Στήν Σοφούλα,

τήν Βαγγελίτσα
καί τόν Σταύρο
 ΧΡΙΣΤΟΣ ΔΑΛΚΟΣ -ΝΟΤΗΣ ΚΑΤΣΕΛΗΣ

ΣΥΝΤΑΚΤΙΚΟ
ΤΗΣ ΑΡΧΑΙΑΣ ΕΛΛΗΝΙΚΗΣ
ΣΕ

ΚΩΜΙΚΟΓΡΑΦΗΜΑΤΑ

ΕΚΔΟΣΕΙΣ ΔΙΑΥΛΟΣ
Δ " ΕΚΔΟΣΗ
ΑθΗΝΑ 1996
 Κείμενα : Χρίστος Δάλκος - Σκίτσα : Νότης Κατσέλης
ΣΥΝΤΑΚΤΙΚΟ ΤΗΣ ΑΡΧΑΙΑΣ ΕΛΛΗΝΙΚΗΣ ΣΕ ΚΩΜΙΚΟΓΡΑΦΗΜΑΤΑ
Copyrighr©, 1994
ΕΚΔΟΣΕΙΣ ΔΙΑ γ ΛΟΣ
Βαλτετσίου 10 & Ιπποκράτους, Αθήνα 106 80
Τηλ. & Fax: (01) 36.17.473

Δ ' ΕΚΔΟΣΗ 1996

ISBN 960-7140-51-6

ΚΑΛΛΙΤΕΧΝΙΚΗ ΕΠΙΜΕΛΕ ΙΑ : Γιάννης Λεκκό ς

ΔΙΟΡΘΩΣΕΙΣ: Α γγελική Ζαφειράτο υ
ΗΛΕΚΤΡΟΝΙΚΗ ΣΕΛΙΔΟΠΟΙΗΣΗ : Ελένη Νταντή
Ι
ΕΚΤΥΠΩΣΗ : Κώστας Πλέτσας & Ζωή Κάρδαρη
ΒΙΒΛΙΟΔΕΣΙΑ: Γιώργος Ι. Βουρδαμής

Απαγορεύεται η αναπαραγωγή του παρόντος βιβλίου ή μέρους αυτού, με οποιοδήποτε

μέσο (φωτοτυπία, εκτύπωση, μικροφίλμ ή άλλη μηχανική ή ηλεκτρονική μέθοδο) ,
χωρίς την έγγραφη άδεια του εκδότη.
 Π Ε Ρ Ι Ε χ ο Μ Ε Νι 'Α Ι
*

Είσαγωγικό σημείωμα του κειμενογράφου

Είσαγωγικό σημείωμα του σχεδιαστή

10 ΚΩΜΙΚΟΓΡΑΦΗΜΑ
'Απρόσωπη σύνταξη 13
20 ΚΩΜΙΚΟΓΡΑΦΗΜΑ
'Αντιχείμενο 19
30 ΚΩΜΙΚΟΓΡΑΦΗΜΑ
Κατηγορούμενο 25
40 ΚΩΜΙΚΟΓΡΑΦΗΜΑ
Kατηγoρημ.ατιχ~ μετoχ~

50 ΚΩΜΙΚΟΓΡΑΦΗΜΑ
Λοιπές μετοχές 37
60 ΚΩΜΙΚΟΓΡΑΦΗΜΑ
Όμοιόπτωτοι προσδιορισμοί 43
70 ΚΩΜΙΚΟΓΡΑΦΗΜΑ
<Η γενιχ~ ώς έτερόπτωτος προσδιορισμός.
Β '<\ορος Ι
συγχρισεως. 49
80 ΚΩΜΙΚΟΓΡΑΦΗΜΑ
<Η δoτιχ~ χαί ~ αIτιατιχ~ ώς έτερόπτωτοι προσδιορισμοί.
Άπαρέμφατο της α.ναφορας . - 55
90 ΚΩΜΙΚΟΓΡΑΦΗΜΑ
Έπφρηματικοί προσδιορισμοί 61
100 ΚΩΜΙΚΟΓΡΑΦΗΜΑ
Έμπρόθετοι προσδιορισμοί 67
110 ΚΩΜΙΚΟΓΡΑΦΗΜΑ
Δευτερεύουσες προτάσεις 73
120 ΚΩΜΙΚΟΓΡΑΦΗΜΑ
Ύ ποθετικοί λόγοι 81

ΑΣΚΗΣΕΙΣ 87

ΣΧΕΤΙΚΑ ΜΕ ΤΟ ΣΥΣΤΗΜΑ ΟΡθΟΓΡΑΦΙΑΣ

ΠΟΥ ΧΡΗΣΙΜΟΠΟΙΟΥΜΕ 101
 ΣΙΗιείωμα του κειμενογράφου

*
Η ΠΑΡΟΥΣΑ ΕΡΓΑΣΙΑ ΕΙ ΝΑΙ μιά πρώτη προσπάθεια νά riVf) πιό ελκυστική ή διδα­
σκαλία του συντακτικου της ιΧΡχαίας ελληνικής γλώσσας . Άπευθύνεται κυρίως
στούς εκπαιδευτικούς καί τούς μαθητές , αλλά καί σέ κάθε 'άλλον 'Έλληνα του
όποίου ή σχέση μi τά αρχαία δέν είναι ---()υτε θέλει νά είναι- μ.ουσειακή.
Οί συντελεστές της παρούσας εργασίας επιθυμουμε νά ευχαριστήσουμε τούς
Κωνσταντίνο Δάλκο , Τασουλα Καραγεωργίου , Άρετή Μπουκάλα καί Πανα­
γιώτη Γαρίδη γιά. τίς σUΜ()oυλές καί τήν ποικίλη συμ()ολή τους στήν εκδοση του
παρόντος. ΟΙ ευθύνες γιά όποιεσδήποτε παραλείψεις, ατέλειες η σφάλματα , ανή­
κουν αποκλειστικά σ' εμάς. Περιττό νά πουμε οτι ή θεωρητική πραγμάτευση
των συντακτικων φαινoμiνων υπήρξε εσκεμμ.ενα συνοπτική καί κατ' ανάγκην
ελλιπέστατη . Σκοπός μας ηταν νά δώσουμε ενα πρωτο ερέθισμα κ~ί Όχι νά
κατατρι()ουμε σέ λεπτoμipειες οΙ όποίες , οταν γίνωνται αυτοσκοπός , -Οπως
συνέ()αινε συχνά μi τό παλαιό σύστημα διδασκαλίας των ιΧΡχαίων-- απομακρύ­
νουν τό μάθημα από τούς ()ασικούς του στόχους. Ή μονομερής ενασχόληση μi
τόν συντακτικό καί τόν γραμματικό τύπο , ή μανιώδης τυπολατρία του παλαιου
συστήματος, μi κανέναν τρόπο δέν αποτελεί τό πρότυπό μας. Άπ' τήν αλλη
ομως μεριά , οφείλουμε νά ξεκαθαρίσουμε οτι καί ή «νέα» διδασκαλί~, ή όποία ,
αντικαθιστωντας τήν μία υπερ()ολή μi μιάν αλλη, υπο()αθμίζει τήν διδασκαλία
του συντακτικου, δέν μάς ()ρίσκει σύμφωνους .
Είν' αλήθεια οτι στόν τoμiα της γλωσσικής διδασκαλίας στό σχολείο , τά
, ~ ,-; ' , και, οι" απο'ψ εις και"οι πpaκτικες
ξ εκα θ αρισμενα
πpaγμ.aτα οεν ειναι
, ποικι'λλουν .
Σέ αλλες περιπτώσεις ή μηχανιστική εφαρμ.ογή του προτύπου της επικοινω­
νιακής διδασκαλίας των ζωντανων γλωσσων στήν διδασκαλία των παλαιότερων
μ.ορφων της γλώσσας μας (ενός τoμiα πού δέν προσφέρεται σέ «επικοινωνιακές»
λύσεις) όδηγεί τελικά σέ αδιέξοδο.
Καί τοϋτο γιατί ό ανώριμος μαθητής τής Α' Γυμνασίου (ό όποίος σημειωτέον
δέν εχει ερθει σέ επαφή ουτε καν μi κείμενα της καθαρεύουσας) αδυνατεί πολλές
φορές νά κατανοήση κείμενα πού παρουσιάζουν συσσωpευμiνες δυσκολίες , παρα­
νοεί, κουράζεται καί εν τέλει καταλ~γει στήν λύση του «περίπου» , του «κατά
προσέγγισιν» , του «ο,ΤΙ πιά.ση» .
Ή αρχαία ελληνική δέν εΙναι ζωντανή γλώσσα, καί επoμiνως τό νά εφαρμό­
ζουμε στήν διOaσκαλία της τήν ιδια μεθοδολογία πού εφαρμόζεται καί στήν διδα­
σκαλία της νέας ελληνικής , δέν αποτελεί μεθοδολογική συνέπεια· δείχνει αντί-
θετα οτι δέν θέλοuμε νά διαχωρίσοuμε ανόμοια μεταξύ τοuς πράγμ..ι:χτα πού απαι-
τοί.ίν καί διαφορετική αντιμετώπιση. .
Σέ αλλες πάλι περιπτώσεις τά σuντακτικά φαινόμενα διδάσκονταιμέ τέτοιο
ρuθμό καί σειρά, ωστε καί πάλι νά προκύπτοuν πρ06λ~μ..ι:xτα. Ευτuχώς πού σέ
πολλές περιπτώσεις ή ευλΟΥημένη (καί σuκοφαντημένΊ1) πρωτ060uλία τοί.ί
έλληνα εκπαιδΕUΤΙΚOί.ί παρεμ..6αίνει, ανατρέΠει την «σειρά» καί την λoγικ~ τών
6ι6λίων τοί.ί σχολείοu καί μ..ι:χθαίνει --000 μπορεί- τά παιδιά γράμμ..ι:χτα.
'Ένα παράδειγμ..ι:χ από τό εγχειρίδιο τών αρχαίων έλληνικών της ΑΙ Λuκείοu
δείχνει τί θέλοuμε νά ποί.ίμε. 'Ήδη στ~ν πρώτη ένότητα Ο μ..ι:xθητ~ς ερχεται
αντιμέτωπος μέ την φράση «τούτων εστι μέν τεκμ~ρια οράν τά τρόπαια». Τό
εγχειρίδιο περιορίζεται στό έρμηνεuτικό σχόλιο: «εστι(ν) οράν: είναι δuνατό νά
δη κανείς» , παρ' ολο πού γνωρίζει 6έ6αια οτι ο μ..ι:χθητης δέν εχει Ιδέα ουτε από
απαρέμφατα, ουτε από απρόσωπη σύντ~ξη, ουτε από σuνηρημένα ρ~μ..ι:xτα τ*
αρχαίας . Πρόκειται λοιπόν γιά μιά εμπρακτη εφαρμo~ τοί.ί δόγματος τής
«αμεσης επαφής μέ τό ίδιο τό κείμενο» , τής χωρίς γραμμ..ι:χτικοσuντακτικά
σχόλια «λειτοuργικής» διδασκαλίας τοί.ί tipxιxiou λόγοu. Είναι αυτό πού στ~ν
πιό ωμ~ -αλλά καί πιό καίρια- γλώσσα της εκπαιδεuτικής «πιάτσας» θά
ωνομ..ι:χζόταν «ο, τι πιάση ο μ..ι:χθητης» .
"Ας δοί.ίμε ομως -στ~ν περίπτωση καί μόνο εστω τοί.ί «ΟΡά.ν>>-- τί «πιάνει»
ο μ..ι:χθητης. Ό μ..ι:xθητ~ς λοιπόν «πιάνει»: «Ορ-». Αυτό σημ..ι:χίνει οτι εφ' οσον
εχει την στοιχειώδη ίκανότητα νά σuσχετίση τό θέμ..ι:χ τοί.ί «οράν» μέ την εννοια
«6λέπω», από κεί καί πέρα, οποu σuναντάη ορών , ορώσα, ορώμενος, opq" ορα
κ.λπ., θά μεταφράζη ανάλογα μέ τό πώς «τοί.ί πάει καλλίτερα» C: ή αΙώνια
μ..ι:xθητικ~ «μ..ι:χντεψιά») «6λέπει», «6λέποντας», «νά δη» καί Ο, τι αλλο τέλος
πάντων εχει σχέση μέ την οραση, αδιαφορώντας γιά τό αν εχη μπροστά 'tou
μετoχ~, απαρέμφατο, η κάποιον αλλο τύπο.
Καί θά πρέπη εδώ νά 'tovtcr&fj οτι τά πρώτα αυτά «μεταφραστικά» 'tou 6~μ..ι:xτα
εΙναι κρίσιμ..ι:χ, xpivouv στ~ν ουσία τό αν θά πρoσπαθ~ση ηδη απ' την αρχ~ νά
καταλά6η τί καί πώς μεταφράζει, η θά στραcpjj στην λύση τής μηχανικής απο­
στηθισης στην οποία τόν στρέφει --εστω καί μ~ θέλοντας- τό 6ι6λίο.
Ή υπόθεση παροuσιάζει πλείστες οσες ομοιότητες μέ τά πρ06λ~ματα πού
παροuσιάζονται κατά την διδασκαλία τής ανάγνωσης . Τό «ολιστικό» πρότuπο
τής ανάγνωσης λέξεων-σuνόλων, αντί τής πρακτικής τοί.ί σuλλα6ισμοί.ί, εχει
αποτύχει οποu εφαρμόστηκε, γιατί τά θέσφατα τή~ μορφολογικής Ψuχολογίας
αποδείχθηκαν αστηριχτα. "Ας Πι:χΡαδεχθοί.ίμε επί τέλοuς οτι ο ανθρωπος πρώτα
σuλλαμ6άνει τά μεμονωμένα στοιχεία τής πραγμ..ι:χτικότητας (γράμμ..ι:χτα, σuλ­
λα6ές, -η , στ~ν περίπτωση τοί.ί σuντακτικοί.ί, στοιχειώδεις σuντακτικές
~
οομες-
Ι ) Ι Ι Ι, Ι ι
και κατοπιν τα ευρυΤεΡα σuνo
λ
α, παρ
' ~ Ι ~, , Ι ~
ΟΛΟ που οεν «φαινεται» να ειναι

ετσι σέ Ολους τοuς μελετητές της επιφανείας των πραγμάτων (οί όποίΌι σuχνά
θεωρουν ώς δεδομ.ένη καί «εμφυτη» fJ-ιά γνώση ποι) κατακτηθηκε «αφανώς»
,
μεν, α
'λλ' " ,
α με κοπο και καιρο
') .
"Ετσι σufJ-6αίνει καί μ.έ τό σuντακτικό, την μετάφραση κ.λπ. Τό νά αφεθουμε
στην εfJ-πειρική λογική της «κατά προσέγγισιν» κατανόησης σημ.ιχίνει ~ιOtκά
στήν περίπτωση τΎjς αρχαίας γλώσσας- οτι εfJ-ποδίζοuμε τοuς fJ-αθητές νά
6άλουν fJ-ιά τάξη στό χάος των ποικίλων ερεθισμάτων της γλωσσικΎjς εfJ-πειρίας,
καί τοuς όΟηγουμε μ.έ μ.ιχθημ.ιχτική ακρί6ειιχ σ' αυτό ποu , υποτίθεται, αντιπαλεu­
ουμε: στην fJ-ηχανική αποστηθιση καί τά παράγωγά της .

