Professional Documents
Culture Documents
gqPB 1 L^feskp ftZu'A fJZe g?ok d/ e/ T[; ftZu'A 9 pj[ftebgh gqPBK d/ T[Zso d/D bJh fejk
9 ×1 9
ikt/rk. fJ; gqPB d/ e[Zb 9 nze j'Dr/.
gqPB 2 L^ feskp ftZu'A fJZe g?ok d/ e/ T[; ftZu'A 9 pj[ftebgh gqPBK d/ T[Zso d/D bJh fejk
Bwg-a 9 ×1 9
ikt/rk. fJ; gqPB d/ e[Zb 9 nze j'Dr/.
gqPB 3 : 3, 4, 5 Aqy 6 ivAwkrn nwl sbMDq pRRSn pYirAW iv`coN pu`Cy jwxgy [ ieh
18 × 1 18
vsqUUinST/bhuivklpI pRSn hoxgy[iehnW pRSnW dy ku`l AMk 18 hoxgy[
gqPB 4 L^ eftsktK ftZu'A 2 g?o/ d/ e/ fe;/ fJZe g?o/ dk Gkt ;gPN eoB bJh fejk ikt/rk.
1%2 2
fJ; gqPB d/ e[Zb 2 nze j'Dr/.
gqPB 5 L^ gkm^g[;se d/ nfGnk;h gqPBK ftZu'A 7 gqPB d/ e/ fe;/ 5 gqPBK d/ T[Zso d/D bJh
5×2 10
fejk ikt/rk. jo/e gqPB d/ 2 nze j'Dr/.
gqPB 6 L^ e'Jh 8 w[jktfonK$PpdK ftZu'A fe;/ 5 w[jktfonK$PpdK dh tkeK ftZu tos'A eoB
5×2 10
bJh fejk ikt/rk. jo/e gqPB d/ 2 nze j'Dr/.
gqPB 7 L^ tke ftu'A BKt$gVBKt$fefonk$ftP/PD dh gSkD eoB bJh fejk ikt/rk. fJ; gqPB
1%2 2
d/ 2 nze j'Dr/.
Bwg-A
gqPB 8 L^ e'Jh 5 ftP/ d/ e/ fe;/ ie~k ftP/ T[Zs/ b/y fbyD bJh fejk ikt/rk. fJ; gqPB d/ 10
1%10 10
nze j'Dr/.
gqPB 9 L^ e'Jh 2 ftP/ d/ e/ fe;/ ie~k ftP/ T[Zs/ gZso$fpB?^gZso fbyD bJh fejk ikt/rk.
1%8 8
fJ; gqPB d/ 8 nze j'Dr/.
gqPB 10 L^ fJj gqPB fefonk nwXkfos j't/rk. vZfpnK ftZu fdZs/ PpdK ftZu'A e'Jh 10
1%10 10
;koEe Ppd gSkDB bJh fejk ikt/rk. jo/e Ppd bJh 1 nze j't/rk.
ku`l AMk 90
nmUnw mulWkx-p~qr
pMjwbI
Iwks^nZmthA s`YSn 2019-20
smW: iqMn GMty e[Zb nze^90
Bwg-(a)
o{gBro dk gfjbk BK o'gV ;h. 16 Btzpo, 1976 Jh;thA B{z fJ; ;afjo ns/ izlHy dk
BK o'gV s'A o{gBro eo fdZsk frnk. T[d'A frnkBh z?b f;zx gzikp d/ w[Zy wzsoh ;B.
fJj ;afjo f;atkfbe gjkVhnK d/ g?oK ftZu tZf;nk j'fJnk j?. ;sb[j dfonk fJ; d/
e'b'A tfjzdk j?. fJ; dfonk ftZu'A eZYh rJh ;ofjzd Bfjo th ie~QoN jh tfjDk nozG
eodh j?. fp;s d[nkp BK dh fJZk j'o Bfjo dfonk d/ d{i/ feBko/ s'A eZYh rJh j?.
d[nkby d/ e[M GkgW B{z fJ; dk gkDh iKdk j?. Bzrb, GkyVk v?w s'A eZYh rJh GkyVk
Bfjo th o{gBro d/ e'b'A bzxdh j?. o{gBro fty/ ;sb[j dfonk d/ gkDh B{z b'V nB[;ko
BfjoK fv~u G/iD bJh j?`vtoe; pDkfJnk frnk j?. fJ; j?Zvtoe; d/ T~[gob/ gk;/
;sb[j dfonk fJZe tZvh Mhb tKr fd;dk j?. fJZE/ dfonk d/ ;afjo t`b d/ ezY/ T[Zs/
;?o^;gkN/ bJh EK pDk fdZsh j?. fJ; gqeko fJj ;afjo e[dosh fdqa;aK BkL Gog{o j?.
fJ; s'A ikgdk j? fe fJ; ;afjo dk BtK BK o{gBro fJ; dh ;[zdosk ekoB pVk Y[etK
j?.
