2

See discussions, stats, and author profiles for this publication at: https://www.researchgate.
net/publication/332496851
Στοιχεία γλωσσικού δανεισμού στη Νεοελληνική

γλώσσα
Book · January 2015
CITATIONS READS
0 5
1 author:
Grigoris Skiadas
Regional Directorate of Primary and Secondary Education of Western Greece
10 PUBLICATIONS 0 CITATIONS
SEE PROFILE
Some of the authors of this publication are also working on these related projects:
Motivation in education View project
All content following this page was uploaded by Grigoris Skiadas on 18 April 2019.
The user has requested enhancement of the downloaded file.

ΣΤΟΙΧΕΙΑ ΓΛΩΣΣΙΚΟΥ ΔΑΝΕΙΣΜΟΥ ΣΤΗΝ ΝΕΟΕΛΛΗΝΙΚΗ ΓΛΩΣΣΑ 4
1 ΓΡΗΓΟΡΗΣ ΣΚΙΑΔΑΣ
ΣΤΟΙΧΕΙΑ ΓΛΩΣΣΙΚΟΥ ΔΑΝΕΙΣΜΟΥ

ΣΤΗ ΝΕΟΕΛΛΗΝΙΚΗ ΓΛΩΣΣΑ
ΓΡΗΓΟΡΗΣ ΣΚΙΑΔΑΣ
ΣΤΟΙΧΕΙΑ ΓΛΩΣΣΙΚΟΥ ΔΑΝΕΙΣΜΟΥ

ΣΤΗΝ ΝΕΟΕΛΛΗΝΙΚΗ ΓΛΩΣΣΑ
ΑΓΡΙΝΙΟ 2015
Το παρόν έργο πνευματικής ιδιοκτησίας προστατεύεται κατά τις διατάξεις της ελληνικής
νομοθεσίας (Ν. 2121/1993 όπως έχει τροποποιηθεί και ισχύει σήμερα) και τις διεθνείς
συμβάσεις περί πνευματικής ιδιοκτησίας. Απαγορεύεται απολύτως η άνευ γραπτής αδείας
του εκδότη κατά οποιονδήποτε τρόπο ή μέσο (ηλεκτρονικό, μηχανικό ή άλλο) αντιγραφή,
φωτοανατύπωση και εν γένει αναπαραγωγή, εκμίσθωση ή δανεισμός, μετάφραση,
διασκευή, αναμετάδοση στο κοινό σε οποιαδήποτε μορφή και η εν γένει εκμετάλλευση
του συνόλου ή μέρους του έργου.
Το έργο με τίτλο Στοιχεία γλωσσικού δανεισμού στη Νεοελληνική γλώσσα από τον
δημιουργόΓρηγόρη Σκιαδά διατίθεται με την άδεια Creative Commons Αναφορά
Δημιουργού-Μη Εμπορική Χρήση-Όχι Παράγωγα Έργα 4.0 Διεθνές .
Γρηγόρης Σκιαδάς: Στοιχεία γλωσσικού δανεισμού στη

Νεοελληνική γλώσσα
Υπεύθυνος έκδοσης Γρηγόρης Γεωργ. Σκιαδάς
Copyright© Γρηγόρης Γεωργ. Σκιαδάς, 2015
Αγρίνιο, Μάρτιος 2015
Γουρίτσας 3, Αγρίνιο 30132
e-mail: griskiadas@sch.gr
url: http://users.sch.gr/griskiadas/gsk
ISBN 978-960-93-6940-4
“Στα υπέροχα παιδιά μου:

το Γιώργο, την Καλλινίκη,
το Σωτήρη και τον Αλέξη”
“Η ΖΩΗ ΜΟΥ ΖΩΗ ΣΟΥ…

Η ΨΥΧΗ ΣΟΥ ΨΥΧΗ ΜΟΥ…”
Περιεχόμενα
Εισαγωγή……………………………………………………………………… 12
ΚΕΦΑΛΑΙΟ 1
ΓΕΝΙΚΑ ΣΤΟΙΧΕΙΑ ΓΛΩΣΣΙΚΟΥ ΔΑΝΕΙΣΜΟΥ

1. Το φαινόμενο του γλωσσικού δανεισμού………………….. 16
2. Γλωσσική αλλαγή………………………………………………………. 19
2.1 Κίνητρα και γλωσσική αλλαγή…………………………. 21
2.2 Παράγοντες της γλωσσικής αλλαγής……………….. 22
3. Πηγές και τρόποι δανεισμού……………………………………… 23
3.1 Κανάλι δανεισμού: Λόγιος και Λαϊκός
δανεισμός……………………………………………………….. 23
3.2 Πηγή δανεισμού: Εσωτερικός / εξωτερικός &
διαχρονικός δανεισμός……………………………………. 25
3.3 Τρόπος: Άμεσα και μεταφραστικά -
σημασιολογικά δάνεια…………………………………….. 27
3.3.1 Μεταφραστικά δάνεια………………………… 30
3.4 Ειδικές μορφές δανείων…………………………………… 33
3.4.1 Αντιδάνεια…………………………………………… 33
3.4.2 Συμφύματα………………………………………….. 34
3.4.3 Διεθνισμοί…………………………………………… 35
3.4.4 Δηλωτικά δάνεια…………………………………. 36
3.4.5 Προσαρμοσμένα & μη προσαρμοσμένα
δάνεια…………………………………………………. 36
4. Ο γλωσσικός δανεισμός διεθνώς σήμερα………………….. 39
ΚΕΦΑΛΑΙΟ 2
Ο ΛΕΞΙΛΟΓΙΚΟΣ ΔΑΝΕΙΣΜΟΣ ΤΗΣ ΝΕΟΕΛΛΗΝΙΚΗΣ: 19ος –

20ος ΑΙΩΝΑΣ
1. Η Ελληνική Γλώσσα……………………………………………………. 41
2. Ιστορικό και κοινωνικό υπόβαθρο……………………………… 42
3. Η Αρχαία Ελληνική στο νεοελληνικό λεξιλόγιο…………… 50
4. Γλωσσικός δανεισμός στη Νεοελληνική……………………… 51
4.1 Σχέσεις διεπαφής γλωσσών και γλωσσικός
δανεισμός………………………………………………………… 53
4.2 Περίοδοι εισαγωγής δανείων στην Ελληνική
γλώσσα……………………………………………………………. 54
4.3 Οι δανείστριες γλώσσες της Νεοελληνικής………. 55
4.3.1 Η Γαλλική Γλώσσα……………………………….. 55
4.3.2 Η Αγγλική Γλώσσα……………………………….. 57
4.3.3 Η Ιταλική γλώσσα………………………………… 59
4.3.4 Η Γερμανική γλώσσα……………………………. 61
4.3.5 Η Τουρκική γλώσσα……………………………… 61
4.1.6 Λοιπές Γλώσσες…………………………………… 62
5. Η μελέτη των δανείων στην Νεοελληνική………………….. 64
5.1 Η μέθοδος……………………………………………………….. 64
5.2 Χαρακτηρισμός κάθε λήμματος……………………….. 65
5.3 Ταξινόμηση του δείγματος………………………………. 65
5.4 Αποτελέσματα της ανάλυσης…………………………… 74
5.4.1 Συνολικός αριθμός δάνειων λημμάτων.. 74
5.4.2 Λεξικές κατηγορίες………………………………. 77
5.4.3 Η κλίση των δάνειων στοιχείων…………… 77
5.4.4 Θεματικές κατηγορίες των δάνειων
λεξικών μονάδων…………………………………. 78
5.4.5 Γλώσσες δανεισμού (Γ2)……………………… 80
ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑ………………………………………………………………… 85
ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ…………………………………………………………….. 87
Α. Γραφήματα………………………………………………………………… 87
Β. Λεξιλογικό δείγμα ελληνικών δανείων………………………. 93
1. Ουσιαστικά………………………………………………………. 93
2. Επίθετα……………………………………………………………. 103
3. Ρήματα…………………………………………………………….. 105
4. Επιρρήματα……………………………………………………… 106
5. Επιφωνήματα………………………………………………….. 106
6. Άκλιτα……………………………………………………………… 106
ΚΕΦΑΛΑΙΟ 3
ΜΟΡΦΟΛΟΓΙΚΗ ΑΝΑΛΥΣΗ ΤΩΝ ΔΑΝΕΙΩΝ ΤΗΣ

ΝΕΟΕΛΛΗΝΙΚΗΣ ΑΠΟ ΤΗΝ ΑΓΓΛΙΚΗ ΓΛΩΣΣΑ
1. Το σώμα του λεξικού υλικού……………………………………… 107
2. Δάνεια λεξικά στοιχεία - ανάλυση……………………………… 109
2.1 Ουσιαστικά………………………………………………………. 109
2.1.1 Τα γένη των ουσιαστικών…………………….. 111
2.1.2 Τα άκλιτα ουσιαστικά………………………….. 113
2.1.3 Τα κλιτά ουσιαστικά…………………………….. 115
2.1.4 Θεματικές ενότητες των ουσιαστικών… 116
2.1.5 Παράγωγα ουσιαστικών………………………. 122
2.2 Επίθετα……………………………………………………………. 124
2.2.1 Θεματικές κατηγορίες των επιθέτων…… 125
2.2.2 Κλίση επιθέτων……………………………………. 131
2.2.3 Παράγωγα επιθέτων……………………………. 132
2.3 Ρήματα…………………………………………………………….. 133

2.3.1 Ρηματική κλίση των δάνειων ρημάτων… 134
2.3.2 Το επίθημα -άρω………………………………… 135
2.3.3 Παράγωγα ρημάτων……………………………. 136
3. Άκλιτες λεξικές μονάδες και επιφωνήματα………………… 137
3.1 Επιθήματα……………………………………………………….. 138
3.2 Επιρρήματα……………………………………………………… 138
4. Δανεισμός & σύνθεση……………………………………………….. 139
4.1 Τα σύνθετα ως λεξικές μονάδες………………………. 139
ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑ………………………………………………………….. 142
ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ………………………………………………………………….. 144
1. Παράγωγες λεξικές μονάδες ελληνικών δανείων από
την Αγγλική………………………………………………………………… 144
1.1 Παράγωγα από δάνεια ουσιαστικά………………….. 144
1.1.1 Ουσιαστικά και ρήματα………………………… 144
1.1.2 Επίθετα και επιρρήματα……………………….. 145
1.2 Παράγωγα ουσιαστικά και επίθετα από δάνεια
ρήματα…………………………………………………………….. 148
1.3 Παράγωγα από δάνεια επίθετα……………………….. 149
1.3.1 Επίθετα και ρήματα………………………………. 149
1.3.2 Ουσιαστικά και Επιρρήματα…………………. 149
1.4 Παράγωγα από δάνεια άκλιτα…………………………. 150
2. Πίνακας δανείων της Νεοελληνικής από την Αγγλική… 151
2.1 Ουσιαστικά………………………………………………………. 151
2.2 Επίθετα……………………………………………………………. 165
2.3 Ρήματα…………………………………………………………….. 168
2.4 Επιρρήματα……………………………………………………… 168
2.5 Άκλιτα………………………………………………………………. 168
2.6 Προθήματα………………………………………………………. 168

2.7 Επιφωνήματα…………………………………………………… 169
ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ………………………………………………………………… 170
Εισαγωγή
Ο γλωσσικός δανεισμός θεωρείται ένα πολύ

σημαντικό και παράλληλα καθοριστικό φαινόμενο το οποίο
σχετίζεται άμεσα με τη γλωσσική εξέλιξη και αλλαγή.
Ταυτόχρονα η σύγχρονη επιστήμη της Γλωσσολογίας με τους
επιμέρους επιστημονικούς τομείς εκλαμβάνει το γλωσσικό
δανεισμό, απ’ όπου και αν προέρχεται, ως παράγοντα
ανανέωσης της γλώσσας και ενδιαφέροντα δείκτη διεπαφής
των διαφόρων γλωσσών. Η συγκεκριμένη μελέτη εστιάζει στο
λεξιλόγιο της Νεοελληνικής γλώσσας και ερευνά την
επίδραση του γλωσσικού δανεισμού σε διαχρονικό και
συγχρονικό επίπεδο αφού το συγκεκριμένο φαινόμενο έχει
πιο άμεση επίδραση και γίνεται ιδιαίτερα έκδηλο στο χώρο
του λεξιλογίου μιας γλώσσας.
Στο πρώτο κεφάλαιο επιχειρείται μια συνοπτική
θεωρητική προσέγγιση του εν λόγω φαινομένου και πώς αυτό
σήμερα εντάσσεται διεθνώς στη γλωσσική έρευνα και μελέτη.
Γίνεται αναφορά στο σκοπό και τη διαδικασία του γλωσσικού
δανεισμού καθώς και των γλωσσικών ή εξωγλωσσικών
παραγόντων που τον επηρεάζουν. Οι ίδιοι παράγοντες
καθορίζουν το βαθμό και τα σημεία διεπαφής μεταξύ των

γλωσσών στα διαφορετικά γλωσσικά συστήματά τους με
απώτερο σκοπό τη βελτίωση της επικοινωνιακής επιτέλεσης
του ομιλητή. Γίνεται λόγος για τη γλωσσική αλλαγή, τους
παράγοντες και τα κίνητρα που την υποκινούν ως στοιχεία
γλωσσικής εξέλιξης και ανανέωσης. Στη συνέχεια,
αποσαφηνίζονται με παραδείγματα τα διάφορα είδη
γλωσσικών δανείων τα οποία κυρίως διαφοροποιούνται ως
προς το κανάλι, την πηγή και τον τρόπο που
πραγματοποιείται η διαδικασία του γλωσσικού δανεισμού.
Αποσαφηνίζονται επίσης συγκεκριμένα χαρακτηριστικά
ειδικών μορφών δάνειων λεξικών μονάδων τα οποία συχνά
δημιουργούν δυσκολίες στην αναγνώριση ενός λεξικού
στοιχείου ως τέτοιο.
Στο δεύτερο κεφάλαιο εξετάζεται το φαινόμενο του
δανεισμού στη Νεοελληνική κατά τον 20ο αιώνα,
επικεντρώνοντας το ενδιαφέρον μας στη διαχρονική του
εξέλιξη. Η δημιουργία του δείγματος στηρίχτηκε στη μελέτη
πέντε λεξικών που οι εκδόσεις τους χρονολογούνται από το
1959 έως το 2005. Με αυτό τον τρόπο έγινε μια προσπάθεια
να ερευνηθούν οι μεταβολές στο δάνειο λεξιλόγιο της
Νεοελληνικής γλώσσας τα τελευταία περίπου πενήντα
χρόνια. Αρχικά, λαμβάνοντας υπ’ όψιν τη θεωρητική βάση
που διέπει τη διαδικασία του γλωσσικού δανεισμού, και έχει
αναλυθεί στο κεφάλαιο 1, εν συντομία σκιαγραφείται το
ιστορικοπολιτικό, κοινωνικό, οικονομικό και πολιτισμικό
υπόβαθρο μέσα στο οποίο η Νεοελληνική γλώσσα ήρθε σε
επαφή με τις υπόλοιπες γλώσσες κατά το 19ο και 20ο αιώνα.
Επίσης περιγράφονται οι διαφορετικές σχέσεις διεπαφής των
διαφόρων γλωσσών που οδηγούν σε συγκεκριμένα γλωσσικά
αποτελέσματα δανεισμού λεξικών στοιχείων. Μελετώνται
χρονικά οι περίοδοι εισαγωγής δανείων στη Νεοελληνική
γλώσσα και ο ρόλος κάθε γλώσσας, από τις πιο σημαντικές,

σε κάθε περίοδο ξεχωριστά. Η προτεραιότητα σε κάποιες
γλώσσες έναντι των άλλων δίδεται με μόνο κριτήριο το
συνολικό πληθυσμό των λεξικών στοιχείων που η
Νεοελληνική δανείζεται από αυτές. Στη συνέχεια, με την
καταγραφή του δείγματος υπό μορφή αριθμητικών
δεδομένων σε πίνακες και τη γραφική αναπαράστασή τους,
αναλύεται η εξελικτική πορεία του γλωσσικού δανεισμού. Οι
διάφοροι συνδυασμοί των δεδομένων στους πίνακες
αποσαφηνίζουν τις τάσεις των δάνειων στοιχείων,
καταδεικνύουν τις σχέσεις του δανεισμού με γλωσσικούς και
εξωγλωσσικούς παράγοντες καθώς και τις αιτίες οι οποίες τον
ευνοούν ή τον επιβραδύνουν.
Στο τρίτο κεφάλαιο μελετάται ο γλωσσικός δανεισμός
της Νεοελληνικής από την Αγγλική γλώσσα σε συγχρονικό,
αυτή τη φορά, επίπεδο και κυρίως επιχειρείται μια
μορφολογικού χαρακτήρα ανάλυση των δάνειων
Νεοελληνικών λεξικών μονάδων από αυτή. Η Αγγλική γλώσσα
ως δανείστρια διαδραματίζει ένα σημαντικό ρόλο στη
διαμόρφωση δάνειων λεξικών στοιχείων με τον κυρίαρχο
γλωσσικό ρόλο της ο οποίος ενισχύεται από οικονομικούς,
ιδεολογικοκοινωνικούς παράγοντες συνεπικουρούμενος από
την αλματώδη εξέλιξη της τεχνολογίας και της επιστήμης
κυρίως μετά το 2ο Παγκόσμιο Πόλεμο. Το θέμα του
γλωσσικού δανεισμού από την Αγγλική παρουσιάζει
ιδιαίτερες δυσκολίες στο επίπεδο αναγνώρισης των όρων ως
δάνειους αφού πολλοί από αυτούς αφορούν στοιχεία
ορολογίας και αποτελούσαν πριν το δανεισμό από την
Νεοελληνική, δάνεια της Αγγλικής κυρίως από την Αρχαία
Ελληνική ή τη Λατινική. Στη συνέχεια, προχωρούμε στην
ταξινόμηση των δάνειων λεξικών όρων σε λεξικές κατηγορίες
και στην ανάλυση των επιθημάτων που εμφανίζουν οι όροι
αυτοί μετά την ένταξη ή προσαρμογή τους στο Νεοελληνικό

λεξιλόγιο. Ενδιαφέρον επίσης στη μελέτη παρουσιάζει η
ένταξη των προσαρμοσμένων κλιτών στοιχείων στο κλιτικό
σύστημα της Νεοελληνικής καταδεικνύοντας έτσι τον τρόπο
με τον οποίο τα δάνεια κωδικοποιούνται στη γλώσσα
υποδοχής (Γ1). Ανιχνεύονται οι θεματικοί τομείς στους
οποίους εντάσσονται οι δάνειες λεξικές μονάδες και τέλος
γίνεται αναφορά στα θέματα της παραγωγής και της
σύνθεσης ως δείκτες του βαθμού προσαρμογής και
κωδικοποίησης των δάνειων αυτών μονάδων στη
Νεοελληνική γλώσσα.
ΚΕΦΑΛΑΙΟ 1
ΓΕΝΙΚΑ ΣΤΟΙΧΕΙΑ ΓΛΩΣΣΙΚΟΥ
ΔΑΝΕΙΣΜΟΥ
1. Το φαινόμενο του γλωσσικού δανεισμού
Ο γλωσσικός δανεισμός είναι ένα αναπόσπαστο

κομμάτι και φυσική αναπόφευκτη συνέπεια της γλωσσικής
επαφής τόσο σε ομαδικό όσο και σε ατομικό επίπεδο με
κοινωνικές, πολιτισμικές ή οικονομικές ρίζες και προεκτάσεις.
Αποτελεί καθαρά αποτέλεσμα της επαφής δύο ή
περισσοτέρων γλωσσών σε μια χρονική περίοδο και τις
επηρεάζει σε διάφορα επίπεδα και σε διαφορετικό ρυθμό ή
βαθμό, εμφανίζεται δε πιο έντονος στο λεξιλόγιο μιας
γλώσσας. Αποτελεί φυσική διαδικασία καθώς και δείγμα
υγιών διαγλωσσικών σχέσεων μεταξύ ομιλητών ή γλωσσικών

κοινοτήτων οι οποίες καθορίζουν μια δημιουργική συναλλαγή
σε γλωσσικό επίπεδο αλλά και οι ίδιες καθορίζονται από
αντίστοιχες κοινωνικοπολιτισμικές, οικονομικές ή πολιτικές
σχέσεις. Βασικό σκοπό του δανεισμού αποτελεί η
προσπάθεια του ομιλητή ή μιας ευρύτερης γλωσσικής
κοινότητας να βελτιώνει συνεχώς, κυρίως σε λεξιλογικό
επίπεδο, την επικοινωνιακή ικανότητα ή επιτέλεσή του με τα
άτομα που έρχεται σε επαφή στην καθημερινότητά του,
επαγγελματική ή προσωπική. Κατ’ αυτό τον τρόπο, μέσω του
γλωσσικού δανεισμού, επιτυγχάνεται κυρίως η κάλυψη των
αναγκών μιας διαλέκτου ή γλώσσας σε λεξιλογικό επίπεδο και
ενισχύει τη γλώσσα αυτή με τη δημιουργία νέων λεξιλογικών
μονάδων μέσα από τις διαδικασίες της παραγωγής και
σύνθεσης.
Συνεπώς, δε μπορούμε να ισχυριστούμε ότι ο
γλωσσικός δανεισμός αποτελεί γλωσσική “επίθεση” της
δανείστριας γλώσσας ή γλώσσας προέλευσης (Γ2) αλλά
μάλλον αποτέλεσμα ανάγκης της αποδέκτριας ή γλώσσας
υποδοχής (Γ1) (Αναστασιάδη-Συμεωνίδη, 1996). Και τούτο
γιατί επιδρά στην επιφανειακή δομή του γλωσσικού
συστήματος και προκαλεί αλυσιδωτές διαφοροποιήσεις
χωρίς όμως να επηρεάζει τη βαθύτερη δομή του η οποία εξ
ορισμού εμφανίζεται δυσκολότερη στις αλλαγές της γλώσσας.
Οι προεκτάσεις αυτές φανερώνουν μια κανονικότητα στο
γλωσσικό σύστημα με συγκεκριμένες γλώσσες να δανείζονται
από άλλες (η Ελληνική από την Αγγλική ή τη Γαλλική).
Συνδέεται άμεσα με τη γλωσσική αλλαγή και θεωρείται ένας
από τους βασικούς τρόπους της γλωσσικής ανανέωσης ή του
γλωσσικού εμπλουτισμού.
Η αξιολόγηση των δάνειων λεξιλογικών μονάδων από
μια γλώσσα Γ2 προς μία Γ1 μπορεί να επιτευχθεί μέσω δύο
βασικών κριτηρίων. Το πρώτο αφορά στην αντοχή της

δάνειας μονάδας στη γλώσσα υποδοχής και έχει να κάνει
κυρίως με το βαθμό εξάπλωσης της χρήσης της στις διάφορες
κοινωνικές ομάδες καθώς και τη χρονική διάρκεια αυτή της
χρήσης. Το δεύτερο κριτήριο αφορά στο βαθμό
προσαρμογής ενός δανείου και το μέτρο στο οποίο
λειτουργούν σε αυτό οι διαδικασίες της παραγωγής και
σύνθεσης νέων λεξικών στοιχείων ώστε να ενσωματωθεί στη
Γ1 ως ίδιο λεξικό στοιχείο.
Η εισαγωγή ή προσαρμογή των δάνειων στοιχείων στη
γλώσσα υποδοχής είναι σταδιακή και εξαρτάται από
ποικίλους παράγοντες που μπορεί να είναι γλωσσικοί όπως οι
διαφορές ή ομοιότητες στο φωνολογικό και μορφολογικό
σύστημα των Γ1 & Γ2. Σημαντικό ρόλο όμως παίζουν και άλλοι
παράγοντες όπως πολιτικοί, κοινωνικοί ή οικονομικοί οι
οποίοι και καθορίζουν το βαθμό επαφής μεταξύ δύο λαών ή
της αποδοχής του λεξιλογίου της μιας γλώσσας από την άλλη.
Επομένως, η διαδικασία δανεισμού αντιμετωπίζεται
διαφορετικά από κάθε γλωσσική κοινότητα ή λαό καθώς
επίσης διαφοροποιείται και εντός της ίδιας γλωσσικής
ομάδας αφού συχνά εξαρτάται από τις διαφορετικές
δανείστριες γλώσσες.
Το σημαντικό στοιχείο στη διαδικασία γλωσσικής
αλλαγής και δανεισμού αποτελεί το γεγονός ότι ενώ η
γλώσσα μπορεί να μεταβάλλεται στα διάφορα επίπεδά της με
κυρίαρχο το λεξιλογικό, η επικοινωνιακή ικανότητα των
ομιλητών παραμένει αμετάβλητη ή και βελτιώνεται. Ένας
βασικός παράγοντας αυτού του φαινομένου αποτελεί το
γεγονός ότι ένα γλωσσικό δάνειο εισέρχεται στην αποδέκτρια
γλώσσα με τρόπο ομαλό χωρίς να προκαλεί την αυτόματη
εξαφάνιση ενός παλαιότερου όρου με την ίδια σημασία.
Συχνά χρησιμοποιούνται και οι δύο όροι - τουλάχιστον στο
αρχικό στάδιο εισαγωγής του δανείου - οι οποίοι μέσα από

τη συνεχή χρήση υπόκεινται πιθανώς σε υφολογικές
διαφοροποιήσεις με αποτέλεσμα η σημασία τους να
μεταβάλλεται ελαφρώς ή ο παλιότερος όρος να πάψει κάποια
στιγμή να χρησιμοποιείται. Το στάδιο της συνύπαρξης των
δύο λεξιλογικών όρων για το χρονικό διάστημα που ορίζεται
αυθόρμητα από τη γλωσσική χρήση και τις επικοινωνιακές
ανάγκες εξασφαλίζει σε μεγάλο βαθμό την αποτελεσματική
επικοινωνιακή ικανότητα των μελών μιας γλωσσικής
κοινότητας.
2. Γλωσσική αλλαγή
Η γλωσσική αλλαγή αποτελεί χαρακτηριστικό κάθε

γλώσσας και πρωτίστως συμβάλλει σταδιακά στη συνεχή
ανανέωση και εξέλιξή της. Σε ένα βραχυπρόθεσμο επίπεδο οι
διαφοροποιήσεις που επέρχονται σε μια γλώσσα λόγω της
γλωσσικής αλλαγής είναι μικρές και συντελούνται σε τέτοιο
ρυθμό ή εύρος ώστε να μη διαταράσσεται κανένα
υποσύστημα της γλώσσας καθώς επίσης να μην
παρεμποδίζεται η επικοινωνιακή ικανότητα του κάθε
ομιλητή. Εξετάζοντας όμως ευρύτερες χρονικές περιόδους -
αιώνες ή και μεγαλύτερα διαστήματα - στην ιστορική
διαδρομή και ζωή μιας γλώσσας οι αλλαγές γίνονται
διακριτές και πολλές φορές μπορούν να χαρακτηριστούν
ριζικές ως προς τα συστήματά της όπως το φωνολογικό,
μορφολογικό - συντακτικό, σημασιολογικό και λεξιλογικό.
Ωστόσο, σε καμιά περίπτωση δεν μπορούμε να ισχυριστούμε
ότι η γλωσσική αλλαγή σημαίνει για μια ζωντανή γλώσσα
σημείο φθοράς, αλλοίωσης, ή ακόμη και προόδου, παρά
μόνο ότι αποτελεί δείγμα φυσικής εξέλιξής της.
(Θεοφανοπούλου, 1996). Διαχρονικά μπορούμε να

διακρίνουμε μια τάση για απλούστευση της γλώσσας σε
κάποιο επίπεδό της, για παράδειγμα του λεξιλογίου, χωρίς
αυτό να αποκλείει πιο πολύπλοκες δομές ή καθόλου
επίδραση σε ένα δεύτερο επίπεδο όπως τη σύνταξη. Σε μια
μεταγενέστερη περίοδο είναι δυνατό να συμβεί ακριβώς το
αντίστροφο γεγονός δηλαδή η τάση για απλούστευση να
χαρακτηρίσει ένα επίπεδο όπως αυτό της σύνταξης το οποίο
προγενέστερα δεν φαινόταν να ακολουθεί αναλογικά την
απλούστευση στο λεξιλογικό τομέα της γλώσσας. Άλλωστε
ένα μεγάλο μέρος της γλωσσικής αλλαγής μπορεί να
αποδοθεί στην ύπαρξη γλωσσικής ποικιλίας μέσα στην ίδια τη
γλώσσα. Η ποικιλία αυτή με την μορφή διαλέκτων
τροφοδοτεί εκ των έσω την εξελικτική πορεία μιας γλώσσας
στα διαφορετικά επίπεδά της όπως αυτό της φωνολογίας,
γραμματικής ή του λεξιλογίου.
Μέσα από τη μελέτη κειμενικών πηγών διαφόρων
περιόδων ο μελετητής μπορεί να συμπεράνει το βαθμό της
αλλαγής που λαμβάνει χώρα σε μια γλώσσα. Είναι μια
πολύτιμη επίσης μέθοδος επεξεργασίας και καταγραφής του
λεξιλογίου για την εξαγωγή ασφαλών συμπερασμάτων
σχετικά με το δάνειο λεξιλογικό υλικό, το ρυθμό εισαγωγής
των δανείων, το βαθμό προσαρμογής και κωδικοποίησής
τους στο περιβάλλον μιας συγκεκριμένης γλώσσας. Η μελέτη
αυτή καταδεικνύει επίσης τον τρόπο διεπαφής των γλωσσών
και τις ανάγκες που οδηγούν μια γλώσσα στο δανεισμό από
μια άλλη.
Επίσης, πρέπει να επισημάνουμε το γεγονός ότι η
επικράτηση μιας συγκεκριμένης γλώσσας ως “κυρίαρχης” σε
μια δεδομένη χρονική περίοδο δεν οφείλεται στις
εσφαλμένες εντυπώσεις περί γλωσσικής ανωτερότητας έναντι
των άλλων. Το παραπάνω σύνηθες γεγονός στην ανθρώπινη
ιστορία το οποίο κατά περιόδους ανέδειξε μια γλώσσα σε

θέση κυρίαρχη ως προς τις υπόλοιπες ασφαλώς οφείλεται σε
γεωπολιτικούς, κοινωνικούς, πολιτισμικούς και κυρίως
οικονομικούς λόγους. Κατ’ αυτό τον τρόπο μπορούμε να
εξηγήσουμε την κυριαρχία της Αγγλικής γλώσσας στα τέλη
του 20ου αιώνα καθώς και τις αρχές του 21ου ή ακόμη και
της Ελληνιστικής Κοινής κατά την αρχαιότητα.
Συνοπτικά, η γλωσσική αλλαγή μιας συγκεκριμένης
γλώσσας μπορεί να συντελείται είτε μέσα από την
“επανανάλυση” ήδη υπαρχόντων δομών της είτε μέσα από
τη γλωσσική επαφή και το φαινόμενο του δανεισμού από
άλλες γλώσσες. Επίσης η γλωσσική αλλαγή φαντάζει ένα
αναπόφευκτο γεγονός και χαρακτηριστικό κάθε γλώσσας. Η
γλωσσολογική μελέτη μπορεί συχνά σε κάθε γλωσσικό
επίπεδο να προβλέψει, να αιτιολογήσει την πορεία της
γλωσσικής αλλαγής που σύμφωνα με το Sapir φαίνεται να
“έχει φορά και διεύθυνση” (Νικηφορίδου, 2001). Η
Αναστασιάδη-Συμεωνίδη (1996) σκιαγραφεί το λεξιλόγιο μιας
γλώσσας ως την κινούμενη άμμο επισημαίνοντας τη συνεχή
μεταβολή του και τον μη αμιγή χαρακτήρα του. Επίσης,
καταδεικνύει την πολυσυλλεκτικότητά του εξ’ αιτίας του
γεγονότος ότι οι πηγές από τις οποίες το λεξιλόγιο κάθε
γλώσσας αντλεί τις μονάδες του μπορεί να είναι από
παλαιότερες κληρονομημένες μορφές της ίδιας γλώσσας ή
παραδείγματα δανεισμού από άλλες γλώσσες ξένες προς
αυτή.
2.1 Κίνητρα και γλωσσική αλλαγή
Διάφορες σύγχρονες μελέτες μιλούν για την ύπαρξη

καθολικών κινήτρων τα οποία και συνδέονται με
συγκεκριμένα είδη γλωσσικών μεταβολών. Τα κίνητρα αυτά
αναφέρονται στις γενικές αρχές της άρθρωσης καθώς επίσης

της νόησης και της κοινωνικής οργάνωσης. Τα πρώτα
επηρεάζουν σαφώς τα φωνολογικά συστήματα των διαφόρων
γλωσσών ενώ αυτά της νόησης και της κοινωνικής οργάνωσης
επιδρούν στα υπόλοιπα γλωσσικά επίπεδα όπως το
γραμματικό, σημασιολογικό και λεξιλογικό. Ο βαθμός της
επίδρασης και των γλωσσικών αλλαγών που επιφέρει ένα
συγκεκριμένο κίνητρο σε ένα σύστημα μιας γλώσσας συχνά
εμφανίζει διαφορετική ένταση απ’ ότι μπορεί να εμφανίσει το
ίδιο κίνητρο στο ίδιο σύστημα μιας άλλης γλώσσας. Επίσης, η
διαφοροποίηση στην ένταση επίδρασης ενός κινήτρου στη
γλωσσική αλλαγή ενδέχεται να μεταβάλλεται από μια χρονική
περίοδο σε μια άλλη ή μια αλλαγή να οφείλεται στην
ταυτόχρονη συμβολή περισσοτέρων κινήτρων ανά γλωσσική
περίοδο. Γενικά πρέπει να τονιστεί το γεγονός ότι στις
περισσότερες των περιπτώσεων που αφορούν παραδείγματα
γλωσσικής αλλαγής συνυπάρχουν παραπάνω του ενός
κινήτρων που αλληλεπιδρούν και οδηγούν στη γλωσσική
εξέλιξη. Ως εκ τούτου, η αλληλεπίδραση αυτή των κριτηρίων
στη γλωσσική αλλαγή καθιστούν την εκτίμηση του “ειδικού
βάρους” συμβολής του καθενός από αυτά μάλλον δύσκολη
υπόθεση για τον ερευνητή (Aitchison, 1994:221).
2.2 Παράγοντες της γλωσσικής αλλαγής
Συμπερασματικά, η γλωσσική αλλαγή οφείλεται τόσο

σε εσωτερικούς όσο και εξωτερικούς παράγοντες. Στους
εσωτερικούς παράγοντες μπορούμε να λάβουμε υπ’ όψιν τις
μετακινήσεις πληθυσμών, οι οποίοι μάλιστα μιλούν
διαφορετικές διαλέκτους της ίδιας γλώσσας, εντός του ίδιου
γεωγραφικού χώρου. Επίσης, κοινωνικοί και πολιτισμικοί
παράγοντες που καθιερώνουν μια συγκεκριμένη διάλεκτο ως
επικρατούσα, αποδίδοντας μεγαλύτερο κύρος στον ομιλητή

που τη χρησιμοποιεί, οδηγούν στην εισαγωγή, υιοθέτηση και
προσαρμογή λεξιλογίου της από μέρους γλωσσικών χρηστών
διαφορικών διαλέκτων.
Στους εξωτερικούς παράγοντες συμπεριλαμβάνονται
οι πολιτισμικές, κοινωνικές, οικονομικές και ιδεολογικές
μεταβολές στην ανθρώπινη ιστορία που επηρεάζουν και τη
γλώσσα. Για παράδειγμα, αλλαγές στην επιστήμη, την
πολιτική ή την τεχνολογία προκαλούν ανάγκη για νέο
λεξιλόγιο με στόχο την επίτευξη καλύτερης και πιο
ικανοποιητικής επικοινωνίας μεταξύ των ομιλητών. Η
γλωσσική επαφή είναι ένας άλλος παράγοντας που επιτρέπει
τη γλωσσική αλλαγή μέσω της επαφής των ομιλητών ή των
διαφόρων γλωσσικών κοινοτήτων διαφορετικών γλωσσών σε
καθημερινή βάση καθώς διευκολύνει την ανταλλαγή
γλωσσικών στοιχείων. Η επαφή αυτή σχετίζεται συχνά με τις
μετακινήσεις πληθυσμιακών ομάδων από χώρα σε χώρα ή
είναι αποτέλεσμα κατακτητικών καταστάσεων και
επικράτησης ενός λαού έναντι κάποιου άλλου σε πολιτισμικό
ή πολιτικό επίπεδο.
3. Πηγές και τρόποι δανεισμού
3.1 Κανάλι δανεισμού: Λόγιος και Λαϊκός δανεισμός
Ο διαχωρισμός σε “λαϊκό” και “λόγιο” δανεισμό

οφείλεται στο κανάλι, δηλαδή στα άτομα ή τις κοινωνικές
ομάδες μέσω των οποίων πραγματοποιείται ο δανεισμός. Ο
“λαϊκός” δανεισμός αφορά την ανταλλαγή γλωσσικού υλικού
που προκύπτει από την επαφή των ευρύτερων λαϊκών
στρωμάτων. Κύριο χαρακτηριστικό αυτού του είδους είναι η
ανταλλαγή υλικού κυρίως στον προφορικό λόγο και η τάση

των ομιλητών να προσαρμόζουν τα δάνεια στο γλωσσικό
σύστημα της μητρικής τους γλώσσας, κυρίως στο φωνολογικό
και μορφολογικό αλλά και σημασιολογικό.
Με το “λόγιο” δανεισμό οι λέξεις εισάγονται από μια
μερίδα ομιλητών που συνήθως κατέχουν σε υψηλό επίπεδο
τη γλώσσα από την οποία προέρχονται τα δάνεια (δανείστρια
Γλώσσα – Γ2). Στις περισσότερες περιπτώσεις είναι αυτοί που
καθορίζουν, τουλάχιστον στα πρώτα στάδια, το βαθμό
προσαρμογής, τη μορφή και τον τρόπο χρήσης του δάνειου
υλικού στη Γ1. Την κύρια πηγή άντλησης των λεξικών
μονάδων αποτελεί ο γραπτός λόγος. Οι λέξεις στο νέο
περιβάλλον μπορεί να προσαρμοστούν στο γλωσσικό
σύστημα της γλώσσας που δανείζεται ή να παραμείνουν
αναλλοίωτες.
Στην περίπτωση που τα δάνεια στοιχεία από τη Γ2
παραμείνουν όπως έχουν στη Γ1, προσαρμοσμένα μόνο στο
επίπεδο της ορθογραφίας, έχουμε να κάνουμε με
ορθογραφικά δάνεια. Τούτο συμβαίνει επειδή ο λόγιος
δανεισμός στηρίζεται κυρίως στις γραπτές μορφές της
γλώσσας Γ1 και Γ2 και οι χρήστες τους εστιάζουν πρωτίστως
στην ορθογραφική απόδοση ενός λεξικού στοιχείου κατά τη
μεταφορά του από τη μια γλώσσα στην άλλη. Στη λέξη
ακετόνη <γαλλικό acétone [ace'ton], το γαλλικό [s] αποδόθηκε
με [k] στα ελληνικά λόγω της αντιστοιχίας μεταξύ του
λατινικού <c> με το ελληνικό <κ> (Αναστασιάδη-Συμεωνίδη,
1994). Αντίθετα, υπάρχει περίπτωση ο δανεισμός να αφορά
στη φωνητική μορφή του δανείου όπως οι λέξεις βαπόρι
<ιταλικό vapore, που είναι αποτέλεσμα λαϊκού εξωτερικού
δανεισμού, και σόουμαν <αγγλικό showman παράδειγμα
λόγιου εξωτερικού δανεισμού.
Βασικό παράγοντα προσαρμογής ενός δανείου στη Γ1

- χωρίς να είναι ο μοναδικός - αποτελεί ο χρόνος ή η
παλαιότητα κυρίως των λαϊκών δανείων. Στην περίπτωση των
λαϊκών δανείων, μια λεξιλογική μονάδα έχει περισσότερο
χρόνο να προσαρμοστεί φωνολογικά και μορφολογικά στο
σύστημα της Γ1, δηλαδή της γλώσσας υποδοχής. Αντίθετα,
πιο αργή παρατηρείται να είναι, λόγω της φύσης τους, η
διαδικασία προσαρμογής των λόγιων δανείων μερικά εκ των
οποίων μπορεί να προσαρμόζονται ως ένα βαθμό μόνο στο
φωνολογικό σύστημα της γλώσσας υποδοχής. Παράδειγμα
αποτελεί η λέξη σαλέ <γαλ. chalet στην νεοελληνική γλώσσα.
Φωνολογικά έχει προσαρμοστεί στα ελληνικά ως [sa’le] ενώ η
γαλλική προφορά του ίδιου στοιχείου είναι [Sa’le]. Η
προσαρμογή του όμως έχει σταματήσει σε αυτό το επίπεδο
ενώ μορφολογικά παραμένει στη Νεοελληνική γλώσσα
άκλιτο.
3.2 Πηγή δανεισμού: Εσωτερικός/εξωτερικός & διαχρονικός