Χ. Δάλχος
Κειμενογράφος
 *
ΉΤΑΝ ΠΡΙΝ ΑΠΟ ΔΕΚΑ περίπου χρόνια όταν ο Χρίστος Δάλκος μου πρότεινε να
του σχεδιάσω ένα κόμικ, για να διδάξει καλύτερα το μάθημα του Συντσ.χτικού
στο σχολείο που ήταν καθηγητής. Έκτοτε , όταν το έκρινε σκόπιμο, μου έφερνε
ένα σενάριο γραμμένο στα αρχαία και ένα κόμικ σχεδιαζόταν για σχολική
χρήση. Ποτέ, σ' εκείνη την περίοδο, δεν είχαμε σκεφτεί να bγάλουμε bΙbλίο μ'
αυτή τη δουλειά. Ήταν κάτι το οποίο , αφ' ενός, ευχαριστούσε εμάς τους ίδιους
και , αφ' ετέρου , νιώθαμε ότι πρόσφερε σημαντικά στην κατανόηση του συντα­
κτικού της αρχαίας ελληνικής γλώσσας από τα παιδιά . Η απόφαση να εκδώ­
σουμε το συντακτικό που έχετε στα χέρια σας ελήφθη περίπου τέσσερα χρόνια
πριν και αφού προηγουμένως, το 1984, είχε εκδοθεί από τις εκδόσεις «Διαδρο­
μές» το κόμικ «Φόνος στην Κεντρική Επιτροπή» (Ο Μονταλμπάν ήρθε δεύτε­
ρος!) σε σενάριο του Χ. Δάλκου και σχέδιο δικό μου. Από την απόφαση ώς την
υλοποίηση η απόσταση είναι μεγάλη προκειμένου για ανθρώπους οι οποίοι δεν
έχουν αντιληφθεί την έκδοση αυτή ως «επάγγελμα», αλλά ως τη μοιραία
κατάληξη μιας δουλειάς που έφτασε στην ολοκλήρωσή της.
Παραδίδουμε στην κρίση σας αυτή τη δουλειά μας. Προσωπικά αισθάνομαι
ότι έχω χάσει κάτι σημαντικό στα σχολικά μου χρόνια , όταν διδάχτηκα τα
Αρχαία Ελληνικά με έναν τελείως στεγνό τρόπο και χωρίς ένα bοήθημα σαν κι
αυτό . Ίσως --αν το είχα τότε- να ήμουν σε θέση να χρησιμοποιώ σήμερα και
άλλη εκδοχή της ορθογραφίας μας , πλην της μονοτονικής .

Ο σχεδιαστης
Νότης Κατσέλης
ΚΩΜΙΚΟΓΡΑΦΗΜΑ

13
11
 1 ο ΚΩΜΙΚΟΓΡΑΦΗΜΑ

14
11
ΑΠΡΟΣΩΠΗ ΣΥΝΤΑΞΗ

15
 1 ο ΚΩΜΙΚΟΓΡΑΦΗΜΑ

ΑΓΝΩΣΤΕΣ ΛΕΞΕΙΣ

~νικάδε: αιπη την ωρα (τόσο νωρίς, τοιάδε: τέτοια

πρbλ. την γνωστη ερώτηση του
Σωκράτη στόν Κρίτωνα)
άφίξαι: ~pθες,! ΕC(θασες' f)' εν. προ
όριστ. Παρακ. του ρ. α?ικνουμαι (=
ώς χαλεπόν εστιν: πόσο δύσκολο είναι
εξόν: αν καί εΙναι δυνατό'!" μτχ. ουδετέ -
ρου του Ένεστ . του ρ. εξεστι (=εΙναι
" ' ) '") ' )
ουνατον . αιτιατικη απο ωτος
')

φΘάνω)
προσήκειν: απαρ. του απρόσωπου ρ.
οϊσθα: ξέρεις. γνωρί.ζεις 6' έν. πρ. όρισ - . προσήκει (= άρμόζει)
Ένεστ. του ρ. οΙόα (=γνωρί.ζω)
σκοπ είν: απαρ . Ένεστ . του ρ. σκο­
χρή: πρέπει
πέω-ω (=σκέπτομαι , εξε τάζω)
όψέ: αργά
εδει: επρεπε' γ' έν . πρ. όριστ. Παρατ.
διατρίβειν: απαρ. Ένεστ. του ρ. δια- του ρ . δεί (=πρέπε ι)
τρίbω (=ζω, περνάω τόν καιρό μου) «Τέκνον εμόν ποίόν σε επος φύγεν
δοκεί: φαίνε ται ερκος όδόντων»: στερεότυπη

είκός εστι: είναι φυσικό ε κ?ραση , συχν"η στόν 'Όμηρο (α 64, Ι

ε 22 Κ. α . ) , πού σημαίνει: « Τέκν ο
φοιτάν: απαρ. Ένεστ. του ρ. φοιτά ω­
μου , ποιος λόγος εφυγε απ' τόν
ω (=σ'Jχνάζω)
φραγμό τ ων οοντιων σου ;»
εγερθηναι: απαρ. ΠαΘ. Άορ. του ρ .
«'Άξιόν ε στιν μακαρί ζε ι\' σε τήν
εγείρομαι (=ση κώνομαι)
Θεοτόκον» : ,χ-;:' -:'~ν ε χκλφιαστ ιΧή
εστι+απαρέμφατο: εΙναι δυνατόν ( ,
'Jμ νογρα:;;ια:
. Υ /γ
αζι"ει
Ι
να
) 'ζ
χα ωτυ χι Τι

καθεύδειν: απαρ. Ένεστ. του ρ. "/.!χνεΙ::, εσένα . -;'(1'1 Θεοτόκον

καΘεύδω (=κ οιμαμαι) ουκ εστιν: οέν ε~ναι δυνατόν

μέλει μοί τινος: μέ μέλει για χατ ι. απειμι: αr.έρχομαι. , φε ύγω
ενδιαφέρομαι γιά κάτι

εσθίειν: απαρ . Ένεστ . του ρ . εσθίω

(=τρώω)

κήδει: φροντίζεις, ενοιαφέρεσαι' t;' έν.

π ρ. όριστ. Ένεστ . του ρ . κήδομαι
( =φροντίζω, ενοια?έρομαι)

φής: λές ' b' έν. πρ. όριστ. Ένεστ. του

ρ. φημί (=λέω, ισχυρίζομαι) Ι

IL_δ_ει_ν_ό_ν_ε_'σ_τ_ι_ν_:_ε-_ιν_α_ι_?_O_b_EP_O_'_ _ ~

16
11
 ΑΠΡΟΣΩΠΗ ΣΥΝΤΑΞΗ

ΘΕΩΡΙΑ

Υποκείμε,'ο

*
*
Ύπoκείμεvo ρήματος λέγεται εκείνο γιά τό όποίο γίνεται λόγος στήν πρότασΎ].
Συνήθως τό 6ρίσκουμε ρωτωντας «ποιός;» . Π.χ . «ό Σωκράτης εστί σοφός»
(Υ.: Ό Σωκράτης) .
Τό υποκείμενο του ρήματος τίθεται σέ πτώσΎ] 'Ονομαστική.

* Ά ττική σύνταξη: 'Όταν τό υποκείμενο είναι αριθμου Πληθυντικου καί γένους

, '1" , - 'θ " Ε' ' δι ' Ύ (' , , '1"
ουοετερου , το ρημα τι εται στον νικο, π.χ . «τα παι ια παι..,ει» αντι: τα παιοια

παίζουσι). Τό φαινόμενο αυτό ονομάζεται αττική σύνταξη . .

* Ύπoκείμεvo άπροσώπων ρημάτων καί έκφράσεων. Τά απρόσωπα ρ-ήματα

' οει,
( χρη, 'Ι' - "ε<,εστι,
1: 'Ι' - κ. λ)
οοκει π. ""
και οι απροσωπες εκφρασεις " (οων
" τ " εστι , αναγχη
"
, ,
εστι, χα
λ , ')
επον εστι ,
"'C' ')
α<,ιον εστι κ .
λ)
π.
' (' , ') ι
παφνουν υποκειμ.ενο απαρεμφα-ο, π.χ.

«χΡή μελετάν» Cτί χρή; Υ . : μελετάν).

* Ύπoκείμεvo άπαρεμφάτοv: Τό υποκείμενο του απαρεμφάτου τίθεται σέ 'Ονο­

μαστική α.μα είναι ίδιο μέ τό υποκείμενο του ρήματος (ταυτοπροσωπία). Π. χ.
«Βούλομαι ελθείν» (εγώ 60ύλομαι, εγώ ελθείν). Τό υποκείμενο του απαρεμφά­
του τίθεται σέ Αιτιατική σταν είναι διαφορετικό από τό υποκείμενο του ρήματος
(ετεροπροσωπία), π.χ. «Βούλομαί σε ελθείν» (εγώ 60ύλομαι, εσύ νά ελθης , έπο­
μένως τό υποκείμενο του απαρεμφάτου σέ Αιτιατική: σε).
Στά απρόσωπα ρήματα καί εκφράσεις τό υποκείμένο του απαρεμφάτου τίθεται
πάντα σέ Αιτιατική γιατί σ' αυτή την περίπτωσΎ] εχουμε πάντα έτεροπροσωπία,
μιάς καί τό απαρέμφατο δέν μπορεί νά εχη υποκείμενο τόν έαυτό του . Π .χ . «χρή
με μελετάν» (Υ. του χρή : μελετάν . r . του μελετάν: με).
* Ύπoκείμεvo μετoχίjς: Τό υποκείμενο της μετοχης τίθεται στην ίδια πτώσΎ] πού
είναι καί ή μετοχή , π.χ . «ελθόντων τών 'Αθψαίων» (Τ. του ελθόντων: των
Άθηναίων) .
Στις εναρθρες επιθετικές μετοχές, θεωρείται υποκείμενο τό αρθρο: π . χ. «οΕ
πεινώντες» (Τ.: 00.

17
11
ΚΩΜΙΚΟΓΡΑΦΗΜΑ

ΑΝΤΙΚΕΙΜΕΝΟ

19
11
 20 ΚΩΜΙΚΟΓΡΑΦΗΜΑ

ΣUV~~~VJ ~ ~v~ees "'ΡC>\ιrlιτ>ι,

u~a, εo~s 6υν'~~,oν
~νεlιC&' τσ\ί •• ".

'εν εοί ~iiνέ6'TΙ ,ΙΛΙSΙΙI. ~v'€)λiι.rσι·

~~ Oιn~P!l' τ~, νσϋ, ~,,~ 'Z:.y.a.-
",ϊνΟ$ n~,'σ~~ινοs τοί1 ~ό~o,ς "ΤΟ\)­
"ων, ~~> ~"'Qί n~i&olJ ιι... Ι vaιu~~­
ίΛν I\oI~~ ~y~ιtvθaι"

20
11
ΑΝΤιΚΕIΜΕΝΟ

21
 20 ΚΩΜΙΚΟΓΡΑΦΗΜΑ

ΑΓΝΩΣΤΕΣ ΛΕΞΕΙΣ

συνήγαγον: α' έν. πρ ο όρω·τ. 'Αορ. f)' 1 ~σι: 00,. πληΟ . Πίς μ,χ. 'Ενεστ. 1
του ρηματος συνάγω (= συνάζ ω. ,ου ρ. ε χω
συναθροίζω, συγκαλώ) ελάσσονας ναυς: λιγότερα πλοία
ενεκέν τινος (η ενεκά τινος): εξ αι.τίας εψεται: γ' έν . πρ. όριστ. Μελλ. του ρ .
" , Ι θω - ι
τινος , χαριν τινος
"
ετομαι.
(
τινι
)
: ακο
' )
\Ο υ καποιον

βουλεύσασθαι: ~"cιp. μεσου Άορίστου αυτός αξεις: lG'J ό 'ιοιος θά όοηγησTlς'

HJLi ρ. ~ουλεvω (= συσκεπτομαι , αξεις: ()' έν . προ όριστ . Μελλ. ,ου ρ. ι
ατ.ΟΥασίζω) αγω (= οδηγώ)
τάς ναυς: αΙ τ . πληθ . -:0') ουσ . ή ναυς ρ~δίως: ευκολα
(γεν.: T~ς νεως): τό πλοίο. συμβάλλοντες: σuμ"λεκομενοι , συγκ­
ανάγειν: απαρ. Ένεστ. του ρ . ανάγω Ι ρουομενοι

(ναυν): όδηγώ τό πλοίο στά ανοιχτά. σιγάν: α παρ. Ένεσ,. ,ou ρ. σιγάω-ώ
αυτου: εδώ' τό νεοελληνικό «α~τo ϋ » (= σιωπώ)
, , -
και. « ευτ ο ω> κελεύεις: οια,άζεις, προτρεπεις Ι
προεξαν ισταμένους: μτχ. Ένεστ. του επ ιψηφίζειν: απαρ . Ένεσ τ. ,ου ρ.
ρ. προεξανίσταμαι. (προκειμενου περί επιψηφιζω (= θετω ζητημα σε
αγf.J)νων : ξε κινώ πρίν δοθή τό σύν- Ψηφοr.pορία)
θημα) Ι , ..., "J Ι

ε~ς: αr.pινεις, επι,",ρεπεις' ο

Ί Ι /? ' C'
εν .
~

:-cp. ΟΡΙ'7'.
απολειφθέντας: μτχ . παθ. ' Αορίστου Ένεστ. το') ρ. εάω - ώ (= α;:.ίνω)
του ρ. απολείπομαι. (= ύπολειπομαι , αξιουντες: μ:Ί. .. Ε 'ΙΕ7 : . :IJu r' αξι6ω ­
ι Ι )
μενω π ισω f.JJ: Θεωp~). ΖΡ iν ω ;Χξ ι rJν . O-~X άξιώ
, , ., "5 , ι ., "C
εν σοι εστι: ειναι. σ το χερι σο ι) , ε c;αρ - ~fj ·) ί.;.'~ε~·J : ~έ 'I θ εω~ ύ) o -:~ χςίζει νά
' ίνω
- ., Ι ,

ταται. απο σενα ,j;-:rJ~r;'Jλ ωθ~). 'Ι7. Οο,) λος .

