Professional Documents
Culture Documents
Andraste, Andate - lokalna brytańska bogini zwycięstwa, której składano ofiary z ludzi w
leśnym sanktuarium.
Badb - "Kruk", "Zwycięstwo"; bogini w mitologii iryjskiej występująca pod postacią kruka
lub padlinoŜernej wrony, nazywana była przez to Badb Catha, czyli "Bitewnym Krukiem".
Bogini wojny i zniszczenia. Bóstwo pola bitwy, symbolizowała triadę wrogich ludziom bogiń
wojny znanych zbiorowo jako Morrigan: Neman (Nemain), Macha, Badb. W postaci ptaka o
szkarłatnym dziobie, Badb uŜywa swojej magii, by wpływać na wyniki bitew. Pole bitewne
często było nazywane "ziemią Badb". Badb lubi męŜczyzn i moŜna ją zobaczyć na fiordach
myjącą zbroję i broń tych, którzy mają paść w bitwie.
Caridwen, Hen Wen - w Walli, Brighid "Białe Ziarno" "Stara Biała" Bogini zboŜa. Matka
Taliesena, największego i najmądrzejszego spośród bardów, patrona poetów. "Biała bogini" z
Roberta Gravesa. Caridwen Ŝyje wśród gwiazd w krainie Caer Sidi. Łączy się ją z wilkami, a
niektózy twierdzą, Ŝe jej kult sięga czasów neolitycznych.
Danu - Wielka Bogini Matka, mityczna matka młodszej generacji bóstw iryjskich zwanych
Tuatha De Danann "Plemię Bogini Danu". Patronka Ŝywności, urodzaju, obfitości i Ŝyzności
oraz podziemia, śmierci, zniszczenia i nędzy. Kolejna z triady bogiń wojennich znanych jako
Morrigan. Łączy się ją z boginią księŜyca Aine z Knockaine, która chroni zbiory i bydło. Jest
matką wielu irlandzkich bogów, Dagdy, DianCechta, Lira, Lugha i wielu innych. Jej walijską
odpowiedniczką była bogini Don.
Divona - czyli Boska. Bogini opiekująca się gorącymi źródłami. Czczona między innymi
w Bordeaux, Cahors, Loudun i Tonnerve.
Epona, Rhiannon, Rosette - bogini koni; Epona była boginią celtyckiej Galii, pierwotnie
związane z obszarem plemiennych Eduów, później popularna w kultach na większym
imperium. Przedstawiano ją jako konia, jadąca na klaczy, czasem ze źrebięciem lub z
symbolami urodzaju i obfitości. Rzymscy legioniści, pod wraŜeniem celtyckich umiejętności
jeździeckich, przejęli jej kult i wprowadzili go do Rzymu. Jej imię wywodzi się z gaelickiej
cząstki oznaczającej właśnie to zwierzę. Szczególnie
czczono Eponę w Galii oraz Nadrenii, a dzięki
wpływom kultury celtyckiej w Imperium Rzymskim,
była znana w Brytanii, Jugosławii, północnej Afryce, a
nawet oficjalnie uznawana w samym Rzymie, gdzie
miała nawet swój dzień - 18 grudnia. Wyjątkowe
zainteresowanie kultem Epony ma swoje podstawy w
jej obrazowaniu. Bogini płodności i świata zmarłych,
dawczyni dóbr i potomstwa.
Miała cechy hippomorficzne, jej uosobieniem był koń.
Eponę przedstawia się zawsze wraz z jednym lub
kilkoma końmi. Towarzysząca jej symbolika ukazuje
przedmioty Ŝyzności oraz obfitości. Często ukazuje się
ją z koszami owoców lub rogiem. Co więcej, często
widziano w Eponie elementy kultu bogini-matki.