δανεισμός
Το σύνολο των στοιχείων του λεξικού δανεισμού

μπορεί να ταξινομηθεί σε δύο μεγάλες κατηγορίες ως προς
την πηγή από την οποία προκύπτει η διαδικασία αυτή. Η
πρώτη αφορά στον εσωτερικό δανεισμό, δηλαδή στη
διαδικασία μέσα από την οποία μια γλώσσα αντλεί δάνειες
λέξεις από κάποια διάλεκτό της. Σε αυτή την περίπτωση,
ουσιαστικά παρατηρούμε την επικράτηση ενός διαλεκτικού
στοιχείου ή τύπου στην κοινή γλώσσα. Ένα τέτοιο
παράδειγμα αποτελεί η επικράτηση του νεοελληνικού τύπου
κοπελιά από το ροδίτικο ιδίωμα (Παπαναστασίου, 2001).
Ο εξωτερικός δανεισμός περιγράφει το δανεισμό και
μετέπειτα χρήση λεξιλογίου από άλλες γλώσσες με τις οποίες
η Γ1 έρχεται σε επαφή. Αποτελεί δε ένα πολύ συνηθισμένο

φαινόμενο απόρροια κυρίως της στενής γλωσσικής επαφής
δύο ή περισσοτέρων γλωσσών. Το λεξιλόγιο αυτό
“υποβάλλεται” σε μια διαδικασία προσαρμογής στη γλώσσα
υποδοχής που μπορεί να είναι διαφορετική για κάθε δάνειο
όρο. Στον εξωτερικό δανεισμό, τα δάνεια εισάγονται με το
γραπτό ή προφορικό λόγο από άτομα δίγλωσσα, δηλαδή
ομιλητές που γνωρίζουν τη γλώσσα υποδοχής (Γ1 - συνήθως
ως μητρική γλώσσα) και σε κάποιο βαθμό τη δανείστρια
γλώσσα (Γ2). Ο εξωτερικός δανεισμός μπορεί να διακριθεί
στο “λόγιο” και “λαϊκό” εξωτερικό δανεισμό. Παράδειγμα
λόγιου αποτελεί η νεοελληνική λέξη γκαλερί <γαλλικό gallerie
ενώ το λεξικό στοιχείο βαπόρι <ιταλικό vapore είναι
αποτέλεσμα λαϊκού εξωτερικού δανεισμού (Αναστασιάδη –
Συμεωνίδη όπως φαίνεται στον Παπαναστασίου 2001).
Στην Νεοελληνική γλώσσα επίσης παρατηρούμε
πλήθος λεξιλογικών στοιχείων τα οποία ουσιαστικά
αποτελούν δάνεια από παλαιότερες μορφές της, κατά κύριο
λόγο από την Ελληνιστική εποχή ή και την κλασσική. Το
φαινόμενο αυτό του ειδικού “εσωτερικού” δανεισμού
μπορεί να χαρακτηριστεί βασικό στοιχείο της Νεοελληνικής
αναλογιζόμενοι το γεγονός ότι ως γλώσσα ιστορικά αποτελεί
τη συνέχεια της κλασικής εποχής ή ακόμα και της
Μυκηναϊκής. Το παραπάνω φαινόμενο της
“επαναεισαγωγής” λεξικών στοιχείων από παλαιότερα λεξικά
στοιχεία χαρακτηρίζεται ως “διαχρονικός” δανεισμός. Στην
ουσία αποτελεί παράδειγμα λόγιου δανεισμού αφού οι λέξεις
αυτές συνδέονται με τις γλωσσικές, και κυρίως λεξιλογικές,
επιλογές των λογίων οι οποίοι “ανασύρουν” στοιχεία από
παλαιότερες μορφές της Ελληνικής. Ο Πετρούνιας (2000)
εστιάζοντας στο φαινόμενο του διαχρονικού δανεισμού
συμπληρώνει το Γ. Χατζιδάκη υποστηρίζοντας ότι και το
γλωσσικό υπόβαθρο της λόγιας μορφής της γλώσσας μαζί με

κείνο του λαϊκού μπορεί να αναζητηθεί στην Ελληνιστική
περίοδο. Ο Γ. Χατζιδάκης (1892:172-229) είχε ήδη αναφέρει
ότι οι λαϊκές εκφάνσεις της Νεοελληνικής πηγάζουν στη
Ελληνιστική περίοδο.
3.3 Τρόπος: Άμεσα και μεταφραστικά-σημασιολογικά

δάνεια
Μια διαφορετική διάκριση ως προς τον τρόπο που τα

δάνεια στοιχεία εισέρχονται στη γλώσσα υποδοχής αφορά
αυτή μεταξύ των άμεσων και μεταφραστικών δανείων.
Άμεσος δανεισμός είναι η διαδικασία εκείνη κατά την
οποία μια λέξη εισάγεται αυτούσια στη γλώσσα υποδοχής
(Γ1) όπως ακριβώς εκφέρεται στο φωνολογικό της επίπεδο
στη δανείστρια γλώσσα (Γ2) διατηρώντας δηλαδή την ίδια
μορφή στη Γ1 με την απαιτούμενη σε αυτή φωνητική
προσαρμογή. Παράλληλα, στην περίπτωση των άμεσων
δάνειων στοιχείων έχουμε και αντιστοιχία της σημασίας του
όρου από την μια γλώσσα στην άλλη. Στην νεοελληνικά τέτοια
παραδείγματα αποτελούν οι λέξεις: μπαρ λόγ. <αγγλ. bar ή
μέσω του γαλλ. bar, χάντμπολ λόγ. <αγγλ. handball ή
γκάγκστερ <αγγλ. gangster, σουπερμάρκετ λόγ. <αγγλ.
supermarket (Λεξικό της Κοινής Νεοελληνικής, 1998).
Πολλοί είναι οι λόγοι χρήσης τέτοιων δανείων αφού η
χρήση μιας ξένης γλώσσας προσδίδει κύρος στον ομιλητή.
Υπάρχουν επίσης κοινωνικοί, ψυχολογικοί λόγοι που
επιτρέπουν τα άμεσα δάνεια. Μια άλλη αιτία είναι η πιθανή
έλλειψη αντίστοιχου όρου στη Γ1 που καθιστά απαραίτητο το
δανεισμό της όπως ακριβώς χρησιμοποιείται στη Γ2. Τα
άμεσα δάνεια, περισσότερο από τα υπόλοιπα, φανερώνουν
άμεσα την ξενική τους προέλευση και συχνά γίνονται η αιτία
της διαμορφούμενης κινδυνολογίας περί δανεισμού,

αλλοίωσης ή φθοράς της αποδέκτριας γλώσσας ή εισβολής
της δανείστριας στην πρώτη.
Όταν υπάρχει η ακριβής αντιστοιχία σε ορθογραφικό
επίπεδο, τότε μιλάμε για παράδειγμα ορθογραφικού
δανεισμού. Στην αντίθετη περίπτωση, έχουμε μεταφραστικό
δάνειο1 όταν - κυρίως σε λόγια δείγματα - οι άνθρωποι
εισάγοντας στο λεξιλόγιό τους έναν νέο όρο χρησιμοποιούν
το ήδη οικείο γλωσσικό υλικό της μητρικής τους γλώσσας για
να αποδώσουν την καινούρια έννοια μεταφράζοντας
ουσιαστικά το δανεισμένο όρο από τη Γ2. Παράδειγμα
αποτελεί η λέξη ουρανοξύστης που προέρχεται από την
Αγγλική skyscraper [ ουραν(ός) – ο + ξύσ – της <sky (ουρανός)
+scraper (το όργανο που κάνει κάτι)]. Μια παραλλαγή του
μεταφραστικού δανείου αποτελεί το ελεύθερο
μεταφραστικό δάνειο όταν δεν έχουμε την πιστή μετάφραση
του όρου από τη μία γλώσσα στην άλλη. Ο Παπαναστασίου
(2001) αναφέρει ένα σχετικό παράδειγμα ελεύθερου
μεταφραστικού δανείου από τη Γαλλική γλώσσα. “H απόδοση
του γαλλικού sensualisme στα νέα ελληνικά ως
αισθησιοκρατία δείχνει… την ελευθερία στην απόδοση: το
δεύτερο συνθετικό -κρατία χρησιμοποιήθηκε για να
αποδώσει το γαλλικό -isme, χωρίς να πρόκειται για ακριβή
μετάφρασή του.”
Κατά την εισαγωγή μιας λεξικής μονάδας σε μια
γλώσσα ως μεταφραστικό δάνειο η απόδοσή της -
μετάφραση - μπορεί να συμπίπτει με μια ήδη υπάρχουσα
λέξη στη Γ1 με διαφορετικό σημασιολογικό περιεχόμενο.
Αποτέλεσμα αυτής της διαδικασίας είναι το συγκεκριμένο
σημαίνον να αποκτά μια δεύτερη ερμηνεία. Τότε έχουμε να
1
Σε επόμενη ενότητα γίνεται μια πιο αναλυτική αναφορά στα
μεταφραστικά δάνεια
κάνουμε με μια υποκατηγορία των μεταφραστικών δανείων

τα σημασιολογικά δάνεια. Η λέξη ποντίκι <αγγλ. mouse εκτός
του ότι αναφέρεται σε κάποιο είδος ζώου έχει αποκτήσει και
την έννοια του εξαρτήματος/συσκευής ενός ηλεκτρονικού
υπολογιστή. Οι παραπάνω όροι σε καμιά περίπτωση δεν
αναιρεί ο ένας τον άλλο αφού χρησιμοποιούνται σε
διαφορετικά επικοινωνιακά περιβάλλοντα. Στην ομάδα των
μεταφραστικών και σημασιολογικών δανείων μπορούμε να
συμπεριλάβουμε και δάνειες φράσεις οι οποίες εισάγονται
σε μια γλώσσα με τον ίδιο τρόπο. Παραδείγματα τέτοιων
όρων υπάρχουν αρκετά στο Νεοελληνικό λεξιλόγιο: ιπτάμενο
δελφίνι <λόγ. σημδ. αγγλ. flying dolphin, άρση βαρών <λόγ.
σημδ. αγγλ. weight-lifting, και πλύση εγκεφάλου <μτφρδ.
αγγλ. brainwashing.
Στη Νεοελληνική γλώσσα επίσης έχουμε περιπτώσεις
λεξιλογικών όρων ή φράσεων οι οποίες έχουν εισέλθει στο
λεξικό της ως άμεσα και μεταφραστικά δάνεια ταυτόχρονα.
Τέτοια παραδείγματα αποτελούν όροι όπως: σλίπιν μπαγκ και
ίντερνετ ως άμεσα δάνεια και υπνόσακκος ή διαδίκτυο ως
μεταφραστικά δάνεια αντίστοιχα. Στην περίπτωση του
“ποντικιού” ως εξάρτημα του υπολογιστή όταν
χρησιμοποιείται ο όρος “μάους” στην Νεοελληνική έχουμε να
κάνουμε με ένα άμεσο δάνειο αποτέλεσμα ορθογραφικού
δανεισμού. Συμπερασματικά, όταν χρησιμοποιούμε τον όρο
“ποντίκι” τότε έχουμε ένα παράδειγμα μεταφραστικού &
σημασιολογικού δανείου ενώ όταν επιλέγουμε τον τύπο
“μάους” τότε αναφερόμαστε σε παράδειγμα άμεσου δανείου
(Παπαναστασίου, 2001). Πολλές φορές, η διαφορετική χρήση
ή η εναλλαγή χρήσης μεταξύ άμεσου ή μεταφραστικού
δανείου συνδέεται με υφολογικές επιλογές του ομιλητή ή με
τον επικοινωνιακό στόχο τον οποίο επιδιώκει σε διαφορετικά
περικείμενα.
3.3.1 Μεταφραστικά δάνεια
Το παράδειγμα των μεταφραστικών δανείων σε μια

γλώσσα συνδέεται άμεσα με το γενικότερο φαινόμενο του
δανεισμού και την τάση μετάφρασης ξένων, κυρίως, όρων
στα πλαίσια ενός ευρύτερου λεξιλογικού εμπλουτισμού και
ακριβέστερης απόδοσης νοήματος. Τα μεταφρασμένα λεξικά
στοιχεία εισέρχονται από μια δανείστρια γλώσσα (Γ2) σε μια
δεύτερη γλώσσα υποδοχής (Γ1) ως δάνεια κυρίως με
κατεύθυνση από μια “ισχυρότερη” στη φαινομενικά
“ασθενέστερη.” Συνεπώς, ένα μεταφραστικό δάνειο αποτελεί
ακριβώς το αποτέλεσμα μιας μεταφραστικής διαδικασίας
στην οποία υπόκειται ένας λεξικός όρος.
Ο δανεισμός τέτοιου είδους κυρίως περιστρέφεται
γύρω από θέματα ορολογίας και έρχεται να καλύψει κενά
απόδοσης σημασίας στη γλώσσα υποδοχής (Γ1) σε
περιβάλλοντα όπως η τεχνολογία, επιστήμη ή η
καθημερινότητα (Κακριδή-Φερράρι, 2001). Η εμφάνιση των
μεταφραστικών δανείων, κυρίως με επιστημονικό ή
τεχνολογικό περιεχόμενο, παρατηρείται σε γλώσσες στις
οποίες οι περιοχές χρήσης τους στερούνται ανάλογης
επιστημονικής ή τεχνολογικής πρωτογενούς παραγωγής
γνώσης ή υλικών αγαθών. Σε παρόμοιες περιπτώσεις ο
ομιλητής προβαίνει στη μετάφραση του όρου σε μια
προσπάθεια προσαρμογής του στη Γ1. Παράδειγμα αποτελεί
η λέξη διανθρώπινος -η -ο <αγγλ. interhuman σε μετάφραση
του inter+human, ο ουρανοξύστης <αγγλ. skyscraper ή η λέξη
αμμόλοφος <μτφρδ. αγγλ. sandhill. Από τα παραπάνω
παραδείγματα στα μεταφραστικά δάνεια παρατηρούμε κατά
τη διαδικασία δανεισμού να διατηρείται η σημασία και η
δομή της λέξης από τη δανείστρια (αγγλική) προς την
αποδέκτρια (ελληνική) γλώσσα ενώ να αλλάζει η μορφή της η
οποία είναι αμιγώς ελληνική. Μια πιο ελεύθερη μετάφραση

μας οδηγεί στα ελεύθερα μεταφραστικά δάνεια όπως η
αισθησιοκρατία <γαλλ. sensualisme.
Παράλληλα, όσον αφορά στην Ελληνική γλώσσα,
συχνά παρατηρείται το μεταφραστικό δάνειο να αποτελεί
σημασιολογικά έναν “εξειδικευμένο” όρο ο οποίος συνδέεται
με ένα λεξικό στοιχείο που ήδη υπάρχει στην Ελληνική αλλά
το δεύτερο αναφέρεται σε ένα γενικότερο σημασιολογικό
φάσμα. Σύμφωνα με την Κακριδή-Φερράρι (2001) τέτοιο
παράδειγμα αποτελεί ο όρος υποδοχή ως “γενικό φαινόμενο”
με τον όρο ρεσεψιόν ως ο χώρος υποδοχής ενός ξενοδοχείου.
Η υιοθέτηση και ενσωμάτωση μεταφραστικών
δανείων στο λεξικό μιας γλώσσας φαίνεται να αποτελεί τις
περισσότερες φορές μια διαδικασία καθόλου αυθόρμητη,
όπως ίσως άλλες μορφές δανεισμού. Περισσότερο τείνει σε
εκούσιες προσπάθειες μιας ομάδας ομιλητών ή ενός
επίσημου φορέα και εξυπηρετεί κοινωνικές ανάγκες
γλωσσικής απόδοσης νοήματος ή πρακτικές επικοινωνίας σε
συγκεκριμένα επικοινωνιακά περιβάλλοντα. Παράλληλα, η
δημιουργία και χρήση μεταφραστικών δανείων εξυπηρετεί
την απόκρυψη της ίδιας της διαδικασίας του δανεισμού μιας
γλώσσας από μια δεύτερη. Κατ’ αυτό τον τρόπο πολλές φορές
ξεπερνιούνται εμπόδια από τάσεις που θεωρούν την
εισαγωγή δάνειων λεξικών στοιχείων σημείο μη καθαρότητας
μιας γλώσσας ακόμα και παρακμής. Συχνά η επιλογή μιας
γλώσσας ως δανείστρια ή γλώσσα υποδοχής συνδέεται με
κοινωνικές, ιδεολογικές ή εθνοκεντρικές προτεραιότητες των
ομιλητών. Η απόδοση κύρους σε ένα γλωσσικό κώδικα έναντι
ενός άλλου εντάσσεται ακριβώς στο παραπάνω σκεπτικό.
Παράλληλα, η τάση υιοθέτησης ενός μεταφραστικού και όχι
ενός άμεσου δανείου για την απόδοση κάποιου όρου
συνδέεται πολλές φορές με κοινωνικές τοποθετήσεις σχετικά
με την αναζήτηση και στήριξη της γλωσσικής καθαρότητας

και ομοιογένειας, χαρακτηριστικά τα οποία θα αποτελούν και
στοιχεία “εθνικής” διάκρισης ή ταύτισης ενός συνόλου
φυσικών ομιλητών και διαφοροποίησής τους από κάποια
άλλη ομάδα.
Ωστόσο, δεν μπορεί να παραληφθεί το γεγονός ότι τα
μεταφραστικά δάνεια μπορούν να αντιμετωπιστούν ως
στοιχεία γλωσσικού εμπλουτισμού μιας γλώσσας υποδοχής
σε περιπτώσεις μάλιστα που η συγκεκριμένη γλώσσα
στερείται λεξικών όρων για την απόδοση κάποιων
αντικειμένων αναφοράς. Όταν τα μεταφραστικά δάνεια
συνδέονται με την παραπάνω ανάγκη, εξυπηρετούν ή
διευκολύνουν κοινωνικοοικονομικούς και επικοινωνιακούς
σκοπούς των ομιλητών. Οι παράγοντες οι οποίοι καθορίζουν
και το βαθμό επιτυχούς ενσωμάτωσης ενός μεταφραστικού
δανείου στη γλώσσα υποδοχής (Γ1) ποικίλουν καλύπτοντας
ένα ευρύ φάσμα καθώς βρίσκονται σε σχέση συνεχούς
αλληλεπίδρασης. Τέτοιοι είναι οι διάφοροι κοινωνικοί,
ιδεολογικοί και γλωσσικοί παράγοντες που επηρεάζουν τις
διάφορες ομάδες ομιλητών καθώς επίσης και ο βαθμός
αποδοχής των γλωσσών προέλευσης των δανείων. Σε καμιά
περίπτωση δεν θα πρέπει να παραβλέπεται επίσης και ο
βαθμός της επικοινωνιακής ανάγκης ή ικανοποίησης που
εξυπηρετούν τα μεταφραστικά δάνεια στην καθημερινή τους
χρήση. Εξίσου σημαντικό στοιχείο καθιέρωσης ενός
μεταφραστικού δανείου αποτελεί το γόητρο που μπορεί να
συνοδεύει τη χρήση του από τον ομιλητή, καθώς επίσης το
κύρος που πιθανώς αποπνέει το άτομο ή η ομάδα που το
εισήγαγε για πρώτη φορά.
Τα μεταφραστικά δάνεια της Νεοελληνικής γλώσσας
φαίνονται να είναι κυρίως λόγιας προέλευσης (Πετρούνιας,
2000). Ο ίδιος κάνει λόγο για μια ιδιαίτερη μορφή
μεταφραστικού δανείου την οποία ονομάζει “δισυπόστατο

δανεισμό.” Τέτοιο παράδειγμα αποτελεί η λέξη εκδρομή που
στην Αρχαία Ελληνική σημαίνει “στρατιωτική επίθεση.” Στην
Νεοελληνική γλώσσα αποτελεί μετάφραση της Αγγλικής
excursion η οποία ετυμολογικά προέρχεται από τον λατινικό
όρο excursio (= στρατιωτική επίθεση).
3.4 Ειδικές μορφές δανείων
3.4.1 Αντιδάνεια
Ως αντιδάνειο ορίζεται η δάνεια λεξική μονάδα την

οποία η Νεοελληνική ως Γ1 εισήγαγε από μια δανείστρια
γλώσσα (Γ2) σε μια συγκεκριμένη χρονική περίοδο και αφού
προηγουμένως η δεύτερη είχε δανειστεί το ίδιο λεξιλογικό
στοιχείο από την Ελληνική σε μια παλιότερη μορφή της. Η
λέξη “αμοιβάδα” προέρχεται από τον δανεισμό της αγγλικής
amoeba (πληθ. amoebas) που μέσω της λατινικής amoeba
έχει ως πρόδρομο την αμοιβή στα Αρχαία Ελληνικά. Σε αυτή
την αλυσίδα δανεισμών παρατηρούμε τον πρώτο και
τελευταίο όρο να ανήκουν στην ίδια γλώσσα. Σε τέτοιες
περιπτώσεις βλέπουμε ότι ένα λεξιλογικό στοιχείο από την
Ελληνική γλώσσα φαίνεται να ξαναγυρίζει σε αυτή με την
μορφή δανείου μέσω μιας ξένης γλώσσας (Γ2).
Όταν ένα λεξιλογικό στοιχείο ακολουθεί την
παραπάνω “διαδρομή,” είναι σύνηθες το φαινόμενο της
φωνολογικής, μορφολογικής ή και σημασιολογικής του
αλλοίωσης. Έτσι η λέξη μπράτσο <ιταλ. braccio προερχόμενο
από το λατινικό όρο bracchium ως δάνειο της Λατινικής από
την Αρχαία Ελληνική και τον όρο βραχίων. Τα αντιδάνεια,
σύμφωνα με την Αναστασιάδη-Συνεωνίδη (1985β, όπως
αναφέρεται στον Παναναστασίου, 2001) αποτελούν κυρίως

στοιχεία λαϊκής προέλευσης.
3.4.2 Συμφύματα
Ένα σημαντικό κομμάτι του κορμού των ελληνικών

δανείων από άλλες ευρωπαϊκές γλώσσες - κατά πλειοψηφία
από τη Γαλλική και Αγγλική - αποτελούν όροι που
αναφέρονται σε επιστημονικά θέματα ή θέματα που
αφορούν κοινωνιολογικά ή φιλοσοφικά ρεύματα. Η κοινή
ιδιότητα των παραπάνω έγκειται στο ότι ο σχηματισμός τους
στις διάφορες ξένες γλώσσες βασίζεται σε γλωσσικά στοιχεία
της Αρχαίας Ελληνικής ή Λατινικής τα οποία ονομάζονται
συμφύματα. Τα λεξιλογικά αυτά στοιχεία πρώτα ως δάνεια
διαμορφώθηκαν κυρίως στην Αγγλική ή Γαλλική γλώσσα για
να επιστρέψουν μετέπειτα ως όροι στην Νεοελληνική. Η λέξη
“βιορυθμός” προέρχεται από την Αγγλική “biorhythm” που με
την σειρά της προέρχεται από την Αρχαία Ελληνική (βιο- +
αρχ. ρυθμός). Οι όροι αυτοί δίνουν στο χρήστη της Ελληνικής
την εντύπωση ότι είναι αμιγώς Ελληνικοί, μάλιστα Αρχαίας
Ελληνικής προέλευσης, και οι οποίοι συνδέονται περισσότερο
με το φαινόμενο του εσωτερικού δανεισμού και μάλιστα του
λόγιου. Στην ουσία όμως, πρόκειται για καθαρά δείγματα
εξωτερικών και μάλιστα λόγιων δανείων. Παρόμοια
παραδείγματα αποτελούν οι λεξιλογικοί όροι όπως αυτοί
εμφανίζονται στο Λεξικό της Κοινής Νεοελληνικής (1998)
από το Ινστιτούτο Νεοελληνικών Σπουδών / Ίδρυμα Μανόλη
Τριανταφυλλίδη:
α) βιολογία <γερμ. biologie ή πιθανότατα του γαλλ.
biologie με τη χρήση του -λογία (< αρχ.) ως β' συνθετικό σε
σύνθετα αφηρημένα θηλυκά ουσιαστικά και συνήθως
δηλώνει την επιστήμη ή γενικά τον οργανωμένο τομέα
γνώσης με αντικείμενο αυτό που εκφράζει ή συνεπάγεται το

α' συνθετικό. Στο ίδιο παράδειγμα ανήκουν και οι όροι
χρονολογία <γαλλ. chronologie, παθολογία <γαλλ. pathologie
β) θερμόμετρο <γαλλ. thermomètre με τη χρήση του -
μετρον (< ελνστ) ως β' συνθετικό σύνθετων ουδέτερων
ουσιαστικών που συνήθως δηλώνει το όργανο κατάλληλο για
τη μέτρηση αυτού που εκφράζει το α' συνθετικό. Στο ίδιο
παράδειγμα ανήκουν και οι όροι υγρόμετρο <γαλλ.
hygromètre, χιλιόμετρο <γαλλ. kilometer
γ) γεωπολιτική <αγγλ. geopolitics με την χρήση του “-
γεω” α' συνθετικό σε σύνθετες συνήθως επιστημονικές
λέξεις. Στο ίδιο παράδειγμα ανήκουν και οι όροι γεω-λογία
<γαλλ. géologie, γεω-κεντρικός <γαλλ. géocentrique.
3.4.3 Διεθνισμοί
Ένα ενδιαφέρον κομμάτι του φαινομένου του

γλωσσικού δανεισμού αποτελούν οι διεθνισμοί. Με τον όρο
αυτό εννοούμε εκείνες τις λεξικές μονάδες οι οποίες
συναντώνται ταυτόχρονα σε διαφορετικές γλώσσες. Οι
διεθνισμοί, ως όροι, εμφανίζονται σε ένα γλωσσικό κώδικα
είτε “μαρκαρισμένοι” αρνητικά είτε “αμαρκάριστοι” ως προς
την εθνική τους καταγωγή. Αναφορικά με το σχηματισμό
τους, παρατηρούμε δε ότι προέρχονται από λέξεις κυρίως της
Αρχαίας Ελληνικής αλλά και της Λατινικής γλώσσας ενώ ως
προς τον αριθμό τους συμπεριλαμβάνουν ένα μεγάλο αριθμό
από το σύνολο των δάνειων λεξικών στοιχείων μιας γλώσσας.
Στην Νεοελληνική γλώσσα κατά τον 19ο και 20ο
αιώνα, λόγω των ραγδαίων κοινωνικοπολιτικών και
πολιτισμικών αλλαγών, εισάγονται πληθώρα διεθνισμών
(Πετρούνιας, 2007) επί το πλείστον από την Αγγλική. Κυρίως
αναφερόμαστε σε λόγια λεξικά στοιχεία τα οποία
μορφολογικά ανήκουν στην ομάδα των παραγώγων ή των

συνθέτων ουσιαστικών. Παράδειγμα παράγωγου όρου
αποτελεί το επίθετο κυκλωνικός -ή -ό που προέρχεται από το
αγγλ. cyclonic <cyclon(e) (= κυκλών(ας) -ic = -ικός). Η λέξη
ανοδικός -ή -ό αποτελεί δάνειο από τον Αγγλικό όρο anodic
<anod(e) (= άνοδ(ος) 2 -ic = -ικός).
3.4.4 Δηλωτικά δάνεια
Τα δάνεια χαρακτηρίζονται ως δηλωτικά όταν ο

δανεισμός τους προήλθε από την άμεση ανάγκη των
ομιλητών να καλύψουν την έλλειψη του γλωσσικού τους
συστήματος να αποδώσει μια σχέση σημαίνοντος και
σημαινόμενου σε συγκεκριμένο επικοινωνιακό περιβάλλον. Ο
δανεισμός αφορά κυρίως προϊόντα, αντικείμενα ή έννοιες
που εισάγονται σε μια χώρα και χρειάζεται να τους αποδοθεί
όνομα όπως για παράδειγμα ο όρος βίντεο <αγγλ. video ή
βατ <αγγλ. watt.
Στην περίπτωση των συνυποδηλωτικών, εστιάζουμε
περισσότερο στον συναισθηματικό - ψυχολογικό παράγοντα
ο οποίος επιτρέπει το γλωσσικό δανεισμό. Πρόκειται για
όρους που ενώ ήδη υπάρχουν αντίστοιχοι σε μια γλώσσα, ο
ομιλητής χρησιμοποιεί ένα δάνειο λεξικό στοιχείο για
υποκειμενικούς λόγους όπως κοινωνικής προβολής και
γοήτρου. Πχ. οκέι <αγγλ. Okey (αντί του εντάξει), ριλαξάρω
<αγγλ. Relax (αντί του ξεκουράζομαι).
3.4.5 Προσαρμοσμένα & μη προσαρμοσμένα δάνεια
Στο γλωσσικό δανεισμό ενδιαφέρον στοιχείο μελέτης

δεν αποτελεί μόνο η καταγραφή της εισροής των δάνειων
λεξικών στοιχείων στην αποδέκτρια γλώσσα (Γ1) σε ποσοτικό
επίπεδο αλλά επίσης και ο βαθμός ή ρυθμός αποδοχής ή

προσαρμογής τους σε αυτή. Οι παράγοντες που επιδρούν στις
διαφορετικές φάσεις αυτού του φαινομένου είναι πολλοί,
πολύπλοκοι και αλληλένδετοι μεταξύ τους ως προς το τελικό
αποτέλεσμα. Στη φύση τους, εξ ορισμού οι περισσότεροι,
είναι γλωσσικοί αλλά ταυτόχρονα ενυπάρχουν κοινωνικοί,
πολιτισμικοί και οικονομικοί παράγοντες με τα επιτεύγματα
της τεχνολογίας να προσφέρουν ταχύτητα και αμεσότητα στη
γλωσσική διεπαφή κοινωνικών ομάδων και λαών. Αυτοί στο
σύνολό τους καθορίζουν ποια γλωσσικά στοιχεία μπορούν να
γίνουν δεκτά καθώς και τη μορφή που μπορούν να πάρουν
στη Γ1.
Η προσαρμογή ενός δανείου σε μια γλώσσα σίγουρα
αποτελεί μια βαθμιαία γλωσσική εξέλιξη. Παράλληλα, πρέπει
να επισημάνουμε το γεγονός ότι δεν παρατηρείται ο ίδιος
βαθμός προσαρμοστικότητας στο φωνολογικό, μορφολογικό
ή σημασιολογικό επίπεδο μιας γλώσσας. Ανάμεσα στους
παράγοντες οι οποίοι ευνοούν την παραπάνω διαδικασία
είναι η παλαιότητα του δανείου και η λαϊκή προέλευσή του η
οποία καθιστά το λεξικό στοιχείο πιο εύχρηστο ή συχνό στην
εμφάνισή του. Σημαντικό ρόλο εδώ παίζει η κοινωνική ομάδα
που εισάγει τη λέξη καθώς και ο σκοπός για τον οποίο γίνεται
ο δανεισμός. Επίσης, η γλώσσα προέλευσης του δανείου
μπορεί να καθορίζει σε μεγάλο βαθμό τη διαδικασία
προσαρμογής του αφού ο γλωσσικός δανεισμός ευνοείται
ιδιαίτερα ανάμεσα σε γλώσσες συγγενικές οι οποίες φέρουν
ομοιότητες στα επιμέρους συστήματά τους (φωνολογικό,
μορφολογικό ή συντακτικό). Αντίθετα, η λόγια φύση ενός
λεξικού στοιχείου, η πρόσφατη εισαγωγή του στο λεξιλόγιο
της αποδέκτριας γλώσσας ήδη ή η ύπαρξη παρόμοιων όρων
που καλύπτουν επαρκώς, σημασιολογικά και επικοινωνιακά,
το χρήστη της γλώσσας Γ1 εντάσσονται στους παράγοντες
που επιβραδύνουν την προσαρμογή ενός δανείου. Στους

παραπάνω γλωσσικούς παράγοντες πρέπει να ληφθούν υπ’
όψιν στοιχεία που καθορίζουν τις σχέσεις των δύο γλωσσών
σε κοινωνικοπολιτισμικό επίπεδο. Οι πολιτικές ή οικονομικές
σχέσεις των δύο λαών από τους οποίους χρησιμοποιούνται οι
γλώσσες Γ1 και Γ2 αποτελούν καθοριστικούς καταλύτες στην
αποδοχή και προσαρμογή μιας δάνειας λεξικής μονάδας2.
Λαμβάνοντας υπ’ όψιν τα παραπάνω δεδομένα, ένα
δάνειο χαρακτηρίζεται ως προσαρμοσμένο όταν παρουσιάζει
κάποιο βαθμό ενσωμάτωσης στα γλωσσικά υποσυστήματα
(φωνολογία - μορφολογία - σημασιολογία) της γλώσσας
υποδοχής (Γ1) όπως για παράδειγμα η λέξη ιδιωματικός -ή -ό
<αγγλ. idiomatic, ολιστικός -ή -ό <αγγλ. holistic. Μη
προσαρμοσμένο είναι εκείνο το δάνειο το οποίο, κυρίως σε
φωνολογικό και μορφολογικό επίπεδο, δεν έχει αφομοιωθεί
από το σύστημα της Γ1 όπως οι όροι Έθνικ <αγγλ. ethnic και
σούπερ <αγγλ. super.
Συνεπώς, ένα δάνειο λεξικό στοιχείο στο μορφολογικό
υποσύστημα της Νεοελληνικής μπορεί να παραμείνει άκλιτο
όταν ο βαθμός προσαρμογής του σε αυτό είναι πολύ μικρός.
Πρόκειται για το στάδιο της πρωτογενούς προσαρμογής
όπου το δάνειο μπορεί να εντάσσεται σε μια λεξική
κατηγορία (ρήμα - ουσιαστικό - επίθετο), παραμένει όμως
άκλιτο. (πχ. μενού <αγγλ. menu). Σε αντίθετη περίπτωση, οι
προσαρμοσμένες λεξικές μονάδες επιδεικνύουν μια
μορφολογική συμμόρφωση με τους κανόνες της
Νεοελληνικής και είναι κλιτές λέξεις ανήκοντας στα κλιτικά
παραδείγματα της γλώσσας περνώντας έτσι στο στάδιο της
2
Η επίδραση αυτών των παραγόντων στα δάνεια της ελληνικής γλώσσας
διαφαίνεται μέσα από τις ενότητες: “Ιστορικό και κοινωνικό υπόβαθρο” &
“Γλωσσικός δανεισμός στην νεοελληνική” του κεφαλαίου 2.
δευτερογενούς προσαρμογής (Αναστασιάδη-Συμεωνίδη,

1994).
4. Ο γλωσσικός δανεισμός διεθνώς σήμερα
Ο γλωσσικός δανεισμός, στο πλαίσιο της λεξικής

ανταλλαγής και προσαρμογής στοιχείων από γλώσσα σε
γλώσσα έχει σήμερα περάσει σε άλλες διαστάσεις. Αποτελεί
μέσο γλωσσικού εμπλουτισμού καθώς και ανανέωσης
καλύπτοντας, σε λεξιλογικό επίπεδο, τα κενά μιας γλώσσας
εμπλουτίζοντάς την με στοιχεία που καθορίζουν με τη χρήση
τους έως και υφολογικές διαφοροποιήσεις. Τα μέσα μαζικής
ενημέρωσης και οι πολλαπλοί τρόποι ανταλλαγής μηνυμάτων
και επικοινωνίας έχουν φέρει τους ανθρώπους πιο κοντά ενώ
και τα σημεία διεπαφής των γλωσσών είναι πιο άμεσα. Η
Αγγλική γλώσσα έχει περάσει στο επίπεδο όχι απλά μιας
διεθνούς γλώσσας αλλά μιας κοινής γλώσσας στην οποία έχει
πρόσβαση το μεγαλύτερο ποσοστό του πληθυσμού της γης. Ο
γλωσσικός δανεισμός δεν προϋποθέτει πια μια στενή σχέση
ανάμεσα στις γλώσσες αφού εύκολα οι άνθρωποι μπορούν
να έρθουν σε επαφή μεταξύ τους μέσω της τεχνολογίας και
κυρίως των ηλεκτρονικών οδών. Η αμεσότητα και ευκολία του
λεξικού δανεισμού στις μέρες μας είναι αποτέλεσμα των
γλωσσικών εμπειριών των ομιλητών με την διευκόλυνση που
τους παρέχουν τα μέσα μαζικής ενημέρωσης και
επικοινωνίας.
Συνεπώς, η μελέτη του φαινομένου του γλωσσικού
δανεισμού δεν πρέπει να επικεντρώνεται αποκλειστικά και
μόνο σε γλωσσολογικά επίπεδα. Καθίσταται επιβεβλημένο
από την ίδια τη φύση της γλώσσας να εξετάζεται σε μια
ολιστική βάση με ιδεολογικές προεκτάσεις που άπτονται
θεμάτων κοινωνιολογικού ή πολιτισμικού περιεχομένου.

