ΚΕΙΜΕΝΑ ΝΕΟΕΛΛΗΝΙΚΗΣ ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΑΣ: Β' ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ

Ναζίμ Χικμέτ:
«Νανούρισμα στο γιο μου»

Ερμηνευτικό σχεδιάγραμμα
 Στο συγκεκριμένο νανούρισμα παρατηρούμε την ανάμειξη πεζού με
ποιητικό λόγο. Το πεζό είναι σύντομο και έχει τη μορφή εισαγωγής. Ο
ποιητής επιθυμεί να τραγουδήσει η γυναίκα του στο άρρωστο παιδί τους ένα
νανούρισμα δικό του, διαφορετικό από τα συνηθισμένα, το οποίο στη συνέχεια της
υπαγορεύει.

 Θέμα: οι προσδοκίες του πατέρα για ηθική και πνευματική προκοπή του γιου
του και η προτροπή προς αυτόν για κουράγιο και αγώνα, ώστε να τα καταφέρει.

 Περίληψη: Μέσα από το νανούρισμά του ο πατέρας προβάλλει την επιθυμία να

ξεπεράσει ο γιος του με θάρρος τις δυσκολίες της ζωής, όπως ο καλός
καπετάνιος που κυβερνάει άφοβα το καράβι του στις φουρτούνες. Ονειρεύεται να
τον δει να αποκτά με τη μελέτη γνώση και σοφία για να είναι σε θέση να πολεμά το
φόβο και την αμφιβολία. Θα ήθελε ακόμα να τον δει δημιουργικό καλλιτέχνη που να
δίνει σχήμα και ομορφιά στην ύλη. Τελειώνοντας το νανούρισμα, συνοψίζει
όλα τα χαρίσματα που ευχήθηκε για το γιο του, προτρέποντάς τον να αγωνιστεί για
να τα αποκτήσει.

 Βασική ιδέα: ο οραματισμός από μέρους του πατέρα του μέλλοντος του παιδιού
του. Ο πατέρας προβάλλει τα όνειρα και τις επιθυμίες του για τη μελλοντική ζωή
του παιδιού του ευχόμενος το καλύτερο για την ολοκλήρωση και την ευτυχία
του.

 Ενότητες
1η ενότητα: [στροφές 1 - 3] «Κοιμήσου, [...] κι ακουμπάει στον ουρανό...»
→ προτροπή για θάρρος και αγωνιστικότητα.
Οι τρεις πρώτες στροφές του νανουρίσματος συνδέονται με τη φύση και
συγκεκριμένα με την τρικυμισμένη θάλασσα, η οποία συμβολίζει τα εμπόδια και τις
δυσκολίες της ζωής που σαν έμπειρος καπετάνιος πρέπει να διασχίσει με το καράβι
του ο γιος του ποιητή και να τις ξεπεράσει.

2ηενότητα: [στροφές 4 - 5] «Κοιμήσου, [...] το πιο ζωντανό σχήμα ...» →ευχή για την
απόκτηση γνώσης και καλλιτεχνικού ταλέντου.
Στο υπόλοιπο ποίημα, ο ποιητής αναφέρεται σε ηθικές αξίες της κοινωνικής ζωής
(ομορφιά, γνώση, πίστη, σταθερότητα, αγωνιστικότητα, τόλμη) που ο πατέρας ελπίζει
ότι θα διακρίνουν το γιο του.

3η ενότητα: [στροφή 6] «Κοιμήσου, [...] κοιμήσου· νάνι...»

→προβολή της ιδανικής εικόνας του γιου.
Ο πατέρας φαντάζεται το παιδί του στο μέλλον ως ολοκληρωμένη προσωπικότητα,
ως ένα δημιουργικό, πολύπλευρο, πολυτάλαντο και πρωτοπόρο άνθρωπο που θα είναι
ατρόμητος και άφοβος σαν θαλασσινός, γνώστης των υλικών αντικειμένων αλλά και
οπαδός του πνεύματος και της καλλιτεχνικής δημιουργίας.

