Γλσζηηθή ζεξαπεία,
θαη Πξάμε. Ηλζηηηνχην Έξεπλαο θαη Σπκπεξηθνξάο. Αζήλα.
Βηβιηνζήθε ηεο Χπρνζεξαπείαο, Δθδφζεηο Παηάθε, 3ε
Pull, CB., Vega, CP. (2007). Combined Pharmacotherapy
έθδνζε.
and CBT for Anxiety Disorders. Curr Opin Psychiatry, 20(1):
Berger, P., Sachs,G., Amering,M., et al (2004). Personality
30-35.
disorder and social anxiety predict delayed response in drug
Rachman, S., Lopatka, C., Levitt, K. (1988). Experimental
and behavioral treatment of panic disorder. Journal of
analysis of panic-II. Panic patients. Behaviour research and
Affective Disorders, 80, 75-78.
therapy, 26(1): 33-40.
Clark, DA. (1986). A cognitive approach to panic. Behaviour
Reid, W.H., Wise, MG. (1989). DSM-III-R Training Guide.
research and therapy, 24(4): 461-470.
Brunner/Mazel, New York.
Clark, DA. (1988). A cognitive model of panic attacks. In
Robinson, LA., Berman, JS., Neimeyer, RA. (1990).
S.Rachman & H.D.Maser (eds), Panic: psychological
Psychotherapy for the treatment of depression: a
perspectives. Lawrence Erlbaum Associates. Publishers,
comprehensive review of controlled outcome research.
Hillsdale, New Jersey.
Psychological Bulletin, 108, 30.
Clark, DM. (1989). Anxiety states: panic and generalized
Roth, A., Fonagy, P. (1996). What Works for Whom? New
anxiety. In K. Hawton, P.M. Salkovskis, J. Kirk, D.M. Clark
York: Guilford.
(eds). Cognitive behaviour therapy for psychiatric problems:
Starcevic, V., Linden, M., Uhlenhuth, EH., Kolar, D., Latas,
a practical guide. Oxford University Press, Oxford.
M.(2004). Treatment of panic disorder with agoraphobia in
Clark, DM. (1990). Cognitive therapy for Panic Disorder. In
an anxiety disorders clinic: factors influencing psychiatrists’
D. Gath & N.L.M. Goeting (eds). Current Approaches:Panic,
treatment choices. Psychiatry Res, 125(1): 41-52.
symptom or disorder? Duphar Medical Relations.
van Apeldoorn, F.J., et al. (2008). Is a combined therapy
Clark, D.A., & Steer, R. A. (1996). Empirical status of the
more effective than either CBT or SSRI alone? Results of a
cognitive model of anxiety and depression. Σην P. M.
multicenter trial on panic disorder with or without
Salkovskis (Δπηκ. εθδ.) Frontiers of cognitive therapy (ζει.
agoraphobia. Acta Psychiatry Scand, 117(4): 260-70.
75-96) New York: Guilford Press.
Watanabe, N., Churchill, R., Furukawa, TA. (2007).
Derogatis, L. (1977). The SCL-90 Manual, Scoring,
Combination pf psychotherapy and benzodiazepines versus
Administration and Procedures for the SL-90. Baltimore, MD:
either therapy alone for panic disorder: a systematic review.
John Hopkins University School of Medicine, Clinical
BMC Psychiatry, 7:18/ http://www.biomedcentral.com/1471-
Psychometrics Unit.
224X/7/18.
Gaffan, EA., Tsaousis, I., Kemp-Wheeler, SM. (1995).
Zimmermann, G., Favrod, J., Trieu, VH., Pomini,
Researcher allegiance and meta-analysis: the case of
V(2005).The effect of cognitive behavioral treatment on the
cognitive therapy for depression. Journal of Consulting and
positive symptoms of schizophrenia spectrum disorders: a
Clinical Psychiatry, 63:966–980.
meta-analysis. Schizophr Res, 77(1):1-9.
Greenberg, RL. (1989). Panic disorder and agoraphobia. In
J. Scott, J. Mark, G. Williams, A.T. Beck (eds), Cognitive
therapy in clinical practice, Routledge, London.