Ι '
πει θ ομενος: μτχ.
'Ε νεστ. -
τοu ρ.
,
T. E~ -
κoμι~.ί}!ιε~α~ ~' ~λrl~. "ρ. ~ριστ. μ~~~ Ι
θομαι'( τινι ) : "ει'θΌμαι.. 'JΤ.αΖΙ:Ι'J
' , ω '7Ε, λΙ./. / .. .ω t'. χομιζ ω. θα μετα 9ε
Ι ι ι ...
χαπαι ον , συμ~μop9ωνoμ~~ 7:(Γ; ζ (γ;'Υ. ΡΙ:Ι'.ψε . θά πάρωμε μαζι μας, θά εξα­
μου λεει κάποιrJς σ:;ιαλίσουμε, θά oιασωσOUΜε
απάρης: e)' έ ν. Τ: Ρ. '1' Τ:Ο:. "--'l. IJpi'7 :c,'J ου χείρονα: οχι χειρότερη. καλλίτερη
-:ου ρ. απαίρω (= 'π, Ζ ωνω z'Xi ?:;:r;- έάν απολιπόντες οιχωνται: αν μας
, , . . . .... - ι
." Ι 1
μαχρυνω_ μετ(.(;:ιερω . f)fj"(jYW μ~ χ ?~Cl., α r.pη σοuν και r.p υγουν

«παίρνω » ) δέδοικα: Παρακείμενος με σημασια

αναπεπταμένος: μ ' Ί. . μεσ. Παραχ. 'Ενεστώτος : r.pοf)αμαι
,ου ρ. αναπε,άνν 'Jμι καί αναπεταν­ τί δοκεί σοι: τί σου φαίνεται (καλό), τι
νvω: αναπτvσσω , ανοίγω , άπλωνω. αποφάσισες
"ι Α ναπεπταμένον πέλαγος: ανοιχτό
πελαγος

22
11
 ΑΝΤΙΚΕΙΜΕΝΟ

ΘΕΩΡΙΑ

• Ά ντικείιιε\'ο
*'
~ 'Α ντικείμεvo είναι αυτό στό οποίο μεταbαινει ή ενέργεια του υποκειμένου. Σ'Jνή­
θως τό bρισκουμε ρωτωντας «τι;» (ποιόν;) π.χ . Ό Κλέαρχος επαιεν τούς στ ρα­
τιώτας (Α: τούς στρατιώτας) .
Τό αντικειμενο τιθεται σέ μιά απ' τις τρείς πλάγιες πτ ώσεις (γενική, δοτική ,
αιτιατική) και κανονικά είναι ονομα ουσιαστικό . Μπορεί δμως νά είναι και κάθε
α.λλο μέρος του λόγου η και ολόκληρη πρόταση , δταν επέχη θέση ουσιαστικου .
~ 'Όταν ή εννοια του ρήματος συμπληρώνεται μέ ενα μόνο αντικείμενο , τότε τό
ρήμα ονομάζεται μονόπτωτο (π.χ. αδικω τινα), ενψ δταν συμπληρώνεται μέ
δύο αντικειμενα , ονομάζεται δίπτωτο (π.χ . διδωμι τινι τι).
~ Μέ γενική συντάσσονται τά ρήματα τά σημαντικά μγήμης , λήθης, φροντιδος,
μετοχής, πλησμονής, στερήσεως , εξουσιας , κ .λπ ., π . χ . δέσποτα μέμνησο τών
'Αθ-ηναΙων.
Μέ δοτική συντάσσονται τά ρήματα πρέπειν , άρμόζειν καθώς και τά σημα­
ντικά προσεγγίσεως , συναντήσεως , ακολουθιας, ισότητος, ομοιότητος κ.λπ .,
π.χ. φιλοσόφψ εοικας ί1 νεανΙσκε .
Τά διπτωτα ρήματα μπορουν νά συντάσσωνται :
~ μέ δύο αιτιατικές (π . χ. ου τοίιτο ερωτω σε),
" "
~ με αιτιατικη και γενικη , (π . χ. ' ληρωσε
επ ' " φια λ -rιν "υοατος
την ~) ,
~ μέ αιτιατική και δοτική (π.χ . ή μωρία διδωσιν ανθρώποις κακά) η
~ μέ γενική καί δοτική (π.χ . μετεσχήκαμεν υμίν ίερών των σεμνοτάτων).
~ Σύστοιχο άντικείμεvo_ " Οταν τό κατ ' αιτιατική αντικειμενο φανερώνη τό
περιεχόμενο τής ενεργειας του ρήματος (π.χ. κινδυνεύω τόν εσχατον κίνδυνον),
ονομάζεται aua'toLXo αν'tικεΙμενο.
"Οταν παραλείπεται τό σύστοιχο αντικειμενο, τήν θέση του παιρνει ο επιθετικός
του προσδιορισμός , ο οποίος συνήθως εκφέρεται κατ' ουδέτερο γένος πληθυντικου
αριθμου, π.χ. ή πόλις μεγάλα ζημιώσεται (= μεγάλην ζημιαν ζημιώσεται).
~ Τό άπαρέμφατο ώς άντικείμεvo μπορεί νά είναι ειδικό (μεταφράζεται μέ τό
«δτι» ) η τελικό (μεταφράζεται μέ τό «νά») .
Τό ειοικό απαρέμφατο εξαρταται από ρήματα λεκ'tικά και δοξαστικά (λέγω ,
νομιζω κ.τ . τ . ) π . χ . «ελεγον ουκ είναι αυτόνομοι», ενψ τό τελικό από ρήματα
60uλη'tικά, δuνη'tικά, ΠΡΟ'tρεπ'tικά, cXπαγορεu'tικά κ . α.. (bούλομαι , δύναμαι ,
κελεύω , απαγορεύω κ.τ.τ . ) π.χ. «οί στρατιωται ουκ εδύναντο καθεύδειν».

23
11
ΚΩΜΙΚΟΓΡΑΦΗΜΑ

25
11
 30 ΚΩΜΙΚΟΓΡΑΦΗΜΑ

26
11Ι
ΚΑΤΗΓΟΡΟΥΜΕΝΟ

27
11
 30 ΚΩΜΙΚΟΓΡΑΦΗΜΑ

ΑΓΝΩΣΤΕΣ ΛΕΞΕΙΣ

σκόλ ια: ~σμ.ατα πού τραγουδιουνταν τραγουδουσαν οί Βυζαντινοί στόν

,
ενα
λλ ' 'C '' ι , "
α" απο τους συμ.ποσιαστες στα αυτοκράτορα Φωκα (602 - 610
,
συμ.ποσια μ..χ.) , ό όποίΌς, ώς φαίνεται, ηταν
, ,
γερο ποτηρι
κρονόληροι: «ξψωpαμiνoι» (συνήθως
γιά γέροντες) Σκύθαι: εδω, τό αρχαίΌ αντίστοιχο
των 'ΤΓιμ.ερινων αστυνομ.ικων. Οί
κονδόν: κοντό
Σκ ,jθαι εκτελουσαν στήν αρχαία
των επιχωρίων: από τούς ντόπιους ,Αθ-Γίνα χρέτ, ~?γ,χνων τ~ς -:,χξεως
ϋπτιος: ανάσκελα τιμιώτερον: 7:r;λJτιμότερο

τόν καϋκον: ξύλινο ποτήρι . Ή ι:rφάση ι ηρθη : γ' έν . πρ. ~PΙ'77. ΙΙ α(). Ί \ ΓJΡ. του
"5" ., ι , ., ,
ειναι απο περιπαιχτικο ~σμ.α ΠΟ 'J ρ. αΙρομ.αι (=ύψώνομ.αι)

28
11
 ΚΑΤΗΓΟΡΟΥΜΕΝΟ

ΘΕΩΡΙΑ

Kατηγoρoύ~ιενo
*
Τό κατηγορού μενο προσδιορίζει τό υποκείμενο μέ τήν μεσολά.6ηση ένός ρήματος
πού ονομάζεται συνδετικό (ειμί , γίγνομαι, φαίνομαι, νομίζομαι, δοκώ , καθίσταμαι
κ.τ . τ . ) , π.χ. «ο
< Σ ι ,Ι ι
ωκρατης εστι σοφος» .
'Ε ~ , ~ 'ζ ,< ,
πειοη προσοιορι ει το υποκειμενο, το
,

κατηγορούμενο τίθεται συνήθως σέ 'Ονομαστική.

~ Έπιρρηματικό κατηγορούμενο. Μετά από ρήματα πού φανερώνουν κίνηση,

ακοΛουθεί αρκετές φορές ενα κατηγορούμενο πού εχει επιρρηματική σημασία
καί φανερώνει συνήθως τόπο , χρόνο, τρόπο, σειρά, π.χ. «ο[ στρατιωται έσκήνουν
ύπαίθριοι» (= στήν υπαιθρο).
~ Προληπτικό κατηγορούμενο (η τού άποτελέσματος). Μετά από ρήματα πού
φανερώνουν αυξηση, εξέλιξη (αιρομαι , αυξάνομαι , τρέφομαι κ.α.) τίθεται κατη ­
γορούμενο πού μεταφράζεται μέ τό «ωστε νά ... » , π .χ . «τ6 σνομ.α του Φιλίππου
ηυξητο μέΥα» (ωστε νά γίνη μεγάλο) .
~ Κατηγορούμενο στό άντικείμενο. Μερικά ρήματα σπως ποιώ , ονομάζω , νομίζω,
διορίζω, αίρουμαι (εκλέγω) κ.λπ . παίρνουν δίπλα στό κατ' Αιτιατική αντικείμενό
τους δεύτερη AΙτιατικ·~ πού είναι κατηγορούμενο της πρώτης , δηλαδή είναι κατη ­
γορούμενο στό αντικείμενο, π .χ . «πάντων δεσπότη ν έαυτόν πεποίηκεν» .
~ Γενική κατηγορηματική. Μερικές φορές, αντί τό κατηγορούμενο νά τεθή σέ
'Ονομαστική , τίθεται σέ Γενική . Αυτή η Γενική ονομάζεται Γενική κατηγορη-
ματικη .
'Π
.χ. «
<1πποκρατης
ι ('1 1" ι -
Οσε εστι των επιχωριων»
, Ι «= ενας
('\ "
απο
, ,
τους ντοπι -

ους , ντόπιος). <Η Γενική κατηγορηματική μπορεί νά είναι Διαιρετική, 'Αξίας,

"Ύλης, Ίδιότητας, Κτητική . Στό συγκεκριμμένο παράδειγμα η Γενική «των
έπιχωρίων» χαρακτηρίζεται ώς «Γενική κατηΥορηματική Διαιρετική» .

29
11
ΚΩΜΙΚΟΓΡΑΦΗΜΑ

ΚΑΤΗΓΟΡΗΜΑΤΙΚΗ
ΜΕΤΟ'ΧΗ

31
11
 40 ΚΩΜΙΚΟΓΡΑΦΗΜΑ

32
11
ΚΑΤΗΓΟΡΗΜΑΤιΚΗ ΜΕΤΟΧΗ

33
11
 40 ΚΩΜΙΚΟΓΡΑΦΗΜΑ

ΑΓΝΩΣΤΕΣ ΛΕΞΕΙΣ

νανίον: υποκοριστ ικό του νάνος (= ερρ' ές κόρακας: «.χει στόν κόρακα»,
κουκλί, μανούλι) «.χει χάσου»' ερρω: χάνομαι, πάω
κατά διαόλου
οιχήσει: b' εν . πρ. όριστ. Μέλλ. του ρ.
οιχομαι (= εχω απέλθει). Οιχομαι ~ισ θ ι: 'ζ ε, εχε
γνωρι ""υπ " Ψ Ύj σου' Q
ο Ρ' εν
, .

απιών: εχω φύγει, είμαι ηδΎj .χφαντος. πρ. προστ. Ένεστ. του ρ. οίδα (=
γνωρίζω)
καλή: ωραία
γη μαι: απαρ . Άορ. του ρ . γαμέω- ώ (=
λοιδορουμένη: νά ύ6ρίζωμαι, νά
νυμφεύομαι)
κακολογουμαι' λοιδορώ: υbρίζω, κα­
κολογώ, κοροιΌεύω πώποτε: ποτέ εως τώρα

έρων: μτχ . Ένεστ. του ρ. εράω- ώ (= καθεστηκυίαν: μτχ. Παρακ . του ρ .

αγαπώ, είμαι ερωτευμένος) καθίσταμαι

34
11
 ΚΑΤΗΓΟΡΗΜΑΤιΚΗ ΜΕΤΟΧΗ

ΘΕΩΡΙΑ

Κ ο η ο •
*
Με-ταφράζε-ται μέ -τό δ-τι, νά, πού, π.χ. «~Iσθι ανόητος ων» (γνώριζε δη είσαι
ανόητος). Μέ χατηγορηματιχή μετοχή συντάσσονται:
~ Τά ρήματα: εl.υ.ί, τυγχάνω, λανθάνω, διάγω, διαγίγνομαι, διατελώ, 01'χομαι,
φθάνω, φανερός ειμι, δηλός εΙμι. Στην περίπτωση αυτή ή μετοχή μεταφράζεται
συνήθως μέ ρήμα, χαί τό ρημα μέ επίρρημα. Π.χ . «ελάνθανε τρεφόμενον τό
στράτευμα» : ετρέφε-το λάθρα (χρυφά) -τό στράτευμα

~ Τά ενάρξεως, λήξεως, καρτερίας, ανοχης, καμάτου σημαντιχά (π . χ . αρχομαι,

παύομαι, χαρτερω, υπομένω, ανέχομαι χ.τ.τ.)

~ Τά αισθήσεως, γνώσεως, μαθήσεως, μνήμης σημαντιχά (π . χ . αισθάνομαι, άρω,

αχούω, οίδα, μέμνημαι χ.τ.τ.)

~ Τά ελέγχου, δείξεως, αΥΥελίας σημαντιχά (π . χ. εξελέγχω, δείχνυμι, αγγέλλω

χ.τ .τ.)