Bogini często kojarzona była z dawaniem Ŝycia,
uzdrawianiem, wodą, ale i śmiercią. W Galii czczono ją w postaci nimfy wodnej. Często
moŜna zobaczyć towarzyszącego jej psa, symbol odszukania zmarłego i dania mu Ŝycia lub
na odwrót. Jej ptaki mają układać Ŝywych do snu i przynosić zmartwychwstanie zmarłym.
Ubrana jest w długą szatę z rękawami, na głowie na okrągłe nakrycie lub rodzaj zwoju.
Często przedstawiana jest nago. W pozycji siedzącej dzierŜy atrybuty podobne do matron.
Przedstawiana na koniu trzyma gałąź jabłoni.
Portretowano Eponę z widmem człowieka - symbol duszy wędrującej w zaświaty; z kluczem
- według wierzeń otwierającym bramy raju.
Jest patronką koni, istot dla Celtów bardzo waŜnych, pod względem transportu, prestiŜu,
religii.
Nie występuje w późniejszej mitologii celtyckiej.
Eriu - personifikacja Irlandii, naleŜała do Fomorian, była matką Bresa, króla Irlandii.
Dzisiejsza nazwa wyspy pochodzi od jej imienia (Eyre, Eire albo Eiriu).
Etain - bogini i wróŜka, w trzech kolejnych wcieleniach Ŝona króla Eochaida, boga Midera a
później własna córka.
Flidais - Pani jeleni. Przewędrowała ziemię w karocy ciągniętej przez nadnaturalnego jelenia.
Miała krowę, której mleko zaopatrywało trzydziestu ludzi dziennie. Nazywała dzikie
stworzenia okolicy swoim bydłem. Flidais miała córkę Fland, która była syreną i zwabiała
śmiertelników na dno i ku śmierci.
Fodhla, Fodla - jedna z trzech bogiń, jakie rządziły Irlandią przed przybyciem Gaelów. Jej
imię było jedną z nazw Irlandii. Jedna z trzech bogiń, które poŜyczały swoje imię Irlandii.
Pozostałe dwie to Banba i Eire. Fodhla była Ŝoną MacCechta od Pługa, królową Tuatha de
Danaan.
Grian - wczesna bogini słońca. Wierzy się, Ŝe jest ona bliźniaczką Aine, innej bogini słońca.
Macha, Maha - "Wrona", iryjska bogini wojny, zniszczenia, koni; czerwonowłosa, jedna z
Triady zwanej Morrigan. Jedna z Badb. Miała cechy hippomorficzne (tak jak i Epona oraz
Rhiannon). Macha Ŝywi się głowami zabitych wrogów. Często zdominowuje swoich
kochanków poprzez podstęp lub po prostu siłę. Zdaniem G. Dumézila trzy Machy
(Jasnowidząca, Wojowniczka i Matka-chłopka) reprezentowały trzy strony - kapłański,
wojowników i chłopów. Macha (ir. mongruad - "czerwonowłosa"), według sagi "Nowenna
Uladów" ("Noinden Ulad") była córką Sairithy reinkarnacją zmarłej Ŝony bogatego
gospodarza Crunniuca ("Okrągłego", tj. wcielenie tarczy słonecznej). Była jego drugą Ŝoną.
Poświęcano jej ścięte głowy pokonanych wrogów, tzw. "Ŝołędzie Machy". Zawieszano je na
ścianie w jednej z komnat w Emain Macha ("Bliźnięta Machy"),
stolicy Uladu (Ulsteru).
Morrigan, Morrigu - "Królowa Widm" lub "Wielka Królowa", jedna z Badb. Bogini wojny,
pola bitewnego, walki i płodności, poprzedniczka arturiańskiej Morgan La Fey. Podobnie jak
Odyn, kapryśna i wiarołomna. Wiedźma z demonicznym śmiechem, pojawia się jako
groteskowa postać ludziom, któzy mają paść w bitwie. Morrigan pojawia się zarówno jako
pojedyncza bogini albo jako trójca bogiń. Pozostałymi istotami trójcy są Badb ("Wrona"),
Macha (to imię równieŜ znaczy "Wrona") lub Nemain ("Szaleństwo"). Morrigan często
pojawia się pod zwierzęcą postacią wrony. Jest jedną z kobiet Tuatha De Danann i pomogła
pokonać Firbolgów podczas pierwszej bitwy pod Mag Tuireadh.