114
ΠΑΡΑΡΣΗΜΑ
Πίλαθαο 1. Βαζηθέο αξρέο ηεο γλσζηαθήο ςπρνζεξαπείαο
1. Βαζίδεηαη ζην γλσζηαθό κνληέιν ησλ ςπρνινγηθώλ δηαηαξαρώλ
2. έρεη ζύληνκε ρξνληθή δηάξθεηα
3. ζεσξεί ηε ζσζηή ζεξαπεπηηθή ζρέζε σο απαξαίηεηε πξνϋπόζεζε γηα ηελ
ζεξαπεία
4. βαζίδεηαη ζηε ζπλεξγαζία ζεξαπεπηή θαη ζεξαπεπόκελνπ
5. ρξεζηκνπνηεί θαηά βάζε ηε ζσθξαηηθή κέζνδν
6. είλαη κεζνδηθή θαη θαζνδεγεηηθή
7. επηθεληξώλεηαη ζην πξόβιεκα
8. βαζίδεηαη ζε έλα εθπαηδεπηηθό κνληέιν
9. ζηεξίδεη ηε ζεσξία θαη ηηο ζηξαηεγηθέο ηεο ζε κηα επαγσγηθή κέζνδν
10. πηνζεηεί ηε κέζνδν ηεο εξγαζίαο γηα ην ζπίηη θαη ηελ ζεσξεί θεληξηθό
ραξαθηεξηζηηθό ηεο ζεξαπείαο

Πίλαθαο 2. Κύξηα ΢πκπηώκαηα Γηαηαξαρήο Παληθνύ

Αίζζεκα παικώλ, δπλαηό ρηύπεκα ηεο θαξδηάο ή επηηάρπλζε ηνπ θαξδηαθνύ
ξπζκνύ
Δθίδξσζε
Σξέκνπια ή έληνλνο ηξόκνο
Αηζζήκαηα πιαθώκαηνο ηνπ ζηήζνπο
Αίζζεκα πληγκνύ
Πόλνο ή ζηελαρώξηα ζην ζηήζνο
Ναπηία ή επηγάζηξηα δπζθνξία
Αίζζεκα δάιεο, αζηάζεηαο, θελνύ ζην θεθάιη ή ιηπνζπκίαο
Απνπξαγκαηνπνίεζε(αηζζήκαηα κε πξαγκαηηθόηεηαο) ή
απνπξνζσπνίεζε(αίζζεζε απνθνπήο από ηνλ εαπηό)
Φόβνο ηνπ αηόκνπ γηα απώιεηα ειέγρνπ ή γηα επηθείκελε ηξέια
Φόβνο γηα επεξρόκελν ζάλαην
Παξαηζζήζεηο (κνπδηάζκαηα ή κπξκεγθηάζκαηα)
Ρίγε ή εμάςεηο δέζηεο

115
Πίλαθαο 3. Γεδνκέλα Μεηά-αλαιύζεσλ

Μελέηη ΢ςμμεηέσονηερ Παπεμβάζειρ Οξείαρ ΢ςνέσιζη Αναμνηζηικέρ Ανηαπόκπιζη

(study) (Partisipants) Φάζηρ παπέμβαζηρ ζςνεδπίερ (Definition of response)
(Acute-phase (Continuation (Follow up)
interventions) Interventions)
Barlow Γηάγλσζε DSM- 12 εβδνκάδσλ Γηα 6 κήλεο Σηνπο 6 κήλεο Μείσζε θαηά 40% ησλ
et al III-R Γηαηαξαρή 1. Φαξκαθεπηηθή αγσγή κεληαίσο κεηά ηε δηαθνπή ζπκπησκάησλ αγρψδνπο
(2000) παληθνχ κε θαζεκεξηλά έσο ηε 12ε ζπλεδξίεο ηεο ζεξαπείαο, δηαηαξαρήο παληθνχ κε ην
αγνξαθνβία, εβδνκάδα) + CBT ζην 33% ηνπ εξσηεκαηνιφγην
Ζιηθίεο: απφ 34- (11 ζπλεδξίεο ζε 3 κήλεο) δείγκαηνο νη PDSS(Panic Disorder
37, Φχιν: 62% 2. Φαξκαθεπηηθή αγσγή θαη αλακλεζηηθέο Severity Scale)
Γπλαίθεο κφλν ζπλεδξίεο ήηαλ
3.CBT(Γλσζηαθή- επηηπρείο
Σπκπεξηθνξηζηηθή
Θεξαπεία) κφλε

