BAØI 4

ÑAÙP ÖÙNG TAÀN SOÁ VAØ MAÏCH COÄNG HÖÔÛNG

A. MUÏC ÑÍCH :
Baøi thí nghieäm giuùp sinh vieân hieåu ñöôïc tính chaát phuï thuoäc taàn soá cuûa
maïch ñieän thoâng qua xaùc ñònh ñaùp öùng taàn soá cuûa maïch, khaûo saùt caùc maïch loïc
thuï ñoäng cô baûn vaø tìm hieåu hieän töôïng coäng höôûng (xem theâm lyù thuyeát ôû
chöông 2 – giaùo trình Maïch Ñieän I ).

B. ÑAËC ÑIEÅM :
Maïch loïc ñieän laø maïch ñieän coù tính chaát cho qua (pass) caùc tín hieäu ôû
moät khoaûng taàn soá naøo ñoù vaø khoâng cho qua (stop) caùc tín hieäu ôû caùc taàn soá coøn
laïi. Maïch loïc thuï ñoäng ñöôïc thieát keá töø caùc phaàn töû R, L, C vaø M. Maïch loïc tích
cöïc coù söï tham gia cuûa caùc phaàn töû nguoàn, phoå bieán laø caùc phaàn töû maïch baùn
daãn hay OP-AMP. Coù 4 loaïi maïch loïc cô baûn: maïch loïc thoâng thaáp, maïch loïc
thoâng cao, maïch loïc thoâng daûi vaø maïch loïc chaén daûi. Khaûo saùt maïch loïc döïa
treân tìm ñaùp öùng taàn soá cuûa maïch loïc, thöôøng vieát daïng:

U out
H(j )  | H(j | 

U in
1
Taàn soá caét (fc) cuûa maïch loïc laø taàn soá maø ôû ñoù | H(j | 2
| H(j |max
hay tính theo ñoä lôïi ñôn vò dB laø -3db so ñoä lôïi taïi |H(j)|max.
Coäng höôûng laø moät hieän töôïng ñaëc tröng cuûa tính chaát thay ñoåi theo taàn
soá cuûa moät nhaùnh maïch ñieän: aùp vaø doøng seõ cuøng pha taïi taàn soá coäng höôûng. Coù
hai daïng coäng höôûng cô baûn: coäng höôûng noái tieáp vaø coäng höôûng song song. ÔÛ
maïch coäng höôûng RLC noái tieáp, trò hieäu duïng caùc ñieän aùp treân caùc phaàn töû
khaùng ôû gaàn coäng höôûng seõ raát lôùn so vôùi ñieän aùp vaøo cuûa maïch (do ñoù maïch
coäng höôûng noái tieáp coøn goïi laø coäng höôûng aùp) . ÔÛ maïch coäng höôûng RLC song
song thì doøng ñieän qua maéc löôùi LC ôû gaàn coäng höôûng seõ raát lôùn so vôùi doøng
ñieän caáp cho maïch (do ñoù maïch coäng höôûng song song coøn goïi laø coäng höôûng
doøng ).
Taïi taàn soá coäng höôûng , bieân ñoä tín hieäu ngoõ ra seõ laø cöïc ñaïi. Vaø khoaûng
taàn soá , maø ôû ñoù bieân ñoä haøm truyeàn ñaït aùp lôùn hôn 1 bieân ñoä cöïc ñaïi ,
2
ñöôïc goïi laø baêng thoâng cuûa maïch coäng höôûng (kyù hieäu laø BW). Daáu baèng xaûy ra
taïi taàn soá caét cuûa maïch coäng höôûng. Coù hai giaù trò taàn soá caét : taàn soá caét döôùi f1