~ Τά ψυχικου πάθους σημαντιχά (π.χ. χαίρω, ηδομαι, αχθομαι, αισχύνομαι

χ.τ.τ . )

~ Τά ρήματα: ει} η καλώς ποιώ, κακώς ποιώ, αδικώ, χαρίζομαι, νικώ, κρατώ,
ήττώμαι, λείπομαι χ . τ.τ.

35
11
ΚΩΜΙΚΟΓΡΑΦΗΜΑ

ΛΟΙΠΕΣ ΜΕΤΟΧΕΣ

37
11
 50 ΚΩΜΙΚΟΓΡΑΦΗΜΑ

- -

X~en εr6ω! Ούb'ε'v ά,VV6Cιι$ ~rcII)\JnopcAiv ,Ι IΊs ό <;T0ru(UJV ~ abv..

\ εων ~~d.s >tf~~ε:δcσΟ-(.;

Ku~(J. Λ υl(εj o.e1tL,cifras 6 Ι

ΚOf-.l:ιvτΜI<C •.s Ο ~
ε'fωr.~ L<.oIn v

- ' '\V'
ι { ./
- - \,.. -

38
11
 ΛΟΙΠΕΣ ΜΕΤΟΧΕΣ

~~y~ οlηδν ~ι' ό.vω~εooν olι~ν

1~ . . ηε.~W\rμ~αv, nt'ο~ψιW,ιιs "ToiS
<JV~d.k.4.IS , εvρ"l(cι το! το(
-τ~ίiTo( .

39
11
 50 ΚΩΙΙΙΚΟΓΡΑ.ΗΙΙΑ

ΑΓΝΩΣΤΕΣ ΛΕΞΕΙΣ

χώρε ι: προχώρει λάθρα: κρυφά

άνύσεις: g' εν . πρ ο άριστο Μέλλ του ρ. θηραται: γΙ εν . πρ. άριστο Ένεστ . του ρ.
." '\."
ανυω η ανυτω
( = επ
' ιτε λ-ω, κατορ - θηράομαι- ώμαι (=θηρεύομ.αι , κατα­
θώνω, επιτυγχάνω , κερδίζω) διώκομαι , σuλλαμgάνομαι)

έων: μτχ. Ένεστ. του ρ. εάω - ώ άπαρνος ουδενός καθίστατο: ουδέν

(=αφίν ω)
,
ηρ νειτο
-

μιαρός: μιασμένος, ακάθαρτος, gδελu ­ ήδέως: ευχαρίστως

ρός , ρυπαρός , σι Χαμερός Κ . τ .τ .
μηδέν άγαν: τίποτε τό υπερgολικό
έφωράθη: πιάστηκε, συνελήφθη ' γΙ εν. (ενν . νά μήν κάνης)
ΠΡ ο άρ ιστ ο παθ . Άορ . του ρ . φωρώμαι
ι1 ταν: φίλε μου, αγαπητέ μου
(= ανακαλύπτομαι , σuλλαμgάνομαι)
μείζον: περισσότερο
άμφί πλήθουσαν άγοράν: τήν ωρα
πού ή αγορά εΙναι γεμάτη (δηλ από τύπον: πρότυπο , υπόδειγμα
της δεκάτης πρό μ.εση μgρίας μέχρι
της δωδεκάτης μ.εση μgρ ινης) προσψαύσας: μτχ. Άορ. του ρ. προσ-

Ψ αυω:
, , 'ζ Ι ' '
Ι
αγγι ω , ψαυω, ψαχνω

άναθρώσκοντα: μτχ. Ένεστ. του ρ.

αναθρώσκω ( =πηδώ, τ ινάζομαι τοίς θυλακίοις· εοώ, θυλάκιον: τσέπη ,
επάνω) αλλου: σάκκος , σακκοσλα

έπισκεψομένφ: μτχ. Μέλλ του ρ. χρώμενος: μτχ . Ένεστ. του ρ. χρήο ­

επισκοπέω (Μέλλ επισκέψομαι) : μαι - ώμαι (χρησιμοποιώ, μεταχειρί­
επιθεωρώ, παρατηρώ , εξετάζω ζομαι)

άρειμανίως: ώς ά Άριμάν (, Αρειμάνιος

κατ' Άριστοτέλην), θεότης του
κακου στήν θρησκεία του Ζ ωροά ­
στρου

έξαπίνης: εξαίφνης, ξαφνικά

άφροντιστων: μτχ . Ένεστ. του ρ .

αφροντιστέω - ώ (= εΙμαι αφροντις ,
ξένοιαστος, απρόσεκτος)

40
11
 ΛΟΙΠΕΣ ΙΙΕΤΟΧΕΣ

ΘΕΩΡΙΑ

,
Λοιπ' τοχες

*
-ο- Έπιθετική: Μεταφρά.ζεται συνήθως μ.έ αναφορική πρόταση (εκείνος ά άποίος ...
εκείνος που ... ) καί συνήθως εχει αρθρο, π.χ. «Μακάριοι ο[ πεινωντες» (εκείνοι οί
άποίοι πεινουν).

-ο- Τροπική: Στήν μετά.φραση μένει συνήθως οπως είναι, δηλ μεταφρά.ζεται μέ
μετοχή της δημοτικής σέ -οντας , π.χ. «Κύρος πορεύεται [ππέας έχων πεντα­
κοσίους» (εχοντας). Συνήθως σέ Ένεστώτα.

-ο- Ύποθετική: Μεταφρά.ζεται μ.έ υποθετική πρόταση, π.χ. «ταύτα ποιήσας επαι­
νεθείης αν» (εά.ν ποιήcrnς .. .)

-ο- Χρονική: Μεταφρά.ζεται μ.έ χρονική πρόταση (αφου, οταν, ενψ ... ). Συνοδευεται
συχνά. από χρονικό επίρρημα, π.χ. «ελθόντες πάντες εκάθψτο» (αφου ηλθαν) .

-ο- Αίτιολογική: Μεταφρά.ζεται μέ αιτιολογική πρόταση. Μέ τήν προσθήκη του

ώς, εκφρά.ζει ύποκειμενική αίτία, π.χ . «ενταύθα έμενο ν ώς κατέχοντες τό
ακρον» (επειδή κατά. τήν γνώμη τους κατείχαν).

-ο- Τελική: Μεταφρά.ζεται μέ τελική πρόταση (γιά. νά. ... ). 'Όλες οί τελικές είναι
χρόνου Μέλλοντα* καί συνά.πτονται μέ ρήματα που φανερώνουν κίνηση , η καί
μ.έ αλλα ρήματα, αλλά. τότε μ.έ τό μόριο «ώς» μπροστά. τους, π.χ. «παpεσκεuά­
ζοντο ώς πολεμήσοντες» (γιά. νά. πολεμήσουν).

-ο- Έναντιωματική (η ένδοτική): Μεταφρά.ζεται μ.έ εναντιωματική πρόταση (αν

'
και ... )'~ '
και συνοοευεται
"11 ,,,, Ι
συχνα απο το «και» η το «καιπερ», π . χ.«
Πλλ
Ο
' "
οι οντες

ευγενείς ε/σί κακοί» (αν καί είναι ... ).

* &λλα Ολες ΟΙ 'ΧΡόνου Μέλλοντα δέν εΙναι τελικές.

41
11
 @®
ΚΩΜΙΚΟΓΡΑΦΗΜΑ

ΟΜΟIΟ πlΩΊΟΙ
11 ί) '.~ , \ '\ i ('\ D~ ') ~ ;1 ( ί
11 ' \ , 'i....l'~\..., I Ιι...,ν l 11

43
11
 60 ΚΩΜΙΚΟΓΡΑΦΗΜΑ

44
11
 ΟΜΟΙΟΠΤΩΤΟΙ ΠΡΟΣΔΙΟΡΙΣΜΟΙ

"Tσ.iί"'~ lr6-τί.ν , σL
1.<Af'ί.q.. ::\έrτιs ~p
etj lψ 'ό!tί η~~ι 6L

c.ιl ~~ID! ~E.νoϋ ,",OL, "cιυEIε. ε.~θeι..

α ,~s~ \Α&.-τόν rί.~v Ηοιν,,.ο\ί,
"ov.
Ιι(. 1φ'1ν' ~~$}' 'ΟΥ cN!..

,~

45
11
 60 ΚΩΜΙΚΟΓΡΑΦΗΜΑ

ΑΓΝΩΣΤΕΣ ΛΕΞΕΙΣ

εφα: εφη, δηλ είπε

λύμασι: διά λυ μάτων, ακαθαρσιών,

l παίοντα: μτχ. Ένεστο του ρ. παίω
(=χτυπώ)
,
ρυπων κατατεμω: α' έν ο προ δριστο Μελλ του
ρ. κατατεμνω (=χαταχοπτω)
διαφθείρει: καταστρεφουν (απ ο συντ ο)
~λ
ι εως: ' '" '
ευμενης, ευνους, σπ λ αχνικος
αiίθις: πάλι

ανάστα: UΉκω, ανάστηθι τάλας: ταλαίπωρος, δυστυχισμενος

46
11
 ΟΜΟΙΟΠΤΩΤΟΙ ΠΡΟΣΔΙΟΡΙΣΜΟΙ

ΘΕΩΡΙΑ

οσ ο

*
Γιά νά γίνη κατανοητή ή ειδοποιός διαφορά μεταξύ ομοιοπτώτων, έτεροπτώτων
καί επιρρηματικων προσδιορισμων , καλό είναι νά εξοικειωθη ο μαθητής μέ τό
παρακάτω διάγραμμα των προσδιορισμων γενικά:

ΠΡΟΣΔΙΟΡΙΣΜΟΙ

Ι. 'Ονοματικοί ΙΙ. 'Επιρρηματικοί

Ι . Όμ.οιόπτωτοι: (ε(ναι στην 'ίδια 2 . Έτερόπτωτοι: (τό προσδιορίζον
πτώση μ.έ τό προσδιοριζόμενο) . είναι σέ αλλη πτ ώση ιΧπό τό προσ­
διοριζόμενο).

α . 'Επιθετικός α. Γενική (Κτητική , α. 'Επιρρήματα

b. Κατηγορηματικός Διαιρετική κ .λπ.) b. 'Εμπρόθετα
γ. 'Επεξήγηση b. Δοτική γ . Πλάγιες πτώσεις με
ο . Παράθεση γ . Αιτιατική επιρρηματική εννοια

ΟΜΟΙΟΠΤΩΤΟΙ

~ 'Επιθετικός π~oσδιo~ισμός: Προσδίδει μιά μόνιμη, σταθερή ιδιότητα στό

προσδιοριζόμενο. Συνήθως bρίσκεται ανάμεσα στό αρθρο καί τό προσδιοριζόμενο ,
π.χ. «επαισε τφ οξεϊ πελέκεω.

~ Κατηγορηματικός π~oσδιo~ισμός: Προσδίδει μιά παροδική ιδιότητα στό

προσδιοριζόμενο: π.χ. «επαισε οξεϊ τφ πελέκει». Κατηγορηματικοί προσδιορι­
σμοί είναι συνήθως ΟΙ λέξεις: πας, απας , όλος, μόνος, ακρος, μέσος, εσχατος ,
, ι «('\ , ~ "1' ) , '('Ι
αυτος οταν σημαινη «ο ισιος» και το εκαστος .

~ 'Επεξήγηση: 'Επεξηγεί τήν εννοια του προσδιοριζομένου καί έρμηνεύεται μέ τό

«δηλαδή» , π . χ. « <ο 6ασιλεύς τών Μακεδόνων, ό 'Αλέξανδρος» «ο bασιλεύς
των Μακεδόνων, δηλαδή Ο 'Αλέξανδρος).

~ Παράθεση: 'Αποδίδει στό προσδιοριζόμενο ενα κύριο καί γνωστό γνώρισμα (μιά
γενικώτερη εννοια σέ μιά μερική) , π.χ . «Κϋρος ό 6ασιλεύς» . Μπορεί νά ανα­
λυθη σέ αναφορική πρόταση (ο κυρος , ο οποίος ηταν bασιλεύς) .

47
11
ΚΩΜΙΚΟΓΡΑΦΗΜΑ

Η ΓΕΝ Ι Κ Η
ΩΣ ΕΤΕΡΟΠΤΩΤΟΣ
ΠΡΟΣΔΙΟΡΙΣΜΟΣ
.',
"1
Υ

Β ΟΡΟΣ ΣγΓΚΡΙΣΕΩΣ

49
11
 70 ΚΩΜΙΚΟΓΡΑΦΗΜΑ

50
11
Η ΓΕΝΙΚΗ ΩΣ ΕΤΕΡΟΠΤΩΤΟΣ ΠΡΟΣΔΙΟΡΙΣΜΟΣ

51
11
 70 ΚΩΜΙΚΟΓΡΑΦΗΜΑ

ΑΓΝΩΣΤΕΣ ΛΕΞΕΙΣ

πότερον: ποιό από τά δύο ήνεφγμένη τή χειρί: μέ ανοιγμένο τό

χέρι (τ . ε. μουτζώνοντας)
θάττον: ταχύτερον. Συγκρ. 6αθμ . του
επιθ. «ταχύ» σκώπτει: χλευάζει , κοροιοεύει

κωλύει: εμποδίζει όψει: 6' εν. προ Όριστ. Μέλλ του ρ .

άρω (Μέλλ δψομαι): θά δης
άξιος ψόγου: αξιόμεμπ~oς, αξιος νά
τόν κατηγορη κανείς , νά -ου 6ρίσκη κακκάβη: χύτρα

ψεγάδι κρείττονες: καλλίτεροι, ισχυρότεροι

ϋβριν: αλαζονεία μεστοί: γεμάτοι

52
11
 Η ΓΕΝΙΚΗ ΩΣ ΕΤΕΡΟΠΤΩΤΟΣ ΠΡΟΣΔΙΟΡΙΣΜΟΣ

ΘΕΩΡΙΑ

ιο

*
-ο- Κτητική: π.χ. Β οικία του Μιλτιάδου (κτ-ημα τοίί Μιλτιάδου).
-ο- Διαιρετική: π.χ. 'Ανήρ των πελταστων (ενας εκ των πελταστων).
-ο- 'Ύλης: π.χ. Ξίφος σιδήρου (φτειαγμένο από σίδερο).
-Ο-1διότητος: π . χ. Παις τΡιων ετων (τό χαρακτηριστικό του είναι οτι είναι τριων
χρονων).
-ο- 'Αξίας: π . χ . Χωρίον δέκα μνων (πού αξίζει δέκα μνές). Συνήθως πλαι· στά επί­
θετα &ςιος, ανάςιος, ωνητός κ.λπ.