Παράλληλα, οι ίδιες ιδεολογίες επηρεάζουν την πολιτική που
ακολουθείται στη γλώσσα από τα διάφορα θεσμικά κρατικά
όργανα όπως το Υπουργείο Παιδείας κάθε κράτους και
εκφράζεται από τα εκάστοτε αναλυτικά προγράμματα. Τα
τελευταία οριοθετούν τον τρόπο και το περιεχόμενο της
γλωσσικής διδασκαλίας η οποία παρέχεται στους μαθητές της
Α/θμιας και Β/θμιας εκπαίδευσης (Σκιαδάς, 2012). Ο
γλωσσικός δανεισμός σχετίζεται κατά άμεσο τρόπο με
διαπολιτισμικά θέματα φανερώνοντας τις πολυπολιτισμικές
σχέσεις και συναλλαγές των λαών, κυρίως στις μέρες μας.
ΚΕΦΑΛΑΙΟ 2
Ο ΛΕΞΙΛΟΓΙΚΟΣ ΔΑΝΕΙΣΜΟΣ ΤΗΣ
ΝΕΟΕΛΛΗΝΙΚΗΣ: 19ος – 20ος ΑΙΩΝΑΣ
1. Η Ελληνική Γλώσσα
Η Ελληνική γλώσσα μέσα από τη μακραίωνη ιστορία

της έχει να επιδείξει ένα τεράστιο λεξικό πλούτο βαθειά
επηρεασμένο από την πολιτιστική κληρονομιά των Αρχαίων
Ελληνικών. Αξιοσημείωτη είναι επίσης η επίδραση άλλων
γλωσσών κυρίως στο επίπεδο του λεξιλογικού δανεισμού.
Αιτία αυτού του φαινομένου είναι η επαφή των Ελλήνων με
άλλους λαούς και οι κοινωνικοοικονομικές συνθήκες που
επικράτησαν στον Ελλαδικό χώρο. Ο λεξικός δανεισμός
διαφέρει από εποχή σε εποχή, ο ρυθμός ποικίλει ανάλογα με

τη χώρα προέλευσης καθώς οι κατηγορίες των ”εισαγόμενων”
όρων εξαρτώνται από την ανάγκη της Νεοελληνικής να
καλύψει τα γλωσσικά της “κενά”. Τίθεται επίσης το θέμα της
γλωσσικής αντίστασης που διαφέρει από γλώσσα σε γλώσσα
ενώ στην ίδια γλώσσα εξαρτάται άμεσα από τη χρονική
περίοδο του δανεισμού.
Υπάρχουν δάνεια που η προσαρμογή τους και ο
βαθμός κωδικοποίησής τους στην Ελληνική δίνει την αίσθηση
ότι είναι εγγενώς ελληνικά. Για παράδειγμα, λέξεις Τουρκικής
καταγωγής όπως τσέπη, γιακάς, παπούτσι έχουν ενταχθεί
πλήρως στο ελληνικό λεξιλόγιο. Σημαντικό μέρος των
ελληνικών δανείων αποτελούν οι όροι τους οποίους άλλες
ευρωπαϊκές χώρες δανείστηκαν από την Ελληνική για να
επιστρέψουν σε αυτή πάλι ως δάνειες, αυτή τη φορά, λεξικές
μονάδες.
2. Ιστορικό και κοινωνικό υπόβαθρο
Το φαινόμενο του δανεισμού αποτελεί ένα ξεχωριστό

κεφάλαιο στην ιστορία της Νεοελληνικής γλώσσας με
γλωσσολογικές, πολιτισμικές αλλά και κοινωνικοπολιτικές
προεκτάσεις. Η Ελληνική γλώσσα, λόγω της γεωπολιτικής
θέσης της Ελλάδας αλλά και του πολιτιστικού ρόλου που
έπαιξε στην περιοχή, δέχτηκε ποικίλες γλωσσικές επιδράσεις
κυρίως στο επίπεδο του λεξιλογίου αλλά υπήρξε και η ίδια
“δανείστρια” γλώσσα.
Μετά την Ελληνική Επανάσταση, η Νεοελληνική
γλώσσα μπήκε σε μια φάση καθιέρωσής της ως εθνική που
θα συνέβαλε στη στερέωση του Ελληνικού κράτους και της
εθνικής συνείδησης. Οι πρώτες προσπάθειες προς την
κατεύθυνση αυτή προηγήθηκαν της Επανάστασης και οι

διάφορες συζητήσεις για το γλωσσικό θέμα έφεραν και τις
πρώτες αντιπαραθέσεις. Αυτές έφεραν στην επιφάνεια
διαφορετικές αντιλήψεις και στάσεις οι οποίες ήταν
αποτέλεσμα βαθύτερων κοινωνικών και πολιτικών
τοποθετήσεων. Ωστόσο, μέσα σε αυτό το διαμορφούμενο
πλαίσιο φαίνεται να σχηματίζεται στις συνειδήσεις των
Ελλήνων η αίσθηση ότι η έννοια Έθνος και Γλώσσα
συμπορεύονται, με το πρώτο να λαμβάνει υπόσταση μέσα
από τη γλώσσα. Στην Ευρώπη οι κοινωνικοοικονομικές ή
πολιτισμικές αλλαγές καθώς και η αναφορά σε νέες έννοιες ή
θεσμούς που τις συνοδεύουν, δημιουργούν και το ανάλογο
λεξιλόγιο το οποίο χρησιμοποιείται σε αυτό το περιβάλλον.
Καθιστούν συνεπώς αναγκαία τη μετάφραση και το δανεισμό
του στην ελληνική γλώσσα την εποχή που η Ελλάδα ανοίγεται
προς στην ευρωπαϊκή πολιτική σκηνή.
Το “επιστροφικό κίνημα” (Μπαμπινιώτης, 1998)
επιθυμεί την επιστροφή στην Αρχαία Ελληνική, αφού
θεωρείται ως η πιο αγνή μορφή της γλώσσας μακριά από τις
επιμειξίες της Ελληνιστικής περιόδου και εκείνες της
Οθωμανικής κατοχής. Έτσι, αμφισβητείται ο ουσιαστικός
ρόλος του δανεισμού στη γλωσσική διαμόρφωση ως
φαινόμενο άρρηκτα συνδεδεμένο με τη γλωσσική αλλαγή και
εξέλιξη. Μια δεύτερη τάση θεωρεί ως βάση της επίσημης
εθνικής γλώσσας την κοινή ομιλούμενη, αρκεί αυτή να
απαλλαχθεί από τα κατάλοιπα της Τουρκικής κατοχής.
Θεωρείται απαραίτητη μια “εκκαθάριση” της γλώσσας σε όλα
τα επίπεδά της από οτιδήποτε θα θύμιζε τον Οθωμανικό
ζυγό. Μια τρίτη άποψη υποστηρίζει απερίφραστα την
καθομιλούμενη ως μοναδική πηγή της Ελληνικής ταυτότητας.
Η καθομιλούμενη, αν και παρουσιάζει διαλεκτικές διαφορές,
εμφανίζεται ως μια “καλλιεργημένη γλώσσα” χωρίς
λειτουργικές διαφορές από την καθαρεύουσα. Αρνητικό της

στοιχείο παραμένει η έλλειψη κωδικοποίησής της (Hering,
1995, όπως αναφέρεται στο Λιάκο, 2007). Από την άλλη,
συχνά μέσα από τις συζητήσεις περί γλώσσας, τονίζεται το
πλεονέκτημα της αρχαΐζουσας να αντλεί δύναμη από την
Αρχαία Ελληνική γλώσσα. Η δεύτερη είναι μια γλώσσα με
διεθνές κύρος και προβάλλει ως ακράδαντο επιχείρημα για
την Ελληνική και Ευρωπαϊκή ταυτότητα των Ελλήνων,
καταδεικνύοντας την άμεση σχέση της Αρχαίας με την
Νεοελληνική.
Στα 1825-1840 σχηματίστηκε μια κοινή ομιλούμενη
γλώσσα που βασίστηκε στη διάλεκτο της Πελοποννήσου. Στο
χώρο της εκπαίδευσης και το δημόσιο τομέα, επικρατεί μια
μορφή αρχαΐζουσας γλώσσας, η λεγόμενη “καθαρεύουσα” αν
και η εξέλιξη της γλώσσας οδηγεί όλο και πιο πολύ στη χρήση
της δημοτικής. Η Ελληνική γλώσσα χρειάζεται την ανανέωση
και τη διεύρυνση του λεξιλογίου της και μοναδική διέξοδος
είναι ο γλωσσικός δανεισμός. Οι Ευρωπαϊκές γλώσσες με
κύριους εκπροσώπους την Αγγλική και τη Γαλλική αποτελούν
πηγές άντλησης λεξιλογίου για μια γλώσσα που αναζητεί τα
Ευρωπαϊκά της βήματα. Σε αυτή τη διαμορφούμενη
κατάσταση συνετέλεσε η ανάπτυξη του εμπορίου και η
επαφή των Ελλήνων με τις Ευρωπαϊκές ιδέες και αξίες για τον
άνθρωπο και την κοινωνία. Οι γλώσσες αυτές βρίθουν
λεξικού πλούτου έχοντας ήδη ενσωματώσει στο λεξιλόγιό
τους πληθώρα δανείων από την Αρχαία Ελληνική και Λατινική
τα οποία με την σειρά της η Ελληνική δανείζεται και
προσαρμόζει στο δικό της φωνολογικό, μορφολογικό και
συντακτικό υποσύστημα.
Η Ελληνική γλώσσα του 19ου αιώνα χαρακτηρίζεται
από ποικιλία διαλέκτων με “ετερόκλιτο” λεξιλόγιο εκτός του
βασικού που χρησιμοποιείται στην καθημερινή επικοινωνία.
Τα δάνεια από την Τουρκική καθώς και την Ιταλική είναι

άφθονα, δεν διακρίνονται όμως για την σταθερότητά τους και
την κοινή χρήση σε όλο τον Ελλαδικό χώρο. Η Ελληνική
εμφανίζεται με διάφορες μορφές που μπορούν να ενταχθούν
σε τρεις γενικές κατηγορίες. Η πρώτη αναφέρεται στον κύκλο
των “μορφωμένων” Ελλήνων οι οποίοι χρησιμοποιούν μια
μορφή αρχαΐζουσας γλώσσας, δύσκολα κατανοητή από τους
υπόλοιπους. Στη δεύτερη ξεχωρίζουν οι γλώσσες της
Κωνσταντινούπολης, της Σμύρνης, της Πελοποννήσου και των
Επτανήσων ενώ οι υπόλοιπες διαλεκτικές αποκλίσεις ανήκουν
σε μια τρίτη κατηγορία.
Μπροστά στον κίνδυνο της “αλλοτρίωσης” της
Ελληνικής γλώσσας από την εισροή μεγάλου αριθμού
δανείων, κυρίως της Τουρκικής και της Ιταλικής, ξεχωρίζουν
οι μορφές φωτισμένων ανθρώπων, όπως του Κοραή, οι
οποίοι τάχτηκαν υπέρ μιας προσπάθειας “καθαρισμού” του
Ελληνικού Λεξιλογίου. Σύμφωνα με τον Tonnet (2003), ο
Κοραής πίστευε ότι μια προσπάθεια “εξελληνισμού” του
λεξιλογίου έπρεπε να στοχεύει στην αντιστοιχία τόσο του
σημαίνοντος όσο και σημαινόμενου με την Αρχαία Ελληνική.
Τέτοιες κινήσεις “εξελληνισμού” αποτέλεσαν, εν μέρει και όχι
απόλυτα, εμπόδιο στην απρόσκοπτη εισροή ξένου λεξιλογίου
και οδήγησαν από την μια στην αντικατάσταση των ήδη
δάνειων όρων από αντίστοιχους του υπάρχοντος Ελληνικού
λεξιλογίου και από την άλλη στη δημιουργία λεξικών
μονάδων με βάση το λεξικό υλικό που υπήρχε στην Αρχαία
Ελληνική. Επίσης, δάνειες λέξεις που προϋπήρχαν, γρήγορα
προσαρμόστηκαν και κωδικοποιήθηκαν στο Ελληνικό
σύστημα. Συχνά όμως ως τελικό αποτέλεσμα παρατηρείται να
αποδίδεται σε έναν αρχαιοελληνικό όρο το νόημα που
χρησιμοποιείται σε μια άλλη γλώσσα κυρίως από τη Γαλλική,
την Αγγλική και ίσως τη Γερμανική. Η αστικοποίηση των
Ελλήνων επηρεάζει το λεξιλόγιο που χρησιμοποιείται

καθημερινά καθώς οι Έλληνες αρχίζουν να μιμούνται τα
ευρωπαϊκά πρότυπα συμπεριφοράς, κοινωνικά αλλά και
λεξιλογικά. Ο Tonnet (2003) αναφέρεται στην λέξη apartment
η οποία περνώντας από διαδοχικά στάδια λεξιλογικής
προσαρμογής και εναλλαγής μεταφραστικών -
σημασιολογικών δανείων σε μια προσπάθεια εισαγωγής της
στη Νεοελληνική κατέληξε ως διαμέρισμα. Σύμφωνα με τον
ίδιο ο Στέφανος Δημητριάδης το 1797 και ο Βυζάντιος
Σκαρλάτος το 1846 στα λεξικά τους χρησιμοποιούν τον όρο
“χώρισμα”. Ο Σκυλίτσης στην μετάφραση των Αθλίων του
Ουγκό αναφέρει τη λέξη “δωμάτια” <γαλλ. les pièces και ο
Ιωάννης Καμπούρογλου όταν μεταφράζει την Νανά του Ζολά
(1880) χρησιμοποιεί την φράση “το όλον της κατοικίας.” Το
1885 συναντούμε τον Legrand να αποδίδει το apartment ως
“οίκημα” ενώ στο λεξικό του Βλάχου το 1871 εμφανίζεται η
επικρατούσα λέξη “διαμέρισμα”.
Έτσι, ευνοήθηκε η τάση για αντικατάσταση λεξικών
μονάδων οι οποίες είχαν ήδη αφομοιωθεί από την Ελληνική
και που υποδήλωναν τον Τουρκικό ζυγό ή την Ιταλική.
Ταυτόχρονα, παρατηρείται μια εισροή νέου λεξιλογίου με την
μορφή δάνειων όρων - κυρίως μεταφραστικών δανείων από
τη Γαλλική - για να καλύψει τις άμεσες ανάγκες των Ελλήνων
στην περιγραφή εννοιών και αγαθών άγνωστα σε αυτούς
μέχρι τότε. Η αρνητική στάση απέναντι σε γλώσσες όπως η
Ιταλική και η Τουρκική έναντι της ευνοϊκής διάθεσης προς τη
Γαλλική μπορεί να αιτιολογηθεί εύκολα αν αναλογιστεί κανείς
ότι η τάση της γλωσσικής “εκκαθάρισης” στρέφεται κατά της
γλώσσας των κατακτητών ενώ γίνονται δεκτές λέξεις από
γλώσσες που εκπροσωπούν την πρόοδο και τον πολιτισμό.
Εδώ, ξεκάθαρα διαφαίνονται τα κοινωνικά και ψυχολογικά
κίνητρα του δανεισμού καθώς και οι επιλογές ή
προτεραιότητες ιδεολογικού χαρακτήρα τόσο σε ατομικό

επίπεδο ομιλητή όσο και σε εθνικό. Μια διαφορά που
υπάρχει ανάμεσα στα δάνεια του παρελθόντος και των
νεότερων χρόνων είναι η μεγαλύτερη προσαρμοστικότητα
των πρώτων έναντι των δευτέρων. Ίσως το αίσθημα ανάγκης
του Ελληνισμού κατά τον 19ο αιώνα για εθνική οριοθέτηση
επέβαλε την προσπάθεια για πλήρη αφομοίωση των δανείων
ως προς τη μορφή τουλάχιστον στο ελληνικό γλωσσικό
σύστημα υπό το φόβο “αλλοίωσης” ή και “εξαφάνισης ” της
Ελληνικής γλώσσας την εποχή εκείνη. Αργότερα, η
σταθεροποίηση της γλώσσας άφησε πιο ανοικτό το
ενδεχόμενο μια δάνεια λέξη να παραμείνει έως έχει και να
αποτελεί ορθογραφικό δάνειο.
Το “γλωσσικό ζήτημα” επηρέασε βαθύτατα το βαθμό
και το ρυθμό της εισαγωγής και προσαρμογής των δανείων
από τις διάφορες γλώσσες με τις οποίες η Ελληνική ήρθε σε
επαφή. Το δίλλημα μεταξύ μιας λόγιας μορφής της γλώσσας
με άμεση επίδραση των Αρχαίων Ελληνικών και μιας
απλούστερης με βάση την κοινή ομιλούμενη, οδήγησε σε
γλωσσικό εμφύλιο που ταλάνισε τον 19ο αιώνα και πέρασε
στον 20ο.
Τον 20ο αιώνα σημαδεύει γλωσσικά το κίνημα του
δημοτικισμού. Ο Ψυχάρης και οι οπαδοί του κατηγορούν την
καθαρεύουσα ως την αιτία του χαμηλού επιπέδου
εκπαίδευσης αφού η γλώσσα αυτή δεν ταυτιζόταν με την
πνευματική κατάσταση του Έλληνα και στερούταν πρακτικού
πνεύματος. Μέσα σε όλο αυτό το πλαίσιο, εμφανίζεται ένας
κρατικός παρεμβατισμός στη γλώσσα και κάθε γλωσσικό
κίνημα αποκτά πολιτικοκοινωνική και ιδεολογική χροιά
οδηγώντας στην πόλωση (Σκιαδάς, 2012). Η δημοτική όμως
γλώσσα στα χρόνια του μεσοπολέμου φαινόταν να κερδίζει
το στοίχημα της δοκιμιογραφίας και της λογοτεχνίας. Σταθμό
αποτελεί η ανάθεση από το Μεταξά στον Τριανταφυλλίδη της

συγγραφής της πρώτης γραμματικής της δημοτικής το 1933. Η
θέση της δημοτικής ενισχύεται κατά τα χρόνια του 2ου
Παγκοσμίου Πολέμου με μια παράλληλη ανάπτυξη της
πολιτισμικής και πνευματικής ζωής και συνειδησιακά ριζώνει
έχοντας υπερασπιστές άτομα από όλο το πολιτικό φάσμα.
Σημαντική είναι η περίοδος από την πτώση της δικτατορίας
ως τα μέσα της δεκαετίας του ‘80 που σημαδεύονται από την
καθιέρωση της Δημοτικής ως την επίσημη γλώσσα. Η δράση
του φοιτητικού κινήματος της εποχής, οι πολιτικές και οι
έντονες κοινωνικές ανακατατάξεις επηρεάζουν τα μέγιστα τη
γλώσσα και τη χρήση του λεξιλογίου.
Παράλληλα, αναπτύχθηκε μια αντίδραση κατά της
διαφαινόμενης πορείας της γλώσσας με κύριο επιχείρημα τη
συρρίκνωση του λεξιλογίου και τη μελλοντική αλλοίωση της
Ελληνικής γλώσσας. Ο δανεισμός εντάσσεται στους βασικούς
παράγοντες κινδύνου που μπορούν να οδηγήσουν σε
ενδεχόμενη γλωσσική “εξαφάνιση” (Χριστίδης, 1999). Μέσα
από αυτές τις γλωσσικές αντιπαραθέσεις, ανασύρονται
επιχειρήματα τα οποία μας θυμίζουν το “γλωσσικό ζήτημα”
συνοδευόμενα από μια αντιευρωπαϊκή στάση εστιάζοντας
άμεσα στη διαδικασία του δανεισμού. Χαρακτηρίστηκε
επίσης η χρήση συγκεκριμένου λεξιλογίου από κάποιες
κοινωνικές ομάδες ως κομματικοποίηση ή πολιτικοποίηση της
γλώσσας και επομένως ενδεχόμενη καταστροφή της.
Βλέπουμε το λόγιο περιεχόμενο της γλώσσας συνυφασμένο
τον 19ο αιώνα με την ευρωπαϊκή διάσταση να αντιστρέφεται,
χρησιμοποιώντας όμως τα ίδια επιχειρήματα για
“καθαρότητα” και “γλωσσική αυτονομία”. Τα επόμενα
χρόνια, στο γλωσσικό χώρο και πιο συγκεκριμένα στη χρήση
του λεξιλογίου, μεγάλο ρόλο θα παίξει η ανάπτυξη των ΜΜΕ
εκπροσωπούμενα κυρίως από την ιδιωτική τηλεόραση και το
ραδιόφωνο με το λόγο που χρησιμοποιούν και τα γλωσσικά

πρότυπα τα οποία προβάλλουν. Επίσης, η ανάπτυξη των
μέσων συγκοινωνίας και η εξέλιξη της τεχνολογίας στους
τομείς της μετάδοσης εικόνας και ήχου ή της ανθρώπινης
επαφής μέσω νέων διαύλων επικοινωνίας οδήγησαν στην
ακόμη πιο γρήγορη εμφάνιση δάνειων λεξιλογικών στοιχείων
στην Νεοελληνική.
Ένα σημαντικό στοιχείο στις μέρες μας, αποτελεί το
γεγονός ότι μέρος της εισαγωγής δάνειων στοιχείων τα οποία
αφορούν στην ορολογία δε γίνεται σε ατομικό επίπεδο με την
πρωτοβουλία ίσως “φωτισμένων” ανθρώπων. Τη μετάφραση
αναλαμβάνουν ειδικές επιτροπές που απαρτίζονται από
ειδικούς στον αντίστοιχο τομέα. Για παράδειγμα, μπορούμε
να αναφέρουμε τον Ελληνικό Οργανισμό Τυποποίησης
(ΕΛΟΤ), την Ακαδημία Αθηνών (Γραφείο Επιστημονικών Όρων
και Νεολογισμών), και το πρώην Παιδαγωγικό Ινστιτούτο
(Γραφείο Ορολογίας) (Κακριδή-Φερράρι, 2001).
Η Νεοελληνική στη σύγχρονη μορφή της
αποδεδειγμένα φαίνεται να δανείζεται κυρίως από τη Γαλλική
και Αγγλική οι οποίες θεωρούνται και γλώσσες κύρους. Η
Αναστασιάδη-Συμεωνίδη (1996) επισημαίνει το γεγονός ότι
εξαιτίας των γεωπολιτικών και οικονομικών παραγόντων στις
μέρες μας έχει υπερτονισθεί η επίδραση της Αγγλικής στην
Ελληνική μέσω της εισροής μεγάλου αριθμού δάνειων όρων.
Σύμφωνα με την ίδια, η Γαλλική έπαιξε ένα βασικό και
παράλληλα έμμεσο ρόλο στο σχηματισμό του δάνειου
λεξιλογίου της Νεοελληνικής από τις ευρωπαϊκές γλώσσες. Η
γλώσσα αυτή φαίνεται να διατηρεί ένα διαμεσολαβητικό
ρόλο, τον “ενδιάμεσο κρίκο” στη διαδικασία δανεισμού της
Νεοελληνικής από την Αγγλική. Για παράδειγμα, αναφέρει
τον όρο “χάπι έντ” ο οποίος εισήλθε από το γαλλικό “happy
end” ως δάνειο του αγγλικού όρου “happy ending”.
3. Η Αρχαία Ελληνική στο νεοελληνικό λεξιλόγιο
Στο χώρο της Νεοελληνικής γλώσσας σε σχέση πάντα

με το λεξιλογικό δανεισμό παρατηρείται έντονα το φαινόμενο
της χρήσης λεξικών μονάδων από το αρχαίο ελληνικό
λεξιλόγιο. Η ιδιαιτερότητα στο συγκεκριμένο φαινόμενο
συνίσταται στο ότι ένα μεγάλο μέλος αυτού του αρχαίου
λεξιλογίου χρησιμοποιείται στη Νεοελληνική όχι απευθείας
από την αρχαία ελληνική γλώσσα. Αντίθετα, η εισαγωγή του
στην καθομιλούμενη πραγματοποιήθηκε ως δάνειο από
άλλες γλώσσες κυρίως ευρωπαϊκές όπως τη Γαλλική και
Αγγλική. Επίσης παρατηρούμε το γεγονός ότι τα λεξικά αυτά
στοιχεία τις περισσότερες φορές εισάγονται στην
Νεοελληνική και χρησιμοποιούνται σε αυτή με διαφορετική
σημασία από αυτή που έφεραν στην αρχαία προέλευσή τους.
Η αλλαγή στη σημασία τους συντελείται στη Γ2 (δανείστρια
γλώσσας) μετά την προσαρμογή της στο λεξιλόγιο αυτής της
γλώσσας.
Παράδειγμα αποτελεί ο όρος τραγωδία ο οποίος στην
Νεοελληνική φέρει τη σημασία “ενός γεγονότος ή
κατάστασης εξαιρετικά δυσάρεστης.” Η σημασία αυτή
προκύπτει ως σημασιολογικό δάνειο της λέξης tragédie στη
Γαλλική το οποίο με την σειρά του ανάγεται στο λατινικό
tragoedia προερχόμενο από το αρχαιοελληνικό τραγῳδία. Ο
ίδιος όρος διατηρεί στην Νεοελληνική την αρχαία σημασία
του μόνο στην αναφορά του στο συγκεκριμένο είδος
θεάτρου. Ένα άλλο παράδειγμα αποτελεί η λέξη δημοκρατία
η οποία στο Λεξικό της Κοινής Νεοελληνικής (Ινστιτούτο
Νεοελληνικών Σπουδών / Ίδρυμα Μανόλη Τριανταφυλλίδη,
1998) περιγράφεται ως: “1. το συνταγματικό πολίτευμα στο
οποίο ο ανώτατος άρχοντας είναι αιρετός 2. κράτος με
δημοκρατικό πολίτευμα.” Αποτελεί δε δάνειο από το γαλλικό
démocratie το οποίο με την σειρά του προέρχεται από το

αρχαιοελληνικό δημοκρατία. Επομένως, ο όρος δημοκρατία
θεωρείται παράδειγμα μεταφραστικού δανείου της
Νεοελληνικής από τον γαλλικό όρο démocratie αφού στην
αρχαία Ελλάδα ο συγκεκριμένος τύπος πολιτεύματος δεν
υφίστατο.
4. Γλωσσικός δανεισμός στην Νεοελληνική
Όπως έχει ήδη αναφερθεί, η προσαρμογή ενός

δανείου στην Ελληνική επηρεάζεται σε μεγάλο βαθμό από το
αίσθημα αμεσότητας των κοινοτήτων των δύο γλωσσών (Γ1
και Γ2) καθώς και από τη σχέση που αναπτύχτηκε μεταξύ τους
μέσα στην Ιστορία. Στη Νεοελληνική υπάρχουν πληθώρα
τέτοιων λέξεων κυρίως από την Αγγλική, τη Γαλλική, την
Ιταλική και την Τουρκική με αξιοσημείωτη προσαρμογή στην
Ελληνική. Τα μεταφραστικά δε δάνεια αποτελούν ένα μεγάλο
κομμάτι του νεοελληνικού λεξιλογίου. Το μεγαλύτερο μέρος
τους είναι λόγιας προέλευσης και καλύπτουν το 15-20% του
λεξιλογίου της Νεοελληνικής, ποσοστό πολύ μεγάλο σε σχέση
με τις άλλες Ευρωπαϊκές γλώσσες. Το φαινόμενο του
δανεισμού στην Νεοελληνική δεν αποτελεί απόρροια πενίας
ή ανεπάρκειας, δηλαδή δομικών κενών στα διάφορα επίπεδα
της γλώσσας - φωνολογικό ή μορφολογικό – αλλά
αποτέλεσμα εξωγλωσσικών κοινωνικοπολιτισμικών κυρίως
αλλά και οικονομικών παραγόντων στη διάρκεια της ιστορίας
της (Αναστασιάδη-Συμεωνίδη, 1996). Επισημαίνεται επίσης το
γεγονός ότι ο δανεισμός βοηθά την ένταξη του ομιλητή σε
κοινωνικές και γλωσσικές ομάδες ενώ παράλληλα διευρύνει
το σημασιολογικό φάσμα μιας γλώσσας δημιουργώντας
“σημασιολογικές διαφορές” ανάμεσα σε παράλληλους
λεξιλογικούς όρους όπως έφηβος - τινέιτζερ, αντισφαίριση -

πιγκπογκ ή διευκρινίζει υφολογικές διαφορές όπως εξ’
ημισείας - φίφτι φιφτι - μισά μισά.
Παράλληλα, ενδιαφέρον παρουσιάζει η
σημασιολογική αλλαγή μιας δάνειας λεξικής μονάδας στην
Ελληνική όταν εισάγεται από μια Γ2 η οποία με την σειρά της
είχε δανειστεί τον όρο από μια παλαιότερη μορφή των
Ελληνικών ή Αρχαίων Ελληνικών (επανεισαγμένες αρχαίες
λέξεις). Παράδειγμα αποτελεί η λέξη “τραγωδία” που ως
σημασιολογικό δάνειο από τη Γαλλική σημαίνει ένα πολύ
δυσάρεστο γεγονός (<γαλλ. tragédie (στη νέα σημ.) <λατ.
tragoedia <αρχ. τραγῳδία) ενώ ως θεατρικός όρος διατηρεί
την πρώτη σημασία του από τα Αρχαία Ελληνικά.
Για την κατανόηση του μηχανισμού του λεξικού
δανεισμού, σημαντική προϋπόθεση αποτελεί η ανάλυση της
σχέσης ανάμεσα στη γλώσσα υποδοχής (Γ1) και τη γλώσσα
πηγή (Γ2). Αυτή η σχέση μπορεί να οριστεί βάσει
εξωγλωσσικών παραγόντων όπως κοινωνικοί, ψυχολογικοί,
οικονομικοί, ακόμα και πολιτικοί. Οι γλώσσες που δάνεισαν
στην Ελληνική γλωσσικό υλικό είναι πολλές στα χρόνια της
μακραίωνης ιστορίας της. Σημαντικές πηγές άντλησης λεξικών
δανείων υπήρξαν οι Βαλκανικές χώρες και κυρίως αυτές που
άμεσα γειτονεύουν με την Ελλάδα. Η Τουρκική γλώσσα έχει
παίξει ένα τεράστιο ρόλο στο δανεισμό που σημαδεύτηκε
από τα χρόνια της Τουρκοκρατίας και την Απελευθέρωση. Σε
διαφορετικές περιόδους η Γαλλική και πολύ αργότερα η
Γερμανική με την Αγγλική διαδραματίζουν σημαντικό
γλωσσικό ρόλο κυρίως με την άμεση πολιτιστική και
οικονομική διεπαφή. Τέλος, η Ιταλική διεκδικεί ένα μεγάλο
μερίδιο του νεοελληνικού δανεισμού λόγω της Βενετικής και
αργότερα Ιταλικής κατοχής Ελληνικών εδαφών αλλά και της
στενής σχέσης των Αρχαίων Ελληνικών με τα Λατινικά.
Σύμφωνα με τον Tonnet (2003) το ελληνικό λεξιλόγιο

φαίνεται να “συγκροτείται” κατά την χρονική περίοδο του
17ου και 19ου αιώνα.
4.1 Σχέσεις διεπαφής γλωσσών και γλωσσικός δανεισμός
Οι σχέσεις οι οποίες αναπτύσσονται ανάμεσα στις

χώρες αυτές φέρουν ορισμένα χαρακτηριστικά που
οριοθετούν το γλωσσικό αποτέλεσμα του δανεισμού.
 Άμεση σχέση. Άμεση, για παράδειγμα, χαρακτηρίζεται η
σχέση της Ελληνικής με την Τουρκική η οποία διέπεται
από την επιβολή μιας χώρας στην άλλη (Τουρκική, ως
γλώσσα του κατακτητή). Σε τέτοιες περιπτώσεις
παρατηρείται μια μορφή διγλωσσίας και ανταγωνισμού
επιβολής της μιας στην άλλη. Άμεση θα μπορούσε να
θεωρηθεί η γλωσσική επίδραση σε χώρες που
γειτονεύουν όπου η ανταλλαγή γλωσσικού υλικού μπορεί
να γίνει πολύ εύκολα αν μάλιστα οι σχέσεις που διέπουν
τις δύο χώρες είναι καλές. Στα πλαίσια της άμεσης σχέσης,
παρατηρούμε επί το πλείστον δάνεια γλωσσικά στοιχεία
τα οποία σχετίζονται με την καθημερινή ζωή.
 Έμμεση σχέση. Τέτοια χαρακτηρίζεται η σχέση της
Ελληνικής με τη Γαλλική ή την Αγγλική όπου η γλωσσική
διεπαφή ορίζεται μέσα σε πλαίσια πολιτικοοικονομικά,
πολιτιστικά και κοινωνικά. Η ανάγκη δανεισμού
δημιουργείται για την κάλυψη γλωσσικών - λεξικών
αναγκών σε μια από τις δύο γλώσσες. Η “εισαγωγή” του
δανείου ξεκινά συνήθως από τους δίγλωσσους ομιλητές
της Γ1 που χρησιμοποιούν τη Γ2 στον λόγο τους και
αργότερα εξαπλώνεται η χρήση του στο υπόλοιπο
κοινωνικό σύνολο ακολουθώντας μια πορεία
προσαρμογής και κωδικοποίησης στη Γ1.
 Κυκλική σχέση. Γλώσσες όπως η Γαλλική και η Αγγλική

έχουν δανειστεί ένα μεγάλο αριθμό λέξεων από την
Αρχαία Ελληνική. Στη συνέχεια, η Ελληνική δανείστηκε
αυτούς τους όρους για να τους προσαρμόσει στα δικά της
δεδομένα. Παρατηρούμε λοιπόν, κάποιο δάνειο σε
κυκλική κατεύθυνση να ξεκινά από μια γλώσσα (Γ1) και να
καταλήγει πάλι σε αυτή, μέσω μιας Γ2, μερικές φορές με
διαφοροποιημένη σημασία από την αρχική του.
 Σχέση υπεροχής. Στην έμμεση σχέση ανάμεσα στη Γ1 και
Γ2 η χώρα υπεροχής είναι αυτή που δανείζει το
μεγαλύτερο μέρος του γλωσσικού υλικού. Θα πρέπει να
τονιστεί ότι ο χαρακτηρισμός “υπεροχή” αναφέρεται σε
καθαρά εξωγλωσσικές παραμέτρους οι οποίες
διαμορφώνουν συγκεκριμένες οικονομικές, πολιτιστικές
και κοινωνικές συνθήκες. Στο φαινόμενο του δανεισμού,
και τη γλώσσα γενικότερα, δεν υφίσταται θέμα ανώτερης
ποιότητας του ενός γλωσσικού συστήματος έναντι του
άλλου. Χαρακτηριστικό παράδειγμα της υπεροχής μιας
ευρωπαϊκής γλώσσας έναντι της Ελληνικής παρατηρείται
όταν η χρήση της πρώτης ή κάποιων λεξιλογικών
στοιχείων της προσδίδει στον ομιλητή κύρος ή γόητρο.
4.2 Περίοδοι εισαγωγής δανείων στην Ελληνική γλώσσα
Σε πολλές, περιπτώσεις ένα δάνειο λεξικό στοιχείο δεν

αναγνωρίζεται εύκολα ως τέτοιο αφού εισερχόμενο στην
Ελληνική Γλώσσα ενσωματώνεται πλήρως στο φωνολογικό
και μορφολογικό σύστημά της. Η διαδικασία της εισαγωγής
γλωσσικών δανείων στην Ελληνική γλώσσα θα μπορούσε να
προσδιοριστεί σε δύο χρονικές περιόδους (Χατζησαββίδης,
1999) ως προς τις συνθήκες κάτω από τις οποίες επήλθε το
τελικό αποτέλεσμα. Συγκεκριμένα, μέχρι τον 19ο αιώνα ο
γλωσσικός δανεισμός αποτελεί κυρίως αποτέλεσμα του

δίγλωσσου περιβάλλοντος στο οποίο βρέθηκαν οι Έλληνες
εκείνη τη χρονική περίοδο είτε ως κάτοικοι σε κάποια
ευρωπαϊκή χώρα με εμφανή την επίδραση των νεολατινικών
γλωσσών (γαλλική - βενετσιάνικη διάλεκτος) είτε κάτω από
την κυριαρχία κάποιου κατακτητή όπως η Τουρκία και η
Ιταλία. Από το 19ο αιώνα έως σήμερα το γλωσσικό
περιβάλλον αλλάζει με αποτέλεσμα η διαδικασία του
γλωσσικού δανεισμού να είναι συνέπεια
κοινωνικοπολιτισμικών και οικονομικών παραγόντων με
επίκεντρο την Αγγλοαμερικανική γλώσσα.
4.3 Οι δανείστριες γλώσσες της Νεοελληνικής
4.3.1 Η Γαλλική Γλώσσα
Η Γαλλική υπήρξε η γλώσσα της διπλωματίας με

ισχυρή απήχηση στην Ευρώπη. Μέχρι το πρώτο μισό του
20ου αιώνα αποτελούσε το γλωσσικό μέσο επιστημονικών
άρθρων και ανακοινώσεων καθώς επίσης συνδέθηκε με
τομείς της καθημερινής ζωής όπως τη μόδα και τη μαγειρική.
Η σχέση της Γαλλικής με την Ελληνική γλώσσα ξεκινά
πριν από την επανάσταση με τον ερχομό στην Ελλάδα
αρχαιολόγων, περιηγητών και διπλωματών. Οι ιδέες επίσης
του Ευρωπαϊκού Διαφωτισμού και της Γαλλικής Επανάστασης
είχαν επηρεάσει τους Έλληνες που ζούσαν στην Ευρώπη και
ονειρευόντουσαν μια πατρίδα ελεύθερη να αναδύεται μέσα
από την πολιτιστική της κληρονομιά. Η Γαλλία φάνταζε σαν
πνευματική μητέρα, πηγή ιδεών ή αξιών και προσέλκυε
μεγάλο αριθμό Ελλήνων για σπουδές στα πανεπιστήμιά της
καθιστώντας τη Γαλλική ως μέσο επικοινωνίας ή γραφής.
Αποτέλεσε επίκεντρο του ευρωπαϊκού πολιτισμού τον 18ο
αιώνα, ένα πολιτισμικό και πνευματικό κέντρο μέσω του

οποίου έφταναν στην Ελλάδα όλα τα γεγονότα που
διαδραματίζονταν στην Ευρωπαϊκή ήπειρο αλλά και οι ιδέες
που γεννιόντουσαν σε αυτή.
Η Γαλλική ως διεθνής γλώσσα κυριαρχεί κυρίως στο
γραπτό λόγο και είναι ευρέως διαδεδομένη, αφού σε
κοινωνικό επίπεδο προσδίδει κύρος σε αυτόν που τη μιλά. Η
Γαλλομάθεια επικράτησε σε πολλά πνευματικά και
οικονομικά Ελληνικά κέντρα όπως τη Σμύρνη, την
Αλεξάνδρεια και την Κωνσταντινούπολη. Εξάλλου
αποτελούσε κοινή γλώσσα των Βαλκανίων (Αναστασιάδη-
Συμεωνίδη, 1994). Στην επίδραση της Ελληνικής από τη
Γαλλική συνέτεινε και το γεγονός ότι η δεύτερη συνέπεσε να
είναι η κυρίαρχη ευρωπαϊκή γλώσσα την εποχή της ίδρυσης
του Ελληνικού κράτους. Σε γλωσσικό επίπεδο η Γαλλική
γλώσσα εμφανίζεται ως βασική πηγή αναπλήρωσης των
κενών που υπήρχαν στην Νεοελληνική όσον αφορά στις νέες
συνήθειες στην καθημερινή ζωή, κυρίως των ανωτέρων
τάξεων, τα προϊόντα της τεχνολογίας ή επιστήμης, της μόδας
και της μαγειρικής.
Οι δύο γλώσσες συνδέονται και πολιτισμικά μεταξύ
τους αφού οι Γάλλοι χρησιμοποίησαν αφενός μεν τον Αρχαίο
Ελληνικό γλωσσικό πλούτο για να κτίσουν το επιστημονικό
τους λεξιλόγιο, αφετέρου δε, επηρεάστηκαν από την Αρχαία
Ελληνική λογοτεχνία. Με τη σειρά της, η Ελληνική Λογοτεχνία
δείχνει σημάδια μίμησης της Γαλλικής όταν στα μέσα του
18ου αιώνα “απαγκιστρώνεται” από τη μέχρι τότε άμεση
Ιταλική επίδραση. Αργότερα, διακρίνεται έντονα ο πολιτικός
ρόλος του Παρισιού μέσα από το κίνημα της Αριστεράς όπου
μεγάλο μέρος του λεξιλογίου είναι Γαλλικής προέλευσης αλλά
και ο οικονομικός ρόλος μέσα από την ανάληψη έργων
υποδομής στην Ελλάδα από Γαλλικές εταιρίες.
Η υιοθέτηση της γαλλικής ορολογίας από ένα

νεοσύστατο Ελληνικό κράτος επιδρά στον κοινωνικό περίγυρο
διαμορφώνοντας τις κοινωνικές τάξεις, κυρίως την
υψηλότερη, κατά τα Γαλλικά πρότυπα και το Γαλλικό τρόπο
ζωής. Η Γαλλική αρχίζει να διδάσκεται στα ιδιωτικά σχολεία
και αργότερα εδραιώνεται ως μοναδικό ξενόγλωσσο μάθημα
στη δημόσια εκπαίδευση ενώ κυκλοφορούν τα πρώτα
δίγλωσσα λεξικά. Στο χώρο της διασκέδασης, το Γαλλικό
τραγούδι ξεχωρίζει και τα Γαλλικά δάνεια περνούν πολύ
γρήγορα στα λαϊκότερα στρώματα όταν χρησιμοποιούνται
επίσης στο θέατρο και στο σινεμά προσδίδοντας στο χρήστη
κύρος και μορφωτικοκοινωνική επιφάνεια.
Γενικά, η Ελληνική γλώσσα δανείζεται από τη Γαλλική
όρους που αφορούν στην κοινωνική ζωή, πολλές φορές
συνυφασμένη με την υψηλή κοινωνία, την κουλτούρα, την
πολυτέλεια και την επιτήδευση συχνά ταυτιζόμενη με το
εξεζητημένο. Αυτοί οι όροι χωρίζονται κυρίως σε δύο
κατηγορίες: η πρώτη είναι εκείνη που αφορά την κοινωνική
ζωή (διασκέδαση, μαγειρική, μόδα, τρόποι συμπεριφοράς)
ενώ η δεύτερη έχει να κάνει με την επιστήμη και την
τεχνολογία όπου τα περισσότερα παραδείγματα
παρουσιάζονται προσαρμοσμένα στην Ελληνική.
4.3.2 Η Αγγλική Γλώσσα
Η επαφή της Αγγλικής με την Ελληνική γλώσσα

ξεκίνησε και αυτή πριν την Επανάσταση του 1821 με τους
Άγγλους περιηγητές οι οποίοι ήρθαν σε επαφή με τον
Ελλαδικό χώρο ως επισκέπτες και αυξήθηκε κατά τη διάρκειά
της με το φιλελληνικό κίνημα. Αργότερα, με την
απελευθέρωση ο μεγάλος αριθμός ταξιδιωτών, επιστημόνων
και αρχαιολόγων αυξάνει την επιρροή της Αγγλικής στην
Ελληνική. Σημαντικό ρόλο έπαιξαν στην Αγγλική γλωσσική