Επιμέλεια: Σοφία Τελίδου

ΚΕΙΜΕΝΑ ΝΕΟΕΛΛΗΝΙΚΗΣ ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΑΣ: Β' ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ

 Παραδοσιακά χαρακτηριστικά: κάλεσμα για ύπνο που επαναλαμβάνεται με τη

μορφή ρεφρέν, συγκίνηση, σύνδεση με τη φύση.
Έχει εικόνες, παρομοιώσεις, συμβολισμούς.
Ο ποιητής μιλά με το «εγώ» και συμμετέχει στα ποιητικά γεγονότα
ταυτίζοντας τον εαυτό του με τον πατέρα που νανουρίζει το παιδί του.
Απευθύνεται προς αυτό σε δεύτερο πρόσωπο.
Η προσωπική παρουσία του ποιητή και τα συναισθήματα / οι επιθυμίες
του δίνουν στο ποίημα λυρικό χαρακτήρα.
Οι προσδοκίες του ποιητή αναφέρονται στο μέλλον. Ο χρόνος που χρησιμοποιεί για
να τις παρουσιάσει είναι ο ενεστώτας. Παρουσιάζει εικόνες του μέλλοντος σαν να
συμβαίνουν εκείνη τη στιγμή, σαν να είναι πραγματικότητα. Ο γιος του
εμφανίζεται να αγωνίζεται, να μορφώνεται, να δημιουργεί στο παρόν.
Το ποίημα έχει παραστατικές εικόνες. Συνδέονται με τη φύση και ιδιαίτερα
με το τοπίο της θάλασσας. Η θάλασσα παρουσιάζεται αγριεμένη, να σηκώνει
τεράστια κύματα. Στο καράβι που παλεύει με τα κύματα βρίσκεται ο γιος του
ποιητή, που στέκεται στη γέφυρα. Το καράβι αντέχει στη φουρτούνα, γιατί είναι γερό
και οι μηχανές του δουλεύουν σαν την καρδιά του καπετάνιου του. Η εικόνα
συμβολίζει τις δυσκολίες της ζωής, τις οποίες το παιδί καλείται να αντιμετωπίσει με
θάρρος και γενναιότητα.
Η γέφυρα του πλοίου μεταβάλλεται σε μια πελώρια αέρινη γέφυρα που
συνδέει τις στεριές και πάνω σ’ αυτή στέκεται ο γιος του ποιητή, που αγναντεύει.
Είναι τόσο θεόρατο το ύψος της, ώστε το κεφάλι του γιου μοιάζει να αγγίζει
τον ουρανό. Η εικόνα συμβολίζει τους ορίζοντες που ανοίγονται στο μέλλον
και την ανάγκη σταθερότητας και επιμονής στους στόχους.
Παρουσιάζεται η γεροντική μορφή του γιου, με ρυτίδες και άσπρα μαλλιά, με
πρόσωπο που παραμένει όμορφο, επειδή φωτίζεται από τη γνώση.
Κυριαρχούν ήχοι, χρώματα, σχήματα. Τα χέρια του γιου χαϊδεύουν το μάρμαρο
και του δίνουν μορφή και έκφραση. Η εικόνα παραπέμπει στην καλλιτεχνική
έμπνευση και δημιουργία.
Γλώσσα:απλή δημοτική.
Ύφος: προτρεπτικό.
Εκφραστικά μέσα: μεταφορές, προσωποποιήσεις, μετωνυμίες [=χρησιμοποιείται
άλλη λέξη αντί γι’ αυτή που κυριολεκτείται], επαναλήψεις, σημεία στίξης.