-ο- Αιτίας: π.χ. δίκη κλοπης (γιά κλοπή) . Συνήθως πλαι· στά επίθετα αl'τιος, ύπεύ­
θυνος, εΎοχος κ.λπ.

-ο- Ύποκειμενική: Γίνεται υποκείμενο, οταν τρέψουμε σέ ρήμα τό ονομα τό όποίο

προσδιορίζει, π.χ . δ πόλεμος των 'Αθη ναίων (πολεμοίίν οι 'Αθηναίοι).
-ο- 'Αντικειμενική: Γίνεται αντικείμενο , οταν τρέψουμε σέ ρήμα τό ονομα τό όποίο
προσδιορίζει, π.χ. Μψηταί προγόνων (μιμούμεθα τούς προγόνους).

Β' ΟΡΟΣ ΣΥΓΚΡΙΣΕΩΣ

'Εκφέρεται ειτε

-ο- μέ γενική συγκριτική, π.χ. «κρείττονες ύμων εσμεν», ειτε

-ο- μέ τό μόριο «η» καί όμοιοτρόπως πρός τόν πρώτο δρο, π . χ . «Παρύσατις εφί-
λει κυρον μάλλον η τόν 'Apταςέpςr;ν».

53
11
ΚΩΜΙΚΟΓΡΑΦΗΜΑ

Η ΔΟΤΙΚΗ
ΚΑΙ - Η ΑΙΤΙΑ ΤΙ ΚΗ
. ΩΣ ΕΤΕΡΟΠΤΩΤΟΙ .,
ΠΡΟΣΔΙΟΡΙΣΜΟΙ
*
Α nΑ Ρ Ε Μ Φ Α Τ Ο Τ-ΗΣ'- Α~~Pi~~ΡΑΣ -

55
11
 80 ΚΩΜΙΚΟΓΡΑΦΗΜΑ

'"v I\O~ ~ε.v ""νω~~νcιιS

ηο~ιτ~ι.s , ~'Vιι.ό~os "'ιι.s,
τοί.$ vιI~.LS ιlιn~,e"iS I(QA.
τoi$ aVCl~OL1 ηo~ί~ιo',
ΛiιIA\OS
Λo.iιt<-,8S
ΤoΙ:νo~ι( .

~~ \0\ ιοι-τ ..)αμ:.νει ,ον-του5 έν"5 τi\~ ><eν60υn.~ι;ωr )("\,,,ΤΙ-

I<~ ώ&ον61''' "'VOV"TD(S 1\οτόν, af ι μ ,.~ν ~εν,ιν ι «"Ιaές ό ιψ~ν ~
t i δι<ιον ~οΙe.:ι .,. l<oι)e;T(l{λ...

56
11
Η ΔΟTlΚΗ ΚΑΙ Η ΑIΤιΑΤιΚΗ ΩΣ ΕΤΕΡΟΠΤΩΤΟΙ ΠΡΟΣΔΙΟΡΙΣΜΟΙ

(J~ ~~ Δόtλτwvεs
Ι,,&.ttu~tΕνοι
~υί.cιι "iIΠOIJ6LV
~; .,.ου ~o(l\~rO\J
e~'p<oviE:ςo •

"rvfJ~ ~~ AJw.o~
Λ ννU-ωS τ.ιιι:s ~-ωι ~
νοις -r~s )( ufo()
δ'δΊ:
'11
' b tvσvs
, Ι
σ(Y~ Σ.t3 το

j"ε.6 tu)~eIO'(;

' -~ - { '··l
r~ ~
- -- - -

57
11
 80 ΚΩΙΙΙΚΟΓΡΑΦΗΜΑ

ΑΓΝΩΣΤΕΣ ΛΕΞΕIΣ

βουκόλος: αγελαδοτρόφος , bοσκός, παQασάγγας- παQασάγγης: περσικό

,
καουμπΟ"ης μiτpo αποστασεως ισο μέ 30 σταδια
(1 σταΟιο = 125 bή ματα)
τήν φυήν: ως πρός τήν σωματική δια­
πλασΎ] σημα: νεκροταφείο

τήν είδήν: στήν εμφανιση , στό πρό - πλέθQα- πλέθQον: μiτpo μήκους ισο μi
, ,
σωπο , στην μορφη 30,82 μ. , Οηλ . τό ενα εκτο του
αρχαίου σταδίου
έλυμαίνοντο: γΙ πληθ . Πι'. άριστ.
Παρατ . του ρ. λυμαίνομαι (=κακο­ τη δψει ηλλοιωμένος: παραλλαγμiνoς
" ,
ποιώ, διαρπαζω , καταστρέφω) στην μορφη, μεταμφ ιεσμενος

έλiιζoντo: γΙ πληθ. Πι'. άριστ. Παρατ . γυία: τα μiλη του σώματος

του ρ. λήζομαι (ληίζομαι = λεη ­
~έγχoντες: ροχαλίζοντας
λατώ, διαρπαζω, ληστεύω)
εQως άνίκατε μάχαν: ερωτα ανίκητε
τό δέμας: στό σώμα , στό αναστημα
σ~ήν μαχη (από τό γνωστό χορικό
έξελαύνει: εκστρατεύει, εξορμ4 της 'Αντιγόνης -ου Σοφοκλή)

σταθμούς- σταθμός: ή τορεία μιας

ήμέρας , δηλ μήκος κατα μiσoν δρο
5 παρασαγγών (15 μιλίων)

58
11
 Η ΔΟTlΚΗ ΚΑΙ Η ΑIΤιΑΤιΚΗ ΩΣ ΕΤΕΡΟΠΤΩΤΟΙ ΠΡΟΣΔIΟPlΣΜΟI

ΘΕΩΡΙΑ

~}ι δοτική καί ή αιτιατική

(

ως

έτερόπτωτοι ο/'Ρ σδιορισμοί

~ Η ΔΟΤΙΚΗ ΩΣ ΕΤΕΡΟΠΤΩΤΟΣ ΠΡΟΣΔΙΟΡΙΣΜΟΣ

*
1. 'Αντικειμενική: Πλαι' κυρίως σέ επίθετα πού σημαίνουν φιλία, έχθρα, ύποταγή,
ακολουθία, ισότητα, ομοιότητα κ . τ. τ. Π. χ . 'ση τψ ανδρί (=ισοίίται τψ α:νδρΟ.
2. 'Αναφοράς: π.χ. ταχύς ποσίν (γp~γopoς στά πόδια, ώς πρός τά πόδια).

~ Η ΑΙΤΙΑΤΙΚΗ ΩΣ ΕΤΕΡΟΠΤΩΤΟΣ ΠΡΟΣΔΙΟΡΙΣΜΟΣ

1. 'Αναφοράς (αιτιατικ~ τοίί «κατά τι »), π. χ . αΥαθός τά πολεμικά (ίκανός στόν

πόλεμο).

~ ΑΠΑΡΕΜΦΑΤΟ ΤΗΣ ΑΝΑΦΟΡ ΛΣ

Σ υνη' θ ως π λ'"'' "

αι σε επι'θ ετα οπως : αΥα
'θ' "ι:
ος, αι,ιος < ,
, ικανος, l' νος
οει ' "π . χ . οεινος
Κ . α. l' '

λέΥει ν (στό νά μιλάη, ώς πρός τό λέγε ιν) .

59
11
ΚΩΜΙΚΟΓΡΑΦΗΜΑ

ΕΠΙΡΡΗΜΑΤΙΚΟΙ
ΠΡΟΣΔΙΟΡΙΣΜΟΙ

61
11
 90 ΚΩΜΙΚΟΓΡΑΦΗΜΑ

ΙΙ' '~> 11\

C"~~f~ i\νο.l,,\~ο.lΊt~ , "

Κα.1 ~; ~ε~UΙ 50\.· -ciis ~,ΘΔU­

~> vulq 0$. Koιν~ ...)ι'ψ Ι:ct
ϊ;; cU~ΣV6!1 '<ιι9

62
11
 ΕΠΙΡΡΗΜΑΤΙΚΟΙ ΠΡΟΣΔΙΟΡΙΣΜΟΙ

Ίo~Iσ\J ηWιI! το~e γl)v Ι οΊ::ΤΟ$ "Α ~ω~E v wV ds τd.s σ.tισo~6~~ .TiVjs ο-Ι
έ '~OI\OS f\cιvlC1-;>(ου .·· \ cJ > ι 1..ι .C\- , ,
tfl\o'\)6'"')S ωΡό. S , OΨOΓΙUCΙ Ί: ι νL τι οι1 ~
<ϊ;'ι.σ.~~d.δ~6t.6CJον τω 6ννιι."ο i~φuι.

, ;;J #

63

11
 90 ΚΩΜΙΚΟΓΡΑΦΗΜΑ

ΑΓΝΩΣΤΕΣ ΛΕΞΕΙΣ

Κανδήλιος: μαθηματιχός αχμάσας γομφίος: τραπεζίτης (Οδούς) , δόντι

περί τά τέλη τ ου 200υ αΙ μ.Χ.,
κόπτω:πλήττω,χτυπω
συγγραφεύς του πονήματος « πως
δεί τάς οπώρας χλέπτειν» καθεί~γνυμι χαΙ καθεί~γω: χλείω
εντός , φυλαχίζω , περιορίζω
πλακούντιον: ύποχοριστιχό του «πλα-
- ( =ενα
" '!Ι' ι )
οi)τος ό τ~όπoς πανταχού: παντου
χους » ειοος πιττας
" ι
ετσι συμπε ρ ιφ ε ρετα ι

αχθομένου: μτχ . Ένεστ. του ρ. α.χθο­

διαλλαγήσεσθον: θά συνδιαλλαγουν
μαι (=λυπουμαι, στεναχωρουμαι,
(δυ'ιχός αριθμός)
είμαι φορτωμένος, δυσαρεστουμ.α.ι)
τώ συναδέλφω: ΟΙ συνάδελφοι (δυ'ι'χός
μια~ά φά~υγξ: «bρωμόστομ.α.» αριθμός)

64
11
 ΕΠΙΡΡΗΜΑΤΙΚΟΙ ΠΡΟΣΔΙΟΡΙΣΜΟΙ

ΘΕΩΡΙΑ

πι ΗΗ ατι ροσ ιoρισ~ οι

ΈΠιΡρηματικοί προσδιορισμοί μπορεί νά είναι: *

α) ΈΠιΡρήματα,
t;) Πλάγιες πτώσεις (Γενική, Δοτική, Αιτιατική) μέ επιρρηματική σημασία,
γ) Έμπρόθετοι προσδιορισμοί

~ Έπιρρήματα: Άναλόγως της σημασία.ς τους χαρακτηρίζονται ώς επιρρηματι­

κοί προσδιορισμοί του χρόνου (π.χ. χθές, σήμερον) , του τόπου (π.χ. εκεί, εδώ),
του ποσού (π.χ. μάλιστα, ώς τάχιστα -οπου τό ώς, δίπλα στό υπερθετικό,
'" , ~
σημαινει οσον το ουνατον
') κ.
λ π.

~ Πλάγιες πτώσεις μέ επιρρηματική σημασία .

.ι Γενική
τού χρόνου: π.χ. ου της επιούσης ήμέρας -ηξει τό πλοϊον.
τής αιτίας: π.χ. τών αυτών αδικημάτων οργίζεται.
τού ποσού: π.χ. πόσου διδάσκει Ευηνος;

.ι Δοτική
τού τόπου: Στούς πεζούς αττικούς συγγραφείς ευχρηστες ΟΙ δοτικές: τi;δε
(=εδώ), ταύττι (=εκεί), fi (=οπου) κ.λπ., καί ή Δοτική τοπικών ονομάτων,
π.χ. Άθήναις (= εν Άθήναις).
τού χρόνου: π.χ. ταύττι τi; ήμέρα, τi;δε τi; νυκτί.
οργανική δοτική, ή όποία μπορεί νά είναι:
~ του οργάνου: π.χ. Ίπποκράτης τήν θύραν τi; bακτηΡίCf εκρουε.
~ της συνοδείας: π.χ . 'ΑλΚΙbιάδης κατέπλευσε ν εις Πάρον ναυσίν ε'/κοσιν.
~ του τρόπου: π.χ. δρόμιΡ ιεντο εις τούς bαρbάΡους.
~ της αιτίας: π.χ. λιμψ απέθανον.
~ του ποσου: π.χ. πολλψ μεϊζόν εστιν .

.ι Αίτιατική
τού χρόνου: π.χ. Πρωταγόρας επιδεδήμηκε τΡίτην Ύ)δη ήμέραν.
τού τόπου: π.χ. 'Απέχει ή Πλάταια τών Θηbών σταδίους εbδομήκοντα.
της αιτίας ~ τού σκοπού: π . χ . Τί τηνικάδε αφίξαι, (J; Κρίτων;
τού κατά τι ~ "ης αναφοράς: π.χ. ''Ο επίσταται εκαστος, τούτο καί σοφός εστι.

65
11
ΚΩΜΙΚΟΓΡΑΦΗΜΑ

Ε ΜΠ ΡΟθ ΕΤΟ Ι
ΠΡΟΣΔΙΟΡΙΣΜΟΙ

67
11
 100 ΚΩΜΙΚΟΓΡΑΦΗΜΑ

r - - - -....~ Γ -

i Ι! ! !1 6i!!§!.q I i1ιl7iWtl44fU/l/#'km@lllWe
1IID'Q1P@*
.... . .. "'"
.. " Ι

~ ΤΗΝ ΓΎΝΑΗ<λ
-
nfPI ΤΗΝ r'iNAίL<A~
-
-- - .