επιρροή η αποικιοκρατία καθώς επίσης η βιομηχανική
επανάσταση με την εισαγωγή νέων προτύπων, ιδεών και
τάσεων.
Ο αριθμός των λεξικών δανείων φαίνεται να
αυξάνεται στις αρχές του 20ου αιώνα με τη διάδοση των
σπορ και άλλων καθημερινών συνηθειών αγγλοσαξονικής
προέλευσης. Μετά το 2ο Παγκόσμιο πόλεμο, οι νέες
διαμορφούμενες πολιτικοοικονομικές, κοινωνικές και
επιστημονικές συνθήκες περιόρισαν ακόμη πιο πολύ τη
γλωσσική επίδραση της Γαλλικής. Η αναδυόμενη δύναμη στη
γλώσσα είναι τελικά η Αγγλική με τα Βρετανικά και
Αμερικανικά χαρακτηριστικά της. Η προβολή διαφόρων
δραστηριοτήτων της καθημερινής ζωής με
ιδεολογικοκοινωνική προέκταση, η εισαγωγή προϊόντων
επιστήμης ή τεχνολογίας αλλά και οι ευνοϊκές πολιτικές
σχέσεις τόσο με το Ηνωμένο Βασίλειο όσο και τις Η.Π.Α
υποστηρίζουν την εισαγωγή νέων δάνειων όρων. Τέλος,
σημαντικό ρόλο παίζουν και οι μετανάστες προς τις χώρες της
κοινοπολιτείας ή της Αμερικής που επιστρέφοντας στην
Ελλάδα φέρουν ένα αρκετά εμπλουτισμένο δάνειο λεξιλόγιο.
Ο Χατζησαββίδης (1999) διακρίνει δύο διαφορετικές
περιόδους στη διαδικασία εισαγωγής δάνειων λεξιλογικών
στοιχείων από την Αγγλική στη Νεοελληνική. Η πρώτη
περίοδος προσδιορίζεται χρονικά πριν την
“πολιτικοοικονομική ανάπτυξη” των Η.Π.Α και η δεύτερη
κυρίως μετά το 2ο Παγκόσμιο Πόλεμο. Κατά τη δεύτερη
περίοδο, τα δάνεια στοιχεία είναι αριθμητικά πολύ
περισσότερα ενώ σημασιολογικά και εννοιολογικά
προσεγγίζουν μάλλον την αμερικάνικη προσέγγιση της
Αγγλικής γλώσσας. Παραδείγματα τα οποία εντάσσονται στην
πρώτη περίοδο είναι όροι όπως: γκολ <goal, ντέρμπι < derby,
γιοτ <yacht ενώ στην μεταπολεμική περίοδο και έως σήμερα

έχουμε δείγματα του τύπου: κόμικς <comics , σουπερμάρκετ
<supermarket, ή κόμπλεξ <complex.
Στο χώρο της εκπαίδευσης, η Αγγλική έρχεται να
αποτελέσει την πρώτη στην τάξη διεθνή γλώσσα και
εισάγεται ως ξένη γλώσσα στο ελληνικό σχολείο με
αποτέλεσμα να κερδίζει όλο και πιο πολύ έδαφος έναντι της
Γαλλικής. Το γεγονός αυτό συνδυάζεται με την άνθιση των
φροντιστηρίων ξένων γλωσσών, η συντριπτική πλειοψηφία
των οποίων δραστηριοποιούνται στη διδασκαλία της
Αγγλικής.
Στο χώρο της τέχνης, αναδύεται το άστρο του
Αμερικάνικου κινηματογράφου και ένας νέος τρόπος ζωής και
αντίληψης προβάλλεται μέσα από αυτόν. Στη δημοσιογραφία
τα πράγματα γέρνουν και πάλι προς την Αγγλική
συμβάλλοντας σε μια μεγάλη εισροή Αγγλικών όρων στο
Ελληνικό λεξιλόγιο. Έτσι εξαπλώνεται στο γραπτό λόγο και
γίνεται γλώσσα της επιστημονικής έκφρασης, της λογοτεχνίας
και της επικοινωνίας με τα περισσότερα άρθρα και
ανακοινώσεις γραμμένα σε αυτή. Στην Αγγλική γλώσσα, σε
αντίθεση με τη Γαλλική, τα δάνεια που αφορούν τη μόδα ή
την κουζίνα δηλώνουν μια στάση πιο απλή, λιτή να ικανοποιεί
τις άμεσες ανάγκες του μέσου ανθρώπου. Άλλοι τομείς στους
οποίους εμφανίζονται δάνειες λέξεις από την Αγγλική είναι: ο
αθλητισμός, η τεχνολογία - επιστήμη, η τέχνη - διασκέδαση
και η οικονομία (Χατζησαββίδης, 1999).
4.3.3 Η Ιταλική γλώσσα
Μεταξύ των Ελλήνων και Ιταλών είναι γνωστό ότι

υπάρχει μια συνάφεια η οποία απορρέει από τους
μακραίωνους ιστορικούς και πολιτισμικούς δεσμούς που
αναπτύχτηκαν μεταξύ τους. Στη μακραίωνη ιστορική πορεία η

σχέση της Ιταλικής με την Ελληνική γλώσσα μπορεί να
χαρακτηριστεί αμφίδρομη λόγω της στενής επαφής των δύο
λαών άλλοτε στο πλαίσιο ειρηνικών ανταλλαγών, του
εμπορίου ή συνύπαρξης και άλλοτε μέσα από κατακτητικές
σχέσεις. Συνεπώς, η ζύμωση των δύο πολιτισμών δεν
πραγματώθηκε εξ ολοκλήρου μέσα από ειρηνικές διαδικασίες
γεγονός που επηρέασε αποτελεσματικά το μέγεθος και την
ποιότητα της γλωσσικής επίδρασης της μιας από την άλλη επί
το πλείστον σε λεξιλογικό επίπεδο.
Η αμφίδρομη αυτή σχέση Ελληνικού και Ιταλικού
πολιτισμού χαράχτηκε από μια σειρά κοινωνικοπολιτισμικών
και οικονομικών γεγονότων στη Βενετία. Σε αυτά συνέβαλε η
ανάπτυξη ενός πολύ σημαντικού ελληνικού πολιτιστικού
κέντρου με την ταυτόχρονη άνθιση του νεοελληνικού
πνεύματος και της ελεύθερης έκφρασης από την Άλωση της
Κωνσταντινούπολης και για τέσσερις αιώνες. Στα
πανεπιστήμια και τις σχολές τόσο της Βενετίας όσο και της
Πάδοβας σπούδασε ένας μεγάλος αριθμός Ελλήνων ήδη από
τον 16ο αιώνα έως τον 18ο και 19ο αιώνα. Η διαμορφωμένη
κατάσταση επηρέασε την Ελληνική γλώσσα με την παράλληλη
άνθιση της ελληνικής βιβλιογραφικής παραγωγής και
τυπογραφίας.
Παράλληλα, οι ιταλικές κατακτήσεις στον Ελλαδικό
χώρο συνηγόρησαν στην επίδραση της Ιταλικής γλώσσας,
λογοτεχνίας και κουλτούρας πάνω στην αντίστοιχη Ελληνική.
Η Ιταλική επίδραση στην Ελληνική λογοτεχνία διατηρήθηκε
από τον 15ο έως τις αρχές περίπου του 19ου αιώνα όταν
άρχισε μια μεταστροφή προς τη Γαλλική ενώ η Ιταλική
γλώσσα ήταν πιο διαδεδομένη στα μεσαία κοινωνικά
στρώματα. Η διεπαφή των δύο γλωσσών συνεχίζεται και
σήμερα ακόμη τόσο σε πανεπιστημιακό επίπεδο με πολλούς
Έλληνες φοιτητές να φοιτούν σε ιταλικά πανεπιστήμια όσο

και σε κοινωνικοπολιτισμικό με ένα μεγάλο αριθμό
τουριστών, Ελλήνων και Ιταλών, να επισκέπτονται τις δύο
χώρες.
4.3.4 Η Γερμανική γλώσσα
Η Γερμανική φαίνεται να δανείζει στην Ελληνική

λιγοστά λεξικά στοιχεία σε σχέση με τις άλλες
προαναφερθείσες γλώσσες. Ο ρόλος της Γερμανίας στην
Ευρώπη, πολιτικά και κοινωνικά, αλλά και γλωσσικά, δεν
ήταν τέτοιος ώστε να ευνοήσει το λεξικό δανεισμό της
Ελληνικής. Η Γερμανική γλώσσα κέρδισε κάποιο έδαφος με
τον ερχομό των Βαυαρών αλλά η “διαγωγή” τους στην
Ελλάδα μάλλον δε βοήθησε στην περαιτέρω επίδραση της
γλώσσας. Επίσης, τα χρόνια της Γερμανικής κατοχής
αποτέλεσαν μάλλον αρνητικό παράγοντα για μιας ευρύτερης
κλίμακας εισαγωγής λεξιλογικών δανείων από τη Γερμανική.
Ένας επίσης λόγος που αιτιολογεί τη λιγοστή υιοθέτηση
δανείων στη Νεοελληνική γλώσσα αποτελεί και το
φωνολογικό σύστημα της γερμανικής με τις μακρόσυρτες
λεξικές μονάδες. Άλλωστε, οι Έλληνες έδειχναν πολιτισμικά
πιο κοντά στη Γαλλική και Ιταλική κουλτούρα παρά στη
Γερμανική. Σημαντικό ρόλο στο έστω μικρό ποσοτικά σώμα
των δάνειων λεξικών μονάδων έπαιξε το μεταναστευτικό
ρεύμα των Ελλήνων προς τη Γερμανία.
4.3.5 Η Τουρκική γλώσσα
Η μακραίωνη σύνδεση της Ελληνικής και της

Τουρκικής ιστορίας καθιστά τη γλώσσα της δεύτερης ως ένα
πολύ σημαντικό παράγοντα στο συνολικό σχηματισμό του
δάνειου λεξιλογίου της Ελληνικής. Ο Οθωμανικός ζυγός

επηρέασε τα μέγιστα το νεοελληνικό λεξιλόγιο αφήνοντας, ως
σήμερα, τα σημάδια του με την ύπαρξη προσαρμοσμένων
κυρίως δανείων στο φωνολογικό και μορφολογικό σύστημα
της Νεοελληνικής. Η προσαρμογή αυτή φτάνει σε τέτοιο
βαθμό που οι κοινοί ομιλητές συχνά δεν αναγνωρίζουν καν
την πραγματική τους προέλευση. Ωστόσο, η Τουρκική
γλώσσα παρά το γεγονός ότι επηρέασε βαθύτατα το ελληνικό
λεξιλόγιο η επίδρασή της αυτή δεν άγγιξε το μορφολογικό και
συντακτικό σύστημα της Ελληνικής.
Στην περίοδο μετά την απελευθέρωση, τα δάνεια της
Τουρκικής βρέθηκαν στο επίκεντρο μιας προσπάθειας
“εκκαθάρισης” της γλώσσας από στοιχεία άσχετα προς την
Ελληνική πολιτιστική κληρονομιά τα οποία θύμιζαν τα
σκοτεινά χρόνια της υποδούλωσης. Αυτός είναι ένας από τους
λόγους που τελικά τα τουρκικά δάνεια περιορίστηκαν αν και
η πλειοψηφία τους είχε περάσει στην κοινή ομιλούμενη
Νεοελληνική. Τα δάνεια αυτά κυρίως αναφέρονται σε
αντικείμενα που έχουν να κάνουν με καθημερινές
δραστηριότητες, την κουζίνα ή τη μαγειρική και την ένδυση.
Χαρακτηριστικές είναι συγκεκριμένες φράσεις ή λέξεις που
φέρουν ιδιαίτερα σημασιολογικά χαρακτηριστικά και
χρησιμοποιούνται κατά κόρον από τον Έλληνα ομιλητή (χαΐρι
το, καζάντια η, ζάφτι το).
4.1.6 Λοιπές Γλώσσες
Στη μακραίωνη ιστορία της πέραν των βασικών

γλωσσών από τις οποίες η Νεοελληνική γλώσσα άντλησε
λεξικό υλικό υπό την μορφή του γλωσσικού δανεισμού,
καταγράφονται και κάποιες άλλες οι οποίες “δάνεισαν” σε
μικρότερο βαθμό λεξικά στοιχεία. Οι γλώσσες αυτές ανήκουν
γεωγραφικά τόσο στην Ανατολή όσο και στη Δύση εξαιτίας

της γεωπολιτικής θέσης της Ελλάδας ή των κοινωνικών,
πολιτισμικών και οικονομικών συνθηκών που αναπτύχθηκαν
στον Ελλαδικό χώρο. Σημαντικό ρόλο φαίνεται να έπαιξε και η
Βυζαντινή Αυτοκρατορία μέσω της οποίας εισήλθαν στην
Ελληνική πολλά δάνεια στοιχεία. Επιπλέον η εξάπλωση του
Ελληνικού στοιχείου στην ασιατική, αφρικανική ήπειρο καθώς
επίσης σε πολλές χώρες της Ευρώπης οδήγησαν στο ίδιο
αποτέλεσμα. Στις εξ’ Ανατολών γλώσσες ανήκουν η Εβραϊκή,
η Αραβική, η Περσική, η Αιγυπτιακή, η Ινδική, η Ιαπωνική, η
Κινεζική, η Ρωσική και οι Ρομανές ενώ στις δυτικές γλώσσες
συμπεριλαμβάνονται η Λατινική, η Βενετσιάνικη και η
Ισπανική. (Χατζησαββίδης, 1999)
Τα δάνεια τα οποία προέρχονται από την Αραβική και
Περσική ή Αιγυπτιακή είναι περιορισμένα σε αριθμό και
κυρίως εισήλθαν στη Νεοελληνική μέσω της Τουρκικής ή
κάποιων ευρωπαϊκών γλωσσών όπως η Ιταλική και η
Ισπανική. Όσον αφορά στην Τουρκική, η επίδρασή της τόσο
από την Αραβική όσο και από την Περσική είναι δεδομένη και
ευρείας κλίμακας.
Η Εβραϊκή γλώσσα επηρεάζει την ελληνική ήδη από
τους πρώτους χριστιανικούς χρόνους μέσα από την
χριστιανική εκκλησία η οποία αποτελεί και το βασικό λόγο
ενσωμάτωσης και διατήρησης αυτών των λεξιλογικών
στοιχείων στη Νεοελληνική. Το δάνειο λεξιλόγιο από την
Ιαπωνική, Ινδική και Κινεζική εισέρχεται από τις διάφορες
ευρωπαϊκές γλώσσες ενώ τα ρωσικής προέλευσης δάνεια
είναι αποτέλεσμα των οικονομικών, πολιτισμικών και
πολιτικών σχέσεων της Ελλάδας με τη Ρωσία.
5. Η μελέτη των δάνειων στην Νεοελληνική
5.1 Η μέθοδος
Στην εργασία αυτή χρησιμοποιήθηκαν για την

συγκρότηση του σώματος των δανείων και τη συγκριτική τους
μελέτη τα παρακάτω πέντε λεξικά έκδοσης από το 1959 έως
το 2005.
 Δημητράκος, Δ. (1959). Νέον Λεξικόν. (2η Έκδοση).
Αθήνα: Εκδόσεις Δέλτα.
 Μπουγάς, Ν. (επιμ.) (1976). Παιδεία. Πρότυπο Λεξικό
την Νέας Ελληνικής. (2η Έκδοση). Αθήνα : Εκδόσεις
Σταφυλίδη.
 Τεγόπουλος - Φυτράκης. (1991). Ελληνικό Λεξικό. (4η
Έκδοση). Αθήνα: Εκδόσεις Αρμονία.
 Ινστιτούτο Νεοελληνικών Σπουδών / Ίδρυμα Μανόλη
Τριανταφυλλίδη, (1998): Λεξικό της Κοινής
Νεοελληνικής. Θεσσαλονίκη: Αριστοτέλειο
Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης. Γλώσσας. (2η Έκδοση–
2η Ανατύπωση). Αθήνα: Κέντρο.
 Μπαμπινιώτης, Γ. (2005). Λεξικό της Νέας Ελληνικής
Λεξικολογίας.
Επέλεξα από κάθε λεξικό να μελετήσω τα 150 πρώτα
λήμματα κάθε γράμματος που αντιστοιχούν σε περίπου
συνολικά 18.000 λεξικές μονάδες ως μια πιο αντικειμενική και
αντιπροσωπευτική μέθοδο συλλογής υλικού. Η συγκεκριμένη
μέθοδος προτιμήθηκε αντί της μελέτης των πρώτων σελίδων
κάθε λεξικού γιατί η διάταξη κάθε λεξικού διαφέρει ως προς
την ποσότητα των πληροφοριών που παρέχει για κάθε λήμμα
με αποτέλεσμα κάθε σελίδα να μην περιέχει τον ίδιο περίπου
αριθμό στοιχείων.
5.2 Χαρακτηρισμός κάθε λήμματος
Οι δάνειες λεξικές μονάδες καταχωρήθηκαν σε φύλλα

του Excel και κατόπιν κατηγοριοποιήθηκαν βάσει πέντε
κριτηρίων:
 Λεξική κατηγορία. Σε κάθε λεξική μονάδα αποδόθηκε το
χαρακτηριστικό του ουσιαστικού, επιθέτου, ρήματος,
επιρρήματος, επιφωνήματος ή άκλιτου.
 Κλιτό - Άκλιτο. Οι δάνειες λέξεις χωρίστηκαν σε κλιτές και
άκλιτες γραμματικές μονάδες.
 Θεματική κατηγορία. Η κατανομή σε θεματικές
κατηγορίες αποτελεί πολύ σημαντικό παράγοντα
συγχρονικής και διαχρονικής μελέτης του φαινομένου του
δανεισμού.
 Δανείστρια γλώσσα. Ένας επίσης σημαντικός παράγοντας
για την εξαγωγή ασφαλών συμπερασμάτων στο γλωσσικό
δανεισμό και τη διαχρονική του πορεία μέσα σε μια
γλώσσα αποτελεί η αναφορά στον πρόδρομο κάθε λέξης.
 Λεξικά. Τέλος σημειώθηκε σε ποιο λεξικό αναφέρεται το
κάθε δάνειο λήμμα ώστε να γνωρίζουμε τη διαχρονική
εμφάνισή του.
5.3 Ταξινόμηση του δείγματος
Μετά τη συλλογή και το χαρακτηρισμό του δείγματος

ακολούθησε μια συγκριτική μελέτη και ανάλυση των
δεδομένων που προέκυψαν από τα παραπάνω
χαρακτηριστικά τους. Αφού το δείγμα καταμετρήθηκε, τα
αριθμητικά δεδομένα που αντιπροσωπεύουν την εμφάνιση
των λημμάτων στα λεξικά τοποθετήθηκαν σε πίνακες. Έτσι
δόθηκε η δυνατότητα, συνδυάζοντας τα χαρακτηριστικά κάθε
λέξης με τις γλώσσες από τις οποίες προέρχονται και τα
λεξικά στα οποία εμφανίζονται, να καταλήξουμε σε

ενδιαφέροντα συμπεράσματα που αφορούν διαχρονικούς
συσχετισμούς στην εμφάνιση δάνειων λέξεων στην ελληνική
λεξικογραφία τα τελευταία πενήντα χρόνια. Για την ακόμη
καλύτερη κατανόηση των δεδομένων μερικά από τα
αριθμητικά δεδομένα χρησιμοποιήθηκαν στην κατασκευή
γραφημάτων που μας δίνουν μια πιο άρτια οπτική απεικόνιση
των δανείων στα λεξικά που μελετήθηκαν. Συγκεκριμένα οι
πίνακες διαμορφώνονται ως εξής:
Πίνακας 1: Έγινε ταξινόμηση των λημμάτων ανά λεξική

κατηγορία και λεξικό εμφάνισης του δάνειου στοιχείου.
Πίνακας 1
Επιφωνήματα
Επιρρήματα
Ουσιαστικά
Επίθετα
Ρήματα
σύνολα
Άκλιτα
Γενικά
Συνολικός
αριθμός
δανείων 571 77 14 6 5 2 675
λεξικών
στοιχείων
Δημητράκος
303 33 10 2 4 2 354
(1959)
Μπουγάς
357 44 12 2 4 2 421
(1976)
Τεγόπουλος -
Φυτράκης 421 59 12 3 5 2 502
(1991)
Ι. Ν. Σ. (1998) 416 62 14 6 5 2 505
Μπαμπινιώτης
518 68 12 5 3 2 608
(2005)
Πίνακας 2: Τα λήμματα ταξινομήθηκαν σε κλιτές και άκλιτες

κατηγορίες ανά λεξικό. Η κατηγοριοποίηση αυτή θα μας
βοηθήσει να κατανοήσουμε από ποιες λεξικές κατηγορίες η
Ελληνική αντλεί τα δάνεια και ποια είναι η μορφή τους ως
προς την κλίση.
Πίνακας 2
Κλιτά Άκλιτα
Ουσιαστικά 496 75
Επίθετα 65 12
Ρήματα 14 0
Επιρρήματα 0 6
Επιφωνήματα 0 5
Άκλιτα 0 2
Γενικό σύνολο 575 100
Πίνακας 3: Τα ουσιαστικά και επίθετα ταξινομήθηκαν σε

κλιτές και άκλιτες λεξικές μονάδες ανά λεξικό. Η εμφάνιση
κλιτών και άκλιτων μορφών των ουσιαστικών και των
επιθέτων μας δίνει σαφή εικόνα του βαθμού προσαρμογής
των δανείων στην Ελληνική σε διαχρονικό επίπεδο.
Πίνακας 3
Επίθετα Ουσιαστικά
Λεξικά
Κλιτά Άκλιτα Κλιτά Άκλιτα
32 1 283 20
(1959)
Μπουγάς (1976) 42 2 321 36
Τεγόπουλος
52 7 390 31
Φυτράκης (1991)
Ι. Ν. Σ. (1998) 52 10 364 52
58 10 448 70
(2005)
Πίνακας 4: Έγινε ταξινόμηση των λέξεων σε θεματικές

κατηγορίες ανά λεξικό και ως προς το σύνολο των λημμάτων.
Ο πίνακας αυτός μας καταδεικνύει τους θεματικούς χώρους
από τους οποίους η Ελληνική αντλεί τα δάνεια λεξικά
στοιχεία.
Πίνακας 4
Φυτράκης 1991
Μπουγάς 1976
Γενικό σύνολο
Ι. Ν. Σ. 1998
1959
2005
α/α Κατηγορίες
Επιστήμη -
1 Τεχνολογία - 121 120 187 153 210 223
Ιατρική
Δραστηριότητα -
Αθλητισμός -
2 Διασκέδαση - 35 46 47 58 64 73
Επάγγελμα -
Ταξίδι - Τέχνη
Θρησκεία -
3 38 45 54 55 56 63
Κοινωνία
Γεωμετρία -
Γεωγραφία -
Γεωλογία -
4 17 34 27 34 48 55
Ζωολογία -
Φυτολογία -
Χρόνος
Κτίσμα -
5 Αντικείμενα - 31 46 45 44 45 53
Υλικό - Κατοικία
Επικοινωνία -
6 Γλώσσα - Τύπος 28 29 36 37 42 45
Έκφραση
7 Μαγειρική 22 20 25 31 34 35
Όνομα -
8 Τοποθεσία - 8 18 10 12 31 33
Καταγωγή
Χαρακτηρισμός -
9 17 20 25 27 26 31
Χρώμα
Ένδυση -
10 18 16 18 24 22 26
Καλλωπισμός
Μεταφορές -
11 10 11 11 13 11 16
Ναυτιλία
Στρατός -
12 6 8 8 10 10 12
Διοίκηση
Οικονομία -
13 3 8 9 7 9 10
Πολιτική
Σύνολα 354 421 502 505 608 675
Πίνακας 5: Στον πίνακα 5 κατηγοριοποιήθηκαν τα δεδομένα

ως προς τη δανείστρια γλώσσα ανά λεξικό και στο σύνολό
τους. Πρόκειται για μια άκρως σημαντική κατανομή που
καταδεικνύει τις γλώσσες από τις οποίες η Ελληνική
δανείζεται καθώς επίσης τις γλωσσικές, κοινωνικές,
ψυχολογικές διαχρονικές παραμέτρους οι οποίες μπορεί να
επηρεάζουν την εξέλιξη και ανανέωση μιας γλώσσας.
Πίνακας 5
Φυτράκης 1991
Μπουγάς 1976
Γενικό σύνολο
Ι. Ν. Σ. 1998
1959
2005
α/α Γλώσσες
1 Αγγλική 93 101 153 121 192 196

2 Γαλλική 90 96 128 144 161 174
3 Ιταλική 65 80 80 91 91 108
4 Τουρκική 57 74 79 78 74 92
5 Λατινική 24 23 26 28 28 33
6 Εβραϊκή 9 18 11 14 22 24
Βαλκανικές:
Αλβανική -
7 Βουλγαρική - 6 11 8 7 10 14
Σέρβικη -
Σλαβικά
Αιγυπτιακή -
8 Περσική - 6 9 6 7 8 9
Αραβική
Ισπανική -
9 3 4 5 6 5 7
Πορτογαλική
10 Γερμανική 0 1 5 6 6 6
Κινεζική -
11 Μογγολική - 0 1 0 2 5 5
Ιαπωνική
Πολωνική -
12 1 2 1 1 4 4
Ρωσική
13 Ινδική 0 1 0 0 0 1
14 Ουγγρική 0 0 0 0 1 1
15 Ινδιάνικη 0 0 0 0 1 1
Σύνολο 354 421 502 505 608 675
Πίνακας 6: Κατηγοριοποιήθηκαν τα δεδομένα ως προς τη

δανείστρια γλώσσα ανά θεματική ενότητα και στο σύνολό
τους. Η ταξινόμηση αυτή μπορεί να μας δείξει από ποιες
γλώσσες η Νεοελληνική δανείστηκε, και ίσως δανείζεται
ακόμη, λεξιλογικό υλικό σε σχέση με την κάθε θεματική
ενότητα.
Πίνακας 6
Βαλκανικές
Κατηγορίες
Τουρκική
Λατινική
γλώσσες
Αγγλική
Γαλλική
Ιταλική
α/α
Επιστήμη -
1 Τεχνολογία - 117 89 2 4 6 0
Ιατρική
Δραστηριότητα -
Αθλητισμός -
Διασκέδαση -
2 14 16 21 11 2 1
Επάγγελμα -
Ταξίδι -
Τέχνη
3 Θρησκεία - 23 13 2 9 1 3
Κοινωνία
Γεωμετρία -
Γεωγραφία -
Γεωλογία -
4 16 7 10 6 5 3
Ζωολογία -
Φυτολογία -
Χρόνος
Κτίσμα -
Αντικείμενα -
5 3 5 15 18 6 4
Υλικό -
Κατοικία
Επικοινωνία -
Γλώσσα -
6 9 6 17 10 2 0
Έκφραση -
Τύπος
7 Μαγειρική 2 11 10 8 1 0
Όνομα -
8 Τοποθεσία - 3 3 4 2 1 2
Καταγωγή
Χαρακτηρισμός -
9 4 7 6 12 2 0
Χρώμα
Ένδυση -
10 0 12 7 3 2 1
Καλλωπισμός
Μεταφορές -
11 2 2 10 0 1 0
Ναυτιλία
Στρατός -
12 1 1 1 6 3 0
Διοίκηση
Οικονομία -
13 2 2 3 3 1 0
Πολιτική
Σύνολα 196 174 108 92 33 14

Πίνακας 7: Στον πίνακα 7 χωρίστηκε το χρονικό διάστημα που

καλύπτουν τα πέντε λεξικά (47 έτη) σε τρείς υποπεριόδους
και υπολογίστηκε η αύξηση των δανείων λημμάτων σε κάθε
μια ως εξής:
 Δημητράκος (1959) – Μπουγάς (1976) / 18 έτη

 Μπουγάς (1976) – Τεγόπουλος (1991) / 16 έτη
 Τεγόπουλος (1991) – Μπαμπινιώτης (2005)/ 15 έτη
Πίνακας 7
Χρονική (1959-1976) (1976-1991) (1991-2005)
Περίοδος 18 έτη 16 έτη 15 έτη
Ποσοστό
Ποσοστό
Ποσοστό
Γλώσσες
Δανείων
Αύξησης
Δανείων
Αύξησης
Δανείων
Αύξησης
Αύξηση
Αύξηση
Αύξηση
%
Αγγλική 8 8,60 52 51,49 39 %

25,49
Γαλλική 6 6,67 32 33,33 17 13,28
Ιταλική 15 23,08 0 0,00 0 0,00
Τουρκική 17 29,82 5 6,76 -5 -6,33
5.4 Αποτελέσματα της ανάλυσης
5.4.1 Συνολικός αριθμός δάνειων λημμάτων
Ένα βασικό στοιχείο που μπορούμε να

παρατηρήσουμε από τη μελέτη του πίνακα 1 είναι ότι ο
συνολικός αριθμός των δάνειων λεξικών μονάδων διαφέρει
σε κάθε λεξικό (Γράφημα 1)3. Μάλιστα το σημαντικότερο

στοιχείο είναι ότι σε απόλυτους αριθμούς το σύνολο των
δάνειων λημμάτων ακολουθεί μια αύξουσα πορεία από το
λεξικό του Δημητράκου (1959) ως το λεξικό του Μπαμπινιώτη
(2005) (Γράφημα 2). Αναλύοντας την πρώτη αυτή διαπίστωση
μπορούμε να συμπεράνουμε τα εξής:
 Στα νεότερα λεξικά έχουν εισαχθεί λήμματα που δεν
χρησιμοποιούνταν στην Ελληνική γλώσσα παλαιότερα.
Αυτά κυρίως αναφέρονται σε όρους επιστημονικούς,
κοινωνικές ή οικονομικές έννοιες καθώς και σε λεξιλόγιο
που αφορά στην τέχνη, τη μαγειρική ή τον αθλητισμό.
Γενικά έχουμε να κάνουμε με νέο λεξιλόγιο, που δεν
προϋπήρχε ή το περιεχόμενό του ήταν άγνωστο στην
Ελληνική γλώσσα με πολλούς μάλιστα, όρους ήδη να
αποτελούν δάνεια άλλων γλωσσών από την Ελληνική. Ένα
στοιχείο που συνηγορεί στην εν λόγω άποψη περί
νεοεισελθέντος λεξιλογίου αποτελεί το γεγονός ότι πολλές
από τις παραπάνω λέξεις παραμένουν στην Ελληνική ως
άκλιτα στοιχεία και πολλές αποτελούν παράδειγμα
ορθογραφικών δανείων. Συγκεκριμένα, από τα 48 δάνεια
στοιχεία που εμφανίζονται μόνο στα δύο τελευταία
λεξικά, τα 21 είναι άκλιτα και τα 27 κλιτά. Τα
παραδείγματα στο (1) αποτελούν απόδειξη ότι ο
δανεισμός είναι ένα μέσο ανανέωσης και εξέλιξης της
γλώσσας όταν δημιουργούνται οι κατάλληλες συνθήκες
και οι ανάγκες συσχετισμού σημαινόντων με νέα
σημαινόμενα.
(1) νάιτ κλαμπ το Ο (άκλ.) [λόγ. <αγγλ. nightclub]

φαϊναλ-φορ το Ο (άκλ.) [λόγ. <αγγλ. final-four]
3
Το σύνολο των γραφημάτων βρίσκεται στο παράρτημα του πρώτου
μέρους του παρόντος πονήματος.
ηλεκτοχειρουργική η O (κλ.) [λόγ. <γαλ.

électrochirurgic]
 Παρατηρήθηκε επίσης το φαινόμενο ένα δάνειο στοιχείο

να αναφέρεται μόνο σε ορισμένα λεξικά τα οποία μάλιστα
απέχουν χρονικά μεταξύ τους. Για παράδειγμα, η λέξη
“γαβάρα η Ουσ. [<ιταλ. gabarra= καραβίδα, είδος
τρίστηλου ιστιοφόρου]” συναντάται μόνο στο λεξικό του
Μπουγά (1976). Επίσης το δάνειο γαιοστατικός, -ή -ό
Επίθ. (κλ.) [<αγγλ. geostatic =τεχνητός δορυφόρος]
αναφέρεται μόνο στο Ι.Ν.Σ (1998).
Θεωρώ ότι αυτό οφείλεται αρχικά στους ίδιους τους
συντελεστές ενός λεξικού αναφορικά με το εύρος του
δάνειου λεξιλογίου που θέλουν να συμπεριλάβουν σε
αυτό. Δεύτερον, οφείλεται στη στάση τους απέναντι σε
δάνεια που φέρουν περισσότερο μια ειδική επιστημονική
χροιά ή αποτελούν διαλεκτικές μονάδες τοπικά
χαρακτηρισμένες, όπως της Τούρκικης προέλευσης
“βαλαάς” που συναντάται στην περιοχή της Κοζάνης και
σημαίνει “ο Χριστιανός που εξισλαμίστηκε και έγινε
φανατικότερος των Τούρκων” (Μπουγάς, 1976).
 Την ίδια αύξουσα πορεία, από το 1959 έως το 2005,
μπορούμε να παρατηρήσουμε και στις επιμέρους
κατηγορίες δανείων όσον αφορά στις λεξικές κατηγορίες.
Για παράδειγμα, ο Δημητράτος (1959) αναφέρει 303
ουσιαστικά, ο Μπουγάς 357, οι Τεγόπουλος-Φυτράκης
421, το Ι.Ν.Σ (1998) 416 και ο Μπαμπινιώτης (2005) 518
σε σύνολο 571 λημμάτων που μελετήθηκαν.
Χαρακτηριστικό είναι ότι οι αριθμητικές διαφορές των
Τεγόπουλου-Φυτράκη και Ι.Ν.Σ είναι μικρές ίσως γιατί
και η χρονική απόσταση των δύο εκδόσεων δεν είναι
μεγάλη.
5.4.2 Λεξικές κατηγορίες
Ο πίνακας 1 μας δίνει επίσης ένα άλλο στοιχείο ως

προς τις λεξικές κατηγορίες που η Νεοελληνική δανείζεται.
Όπως φαίνεται και από το γράφημα 3, η συντριπτική
πλειοψηφία αφορά στα ουσιαστικά (571) σε σχέση με τα
άλλα δάνεια που είναι τα επίθετα (77), τα ρήματα (14), τα
επιρρήματα (6), τα επιφωνήματα (5) και τα άκλιτα στοιχεία
(2).
5.4.3 Η κλίση των δάνειων στοιχείων
Από τον πίνακα 2 προκύπτει ότι το μεγαλύτερο μέρος

των δανείων έχει πλήρως προσαρμοστεί στο γλωσσικό
σύστημα της Ελληνικής. Φαίνεται καθαρά ότι σε σύνολο 675
λημμάτων οι κλιτές λέξεις καλύπτουν το 85,2% (575 λήμματα)
ενώ οι άκλιτες λέξεις μόλις το 14,8% (100 λήμματα) (Γράφημα
4). Στις κλιτές κατηγορίες ανήκουν τα περισσότερα
ουσιαστικά, επίθετα και όλα τα ρήματα. Στις άκλιτες
περιλαμβάνονται ουσιαστικά, επίθετα, επιρρήματα και
επιφωνήματα.
Τα ρήματα υποχρεωτικά είναι προσαρμοσμένα στο
Ελληνικό μορφολογικό σύστημα αποκτώντας κάποιο
ρηματικό επίθημα αφού πρέπει πάντα μέσω της μορφολογίας
να εκφράζουν τα χαρακτηριστικά του χρόνου, προσώπου,
αριθμού και της ρηματικής όψης. (φαλτσάρω <ιταλ. falsare,
καβουρδίζω <τουρκ. kavurmak).
Στον πίνακα 3 παρατηρούμε τα άκλιτα ουσιαστικά να
βρίσκονται στο στάδιο της πρωτογενούς προσαρμογής
έχοντας αποκτήσει μόνο το χαρακτηριστικό του γένους.
(ζαμπόν το ουδ. <γαλλ. jambon, νάϊλον το <αγγλ. nylon). Τα
κλιτά, στο στάδιο της δευτερογενούς προσαρμογής,
εμφανίζονται προσαρμοσμένα στο φωνολογικό και

μορφοσυντακτικό σύστημα της Νεοελληνικής. Για
παράδειγμα, η λέξη “ζαΐμης ο” [<τουρκ. zaîm] ανήκει στην 2η
κλιτική τάξη, η λέξη “γαζέλα η” [Θηλ. <γαλλ. gazelle] στην 3η
κλιτική τάξη και το “βαγόνι το” [Ουδ. <ιταλ. vagone] στην
όγδοη (Ράλλη, 2005).
Το ίδιο ισχύει και με τα επίθετα, αν και αριθμητικά
είναι πολύ λιγότερα από τα ουσιαστικά. Η κατηγορία των
επιθέτων φέρει περισσότερα εξωγλωσσικά χαρακτηριστικά
που έχουν να κάνουν με πολιτισμικές, κοινωνικές και
ψυχολογικές παραμέτρους και καθιστούν δυσκολότερη τη
διαδικασία του δανεισμού. Παρόλα αυτά, στη Νεοελληνική
χρησιμοποιούμε δάνεια επίθετα που μπορεί να βρίσκονται
στο στάδιο της πρωτογενούς προσαρμογής (άκλιτα) ή της
δευτερογενούς (κλιτά). Πχ. εβαπορέ <αγγλ. evaporated milk ,
ταμπά <γαλλ. tabac , φάλτσος,α,ο <falso (αρσ. 1η, θηλ. 3η και
ουδ. 5η κλιτική τάξη ) (Ράλλη, 2005).
5.4.4 Θεματικές κατηγορίες των δάνειων λεξικών μονάδων
Το σύνολο των δάνειων λεξικών μονάδων

ταξινομήθηκε σε δεκατρείς γενικές κατηγορίες. Η κάθε μια
από αυτές μπορεί να αναλυθεί σε παρεμφερείς μεταξύ τους
υποκατηγορίες (πίνακας 4) και η κατηγοριοποίηση αυτή
γραφικά παίρνει τη μορφή που παρατηρούμε στο γράφημα 5
του παραρτήματος.
Στη συγκεκριμένη ανάλυση παρατηρούμε ότι η
συντριπτική πλειοψηφία των δανείων ανήκει στην κατηγορία
της επιστήμης, της τεχνολογίας και της ιατρικής. Το στοιχείο
αυτό επιβεβαιώνει το γεγονός ότι η ύπαρξη ξενόγλωσσου
επιστημονικού και γενικά εξειδικευμένου λεξιλογίου,
συνδεδεμένο με την πρόοδο στους παραπάνω τομείς στο
εξωτερικό, κατέστησε αναγκαίο το γλωσσικό δανεισμό όρων

που θα εξυπηρετούσαν τις γλωσσικές ανάγκες της
Νεοελληνικής. Σχετικά παραδείγματα αποτελούν δάνεια
όπως αβιογενετικός -ή -ό <αγγλ. abiogenetic,
ηλεκτρομαγνήτης ο <αγγλ. electromagnet και υδροβιολογία η
<γαλλ. hydrobiologie ενώ το μεγαλύτερο μέρος αυτού του
λεξιλογίου αφορά κλιτές λέξεις. Το συγκεκριμένο στοιχείο
δηλώνει όχι μόνο την ανάγκη δανεισμού αλλά και μια ακόμη
επιτακτικότερη ανάγκη προσαρμογής αυτών των δάνειων
όρων στα νεοελληνικά δεδομένα για άμεση και εύκολη
γλωσσική χρήση προς κάλυψη των επικοινωνιακών αναγκών
του ομιλητή. Δεύτερη πληθυσμιακά κατηγορία είναι αυτή η
οποία αναφέρεται σε ανθρώπινες δραστηριότητες και τρίτη
αυτή η οποία περιλαμβάνει λεξιλόγιο σχετικό με κοινωνικά
και θρησκευτικά θέματα.
Ένα σημαντικό συμπέρασμα που μπορούμε να
εξάγουμε μελετώντας τα στοιχεία του πίνακα 4, είναι ο
σχεδόν διπλασιασμός των δάνειων λέξεων κυρίως στις
κατηγορίες 1 & 2 από το λεξικό του Δημητράκου (1959) έως
του Μπαμπινιώτη (2005). Το γράφημα 6 χαρακτηριστικά μας
καταδεικνύει την αυξητική πορεία του συνόλου των δανείων
των θεματικών κατηγοριών 1 και 2 με το πρώτο άκρο σχεδόν
διπλάσιο του τελευταίου. Παρατηρούμε δηλαδή στο δείγμα
μας ότι το σύνολο των λέξεων που αφορούν στην επιστήμη
και τις ανθρώπινες δραστηριότητες από 121 και 35
ανέρχονται στις 210 και 64 αντίστοιχα. Η καταγραφή αυτή
μπορεί να αιτιολογηθεί ως αποτέλεσμα της ραγδαίας
ανάπτυξης του επιστημονικού, ιατρικού και τεχνολογικού
τομέα από τη μια και από την άλλη μιας έντονης αλλαγής
στον τομέα των δραστηριοτήτων του ανθρώπου τα τελευταία
πενήντα χρόνια. Επιβεβαιώνουμε κατ’ αυτόν τον τρόπο την
άμεση σχέση της γλώσσας με το εξωγλωσσικό περιβάλλον
μέσα στο οποίο χρησιμοποιείται καθώς και το γεγονός ότι η