Χαρακτηρισμός πρωταγωνιστών / ηρώων

Πατέρας και γιος: Στο ποίημα κυριαρχεί ο χαρακτήρας του μικρού αγοριού όπως τον
διαπλάθει ο πατέρας του. Ο τελευταίος οραματίζεται στο μέλλον να έχει ο γιος του
όμορφη εξωτερική εμφάνιση, ψυχικά χα ρίσματα και ευαισθησίες (πίστη,
αγωνιστικότητα), στέρεη και πολύπλευρη γνώση. Με λίγα λόγια, φαντάζεται το γιο
του ως έναν άρτιο άνθρωπο, απαλλαγμένο από ελαττώματα και μικροπρέπειες,
ταγμένο στην υπηρεσία των υψηλών ιδανικών και των ηθικών αξιών.

ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ ΣΤΙΣ ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ ΤΟΥ ΣΧΟΛΙΚΟΥ ΒΙΒΛΙΟΥ

1. Τι ασυνήθιστο έχει αυτό το νανούρισμα του πατέρα σε σχέση με άλλα

νανουρίσματα που έχετε ακούσει ή έχετε διαβάσει;
Το συγκεκριμένο νανούρισμα δε μοιάζει ως προς το περιεχόμενο με όσα μας είναι
γνωστά από τη δημοτική μας παράδοση (γραπτή ή προφορική) ή και από την ξένη
λογοτεχνία. Τα περισσότερα από αυτά είναι, βέβαια, πλούσια σε εικόνες όμορφες με

Επιμέλεια: Σοφία Τελίδου

ΚΕΙΜΕΝΑ ΝΕΟΕΛΛΗΝΙΚΗΣ ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΑΣ: Β' ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ

φανταστικούς ή μη πρωταγωνιστές, αλλά αποσκοπούν σε ό,τι μαρτυρά και η

ονομασία τους· να νανουρίσουν τα μικρά παιδιά. Σε αντίθεση με αυτό το
τραγουδάκι, ο πατέρας θέλει να αποκοιμίσει γλυκά και μελωδικά τον άρρωστο γιο
του απαλύνοντας τον πόνο του αλλά και δίνοντάς του ευχές για τη διαμόρφωση μιας
ολοκληρωμένης προσωπικότητας. Μέσα από το νανούρισμά του, ο πατέρας
οραματίζεται την ευτυχία του παιδιού του στο μέλλον σύμφωνα με τις προσωπικές,
γονεϊκές του επιθυμίες, αλλά δηλώνει και την πρόθεσή του να καλύπτει πάντα τις
συναισθηματικές ανάγκες του γιου του, όταν εκείνος θα αναζητά ψυχική
συμπαράσταση και ενθάρρυνση, ώστε να αντεπεξέλθει στις δυσκολίες της ζωής.
Εντύπωση, ακόμη, προκαλεί το απόλυτα προφανές χαρακτηριστικό αυτού του
νανουρίσματος· το συνθέτει και το τραγουδά ο πατέρας του παιδιού, ενώ πιο
συνηθισμένο είναι να το σκαρώνει και να το απαγγέλλει με ανάλογη με το Χικμέτ
τρυφερότητα και αγάπη η μητέρα του νηπίου.