\-"'Ι\ ' - -

ι Ι, ω ι ~
ΥΠΟ τ"'~ ΓγΝΑI ι.<Α _ _ Ι

(
~

68
ΕΜΠΡΟθΕΤΟI ΠΡΟΣΔΙΟΡΙΣΜΟΙ

ΕΝ
τ"~
ΓΎΝΑtκ\

-~ I

ΣΥΝ
-Γ'Ι Ν Α\ Κ Ι
Ι
ΚΑ'
N O '~

69
11Ι
 100 ΚΩΜΙΚΟΓΡΑΦΗΜΑ

ΑΓΝΩΣΤΕΣ ΛΕΞΕΙΣ

μετά τινα: επειτα από κάποιον διά τινα: εξ αιτίας κάποιου

περί τινα: γύρω από κάποιον παρά τινι: κοντά σέ κάποιον , στό πλα.ι·
κάποιου

70
11
 ΕΜΠΡΟ8ΕΤΟΙ ΠΡΟΣΔΙΟΡΙΣΜΟΙ

ΘΕΩΡΙΑ

υθετο )σδιοοισμοί
"Ο ' '} '}"
ταν μια απ τις κυριες προ
θ'
εσεις
/\εν, *
' εις,
'} εχ
'} "'ζ
η εr;"
ι ι ι '} Ι ι 1"
συν, προς , προ, ανα, χατα, σια,

μετά, παρά, αντί, αμφί, περί, επί ,από, ύπό, ύπέρ) Τι τίς καταχρηστικές (ανευ, αχρι,
μέχρι, έΎεχα η έΎεχεν, χωρίς, ως, πλήν) συντάσσεται μέ μιά απ ' τίς πλάγιες πτώ­
σεις, τότε εχουμε εμπρόθετο προσδιορισμό.
Παραθέτουμε παρακάτω περιπτώσεις συνηθισμένων εμπροθέτων προσδιορισμών:

'* εν+δοτική- π.χ. εν 'Αθήναις (εμπρόθετος προσδιορισμός ;ης εν τόπψ στάσεως)

'* είς+αίτιατική- π. χ. διέ6ησαν εις Σιχελία ν (εμπρόθετος προσδιορισμός της
κατευ θ υνσεως
' '('\')
προς εναν τοπο

'* εκ+γενική- π.χ. εξ ΆθΎ)Υών (εμπρόθετος προσδιορισμός της εκ τόπου ΚΙVr]σεως)

'* σύν+δοτική- π.χ. σύν πολλψ στρατεύματι (εμπρόθετος προσδιορισμός της
συνοδείας)
'* πρός+αίτιατική- π.χ. πρός τόν λόφον (εμπρόθετος προσδιορισμός της κατευ ­
θύνσεως πρός εναν τόπο)
'* πρό+γενική- π . χ. πρό τών πυλών (εμπρόθετος προσδιορισμός τόπου), πρό της
μάχης (εμπρόθετος προσδιορισμός χρόνου)
'* κατά+γενική- π.χ. τούτο χατ' εμού ε!πεν (εμπρόθετος προσδιορισμός του «ενα­
ντίον τινός»)
'* διά+αίτιατική- π . χ. διά τόν φό60ν τών 'Ιουδαίων (εμπρόθετος προσδιορισμός
αιτίας)
'* παρά+δοτική- π.χ. παρά τα ΥυναιΧί(εμπρόθετος προσδιορισμός τόπου, «πλησίον»)
'* περί+γενική- π.χ. Κήρυχας επεμψε περί σπονδών (εμπρόθετος προσδιορισμός
αναφορας)
'* ύπό+γενική- π.χ . διδάσχεσθαι εθέλω ύπό χρηστών μόνον (εμπρόθετος προσδιο­
ρισμός του ποιητικου αιτίου).

[Μέ τά εις - τέος ρηματικά επίθετα καί μέ παθητικά ρήματα , ιδίως οταν είναι
χρόνου συντελικου, συνήθως εχουμε. ποιητικό αιτιο σέ πτώση δοτική, π.χ. ταύτα
ΘεμισΤΟΥένει ΥέΥραπται] .

71
11
ΚΩΜΙΚΟΓΡΑΦΗΜΑ

ΔEγΤE~EγOYΣEΣ
ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ

73
11
 11 ο ΚΩΜΙΚΟΓΡΑΦΗΜΑ

Οδ'ΤοS ! '~oν τ~γ rl(\c.:ι~v ~s -το H1"~O~t'εoVt ι.Ι;'Τι>~1\.., .. ;

..... - - - - -- - - - - - -- - - - - - - - -
, rlC.lωlo\Ol!~~~\ ~eBo~VIQS 4ωτ~,Ι; ~)(tIS

74
11
ΔΕΥΤΕΡΕΥΟΥΙΕΙ ΠΡΟΤΑΙΕΙΙ

t.,b~6k~Ε.,~,~Jι6ι.ιαιλε.! Kαιe6'ouvo~s q>W\o,\I ~s

\, ...~I:c\ιWJ~6~ c~r l) ~η';'$η 0-6 ~~ol- ..... 6UVd"eoι ­
rε-ov ο..ιιΤIj> ο.VΤΟΟ{'ΟΙ'fοντ.ι. .

75
11
 11 ο ΚΩΜΙΚΟΓΡΑΦΗΜΑ

ΑΓΝΩΣΤΕΣ ΛΕΞΕΙΣ

φιλοκαλουμεν: ειμαστε φίλοι του δεδιέναι: απαρ. του δέδια (η δέδοικα),

ωραίου, καταγινόμαστε μέ τίς καλές Παρακειμένου -μέ σημασία 'Ενε ­
τέχνες στώτος- του ρ . δείδω (= φο60υμαι)

μετ' ευτελείας: μέ λιτότητα, μέ απλό ­ μαμμάκυθε: ηλίθιε, χοντροκέφαλε

τητα
συνδραμείν: απαρ. Άορ. 6' του ρ.
μεταγλωττίζεται: ερμηνεύεται, μετα­ συντρέχω (=τρέχω μαζί, συμφωνώ,
φραζεται συμ.πτίπτω, 60ηθώ)

οi!τος!: 'Έ, εσύ! λαθείν: απαρ . Άορ. 6' του ρ. λανθανω

(=διαφεύγω τήν προσοχή)
ερου: 6' εν . προ Προστ . Άορ. 6' του ρ.
., Ι _ ι

ερωταω-ω: ρωτησε φάσκων: μτχ . ' Ενεστ. του ρ. φημί

(=λέγω, ισχυρίζομαι)
δέμας επί θάτερα κάμψαι: να γείρτJ τό
- " ., ' , ,
σωμα απ την μ.ια παντα

76
11
 ΔΕΥΤΕΡΕΥΟΥΣΕΣ ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ

ΘΕΩΡΙΑ

Κί'ΡΙΕς καί δευτερεί,ουσες προτάσεις

ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ
*
ΟΙ προτασεις χωρίζονται σέ κυριες καί δεuτερεUΟU(J'ες.
κυρια είναι ή πρόταση πού στέκει μόνη της στόν λόγο, ενψ δεuτερεUΟU(J'α αυτή
πού δέν στέκει μόνη της, αλλα χρησιμεύει στό να προσδιορίση μια αλλη πρόταση
απ ' τήν όποία τρόπον τινα εξαρτάται, π . χ .

Άb'Ροκόμας τά πλοία κατέκαU(J'εν, ίνα μ:ή κυρος otIXb'ii

\ L= κύρια /\ δευτερεύουσα ~
α προτασεις συνδέονται μεταξύ τους : α) κατα παραταξη , b) καθ ' υπόταξη.

~ Πα~ατακτική σύνδεση
Γίνεται μέ τούς λεγόμενους παρατακτικούς συνδέσμους, δηλαδή σUΜπλεκτικoύς
(
Ι Ι"
τε, και , οuτε , μητε, οuοε, μη ε
Ι , ~ , δ. ') , ~
Glta
ζ
εuκτικοuς
, ( η" , ,Ι ",. " ,Ι ,
ητοι-η , ειτε -ειτε , εαντε-εαντε,
ι

" " " "

αντε-αντε, ηντε - ηντε , αντι θετι κ οuς )' 'G ' ~ " μεντοι, α' λλ α , μην, α'λλ α μην,
μεν, οε, ' , ' , ou, μην
,
α
')λ
\ J <> ' )
α, ομως, καιτοι .
Ο' ' 1' 1" 1:" , ' 1"
ι παρατακτικοι σuνοεσμοι cruvoεouv μεταc., U τους ισοοuναμες

προτάσεις , δηλαδή η κύριες η δ'εuτερεύοuσες.

Ώς παρατακτικοί σύνδεσμοι πού εισάΥοuν κύριες προτάσεις χρησιμοποιουνται: α)
Ό αιτιολογικός Υάρ , b) ΟΙ συμπερασματικοί σύνδεσμοι αρα, δή, οδν, Υουν, ouxouv,
'rotvuv, ΤΟΙΥαρουν, ΤΟΙΥάρτοι, καί ό ωστε μετα από τελεία 11 ανω τελεία (μεταφρα­
ζεται : έπομένως, γι' αυτό. Π.χ. «OlμωΥή εκ του Πεφαιως εις αστΙ) διηκεν' ωστ '
εκείνης της νuκτός ούδείς εκοψήθη»), γ) ΟΙ αιτιολογικοί επε[ καί ώς μετα από
τελεία 11 ανω τελεία. - 'Επίσης κύρια πρόταση εισαγει καί -ή αναφορική αντωνυ­
μία δς, -η, δ, στήν αρχή περιόδου 11 ήμιπεριόδου (μεταφραζεται: αυτός).

~ Ύ ποτακτική σύνδεση

α καθ ' υπόταξη συνδεόμενες προτασεις είναι δεuτερεύοuσες .

Χωρίζονται σέ ονοματικές, πού χρησιμοποιουνται ως ονόματα (υποκείμενα ,
αντικείμενα, κατηγορούμενα , ονοματικοί προσδιορισμοΟ καί επιρρηματικές , πού
χρησιμοποιοίίνται ως επιρρηματικοί προσδιορισμοί (χρόνου, αιτίας κ .λπ . ).
ι

ΔΕΥΤΕ ΡΕΥΟ ΥΣΕΣΠΡΟΤΑΣΕΙΣ

1. Είδικές. Εισαγονται μέ τούς ειδικούς συνδέσμους ό'τι, ώς . Μπορεί να είναι αντι­

κείμενο (συνήθως λεκτικών , γνωστικών ρηματων) , υποκείμενο (απροσώπων

77
 11 ο ΚΩΙΙΙΚΟΓΡΑΦΗΙΙΑ

ρημάτων καί εκφράσεων), επεξήγηση. <Όταν ή ειδική πρόταση εξαρτάται από

ρημα ιστορικού χρόνου, τότε συνήθως εκφέρεται μέ Ευχτιχ ή τού πλαΥίου
λόΥου. Π.χ. «Κύρος ελεΥεν δ'τι ή όδός εσοιτο πρός 6ασιλέα μέΥαν».

2. Ένδoιασrικές. Εισάγονται μέ τούς ενδοιαστικούς συνδέσμους μή, μή ου. Έξαρ­

τώνται από ρ-ήματα πού σημαίνουν φόf)ο η δισταγμό . Π.χ. «Φο6εϊ'ται μή τά
εσχατα πάθrι» . Κανονικά εκφέρονται μέ υποτακτική καί , μετά από ίστορικό
χρόνο, μέ Ευκτική του πλαγίου λόγου.

3. 'Αναφορικές. Εισάγονται μέ αναφορικές αντωνυμίες (δ'ς , ο!ος , δ'σος, ήλίχος,

("1 r ι (' - ζ' Ι λ ' λ) -,\ :Ι (' ?' 1 ." /
οστις , οποτερος , οποιος , οποσος , οπη ιχος Χ . π . η αναφορικα επφρηματα \ου ,

ό'που, ό'θεν, ώς, δ'πως Χ.λπ). α αναφορικές προτάσεις ανάλογα μέ τήν σημασία
τους μπορουν νά χαρακτηρίζωνται ώς:

.. :Αναφορικές παραβολικές. δηλώνουν παρομοίωσ"ι') η σύγκριση καί εισάγο­

νται μέ τά αναφορικά ώς , ωσπερ, δπως, δσον , δσψ , Κ.λπ. · π.χ. «ΟΌπως
ΥΙΥνώσχετε, ουτω χαί ποιείτε» .
.. :Αναφορικέςαίτιολογικές. π.χ . «Θαυμαστόν ποιείς , δ'ς ήμίν ουδέν δίδως» .
.. :Αναφορικές ovμπερασματικές. π.χ. «ουδείς ουτως ανόητός εστιν, όστις
πόλεμον πρό είρήνης αΙρεϊ'ται» .
.. :Αναφορικές τελικές. (εκφέρονται μέ Όριστική Μέλλοντα) , π.χ.: «ήΥε ­
μόνα αίτήσωμ.εν Κύρον, όστις διά φιλίας τής χώρας ήμάς απάξει» .
.. :Αναφορικές ύποθετικές. (εκφέρονται μέ τίς εγκλίσεις τών υποθετικών
, ) r, ι ι ι , ~ 'θ ' c'
προτασεων π . χ . «α μη προσηχει , μητ αχουε, μη ορα».

- /' --
4. Πλάγιες έρωτήσεις: Εισάγονται -αν ε/ναι άλικης αγνοίας- μέ τά ει, ει-η,
ι , ,. ,. " , ,, ., _" , , ., ,
ποτερον, ποτερα - η, ειτε-ειτε , και αν ειναι μερικης αγνοιας , με τις ερωτηματικες

αντωνυμίες καί επφρήματα ( τίς, ποίΌς, πόσος -πού, πόθεν, πώς) η --συνηθέ­
στερα- μέ τίς αντίστοιχες αναφορικές αντωνυμίες καί επιρρήματα (ό'στις ,
r - ζ/ θ λ)
οποιος , οποσος
('l
- ("1
οπου, οποι , οπο
('1
εν κ. π . .
Έξαρτώνται από τά ρήματα: α) ερωτώ, απορώ, θαυμάζω,. σχοπώ-σχοπούμαι,
λέγω, (;'είχνυμι, αίσθάνομαι, ΥΙΥνώσχω, επιμελούμαι, φυλάττομαι, πειΡώμαι κ.τ.δ.
Έκφέρονται μέ Ευκτική του πλαγίου λόγου, δταν πpoηy~ται ρημα ίστορικου
χρόνου. Π.χ. ευθεΤα ερώτηση (κύρια): «ουχ αισχύνει τά αγαθά (;'εινά χαλών;» .
Πλάγια ερώτηση (δευτερεύουσα): «ΠρωταΥόρας ερωτq., ει ουχ αισχύνομαι τά
αΥαθά (;'εινά χαλών». Μετά από ρημα ίστορικου χρόνου : «ΠρωταΥόρας ηρετο, ει
ουχ αισχυνoίμΗV τά αΥαθά (;'εινά χαλών» .

5. Αίτιολογικές. Εισάγονται μέ τούς αιτιολογικούς συνδέσμους δ'τι, ώς , διότι, επεί,

επειδή . 'Όταν εξαρτώνται από ρήματα ψυχικου πάθους (χαίρω, Ύjδoμαι, θαυ-

78
11
 ΔΕΥΤΕΡΕΥΟΥΙΕΙ ΠΡΟΤΑΙΕΙΙ

μα
' ζω κ. λ)
π.
" ' θ' ,,,
εισαγονται συνη ως με το οτι: π .χ. «
Χαφω
' <' ' !' -
οτι ευσοκιμεις» .
Μ ετα '
από ίστορικό χρόνο εκφέρονται μέ Ευκτική του πλαγιου λόγου .