πρόοδος στην επιστήμη, η κοινωνικοοικονομική και
πολιτισμική εξέλιξη ή διαφοροποίηση μπορεί να πυροδοτήσει
τη γλωσσική αλλαγή ή ανανέωση.
5.4.5 Γλώσσες δανεισμού (Γ2)
Στη μελέτη των πέντε προαναφερθέντων λεξικών,

εντοπίστηκαν δάνεια από είκοσι τέσσερις διαφορετικές
γλώσσες οι οποίες κατατάχθηκαν σε δεκαπέντε ομάδες
γλωσσών αφού οι λεξικές μονάδες που προέρχονται από
μερικές από αυτές είναι πολύ λίγες ώστε να αποτελέσουν
ξεχωριστή ομάδα. Παρατηρούμε στον πίνακα 5 ότι οι
γλώσσες που δίνουν στην Ελληνική τον κύριο όγκο των
δανείων είναι η Αγγλική, Γαλλική, Ιταλική Τουρκική για να
ακολουθήσουν η Λατινική, η Εβραϊκή και οι Βαλκανικές
γλώσσες (γράφημα 7). Η ύπαρξη αυτών των γλωσσών στις
πρώτες επτά θέσεις μπορεί να γίνει κατανοητή μέσα από τη
μελέτη της πολιτικής, πολιτιστικής και κοινωνικοοικονομικής
ιστορίας της Ελλάδας καθώς και των ιδιαίτερων σχέσεων του
Ελληνικού λαού με τις παραπάνω γλώσσες.
Από τη μελέτη του ίδιου πίνακα, μπορούμε να
εξάγουμε ενδιαφέροντα γενικά συμπεράσματα για τη
διαχρονική εξέλιξη του δανεισμού καθώς επίσης και τα
ιδιαίτερα χαρακτηριστικά σχέσης κάθε δανείστριας γλώσσας
με την Νεοελληνική ως γλώσσα υποδοχής. Εξετάζοντας
διαχρονικά την εμφάνιση των δάνειων λεξικών στοιχείων για
κάθε Γ2 (γλώσσα προέλευσης) ξεχωριστά και ορίζοντας τη
μελέτη μας χρονικά από το λεξικό του Δημητράκου (1959)
έως του Μπαμπινιώτη (2005), παρατηρούμε το σχεδόν
διπλασιασμό των λημμάτων που αποδίδονται στην Αγγλική,
Γαλλική, Εβραϊκή και τις Βαλκανικές γλώσσες. Παράλληλα
σημειώνεται μια άξιας μελέτης αύξηση στα Ιταλικά και

Τουρκικά δάνεια ενώ εκείνα της Λατινικής προέλευσης
παραμένουν σχεδόν αμετάβλητα. Η παραπάνω παρατήρηση
μπορεί γραφικά να αποδοθεί στο γράφημα 8.
Ξεκινώντας από το διπλασιασμό των λημμάτων στην
Εβραϊκή και τις Βαλκανικές γλώσσες, θεωρώ το δείγμα πολύ
μικρό για την εξαγωγή ασφαλών συμπερασμάτων. Ωστόσο
μέσα από την Ελληνική ιστορία γνωρίζουμε πολύ καλά ότι η
Ελληνική γλώσσα έχει δανειστεί σημαντικό αριθμό λεξικών
στοιχείων τόσο από την Εβραϊκή όσο και από τις Βαλκανικές
γλώσσες. Η μακραίωνη παρουσία των Εβραίων στην Ελλάδα
είναι γνωστή με τις μεγάλες πληθυσμιακά κοινότητες κυρίως
στα αστικά κέντρα της Αθήνας και της Θεσσαλονίκης.
Παράλληλα, εύλογη θεωρείται η αλληλοεπίδραση της
Νεοελληνικής με τις Βαλκανικές γλώσσες εξαιτίας μιας
ιδιαίτερης ιστορικής σχέσης η οποία αναπτύχτηκε ανάμεσα
στους λαούς αυτών των γλωσσών. Η συγκεκριμένη σχέση
χαρακτηρίζεται άλλοτε από έντονες συγκρουσιακές
καταστάσεις και άλλοτε οι λαοί εμφανίζονται ενωμένοι κάτω
από τον ίδιο σκοπό της εθνικής τους απελευθέρωσης από τον
Τουρκικό ζυγό.
Συμπερασματικά πρέπει να εστιάσουμε περισσότερο
στην Αγγλική και Γαλλική γλώσσα. Η αισθητή αύξηση των
δάνειων λέξεων από τις δύο αυτές γλώσσες μπορεί να
αιτιολογηθεί βάσει των οικονομικών, πολιτικών,
επιστημονικών και πνευματικών συνθηκών που
αναπτύχτηκαν σε παγκόσμια κλίμακα επηρεάζοντας φυσικά
και την Ελληνική γλώσσα. Ήδη, η σχέση της Ελληνικής με την
Γαλλική και Αγγλική έχει αναλυθεί διεξοδικά στο πρώτο μέρος
της εργασίας.
Στον πίνακα 7 γίνεται ανάλυση του ποσοστού αύξησης
των δάνειων στοιχείων τα οποία αφορούν στις βασικές
γλώσσες δανεισμού, Αγγλική, Γαλλική, Ιταλική και Τουρκική,

σε συνάρτηση με τον χρόνο. Το χρονικό διάστημα από το
λεξικό του Δημητράκου (1959) έως του Μπαμπινιώτη (2005),
συνολικά 47 έτη, χωρίστηκε σε τρεις σχεδόν ίσες
υποπεριόδους οι οποίες χρονικά αντιστοιχούν: η πρώτη από
το Δημητράκο (1959) έως το Μπουγά (1976) - 18 έτη, η
δεύτερη από το Μπουγά (1976) έως τους Τεγόπουλο-
Φυτράκη (1991) - 16 έτη και η τρίτη από τους Τεγόπουλο-
Φυτράκη (1991) έως το Μπαμπινιώτη (2005) - 15 έτη. Από τη
μελέτη του ποσοστού αύξησης των δάνειων λεξικών μονάδων
από περίοδο σε περίοδο διαπιστώνουμε τα εξής:
 Για την Αγγλική και Γαλλική, το μεγαλύτερο ποσοστό
αύξησης παρατηρείται κατά τη δεύτερη χρονική περίοδο,
1976-1991, και διαμορφώνεται στο 51,49% και 33,33%
αντίστοιχα. Αποτελεί κατά τη γνώμη μας μια σημαντική
διαπίστωση η οποία από γλωσσικής άποψης ταυτίζεται με
την καθιέρωση της Δημοτικής ως επίσημης γλώσσας του
Ελληνικού κράτους. Επίσης, ταυτίζεται με τα χρόνια της
μεταπολίτευσης, της εδραίωσης της Δημοκρατίας καθώς
επίσης των πολύ έντονων επιδράσεων των διαφόρων
κοινωνικών, οικονομικών και πολιτικών ανακατατάξεων
που λαμβάνουν χώρα τόσο στην Ελλάδα όσο και το
εξωτερικό. Το φοιτητικό κίνημα κάνει έντονη την
παρουσία του ενώ πολλές τάσεις ή ιδεολογίες, στο
πολιτικό και κοινωνικό γίγνεσθαι, κάνουν την εμφάνισή
τους και μερικές από αυτές σταθεροποιούνται στην
συνείδηση των Ελλήνων. Παράλληλα, έχουμε μια
αλματώδη ανάπτυξη του επιστημονικού τομέα σε
παγκόσμιο επίπεδο με νέες εφευρέσεις ή ανακαλύψεις οι
οποίες οδηγούν στην κοινωνία της αφθονίας και του
καταναλωτισμού. Όλα αυτά έχουν άμεση επίδραση και
στο ελληνικό λεξιλόγιο το οποίο χαρακτηρίζεται από

τάσεις ανανέωσης και εμπλουτισμού με δάνειο υλικό.
 Στο σκηνικό που περιγράψαμε παραπάνω, τόσο η Ιταλική
γλώσσα όσο και η Τουρκική αδυνατούν να
“αντιμετωπίσουν” γλωσσικά, και όχι μόνο, τη Γαλλική ή
την Αγγλική. Οι δεύτερες αποτελούν γλώσσες κύρους και
διεθνούς εμβέλειας καθώς βρίσκονται σε σχέση υπεροχής
έναντι των άλλων. Επομένως, φαίνεται φυσικό το
μεγαλύτερο ποσοστό αύξησης των Ελληνικών δανείων
από την Ιταλική και Τουρκική να εμφανίζεται κατά την
πρώτη περίοδο από το 1959 έως το 1976 και να ανέρχεται
στο 23,08% και 29,82 % αντίστοιχα.
Ένα σημαντικό στοιχείο που θα πρέπει επίσης να
εξετάσουμε είναι ποια γλώσσα “δίνει” τα περισσότερα
δάνεια σε κάθε θεματική κατηγορία και πώς αυτός ο
δανεισμός εξελίσσεται διαχρονικά από την δεκαετία του ‘50
έως σήμερα. Η ανάλυση αυτή είναι πολύ σημαντική πρώτα
γιατί μας δίνει στοιχεία για τη σχέση μιας γλώσσας Γ1 με μια
δανείστρια Γ2. Κατά δεύτερο λόγο, μας αποκαλύπτει ένα
πολύ ενδιαφέρον γλωσσικό στοιχείο το οποίο αφορά, στην
περίπτωση της Νεοελληνικής, την “αδυναμία” ή την
“έλλειψη” λεξιλογίου που παρουσιάζει μια ελληνική
γλωσσική κοινότητα σε συγκεκριμένα επικοινωνιακά
περιβάλλοντα. Το πρόβλημα αυτό δημιουργεί την έντονη
ανάγκη της Νεοελληνικής να καταφύγει στο λεξικό δανεισμό
ώστε να συσχετίσει νέες αφηρημένες έννοιες ή υλικά αγαθά
με συγκεκριμένο όνομα δημιουργώντας έτσι νέες σχέσεις
ανάμεσα σε σημαίνοντα και σημαινόμενα. Έχει ήδη
αναφερθεί ότι το συγκεκριμένο φαινόμενο οδηγεί
ταυτόχρονα στη γλωσσική ανανέωση και αλλαγή. Ειδικότερα
ο πίνακας 6 μας επιτρέπει να συμπεράνουμε τα εξής:
 Η Νεοελληνική δανείζεται, κατά πρώτο λόγο από την

Αγγλική και κατά δεύτερο από τη Γαλλική, λεξιλόγιο που
αφορά στην επιστήμη, την ιατρική, την τεχνολογία και τις
κοινωνικές τάσεις ή ιδεολογίες. Η Νεοελληνική
χρειάστηκε να δανειστεί και να προσαρμόσει στο δικό της
σύστημα ένα μεγάλο αριθμό λεξικών μονάδων για να
αποδώσει όνομα σε καινούριες ανακαλύψεις και
εφευρέσεις. Είναι γνωστό ότι το μεγαλύτερο μέρος αυτού
του λεξιλογίου η Γαλλική και η Αγγλική το είχε δανειστεί
προηγουμένως από τα Αρχαία Ελληνικά και Λατινικά. Η
συγκεκριμένη διαδικασία καθιστά το δανεισμό πιο εύκολο
αφού το λεξιλόγιο αυτό φαίνεται ήδη οικείο στον Έλληνα
ομιλητή.
 Όσον αφορά στο λεξιλόγιο το οποίο σχετίζεται με τη
μαγειρική, η Αγγλική εμφανώς υστερεί έναντι της
Γαλλικής, Ιταλικής και Τουρκικής. Η Αγγλική κουλτούρα
διακρίνεται από την απλότητα η οποία τη χαρακτηρίζει
ακόμη και στον τομέα της γαστρονομίας, σε αντίθεση με
την προσεγμένη Γαλλική που είναι συνυφασμένη με την
πολυτέλεια στην παρασκευή και στον τρόπο παρουσίασης
ή σερβιρίσματος του φαγητού. Η Τουρκική μοιράζεται με
τη Γαλλική το χαρακτηριστικό της μη απλότητας στην
παρασκευή αλλά διαφέρει στην πολυτελή εμφάνιση. Η
Ιταλική μαγειρική έχει επίσης επηρεάσει την Ελληνική
κυρίως στη διαδικασία της προετοιμασίας. Συνεπώς, το
επιμέρους λεξιλόγιο φέρει ακριβώς αυτές τις
χαρακτηριστικές ιδιότητες της κάθε κουζίνας. (ραγού το
<γαλλ., ραβιόλια τα <ιταλ., καβουρμάς ο <τουρκ.)
 Στην κατηγορία της ένδυσης και πάλι φυσικό είναι να
υπερτερεί η Γαλλική και η Ιταλική. Οι αντίστοιχες χώρες
είναι άμεσα συνδεδεμένες με τη μόδα και τον
καλλωπισμό, κυρίως των γυναικών, αφού η εμβέλεια της
επιρροής τους στον χώρο της μόδας και της ομορφιάς

είναι παγκόσμια (ζακάρ το <γαλλ., τακούνι το <ιταλ).
 Όσον αφορά στο λεξιλόγιο σχετικό με τη διασκέδαση, τον
αθλητισμό και τα επαγγέλματα η Νεοελληνική γλώσσα
εμφανίζεται να αντλεί δάνειο λεξικό υλικό από την
Αγγλική, Γαλλική, Ιταλική και Τουρκική Γλώσσα. Ωστόσο,
κάθε λέξη φαίνεται να φέρει και τα ιδιαίτερα
ιδιοσυγκρασιακά χαρακτηριστικά τα οποία κάνουν την
κάθε δανείστρια γλώσσα να διαφέρει από την άλλη
(χαλβατζής ο <τουρκ, τάκλιν το <αγγλ., ταβέρνα η <ιταλ.,
αβανγκάρντ η <γαλλ.).
Συμπέρασμα
Από την παραπάνω μελέτη διαφαίνεται πολύ καθαρά

η επίδραση του γλωσσικού δανεισμού στη διαμόρφωση της
Νεοελληνικής γλώσσας και η ανοδική πορεία που
ακολούθησε η “εισαγωγή” νέων λεξικών μονάδων τα
τελευταία πενήντα χρόνια στο λεξιλόγιό της. Διακρίνονται
επίσης οι γλώσσες οι οποίες περισσότερο επέδρασαν στη
διαμόρφωση των Ελληνικών λεξικών δανείων με την Αγγλική,
Γαλλική, Ιταλική και Τουρκική να βρίσκονται στις πρώτες
θέσεις λόγω των ιδιαίτερων ιστορικών, πολιτικοοικονομικών,
κοινωνικών και πολιτισμικών συνθηκών που επικράτησαν
στον Ελλαδικό χώρο. Η σημαντικότερη θεματική κατηγορία
στην οποία εντάσσεται η πλειοψηφία των δάνειων λεξικών
μονάδων είναι ο επιστημονικός και τεχνολογικός κλάδος. Στο
μεγαλύτερο μέρος τους τα δάνεια εμφανίζονται
προσαρμοσμένα στο φωνολογικό, μορφοσυντακτικό και
σημασιολογικό σύστημα της Νεοελληνικής. Τα άκλιτα
στοιχεία βρίσκονται στο στάδιο της πρωτογενούς
προσαρμογής και μελλοντικά ίσως κάποια από αυτά

περάσουν στο δεύτερο. Επίσης από τη μελέτη αυτή,
καταδεικνύεται ότι η γλώσσα δεν είναι ένα στατικό σύστημα
αλλά υπόκειται σε κανόνες εξέλιξης και ανανέωσης με το
γλωσσικό δανεισμό να παίζει σημαντικό ρόλο στο φαινόμενο
αυτό χωρίς η γλώσσα να χάνει τον αρχικό της χαρακτήρα. Στο
τέλος της εργασίας παρατίθεται το σύνολο των λεξικών
μονάδων που συγκεντρώθηκε από τη μελέτη των λεξικών και
του οποίου η ανάλυση οδήγησε στη δημιουργία των πινάκων
και των γραφημάτων.
ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ
Α. ΓΡΑΦΗΜΑΤΑ
Γράφημα 1: Απεικονίζει την ταξινόμηση των λημμάτων ανά

λεξικό σε σύνολο 675 δάνειων λεξικών μονάδων.
ΚΑΤΑΝΟΜΗ ΔΑΝΕΙΩΝ ΛΗΜΜΑΤΩΝ ΑΝΑ

ΛΕΞΙΚΟ
608 354
421
505 502
 354 Δημητράκος, Δ. (1959). Νέον Λεξικόν. (2η Έκδοση).

Αθήνα: Εκδόσεις Δέλτα.
 421 Μπουγάς, Ν. (επιμ.) (1976). Παιδεία. Πρότυπο Λεξικό
την Νέας Ελληνικής. (2η Έκδοση). Αθήνα : Εκδόσεις
Σταφυλίδη.
 502 Τεγόπουλος - Φυτράκης. (1991). Ελληνικό Λεξικό. (4η
 505 Ινστιτούτο Νεοελληνικών Σπουδών / Ίδρυμα Μανόλη
Τριανταφυλλίδη, (1998): Λεξικό της Κοινής Νεοελληνικής.
Θεσσαλονίκη: Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης.
Γλώσσας. (2η Έκδοση– 2η Ανατύπωση). Αθήνα: Κέντρο.
 608 Μπαμπινιώτης, Γ. (2005). Λεξικό της Νέας Ελληνικής
Γράφημα 2: Απεικονίζει την ταξινόμηση των λημμάτων ανά

λεξικό στο σύνολο των 675 δάνειων λεξικών μονάδων.
Καταδεικνύεται η διαφορά στο σύνολο των δανείων ανάμεσα
στα λεξικά που μελετήθηκαν σε συνάρτηση με το έτος
έκδοσης του καθενός.
ΣΥΝΟΛΟ ΛΗΜΜΑΤΩΝ ΑΝΑ ΛΕΞΙΚΟ

800
ΣΥΝΟΛΟ ΛΗΜΜΑΤΩΝ
600 608
502 505
400
354 421
200
0
1 2 3 4 5
ΛΕΞΙΚΑ
Γράφημα 3: Απεικονίζεται η ταξινόμηση των λημμάτων ανά

λεξική κατηγορία σε σύνολο 675 δάνειων λεξικών μονάδων.
Γράφημα 4: Απεικονίζεται η ταξινόμηση των λημμάτων σε

κλιτές και άκλιτες κατηγορίες σε σύνολο 675 δάνειων λεξικών
μονάδων.
700
ΚΛΙΤΕΣ & ΑΚΛΙΤΕΣ ΚΑΤΗΓΟΡΙΕΣ
600
575
500
400
ΣΥΝΟΛΟ
ΛΗΜΜΑΤΩΝ 300
200
100
100
0
ΚΑΤΗΓΟΡΙΕΣ
ΚΛΙΤΕΣ 575
ΑΚΛΙΤΕΣ 100
Γράφημα 5: Απεικονίζεται η κατανομή των λημμάτων ανά

θεματική κατηγορία σε σύνολο 675 δάνειων λεξικών
μονάδων.
 ΕΠΙΣΤΗΜΗ - ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΑ - ΙΑΤΡΙΚΗ

 ΔΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΑ - ΑΘΛΗΤΙΣΜΟΣ - ΔΙΑΣΚΕΔΑΣΗ -
ΕΠΑΓΓΕΛΜΑ - ΤΑΞΙΔΙ – ΤΕΧΝΗ
 ΘΡΗΣΚΕΙΑ - ΚΟΙΝΩΝΙΑ
 ΓΕΩΜΕΤΡΙΑ - ΓΕΩΓΡΑΦΙΑ - ΓΕΩΛΟΓΙΑ - ΖΩΟΛΟΓΙΑ -
ΦΥΤΟΛΟΓΙΑ - ΧΡΟΝΟΣ
 ΚΤΙΣΜΑ - ΑΝΤΙΚΕΙΜΕΝΑ - ΥΛΙΚΟ - ΚΑΤΟΙΚΙΑ
 ΕΠΙΚΟΙΝΩΝΙΑ - ΓΛΩΣΣΑ - ΕΚΦΡΑΣΗ - ΤΥΠΟΣ
 ΜΑΓΕΙΡΙΚΗ
 ΟΝΟΜΑ - ΤΟΠΟΘΕΣΙΑ - ΚΑΤΑΓΩΓΗ
 ΧΑΡΑΚΤΗΡΙΣΜΟΣ - ΧΡΩΜΑ
 ΕΝΔΥΣΗ - ΚΑΛΛΩΠΙΣΜΟΣ
 ΜΕΤΑΦΟΡΕΣ - ΝΑΥΤΙΛΙΑ
 ΣΤΡΑΤΟΣ - ΔΙΟΙΚΗΣΗ
 ΟΙΚΟΝΟΜΙΑ - ΠΟΛΙΤΙΚΗ
Γράφημα 6: Απεικονίζεται ο συνολικός αριθμός των δανείων

των θεματικών κατηγοριών 1 & 2 με το ένα άκρο αριθμητικά
να είναι σχεδόν διπλάσιο του άλλου.
Γράφημα 7: Απεικονίζεται η κατανομή του συνόλου των

δάνειων λημμάτων που προέρχονται από τις πρώτες επτά
γλωσσικές ομάδες όπως αυτές αναφέρονται στο υπόμνημα
του γραφήματος.
ΟΙ ΕΠΤΑ ΚΥΡΙΕΣ ΔΑΝΕΙΣΤΡΙΕΣ ΓΛΩΣΣΕΣ ΤΗΣ ΝΕ

196
174
ΑΓΓΛΙΚΗ
108
92
ΓΑΛΛΙΚΗ
33
24 ΙΤΑΛΙΚΗ
14
Γράφημα 8: Απεικονίζεται η κατανομή του συνόλου των

δάνειων λημμάτων που προέρχονται από τις πρώτες επτά
γλωσσικές ομάδες (βλ. υπόμνημα) ανά λεξικό.
ΔΑΝΕΙΣΤΡΙΕΣ ΓΛΩΣΣΕΣ
200
ΑΓΓΛΙΚΗ 93-
192
ΣΥΝΟΛΟ ΛΗΜΜΑΤΩΝ
150 ΓΑΛΛΙΚΗ 90-

161
100 ΙΤΑΛΙΚΗ 65-
91
ΤΟΥΡΚΙΚΗ 57-
50
74
ΛΑΤΙΝΙΚΗ 28-
0 28
ΛΕΞΙΚΑ 1 2 3 4 5
 Δημητράκος, Δ. (1959). Νέον Λεξικόν. (2η Έκδοση). Αθήνα:

Εκδόσεις Δέλτα.
 Μπουγάς, Ν. (επιμ.) (1976). Παιδεία. Πρότυπο Λεξικό την
Νέας Ελληνικής. (2η Έκδοση). Αθήνα : Εκδόσεις
Σταφυλίδη.
 Τεγόπουλος - Φυτράκης. (1991). Ελληνικό Λεξικό. (4η
 Ινστιτούτο Νεοελληνικών Σπουδών / Ίδρυμα Μανόλη
Τριανταφυλλίδη, (1998): Λεξικό της Κοινής Νεοελληνικής.
Θεσσαλονίκη: Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης.
Γλώσσας. (2η Έκδοση– 2η Ανατύπωση). Αθήνα: Κέντρο.
 Μπαμπινιώτης, Γ. (2005). Λεξικό της Νέας Ελληνικής
Β. ΛΕΞΙΛΟΓΙΚΟ ΔΕΙΓΜΑ ΕΛΛΗΝΙΚΩΝ ΔΑΝΕΙΩΝ
1. ΟΥΣΙΑΣΤΙΚΑ
Α βαβυλωνία η
Ααρών ο βάβω η
Αβακούμ ο βαγένι το
αβανγκάρντ η βαγκόνλι το
αβανιά η βαγονέτο το
αβάνς το βαγόνι το
αβάντα η βαζελίνη η
αβαντάζ το βάζο το
αβάντζα η βαθυμετρία η
αβάντσα η βαθυσκάφος το
αβάντζο το βαθύσφαιρα η
αβάντσο το βακαλάος ο
αβαρία η βακελίτης ο
αββαείο το βακέτα η
αββάς ο βάκιλος ο
Άβελ βακούφι το
αβίζο το βακτηρίδιο το
αβιογένεση η βακτήριο το
αβιογενετικός,-ή,-ό βακτηριολογία η
αβιταμίνωση η βακτιριανή η
αβοκάντο βαλαάς ο
Αβραάμ
Γ
Β γαβάθα η
βαβά η γαβάρα η
Βαβέλ γαβιάλης ο
βαβούλι το Γαβριήλ
βαβούρα η Γάγγης
γαδίνα δαμασκήνωση η
γάζα η δαμάσκο το
γαζέλα η δάγκειος ο
γαζέτα η δανδής ο
γαζί το δαντέλα η
γαζία η δαρβινισμός ο
γάιδαρος ο
γαϊτάνι το Ε
γαλαγγάς ο εαρινοποίηση η
γαλακταγωγός ο εαυτοσποπία η
γαλακτόροια η εβαπορίτης ο
γαλαντόμος ο έβενος ο
γαλαρία η εβολουσιονισμός ο
γαλάτης ο εβονίτης ο
γαλβανόμετρο το εβραϊσμός ο
γαλβανοπλαστική η εγελιανισμός ο
Εγίρα η
Δ εγκεφαλίτιδα η
Δαβίδ ο εγκληματολογία η
δάγκειος ο
δαιμονολατρία η Ζ
δαιμονολογία η ζάβαλης ο
δάκος ο ζαβαλής ο
δακτυλογραφία η ζάγανος ο
δακτυλογράφος ο ζαγάρι το
δακτυλολογία η Ζάγκρεπ το
δακτυλοσκοπία η Ζαγορά η
δακτυλοσκόπιση η ζαΐμης ο
δαλάι λάμα ο Ζαΐρ το
Δαλιδά η ζακάρ το
δαλτονισμός ο ζακέτα η
ζακέτο το ζενερίκ το
ζακόνι το ζενίθ το
ζαλίκα η ζεν-πρεμιέ ο
ζαλίκι το ζέπελιν το
Ζάλογκο το
ζαμάνι το Η
ζαμανφουτισμός ο ηγεμονισμός ο
ζαμάρα η ηδονισμός ο
ζαμπάκι το ηθογραφία η
Ζάμπια η ηθολογία η ηθολόγος ο
ζαμπίτης ο ηθολόγος η
ζαμπόν το ηλεκτοχειρουργική η
ζάντα η ηλέκτριση η
ζάπιγκ το ηλεκτρισμός ο
ζαπτιές - ζαπιές ο ηλεκτροβιολογία η
ζαργκόν το ηλεκτροδιαγνωστική η
ζαρζαβατικό το ηλεκτρολογία η
ζαρντινιέρα η ηλεκτρόλυση η
ζαρούρι(ο)ν το ηλεκτρολύτης ο
ζαρτιέρα η ηλεκτρομαγνήτης ο
ζαφείρι το ηλεκτρομαγνητισμός ο
ζαφορά η ηλεκτρόμετρο το
ζαχαρίνη η ηλεκτρομηχανή η
ζαχαροδιαβίτης ο ηλεκτρομηχανικός ο
ζαχαροκάλαμο το ηλεκτρονική η
ζεϊμπέκης ηλεκτρόνιο το
ζελατίνα η ηλεκτροσκόπιο το
ζελατίνη η ηλεκτροστατική η
ζελέ το ηλεκτροτεχνία η
ζεμπίλι το ηλεκτρόφωνο το
ζέμπρα η ηλεκτροχημεία η
ζεν το
Θ Κ
θαλασσαιμία η κάβα η
θαλασσογραφία η καβάκι το
θαλιδομίδη η καβάλα η
θάλλιο καβαλάρης ο
θαλλόφυτα τα καβαλαρία η
θανατοφοβία η καβαλέτο το
θεατράνθρωπος ο καβαλιέρος ο
καβαλίνα η
Ι καβαλισμός ο
Ιάγος ο καβάλος ο
ιαγουάρος ο καβάτζα η
Ιακώβ ο καβατίνα η
Ιακωβίνος ο καβάφης ο
Ιανουάριος ο καβγάς ο
ίασπις ο/η καβίλια η
ιγκλού το κάβος ο
ιγμορίτιδα η κάβος ο
Ιγνάτιος ο καβούκι το
ιδαλγός ο καβουρμάς ο
ιδεαλισμός ο καγιάκ το
ιδεαλιστής ο καγκελάριος ο/η
ιδεόγραμμα το κάγκελο το
ιδεογραφία η καγκουρό το
ιδεοκρατία η καδένα η
ιδεολογία η καδής ο
ιδεολόγος ο/η κάδμιο το
ιδεοπλασία η κάδος ο
ιδιόλεκτο το κάδρο το
ιδιοσυγχρονία η καδρόνι
καζάζης ο
καζάκα η μαγιά
καζαμίας ο Μάγια οι
καζάνι το μαγιασίλι το
καζαντζής ο μαγιό το
καζάντια η / καζάντι το μαγιόλικα η
καζάρμα η μαγιονέζα η
καζείνη η μάγιστρος ο
καζίκι το μαγκαζίνο το
καζίνο το μαγκάλι το
καζμάς ο / κασμάς ο μαγκάνιο το
κάζο το μαγγάνιο το
μάγκας ο
Λ μαγκίτης ο
λάβα η μαγκίτισσα η
λάβαρο το μάγκο το
λάβδανο το μάγμα το
λαβομάνο το μαγνήσιο το
λαβυρινθίτιδα η μαγνησίτης ο
λαβύρινθος ο μαγνητισμός ο
λαγήνα η μαγνητίτης ο
λαγούμι το μαγνητογεννήτρια η
λαγουμιτζής ο μαγνητοηλεκτρισμός ο
λαγώφθαλμος ο μαγνητόμετρο το
λαζάνι το μαγνητοσκόπηση η
λαζουρίτης ο μαγνητοσκόποιο το
λαθυρισμός ο μαγνητοστατική η
λαίδη η μαγνητόσφαιρα η
μαγνητόφωνο το
Μ μαγνητοχημεία η
μαγαζί το μάγος ο
μαγγάνα η μαγούλα η
μαδέρι το ναρκισσισμός ο
μαδιάμ η ναρκοθεραπεία η
μαδριγάλι το ναρκοληψία η
μαδριγαλιστής ναρκωδολάριο το
μαεστρία η ναρκωτισμός ο
μαέστρος ο νάτριο το
μαζορέτα η ΝΑΣΑ η
μαζούρκα η νατάκα η
μαζούτ το Ναταλία η
μαζοχισμός ο Νατάσα η
νατιβισμός ο
Ν ΝΑΤΟ το
νάβα η νατούρ μορτ
ναβέτα η νατουραλισμός ο
νάγια η νατουραλιστής ο
Ναζαρέτ η νατριαιμία η
ναζί ο/η
νάζι το Ξ
ναζισμός ο ξάγι το
Ναθαναήλ ο ξανθοπία η
νάϊλον το ξανθοφύλλη η
ναιτ κλάμπ το ξάνθωμα το
Ναμίμπια η
νανισμός ο Ο
Νάντια η οβίδα η οβορός
Ναούμ ο ογκολογία η
νάπα η ογκόμετρο το
ναπάλμ το ογκραντέν το
ναπολεόνι το οδαλίσκη η
Ναπολέων ο οδογράφος το
ναργιλές ο οδομετρία η
οδοντίνη η ραβανί το
οδοντολογία η ραββί ο
οδοντογραφία η ραββίνος ο
όζον το ραβδομύωμα το
ραβιόλια τα
Π ραγάνι το
παγάδα η ραγιάς ο
παγανισμός ο ραγκτάιμ το
παγανιστής ο ράγμπι το
παγγένεση η ραγού το
παγγερμανισμός ο ράδα η
παγγόνο το ραδιαισθησία η
παγέτες οι ραδίκι το
παγιασόν το ράδιο το
πάγκα η ράδιο το
πάγκος ο ραδιοαστρονομία η
παγκρεατίνη η ραδιοβιολογία η
παγκρεατίτιδα η ραδιογενετκή η
παγόδα η ραδιογραμμόφωνο το
παγοδρομία η ραδιογράφημα το
παγόνι το ραδιογραφία η
παζάρι το ραδιογωνιομετρία η
παζαρλίκι το ραδιογωνιόμετρο το
παζλ το ραδιοεπικοινωνία η
παθογένεια η ραδιοευαισθησία η
παθολογία η ραδιοηλεκτρισμός
παθολόγος ο ραδιοθεραπεία η
ραδιοϊσότοπο το
Ρ ραδιοκύματα τα
ραβαΐσι το ραδιολογία η
ραβάνι το ραδιόλυση η
ραδιομετεωρολογία η σαΐτα η
ραδιοναυτιλία η σάγκα η
ραδιοπυξίδα η σαγκουίνι το
ραδιοσκόπηση η σαγκουίνο το
ραδιοσκοπία η σαγκρία η
ραδιοταξί το σανγκρία η
ραδιοτεχνία η σάγουλα η
ραδιοτηλεγράφημα το σαγούλι το
ραδιοτηλεγραφία η σαγρέ το
ραδιοτηλέγραφος ο Σαδδουκαίος ο
ραδιοτηλεόραση η σαδισμός ο
ραδιοτηλεπικοινωνία η σαδιστής ο
ραδιοτηλεσκόπιο το σαδομαζοχισμός ο
ραδιοτηλεφωνία η σαζάνι το
ραδιοτηλέφωνο το σάζι το
ραδιοφωνία η σαιζλόνγκ η
ραδιόφωνο το σεζλογκ η
ραδόνιο το σαιζόν η
σεζόν η
Σ σαΐνι το
σαβαγιάρ το σαΐνης ο
σαβάνα η σακαράκα η
σαβαρέν το σακατιλίκι το
Σάββατο το σακβουαγιάζ το
σαβόρε το σακέ
σαβόρι το σακελλάριος ο
σαβουάρ βιβρ το σακτισμός ο
σαβούρα η σακχαρίνη η
σαγάνι το σάλα η
σαγιάκι το σαλάμι το
σαγίτα η σαλαμούρα η
σαλάτα η ταινίαση η
σαλβάρι το ταϊφάς ο
σαλέ το νταϊφάς ο
σαλέπι το τακίμι το
σαλεπιτζής ο τάκλιν το
σάλι το τάκος ο
τακούνι το
Τ τακτ ο
ταβάνι το τακτισμός ο
τάβανος ο ταλαγάνι το
ντάβανος ο τάλαντο το
ταβάς ο ταλαντωτής ο
νταβάς ο ταλιαδόρος ο
ταβατούρι το ταλιαμάς ο
νταβαντούρι το ταλιατέλες οι
ταβέρνα η τάλκ το
τάβλα η τάλλιρο το
ταβλάς ο Ταλμούδ το
ταβλαμπάς ο ταμάχι το
ταγιαδόρος ο ταμπακιέρα η
ταγιέρ το
τάγιο το Υ
ταγκό το υαλογραφία η
τανγκό το υαλογράφος ο
ταζέρα η υαλόπλασμα ο
εταζέρα η Υβόννη η
Ταϊβάν η υβρίδιο το
τάιγκα η υβριδισμός ο
Ταϊλάνδη η υβριδοποίηση η
τάϊμάουτ το υγροστάτης ο
τάιμινγκ το υγροσκόπιο το
υγρομετρία η φακίρης ο
υγρόμετρο το φακόμετρο το
υγροσκοπία η φακοσκλήρωση η
υγροταξία η φακοσκόπιο το
υγροτροπισμός ο φαλιμέντο το
υγρόφυτο το φαλλοκράτης ο
υδροβιολογία η φαλλοκρατία η
φαλσέτο το
Φ φαλτσέτα η
φάβα η
φαβιανισμός Χ
φαβιανός ο χαβάγια η
φαβισμός ο Χαβάη η
φαβορί το χαβαλές ο
φαβορίτα η χαβαλετζής ο
φαβοριτισμός ο χαβάνι το
φαγεδαινισμός ο χαβάς ο
φαγιάντσα η χαβιάρι το
φαγκότο το χαβούζα η
φαγιούμ το χάβρα η
φαγοκύτταρο το χαγιάτι το
φαγοκυττάρωση η χάζι το
φαϊναλ-φορ χαζινές ο
φαινόλη η χαϊβάνι το
φαινολογία η χαϊκού το
φαινομενοκρατία η χαϊμαλί το
φαινομενολογία η χαΐρι το
φαινότυπος ο χαϊφάι το
φάκα η χάκερ ο
φακιόλι το χακί το
φακίρης ο χαλβάς ο
χαλές ο ωκεανογραφία η
χαλβατζής ο ωκεανογράφος ο
χαλί το ωκεανολογία η
χάλι το ωκεανολόγος
ωογαμία η
Ψ ωογένεση η
ψαμμίτης ο ωόγενος ο
ωόσφαιρα η
Ω ωσμόμετρο το
Ωκεανία η ώσμωση η
2. ΕΠΙΘΕΤΑ
Α Ε
αβέρτος, -η,-ο εβαζέ
αβιοτικός,-ή,-ό εβαπορέ
Εβραίος
Β εβραϊστής – εβραΐστρια
βαγαπόντης, -ισσα,-ικο
βάδιος ο Ζ
βακτηριοκτόνος ζαμανφού
ζαμανφουτίστας ο
Γ ζαμανφουτίστρια η
γαγγλιακός -ή -ό ζαπονέ το
γαιοστατικός -ή -ό ζεβζέκης α -ικο
γαλβανιζέ
Η
Δ ηδονιστής
δακτυλογραφικός,-ή,-ό ηδονιστικός -ή -ό
ηθογραφικός -ή -ό Μ
ηθολογικός -ή -ό μαβής μαγδαλήνιος
ηλεκτραρνητικός -ή -ό Μαγιάρος
ηλεκτρικός μαγκιόρος,-α
ηλεκτροακουστικός μαγκούφης,-α
ηλεκτρολυτικός,-η,-ο μαγνητοθερμικός,-ή,ό
ηλεκτρομαγνητικός, -ή,-ο μαγνητικός,ή,ό
ηλεκτρονικός,ή,ό μαζοχιστής ο
ηλεκτροχημικός ο μαζοχίστρια η
Θ Ν
θεατρόφιλος -η –ο ναΐφ
νανόσωμος,-η,-ο
Ι ναπολιτάνος,α
ιβουάρ ναρκομανής ο
ιδεογραφικός,-ή,-ό
ιδεολογικός,ή,ό Ο
ιδεώδης οβάλ
ιδιόφωνος,-η,-ο ογκογόνος,-ο
ιδιωματικός, -ή,ό οδομετρικός, ή,ό
Κ Π
καβαλιστικός -ή -ό παγκρεατικός -ή -ό
καβάφικος παθογόνος -ος / -α -ο
καβγατζής ο παθολογικός,-ή,ό
καζουιστικός
Ρ
Λ ραδιοηλεκτρικός,-ή,-ό
Λάιβ ραδιοσκοπικός,-η,ό
ραδιοφωνικός -ή –ό
Σ φαλλοκρατικός,ή,ό
σακάτης ο φάλτσος,α,ο
σακάτισσα η
Χ
Τ χαζίρι
ταζέδικος,-η,-ο
τάλε κουάλε Ψ
ταμαχιάρης -α -ικο ψαμμόφιλος -η –ο
ταμπά
Ω
Υ ωκεανογραφικός -ή -ό
υγρόφιλος, -η,-ο ωκεανολογικός -ή -ό
υδροβιολογικός,ή,ό ωογόνος, ος,ο
ωσμωτικός -ή -ό
Φ
φαγεντιανός,-ή,-ο
3. ΡΗΜΑΤΑ
Γ καβατζάρω
Γαλβανίζω καβουρδίζω
καζαντίζω
Δ
Δακτυλογραφώ Μ
Μαγνητοσκοπώ
Η
ηλεκτρίζω / -ομαι Ρ
Ραδιοτηλεγραφώ
Κ
καβαλικεύω
Φ
Φαλιρίζω φαλκιδεύω
φαλίρω φαλτσάρω
4. ΕΠΙΡΡΗΜΑΤΑ
Α
αβάντι & αβάντε Τ
αβέρτα τάκα τάκα
αβίστα
Χ
Ζ χαλάλι
Ζαρίφικα
5. ΕΠΙΦΩΝΗΜΑΤΑ
Α βίβα
αβάρα έγια
Β Ω
Βάι ωσαναά
Ε
εβίβα
6. ΑΚΛΙΤΑ
ζάφτι ναδίρ το
ΚΕΦΑΛΑΙΟ 3
ΜΟΡΦΟΛΟΓΙΚΗ ΑΝΑΛΥΣΗ ΤΩΝ ΔΑΝΕΙΩΝ
ΤΗΣ ΝΕΟΕΛΛΗΝΙΚΗΣ ΑΠΟ ΤΗΝ ΑΓΓΛΙΚΗ
ΓΛΩΣΣΑ
1. Το σώμα του λεξικού υλικού
Στην μελέτη αυτή χρησιμοποιήθηκε η ηλεκτρονική