2. Σε ποιο περιβάλλον τοποθετεί ο πατέρας το γιο του στις τρεις πρώτες στροφές
του νανουρίσματος;
Στις τρεις πρώτες στροφές του νανουρίσματος, ο πατέρας βάζει το γιο του κοντά στη
φύση και μάλιστα στην άγρια πλευρά της· σε ένα πολύ γερό καράβι που πλέει
αγέρωχο μέσα σε τρικυμισμένη θάλασσα. Τα κύματα τον περικυκλώνουν από παντού
και τον απειλούν με τη μανία τους. Είναι ο καπετάνιος του πλεούμενου και στέκει
στη γέφυρα κοιτώντας με ανησυχία την ορμητική φουρτούνα. Μα παροτρύνεται από
τον πατέρα να μη φοβηθεί, γιατί το σκαρί που κυβερνά είναι εξίσου γερό με την
καρδιά του και γιατί ο ίδιος είναι ικανότατος καπετάνιος, που δεν αφήνει το τιμόνι
από τα χέρια του ούτε στιγμή. Το παιδί κατορθώνει να ανέβει σε μια νοητή γέφυρα
που συνδέεται με την ακτή μπροστά του, αλλά φοβάται μην πέσει. Ο πατέρας και
πάλι τον καθοδηγεί· όταν κοιτάζει κάτω, να είναι ατρόμητος, να μη ζαλίζεται και,
όταν ατενίζει ψηλά, να νιώθει πως αγγίζει τον ουρανό και να απολαμβάνει το
κατόρθωμά του. Όλες αυτές οι εικόνες της φύσης έχουν ιδιαίτερα συμβολιστικό ρόλο
και δηλώνουν απερίφραστα την πρόθεση του πατέρα να συμπαρασταθεί στο γιο του
σε οποιαδήποτε ‘φουρτούνα’ της ζωής αντιμετωπίσει μεγαλώνοντας.

3. Ποιες προσδοκίες έχει για το γιο του ο πατέρας και πώς τον καθοδηγεί για να
πραγματοποιήσει τα όνειρά του;
Ο πατέρας δηλώνει στο γιο του την αμέριστη συμπαράσταση και ηθική στήριξη που
θα του δίνει απλόχερα πάντα, αλλά δεν κρύβει και τις προσδοκίες του σε σχέση με το
πώς ονειρεύεται να τον δει όταν μεγαλώσει. Αρχικά, τον παρουσιάζει μέσα στο
νανούρισμα να βρίσκεται ανάμεσα σε ένα σωρό από βιβλία μέχρι τα βαθιά του
γηρατειά. Η μορφή του είναι γαλήνια και όμορφη, το πνεύμα του οξύ και αγωνιστικό
και ο πατέρας του τον θαυμάζει που έφτασε σε τέτοιο επίπεδο γνώσης και
μαχητικότητας ταυτόχρονα και που διαφέρει από άλλους αδαείς και άβουλους
ανθρώπους και τον προτρέπει να συνεχίσει να μελετά και να ανακαλύπτει συνεχώς
καινούργιους ορίζοντες οι οποίοι θα μεγαλώσουν την προσωπική του λάμψη. Στη
συνέχεια, τον οραματίζεται ευαίσθητο καλλιτέχνη που πιάνει στα χέρια του άμορφη
μάζα μαρμάρου και της δίνει ζωντάνια και ομορφιά, που ακούει ήχους και τους
τρέπει σε μουσική, που αντικρίζει εικόνες και ρουφά τη λαμπρότητα των χρωμάτων.
Προβάλλει, δηλαδή, και τη σημασία της ελεύθερης καλλιτεχνικής έκφρασης, ώστε να
μη χάσει ποτέ την ανθρωπιά και την καλαισθησία του. Στο τέλος του τραγουδιού,
συνοψίζει τα χαρίσματα που εύχεται και ανυπομονεί να δει στο γιο του, όταν
ανδρωθεί και στηριχθεί πλέον στα πόδια του· λαχταρά και παράλληλα πιστεύει ότι θα
γίνει γενναίος σαν τον ατρόμητο καπετάνιο, εύστροφος, δημιουργικός, συνετός και με

Επιμέλεια: Σοφία Τελίδου

ΚΕΙΜΕΝΑ ΝΕΟΕΛΛΗΝΙΚΗΣ ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΑΣ: Β' ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ

