Κ. Π. Καβάφης, Στα 200 π.Χ.

(1931)

Τα ποιήματα του Καβάφη χωρίζονται σε τρεις κατηγορίες:

1) Ιστορικά: αναφέρονται σε ιστορικά περιστατικά, της Ελληνιστικής Εποχής μέσα

από τα οποία εκφράζονται σύγχρονες καταστάσεις.
2) Φιλοσοφικά-Διδακτικά: εκφράζουν απόψεις πάνω σε θέματα και προβλήματα
της ζωής, όπως η μοίρα, το χρέος, η ματαιότητα των ανθρώπινων μεγαλείων και
χαρακτηρίζονται για τον διδακτικό τους χαρακτήρα.
3) Ερωτικά: συνδυάζουν τον ερωτισμό με τον αισθητισμό(υπερβολικό ενδιαφέρον
για τη μορφή του ποιήματος = μεγάλο ενδιαφέρον για τα μορφικά-εξωτερικά
χαρακτηριστικά του ποιήματος και όχι μόνο για το περιεχόμενό του).

- Το ποίημα αυτό είναι το προτελευταίο που δημοσίευσε ο Καβάφης (1931) και

ανήκει στα λεγόμενα ιστορικά.

ΘΕΜΑ: η ακμή και η παρακμή δύο κόσμων και τρόπων ζωής: της Σπάρτης με τη
φυλετική αξιοπρέπεια και εγωισμό και του Ελληνισμού των Ελληνιστικών βασιλείων).

ΔΟΜΗ:
1η Ενότητα: (στ. 1):Η επιγραφή που συνόδευε τα λάφυρα από τη μάχη του
Γρανικού.
2η Ενότητα: (στ. 2-12): Η «στάσις» των Λακεδαιμονίων.
3η Ενότητα: (στ. 13-23): Η θαυμαστή πανελλήνια εκστρατεία.
4η Ενότητα: (στ. 24-31): Οι συνέπειες από την πανελλήνια εκστρατεία.
5η Ενότητα: (στ. 32):Απαξιωτικό σχόλιο για τη στάση των Λακεδαιμονίων.

ΓΛΩΣΣΑ
Η γλώσσα πλησιάζει την κοινή δημοτική αλλά με αρκετούς λόγιους τύπους ή τύπους
της καθαρεύουσας (πχ «ήσαν», «υπηρέτας», «οι εν Περσίδι», «βασιλέα», κλπ.)
Αντίθετα με τη γνωστή λιτότητα του Καβάφη, εδώ παρατηρείται πλούτος επιθέτων.

ΕΚΦΡΑΣΤΙΚΑ ΜΕΣΑ
Πολλά σημαντικά επίθετα, που με την έμφαση και τον θριαμβικό τους τόνο δίνουν
την έπαρση του λόγου και της σκέψης του σχολιαστή της επιγραφής. Επιπλέον
υπάρχουν και κάποιες παρομοιώσεις.

ΑΦΗΓΗΣΗ
Το ποίημα είναι γραμμένο σε α΄ πληθυντικό πρόσωπο («εμείς οι Αλεξανδρείς…») και
έχει μορφή μονολόγου. Αφηγητής του ποιήματος (η παρουσία του γίνεται αντιληπτή
για πρώτη φορά στον στ. 21: «βγήκαμε εμείς») είναι ένας Έλληνας που εκπροσωπεί,
(γι’ αυτό χρησιμοποιεί το α΄ πληθυντικό πρόσωπο) τον ελληνικό πληθυσμό των
ελληνικών βασιλείων (στα 200 π.Χ.) και που καυχιέται για τη δύναμη και την ακμή
του «δοξασμένου κόσμου» του, περιφρονώντας ταυτόχρονα τους ξεπεσμένους
Λακεδαιμόνιους.

ΥΦΟΣ
Πεζολογικό, θριαμβικό σε μερικά σημεία και σε κάποια άλλα ειρωνικό.

ΜΕΤΡΟ: Ιαμβικό.

ΙΔΕΕΣ – ΣΥΝΑΙΣΘΗΜΑΤΑ:
Ιστορικό ποίημα.
Ο φανταστικός ομιλητής, μέσα από την ακμή των ελληνιστικών βασιλείων, μιλά για τη
διάδοση της ελληνικής γλώσσας και του πολιτισμού, σχολιάζοντας ειρωνικά την
απουσία των Λακεδαιμονίων.