Berger Γηάγλσζε: DSM - 20 εβδνκάδεο Κακκία Σηηο 24 Μείσζε θαηά πνιχ ησλ
et al ΗΗΗ - R Γηαηαξαρή 1.Φαξκαθεπηηθή αγσγή + εβδνκάδεο. Σην ζπκπησκάησλ αγρψδνπο
(2004) παληθνχ Γλσζηαθή ςπρνζεξαπεία + 50% ηνπ δηαηαξαρήο παληθνχ.
κε ή ρσξίο νκαδηθή δείγκαηνο νη
αγνξαθνβία (81% ζεξαπεία (2 αηνκηθέο αλακλεζηηθέο
κε ζπλεδξίεο ζπλεδξίεο ήηαλ
αγνξαθνβία) + 20 νκαδηθέο ζπλεδξίεο, επηηπρείο
Ζιηθία:34 ρξνλψλ ζπκπεξηιακβαλνκέλσλ ησλ
Φχιν: ην 66% ζηνηρείσλ ηεο CBT θαη
ησλ γπλαηθψλ δηαπξνζσπηθήο ζεξαπείαο)
van Αζζελείο κε 9 κήλεο Κακία Κακία Ζ ζπλδπαζηηθή
Apeldoorn δηαηαξαρή 1. Φαξκαθεπηηθή αγσγή ζεξαπεία(Φαξκαθνζεξαπεία
et al παληθνχ (n = 150) (SSRI)+ γλσζηαζή +γλσζηαθή ςπρνζεξαπεία)
(2008) κε ή ρσξίο ςπρνζεξαπεία είρε ζεηηθφηεξα
αγνξαθνβία. 2. Γλσζηαθή απνηειέζκαηα γηα ηελ
Χπρνζεξαπεία(CBT) κφλν. ζεξαπεία ηεο αγρψδνπο
3. Φαξκαθεπηηθή αγσγή δηαηαξαρήο παληθνχ, απφ
κφλν ηηο κνλνζεξαπείεο ζχκθσλα
κε ηελ αλάιπζε (ΗΤΤ).
Starcevic Αζζελείο κε 8-12 εβδνκάδεο Κακία Κακία Οη αζζελείο θαη ζηηο ηξεηο
V et al δηαηαξαρή 1.Φαξκαθεπηηθή νκάδεο αγσγήο
(2004) παληθνχ κε αγσγή(Βελδνδηαδεπίλεο)+ παξνπζίαζαλ ζεκαληηθή
αγνξαθνβία Γλσζηαθή Χπρνζεξαπεία κείσζε ησλ ζπκπησκάησλ
(n=102) 2. Φαξκαθεπηηθή θαηά ηε δηάξθεηα ηεο
αγσγή(Βελδνδηαδεπίλεο + εληαηηθήο ζεξαπείαο.
θινπεμηηίλε) + γλσζηαθή
ςπρνζεξαπεία
3.Γλσζηαθή ςπρνζεξαπεία
Mitte et al Αζζελείο κε 20 εβδνκάδεο Κακία Κακία Γελ βξέζεθε θακία δηαθνξά
(2005) δηαηαξαρή 1. Φαξκαθεπηηθή αγσγή + ζηελ απνηειεζκαηηθφηεηα
παληθνχ κε ή γλσζηαθή ςπρνζεξαπεία αλάκεζα ζηε γλσζηαθή
ρσξίο 2.Γλσζηαθή ςπρνζεξαπεία ςπρνζεξαπέηα κφλε ηεο θαη
αγνξαθνβία ζην ζπλδπαζκφ γλσζηαθήο
ζεξαπείαο θαη
θαξκαθνζεξαπείαο
Watanabe Αζζελείο κε 8-12 εβδνκάδεο Κακία 6-24 κήλεο Ζ ζπλδπαζκέλε ζεξαπεία
et al δηαηαξαρή 1. Γλσζηαθή πιενλεθηεί πηζαλφλ έλαληη
(2007) παληθνχ κε ή ςπρνζεξαπεία+ ηεο ζεξαπείαο κφλν κε
ρσξίο θαξκαθεπηηθή αγσγή βελδνδηαδεπίλεο, θαη φηη αλ
αγνξαθνβία 2. Φαξκαθεπηηθή αγσγή θαη ε ζπλδπαζκέλε
3.Γλσζηαθή Χπρνζεξαπεία ζεξαπεία ίζσο πιενλεθηεί
έλαληη ηεο γλσζηαθήο
ζεξαπείαο ζηελ νμεία θάζε,
ην απνηέιεζκα απηφ
αληηζηξέθεηαη
καθξνπξφζεζκα.

116
ΠΑΡΑΡΣΗΜΑ
΢ρήκα 1. Γηάγξακκα γλσζηαθήο δηαηύπσζεο ηνπ πξνβιήκαηνο
Πξώτκεο εκπεηξίεο δσήο-ζρεηηθά δεδνκέλα από παηδηθή ειηθία
Πνιύ απζηεξή , επηθξηηηθή κεηέξα, ζπλαηζζεκαηηθά ςπρξή. Παηέξαο αδηάθνξνο,
επηθξηηηθόο-κε αξθεηέο δηελέμεηο κεηαμύ ηνπο, ηελ γέκηδαλ ελνρέο πνπ ήηαλ πγηήο, ελώ ε
αδειθή ηεο είλαη ςπρηθά αζζελήο. Απεηιέο εγθαηάιεηςεο από κεηέξα.