6. Τελικές: Εισάγονται μέ τούς τελικούς συνδέσμους ι'να, σπως, ώς.

'Εκφέρονται κανονικά μέ Ύποτακτική (αλλά και μέ Ευκτική του πλαγιου
λόγου μετά από ίστορικό χρόνο) , π.χ. «Ά6ροκόμας τά πλοία κατέκαυσεν, ίνα
μή Κύρος δια6Ώ».

7. Συμπερασματικές (αποτελεσματικές): Εισάγονται μέ τούς συνδέσμους ωστε,

ώς. Ίό ωστε εισάγει απαρεμφατική πpότασYj, σταν τό αποτέλεσμα παρισταται
ώς ενδεχόμενο η δυνατό, π . χ. «Ε'Χω τριήρεις, ωστε έλείν τό εκείνων πλοίον».

8. Έναντιωματικές (παραχωρητικές): Εισάγονται μέ τά ει καί, αν καί, καί ει, κα!

." /. " ) ' δ " ει, ου' δ" εαν,
αν \καν ,ου
ι μη
δ' εαν.
,ι ' Ε κφερονται
ι t'\ Ι
(' C θ' ι
οπως και οι υπο ετικες προ τα-

σεις , π. χ. «ανήρ πονηρός δυστυ'Χεϊ, καν ευτυ'ΧΏ».

9. Χρονικές: Εισάγονται μέ τούς συνδέσμους ό'τε , οποτε, ό'ταν, όπόταν, επεί,

, δ Ι C" 1 (' Ι ι
επει η , εως. ηνικα, πριν κ. π.
λ 'ο ')"ι J
πριν εισαγει απαρεμφατικη προταση, οταν η
Ι ('\ C

X'Jpla πρόταση είναι καταφατική, π .χ . «καί επί τό ακρον ανα6αίνει Χεφίσοφος ,

πρ!ν τινας αισθέσθαι τών πολεμίων».

10. Ύποθετικές: (δές στό κωμικογράφημα γιά τούς υποθετικούς λόγους) .

79
11
ΚΩΜΙΚΟΓΡΑΦΗΜΑ

"n ο 8Ε Τ !r/ ο Ι Λ Ο Γ Ο Ι

81
 120 ΚΩΜΙΚΟΓΡΑΦΗΜΑ

82
11
 ΥΠΟΘΕΤΙΚΟΙ ΛΟΓΟΙ

Γt\ 1
'o.vov "
ειω.s 0ew .'ΑΙΙ.><Α.\vΙ;S
, - 0. '

τό ~ε.~CΨtNον : 6< 'ε.~y τ.,ϊs

<J-r.oϊs ΠI6ίω~>, ιωL τι:l, 'εM.o~
!λ.:ιs -r~f~~, ~
ι6ιώ5

83
11
 120 ΚΩΜΙΚΟΓΡΑΦΗΜΑ

ΑΓΝΩΣΤΕΣ ΛΕΞΕΙΣ

έρράγη: γ' εν. προ όρ ο παθ. Άορ. b' 'τοίί ύετφο ύετός: bροχή
ρ. 'ρήγνυμαι (= θραύομαι, crUv'tpfbO- έκάς: μακριά
μαι, σπάζω)
δυσκόλιρο δύσκολος: ιδιότροπος
ω α: α ' εν
"λ λ
ο , . ΠΡο ορισ't
, . Παρακ. τοίί ρ .
όρθρου βαθέος: λίαν πρωί, α.γρια
ολλυμαι (= χάνομαι, φθάνω στό
χαράμματα
τέλος μου)
, ' ξ ει: \")Ι?'
οιμω ι:
εν. ι:
ΠΡο ορ ιστ. Μ'
ελλ. τοίί ρ.
'
ε' δ εομην: α Ι εν.
t: ι:
ΠΡ ο οριστ. Παρατ. 'τοίί ρ .
οιμώζω (Μέλλ. οιμώξομαι): θρηνώ ,
δέομαι (= χρειάζομαι , εχω ανάγκη)
κλαίω , οδύρομαι.
έντυγχάνοιμεν: α' πληθ. τρ . Eυκ~.
επαισεν αν: (τόν) χτυποίίσε. Παίω:
Ένεστ . τοίί ρ. εντυγχάνω (= συνα­
χτυπώ , δέρνω.
ντώ)

«ϋει μέν Ζεύς»: «bρέχει ό Θεός» , από

τό γνωστό ποίημα τοίί Άλκαίου.

84
11
 ΥΠΟΙΕΤιΚΟI ΛΟΓΟΙ

ΘΕΩΡΙΑ

<Υποθετικοί λόγοι.

Υ ΠΟ θΕ ΤΙ ΚΕ Σ Π ΡΟΤ ΑΣΕ ΙΣ
*
Εισάγονται μ.έ τούς σuνδέσμ.oυς ει, εάν, αν, ην. Ή υποθετική πρόταση (ύπόθεσΎ)) μαζί
μ.έ την πρόταση πού προσδιορίζει (απόδΟσΎ)) αποτελουν τόν λεγόμενο ύποθετικό λόγο.
Τά ειδη των υποθετικων λόγων εΙναι :

~ α Ι εΙδος: Τό υποτιθέμενο λαμ.bάνεται ώς πραγματικό. Ή υπόθεση εκφέρεται μ.έ

τό ει+Όριστική , καί ~ απόδοση καθ' οίανοήποτε εΥκλιση , π .χ. «ει60ύλει, μένε» .
~ β ι εΙδος: Τό υποτιθέμενο είναι αντίθετο τού πραγματικού. Ή υπόθεση εκφέρε­
ται μ.έ τό ει+Όρ ιστική ίστορικοϊι χρόνου , καί ~ απόδοση μ.έ οuν"t)τική Όρισ'tική ,
π.χ . «φως ει μ-ή εΊχομεν, δμοιοι τοίς τυφλοίς αν ήμεν».
~ γ Ι εΙδος: Τό υποτιθέμενο είναι μ.ιά άπλή σκέψη τού λέγοντος . Ή υπόθεση εκφέ­
ρεται μ.έ τό ει+Εuκτική καί ~ απόδοσΎ) μ.έ οuν"t)τική ΕUΚ'tική, π .χ. «ούκ αν τις
ζψη, ει μ-ή τρέφοιτο».
~ δΙ εΙδος: Τό υποτιθέμενο είναι κάτι τό προσδοκώμενο η τό αορίστως επαναλαμ6ανό­
μενο. Καί στίς δύο περιπτώσεις ~ υπόθεση εκφέρεται μ.έ: εάν, αν, ην+ Ύποτακτικ-ή.

Ή απόooσ"t)
1• " ο ταν ,< θ ' -; , , f" "
το υποτι εμενο ειναι κατι το ΠΡοσr;οκωμενο εκφερεται μ.ε
, Μ '"ι "Ι "
εΛΛοντα η

μ.ελλοντική εκφραση (συνήθως Προστακτική), π.χ.: «ην κακοϊσι συμμίσπις,

απολείς καί τόν εόντα νόον» .
2• "ο ,<
ταν το υποτι
θ ' -; , '" ,
εμ.ενο ειναι κατ ι το αοριστως επανα
λ ρ ι
αμοανομενο , "t)< , , ~
αποοοσΎ)

εκφέρεται μ.έ Όριστική Ένεστώτα, η εκφρασΎ) πού &ντιστοιχεί σέ Ένε-

στώτα, π .χ.: «"Ην εΥΥύς έ'λθrι θάνατος, ούδείς 60ύλεται θν-ήσκειν».
Σημ.είωσ"t): " Οταν ~ επανάληψη αναφέρεται στό παρελθόν , τότε ~ υπόθεσΎ)
εκφέρεται μ.έ ει+ Εuκτική επαναλ"t)πτική , ~ δέ απόδοση μ.έ Όριστική Παρατατι­
κοίι η Άορίστου , μετά του ,χν, π .χ. «εΊ τις αύτΙ;> δοκοίη 6λακεύειν, έ'παισεν αν».

ΔΟΤΙΚΗ ΠΡΟΣΩΠΙΚΗ

Συνάπτεται μ.έ ρήματα -κι οχι μ.έ ονόματα- καί φανερώνει τό πρόσωπο γιά τό
όποίο υπάρχει η γίνεται κάτι.
1. «Δ οτική προσωπική». Συνάπτεται μ.έ ρήματα απρόσωπα η απρόσωπες εκφρά­
σεις, π .χ. «Έμοί δοκεί ούχ ωρα εΙναι ήμϊν καθεύδειν».
2. Δ οτική προσωπική κτητική. Τίθεται μ.έ τά ρήματα εΙμ.ί , γίΥνομαι, υπάρχω καί
, "
φανερωνει τον κτητορα , π.χ.«
"'Εστι μοι χΡηματα»
ι (" , )
εχω χρ"t)ματα .

85
11
 120 KnMIKorPAtHMA

3. Δοτική χαριστική η άντιχαριστική. Φανερώνει τα πρασωπο πρας χάριν τοσ

οποίου (η πρας 6λά6ην τοσ οποίου) γίνεται κάτι , Π.χ . «στΡάτευμ.α συνελέΥετο
τφΚύρφ».
4. Δοτική ήθική. Φανερώνει τα πρασωπο πρας χαράν η προς λύπην τοσ οποίου
γίνεται κάτι, π.χ. « <Ως καλός μ.οι δ πάππος».

5. Δοτική τού κρίνοντος προσώπου (η της άναφορας). Φανερώνει τα προσωπο

σύμφωνα μέ τ~ν κρίση τοίί οποίου η σχετικά μέ το οποίο ισχύει κάτι, π.χ. «καί-
" " Ι - - ,.
τοι σ εΥω ετψησα τοις φρονουσιν ευ».

6. Δοτική τού ένεργoVντoς προσώπου (η ποιητικό αϊτιο). Ταυτίζεται μέ το ποι ­

ητικό α/τω κατά Δo'!ικ~ (δές καί στούς εμπροθετους προσδιορισμούς, τ~ν α.να­
φορά στα ποιητικο αιτιο).
7. Δοτική της συμπαθείας. Φανερώνει τα πρασωπο πού συμμετέχει σέ Ο,'!Ι εκφρά­
ζει τα ρημα, π.χ . «Διέφθαρτο τφ Κροίσφ Ύι ελπίς».

88
11
ΑΣΚΗΣΕΙΣ
ΟΙ ασκήσεις αυτές δέν εχουν σκοπό νά
δώσουν ετοιμη, μασημένη τροφή στόν
μαθητή (δπως γίνεται δυστυχώς μέ τά
«κρατικά» λυσάρια ασκήσεων μαθημα­
τικών)· μιά τέτοια πρακτική εμποδίζει τόν
μαθητή νά αυτενεργήση καί καταλήγει
τελικά νά του προσφέρη τό «ψάρι» αντί νά
,
τον '
'θ η να« Ψ αρευη».
μα , 0< Ο'λ υτες
ι α '
λ οιπον
, , , Ι " c ' ι
αυτες ασκησεις εχουν ως κυριο σκοπο τους

νά προσανατολίσουν τόν μαθητή πρός ορθές

, , ,
θ υνσεις
, 'ι: ι

κατευ και να εστιασουν την προσοχη

του στά κατά περίπτωση διδασκόμενα

, ,
συντακτικα φαινομ.ενα.

87
11
 ΑΣΙΗΣΕΙΣ

ΑΠΡΟΣΩΠΗ ΣΥΝΤΑΞΗ

(ού) χρή:
(ού) δοκέι:

χρηναι:

εΙκός εστι:
ενδέχεται:

(ούκ) εστι:
χαλεπόν εστιν:

εξόν:

(ού) δοκεί:
προσήκειν:

(ούκ) εδει

αξιόν εστιν:
(ούκ) εστιν:

διατρίβειν:

όργίζεσθαι:
φοιτάν:

εγερθηναι:
καθεύδειν:

εσθίειν, πίνειν, καθεύδειν* :

ακούειν:
τρέφειν, παιδεύειν:

φοιτάν:

σκοπείν:

ποιείσθαι:

μακαρίζειν:

μένειν:

* ΣΊ]μ.ειωτέον οτι τα. τρία au'tιX α.παρέμ.φα'tα εΙναι α.ν'tιχείμ.ενα το;:; ρήματος "μέλει» .

88
11
 ΑΣΚΗΣΕΙΣ

ΑΝΤΙΚΕΙΜΕΝΟ

λ
, - ,.
"J. χσ.-:α'ι'ρ'Χ'lουν fjJ'J. -:-'Χ 'J.·/τι,χειμVία -r'.J i<. [).I.J<()
.
'ρσ.cpη ..ι.α.Τ' ς. Κ~ ωζ.
~ " "",. Ι "Ι' , ')γ ...

X'J.t -:α. F;ljμ7.-:σ. '( 'λ ?r;ιπ:ι.:-:~χcι~ -')"ii:!j~ -χ;-::ι:ι 'Π./!Jς ι'jπo~ω~ ε~ΙXP'7ωνται. -;..'/..