Nantosvelta - bogini celtyckiego panteonu galii, małŜonka boga Taranisa (albo Esusa lub
Sucellosa).
Nehalennia - zzyli "Niewzywana". Jej imienia nie naleŜało uŜywać. Celtycka bogini, którą
czczono na wyspie Walchaeren.
Neman, Nema, Nemetona, Nemon, Nemain - "strach", "panika"; iryjska bogini wojny,
małŜonka boga Neta; jedna z Badb. U Galów występowała pod imieniem Bodna lub
Bodvagrata.
Riannon - "Wielka Królowa", bogini walijska, małŜonka Pwylla, panwała nad światem
zmarłych.
Rosmerta - bogini panteonu celtyckiej Galii, Ŝona Smertiusa, symbol śmierci i zniszczenia,
bogini opatrzności i przewidywania. UtoŜsamiana jest z Eponą. Jej imię odnotowano co
najmniej dwadzieścia jeden razy na terenie celtyckiego świata, co oznacza, Ŝe była popularną
boginią- co nie wynikało ze źródeł pisanych.
Amaethon - słabo znane bóstwo galijskie, będące zapewne pierwotnie bogiem rolnictwa.
Arar - bóg galijski związany z kultem wody. Jego imię otrzymała rzeka, która poprzednio
miała nazywać się Brigulis, czyli "Zasilający Wysokie Brzegi". Według legendy Arar rzucił
się do tej rzeki z rozpaczy po śmierci swego brata Celtibera.
Belenos, Belenus, Grannos, Borvo, Bormo - galijski bóg Słońca, opiekun chorych i bóg
śmierci. W czasach rzymskich identyfikowany z Apollinem. Święto Beltaine, połączone z
zapalaniem ogni, wiązało się z jego kultem. Przedstawiany z kołem (znak słońca).
Beli - bóg z mitologii iryskiej, najprawdopodobniej Belenos. Bóg Słońca i opiekun chorych.
Bres - bóg płodności i rolnictwa. Był synem Elatha, fomoriańskiego księcia i bogini Eriu.
Kiedy Nuada stracił rękę w pierwszej bitwie pod Mag Tuireadh został wybrany na przywódcę
Tuatha De Danann. Jego Ŝoną została bogini Brigid. Bres okazał się jednak słabym władcą.
Okazał się być tyranem, poza tym podniósł podatki do olbrzymich rozmiarów, tak, Ŝe Tuatha
De Danann pracowali jak niewolnicy. Kiedy Nuada
odzyskał swą rękę, zrobioną ze srebra, Bres szybko uciekł
z tronu. Udał się na wygnanie i przyłączył do Fomorian.
Po bitwie z Tuatha De Danann został pochwycony.
Jednak ocalono mu Ŝycie po tym jak obiecał nauczyć
Tuatha De Danann sztuki rolnictwa i uczynić irlandzką
ziemię bardziej Ŝyzną.
Caswallan - syn boga Beli, król i bóg wojny w walijskim cyklu mitologicznym.
Cernunnos - galijski bóg męskości o rogach jelenia. Bóg lasu, pan nauk tajemnych i transu.