μορφή του λεξικού “Λεξικό της Κοινής Νεοελληνικής” που
εκδόθηκε το Δεκέμβριο του 1998 από το Ινστιτούτο
Νεοελληνικών Σπουδών του Αριστοτελείου Πανεπιστημίου
Θεσσαλονίκης (http://ins.web.auth.gr/EISAGOGI.htm).
Παράλληλα πρέπει να επισημανθεί ότι από το “Λεξικό της
Νέας Ελληνικής Γλώσσας” (Μπαμπινιώτης, 2005) αντλήθηκαν
χρήσιμες πληροφορίες για τον ήδη διαμορφωμένο λεξικό

κατάλογο των γλωσσικών δανείων.
Από το “Λεξικό της Κοινής Νεοελληνικής” (1998)
συγκεντρώθηκαν όλα τα λήμματα τα οποία αποτελούσαν
παραδείγματα γλωσσικού δανεισμού από την Αγγλική
γλώσσα και κατόπιν ταξινομήθηκαν σε λεξικές κατηγορίες με
τη βοήθεια του Excel της Microsoft. Στη συνέχεια
επιχειρήθηκαν επιμέρους ταξινομήσεις των λεξικών μονάδων
ως προς τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά της κάθε κατηγορίας.
Έτσι ομαδοποιήθηκαν τα ουσιαστικά ως προς τη μορφή του
“Λεξικού Λήμματος, τη θεματολογία, την κλίση (κλιτό -
άκλιτο), το γένος, τα χαρακτηριστικά ±έμψυχο/±
προσαρμοσμένο και την ετυμολογία. Τα επίθετα
ομαδοποιήθηκαν ως προς τη μορφή του “Λεξικού Λήμματος,”
± κλιτό, θεματολογία, κατάληξη προδρόμου, κλιτικό επίθημα
και ετυμολογία. Τα ρήματα, επιρρήματα, άκλιτα στοιχεία,
σύνθετα και επιφωνήματα ταξινομήθηκαν με βάση το
“Λεξικό Λήμμα” και την ετυμολογία.
Επόμενο στάδιο της εργασίας αποτέλεσε η ανίχνευση
των παράγωγων λεξικών μονάδων οι οποίες προκύπτουν από
τα συγκεκριμένα γλωσσικά δάνεια και η ταξινόμησή τους σε
ομάδες σύμφωνα με τις λεξικές κατηγορίες που αυτά
ανήκουν. Επίσης, τα παράγωγα κάθε κατηγορίας
ταξινομήθηκαν σύμφωνα με το κλιτικό επίθημα που φέρουν
με σκοπό την ομαδοποίησή τους και την εξαγωγή
συμπερασμάτων για την κλιτική μορφολογία που φέρουν.
Τέλος, επιχειρήθηκε ανάλυση και περιγραφή της δημιουργίας
συνθέτων λαμβάνοντας ως βασική προϋπόθεση ότι σε ένα
παρόμοιο γλωσσικό στοιχείο το ένα τουλάχιστον συνθετικό
συστατικό να είναι δάνειο από την Αγγλική.
2. Δάνεια λεξικά στοιχεία - ανάλυση
Το σύνολο των ταξινομημένων δάνειων λεξικών

μονάδων της Νεοελληνικής από την Αγγλική γλώσσα - όπως
αυτές εμφανίζονται στο παράρτημα του κεφαλαίου 3 -
αναφέρεται στις κλιτές λεξικές κατηγορίες των ουσιαστικών,
των επιθέτων ή των ρημάτων, και τις άκλιτες των
επιφωνημάτων, των επιρρημάτων και μιας ηχομιμητικής
λέξης. Οι κατηγορίες των ουσιαστικών και των επιθέτων
περιλαμβάνουν τόσο άκλιτες όσο και κλιτές λεξικές μονάδες.
Οι πρώτες βρίσκονται στο στάδιο της πρωτογενούς
προσαρμογής ενώ οι δεύτερες στο στάδιο της δευτερογενούς
προσαρμογής. Τα ρήματα έχουν να επιδείξουν, λόγω της
φύσης τους, μόνο μορφές που έχουν ήδη περάσει στο στάδιο
της δευτερογενούς προσαρμογής. Στο δεύτερο αυτό στάδιο,
το λεξικό στοιχείο σημαίνει ότι εντάσσεται σε ένα κλιτικό
παράδειγμα, αποκτά πληθυντικό και εναρμονίζεται με τους
κανόνες της συμφωνίας.
2.1 Ουσιαστικά
Τα ουσιαστικά ως γλωσσικά δάνεια αποτελούν την

πολυπληθέστερη λεξική κατηγορία στη Νεοελληνική γλώσσα
αφού παρουσιάζουν σχετική αυτονομία στη γλώσσα σε σχέση
με τις άλλες κατηγορίες. Ανάλογα με τη μορφολογική τους
κατάσταση, μπορούμε να τα διακρίνουμε σε
μονομορφηματικά και πολυμορφηματικά. Η λέξη πουλόβερ
αποτελείται από ένα μόρφημα ανεξάρτητα από το γεγονός
ότι στην Αγγλική η αντίστοιχη λεξική μονάδα είναι σύνθετη
(<αγγλ. pullover). Παρόμοιο παράδειγμα είναι η λέξη ριμέικ
<αγγλ. remake ή τζάκποτ <αγγλ. Jackpot. Παρατηρούμε όμως
και δάνεια ουσιαστικά τα οποία χαρακτηρίζονται από
πολυμορφηματικότητα στην Αγγλική γλώσσα ενώ στην

Νεοελληνική αποτελούνται από το θέμα και το κλιτικό
επίθημα. Τέτοιες είναι οι λέξεις παραψυχολογ-ία (λόγ. <αγγλ.
parapsychology <para- = παρα- 1 + psychology = ψυχολογία)
και ραδιοτηλέφων-ο (λόγ. <αγγλ. radiotelephone <radio- =
ραδιο- 1 + telephone = τηλέφωνον)
Ως προς το βαθμό προσαρμογής, υπάρχουν
ουσιαστικά που παραμένουν άκλιτα στο στάδιο της
πρωτογενούς αυτής διαδικασίας όπως οι όροι μίντια <αγγλ.
media, μόντεμ <αγγλ. modem, ντραμς <αγγλ. drums πληθ. της
λ. drum `τύμπανο΄. Το τελευταίο μάλιστα ανήκει στην
κατηγορία των δάνειων ουσιαστικών που εισάγονται στην
Νεοελληνική στον πληθυντικό όπως ακριβώς χρησιμοποιείται
και στην Αγγλική. Άλλο παρόμοιο παράδειγμα αποτελεί το
σεντς <αγγλ. cent, πληθ. cents.
Στα ομώνυμα μορφήματα ανήκουν παραδείγματα
γλωσσικών δανείων που, όταν εισάγονται στην Ελληνική,
εμφανίζουν το ίδιο σημαίνον να χρησιμοποιείται για δύο
σημαινόμενα. Τέτοια στοιχεία είναι ο όρος τζαζ που ως
ουσιαστικό αναφέρεται στο συγκεκριμένο είδος μουσικής
(τζαζ <αγγλ. jazz) και ως επίθετο τζαζ <αγγλ. jazz σε ένα
πρόσωπο που ζει στο δικό του κόσμο με μια ιδιαίτερη
συμπεριφορά η οποία αποκλίνει από την κοινωνικά
παραδεκτή. Επίσης η λέξη τζιν ( <αγγλ. jean ) που σημαίνει το
συγκεκριμένο είδος παντελονιού αλλά και το ανθεκτικό
ύφασμα για φούστες και παντελόνια ενώ ο όρος τζιν <αγγλ.
jin (με διαφορετική ορθογραφία στην Αγγλική) σημαίνει είδος
οινοπνευματώδους ποτού που γίνεται με απόσταξη
δημητριακών.
Όσον αφορά στην κλίση, παρατηρούμε ότι από το
σώμα των λημμάτων που εξετάσθηκαν, μια ομάδα
ουσιαστικών παραμένουν άκλιτα και συνεπώς δεν έχουν
ενταχθεί στο μορφολογικό σύστημα της Νεοελληνικής. Το

γεγονός αυτό μπορεί να σημαίνει ότι βρίσκονται στο στάδιο
της πρωτογενούς προσαρμογής και έχουν ενταχθεί μόνο σε
μια λεξική κατηγορία. (πχ. βίντεο <αγγλ. video, γιοτ <αγγλ.
yacht, ηλεκτροσόκ <αγγλ. electroshock). Έχουν επίσης
καταγραφεί ουσιαστικά που εμφανίζουν στην Νεοελληνική
δύο τύπους, ο ένας άκλιτος και ο δεύτερος να συμφωνεί με το
κλιτικό παράδειγμα της Αγγλικής (μπαρ και μπαρς <αγγλ. bar,
φιλμ και φιλμς <αγγλ. film). Τέλος, εμφανίζονται και τα
πλήρως προσαρμοσμένα στο κλιτικό σύστημα της
Νεοελληνικής ουσιαστικά φέροντας έτσι τα χαρακτηριστικά
του γένους, αριθμού και πτώσης (φρικιό το <αγγλ. freak,
φαλλοκράτης ο <αγγλ. phallocrat).
Χαρακτηριστικό είναι το φαινόμενο νεολογισμών που
ναι μεν αποτελούν καθαρά δάνεια στοιχεία, αλλά η επίδραση
της Αρχαίας Ελληνικής στο σχηματισμό των προδρόμων τους
στη Γ2 ήταν καθοριστική. Στη Νεοελληνική προσαρμόζονται
σε τέτοιο βαθμό ώστε περισσότερο μοιάζουν ως αμιγώς
Ελληνικής προέλευσης λεξικές μονάδες παρά δάνεια
στοιχεία. Αφορούν κυρίως όρους σχετικούς με διάφορους
επιστημονικούς κλάδους, την ιατρική, την τεχνολογία ή
έννοιες με κοινωνικό, ιδεολογικό και φιλοσοφικό
περιεχόμενο. Παραδείγματα τέτοιων δάνειων όρων είναι:
τηλέφωνο <αγγλ. telephone, ραδιοτηλεσκόπιο <αγγλ. radio
telescope και εξωκάρπιο <αγγλ. exocarpe.
2.1.1 Τα γένη των ουσιαστικών
Αναφορικά με την κλίση των ουσιαστικών,

συμπεραίνουμε ότι υπάρχουν δάνεια γλωσσικά στοιχεία και
στα τρία γένη. Εκτός από αυτά που παραμένουν άκλιτα,
συναντάμε και ουσιαστικά τα οποία έχουν περάσει στο
στάδιο της δευτερογενούς προσαρμογής ακολουθώντας τα

κλιτικά παραδείγματα των αμιγώς νεοελληνικών λεξικών
μονάδων. Παρακάτω, παρατίθενται παραδείγματα κλιτών
λεξικών δανείων της Νεοελληνικής από την Αγγλική ανά
κλιτική τάξη με βάση τα εξής κριτήρια:
α) τη συστηματικότητα που παρατηρείται στην
εμφάνιση των θεματικών αλλόμορφων και
β) “τη μορφή του συνόλου των κλιτικών επιθημάτων
που συνδέονται με αυτά” (Ράλλη, 2005). Παρατηρούμε όμως
ότι η πλειοψηφία των δάνειων ουδετέρων ουσιαστικών
παραμένουν άκλιτα.
Κατά το στάδιο της πρωτογενούς προσαρμογής, όταν
ένα ουσιαστικό εντάσσεται σε μια γραμματική κατηγορία,
αποκτά γένος (Αναστασιάδη-Συμεωνίδη, 1994). Στη συνέχεια,
κατά το δεύτερο στάδιο γίνεται κλιτό στοιχείο και εντάσσεται
σε κάποιο κλιτικό παράδειγμα. Έτσι παρατηρούμε:
 Τα [+έμψυχα] [+προσαρμοσμένα] ουσιαστικά φέρουν

συνήθως το αρσενικό ή θηλυκό γένος και σπάνια το
ουδέτερο. Τα γένη που αποκτούν στη Νεοελληνική έχουν
να κάνουν άμεσα με το φύλο του σημαινόμενου
στοιχείου, δηλαδή υπάρχει άμεση σχέση του φυσικού με
το γραμματικό γένος. Π.χ. μεθοδιστής ο <αγγλ. methodist
(αρσενικό) - σεξολόγος η <αγγλ. sexologist (θηλυκό) -
αλλά φρικιό το <αγγλ. freak (ουδέτερο).
 Τα [+έμψυχα] [-προσαρμοσμένα] ουσιαστικά φέρουν και
τα τρία γένη και υπάρχει άμεση σχέση με το φύλο του
σημαινόμενου στοιχείου στην Αγγλική γλώσσα. Π.χ.
καμεραμάν ο <αγγλ. cameraman (αρσενικό),
μπιζνεσγούμαν η <αγγλ. businesswoman (θηλυκό),
πόιντερ το <αγγλ. pointer (ουδέτερο).
 Τα [-έμψυχα] [+προσαρμοσμένα] ουσιαστικά φαίνονται

να μοιράζονται ανάμεσα στα τρία γένη. Επομένως, έχουμε
λεξικές μονάδες που είναι: (αρσενικά) εβονίτης ο <αγγλ.
ebonite, βιορυθμός ο <αγγλ. biorhythm, (θηλυκά)
αντιβίωση η <αγγλ. antibiosis, δισκέτα η <αγγλ. diskette
και (ουδέτερα) ακρώνυμο το <αγγλ. acronym, λέξημα το
<αγγλ. lexeme.
 Τα [-έμψυχα] [-προσαρμοσμένα] ουσιαστικά συνήθως
είναι ουδετέρου γένους. Π.χ. βόλεϊ το <αγγλ. volleyball,
γουέστερν το <αγγλ. western. Υπάρχουν όμως και
περιπτώσεις που [-έμψυχα] ουσιαστικά λόγω κάποιων
παραμέτρων, κυρίως κοινωνιολογικών, φέρουν
διαφορετικό από το ουδέτερο γένος. Θηλυκά είναι όροι
όπως: κόκα κόλα η <αγγλ. Coca-cola, ρέγκε η <αγγλ.
reggae, ενώ συναντάμε και αρσενικά του τύπου:
κομπιούτερ ο <αγγλ. computer, σπούτνικ ο <αγγλ. sputnik.
2.1.2 Τα άκλιτα ουσιαστικά
Για την κατηγορία των άκλιτων ουσιαστικών μπορούμε να

παρατηρήσουμε τα εξής:
 Μερικά ουσιαστικά διατηρούν τον ίδιο τύπο στον ενικό

και πληθυντικό αριθμό: το μπλέντερ - τα μπλέντερ
(<αγγλ. blender - blenders ) ή σχηματίζουν πληθυντικό
κατ’ αναλογία με τον Αγγλικό όρο. Π.χ. το / τα βιντεοκλίπ
ή τα βιντεοκλιπς <αγγλ. video clip / video clips.
 Υπάρχουν στην ίδια κατηγορία ουσιαστικά που
χρησιμοποιούνται μόνο στον πληθυντικό αριθμό όπως
μίντια τα <αγγλ. media, ντραμς τα & (σπάν.) ντραμς η
<αγγλ. drums.
 Ουσιαστικά τα οποία στη Γ2 είναι πάντα πληθυντικός. Ο

όρος shorts (=κοντό παντελόνι) στα Ελληνικά
χρησιμοποιείται ως “σορτς ” με την έννοια τόσο του
ενικού όσο και του πληθυντικού. Αντίθετα, ουσιαστικά
που στην Αγγλική βρίσκονται πάντα στον ενικό αριθμό,
στη Νεοελληνική χρησιμοποιούνται με τη σημασία του
πληθυντικού κατ’ αναλογία με παρόμοια λέξη που
υπάρχει ήδη στο λεξιλόγιο του ομιλητή της. Π.χ. μπίζνες οι
<αγγλ. business (εν.) πληθ. κατά το δουλειές.
 Ουσιαστικά που στην Αγγλική τους μορφή αποτελούν
χαλαρά πολυλεκτικά σύνθετα (video clip - video club)
στην Ελληνική χρησιμοποιούνται ως ένας όρος
(βιντεοκλίπ, βιντεοκλάμπ).
 Αντίθετα με το προηγούμενο παράδειγμα, σύνθετες λέξεις
της Αγγλικής παίρνουν στη Νεοελληνική τη μορφή του
χαλαρού πολυλεκτικού σύνθετου χωρίς όμως η κάθε
λέξη ατομικά να χρησιμοποιείται στη Γ1 ως αυτόνομο
γλωσσικό δάνειο. Π.χ. γουίντ σέρφιγκ το <αγγλ.
windsurfing, γκρέιπ φρουτ το <αγγλ. grapefruit.
 Σε περιπτώσεις όπως αυτή του βόλεϊ (το) & βόλεϊ μπολ
<αγγλ. volleyball, έχουμε τη χρήση του δανείου ως όλο -
σύνολο όπως χρησιμοποιείται και στην Αγγλική γλώσσα ή
με την αποβολή του ενός όρου του συνθέτου. Π.χ.
μπάσκετ το <basketball.
 Ουσιαστικά τα οποία στην Αγγλική γλώσσα (Γ2)
εμφανίζουν ενικό και πληθυντικό αριθμό στη
Νεοελληνική διατηρούν τους κατ’ αναλογία τύπους για να
αναφερθούν είτε στον ενικό είτε στον πληθυντικό πχ.
κόμικς το/τα & κόμικ το/τα <αγγλ. comic & πληθ. comics.
 Συγκεκριμένα προϊόντα ως σημαίνοντα αποκτούν
περιεχόμενο και αποδίδονται σε μια ευρύτερη σειρά
ομοειδών προϊόντων από το σήμα κατατεθέν ενός από
αυτά τα αντικείμενα. Π.χ. μπλακ εν ντέκερ το <αγγλ. Black

and Decker σήμα κατατ., ελάνκα το <αγγλ. Helanca σήμα
κατατ.
2.1.3 Τα κλιτά ουσιαστικά
Τα κλιτά ουσιαστικά μπορούν να καταταχθούν στις

παρακάτω κλιτικές τάξεις, όπως αυτές ορίζονται από την
Ράλλη (2005).
1η Κλιτική Τάξη - (Αρσενικά /Θηλυκά - χωρίς αλλομορφική

ποικιλία στο θέμα):
ανδρολόγος ο - δαρβινισμός ο - γεροντολόγος η
2η Κλιτική τάξη - (Αρσενικά - ίδια αλλομορφική ποικιλία &
κλιτικά επιθήματα (-ς, -Ø, -ες, -ων):
ανθρακίτης ο, - βόας ο
3η Κλιτική τάξη - (Θηλυκά - ίδια αλλομορφική ποικιλία &
κλιτικά επιθήματα (-Ø, -ς, -ες, -ων):
αναισθησιολογία η, αντιφεμινίστρια η
4η Κλιτική τάξη - (Θηλυκά - αρχαιοπρεπή με ποικιλία στη
γενική -ης ή -έως ):
αντιβίωση η, βιοσύνθεση η
5η Κλιτική τάξη - (Ουδέτερα σε -ο - Χωρίς αλλομορφία ):
δολάριο το - εξωκάρπιο το
6η Κλιτική τάξη - (Ουδέτερα σε -ι - Χωρίς αλλομορφία):
μπλόκι το, τζιμάνι το
7η Κλιτική τάξη - (Ουδέτερα σε -ος αρχαιοπρεπή):
βένθος το
8η Κλιτική τάξη - (Ουδέτερα με συστηματική θεματική
αλλομορφία):
λέξημα το, πολύλημμα το
2.1.4 Θεματικές ενότητες των ουσιαστικών
Η Νεοελληνική γλώσσα αντλεί τα δάνεια ουσιαστικά

της από την Αγγλική κυρίως από τις παρακάτω γενικές
θεματικές ενότητες σε κάθε μια από τις οποίες αναφέρονται
ενδεικτικά κάποια παραδείγματα:
1. Επιστήμη: Ιατρική, φυσική, γεωλογία, χημεία,

τεχνολογία, ζωολογία, ανθρωπολογία
 αεροθεραπεία η (λόγ.) <αγγλ. aerotherapy -

ενδοφλεβίτιδα η (λόγ.) <αγγλ. endophlebitis -
μαστογραφία η (λόγ.) <αγγλ. mastography
 μακρόκλιμα το (λόγ.) <αγγλ. macroclimate - μποφόρ
το (άκλ.) (λόγ.) <αγγλ. beaufort - ποζιτρόνιο το (λόγ.)
<αγγλ. positron
 καλδέρα η & καλντέρα η (λόγ.) <αγγλ. caldera <ισπαν.
caldera - πετρογονία η (λογ.) <αγγλ. petrogony
 φρέον το (άκλ.) (λόγ.) <αγγλ. Freon - ξένον το & ξένο το
(χωρίς πληθ.) (λόγ.) <αγγλ. xenon - κρυπτόν το (χωρίς
πληθ.) (λόγ.) < αγγλ. krypton
 βιντεοκάμερα η (λόγ.) <αγγλ. video camera - μόντεμ το
(άκλ.) (λόγ.) <αγγλ. modem σύντμ. του mo(dulator)
dem(odulator) - ραδιοτηλέγραφος ο (λόγ.) <αγγλ.
radiotelegraph - αερομηχανική η (λόγ.) <αγγλ. aero
mechanics
 πιράνχας το & πιράνχα το (άκλ.) (λόγ.) <αγγλ. piranha
και πληθ. piranhas - κοάλα το (άκλ.) (λόγ.) <αγγλ. koala
- αρτιοδάκτυλα τα (λόγ.) <αγγλ. artiodactyles
 παλαιοανθρωπολογία η (λόγ.) <αγγλ.
paleoanthropology
2. Σπορ, τέχνη, μουσική, διασκέδαση, παιχνίδι
 γουίντ σέρφιγκ το & σέρφιγκ το (άκλ.) (λόγ.) <αγγλ.

windsurfing - μπάσκετ το & μπάσκετ μπολ το (άκλ.)
(λόγ.) <αγγλ. basketball
 καμεραμάν ο (λόγ.) <αγγλ. cameraman - ξηρογραφία η
(λόγ.) <αγγλ. xerography - ριμέικ το (άκλ.) (λόγ.) <αγγλ.
remake
 τζαζ μπαντ η (άκλ.) (λογ.) <αγγλ. jazz band - μιούζικ
χολ το (άκλ.) (λόγ.) <αγγλ. music hall - μπόσα νόβα η
(άκλ.) (λόγ.) <αγγλ. bossa nova
 τουίστ το (άκλ.) (λόγ.) <αγγλ. twist - σίριαλ το (άκλ.)
(λόγ.) λόγ. <αγγλ. serial - τζουκ μποξ το (άκλ.) (λόγ.)
<αγγλ. jukebox
 μπλακ τζακ το (άκλ.) (λόγ.) <αγγλ. blackjack - πόκα η
(λόγ.) <αγγλ. poker - ρόλερ το (άκλ.) (λόγ.) <αγγλ. roller
3. Ενημέρωση, τύπος
 πρες κόνφερανς η (άκλ.) (λόγ.) <αγγλ. press

conference - ταμπλόιντ το (άκλ.) (λόγ.) <αγγλ. tabloid
- μίντια τα (άκλ.) (λόγ.) <αγγλ. media - κρόουλ το
(άκλ.) (λόγ.) <αγγλ. crawl
4. Διαμονή, σπίτι, κουζίνα
 μοτέλ το (άκλ.) (λόγ.) < αγγλ. motel - μπαγκαλόου το &

μπαγκαλόουζ το (άκλ.)
 λίβιγκ ρουμ το (άκλ.) (λόγ.) <αγγλ. living room - χολ το
(άκλ.) (λόγ.) <αγγλ. hall - μεζονέτα η (λόγ.) <αγγλ.
maisonett(e) -α <γαλλ. maisone e `σπιτάκι΄
 τάπερ το (άκλ.) (λόγ.) <αγγλ. Tupper(ware) - πυρέξ το

(άκλ.) (λόγ.) <αγγλ. Ρyrex σήμα κατατ. - γκριλ το (άκλ.)
(λόγ.) <αγγλ. grill
5. Όπλα, αστυνομία, στρατός
 ρεβόλβερ το (άκλ.) (λόγ.) <αγγλ. revolver - μπαζούκας

το (άκλ.) (λόγ.) <αγγλ. bazookas - μπράουνιγκ το (άκλ.)
(λόγ.) <αγγλ. browning <ανθρωπονύμιο Browning
(Aμερικανός οπλοποιός)
 ντέτεκτιβ ο & ντετέκτιβ ο & ντέντεκτιβ ο & ντεντέκτιβ
ο (άκλ.) (λόγ.) <αγγλ. detective - πόλισμαν ο (άκλ.)
πληθ. πολισμάνοι & πολισμάνος ο & πόλιτσμαν ο
(λόγ.) <αγγλ. policeman
 κομάντο ο (άκλ.) & κομάντος ο (άκλ.) & κομάντο το
(άκλ.) προφ. πληθ. και κομάντα (λόγ.) <αγγλ.
commando & πληθ. commandos
6. Θεωρητικά / κοινωνικά ρεύματα, θρησκεία, φιλοσοφία,

πολιτική, νομοθεσία
 μπιχαβιορισμός ο (λόγ.) <αγγλ. behaviorism -

τεχνοκρατία η (λόγ.) <αγγλ. technocracy
 στάτους κβο το (άκλ.) (λόγ.) <αγγλ. status quo -
σοβινιστής ο, θηλ. σοβινίστρια η (λόγ.) <αγγλ.
chauvinist - χουλιγκανισμός ο (λόγ.) <αγγλ. <αγγλ.
hooliganism
 ταλμούδ το (άκλ.) λόγ. <αγγλ. talmud - πρεσβυτεριανοί
οι (λόγ.) <αγγλ. πληθ. Ρresbyterians - ισλαμιστής ο,
θηλ. ισλαμίστρια η (λόγ.) <αγγλ. islamist
 κάρμα η (χωρίς πληθ.) (λόγ.) <αγγλ. karma -
αρχαιολατρία η (λόγ.) <αγγλ. archeolatry -
αγνωστικιστής ο, θηλ. αγνωστικίστρια η (λόγ.) <αγγλ.

agnostic - θεοσοφισμός ο (λόγ.) <αγγλ. theoso phism
 παναμερικανισμός ο (λόγ.) <αγγλ. Ρan-Americanism -
ευρωκομμουνισμός ο (λόγ.) <αγγλ. euro-communism -
παντουρανισμός ο (λόγ.) <αγγλ. Ρan-Turanism
 πόιντ σίστεμ το (άκλ.) λόγ. <αγγλ. point system -
7. Άνθρωπος, χαρακτηρισμός, αισθήματα, κοινωνικός

τίτλος
 βαμπ η (άκλ.) (λόγ.) <αγγλ. vamp - καουμπόης ο &

καουμπόι ο (άκλ.) <αγγλ. cowboy - μπέμπης ο, θηλ.
μπέμπα η (λόγ.) <αγγλ. baby
 εγωτιστής ο, θηλ. εγωτίστρια η λόγ. <αγγλ. egotist -
σούπερμαν ο (άκλ.) <(λόγ.) αγγλ. superman -
τζέντλεμαν ο (άκλ.) (λόγ.) <αγγλ. gentleman
 στρες το (άκλ.) (λόγ.) <αγγλ. stress - πυροφοβία η λόγ.
<αγγλ. pyrophobia - κόμπλεξ το (άκλ.) (λόγ.) <αγγλ.
complex
 λαίδη η (λόγ.) <αγγλ. lady - λόρδος ο, θηλ. λαίδη η
(λόγ.) <αγγλ. lord - σερ ο (άκλ.) λόγ. <αγγλ. Sir
8. Αντικείμενα, μηχανήματα, αυτοκίνητα, μεταφορές,

εργαλεία
 ατζέντα η <αγγλ. agenda - κλιπς το & κλιπ το (άκλ.)

(λόγ.) <αγγλ. clip & πληθ. clips - μπούμεραγκ το (άκλ.)
(λόγ.) <αγγλ. boomerang
 μπουλντόζα η <αγγλ. bulldoz(er) - γκρέιντερ το (άκλ.)
<αγγλ. grader - προπέλα η <αγγλ. (βρετανική προφ.)
propeller
 ράλι το (άκλ.) (λόγ.) <αγγλ. rallye - τζιπ το (άκλ.) <αγγλ.

jeep
 τάνκερ το (άκλ.) <(λόγ.) < αγγλ. tanker - τραμ το (άκλ.)
< (λόγ.) <αγγλ. tram - μότορσιπ το (άκλ.) (λόγ.) < αγγλ.
motor ship
 μπλακ εν ντέκερ το (άκλ.) λόγ. <αγγλ. Black and Decker
σήμα κατατεθέν
9. Αγορά, επιχείρηση, εμπόριο, οικονομία, περιουσία
 στοκ το (άκλ.) λόγ. <αγγλ. stock - σουπερμάρκετ το

(άκλ.) (λόγ.) <αγγλ. supermarket
 μάνατζμεντ το (άκλ.) (λόγ.) <αγγλ. management -
μάνατζερ ο (άκλ.) (λόγ.) <αγγλ. manager - μάρκετιγκ το
(άκλ.) (λόγ.) <αγγλ. marketing
 ντίλερ ο, θηλ. ντίλερ η (άκλ.) (λόγ.) <αγγλ. - dealer -
φομπ το (άκλ.) (λόγ.) <αγγλ. fob αρκτικόλ. f(ree) o(n)
b(oard) - ντάμπιγκ το (άκλ.) (λόγ.) <αγγλ. dumping
 εμπάργκο το (άκλ.) (λόγ.) <αγγλ. embargo -
ευρωδολάριο το (λόγ.) <αγγλ. euro dollar - γεν το
(άκλ.) (λόγ.) <αγγλ. yen
 κιμπούτς το (άκλ.) (λόγ.) <αγγλ. kibbutz
10. Τοποθεσία, ταξίδια

 πάρκιγκ το & (προφ.) πάρκιν το (άκλ.) <αγγλ. parking -
ράντζο το & ράντσο το <αγγλ. ranch - μαρίνα η (λόγ.)
< αγγλ. marina
 βίζα η <αγγλ. visa - κρις κραφτ το (άκλ.) (λόγ.) <αγγλ.
Chris Craft σήμα κατατεθέν
11. Γλώσσα, εκπαίδευση, έκφραση
 ακρώνυμο το (λόγ.) <αγγλ. acronym - λέξημα το (λόγ.)

<αγγλ. lexeme - σλόγκαν το (άκλ.) (λόγ.) < αγγλ. slogan
 μάστερ το (άκλ.) (λόγ.) <αγγλ. master of arts - τεστ το
(άκλ.) (λόγ.) <αγγλ. test - υπνοπαιδεία η (λόγ.) <αγγλ.
hypnopaedia
 μπλακ χιούμορ το (άκλ.) (λόγ.) <αγγλ. black humor
12. Τροφή
 κέτεριγκ το (άκλ.) (λόγ.) <αγγλ. catering - χάμπουργκερ

το (άκλ.) (λόγ.) <αγγλ. hamburger - κορν μπιφ το (άκλ.)
(λόγ.) <αγγλ. corn beef - φαστφούντ το (άκλ.) (λόγ.)
<αγγλ. fast-food
13. Μόδα, καλλωπισμός, ένδυση, ύφασμα
 μόντελιγκ το (άκλ.) λόγ. <αγγλ. modeling

 άφτερ σέιβ το (άκλ.) (λόγ.) <αγγλ. after-shave (lotion) -
μέικ απ το (άκλ.) (άκλ.) (λόγ.) <αγγλ. makeup - πίλιγκ
το (άκλ.) (λόγ.) <αγγλ. peeling
 βερμούδα η (λόγ.) <αγγλ. πληθ. bermuda shorts -
μπέιμπι ντολ το (άκλ.) (λόγ.) <αγγλ. baby-doll - μπόξερ
το & μποξεράκι το (λόγ.) < αγγλ. boxer shorts
 κάμποτ το (άκλ.) & κάμποτο το <αγγλ. cabot - μοχέρ το
(άκλ.) (λόγ.) <αγγλ. mohair - τουίντ το (άκλ.) (λόγ.)
<αγγλ. tweed
14. Υλικό
 αδαμαντίνη η (λόγ.) <αγγλ. adaman tine - φωτογκρέι

το (άκλ.) (λόγ.) <αγγλ. photogray - εβονίτης ο (λόγ.)
<αγγλ. ebonite - πλαστελίνη η (λόγ.) <αγγλ. plastelline
<Ρlastilina σήμα κατατ.
2.1.5 Παράγωγα ουσιαστικών
Από τα δάνεια ουσιαστικά στη Νεοελληνική προκύπτει

η παραγωγή ουσιαστικών, επιθέτων, ρημάτων και
επιρρημάτων.
Α. Επιθήματα ουσιαστικών από ουσιαστικά
1 -άκιας κομπουτερ-άκιας ο <κομπιούτερ το /

ροκ-άκιας ο <ροκ η
2 -ας κομπουτερ-άς ο <κομπιούτερ το
(επαγγελματικό επίθημα) / ροκ-άς ο <η
ροκ
3 -ακι κομπιουτερ-άκι το <κομπιούτερ το
(υποκοριστικό επίθημα) / μπαρ-άκι το
<μπαρ το / τηλεφωνάκι το <τηλέφωνο το
4 -ης λινοτύπ-ης ο < λινοτυπ-ία η
5 -αρα ματσ-άρα η <ματς το (μεγεθυντικό
επίθημα) / σουτ-άρα η < σουτ το
6 -ουλης/-ούλα μπεμπ-ούλης ο <μπέμπ-ης ο / μπεμπ-
ούλα ν <μπέμπ-α η
7 -ερης μπολντοζ-έρης ο <μπουλντόζα η
(επαγγελματικό επίθημα)
8 -ουχος νταμπλ-ούχος ο <νταμπλ το
9 -ος ντόκ-ος ο <ντοκ το / παραψυχολόγ-ος ο,

η <παραψυχολογ-ία η
10 -ίστας/-ιστρια ντραμ-ίστας ο <ντράμς τα / ραλίστας ο
<ράλι το / τζαζίστας ο <τζαζ η /
πεντικιουρ-ίστας ο / πεντικιουρ-ίστρια η
<πεντικιούρ το
Β. Επιθήματα επιθέτων από ουσιαστικά
Η πλειοψηφία των παράγωγων επιθέτων από τα

δάνεια ουσιαστικά σχηματίζεται με το επίθημα –ικ(ος)
τονισμένο ή άτονο
1 -ικος αλλομορφ-ικ(ός -ή -ό) <αλλόμορφ-ο το

κομπλεξ-ικ(ός, -ή, -ό) <κόμπλεξ το
2 -ενιος αλουμιν-ένι(ος, -α, -ο) <αλουμίν-ιο το
3 -ης / -ίσσα αρχαιολάτρ-ης ο / αρχαιολάτρ-ισσα η

<αρχαιολατρία η
4 -ίστικος δρακουλ-ίστικ-ος ο <δράκουλ-ας ο
5 -ικος καουμπό –ικ(ος, η, -ο) <καουμπό-ης ο

(άτονο επίθημα)
λινοτυπ-ικ(ός -ή –ό) <λινοτυπ-ία η
(τονισμένο επίθημα)
6 -ακός κολεγι-ακ(ός, ή, ό) <κολέγι-ο το
7 -ούχος κορτιζον-ούχ(ος, -α, -ο) <κορτιζόν-η η
8 -άτος σουινγκ-άτος ο <σουίνγκ το

Γ. Επιθήματα ρημάτων από ουσιαστικά
Τα περισσότερα ρηματικά παραγόμενα από δάνεια

ουσιαστικά φέρουν το επίθημα - αρω
1 -αρω σκορ-άρω <σκορ το

στρεσ-άρω <στρες το
2 -ω τηλετυπ-ώ <τηλέτυπ-ο το
τηλεφων-ώ <τηλέφων-ο το
3 -ούμαι ανδροκρατ-ούμαι <ανδροκρατία η
2.2 Επίθετα
Αριθμητικά τα δάνεια επίθετα από την Αγγλική

γλώσσα εμφανίζονται να είναι λιγότερα από τα ουσιαστικά
αφού δεν παρουσιάζουν την αυτονομία των ουσιαστικών.
Μορφολογικά, τα συγκεκριμένα επίθετα μπορούν να
ταξινομηθούν σε δύο γενικές κατηγορίες σε σχέση με το
βαθμό προσαρμογής τους στο μορφολογικό υποσύστημα της
γλώσσας υποδοχής. Εμφανίζονται ως άκλιτες γλωσσικές
μονάδες αλλά και ως εκείνες οι οποίες έχουν αφομοιωθεί
από τη γραμματική των επιθέτων και είναι κλιτά. Από την
άλλη, και οι δύο κατηγορίες εμφανίζονται σε μεγάλο βαθμό
να αποτελούν κωδικοποιημένα λεξικά στοιχεία. Τα άκλιτα
δάνεια επίθετα δεν τηρούν την προϋπόθεση της συμφωνίας
του γένους, αριθμού και πτώσης στοιχείο το οποίο
απαραίτητα ισχύει για τα προσαρμοσμένα στο μορφολογικό
επίπεδο της Νεοελληνικής. Έτσι, σε ανάλογες ονοματικές
φράσεις, έχουμε περιπτώσεις συμφωνίας όπως: “ένας
χολιγουντιανός τύπος”, “ο υδρολογικός χάρτης” ενώ “ένα

σούπερ αυτοκίνητο”.
2.2.1 Θεματικές κατηγορίες των επιθέτων
Τα δάνεια επίθετα που προέρχονται από την Αγγλική

γλώσσα μπορούν να ταξινομηθούν στις παρακάτω θεματικές
ενότητες:
1. Ένδυση - Πρώτη ύλη
Είναι μια θεματική ενότητα που “φιλοξενεί” ένα

μεγάλο αριθμό δανείων επιθέτων σε σχέση με το γενικό
σύνολο και περιλαμβάνει κυρίως άκλιτα λεξικά στοιχεία
σχετικά με την ένδυση ή το υλικό της.
 μάξι (άκλ.) (λόγ.) <αγγλ. maxi - γιούνισεξ (άκλ.) (λογ.)