- Trang 47 -
(hay 1) beù hôn taàn soá coäng höôûng vaø taàn soá caét treân f2 (hay 2) lôùn hôn taàn soá
coäng höôûng (xem theâm caùc coâng thöùc tính taàn soá caét theo thoâng soá maïch ôû
chöông 2– giaùo trình Maïch Ñieän I ).
Baêng thoâng cuûa maïch coäng höôûng ñöôïc xaùc ñònh khi bieát taàn soá caét :
BW = f2 – f1 (Hz)
Hay: BW = 2 – 1 (rad/s)
Heä soá phaåm chaát Q cuûa maïch coäng höôûng coù theå tính baèng coâng thöùc :
Q = fo /BW ; vôùi fo laø taàn soá coäâng höôûng.
(BW vaø taàn soá cuøng theo thöù nguyeân nhö nhau)

C. PHAÀN THÍ NGHIEÄM :

I. Giaù trò thoâng soá maïch thí nghieäm:
Giaù trò thoâng soá maïch thí nghieäm trong baøi thí nghieäm naøy cho trong baûng
sau, trong ñoù RL laø ñieän trôû noäi cuûa cuoän daây trong moâ hình noái tieáp.

Phaàn töû Giaù trò danh ñònh

R, Rnt 1 kΩ
Rss 2,2 kΩ
C 0,047 µF (473)
L 100 mH
RL 300 Ω

II. Maïch coäng höôûng RLC noái tieáp:

a) Ño taàn soá coäng höôûng noái tieáp:
Thực hiện mạch thí nghiệm như Hình 1.4.1. Chænh maùy phaùt soùng sin ñeå
uin luoân coù bieân ñoä 2 V, taàn soá chænh töøø 1kHz ñeán khoaûng 10kHz. Xaùc ñònh taàn
soá coäng höôûng f0 khi uin vaø uout cuøng pha. Ta coù : f0 =

Hình 1.4.1: Maïch coäng höôûng noái tieáp

- Trang 48 -
b) Veõ daïng Uout(f) cuûa maïch noái tieáp:
Maïch thí nghieäm nhö 1.4.1, chænh uin bieân ñoä 2V, taàn soá thay ñoåi (coù theå
ñoïc taàn soá duøng dao ñoäng kyù). Ñoïc bieân ñoä uout laø aùp treân ñieän trôû duøng dao
ñoäng kyù vaø ghi vaøo baûng soá lieäu:

f (Hz) 100 1k 10k 100k f0

Uout (V)

+ Veõ ñaëc tuyeán Uout(f) .

c) Ño taàn soá caét vaø baêng thoâng maïch noái tieáp:

1
+ Töø giaù trò f0, giaûm töø töø taàn soá maùy phaùt cho ñeán khi U out  U out (f0 )
2
(Löu yù kieåm tra bieân ñoä cuûa uin luoân giöõ ñuùng 4 Vpp). Ta coù :
f1 = ; Uout(f1) =
1
+ Töø giaù trò f0, taêng töø töø taàn soá maùy phaùt cho ñeán khi U out  U out (f0 )
2
(Löu yù kieåm tra bieân ñoä cuûa uin luoân giöõ ñuùng 4 Vpp). Ta coù:
f2 = ; Uout(f2) =

+ Xaùc ñònh BW = f2 – f1 vaø Q = f0/BW.

d) Thöïc hieän baûng soá lieäu maïch noái tieáp:

+ Ñieàn giaù trò thoâng soá maïch ño ñöôïc vaøo coät thöù hai. (Vôùi R = Rnt + RL)
+ Duøng giaù trò ño ôû coät 2 ñeå tính toaùn theo lyù thuyeát caùc ñaïi löôïng ôû coät 3 vaø
ñieàn keát quaû vaøo coät 4.
+ Ghi caùc ñaïi löôïng ño ôû treân vaøo coät 5.

Phaàn Giaù trò Ñaïi Tính theo lyù Ño ñöôïc % sai soá
töû löôïng thuyeát
Rnt f0
RL f1
L f2
C BW
R Q

- Trang 49 -
 + Xaùc ñònh sai soá vaø ghi vaøo coät 6.
lyù thuyeát  ño ñaïc
% sai soá  100%
lyù thuyeát
e) Ño goùc leäch pha giöõa uout vaø uin taïi caùc taàn soá caét:
Xem laïi caùch ño goùc leäch pha ôû baøi TN soá 1. Tính goùc leäch pha theo lyù
thuyeát.