Kluczowa postać dla wileu innych wierzeń europejskich i pozaeuropejskich. Motyw rogatego
bóstwa powtarza się właściwie wszędzie, reprezentując pierwiastek męski, dopełniający
Wielką Potrójną Boginię, pierwiastek Ŝeński. Atrybutami Cernunnosa, oprócz rogów
oczywiście, jest torques, wąŜ i leśne zwierzęta. Cernunnos nosi torc (obręcz na szyi) i
towarzyszą mu zawsze wąŜ z głową barana i jeleń. Był bardzo popularny u Celtów, druidzi
zachęcali do jego kultu, zastępując nim lokalne panteony bóstw i duchów i tworząc narodową
religię. W czasach rzymskich występuje na ołtarzach znalezionych w Reims, pod katedrą
Notredame w ParyŜu i na płaskorzeźbie z Vendoeuvres.
Connu - bóg i druid z legendy irlandzkiej, który potrafił sprowadzić śnieg podczas lata.
Cromm Cruaich - "Głowa Grobowca" lub "Głowa Skrwawiona"; bóg iryjski, któremu w
święto Samhainm 31 października, w miejscu zw. Mag Slecht składano ofiarę z wszystkiego,
co pierworodne.
Dagda - "Dobry Bóg" lub "Dobra Ręka" , Cera - "Stwórca", Ruaidh Rofhessa -
"Czerwonowłosy Doskonałej Wiedzy ", Eochaid Ollathair - "Ojciec Wszystkich "; bóg
druid, dobry bóg iryjski z rodu Tuatha De Danann, posiadał kociołek obfitości oraz młot,
którego uderzenie przecinało nić Ŝycia. Rządzi porami roku za pomocą dźwięków swojej
harfy. Swoim kijem moŜe zabić dziewięciu ludzi za jednym uderzeniem, a jego cienszym
końcem moŜe ich znów wrócić do Ŝycia. W dzień Nowego Roku Dagda kocha się z kruczą
boginią Morrigan, która wtedy staje okrakiem nad rzeką, opierając stopy na obu jej brzegach.
Czołowe bóstwo iryjskiej generacji bogów Tuatha De Danann, obdarzony wielką siłą, mocą i
Ŝarłocznością, zdolny zabijać i wskrzeszać tych, których zabił. Bóg przymierzy, obfitości,
ziemi, posiadacz tajemnej wiedzy doskonałej, opiekun wiedzy magicznej, mistrz magii,
nieustraszony wojownik i zdolny artysta, władca Ŝycia i śmierci, był takŜe patronem
rolnictwa. Był synem Danu i ojcem bogini Brigid i Aengusa Mac Oc. Jego Ŝoną była
Morrigan. Jednym z jego przydomków był "Ollathir", czyli "Ojciec wszystkiego".
Identyfikuje się go z walijskim Gwydionem i galijskim Sucellosem.
Dian Cecht - bóg uzdrowień i lekarz Tuatha De Danann. Zrobił swemu bratu Nuadzie srebrną
rękę dla zastąpienia tej, którą stracił w bitwie. Dian Cecht pobłogosławił studnię Slane, której
wody uŜywali w bitwie Tuatha De Danann do leczenia ran. Woda ta leczyła wszystkie rany, a
wojownicy Tuatha De Danann mogli natychmiast kontynować bitwę. Podczas drugiej bitwy
pod Moytura, Dian Cecht zamordował swojego syna, którego zdolności lekarskie
przewyŜszały te jego ojca. Miach bowiem zastąpił srebrną rękę Nuady jego własną, Ŝywą
ręką. Diancecht był teŜ dziadkiem Lugha. "Sąd nad Dianem Cechtem", staroŜytny irlandzki
traktat prawniczy, opowiada o powinnościach wobec chorych i rannych.
Dis Pater - początkowo bóg śmierci i świata podziemnego, później najwaŜniejszy bóg
Galów, którzy wierzyli, Ŝe jest on ich przodkiem.
Donn - irlandzki odpowiednik Dis Patera. Donn zsyła burze i rozbija statki, lecz takŜe chroni
zbiory i bydło.
Elatha - bóg starszej generacji bogów mitologii iryjskiej, Fomoraig, ojciec Bresa i Ogmy,
najprawdopodobniej bóstwo wiedzy.