<αγγλ. unisex
 ακρυλικός -ή –ό (λόγ.) <αγγλ. acrylic – χακί (άκλ.) (λόγ.)
<αγγλ. khaki
2. Επιστήμη - Φυσική - Τεχνολογία
Πληθυσμιακά αποτελεί μια μεγάλη κατηγορία

επιθέτων τα οποία στην πλειοψηφία τους είναι κλιτά λόγια
δάνεια
 Κλιτά:
αβιογενετικός -ή -ό (λόγ.) <αγγλ. abiogenetic
<abiogene(sis) - βιονικός -ή –ό (λόγ.) <αγγλ. bion(ic) -
αντιστατικός -ή –ό (λόγ.) <αγγλ. antistatic - κβαντικός
-ή -ό (λόγ.) <αγγλ. quantic <quant(a) -
ηλεκτρομαγνητικός -ή -ό (λόγ.) <αγγλ. electro

magnetic - στερεοφωνικός -ή -ό (λόγ.) <αγγλ.
stereophonic
 Άκλιτα:
κόμπακτ (άκλ.) (λόγ.) <αγγλ. compact - ναπάλμ (λόγ.)
<αγγλ. napalm
3. Αθλητισμός
Τα λιγοστά δάνεια επίθετα που αναφέρονται στον

αθλητισμό είναι άκλιτα ή κλιτά.
 Κλιτά: - αεροβικός -ή –ό (λόγ.) <αγγλ. aerobics

 Άκλιτα: στιπλ (άκλ.) (λόγ.) <αγγλ. steeple chase
4. Γλώσσα
Πρόκειται για κλιτές λεξικές μονάδες.
 ιδιωματικός -ή -ό (λόγ.) <αγγλ. idiomatic -

σανσκριτικός -ή -ό (λόγ.) <αγγλ. Sanskrit -
μονόγλωσσος -η -ο (λόγ.) <αγγλ. monoglot
5. Διατροφή
Στην κατηγορία αυτή περιλαμβάνονται άκλιτα

επίθετα.
 εβαπορέ (άκλ.) (λογ.) <αγγλ. evaporated milk

6. Εμπόριο
Στην κατηγορία αυτή περιλαμβάνονται άκλιτα

επίθετα.
 αντιτράστ (άκλ.) (λόγ.) <αγγλ. antitrast
7. Θεωρία - Θρησκεία - Πολιτική
Πρόκειται για δάνεια επίθετα που απορρέουν από

διάφορες κοινωνικές τάσεις, θεωρίες ή θρησκείες και
αναφερόμαστε σε κλιτά επίθετα προσαρμοσμένα στο
ελληνικό μορφολογικό σύστημα. Εμφανίζονται και στα
τρία γένη με το κλιτικό επίθημα -ος, -η, -ο.
 ψυχοσωματικός -ή -ό (λόγ.) <αγγλ. psychosomatic -

φονταμενταλιστικός -ή -ό (λόγ.) <αγγλ.
fundamentalistic - ολιστικός -ή -ό (λόγ.) <αγγλ.
holistic <holis(m)
 αγγλικανός -ή -ό (λόγ.) <αγγλ. Anglican, αθεϊστικός -ή
–ό (λόγ.) <αγγλ. atheistic
 ιμπεριαλιστικός -ή –ό (λόγ.) <αγγλ. imperialistic
8. Ιατρική
Η θεματική αυτή ενότητα περιλαμβάνει την

πλειοψηφία των δανείων επιθέτων. Είναι προσαρμοσμένα
δάνεια τα οποία χρησιμοποιούνται και στα τρία γένη με
το κλιτικό επίθημα -ος, -η, -ο. Στην Αγγλική γλώσσα τα
περισσότερα φαίνεται να λήγουν σε -ic ενώ κατά την
προσαρμογή τους στο μορφολογικό σύστημα της
Νεοελληνικής διατηρούν την ίδια μορφή αλλά δέχονται το

αντίστοιχο ελληνικό κλιτικό επίθημα.
 αντιαλλεργικός -ή -ό (λόγ.) <αγγλ. antiallergic,

αναβολικός -ή -ό (λόγ.) <αγγλ. anabolic, ενζυμικός -ή -
ό (λόγ.) <αγγλ. enzymic - αντιρευματικός -ή -ό (λόγ.)
<αγγλ. antirheumatic - σπασμολυτικός -ή -ό (λόγ.)
<αγγλ. spasmolytic
9. Ιδιωματικές λεξικές μονάδες:

Εδώ αναφερόμαστε σε δάνεια επίθετα της
Νεοελληνικής τα οποία χρησιμοποιούνται συνήθως ως
άκλιτα. Στη συγκεκριμένη περίπτωση η σχέση
σημαίνοντος και σημαινόμενου παραμένει ιδιότυπη και
πρόκειται για παραδείγματα συνυποδηλωτικών δανείων.
Αυτό σημαίνει ότι τα επίθετα αυτά θα μπορούσαν να μην
υπάρχουν στη Νεοελληνική αφού ήδη υπάρχει αντίστοιχη
ελληνική λέξη ή θα μπορούσε να βρεθεί. Ωστόσο, η συχνή
χρήση τους στη Νεοελληνική μπορεί να αποδοθεί στο
στοιχείο του ευφημισμού (Χριστοπούλου 2010:21), του
ιδιαίτερου κύρους ή χρωματισμού στη χρήση της
γλώσσας.
 φουλ (άκλ.) <αγγλ. full (αντί των γεμάτος, πλήρης,

κατάμεστος)
 μπιελάρ (άκλ.) <αγγλ. αρκτικόλ. b(eyond) l(ocal)
r(epair) (αντί του εξαντλημένος - τρελαμένος - εκτός
λειτουργίας)
 παρενθετικός -ή -ό (λόγ.) <αγγλ. parenthetic
<parenthe(sis) (που ξεφεύγει από το κυρίως θέμα της
ομιλίας, που παρεμβάλλεται στο λόγο για να
επεξηγήσει ή να συμπληρώσει) (Μπαμπινιώτης, 2005).
10. Καταγωγή - Προέλευση - Πολιτισμός
Μια επίσης μεγάλη κατηγορία δάνειων επιθέτων

τα οποία εμφανίζονται ως προσαρμοσμένα στη
Νεοελληνική, και επομένως είναι κλιτά, δηλώνουν την
προέλευση ή καταγωγή ενός ουσιαστικού με
χαρακτηριστικά [± έμψυχο]. Ως προσαρμοσμένα δε
δάνεια εμφανίζουν το κλιτικό επίθημα των επιθέτων στη
Νεοελληνική. Ωστόσο, μερικά επίθετα της ίδιας
κατηγορίας παραμένουν μη προσαρμοσμένα και συνεπώς
άκλιτα.
 παναμερικανικός -ή -ό (λόγ.) <αγγλ. Ρan-American -

αραμαϊκός -ή -ό (λόγ.) <αγγλ. Aramaic - νιγηριανός -ή
-ό (λόγ.) <αγγλ. Niger(ia)
 βικτοριανός -ή -ό (λόγ.) <αγγλ. victorian -
 Έθνικ (άκλ.) (λόγ.) <αγγλ. ethnic. (ορθογραφικό
δάνειο)
11. Κοινωνικά χαρακτηριστικά - Συναίσθημα &

Χαρακτηρισμοί
Στην κατηγορία αυτή ανήκουν επίθετα που έχουν

κοινωνική αναφορά, καταδεικνύουν συναισθήματα ή
χρησιμοποιούνται για να αποδώσουμε σε κάποιον κάποιο
χαρακτηριστικό και συμπεριλαμβάνουν τόσο κλιτές όσο
και άκλιτες λεξικές μονάδες. Τα κλιτά φέρονται ως
πλήρως προσαρμοσμένες λέξεις στο νεοελληνικό
μορφολογικό σύστημα ενώ οι μη κλιτές αποτελούν
ορθογραφικά δάνεια.
 Κλιτά
αμφισεξουαλικός -ή -ό <αγγλ. amphisexual,
πατριαρχικός -ή -ό (λογ.) <αγγλ. patriarchical,
τεχνοκρατικός -ή -ό (λόγ.) <αγγλ. technocratic
 Άκλιτα
σνομπ (λόγ.) <αγγλ. snob, σέξι (λόγ.) <αγγλ. sexy, σόκιν
(λόγ.) <αγγλ. shocking, σπέσιαλ (λόγ.) <αγγλ. special.
12. Μέγεθος
Τα δάνεια αυτά είναι άκλιτα ή κλιτά και μάλλον

ανήκουν στην κατηγορία των συνυποδηλωτικών και
ορθογραφικών δανείων.
 λιλιπούτειος -α -ο (λόγ.) <αγγλ. lilliputian

 κιγκ σάιζ (λόγ.) <αγγλ. king-size
13. Τέχνη
Κλιτά και άκλιτα επίθετα τα οποία σχετίζονται με

χαρακτηριστικά που αποδίδονται στη μουσική, στο
θέατρο και στον κινηματογράφο. Πρόκειται και εδώ για
λεξικά στοιχεία που ως κλιτά είναι πλήρως
προσαρμοσμένα στο ελληνικό μορφολογικό σύστημα. Τα
άκλιτα επίθετα της ίδιας κατηγορίας εμφανίζονται ως
ορθογραφικά δάνεια και χρησιμοποιούνται με δηλωτικό
περιεχόμενο ίδιο με κείνο της αγγλικής γλώσσας.
 Κλιτά
ψυχεδελικός -ή -ό (λόγ.) <αγγλ. psychedelic -
αντεργκράουντ (άκλ.) (λόγ.) <αγγλ. underground -
χολιγουντιανός -ή -ό (λόγ.) λόγ. <αγγλ. Hollywood -

πολύφωνος -η -ο (λόγ.) <αγγλ. polyphonous
 Άκλιτα
τζαζ (άκλ.) <αγγλ. jazz `παρόμοια αλλά ακαθόριστα
πράγματα, σαχλαμάρες
2.2.2. Κλίση επιθέτων
Στο στάδιο της πρωτογενούς μορφολογικής

προσαρμογής, τα επίθετα παραμένουν άκλιτα και δεν
εμφανίζουν την προβλεπόμενη από την γραμματική της
Νεοελληνικής συμφωνία γένους, αριθμού και πτώσης. πχ.
γιούνισεξ (άκλ.) (λόγ.) <αγγλ. unisex, σούπερ (άκλ.) (λόγ.)
<αγγλ. super, χακί (άκλ.) (λόγ.) <αγγλ. khaki.
Όμως η πλειοψηφία των δάνειων επιθέτων είναι
προσαρμοσμένα στο νεοελληνικό μορφολογικό σύστημα και
πιο συγκεκριμένα σχηματίζουν τα τρία γένη ακολουθώντας τα
κλιτικά παραδείγματα των υπόλοιπων επιθέτων της. Τα
αρσενικά ακολουθούν την πρώτη κλιτική τάξη (σύμφωνα με
το καλός - ωραίος), τα θηλυκά κλίνονται σύμφωνα με την
τρίτη κλιτική τάξη (σύμφωνα με το καλή - ωραία) και τα
ουδέτερα σύμφωνα με την πέμπτη (κατά το καλό - ωραίο)
(Ράλλη, 2005). Τα περισσότερα από αυτά τα λεξικά στοιχεία
προέρχονται από αρχαία ελληνικά θέματα τα οποία
δανείστηκε κυρίως η επιστήμη και η τεχνολογία για την
ονομασία στοιχείων που αφορούσαν στο αντικείμενο του
κάθε κλάδου. Η Νεοελληνική γλώσσα με τη σειρά της,
δανείζεται και προσαρμόζει στην ελληνική γραμματική τους
περισσότερους από αυτούς τους όρους.
2.2.3 Παράγωγα επιθέτων
Από τα δάνεια επίθετα προκύπτει η παραγωγή

επιθέτων, ουσιαστικών, ρημάτων και επιρρημάτων. Το δε
επίθημα σε κάθε περίπτωση μπορεί να τονίζεται ή να
παραμένει άτονο.
Α. Επιθήματα επιθέτων από επίθετα
1 -ικ(ος) αγγλικαν-ικ(ός, -ή, -ό) <αγγλικαν-(ός, -ή, -ό)

νέγρ-ικ(ος, -η, -ο) <νέργ-(ος, -α)
Β. Επιθήματα ουσιαστικών από επίθετα
1 -ισμ(ος) ιδιωματ-ισμ-ός ο <ιδιωματ-ικ-(ός -ή –ό)

σνομπ-ισμ-ός ο <σνομπ
2 - ία ομοιοθερμ-ία η <ομοιόθερμ-(ος -η –ο)
3 -αρία σνομπ-αρία η <σνομπ
4 -ης / -ρια πατερναλιστ-ής ο / πατερναλίστ-ρια η

<πατερναλιστ-ικ-(ός -ή -ό)
5 -οτητα σπασμωδικότητα η <σπασμωδικ-(ός -ή –ό)
Γ. Επιθήματα ρημάτων από επίθετα
1 -αρω φουλάρω <φουλ

σνομπ <σνομπάρω
Δ. Επιθήματα επιρρημάτων από επίθετα.
Ορισμένα επιρρήματα σχηματίζουν διπλούς τύπους με

δύο επιθήματα (-α, -ως).
1 -ά εθνοκεντρικ-ά <εθνοκεντρικ-(ός -ή –ό)

ορμονικ-ά <ορμονικ-(ός -ή –ό)
2 -ως παρενθετικ-ά / παρενθετικ-ώς <παρενθετικ-
(ός -ή –ό)
σπασμωδικ- ά / σπασμωδικ-ώς
<σπασμωδικ-(ός -ή –ό)
2.3 Ρήματα
Και στα ρήματα δεν διακρίνεται κάποια ιδιαίτερη

δυσκολία στο δανεισμό, με την προϋπόθεση όμως οι δάνειες
αυτές λεξικές μονάδες να προσαρμοστούν στο μορφολογικό
σύστημα της Νεοελληνικής, αποκτώντας κάποιο ρηματικό
επίθημα. Και τούτο είναι απαραίτητο μια και στην
Νεοελληνική το ρήμα θα πρέπει μορφολογικά να εκφράζει τα
χαρακτηριστικά του αριθμού, του προσώπου και της
ρηματικής όψης.
 Το συνηθέστερο ρηματικό επίθημα των δανείων της

Νεοελληνικής είναι το -άρω. Π.χ. σπιντάρω <αγγλ.
speed `ταχύτητα΄ - σερφάρω <αγγλ. surf , ριλαξάρω ή
ρελαξάρω <αγγλ. relax.
 Καταγράφηκε το ρήμα ραδιοτηλεγραφώ που
προέρχεται από το αγγλικό radiotelegraph με την
προσθήκη του επιθήματος -ω.
 Μια τρίτη κατηγορία δάνειων ρημάτων είναι εκείνη
κατά την οποία το ρήμα στην Αγγλική γλώσσα ως Γ2
σχηματίζεται από βάση ουσιαστικό και το ρηματικό

επίθημα -ize. Στην Ελληνική, το επίθημα –ize
μεταφέρεται ως -ίζω. Πχ. αλφαβητίζω <αγγλ.
alphabetize <alphabet <αρχ. αλφάβητ(ος) -ize = -ίζω -
υπνωτίζω <αγγλ. hypnotize <αρχ. υπνωτ(ικός) -ize = -
ίζω.
Επομένως στη συγκεκριμένη περίπτωση το -ίζω δεν

αποτελεί επίθημα της Νεοελληνικής αλλά προέρχεται από το
αγγλικό -ize.
2.3.1 Ρηματική κλίση των δάνειων ρημάτων
Στην ανάλυση της ρηματικής κλίσης ακολουθήθηκε

μια προσέγγιση που λαμβάνει υπόψη την “μορφηματική
υπόσταση των κλιτικών προσφυμάτων” όπως αυτά
συνδυάζονται με το θέμα και συνοψίζεται στο σχήμα [[θέμα]
Κλιτικό Επίθημα] (Ράλλη, 2005). Σύμφωνα με αυτό το
πρότυπο, τα ρήματα θεωρούνται δομικοί τύποι που
αποτελούνται πάντα από ένα θέμα (ρηματικό),
μονομορφηματικό ή πολύπλοκο, και ένα κλιτικό επίθημα για
να εκφράσει τον αριθμό και το πρόσωπο. Ο παραπάνω τύπος
μπορεί να διαφοροποιηθεί ως εξής [[θέμα] Κλιτικό Επίθημα]
Κλιτικό Επίθημα] όταν στο θέμα και πριν το κλιτικό επίθημα
του χρόνου / προσώπου προστίθεται το επίθημα που
εκφράζει την όψη, όταν αυτή πραγματώνεται στο ρήμα. Τα
ρήματα μπορούν να ταξινομηθούν στις παρακάτω κλιτικές
τάξεις:
 Τα ρήματα με το ρηματικό επίθημα -ω ανήκουν κλιτικά

στην 2η κλιτική τάξη και πιο συγκεκριμένα στην
υποκατηγορία ΚΤ2β (Ράλλη 2005) (ραδιοτηλεγραφώ
<αγγλ. radiotelegraph). Τα ρήματα αυτά κλίνονται

σύμφωνα με τα θεωρώ, φιλοσοφώ ή διαιρώ τα οποία
φαίνεται να προέρχονται από τα ρήματα της δεύτερης
συζυγίας των συνηρημένων ρημάτων της Αρχαίας
Ελληνικής. Χαρακτηριστικό αυτής της υποκατηγορίας
είναι ότι διατηρούν κάποια χαρακτηριστικά αρχαΐζουσας
κλίσης και γενικά παρουσιάζουν έλλειψη του
αλλόμορφου Χ(α) που είναι χαρακτηριστικό της κύριας
δεύτερης κλιτικής τάξης των ρημάτων. Πχ. αγαπ(ά)-ω.
 Τα ρήματα με το ρηματικό επίθημα –άρω ανήκουν
κλιτικά στην 1η κλιτική τάξη (σκανάρω <αγγλ. scan -άρω,
τσεκάρω <αγγλ. check, ριλαξάρω <αγγλ. relax -άρω). Στον
παρατατικό παρατηρούμε την εμφάνιση δύο τύπων
σκανάριζα και σκάναρα ενώ στον αόριστο το ίδιο ρήμα
εμφανίζει τους τύπους σκάναρα και σκανάρησα που
μπορούν να θεωρηθούν ως ελεύθερες ποικιλίες λόγω
κυρίως διαλεκτικών αποκλίσεων στη χρήση αλλά και την
εξέλιξη της γλώσσας.
 Τα ρήματα με το ρηματικό επίθημα -ίζω ανήκουν κλιτικά
και αυτά στην 1η κλιτική τάξη. (αλφαβητίζω <αγγλ.
alphabetize, υπνωτίζω <αγγλ. hypnotize).
2.3.2 Το επίθημα -άρω
Η συχνή χρήση του επιθήματος -άρω στη Νεοελληνική

γλώσσα το έχει μετατρέψει σε νεοελληνικό επίθημα που
χρησιμοποιείται στην παραγωγή και άλλων ρημάτων. Ως
βάση για την παραγωγή λαμβάνεται:
 Ένα ουσιαστικό. Π.χ. ζουμάρω <ζουμ το <αγγλ. zoom,

κομπλεξάρω <κόμπλεξ το <αγγλ. complex, σκοράρω
<σκορ το <αγγλ. score. Το επίθημα αυτό παρουσιάζεται
ιδιαίτερα παραγωγικό με τα άκλιτα δάνεια ουσιαστικά

ίσως γιατί αυτά δεν έχουν πλήρως προσαρμοστεί στο
νεοελληνικό μορφολογικό σύστημα και έτσι διευκολύνουν
τη διαδικασία της παραγωγής.
 Ένα επίθετο. Η χρήση του επιθέτου ως βάση παραγωγής
ενός ρήματος είναι μικρότερη από αυτή του ουσιαστικού
Πχ σνομπάρω <σνομπ <αγγλ. snob, φουλάρω <φουλ
<αγγλ. full. Και στην περίπτωση των επιθέτων το ρηματικό
επίθημα -άρω είναι ιδιαίτερα παραγωγικό με τα επίθετα
που βρίσκονται στο στάδιο πρωτογενούς προσαρμογής.
 Ένα ρήμα της Αγγλικής γλώσσας. Η κωδικοποίηση του
επιθήματος -άρω στη Νεοελληνική μπορεί να διαπιστωθεί
και από το γεγονός ότι χρησιμοποιούνται αμιγώς αγγλικής
προέλευσης ρήματα για την παραγωγή αντίστοιχων
Ελληνικών. Π.χ. Το ρήμα manage (=κατορθώνω -
διευθύνω) δεν έχει εισαχθεί ως δάνειο αλλά έχει
σχηματιστεί το αντίστοιχο του διευθύνω με λαϊκή χροιά,
“μανατζάρω”. Άλλα παραδείγματα είναι το τσεκάρω
<αγγλ. check - σκανάρω <αγγλ. scan και σερφάρω <αγγλ.
surf.
2.3.3 Παράγωγα ρημάτων
Από τα δάνεια ρήματα παρατηρούμε την παραγωγή

επιθέτων και ουσιαστικών σε περιορισμένο όμως αριθμό και
όχι σε όλα τα ρήματα.
Α. Επιθήματα ουσιαστικών από ρήματα
Τα επιθήματα που χρησιμοποιούνται για την

παραγωγή των ουσιαστικών είναι:
1 -μα Είναι το επίθημα που παρατηρείται στην παραγωγή

ουσιαστικού από τα ρήματα σε -άρω
τσεκάρισ-μα <τσεκάρ-ω (αλλόμορφο τσεκάρισ)
σκανάρισ-μα <σκανάρ-ω (αλλόμορφο σκανάρισ)
ραδιοτηλεγράφη-μα <ραδιοτηλεγραφ-ώ (αλλόμορφο
ραδιοτηλεγράφη)
2 -τή(ς) ραδιοτηλεγραφη-τής <ραδιοτηλεγραφ-ώ (αλλόμορφο
ραδιοτηλεγράφη)
Β. Επιθήματα επιθέτων από ρήματα
Τα επιθήματα που χρησιμοποιούνται για την

παραγωγή των επιθέτων είναι:
1 -τ(ός) σπινταρισ-τ-ός, -ή, -ό <σπιντάρω (αλλόμορφο

σπιντάρισ)
3. Άκλιτες λεξικές μονάδες και επιφωνήματα
Οι άκλιτες λεξιλογικές μονάδες και τα επιφωνήματα

(ουάου, ούρα, οκέι) εισάγονται στη Νεοελληνική γλώσσα
κυρίως για υφολογικούς λόγους. (Αναστασιάδη-Συμεωνίδη,
1994). Το λεξικό στοιχείο “σνιφ” χρησιμοποιείται στη
Νεοελληνική ως ηχομιμητικός όρος για να αποδώσουμε τον
ήχο που δημιουργείται από το ρούφηγμα της μύτης όταν
εισπνέουμε μια ουσία (αρνητική υποδήλωση) ή όταν κάποιος
κλαίει. Από αυτή τη μονάδα παράγεται το ρήμα “σνιφ-άρω”
και στη συνέχεια έχουμε την παραγωγή του ουσιαστικού
“σνιφάρ-ισμα”.
Τέτοιου είδους λεξικές μονάδες σπανίζουν στο

λεξιλόγιο της Νεοελληνικής ως Γ1 (γλώσσα υποδοχής) από τη
στιγμή που από πραγματολογική, ψυχολογική αλλά και
κοινωνιολογική άποψη δεν είναι εύκολο να εισαχθούν στο
λεξιλόγιο της. Η δυσκολία αυτή έχει να κάνει επίσης και με τη
δυνατότητα προσαρμογής παρόμοιων δάνειων λεξικών
μονάδων στο μορφολογικό κυρίως σύστημα της γλώσσας.
3.1 Επιθήματα
Τα επιθήματα πρέπει κατά τον δανεισμό τους να

παρουσιάζουν συχνή χρήση σε δάνειες λέξεις ώστε η χρήση
τους να απλωθεί και στο γενικότερο λεξιλόγιο της
Νεοελληνικής γλώσσας. Τότε μόνο μπορούμε να μιλάμε για
την προσαρμογή τους στη γλώσσα και τον χαρακτηρισμό τους
ως παραγωγικά στοιχεία όπως το ρηματικό επίθημα -αρω.
3.2 Επιρρήματα
Τα δάνεια επιρρήματα που αναφέρονται στο

λεξιλογικό υλικό είναι ελάχιστα. Η Νεοελληνική χρησιμοποιεί
μικρό αριθμό τέτοιων δανείων για πολλούς λόγους ανάμεσα
στους οποίους μπορούμε να αναφέρουμε τη δυσκολία
προσαρμογής τους στα ελληνικά μορφολογικά δεδομένα και
την επίδραση των πραγματολογικών, κοινωνιολογικών και
ψυχικών παραγόντων. Η φανερή αυτή έλλειψη δάνειων
επιρρημάτων επαρκώς αντισταθμίζεται από την παραγωγή
επιρρημάτων από άλλες δάνειες λεξικές μονάδες ή το ήδη
πλούσιο λεξικό υλικό της Νεοελληνικής που προϋπήρχε ως
βάση. Έτσι τα μοναδικά επιρρήματα που καταγράφηκαν
είναι:
τσιφ (λόγ.) <αγγλ. CIF αρκτικόλ. c(ost), i(nsurance

and) f(reight) έξοδα, ασφάλιση και μεταφορά΄]
φίφτι (λόγ.) <αγγλ. fifty-fifty]
φίφτι
άουτ <αγγλ. out
4. ΔΑΝΕΙΣΜΟΣ & ΣΥΝΘΕΣΗ
Η σύνθεση ως μια άκρως παραγωγική διαδικασία και

στη Νεοελληνική έχει άμεση σχέση με τα δάνεια από την
Αγγλική γλώσσα. Υποδηλώνει αλλά συνάμα μας καταδεικνύει
το βαθμό ενσωμάτωσης και κωδικοποίησης των δάνειων
λεξικών μονάδων στα υποσυστήματα μιας γλώσσας. Αποτελεί
ένα φαινόμενο σύμφωνα με το οποίο πολύπλοκα
μορφολογικά σχήματα δημιουργούνται από δύο τουλάχιστον
θέματα (Ράλλη, 2005).
4.1 Τα σύνθετα ως λεξικές μονάδες
Στην υποενότητα αυτή αναλύονται κάποιες βασικές

έννοιες που διέπουν τη σύνθεση και έχουν εφαρμογή στην
δημιουργία λεξικών δομών στις οποίες τουλάχιστον το ένα
θέμα είναι δάνειο από την Αγγλική γλώσσα.
 Τα σύνθετα αποτελούν “φωνολογικές λέξεις” αφού

φέρουν ένα τόνο. Στη λέξη “κλωνοποιώ” <κλων-ο-ποιώ ο
τόνος συμπίπτει με το δεύτερο συστατικό. Στο επίθετο
“μπαρόβιος” <μπαρ-ο-βίος ο τόνος είναι σε διαφορετική
θέση από ότι σε κάθε συνθετικό ξεχωριστά.
 Ένα δεύτερο χαρακτηριστικό που διατηρούν τα σύνθετα

τα οποία εξετάζουμε είναι η σημασιολογική αδιαφάνεια.
Έχουμε σύνθετα που η έννοιά τους προκύπτει από τον
συγκερασμό των επιμέρους σημασιών των συνθετικών
τους όπως στην περίπτωση του “κολεγιόπαιδο” (μαθητής
του κολεγίου). Στην ίδια όμως λέξη μπορεί να αποδοθεί
και η έννοια του “καλομαθημένου παιδιού” που
αποδεικνύει ότι το σύνθετο σημασιολογικά απέχει από τις
επιμέρους σημασίες των συνθετικών του.
 Και στις περιπτώσεις που υπεισέρχεται η σύνθεση με τη
χρήση δάνειων στοιχείων παρατηρούμε ότι στο προϊόν
της διαδικασίας μπορεί να μην εμφανίζονται ολόκληρες οι
λέξεις που ενώθηκαν αλλά τα θέματά τους.
ψευτοπέναλτι <ψευτ - πέναλτι (ψεύτικο πέναλτι)

πετροβάμβακας <πετρο - βάμβακας (βαμβάκι προϊόν
πετρελαίου)
 Η παρουσία του δείκτη σύνδεσης πιστοποιεί το ρόλο του

στη συνοχή των επιμέρους μερών ενός συνθέτου. Και εδώ
το φωνήεν -ο- χρησιμοποιείται ανάμεσα στα δύο
συνθετικά αλλά δεν έχει σε καμιά περίπτωση να κάνει με
το κλιτικό -ο κάποιου εκ των συνθετικών (Ράλλη, 2007).
κλωνοποίηση <κλων -ο-ποίηση
 Στη Νεοελληνική μπορούν να υπάρξουν “ψευδοσύνθετα”

με τη χρήση των στοιχείων όπως μικρο-, νέο-, παλαιό-,
ψευδο-, θεο- και ψιλο-. (Ράλλη, 2005). Τα στοιχεία αυτά
βρίσκονται στη διαδικασία της γραμματικοποίησης, άρα
μπορούν να θεωρηθούν ως συμφήματα και παράλληλα οι
παρακάτω λέξεις όχι ακριβή παραδείγματα συνθέτων. Η
παρουσία επομένως του -ο δε θεωρείται δείκτης

σύνθεσης αλλά μέρος του πρώτου συνθετικού.
παλιοβίντεο - παλιομοτέλ
 Στις σύνθετες λέξεις όπως παλιοβίντεο και κλωνοποίηση,

τα επιμέρους συστατικά φαίνονται να βρίσκονται σε
σχέση υπόταξης δηλαδή μια σχέση που υφίσταται
ανάμεσα σε ένα συστατικό που προσδιορίζει κάποιο άλλο
(προσδιοριζόμενο). Στη Νεοελληνική παρατηρούμε και
στο επίπεδο του δανεισμού τουλάχιστον το πρώτο μέρος
του σύνθετου να είναι θέμα και όχι ολοκληρωμένη λέξη,
παράλληλα με την εμφάνιση του “δείκτη σύνθεσης”. Σε
τέτοιες σχέσεις υπόταξης η θέση της κεφαλής της δομής
τοποθετείται αυστηρά στα δεξιά, δηλαδή ακολουθεί
πάντα το στοιχείο που προσδιορίζει τη βάση.
 Στις περιπτώσεις σύνθετων όπως το “παλιοπικάπ” η
παραγόμενη, μετά τη σύνθεση, λέξη παραμένει άκλιτο
ουσιαστικό όπως και η κεφαλή “πικάπ”. Τέτοιες δομές θα
μπορούσαν να θεωρηθούν του τύπου [Θέμα Λέξη] αφού
το δεύτερο συνθετικό είναι άκλιτος δάνειος τύπος.
Αποτελεί δε “φωνολογική λέξη” και ο τόνος διατηρείται
στην ίδια συλλαβή με αυτή όταν χρησιμοποιείται στο
λόγο ως ανεξάρτητη. Το ίδιο ισχύει και με τις λέξεις
“κλωνοποιώ” αλλά και “κλωνοποίηση”. Η δεύτερη
μάλιστα αποτελεί σύνθετο με το δεύτερο συνθετικό να
είναι παράγωγο. Το ότι ο τόνος της λέξης παραμένει στο
δεύτερο συνθετικό, είναι ένα επιπλέον στοιχείο ότι η
δομή του συνθέτου είναι [Θέμα Λέξη] και όχι [Θέμα
Θέμα]. Η δεύτερη δομή θα απαιτούσε μετακίνηση του
τόνου στην τρίτη από το τέλος συλλαβή προσμετρώντας
και τη συλλαβή του κλιτικού επιθήματος.
Η σύνθεση με βάση δάνειες λέξεις φαίνεται αρκετά

δύσκολη λόγω πολλών παραγόντων. Ο βαθμός
προσαρμοστικότητας του δάνειου στοιχείου σαφώς
επηρεάζει τη διαδικασία ένωσης δύο λέξεων ή θεμάτων.
Επίσης, όπως παρατηρούμε από το λεξικό σώμα που
χρησιμοποιήθηκε στην εργασία αυτή, μεγάλος αριθμός
λεξικών μονάδων έχουν μια μορφή “σύνθετης λέξης” στη Γ2
(πολυμορφηματικές). Κατά τη διαδικασία του δανεισμού και
της προσαρμογής τους στην γραμματική της Νεοελληνικής τα
περισσότερα δάνεια παρουσιάζουν μια διφυή δομή που είναι
χαρακτηριστικό όλων των ελληνικών σύνθετων λεξικών
μονάδων. Πολλές από αυτές προέρχονται προγενέστερα από
ήδη σύνθετα της Αρχαίας Ελληνικής ή της Λατινικής και
επομένως η περαιτέρω σύνθεση είναι πολύ δύσκολη.
Φαίνεται δηλαδή η γλώσσα να αντιμετωπίζει δάνειες λέξεις
όπως το “γραμμόφωνο, ραδιοβιολογία” ως σύνθετες αν και
στην πραγματικότητα δεν είναι αφού “δανείζονται” από την
Αγγλική με την συγκεκριμένη μορφή. Εξάλλου, το μεγαλύτερο
μέρος του δάνειου λεξιλογίου αφορά ορολογία και
συγκεκριμένο περιεχόμενο.
Συμπέρασμα
Η παραπάνω μελέτη εντάσσεται στη συγχρονική

μελέτη του φαινομένου του δανεισμού της Νεοελληνικής από
την Αγγλική, μια γλώσσα η οποία γλωσσικά επιδρά στην
πρώτη κυρίως από το μισό του 20ου αιώνα και μετά. Εξετάζει
τις αποκλίσεις των δανείων σε μορφολογικό επίπεδο από τον
πρόδρομό τους. Γίνεται φανερό από την έρευνα ότι, σε όλο το
φάσμα του φαινομένου αυτού, ο λεξικός δανεισμός είναι
εκείνος που υπερτερεί έναντι των άλλων μορφών. Και τούτο
είναι φυσιολογικό αν αναλογιστούμε ότι αυτή η μορφή του

δανεισμού είναι μια πιο επιφανειακή διαδικασία που δεν
επηρεάζει το βαθύτερο γλωσσικό σύστημα και δεν επιδρά
στη δομή της γλώσσας. Αριθμητικά μάλιστα παρατηρούμε ότι
ανάμεσα στις δάνειες λεξικές μονάδες της Νεοελληνικής από
την Αγγλική τα ουσιαστικά υπερτερούν έναντι των επιθέτων
και ακολουθούν τα ρήματα. Σύμφωνα με τα παραπάνω, τα
γραμματικά στοιχεία είναι εκείνα που πιο δύσκολα από όλα
τα άλλα γίνονται δεκτά ως δάνεια.
Στη διαδικασία της προσαρμογής του ένα δάνειο
λεξικό στοιχείο αποκτά το χαρακτηριστικό μιας γραμματικής
κατηγορίας. Κατόπιν εντάσσεται σε κάποιο αντίστοιχο προς
τη γραμματική κατηγορία κλιτικό παράδειγμα όταν είναι
κλιτό ή συμμετέχει σε διαδικασίες παραγωγής ή/και
σύνθεσης. Ο δανεισμός είναι άρρηκτα συνδεδεμένος με το
φαινόμενο της παραγωγής και σύνθεσης συμβάλλοντας έτσι
στη γλωσσική αλλαγή και ανανέωση.
ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ
1. ΠΑΡΑΓΩΓΕΣ ΛΕΞΙΚΕΣ ΜΟΝΑΔΕΣ ΕΛΛΗΝΙΚΩΝ

ΔΑΝΕΙΩΝ ΑΠΟ ΤΗΝ ΑΓΓΛΙΚΗ
1.1 ΠΑΡΑΓΩΓΑ ΑΠΟ ΔΑΝΕΙΑ ΟΥΣΙΑΣΤΙΚΑ
1.1.1 ΟΥΣΙΑΣΤΙΚΑ ΚΑΙ ΡΗΜΑΤΑ
ΠΑΡΑΓΩΓΑ
ΟΥΣΙΑΣΤΙΚΟ
ΟΥΣΙΑΣΤΙΚΟ ΡΗΜΑ
ανδροκρατία η ανδροκρατούμαι
καμπιουτεράκιας ο
κομπιούτερ το κομπιουτεράς ο
κομπιουτεράκι το
κόμπλεξ το κομπλεξάρω
λινοτυπία η λινοτύπης ο
μάνατζερ ο μανατζάρω
ματς το ματσάρα η
μίξερ το μιξάρω
μπαρ μπαράκι το
μπάσκετ
μπέμπα η μπεμπούλα η
μπέμπης ο μπεμπούλης ο
μπόξερ το μποξεράκι το
μπουλντόζα η μπολντοζέρης ο
νέγρος, -α νέγρικος, -η, -ο
νταμπλ το νταμπλούχος
ντοκ το ντόκος
ντράμερ ο ντραμίστας ο
ξηρογραφία η
παραψυχολόγος ο,
παραψυχολογία η
η
πάρκιν το παρκάρω
πεντικιουρίστας
πεντικιούρ το
πεντικιουρίστρια
ραδιόφωνο το ραδιοφωνάκι το
ράλι το ραλίστας ο
ροκάς ο
ροκ η
ροκάκιας ο
σιντάκι το
σιντί το
σιντιέρα η
σκετς το σκετσάκι το σκετσάρω
σκορ το σκοράρισμα το σκοράρω
σουτάκι το
σουτ το σουτάρα η σουτάρω
σοτάρισμα το
σπίκερ ο σπικάρω
σποτ το σποτάκι το
σπριντ το σπριντάρω
στοπ το στοπάρισμα το στοπάρω
στρες το στρεσάρισμα το στρεσάρω
τένις το τενίστας ο
τεντιμπόης ο τεντιμποϊσμός ο
τζαζ η τζαζίστας ο
τζιν τζινάκι το
τηλέτυπο το τηλετυπώ
τηλεφωνία η
τηλέφωνο το τηλεφώνημα το τηλεφωνώ
τηλεφωνάκι το
τοστ το τοστιέρα η
τσιπ το τσιπάκι το τσιπάρω
φαστφουντάδικο
φαστφούντ το
το
φιλμ το φιλμάκι το φιλμάρω
φλερτ το φλερτάρω
φορμάτ το φορμάρω
1.1.2 ΕΠΙΘΕΤΑ ΚΑΙ ΕΠΙΡΡΗΜΑΤΑ
ΠΑΡΑΓΩΓΑ
ΟΥΣΙΑΣΤΙΚΟ
ΕΠΙΘΕΤΟ ΕΠΙΡΡΗΜΑ
αγνωστικιστικός -ή
αγνωστικιστής ο
-ό
αλλομορφικός, -ή,-
αλλόμορφο το
ό
αλουμίνένιος, -α, -
αλουμίνιο το
ο
ανδροκρατία η
αρχαιολάτρης·
αρχαιολατρία η
αρχαιολάτρισσα
δρακουλίστικος, -η,
δράκουλας ο
-ο
εκλεκτικισμός ο εκλεκτικισμένα
καουμπόης ο καουμπόικος, η, -ο
κολέγιο το κολεγιακός, -ή, -ό

κόμπλεξ το κομπλεξικός, -ή, -ό

κορτιζονούχος, -α, -
κορτιζόνη η
ο
λινοτυπία η λινοτυπικός -ή -ό
μπάσκετ μπασκετικός μπασκετικά

ξηρογραφικός, -η, -
ξηρογραφία η
ο
ποπουλιστικός, -η,
ποπουλισμός ο
-ο
πουριτανικός, -ή, -
πουριτανός ο πουριτανικά
ό
πρεσβυτεριανοί πρεσβυτεριανός, -
οι ή,-ό
ραδιοαστρονομί ραδιοαστρονομικό
αη ς,-ή,-ό
ραδιοτηλεγραφί ραδιοτηλεγραφικό ραδιοτηλεγραφικ
αη ς, -ή, -ό ά
ραδιοτηλεφωνία ραδιοτηλεφωνικός, ραδιοτηλεφωνικ
η -ή, -ό ά
ραδιοφωνικός, -ή, -
ραδιόφωνο το ραδιοφωνικά
ό
ρεοστάτης ο ρεοστατικός, ή, -ό ρεοστατικά
ρευματολογικός, ή,
ρευματολογία η ρευματολογικά
-ό
σουίγκ το σουινγκάτος
τηλεπαθητικός, ή, -
τζιν τηλεπαθητικά
ό
τηλέφωνο το τηλεφωνικός, ή, ό τηλεφωνικά
υγροσκόπιο το υγροσκοπικός, ή, ό
1.2 ΠΑΡΑΓΩΓΑ ΟΥΣΙΑΣΤΙΚΑ ΚΑΙ ΕΠΙΘΕΤΑ ΑΠΟ ΔΑΝΕΙΑ

ΡΗΜΑΤΑ
ΠΑΡΑΓΩΓΑ
ΡΗΜΑΤΑ
ΟΥΣΙΑΣΤΙΚΑ ΕΠΙΘΕΤΑ
λιντσάρω λιντσάρισμα το
ραδιοτηλεγράφημα
το,
ραδιοτηλεγραφώ
ραδιοτηλεγραφητής
ο
σερφάρω σερφάρισμα το
σκανάρω σκανάρισμα το
σνιφάρω σνιφάρισμα το
σπινάρω σπινάρισμα το
σπινταριστός, -ή,
σπιντάρω
-ό
τσεκάρω τσεκάρισμα το
παρκάρω παρκάρισμα το
1.3 ΠΑΡΑΓΩΓΑ ΑΠΟ ΔΑΝΕΙΑ ΕΠΙΘΕΤΑ
1.3.1 ΕΠΙΘΕΤΑ ΚΑΙ ΡΗΜΑΤΑ
ΠΑΡΑΓΩΓΑ
ΕΠΙΘΕΤΑ
ΕΠΙΘΕΤΑ ΡΗΜΑΤΑ
αγγλικανός -ή -ό αγγλικανικός -ή -ό
σνομπ σνομπάρω
φουλ φουλάρω
1.3.2. ΟΥΣΙΑΣΤΙΚΑ ΚΑΙ ΕΠΙΡΡΗΜΑΤΑ
ΠΑΡΑΓΩΓΑ
ΕΠΙΘΕΤΑ
ΟΥΣΙΑΣΤΙΚΑ ΕΠΙΡΡΗΜΑΤΑ
εθνοκεντρικός -ή
εθνοκεντρικά
-ό
ηδονιστικός -ή -ό ηδονιστικά
ιδιωματικός -ή -ό ιδιωματισμός
ομοιόθερμος -η -
ομοιοθερμία
ο
ορμονικός -ή -ό ορμονικά
πανοραμικός -ή -
πανοραμικά
ό
παραψυχολογικός,- παραψυχολογικά,
η, -ο παραψυχολογικώς
παρενθετικός -ή -
παρενθετικά, -ως
ό
πατερναλιστικός - πατερναλιστής,
πατερναλιστικά
ή -ό πατερναλίστρια
σνομπαρία
σνομπ
σνομπισμός
σπασμωδικός -ή -
σπασμωδικότητα σπασμωδικά, -ως
ό
σπαστικός -ή -ό σπαστικά
στερεοφωνικός, -
στερεοφωνικά
ή -ό
τεχνοκρατικός -ή
τεχνοκρατικά
-ό
φαλλοκρατικός -ή
φαλλοκρατικά
-ό
ψυχοσωματικός -
ψυχοσωματικά
ή -ό
1.4 ΠΑΡΑΓΩΓΑ ΑΠΟ ΔΑΝΕΙΑ ΑΚΛΙΤΑ
ΠΑΡΑΓΩΓΑ
ΑΚΛΙΤΑ
ΡΗΜΑΤΑ
σνιφ σνιφάρω
2. ΠΙΝΑΚΑΣ ΔΑΝΕΙΩΝ ΤΗΣ ΝΕΟΕΛΛΗΝΙΚΗΣ ΑΠΟ ΤΗΝ