Goùc leäch pha ño ñöôïc Goùc leäch pha theo lyù thuyeát
Taïi f1 Taïi f2 Taïi f1 Taïi f2

III. Maïch coäng höôûng RLC song song:

a) Ño taàn soá coäng höôûng song song:
Thực hiện mạch thí nghiệm như Hình 1.4.2. Chænh maùy phaùt soùng sin ñeå
uin luoân coù bieân ñoä 2 V, taàn soá chænh töøø 1kHz ñeán khoaûng 10kHz. Xaùc ñònh taàn
soá coäng höôûng f0 khi uin vaø uout cuøng pha. Ta coù : f0 =

Hình 1.4.2: Maïch coäng höôûng song song

b) Veõ daïng Uout(f) cuûa maïch song song:

Maïch thí nghieäm nhö 1.4.2, chænh uin bieân ñoä 2 V, taàn soá thay ñoåi (coù theå
ñoïc taàn soá duøng dao ñoäng kyù). Ñoïc bieân ñoä uout laø aùp treân khung LC duøng dao
ñoäng kyù vaø ghi vaøo baûng soá lieäu:

f (Hz) 100 1k 10k 100k f0

Uout (V)

- Trang 50 -
 + Veõ ñaëc tuyeán Uout(f) .

c) Ño taàn soá caét vaø baêng thoâng maïch song song:

1
+ Töø giaù trò f0, giaûm töø töø taàn soá maùy phaùt cho ñeán khi U out  U out (f0 )
2
(Löu yù kieåm tra bieân ñoä cuûa uin luoân giöõ ñuùng 4 Vpp). Ta coù :
f1 = ; Uout(f1) =
1
+ Töø giaù trò f0, taêng töø töø taàn soá maùy phaùt cho ñeán khi U out  U out (f0 )
2
(Löu yù kieåm tra bieân ñoä cuûa uin luoân giöõ ñuùng 4 Vpp). Ta coù:
f2 = ; Uout(f2) =

+ Xaùc ñònh BW = f2 – f1 vaø Q = f0/BW.

d) Thöïc hieän baûng soá lieäu maïch song song:

+ Ñieàn giaù trò thoâng soá maïch ño ñöôïc vaøo coät thöù hai.
+ Duøng giaù trò ño ôû coät 2 ñeå tính toaùn theo lyù thuyeát caùc ñaïi löôïng ôû coät 3 vaø
ñieàn keát quaû vaøo coät 4.
+ Ghi caùc ñaïi löôïng ño ôû treân vaøo coät 5.

Phaàn Giaù trò Ñaïi Tính theo lyù Ño ñöôïc % sai soá
töû löôïng thuyeát
Rss f0
RL f1
L f2
C BW
G Q
(Vôùi G = daãn naïp töông ñöông cuûa moâ hình 3 nhaùnh song song)

+ Xaùc ñònh sai soá vaø ghi vaøo coät 6.

lyù thuyeát  ño ñaïc
% sai soá  100%
lyù thuyeát

- Trang 51 -
e) Ño goùc leäch pha giöõa uout vaø uin taïi caùc taàn soá caét:
Xem laïi caùch ño goùc leäch pha ôû baøi TN soá 1. Tính goùc leäch pha theo lyù
thuyeát.

Goùc leäch pha ño ñöôïc Goùc leäch pha theo lyù thuyeát
Taïi f1 Taïi f2 Taïi f1 Taïi f2

IV. Maïch loïc thoâng thaáp RC:

+ Thực hiện mạch thí nghiệm như Hình 1.4.3. Ñöa uin vaøo CH1, uout vaøo CH2 cuûa
dao ñoäng kyù.