Esus - "dobry", bóg-drwal, jeden z czołowych bogów celtyckiej Galii. Ścinał "drzewo Ŝycia".
Z Teutatesem i Taranisem Esus tworzył triadę stanowiącą jedną postać - boga śmierci i ojca
rodzaju ludzkiego; składane mu ludzkie ofiary wieszano i przecinano mieczem. Na ołtarzu z
czasów rzymskich, odkrytym pod Notre Dame w ParyŜu, przedstawiony jako drwal ścinający
drzewo.
Goibniu, Gorannon, Gobniu, Govannon - iryjskie imię boga Gobniu ( Galia ) oraz
Govannona ( Walia ), syn bogini Danu. Bóg czarnej metalurgii, kunsztu kowalskiego i wiedzy
tajemnej. Wytwarzał wraz z Credne i Luchtainelem uzbrojenie dla Tuatha De Danann. W
rzymskiej Galii identyfikowany z Wulkanem. Broń, którą robi jest zabójcza, a zbroja-
niezawodna. Ten, kto pije z jego krateru, nigdy więcej nie będzie bał się starości i słabości.
Jest równieŜ uzdrowicielem. Ci, któzy wezmą udział w jego uczcie i napisją się ze świętego
kielicha boga, nie muszą się juŜ bać choroby i starości.
Lug, Lugos, Lugh Lleu - ogólnoceltycki bóg słońca, światła, błyskawic i nauk, heros, młody,
silny, złotowłosy, twórca wszelkich sztuk i rzemiosł, opiekun handlu, naleŜący w Irlandii do
młodszej generacji bóstw Tutha De Danann. Patron Lugodunum (dzisiejsze Lyons) w Galii.
On i jego Ŝeński odpowiednik Rosmerta byli czczeni podczas święta letniego przesilenia -
Lugnasad. Jego wstawiennictwo miało zapewnić dobre i pomyślne zbiory zbóŜ. Był zwany
"Lamfhada" (Długoręki) dlatego, Ŝe miał wielką włócznię i procę. Jego zwierzęcymi
atrybutami był kruk i lis. Jego odpowiednikami był wedyjski Karttikeya i rzymski Merkury,
boski posłaniec. Pewnego dnia przybył na dwór Dagdy i zaŜądał, by dopuszczono go do
towarzystwa bogów. StraŜnik zapytał go, co potrafi. Na wieść o kaŜdej sztuce, którą Lug
opanował, straŜnik odpowiadał, Ŝe jest juŜ wśród bogów ktoś, kto to potrafi. Lug spytał się
jednek na koniec, czy jest ktoś, kto zna je wszystkie, a poniewaŜ takiego nie było, został
wpuszczony i zdobył sobie miejsce wśród bogów, których potem poprowadził do zwycięstwa
w drugiej bitwie pod Moytura. Rzymianie utoŜsamiali Luga z Merkurym. Był jednym z
najpopularniejszych i najbardziej czczonych bogów celtyckich, a jego imię moŜemy odnaleźć
dziś w róŜnych formach w nazwach wielu miast, takiech jak Lyons, Loudun, Laon, Leon,
Lieden, Leignitz, Carlisle. Atrybut: kruk. Jego walijskie imię brzmi Lleu ( Światło ).
Manannan - syn Lera, bóg fal morskich, pan krainy zmarłych, naleŜący do generacji Tuatha
De Danann w mitologii iryskiej. Jego odpowiednikiem w Walii był Manawyddan.
Myrrdin - brytyjski bóg identyfikowany z Zeusem. Od jego imienia (Clas Myrrdin) wzięła
kiedyś nazwę Brytania. OŜenił się z Elen Lwyddawg. Z jego postaci stworzono osobę Merlina
z legend arturiańskich.
Smert, Smertullos, Smerius - galijski bóg śmierci i świata zmarłych, podziemi i piwa. MąŜ
bogini Rosmerty.