βαθιά αντίληψη του κόσμου που τον περιβάλλει σαν τον πολυμήχανο σοφό γέροντα,
ευαίσθητος αλλά και ασίγαστος σαν τον εμπνευσμένο καλλιτέχνη του νανουρίσματος
που επινόησε ο πατέρας του. Για να εμφυσήσει στο παιδί αυτές του τις φιλοδοξίες,
έχει συνθέσει συμβολιστικές εικόνες που το παιδί θα εντυπώσει πρόθυμα στο νου του
για δύο βασικούς λόγους: επειδή του έλκει την προσοχή ο ήπιος αλλά και
ενθουσιώδης συνάμα τρόπος που τις αφηγείται ο πατέρας του και γιατί νιώθει σε
βάθος το θαυμασμό που αποπνέουν οι εικόνες αυτές του μελλοντικού του εαυτού στο
γονιό του· συναίσθημα που τον κάνει να θέλει, σαν ενηλικιωθεί, να το δει ζωντανά
στα μάτια του πατέρα του.

4. Βρείτε τις παρομοιώσεις και τους συμβολισμούς του ποιήματος και εξηγήστε
τη σημασία τους.
iii) Σχήματα λόγου Προσωποποιήσεις
Μεταφορές: στιχ. 1 «Τα μάτια του βγάζουνε φωτιές», στιχ. 11 «Πελώρια... τα
περιγιάλια», στιχ. 14 «το κεφάλι σου ... στον ουρανό ...», στιχ. 17 -18 «Ρυτίδες ...
καταλάβει». Παρομοιώσεις: στιχ. 8-9 «Οι μηχανές...σαν την καρδιά σου», στιχ. 19
«Το πρόσωπό του...σαν την αιωνιότητα», στιχ. 28-29 «Άφοβος σαν ....καλλιτέχνης
τολμηρός».
Ασύνδετο σχήμα: στιχ. 2 - 3 «Βουνά τα κύματά της, ... λυσσομανάνε ...», στιχ. 28 -
29 «Άφοβος ... φιλόσοφος γνώσης ...». Επαναλήψεις: «… ούτε το ένα ούτε το άλλο»,
στιχ. 1 & στιχ. 4 & στιχ. 10 & στιχ. 15 & στιχ. 23 & στιχ. 27 & στιχ. 30 «Κοιμήσου ..
.νάνι ...» (επαναλαμβάνεται στον πρώτο στίχο κάθε στροφής και στον τελευταίο του
ποιήματος), στιχ. 21 «Διάβαζε ... διαβάζεις», στιχ. 24 «Άκου φωνές ακούς».
Εικόνες (συμβολιστικές): στιχ. 2-3 «Στον ύπνο σου ... λυσσομανάνε ...», στιχ. 5-7
«Στον ύπνο σου ... σε πολεμάει...», στιχ. 9 «Το σκαρί ... στα χέρια σου ...», στιχ. 12-
13 «Στ’ αστραφτερό ... πάνω ...», στιχ. 17 «Ρυτίδες ... κατάλευκα», στιχ. 21 «…
διάβαζε πολεμώντας …», στιχ. 24-26 «Κοίτα τι ... ζωντανό σχήμα ...».
Αντιθέσεις (Λεκτικές / Νοηματικές): στιχ. 13 «Κοίτα κάτω» – «Κοίτα πάνω ...»,
στιχ. 6 - 7 «Στα δεξιά σου…» – «και στα ζερβά σου ...».

Παράλληλο Κείμενο

Ύπνε που παίρνεις τα μωρά, έλα πάρε και τούτο.

Μικρό μικρό σου το ‘δωσα, μεγάλο φέρε μου το.

Μεγάλο σαν ψηλό δεντρί κι ίσο σα γκυπαρίσσι

Κι οι κλώνοι ντου ν’ απλώνονται σ’ ανετολή και δύση.

Έλα, νύπνε, κι έπαρέ το Και γλυκά αποκοίμησέ το.

Έλα, νύπνε, μερωτή μου, Μέρωσέ μου το παιδί μου.

Δώσ’ του, Παναγία, χρόνοι, Να γενεί παππούς μ’ αγγόνι.

Νάνι το παιδί μου, νάνι, Κι όπου του πονεί να γειάνει.