Βαζηθέο πεπνηζήζεηο
«είκαη κόλε», «δελ είκαη αζθαιήο», «δελ κε αγαπάλε», «είλαη ζεκαληηθή ε γλώκε ησλ
άιισλ γηα κέλα», «δελ ζα πξέπεη λα δείρλσ θαλέλα ζεκάδη αδπλακίαο ζηνπο άιινπο»
«νη άλζξσπνη είλαη επηθξηηηθνί», «πξέπεη λα είκαη ήζπρε θαη θαιό παηδί»,
«εγώ θηαίσ πνπ ε αδειθή κνπ έρεη θξίζεηο», « Τν λα είζαη ςπρηθά αζζελήο είλαη
ληξνπή» Αλάπηπμε ΢ρεκάησλ: απεηιήο, απώιεηα ειέγρνπ, δεηιίαο (θνηλσληθόο
εμεπηειηζκόο)
Γειώζεηο θαη θαλόλεο
«Πξέπεη λα δείρλσ δπλαηή, ρσξίο πξνβιήκαηα»
«Γελ πξέπεη λα θέξλσ αληίξξεζεζηνπο δηθνύο κνπ, δηαθνξεηηθά ζα ηνπο ράζσ»
«Αλ δε ηα θαηαθέξσ ή αλ δώζσ θαθή εληύπσζε, ζα κε απνξξίςνπλ θαη ζα κε θξίλνπλ
απζηεξά θαη άζρεκα»

Αληηζηαζκηζηηθέο ζπκπεξηθνξέο
Απνθπγή επαθώλ κε νηθνγέλεηα θαη κε θνηλσληθό πιαίζην.
Απνθπγή θαηαζηάζεσλ πνπ εκπεξηέρνπλ θξηηηθή ή ππεξπξνζπάζεηα
Έιιεηςε δηεθδηθεηηθήο ζπκπεξηθνξάο(θόβνο ζπλεπεηώλ, πηζαλόηεηα ιάζνπο)

Φαύινο Κύθινο-4 ΢
Γεγνλόηα-Καηαζηάζεηο:I) Σρνιηαζκόο κεηέξαο ζε ζύγθξνπζε όηη είλαη «ηξειή θαη
απηή». II) Παξνπζίαζε δηπισκαηηθήο εξγαζίαο
Απηόκαηεο ζθέςεηο I: «Μήπσο είκαη ηξειή, είλαη θνιιεηηθό;» «Μήπσο ράζσ ηνλ έιεγρν
επαηνύ κνπ;» «κε θξίλεη», «κε απνξξίπηεη», «πξέπεη λα ζπκθηιησζώ καδί ηεο δηαθνξεηηθά
ζα ηελ ράζσ».
Πξνζσπηθό λόεκα: δελ είκαη αξεζηή, δελ είκαη αζθαιήο
΢πλαίζζεκαΆγρνο, θόβνο ληξνπή, ζηελαρώξηα, απνγνήηεπζε
΢πκπεξηθνξά/ ςπρνζσκαηηθά:Κιάκα, απνθπγή επαθήο, ηαρππαικία, πνλνθέθαινο

Γεγνλόηα-Καηαζηάζεηο II) Παξνπζίαζε δηπισκαηηθήο εξγαζίαο

Απηόκαηεο ζθέςεηο ΙΙ: «Γελ ζα ηα θαηαθέξσ», «όινη ζα κε θνηηνύλ» «θαη αλ
ιηπνζπκήζσ;», «αλ ράζσ ηνλ έιεγρν θαη αξρίδσ θαη θσλάδσ;» «Θα γίλσ ξεδίιη», «δελ
κπνξώ ηνλ πνιύ θόζκν», «Θα εθηεζώ»
Πξνζσπηθό λόεκα: είκαη επάισηε, αλεπαξθήο, δηαθνξεηηθή
΢πλαίζζεκα:Τξόκνο,ληξνπή, ζηελαρώξηα, ζιίςε, απνγνήηεπζε,απαηζηνδνμία, απειπηζία
ΠΑΝΙΚΟΣ
΢πκπεξηθνξά/ςπρνζσκαηηθά
απνθπγή,εθίδξσζε, ηαρππιακία, ηξέκνπιν ζηα άθξα, ιήςε αγρνιπηηθνύ

117