Hình 1.4.3: Maïch loïc thoâng thaáp RC

+ Xaùc ñònh ñaùp öùng taàn soá cuûa maïch: H(j) = Ůout/Ůin. Tính taàn soá caét (fc) cuûa
maïch loïc theo thoâng soá maïch. Löu yù: taàn soá caét laø taàn soá maø ôû ñoù
1
U out  U in .
2
+ Chænh maùy phaùt soùng sin ñeå bieân ñoä Uin coù giaù trò khoaûng 2 V, taàn soá thay ñoåi
töø 100 Hz ñeán 100 kHz, trong ñoù coù giaù trò taïi taàn soá caét (coù theå ñoïc taàn soá duøng
dao ñoäng kyù). Ñoïc bieân ñoä Uout , goùc leäch pha  giöõa uout vaø uin duøng dao ñoäng
kyù vaø ghi vaøo baûng soá lieäu:

Taàn soá 100Hz 1kHz 10kHz 100kHz fc

Uin (V)
Uout (V)
20log(Uout/Uin)
 (deg)

- Trang 52 -
+ Veõ ñaëc tuyeán bieân ñoä logarithm vaø ñaëc tuyeán pha cuûa maïch loïc.
+ Veõ ñaëc tuyeán bieân ñoä vaø pha theo thoâng soá maïch duøng Bode plot.
+ Thieát keá boä loïc thoâng thaáp , duøng maïch R-C, coù taàn soá caét fc = 1,7 Khz, bieát
giaù trò C = 0,047 F ? Chænh bieán trôû VR ñeå coù giaù trò ñieän trôû tìm ñöôïc vaø ño
laïi taàn soá caét:

Giaù trò R Uin(V) Uout (V) 20log(Uout/Uin) fc ño laïi % sai soá

V. Maïch loïc thoâng cao RL:

+ Thực hiện mạch thí nghiệm như Hình 1.4.4. Ñöa uin vaøo CH1, uout vaøo CH2 cuûa
dao ñoäng kyù.

Hình 1.4.4: Maïch loïc thoâng cao RL

+ Xaùc ñònh ñaùp öùng taàn soá cuûa maïch: H(j) = Ůout/Ůin. Tính taàn soá caét (fc) cuûa
maïch loïc.
+ Chænh maùy phaùt soùng sin ñeå bieân ñoä Uin coù giaù trò khoaûng 2 V, taàn soá thay ñoåi
töø 100 Hz ñeán 100 kHz, trong ñoù coù giaù trò taïi taàn soá caét (coù theå ñoïc taàn soá duøng
dao ñoäng kyù). Ñoïc bieân ñoä Uout , goùc leäch pha  giöõa uout vaø uin duøng dao ñoäng
kyù vaø ghi vaøo baûng soá lieäu:

Taàn soá 100Hz 1kHz 10kHz 100kHz fc

Uin (V)
Uout (V)
20log(Uout/Uin)
 (deg)

- Trang 53 -
+ Veõ ñaëc tuyeán bieân ñoä logarithm vaø ñaëc tuyeán pha cuûa maïch loïc.
+ Veõ ñaëc tuyeán bieân ñoä vaø pha theo thoâng soá maïch duøng Bode plot.
+ Thieát keá boä loïc thoâng cao , duøng maïch R-L, coù taàn soá caét fc = 5 Khz, bieát giaù
trò L = 100 mH ? Chænh bieán trôû ñeå coù giaù trò ñieän trôû tìm ñöôïc vaø ño laïi taàn soá
caét:

Giaù trò R Uin(V) Uout (V) 20log(Uout/Uin) fc ño % sai soá

D. DUÏNG CUÏ THÍ NGHIEÄM:

- Hoäp thí nghieäm vaø Module baøi thí nghieäm soá 4.
- Dao ñoäng kyù , DMM vaø caàu ño RLC.
- Daây noái.
--------------------------------------------

- Trang 54 -