1.rUpngr dw pihlw nW kI sI ?
a) dfonk d/ ipMf t`b d/ ezY/ au~qy A) dfonk d/ ;afjo t`b d/ ezY/ T[Zqy
9.fJ; ;afjo ns/ izlHy dk BK o'gV s'A o{gBro kdoN eo fdZsk frnk?
fw.mihMdr isMG ozXktk dk iBw 2 &otoh, 1909 JhH B{z ipqw ;a/o f;zx ih d/ xo iahok
fty/ j'fJnk, T[jnK dk iZdh fgzv p'dLK (fzbQk j[f;ankog[o) j?. 1924 JhH ftZu yakb;k
jkJh ;e{b w[es;o s'A d;thA ns/ r"ofwzN ekbi bkj"o s'A 1930 JhH ftZu n?Zw.
n?Z;^;hH eoB fgZS'A 1934 JhL ftZu lMfnoN nkJhH;hHn?Z; dh gqfs:'rsk gk; ehsh.T[;
fgZS'A nkg T[Zso gqd/;a, fdZbh, jfonkxk ns/ gzikp ftZu tZy^tZy T[Zu/ nj[fdnK T[Zs/
ezw eod/ oj/ s/ fco nkg B{z uzvhrVQ dk w[Zy efw;aBo bkfJnk frnk. pknd ftZu fJZe
no;/ bJh nkg gzikp y/sh^pkVh :{Bhtof;Nh b[fXnkDk d/ T[g^ e[bgsh pD/. nkg tZb'A
pB;gsh ftfrnkB d/ ;zpzX ftu ehsh y'j T[Zs/ gzikp :{Bhtof;Nh, uzvhrVQ tZb'A nkg B{z
vkeNo/N dh fvroh gqdkB ehsh rJh.
(T) pfmzvk (n) ;qh w[es;o ;kfjp (J) zhok (;) cohd'eN
4HvkL wfjzdo isMG ozXktk B/ gzikp :{Bhtof;Nh s'A fejVh fvgoh gqkgs ehsh<
8. vkL wfjzdo isMG ozXktk tZb'A ikhVy ivSy d/ ;zpzX ftuKoj ehshgeI ?
a) DunI-ivigAwn A) bnspqI-ivigAwn
e) smwj-ivigAwn s) icMnH-ivigAwn
1H joVnI ( )
2H vzvh ( )
3H ekwk ( )
4H bRYkt ( )
pRSn:6
6.auprokq pYirAW iv~coN fto'Xh ;apdK dk ;jh imlwx kro: (6x1=6)
pws AMq
au~prlw purwxw
au~cw CotI
BtK PylH
tZvh hyTlw
nozG nIvW
Bwg (A)
gq;aBL11
L11 j/m fby/ ftf;anK ftZu'A fe;/ fJZe ft;a/ s/ b/y fby' (10)
10)
nZyhA fvZmk w/bk,gqd{;aD dh ;wZf;nw,nyapkoK d/ bkG-jkBhnK, ;ajhd Grs f;zx
pMdrW Agsq
gq;aBL12
L12 w[Zy nfXnkge B{z &h;
nfXnkge h; w[nk&h fby [
k h dh noiah fbyo (8)
iK
fgzv d/ ;ogzu B{z wjZb/ dh ;&kJh
; kJh ns/ rzd/ gkDh d/ gqpzX B{z ;[XkoB bJh gZso fby'.
gq;aBL13
L13 j/m fby/
fby/ vZfpnK ftZu'A xZN'^xZN 10
10 ;koQe
;ko e ;apd u[D e/ fby'L^ (10)
10)
l Vw eI z rU r is r pr h vw
by n qI Aw AW TI ic lw k m rw
r is A iD Aw p k nw iD Aw n
h~ s P l Q in X q c ir k
A g vw eI K qo l xw mw f n
mw r nw iv S vw s nu mw ie S
c dw Kw nI nO k rI BI pU nw Bo
fw n k r qU q b j lM D r
l qy Bw r q n k~ p Vw mw q
pw ik s qw n so iv Aw h Vw Vw
iC V k xw jo qw s r h~ d Go
gq;aBL 14.
14 BKt s'A eh Gkt j?< T[dkjoB ;fjs dZ;'. (2)
iK
ft;a/;aD s'A eh Gkt j?< T[dkjoB ;fjs dZ;'.