89
11Ι
 ΑΣΚΗΣΕΙΣ

ΚΑΤΗΓΟΡΟΥΜΕΝΟ

κατάμεστον:

μέγα:

σκόλια:

αύθε~τικoί:

ανυπόδητοι, αχίτωνες:

παλλακίς:

κ~oνόλη~oι:

«κονδόν»:

των έπιχω~ίων:

δ~oμαίoς:

π~ότε~oς:

ϋπτιος:

αλλαι, αλλαι:

αξιόποινον:

ηφαίστειον:

τί:

«στάσιν του Νίκα», «Mα~αθωνι μάχην»,

<<vαυμαχίαν τήν έν Σαλαμίνι»:

τιμιώτε~oν:

μέγα:

80
11
 ΑΣΚΗΣΕΙΣ

ΚΑΤΗΓΟΡΗΜΑΤΙΚΗ ΜΕΤΟΧΗ

rIfJtIj ,ει ~cι.ι. , ,,;η 'Jϊ.:f.ικειμεψ) ~(;)') -::φ-χχι.ι-:ω χιχ-:η ι 'Jρ-r;,J.Cι.ΤΙΚ

,
:.ιε οχω

χω IJ.Z r:o~1j pr;:J.:.t ~J Γ']/'Π-rι. Γ, it'Χl): μ.\CI.?.π α,υ-::ε,'

ων:

άπιών:

όρων:

βαδίζουσαν:

λέγων:

λοιδορουμένη:

λέγουσα:

ερων:

οiiσα:

άπιών:

τρέχων:

άκούσασα:

λέγοντος:

καθεστηκυίαν:

91
11
 ΑΣΚΗΣΕΙΣ

ΛΟΙΠΕΣ ΜΕΤΟΧΕΣ

βραδυπορών:

θορυβών:

(ούκ) έών:

καπνίζων:

διατρίβουσα:

πλήθουσαν:

περιπατών:

στρέφων:

άναθρώσκοντα:

(ώς) έπισκεψομένφ:

χωρήσας, βλέψας:

καπνίζοντα:

ληφθείς:

άφροντιστών:

(ώς) έξειργασμένος:

(μή) κολάζοντες:

δρώσαν:

έκπεπληγμένου:

προσψαύσας:

ων:

χρώμενος:

ουσης:

άναγκαζομένης:

92
11
 ΑΣΚΗΣΕΙΣ

ΟΜΟΙΟΠΤΩΤΟΙ ΠΡΟΣΔΙΟΡΙΣΜΟΙ

όρθέ:

ώχρά:

ίερά:

ερυθρός:

σοφός:

μάγος:

δρθιε:

ώχρά:

,Αμαζόνιον:
«εν τοίς ϋδασιν»:

Μανιτού:

«Ταύρου ερυθρου»:

πάσιν:

ώχρφ:

μέση:

ερήμφ, αβάτφ, ανύδρφ:

-
' ξ ει:
ο

ό Θεός:

άπάντων:

«ταυρος ερυθρός»:

«του ερυθρού ταύρου»:

ελαφρ~:

όξεί:

ό τάλας:

μέγαν:

93
11
 ΑΣΚΗΣΕΙΣ

Η ΓΕΝΙΚΗ ΩΣ ΕΤΕΡΟΠΤΩΤΟΣ ΠΡΟΣΔΙΟΡΙΣΜΟΣ

.. ά χαρακ'-ηρισθοϊϊν G!.J'J-:ax -:ιχ.ιi OL παραχά-:ω γενtκές:

των οχημάτων:

ήμων:

Ώκυθόου:

της χελώνης:

άμαξων:

έπαίνου:

ψόγου:

Ώκυθόου:

έκείνου:

γλώττης:

άμάξης:

έχιδνων:

χαλκοϋ:

ύμων:

ϋβρεως, βλακείας:

ι1ν:

94
11
 ΑΣΚΗΣΕΙΣ

Η ΔΟΤΙΚΗ ΚΑΙ Η ΑΙΤΙΑΤΙΚΗ ΩΣ ΕΤΕΡΟΠΤΩΤΟΙ ΠΡΟΣΔΙΟΡΙΣΜΟΙ

τοίς νόμοις:

τοίς ανόμοις:

τουνομα:

τήν φυήν:

τήν είδήν:

ίππεύειν, πυροβολείν:

τήν έπίκλησιν:

ταίς έξουσίαις:

τό δέμας:

τήν μορφήν:

χερσίν, ποσίν:

τοίς νόμοις:

ήμίν:

σοι:

ήμίν:

τάς χείρας:

τό εiiρος:
τό μήκος:

τήν γεϋσιν:

τήν όσμήν:

τφ σαλωνίφ:

τη όψει:

γυία:

τάς χείρας:

ίδείν:

Κερβέρφ:

όνόματι:

μάχαν:

95
11
 ΑΣΚΗΣΕΙΣ

ΕΠΙΡΡΗΜΑΤΙΚΟΙ ΠΡΟΣΔΙΟΡΙΣΜΟΙ

ήμέραν:

Αιγάλεφ:

(τετάρτη ν) ήμέραν:

ηδη:

τοίς γεγενημένοις:

του άδικήματος:
ο,τι:

λιμφ:

τουτο:

όμοίως:

που:

ήδέως:

λίθφ:
.,.
οις:

ήjδε:

βίc;x:
ταύτη:
.,.
η:

πολλφ:

μείζον:

πρόσθεν:

ώςτάχιστα:

της νυκτός:

βίc;x:
πάνυ:

πανταχου:

νυν:

της ωρας:

τρόπφ:

.
11
 ΑΣΚΗΣΕΙΣ

ΕΜΠΡΟΘΕΤΟΙ ΠΡΟΣΔΙΟΡΙΣΜΟΙ

97
11
 ΑΣΙΗΣΕΙΣ

Δ:ΞΥΤΕΡΕΥΟΥΣΕΣ ΓlΡΟΤΑΣFIΣ

«πως τούτο μεταγλωττίζεται»:

«ώς τό "φιλοκαλούμεν" μεταγλωττίζεται»:

«εί εχεις είπείν»:

«ός αν θορυβπ>>>>:

«ότι ού δύναται παρασχείν σοι»:

«όπερ ζητείς»:

«ϊνα αύτός ίδω»:

«ωστε ίδέιν ήμάς τά εν αύτφ»:

«ο ποιεί»:

«μή ύπό τού διδασκάλου φωραθή

συμπράττων ήμίν»:

(καί) «εκβληθή της αίθούσης»:

«ώς μαμμάκυθός είμι»:

«επειδή ού βούλομαι συνδραμείν

αύτφ άντιγράφοντι»:

«εί τις των μαθητων δύναται λαθείν

σε τόν Κέρβερον»:

«nΩστε Γκιώκας ούκ εμέ. ..»:

(άλλά) «σε διαβάλλει φάσκων ...»:

«ώς μαμμάκυθος εί»:

«πρίν με οργης μεστωσαι λέγων»:

«οτι φιλαλήθης εί σύ»:

«όστις Κέρβερόν μ' ώνόμασας»:

«ϊνα δ' είδής»:

«όσον τιμω τήν άλήθειαν»:

«ώς μεταγλωττίζεται τό "φιλοκαλούμεν"»:

98
11
 ΑΣΚΗΣΕΙΣ

ΥΠΟΘΕΤΙΚΟΙ ΛΟΓΟΙ

«εί των τροχων τις ερράγη, ολωλα»:

«εί οντως εστέ, βοηθειτε»:

«εί γάρ γρύλον είχον, ούκ αν εδεόμην ύμων»:

«ει τινι εντυγχάνοιμεν των παροικούντων,
εϋροιμεν αν τό ζητούμενον»:

«εί σώφρων ην,

ούκ αν επορευόμην εν ύετφ καί νυκτί»:

«ην τινι νούς μή η, είσίν αύτφ πόδες»:

«εάν τοις θεοις πιστεύης καί τάς εντολάς τηρης,
καί γρύλον εύρίσκεις»:

«εί αίτοίην, παράσχοι αν ό τού οικου δεσπότης»:

«αν δυσκόλφ τινί εντύχω, ...»:1

«εάν κρούσω τήν θύραν, άνοιγήσεται»:

«επάν δ' είπω 2 : "γρύλος ούκ εστι μοι",

τί λέξει πρός ταύτα;»:

«... ισως ερει: "Ούκ ... οίμώξει"»:3

«εάν μή ώς τάχιστ' άπέλθης, οίμώξει»:

«ει τις αύτφ κρούοι τήν θύραν, επαισεν αν»:

1. ή απόδO<T~ ελλείπει.
2. χpoνιχoUπoθετιχή πρόταση.
3. ή ύπόOε<T~ ελλείπει.

99
11
 l Ι 11
Ι)

μ(n {)το\ /χ }/

*
ΣΧΕΤΙΚΑ ΜΕ ΤΗΝ ΕΚΔΟΧΗ του πολυτονιχου πού ΧΡΥΙσιμοποιείται στό παρόν συνταχτιχό,
θά θέλαμε νά χάνουμε τίς έξής διευχρινίσεις:
Είναι χαιρός πιά, χωρίς προχαταλήψεις (πολιτιχές χαί χομματιχές ως επί τό
πλείστον), νά αντιμετωπίσουμε τό ζήΤΥΙμα του πώς πρέπει νά γράφουμε τήν γλώσσα
μας. Αυτό σΥΙ μαίνει οτι πρέπει, μέσα από μιά διεξοδιχή συζήτYjσYI, οι πνευματιχοί
ανθρωποι αυτου του τόπου (χι οχι οι εμποροι, οι διαφημιστές η οι τεχνοχράτες2) νά
χαθορίσουν ποιά χριτήρια πρέπει νά λάbουν υπ' οψη τους.
Οι απαντήσεις ουσιαστιχά είναι τρείς: ειτε χριτήρια φωνητιχής πιστότητας, ειτε
«ιστοριχά», ειτε χριτήρια χατανόησης τής γραφομένη ς γλώσσας (πού εν μέρει, αλλ'
"
οχι π
λ' , Ι Ι ι: ι
ηρως, συμπιπτουν με τα «ιστοριχα»
)
.
Καί ως πρός μέν την πρώτη λύσYj (φωνητιχή ορθογραφία) νομίζουμε οτι οι συνεπείς
οπαδοί της είναι λίγοι, χαί τά επιχειρήματά τους σαθρά χαί υπεραπλουστευτιχά. Αυτό
ομως δέν εμποδίζει χαί τούς διαφορετιχών απόψεων οπαδούς τής Γραμματιχής του
Τριανταφυλλίδη νά γράφουν «τό δάσχαλο», «τό θεό», «τη γνώμη» χ.λπ . αχολουθώντας
σ' αυτό τό σYjμείo τίς επιταγές της φωνητιχής ορθογραφίας. Τό οτι πρόχειται γιά απο­
σπασματιχή χαί νόθα λύσYj, πού μάλλον περιπλέχει, παρά άπλοποιεί τά πράγματα, φαί­
νεται από τό γεγονός οτι δέν γράφουν -χατά λογιχή αχολουθία- χαί «τό γχαιρό», «τό
μπατέρα», «τό γχόζμο», οπως θά απαιτουσε μιά συνεπής περί «φωνητιχής ορθογρα­
φίας» αντίληψη. Άφου λοιπόν σέ τέτοιου ειδους περιπτώσεις υπαχούουν στίς επιταγές
της ιστοριχής ορθογραφίας, χαί αναπαράγουν ---Ορθότατα- τύπους του αρθρου πού δέν
αχούγονται στην προφορική δμιλία (τόν χαιρό, τόν πατέρα, τόν χόσμο) , γιατί δέν επε -
,
χτεινουν την
'λ " , " '"
ογιχη αυτη χαι σε περιπτωσεις οπως «το οασχα
, ~'λ '
ο», «το
θ '
εο»
(~λ
οη
~ ,
αοη να
,
γρα
'ψ ουν: ,~,
τον οασχα
λ ο, '
τον
θ εο' ) χ.Τ.Τ.;
Ε'ιναι αι,ιον
"!: ' ,
αποριας.

Τίς αρχές αυτης τής ιδιότυπης μίξης φωνητιχής χαί ιστοριχής ορθογραφίας αχολου­
θουν χαί στήν περίπτωση τών ρημάτων πού ~νεξαρτήτως εγχλίσεως- τά γράφουν
μέ ει (παρέχει, παράσχει χ.τ.τ.). Έμποδίζουν ετσι τόν μαθητή νά bλέπη αποτυπω ­
μένη στό χαρτί την διαφορά μεταξύ 'Οριστιχής χαί Ύποταχτιχής, παρ' ολο πού χαί οι
δύο εγχλίσεις υπάρχουν ως γραμματιχές - λογιχές χατηγορίες στήν νέα έλληνιχή. Τό
πρόbλημα πού δημιουργείται εδώ είναι της ιδιας τάξης μέ αυτό πού θά δημιουργουνταν
αν εξωμοιώναμε ορθογραφιχά τό «δημιουργεί;αι» μέ τό «δημιουργείτε» , τό «bιάζου ­
με» μέ τό «bιάζουμαι» χ.Ο . χ . Καί στίς δύο περιπτώσεις, εμποδίζουμε ---στό ονομα
τής άπλoπoίYjσης- τήν χατανόηση τής γραφομένης γλώσσας, χαί στρώνουμε τό

1. Δηλαδ~ ό κειμενογράφος, γιατί ό σχεδιαστης διατηρεί τίς ---θεμιτές- αντιρρήσεις του .

2 . "Ολοι αυτοί μεταχειρίζονται την έλληνικ~ γλώσσα , περίπου σάν νά είναι πατσαl)οuρα' (σ.ς ιJ.έ συγχωρέ ­
σουν οι λίγοι ευαίσθητοι επαπεψaτίες ποι) δέν α~κoυν στόν κανόνα).

101
11
εδαφος γιά παντοειδείς συγχύσεις. Παρόμοια πράγματα ()~ μποροσσε νά πΊϊ κανείς για
τήν καταΡΥηση της υπογεγραμμένης στήν δοτική (πρόξενο πολλων συγχύσεων καί
στρεbλώσεων), την καταΡΥηση τ·~ς δασείας (πού αν ακολουθήσουμε την λογική πού
εΠΙbαλλει τήν γραφή «τόν καιρό», πρέπει να τ-ήν διατηρήσουμε αφοσ επιπροσθέτως
εχει αφήσει τά "ίχνη της σέ λέξεις οπως «αφίνω», «αφοσ», «καθημερινα», «καθένας»
κ .λπ.), την «άπλούστευση» της ορθογραφίας πολλων λέξεων (π .χ . φτιαζω αντί φτει­
αζω ---εκ τοσ ευθειαζω) κ.λτ.
""Αν χρησιμoπoιηθfj ώς κριτ-ήριο οχι άπλως ή «ίστορία» (ή οποία σέ πολλές περιπτώ-
'"
σεις , και απο πο
λλ'
ους , εκ
(' ,
λαμοανεται "~ , , ;~ )
περιπου ως οιατηρητεο μουσειακο ειοος ,α
'λλ'α ,
η

χατανόηση ~σψ τ-~ς oρθoγραφΊΑC;- τ-~ς γλώσσας , τότε θα μποροσμε να ποσμε οτι
εχουμε κανει ενα bημα, οχι πρός τά πίσω, αλλα πρός τα μπρός. Γιατί τό ζητούμενο είναι
ή οξυνση τοσ πνεύματος των μαθη-ων καί ή χαλλιέργεια τ-~ς ευαισθησίας τους, χα!
μέσα από τ-ήν γλ(;χ;σα. 'Όλα τ' α"Λλα εΙναι άπλως προσχ-ήματα, καί δέν μας αφοροσν.

102
11