Που κοιμάται και μερώνει Και ξυπνά και μεγαλώνει.

Που κοιμάται σαν αρνάκι.

Επιμέλεια: Σοφία Τελίδου

ΚΕΙΜΕΝΑ ΝΕΟΕΛΛΗΝΙΚΗΣ ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΑΣ: Β' ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ

Το γλυκό μου μωρουδάκι.

Σύγκριση τούρκικου και ελληνικού νανουρίσματος (ομοιότητες – διαφορές)

Συγκρίνοντας το νανούρισμα του Ναζίμ Χικμέτ με το ελληνικό διαπιστώνονται τα

ακόλουθα:

Ομοιότητες:

1. Kαι στα δύο κυριαρχεί η απόλυτη αγάπη, η τρυφερότητα και η αφοσίωση για τα
μικρά παιδιά που κοιμούνται

2. Και στα δύο εκφράζεται η επιθυμία να έρθει ύπνος γλυκός και ελαφρύς στο παιδί

3. Και στα δύο επανέρχεται ρυθμικά η λέξη «νάνι» και η κτητική αντωνυμία «μου»
με την οποία εκφράζεται η στοργή και η στοργή και η αγάπη.

4. Έχουν και τα δύο νανουρίσματα, ομοιοκαταληξία και είναι σύντομα σε έκταση.

Διαφορές:

1. Ο Ναζίμ Χικμέτ χρησιμοποιεί εικόνες που προέρχονται από τον φυσικό κόσμο.
Αυτά τα μοτίβα και οι μορφές είναι χαρακτηριστικά της τουρκικής ποίησης, η οποία
τραγουδάει από παράδοση μόνο για τ’ αηδόνια στους κήπους, τις φεγγαρόλουστες
νύχτες, τα ρόδα και τις κληματαριές. Στο δημοτικό ελληνικό νανούρισμα
προβάλλεται περισσότερο η επιθυμία να είναι ευτυχισμένο το παιδί.

2. Στο Νανούρισμα ο ποιητής υπόσχεται ότι θα φέρει ο ίδιος τον πιο γλυκό και
δροσερό ύπνο (παντοδύναμος, ίσως θα μπορούσε να συνδεθεί με τη δυναμικότητα
του χαρακτήρα των Τούρκων), ενώ στα Παιδικά Νανουρίσματα ο δημιουργός –
τραγουδιστής απευθύνεται σε δεύτερο (β’) ενικό πρόσωπο στον ύπνο και του ζητά να
έρθει γλυκός και ήρεμος στο παιδί.

3. Στο ελληνικό ποίημα ο δημιουργός απευθύνεται στην Παναγία και της ζητά να
βοηθήσει το μικρό παιδί να ζήσει πολλά χρόνια και να αποκτήσει εγγόνια, ενώ δεν
συμβαίνει κάτι αντίστοιχο στο τούρκικο.

4. Το φύλλο του παιδιού διαφέρει. Στο πρώτο είναι κορίτσι (ομορφούλα) και στο
δεύτερο αγόρι (να γενεί παππούς).

5. Ο Ναζίμ Χικμέτ δεν προσδιορίζει την ηλικία, και έτσι θα μπορούσε να

απευθύνεται και σε μία κοπέλα. Επιπρόσθετα θα μπορούσε να ερμηνευτεί με
διαφορετικούς τρόπους, όπως να νανουρίζεται η κόρη (από μωρό, κορίτσι και
κοπέλα) ή να τραγουδά τους συγκεκριμένους στίχους κάποιος που έχει στην αγκαλιά
την αγαπημένη του. Ενώ το ελληνικό νανούρισμα ξεκάθαρα προσδιορίζει την ηλικία
του αγοριού, χρησιμοποιώντας συγκεκριμένες λέξεις (μωρό, μικρό, παιδί,
μωρουδάκι).

Επιμέλεια: Σοφία Τελίδου