Απαντήσεις στις ερωτήσεις του σχολικού βιβλίου

1. Πώς παρουσιάζει ο ομιλητής την πανελλήνια εκστρατεία; Ποια επιτεύγματά

της αξιολογεί ως σημαντικότερα και γιατί;
Το ποίημα αναφέρεται στην πανελλήνια εκστρατεία, την εκστρατεία του Μ.
Αλεξάνδρου, την οποία εξυμνεί. Στη δεύτερη στροφή ο ποιητής αναφέρεται με
θριαμβευτικό τόνο στα κορυφαία επιτεύγματα της πανελλήνιας εκστρατείας, όπως τη
μάχη στο Γρανικό, στην Ισσό και στα Άρβηλα, όπου στην τελευταία εξοντώθηκε ο
στρατός των εχθρών. Επίσης, με μία πληθώρα εκφραστικών στοιχείων παραθέτει τις
σημαντικές θετικές επιδράσεις των Αλεξανδρινών κατακτήσεων για τον ελληνισμό.

2. Γιατί οι Λακεδαιμόνιοι απουσίαζαν από την πανελλήνια εκστρατεία και πώς

σχολιάζει 130 χρόνια μετά, την στάση τους αυτή ο ομιλητής;
Στο ποίημα με μία ειρωνική οπτική ο ομιλητής συνθέτει την αρνητική με τη θετική
πλευρά της ιστορίας και επικρίνει τη στάση των Λακεδαιμονίων. Όμως, την ίδια
στιγμή με θριαμβικό και δοξαστικό τόνο εξυμνεί τον κοινό πανελλήνιο αγώνα και τα
κορυφαία επιτεύγματά του. Επίσης, στο ποίημα δίνεται έμφαση στον τονισμό της
διαφοροποίησης της στάσης των Λακεδαιμονίων από τους άλλους Έλληνες και της
άρνησης τους να συμμετάσχουν στη λαμπρή πανελλήνια εκστρατεία εναντίον των
Περσών, στάση που σχολιάζεται με ειρωνική διάθεση από τον ομιλητή και κατ΄
επέκταση του ποιητή και αποδίδεται στη μακρόχρονη παράδοσή τους να απέχουν
από εκστρατείες, στις οποίες δεν ήταν οι ίδιοι αρχηγοί.

3. Πόσα και ποια χρονικά επίπεδα διακρίνονται στο ποίημα;

Στο ποίημα διακρίνονται τρία χρονικά επίπεδα.
Το πρώτο χρονικό επίπεδο ταυτίζεται με την παρηκμασμένη εποχή του φανταστικού
ομιλητή, την κρίσιμη καμπή των ελληνιστικών χρόνων, το 200 π.Χ. , μία δεκαετία
πριν από τη μάχη της Μαγνησίας, που σήμανε την οριστική επικράτηση των
Ρωμαίων.
Το δεύτερο χρονικό επίπεδο αντιστοιχεί σε 130 χρόνια νωρίτερα (330 π.Χ.), την
εποχή που πραγματοποιήθηκε η νικηφόρα εκστρατεία του Αλέξανδρου, καθώς
περιγράφονται και αξιολογούνται τα επιτεύγματα της πανελλήνιας αυτής επιχείρησης.
Το τρίτο χρονικό επίπεδο, το έτος 1931, η χρονολογία σύνθεσης του ποιήματος, η
σύγχρονη του ποιητή εποχή, εννιά χρόνια μετά τη Μικρασιατική καταστροφή και το
δραματικό ξεριζωμό του ελληνισμού.

4. Βρείτε τα επίθετα και εξετάστε τη λειτουργία που έχουν στο ποίημα. Το

ποίημα είναι γεμάτο από εκφραστικά μέσα, που δίνουν ζωντάνια, ένταση και
αμεσότητα στο έργο. Ποικίλα είναι και τα επίθετα που υπάρχουν σε όλο το ποίημα.
Στην πρώτη στροφή με τη χρήση του επιθέτου «πολυτίμους» εκφράζει την ειρωνική
διάθεση, με την οποία ο ποιητής σχολιάζει την άρνηση των Λακεδαιμονίων να
συμμετάσχουν στην πανελλήνια εκστρατεία.
Στη δεύτερη στροφή τα επίθετα «τελειωτική», «φοβερός» χρησιμοποιούνται, για να
τονίσουν τη μεγάλη σημασία και αξία των κορυφαίων επιτευγμάτων της εκστρατείας
για τον ελληνισμό.
Τέλος, πολλά επίθετα χαρακτηρίζουν την εκστρατεία, η οποία χαρακτηρίζεται
«θαυμάσια», «νικηφόρα», «περίλαμπρη», «περιλάλητη», δοξασμένη»,
«απαράμιλλη», για να δηλωθεί ο θαυμασμός του ομιλητή και ποιητή για το σημαντικό
αυτό γεγονός, το οποίο οδήγησε στην εξέλιξη του ελληνισμού «ελληνικός καινούργιος
κόσμος μέγας», στη διεύρυνση των ελληνικών ορίων «πολυάριθμοι», στη διάδοση
και καθιέρωση της «κοινής» ελληνικής γλώσσας στις χώρες της Ανατολής και στη
εξάπλωση και επικράτηση του ελληνικού πολιτισμού.