ΑΓΓΛΙΚΗ
2.1 ΟΥΣΙΑΣΤΙΚΑ
Α αναισθησιολογία η
αγγλικανισμός ο αναισθησιολόγος ο
αγιατολάχ ο ανακόντα η
αγνωστικισμός ο ανδροκρατία η
αγνωστικιστής ο ανδρολογία η
αγνωστικίστρια η ανδρολόγος ο
αδαμαντίνη η ανθρακίτης ο
αεροθεραπεία η ανθρωπογονία η
αερομηχανική η ανιόν το
αερόμπικ το αντιβίωση η
αζιμούθιο το αντίκλινο το
αθηρωσκλήρωση η αντιφεμινισμός ο
αϊλάινερ το αντιφεμινιστής ο
ακαθισία η αντιφεμινίστρια η
ακέλας ο αουτσάιντερ το
ακρώνυμο το απαρτχάιντ το
αλιγάτορας ο αρτιοδάκτυλα τα
αλλόμορφο το αρχαιολατρία η
αλλοτροπισμός ο αρχαιομετρία η
άλμπατρος το άστατο το
αλουμίνιο το ατζέντα η
αμνιοκέντηση η ατόλη η
αμφεταμίνη η αυτοματισμός ο
αναβολισμός ο άφτερ σέιβ το
Β γεωπολιτική η
βαμπ η γηριατρική η
βαπτιστής ο γιάνκης ο
βαρονέτος ο γιάπης ο
βατ το γιάπισσα
εγγαλικό το γιάρδα η
βένθος το γίββωνας ο
βερμούδα η γιόγκα η
βίζα η γιόγκι ο
βικτόρια η γιοτ το
βίντεο το γιουκαλίλι το
βιντεοκάμερα η γκαγκ το
βιντεοκασέτα η γκάγκστερ ο
βιντεοκλάμπ το γκαγκστερισμός ο
βιντεοκλίπ το γκάλοπ το
βίντσι το & βιντς το γκάρντεν πάρτι το
βινυλίτης ο γκέι ο
βιονική η γκέισα η
βιορυθμός ο γκογκ το
βιοσύνθεση η γκολ το
βιπ ο & βιπς γκολκήπερ ο
βόας ο γκολφ το
βόλεϊ το & γκραν πρι το
βόλεϊ μπολ το γκράφιτι το
γκρέιντερ το
Γ γκρέιπ φρουτ το
γεν το γκριλ το
γεροντολόγος ο γουέστερν το
γεροντολόγος η γουίντ σέρφιγκ το
γεωμορφολογία η γουόκι τόκι το
γουόκμαν το εξώσφαιρα η
ουότερ πόλο το επιστημολογία η
γουταπέρκα η ερ κοντίσιον
γραμμόφωνο εργονομία η
γράφημα το ευρωδολάριο το
ευρωκομμουνισμός ο
Δ ευτροφισμός ο
δαλάι λάμα εωσίνη η &
δανδής ο εωσινόφιλα τα
δαρβινισμός
δισκέτα η Η
δολάριο το ηωσίνη η
δράκουλας ο ηωσινόφιλα τα
δραμαμίνη η
Ζ
Ε ζάπιγκ το
εβολουσιονισμός ο ζέρσεϊ το
εβονίτης ο ζιβάγκο το
εγωτιστής ο ζίου ζίτσου το
εγωτίστρια ζόμπι το
εθνοκεντρισμός ο ζορζέτα η
έιτζ το ζούγκλα η
εκλεκτικισμός ο ζουμ το
έκσταση το
ελάνκα το Η
εμπάργκο το ηγεμονισμός ο
εναντιομορφισμός ο ηδονισμός ο
ενδοκρινολόγος ο ηδονιστής ο
ενδοκρινολόγος η ηδονίστρια η
ενδοφλεβίτιδα η ηλεκτρομαγνήτης ο
εξωκάρπιο το ηλεκτρομαγνητισμός ο
ηλεκτρομηχανική η καμπάνα η
ηλεκτρομυογράφημα το κάμπιγκ
ηλεκτρομυογραφία η κάμποτ το
ηλεκτροσόκ το κάμποτο
ησυχασμός ο καουμπόης ο
καουμπόι ο
Θ καράτε το
θαλασσογραφία 2 η κάργκο το
θεοσοφία η κάρι το
θεοσοφισμός ο κάρμα η
θρίλερ το κάρτερ το
καρτούν το
Ι καστ το
Iάγος ο κατάλυση η
ιαγουάρος ο κατιόν το
ιδιόλεκτο το καφετέρια η
ιντερβιού το καφετερία η
ίντερνετ το κέτεριγκ το
ιντερνέτ το κέτσαπ το
ίντσα η κηροζίνη η
ιόν το κιλομπάιτ το
ισλαμιστής ο κιμπούτς το
ισλαμίστρια η κινησιολογία η
ιστόγραμμα το κλαμπ το
κλάξον το
Κ κλασικιστής ο
καλδέρα η κλασικίστρια η
καλντέρα η κλιμακτήριος η
καλειδοσκόπιο το κλιπς το & κλιπ το
καμεραμάν κλίριγκ το
καμικάζι ο κλομπ το
κλομπς το κράκερ το
κλόουν ο κρίκετ το
κλώνος ο κρις κραφτ το
κοάλα το κρόουλ 1το
κόκα κόλα η κρόουλ 2 το
κόκερ το κρυπτόν το
κοκτέιλ το κυβερνητική η
κολέγιο το
κόλεϊ το Λ
κομάντο ο λαίδη η
κομάντος ο λάμα ο
κομάντο το λάση η
κόμικς το λέιζερ το
κόμικ λέξημα το
κομπίνα η λίβιγκ ρουμ το
κομπιούτερ ο λινοτυπία η
κομπιούτερ το λίφτιγκ το [
κόμπλεξ το λογότυπος ο
κόνδορας ο λοκ άουτ το
κονσόρτσιουμ το λόμπι το
κοντέινερ το λόρδος ο λαίδη η
κοπιράιτ το λούνα παρκ το
κορν μπιφ το
κορν φλάουρ το Μ
κόρνερ το μάγκο το
κορτιζόνη η μακαρθισμός ο
κουάκερ το μακό το
κουάκερος ο μακροβιοτική η
κουίζ το μακρόκλιμα το
κουμκουάτ το μαλθουσιανισμός ο
κρακ το μάμπο το
μάνατζερ ο μίντια τα
μάνατζμεντ το μίξερ το
μαρίνα η μιούζικ χολ το
μαριχουάνα η μιούζικαλ το
μάρκετιγκ το μις η
μαρκόνης ο μολότοφ η
μάστερ το μίτιγκ το
μαστογραφία η μόνιτορ το
ματς το μονοκίνι το
μαφία η μονοτυπία η
μεγαβάτ το μονοφωνία η
μεγαλούπολη μόντελιγκ το
μεγαμπάιτ το μόντεμ το
μεζονέτα η μορμόνος ο
μεθαδόνη η μορς το
μεθοδισμός ο μοτέλ το
μεθοδιστής ο μοτορόλα η
μέικ απ το μότορσιπ το
Mέκκα η μουβιόλα η
μελαμίνη η μοχέρ το
μενού το μπαγκαλόου το
μιθριδατισμός ο μπαγκαλόουζ το
μικάδος ο μπαζούκας
μικιμάους ο μπαϊπάς το
μικιμάους το μπάιτ το
μικρογραμμάριο το μπακ το
μικροφίλμ το μπανάνα η
μικροφωτογραφία η μπαντάνα η
μιλόρδος ο μπάντζο το
μιλέδη μπαρ το
μινκ το μπαργούμαν η
μπάρμαν ο μπόξερ το
μπάρμπεκιου το μπόουλιγκ το
μπάσκετ το μπόσα νόβα η
μπάσκετ μπολ το μπουλντόζα η
μπάτλερ ο μπουμ το
μπέιζ μπολ το μπούμεραγκ το
μπέικιν πάουντερ το μποφόρ το
μπέικον το μπράντι το
μπέιμπι ντολ το μπράουνιγκ το
μπέιμπι σίτερ η μπριτζ το
μπέμπης ο
μπέμπα η Ν
μπέστ σέλερ το νάιλον το
μπίγκο το νάιτ κλαμπ το
μπίζνες οι ναρκωδολάριο το
μπίζνεσμαν ο νέγρος ο
μπιζνεσγούμαν η νέγρα η
μπικ το νεομυκίνη η
μπιτ το νέον το
μπιχαβιορισμός ο νέο το
μπλακ άουτ το νετρόνιο το
μπλακ εν ντέκερ νιούτον το
μπλακ τζακ το νιρβάνα η
μπλακ χιούμορ το νοκ άουτ το
μπλέντερ το ντάμπιγκ το
μπλόκι το νταμπλ το
μπλουζ το ντάτα τα
μπόιλερ το ντέρμπι το
μπόνους το ντέτεκτιβ ο
μπόντι μπίλντιγκ το ντετέκτιβ ο
μποξεράκι το ντέντεκτιβ ο
ντεντέκτιβ ο ούφο το
Nιαγάρας ο οφ το
ντιζάιν το οφσάιντ το
ντίλερ ο οφσάιτ το
ντίλερ όφσετ το
ντιντιτί το
ντισκ τζόκεϊ ο Π
ντίσκο η παγόδα η
ντοκ το παζλ το
ντόπιγκ το παλαιοανθρωπολογία η
ντράιβ ιν το παμπ η
ντραμαμίνη η πάμπα η
ντράμερ ο παναμερικανισμός ο
ντραμς τα πανδαιμόνιο το
ντραμς η πάνελ το
ντρίλι το πανκ ο
πανκ η
Ξ πανόραμα το
ξένον το πάντα το
ξηρογραφία η παντουρανισμός ο
παραψυχολογία η
Ο παρίας ο
Οθέλος ο πάρκιγκ το
ολισμός ο πάρκινσον
ομηριστής ο πάρτι το
οπ αρτ η πατερναλισμός ο
ορλόν το πατριαρχία η
ορμόνη η πάτσγουορκ το
όσκαρ το παχύμετρο το
ουίσκι το παχόμετρο το
ουτοπία η πένα η
πέναλτι το πολαρόιντ το
μπέναλτι το πόλισμαν ο
πενικιλίνη η πολισμάνοι &
πεντικιούρ το πολισμάνος ο
πετρογονία η πόλιτσμαν ο
πετροδολάριο το πολιτσμάνοι οι
πιανόλα η πολιτσμάνος ο
πίβοτ ο πόλκα η
πιγκ πογκ το πόλντερ το
πικάπ το πόλο 1 το
πίκλα η πόλο 2 το
πίλιγκ το πολύλημμα το
πινάκλ το πολύμετρο το
πινακλάκι πόνι το
πιράνχας το πόνεϊ το
πιράνχα το πόντσο το
πιστολέρο ο ποπ αρτ η
πλαστελίνη η ποπ η
πλέι μέικερ ο ποπκόρν το
πλέι μπακ το ποπουλισμός
πλέι μπόι ο πόστερ το
πλέι οφ τα ποτ το
πλότερ το πούλμαν το
πλουτοκράτης ο πουλόβερ το
νευματουρία η πούμα το
πνευμονοκονίαση η πουριτανός ο
ποζιτρόνιο το πουριτανή
πόιντ σίστεμ το πρες κόνφερανς η
πόιντερ το πρες ρουμ το
πόκα η πρεσβυτεριανοί οι
πόκερ το προβιταμίνη η
προπέλα η ρευματολογία η
προσπέκτους ριγκ το
προσπέκτ το ριμέικ το
πυρέξ το ριμπάουντ το
πυρολάτρης ο ριπλέι το
πυρολάτρισσα η ροκ εντ ρολ το
πυρολατρία η ροκ το & ροκ η
πυροφοβία η ρόλεϊ το
ρόλερ το
Ρ ρομποτική η
ράγκμπι το ροντέο το
ραδιοαστρονομία η ροξ το
ραδιοβιολογία η ροξάκι
ραδιογραμμόφωνο το ρουπία η
ραδιοτηλεγραφία η
ραδιοτηλέγραφος ο Σ
ραδιοτηλεσκόπιο το Σάιλοκ ο
ραδιοτηλεφωνία η σαλπιγγογραφία η
ραδιοτηλέφωνο το σάμπα η
ραδιόφωνο το σαμπουάν το
ρακούν το σανατόριο το
ράλι το σάντουιτς το
ράντζο το σάουντρακ το
ράντσο το σασπένς το
ρεβόλβερ το σαφάρι το
ρέγκε η σέικ το
ρεοστάτης ο σέικερ το
ροοστάτης ο σελιλόιντ το
ρεπόρτερ ο σελοτέιπ το
ρεπόρτερ η σελφ σέρβις το
ρευματαλγία η σέντερ μπακ ο
σέντερ μπακ το σλίπιν μπαγκ το

σέντερ φορ ο σλόγκαν το
σέντερ φορ το σοβινιστής ο
σέντερ χαφ ο σοβινίστρια η
σέντερ χαφ το σόγια η
σέντρα η σόου το
σεντς το & σόουμαν ο
σέντσι το σοουγούμαν η
σεξισμός ο σόουμπιζνες οι
σεξιστής ο σορτς το
σεξολογία η ΣΟΣ το
σεξολόγος ο σουαχίλι η
σεξολόγος η σουίγκ το
σερ ο σουιπστέικ το
σέρβις το σούμο το
σέρφιγκ το σούπερμαν ο
σετ το σουπερμάρκετ το
σημειολόγος ο σουτ το
σημειολόγος η σουφί οι
σιντί το σουφραζέτα η
σιντοϊσμός ο σπειρόμετρο το
σίριαλ το σπίκερ ο
σκάνερ το σπορτέξ το
σκετς το σπόρτσμαν ο
σκορ το σπορτσγούμαν η
σκόρερ ο σποτ το
σκούτερ το σπούτνικ ο
σκράπας ο σπρέι το
σλάιντς το & σπριντ το
σλάιντ το σπρίντερ ο
σλάλομ το σπρίντερ η
στάνταρ το τέλεξ το
σταρ ο τελετέξτ το
σταρ η τέλεφαξ το
στάρκιν το τένις το
στάρλετ η τεντιμπόης ο
στάτους κβο το Tέξας το
στέρεο το τεραμυκίνη η
στερεοφωνία η τεστ το
στικ το τεστοστερόνη η
στοκ το τεχνοκράτης ο
στοπ το τεχνοκράτισσα η
στούντιο το τεχνοκρατία η
στράπλες το τζαζ η
στρεπτομυκίνη η τζαζ μπαντ η
στρες το τζάκετ το
στριπτίζ το τζάκποτ το
συνθεσάιζερ το τζάουλ το
τζελ το
Τ τζέντλεμαν ο
τάιμ άουτ το τζετ σετ το
τάκλιν το τζετ το
ταλμούδ το τζιμάνι το
ταμπλόιντ το τζιν 1 το
ταμπού το τζιν 2 το
τάνκερ το τζιπ το
τανκς το τζόκεϊ 1 ο
τάπερ το τζόκεϊ 3 το
τατού το τζόκερ ο
ταχογράφος ο τζόκερ το
ταχόμετρο το τζόκιγκ το
τεκίλα η τζουκ μποξ το
τζούντο το τσιπς τα
τηλεδιάγνωση η τσίχλα η
τηλεκοντρόλ το τσίκλα η
τηλεματική η τσοκ το
τηλεπάθεια η τσόπερ το
τηλέτυπο το τσουνάμι το
τηλέφωνο το τύρφη η
τηλεφωτογραφία η
τιβί η Υ
τικ το υάρδα η
τιμ το υγροσκόπιο το
τινέιτζερ ο υγροστάτης ο
τινέιτζερ η υδρολογία η
τόπλες το υπνοπαιδεία η
τοστ το υπνωτισμός ο
τοτεμισμός ο υπνωτιστής ο
τουίντ το υπνωτίστρια η
τουίστ το υποξία η
τούντρα η
τούνδρα η Φ
τραμ το φαλλοκράτης ο
τραμβαγέρης ο φαλλοκρατία η
τραμβαγέρισσα η φαξ το
τσατσά το φάουλ το
τσεκάπ το φάρμα η
τσιγκογραφία η φαστφούντ το
τσιγκογράφος ο φενταγίν ο
τσίλι το φιλμ το
τσιντσιλά το φίνις το
τσιπ το φλαμίγκο το
τσιπ το φλας μπακ το
φλας το χάμπουργκερ το
φλερτ το χάντικαπ το
φλιτ το χάντμπολ το
φομπ το χάπενιγκ το
φονταμενταλισμός ο χάπι εντ
φονταμενταλιστής ο χαρακίρι το
φονταμενταλίστρια η χάρμπορ το
φοξ τροτ το χαφ το
φορμάικα η χέβι μέταλ το
φόρματ το & χειροπρακτική η
φορμάτ το χένα η [xéna]
φόρουμ το χιμπατζής ο
φρέον το χιμπαντζής ο
φρικιό το χιούμορ το
φρουκτόζη η χίπης ο
φυτίνη η χίπισσα η
φωνόγραφος ο & χλωρίνη η
φωνογράφος ο χόβερκραφτ το
φωσφατίνη η χόκεϊ το
φωτογκρέι το χολ το
φωτόγραμμα το χολοκυστογραφία η
φωτογραμμετρία η χούλιγκαν ο
φωτογραμμομετρία η χουλιγκανισμός ο
φωτοηλιογράφος ο
φωτοκόπια η Ψ
φωτομετέωρο το ψευδοκλασικισμός ο
φωτόνιο το ψυχεδέλεια η
φωτοφίνις το
Ω
Χ ώσμωση η
χαβάγια η
2.2 ΕΠΙΘΕΤΑ
Α αντιστατικός -ή -ό
αβιογενετικός -ή -ό αντιτράστ
αγγλικανός -ή -ό αραμαϊκός -ή -ό
άγναθος -η -ο ασυμπτωματικός -ή -ό
αγοραφοβικός -ή -ό αταβιστικός -ή -ό
αεροβικός -ή -ό αυστραλιανός -ή –ό
αθεϊστικός -ή -ό
αιμοφιλικός -ή -ό Β
αιολικός -ή -ό : βικτοριανός -ή -ό
ακρυλικός -ή -ό βιονικός -ή –ό
αλταϊκός -ή -ό
αμφισεξουαλικός -ή -ό Γ
αναβολικός -ή -ό γαιοστατικός -ή -ό
αναισθητικός -ή -ό γεροντολογικός -ή -ό
ανακροτικός -ή -ό γιούνισεξ
αναλγητικός -ή -ό
αναχρονιστικός -ή -ό Δ
ανθρωπογενετικός -ή -ό δουγλάσειος -ος / -α –ο
ανθρωπογονικός -ή -ό
ανοδικός 2 -ή -ό Ε
αντεργκράουντ εβαπορέ
αντιαλλεργικός -ή -ό Έθνικ
αντιαναιμικός -ή -ό εθνοκεντρικός -ή -ό
αντιαρρυθμικός -ή - ενζυμικός -ή –ό
αντιβαλλιστικός -ή ετεροκυκλικός -ή –ό
αντιβιοτικός -ή -ό
αντιδιαβητικός -ή - Η
αντιθρομβωτικός -ή -ό ηδονιστικός -ή -ό
αντιρευματικός -ή -ό ηλεκτρομαγνητικός -ή -ό
Θ μονόγλωσσος -η -ο
θεατρόφιλος -η -ο μονοφασικός -ή -ό
θιβετιανός -ή –ό μονοφωνικός -ή -ό
μονόφωνος -η -ο
Ι μπιελάρ
ιγμόρειος -α -ο
ιδιωματικός -ή -ό Ν
ιμπεριαλιστικός -ή -ό ναπάλμ
ιορδανικός -ή -ό νιγηριανός -ή -ό
ιρλανδικός -ή –ό νικαραγουανός -ή –ό
Κ Ο
κβαντικός -ή -ό ολιστικός -ή -ό
κιγκ σάιζ ολόκαινος -ος / -η -ο
κινησιολογικός -ή -ό ομοιόθερμος -η -ο
κόμπακτ ορμονικός -ή -ό
κορεατικός -ή -ό ουαλικός -ή –ό
κορεάτικος -η -ο
κυκλαδικός -ή -ό Π
κυκλωνικός -ή –ό παναμερικανικός -ή -ό
πανοραμικός -ή -ό
Λ πανοραματικός -ή -ό
λιλιπούτειος -α –ο παραψυχολογικός -ή -ό
παρενθετικός -ή -ό
Μ πατερναλιστικός -ή –ό
μακροβιοτικός -ή -ό πατριαρχικός -ή -ό
μαλαϊκός -ή -ό πλειόκαινος -ος / -η -ο
μάξι πλειστόκαινος -ος / -η -ο
Μίνι πολύφωνος -η -ο
μίντι πρεσβυωπικός -ή –ό
τζαζ
Ρ τρανσέξουαλ
ραφ
Υ
υδρολογικός-ή-ό
Σ υδροπονικός -ή -ό
σανσκριτικός -ή -ό υπερμαγγανικός -ή –ό
σαξονικός -ή -ό
σαουδαραβικός -ή -ό Φ
σέξι φαλλοκρατικός -ή -ό
σιβυλλικός -ή -ό φονταμενταλιστικός -ή -ό
σκληρωτικός -ή -ό φουλ
σνομπ φωνημικός -ή -ό
σοβινιστικός -ή -ό φωτοηλεκτρικός -ή –ό
σόκιν
σούπερ Χ
σπασμολυτικός -ή –ό χακί
σόκιν χαρισματικός -ή -ό
σούπερ χολιγουντιανός -ή –ό
σπασμολυτικός -ή -ό
σπασμωδικός -ή -ό Ψ
σπασμωδικός -ή -ό ψυχεδελικός -ή -ό
σπαστικός -ή -ό ψυχοδυναμικός -ή -ό
σπαστικός -ή -ό ψυχοσωματικός -ή -ό
σπέσιαλ
στερεοφωνικός -ή -ό
στιπλ
Τ
ταϊβανέζικος -η -ο
τεχνοκρατικός -ή -ό
2.3 ΡΗΜΑΤΑ
Α σκανάρω
αλφαβητίζω -ομαι σνιφάρω
σπινάρω
Λ σπιντάρω
λιντσάρω -ομαι
Τ
Ρ τσεκάρω -ομαι
ραδιοτηλεγραφώ
ριλαξάρω Υ
ρελαξάρω υπνωτίζω ομαι
Σ Φ
σερφάρω φλιπάρω
2.4 ΕΠΙΡΡΗΜΑΤΑ
Τσιφ (άκλ.) (ως επίρρ.)

Άουτ
φίφτι φίφτι
2.5 ΑΚΛΙΤΑ
σνιφ
2.6 ΠΡΟΘΗΜΑΤΑ
γιουρο- πετρο-
2.7 ΕΠΙΦΩΝΗΜΑΤΑ
Ουάου οκέι
ούρα
ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ
Aναστασιάδη-Συμεωνίδη, Α. (1985). "Πως ορίζεται ο όρος

αντιδάνειο; Mελέτες για την ελληνική γλώσσα. Πρακτικά
της 5ης συνάντησης του Tομέα Γλωσσολογίας του A.Π.Θ.
261-268. Θεσσαλονίκη.
Αναστασιάδη-Συμεωνίδη, Α. (1994). Νεολογικός Δανεισμός
της Νεοελληνικής: Άμεσα Δάνεια από τη Γαλλική και
Αγγλοαμερικανική Μορφοφωνολογική Ανάλυση.
Θεσσαλονίκη: Υπηρεσία Δημοσιευμάτων ΑΠΘ.
Αναστασιάδη-Συμεωνίδη, Α. (1996). Το λεξιλόγιο της
νεοελληνικής και ο ευρωπαϊκός γλωσσικός
πλουραλισμός. Στο Η ελληνική γλώσσα στη διευρυμένη
Ευρωπαϊκή Ένωση: Γλωσσικός πλουραλισμός και
εθνοκεντρισμός (πρακτικά συνεδρίου), 95-102 (γαλλικό
κείμενο 343-350). Αθήνα: Κέντρο Λογοτεχνικής
Μετάφρασης.
Αναστασιάδη-Συμεωνίδη, Α. (2001). Ιδεολογήματα και
δανεισμός. Στο Γ. Χάρης (Επιμ.), Δέκα μύθοι για την
ελληνική γλώσσα. (σελ. 63- 71) Αθήνα: Πατάκης.
Aitchison, J. (1994). Language Change: Progress or Decay? 2nd
edit. Cambridge: Cambridge University Press.
Αpostolou-Panara A. (1991). ‘English Loanwords in Modern
Greek: An Overview’. Terminologie et Traduction 1, 45-60.
Αpostolou-Panara A.-M. 1997: ‘Language Change in Modern
Greek. The Morphological Integration of English
Loanwords’, Parousia 40, Athens, 1-211.
Αποστόλου-Πανάρα, Α. (1999). Γλωσσική μεταρρύθμιση και
εξωτερικός δανεισμός: Η περίπτωση της Νέας Ελληνικής.
Στο Συνέδριο για την ελληνική γλώσσα 1976-1996: Είκοσι
χρόνια από την καθιέρωση της Νεοελληνικής (Δημοτικής)
ως επίσημης γλώσσας. Πρακτικά συνεδρίου, Αθήνα,

29/11-1/12 1996. Αθήνα: Τσιβεριώτης, 333-341.
Γιαννουλοπούλου, Γ. (1999). Mορφοσημασιολογική σύγκριση
παραθημάτων και συμφυμάτων στα νέα ελληνικά και στα
ιταλικά. Διδακτορική διατριβή (αδημοσ.). Tμήμα Iταλικής
Γλώσσας και Φιλολογίας, A.Π.Θ.
Δημητράκος, Δ. (1959). Νέον Λεξικόν. (2η Έκδοση). Αθήνα:
Εκδόσεις Δέλτα.
Hatzidakis Georg N. (1892). Einleitung in die neugriechische
Grammatik. Leipzig, Breitkopf & Härtel. (Aνατύπωση:
Aκαδημία Aθηνών. Λεξικογραφικόν αρχείον. Παράρτημα
3. Aθήνα 1975).
Θεοφανοπούλου, Δ. (1996). Εξέλιξη και μεταβολή στη
γλώσσα: θεωρητικές προσεγγίσεις-προβλήματα. Διάλεξη.
Πανεπιστήμιο Αθηνών, 10-12.
Ινστιτούτο Νεοελληνικών Σπουδών / Ίδρυμα Μανόλη
Τριανταφυλλίδη, (1998): Λεξικό
της Κοινής Νεοελληνικής. Θεσσαλονίκη: Αριστοτέλειο
Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης.
Ιορδανίδου, Α. (1996). Standard κοινή νεοελληνική: απόπειρα
καθορισμού. Στο «Ισχυρές» και «Ασθενείς» γλώσσες στην
Ευρωπαϊκή Ένωση: Όψεις του γλωσσικού ηγεμονισμού.
Πρακτικά ημερίδας, Θεσσαλονίκη, 25 Απριλίου 1996.
Θεσσαλονίκη: Κέντρο Ελληνικής Γλώσσας, 139-147.
Κακριδή-Ferrari, M. & Δ. Χειλά-Μαρκοπούλου (1996). Η
γλωσσική ποικιλία και η διδασκαλία της νέας ελληνικής
ως ξένης γλώσσας. Στο Η νέα ελληνική ως ξένη γλώσσα.
Προβλήματα διδασκαλίας, 17-51. Αθήνα: Ίδρυμα
Γουλανδρή-Χορν, 17-21.
Κακριδή-Φερράρι, Μ. (2001): Μετάφραση ξένων όρων. Στο
Α.-Φ. Χριστίδης (επιμ.), Εγκυκλοπαιδικός οδηγός για τη
γλώσσα. Θεσσαλονίκη: Κέντρο Ελληνικής Γλώσσας, 203-

205.
Καροσίδου–Καρρά, Ε. (2003). Τα Ρομανικά (Γαλλικά - Ιταλικά)
δάνεια στο σύγχρονο ιδίωμα της Ζακύνθου. Λεξιλογικές
επισημάνσεις (μορφολογία σημασιολογία) Στο
http://invenio.lib.auth.gr/record/2338/files/gri-2003-
127.pdf [ 28 Οκτωβρίου 2012].
Κρύσταλ, Ντ. (2003). Λεξικό Φωνολογίας και Φωνητικής
(μτφρ. Γ. Ξυδόπουλος).Αθήνα: Εκδόσεις Πατάκης.
Λιάκος, Α. (2007). Γλώσσα και Έθνος στη Νεότερη Ελλάδα. Στο
http://www.greek-language.gr/greekLang/studies/
history/ thema_18/ index.html [28 Οκτωβρίου 2012].
LIDDEL H. G. & R. SCOTT. [1949] (1996). A Greek-English
lexicon. 9η έκδ.Αναθεωρημένη έκδ. από τους J. Henry S. &
R. McKenzie με Supplement.Λονδίνο: Clarendon Press.
Μπαμπινιώτης, Γ. Δ. (1994). Η γλώσσα ως αξία: το
παράδειγμα της ελληνικής. Αθήνα: Gutenberg.
Μπαμπινιώτης, Γ. (1994). Ελληνική Γλώσσα. Παρελθόν-
Παρόν-Μέλλον. Aθήνα: Gutenberg.
Μπαμπινιώτης, Γ. (1998). Συνοπτική Ιστορία της Ελληνικής
Γλώσσας (3η Έκδοση). Αθήνα: Ελληνικά Γράμματα.
Μπαμπινιώτης, Γ. (2005). Λεξικό της Νέας Ελληνικής Γλώσσας.
(2η Έκδοση - 2η Ανατύπωση). Αθήνα: Κέντρο
Μπουγάς, Ν. (επιμ.) (1976). Παιδεία. Πρότυπο Λεξικό την
Νέας Ελληνικής. (2η Έκδοση). Αθήνα: Εκδόσεις
Σταφυλίδη.
Νικηφορίδου, Κ. (2001). Γλωσσική αλλαγή. Στο A.-Φ.
Xριστίδης (επιμ.) Εγκυκλοπαιδικός οδηγός για τη γλώσσα.
Παπαναστασίου, Γ. (2001). Γλωσσικός Δανεισμός. Στο A.- Φ.

Xριστίδης (επιμ.) Εγκυκλοπαιδικός οδηγός για τη γλώσσα.
Πετρούνιας, Ε. (1985). Τα ετυμολογικά λεξικά της Νέας
Ελληνικής και οι ετυμολογίες του λεξικού του Ιδρύματος
Τριανταφυλλίδη. Μελέτες για την Ελληνική Γλώσσα.
Πρακτικά της 3ης ετήσιας συνάντησης του Τμήματος
Γλωσσολογίας της Φιλοσοφικής Σχολής του
Αριστοτελείου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης, 26-28
Απριλίου 1982. Υπηρεσία δημοσιευμάτων. Αριστοτελείου
Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης, 307-416.
Πετρούνιας, E. (1991). "Νεοελληνικό επίθημα -αρία από τα
βενετσιάνικα. Πολλαπλές πηγές δανεισμού και
αναδανεισμός. Μελέτες για την ελληνική γλώσσα.
Πρακτικά της 11ης συνάντησης του Τομέα Γλωσσολογίας
του A.Π.Θ. 53-69. Θεσσαλονίκη.
Petrounias E., (1995) «Loan Translations and the Etymologies
of Modern Greek», Greek Linguistics, Proceedings of the
2nd International Congress of Greek Linguistics,
Σάλτσμπουργκ 1995, 2, 791-801.
Πετρούνιας, E. (1996). "Γλωσσικές σχέσεις Eλλάδας και
Δύσης." H ελληνική γλώσσα. Aθήνα, Yπουργείο Eθνικής
Παιδείας, 37-40.
Πετρούνιας, Ε. (1998). Εισαγωγή - Ετυμολογία. Στο Λεξικό της
κοινής νεοελληνικής, κ΄-κγ΄. Θεσσαλονίκη: Ινστιτούτο
Νεοελληνικών Σπουδών [Ίδρυμα Μανόλη
Τριανταφυλλίδη].
Πετρούνιας, Ε. (2000). Ιδιαιτερότητες της νεοελληνικής
ετυμολογίας. Στο H διδασκαλία της ελληνικής γλώσσας:
Γλώσσα και μεταρρυθμίσεις. 5ο Πανελλήνιο συνέδριο,
επιμ. Χ. Λ. Τσολάκης: 57-85. Θεσσαλονίκη: Kώδικας.
Πετρούνιας, Ε. (2001). Ετυμολογία και προέλευση του

λεξιλογίου της νέας ελληνικής. Στο Δέκα μύθοι για τη
γλώσσα, επιμ. Γ. Χάρης, 23- 33. Αθήνα: Πατάκης.
Πετρούνιας, Ε. (2007). Οι τύχες των αρχαίων ελληνικών
λέξεων στο νεότερο κόσμο: Λεξιλόγιο και διαχρονικότητα
της ελληνικής γλώσσας. Στο http://www.greek-
language.gr/greekLang/studies/history/thema16/index.
html. [7 Οκτωβρίου 2012].
Ralli, A. 2003. Morphology in Greek Linguistics: A State-of- the
Art. Journal of Greek Linguistics 4, 77-130.
Ράλλη, Α. (2007). Η Σύνθεση Λέξεων. Αθήνα: Εκδόσεις
Πατάκη.
Ράλλη, Α. (2005). Μορφολογία. Αθήνα: Εκδόσεις Πατάκη.
Σετάτος, Μ. (1971). Ιστορικοσυγκριτική γραμματική των
ινδοευρωπαϊκών γλωσσών. Θεσσαλονίκη: Αριστοτέλειο
Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης.
Σκιαδάς, Γ. (2011). Το Ρεμπέτικο Λεξιλόγιο. Μια Πρώτη
Λεξιλογική Προσέγγιση. Στo Μ. Ανδρέου, M. Baģriaçik, Ο.
Καραχάλιου, Α. Καρασίμος, Μ. Κολιοπούλου, Ν.
Κουτσούκος, Α-Μ. Μαργαρίτη και Μ. Ράπτη
(Επιμ),Theoretical and Applied Linguistics: Πρακτικά του
2oυ Διεθνούς Συνεδρίου Μεταπτυχιακών Φοιτητών
Γλωσσολογίας του Πανεπιστημίου Πατρών (PICKLE2),
Πάτρα 4-6: Ιουνίου 2010. Πάτρα Πανεπιστήμιο Πατρών,
153-161.
Σκιαδάς, Γ. (2012). Η Ομοιογένεια στη Διδασκαλία της
Αγγλικής ως Ξένη Γλώσσα. Γλωσσική Ιδεολογία ή
Προϋπόθεση της Διδακτικής Πράξης; Μια Ερευνητική
Μελέτη Μέσω της Ανάλυσης Λόγου. Αγρίνιο: Εκδόσεις Δ.
Μπακής.
Σκιαδάς, Γ. (2014). Τα δάνεια της Νεοελληνικής από την
Αγγλική Γλώσσα - Μορφολογική Ανάλυση. Έρκυνα,
Επιθεώρηση Εκπαιδευτικών – Επιστημονικών Θεμάτων,

Τεύχος 3,159-176, http://erkyna.gr/
Σκοπετέα, E. (2002). Γλωσσική συνείδηση στα Βαλκάνια, 18ος-
20ός αώνας. Στο Γλώσσα, κοινωνία, ιστορία: Η Ευρώπη
του Νότου, επιμ. Α.-Φ. Χριστίδης et al., 27-32. Αθήνα -
Θεσσαλονίκη: Κέντρο Ελληνικής Γλώσσας.
Τεγόπουλος-Φυτράκης. (1991). Ελληνικό Λεξικό. (4η Έκδοση).
Αθήνα: Εκδόσεις Αρμονία.
Tonnet, H. (1995). Ιστορία της νέας ελληνικής γλώσσας.
(Μτφρ. Δ. Καραμάνου & Π. Λιαλάτσης). Αθήνα:
Παπαδήμας.
Tonnet, H. (2003). Για μια ιστορία του ελληνικού λεξιλογίου.
Στο Α.-Φ. Χριστίδης et al (επιμ.). Η ελληνική Γλώσσα και η
Ιστορία της. Αθήνα & Θεσσαλονίκη: ΥΠΕΠΘ & Κέντρο
Ελληνικής Γλώσσας, 53-57.
Χαραλαμπάκης, Χ. (1991). «Μεταφραστικά δάνεια της Νέας
Ελληνικής από Ευρωπαϊκές γλώσσες». Μελέτες για την
Ελληνική γλώσσα. Πρακτικά της 11ης Ετήσιας Συνάντησης
του Τομέα Γλωσσολογίας της Φιλοσοφικής Σχολής του
Αριστοτελείου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης, 26-28
Απριλίου 1990. Θεσσαλονίκη. 81-102.
Χάρης, Γ. Η. (Eπιμ.) (2001). Δέκα μύθοι για την ελληνική
γλώσσα. Αθήνα: Πατάκης.
Χατζησαββίδης, Σ. (1999). Η ελληνική γλώσσα μεταξύ
Ανατολής και Δύσης: δάνεια στοιχεία της ελληνικής από
ανατολικές και δυτικές γλώσσες. Στο Α. Αργυρίου, Κ.
Δημάδης, Α. Λαζαρίδου (Επιμ.) Ο ελληνικός κόσμος
ανάμεσα στην Ανατολή και τη Δύση (1453-1981). Αθήνα:
Ελληνικά Γράμματα, 613-626.
Xριστίδης, A.-Φ. (1999). Γλώσσα, πολιτική, πολιτισμός. Aθήνα:
Πόλις.
Χριστίδης, Α.-Φ. (2001). Η νέα ελληνική γλώσσα και η ιστορία

της. Στο Εγκυκλοπαιδικός οδηγός για τη γλώσσα, επιμ. Α.-
Φ. Χριστίδης σε συνεργασία με Μ. Θεοδωροπούλου, 149-
154. Θεσσαλονίκη: Κέντρο Ελληνικής Γλώσσας.
Χριστοπούλου, Α. (2010). Το άσεμνο λεξιλόγιο της Νέας
Ελληνικής: Μια μελέτη των Μορφολογικών,
Σημασιολογικών και Πραγματολογικών χαρακτηριστικών
του. Αδημοσίευτη μεταπτυχιακή διατριβή. Πανεπιστήμιο
Πατρών Σχολή, Ανθρωπιστικών και Κοινωνικών Σπουδών,
Τμήμα Φιλολογίας, Πάτρα.
View publication stats

2

Uploaded by

Document Information

Original Title

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

2

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

See discussions, stats, and author profiles for this publication at: https://www.researchgate.

Στοιχεία γλωσσικού δανεισμού στη Νεοελληνική

Book · January 2015

Motivation in education View project

The user has requested enhancement of the downloaded file.

ΣΤΟΙΧΕΙΑ ΓΛΩΣΣΙΚΟΥ ΔΑΝΕΙΣΜΟΥ

ΣΤΟΙΧΕΙΑ ΓΛΩΣΣΙΚΟΥ ΔΑΝΕΙΣΜΟΥ

Γρηγόρης Σκιαδάς: Στοιχεία γλωσσικού δανεισμού στη

“Στα υπέροχα παιδιά μου:

“Η ΖΩΗ ΜΟΥ ΖΩΗ ΣΟΥ…

ΓΕΝΙΚΑ ΣΤΟΙΧΕΙΑ ΓΛΩΣΣΙΚΟΥ ΔΑΝΕΙΣΜΟΥ

Ο ΛΕΞΙΛΟΓΙΚΟΣ ΔΑΝΕΙΣΜΟΣ ΤΗΣ ΝΕΟΕΛΛΗΝΙΚΗΣ: 19ος –

ΜΟΡΦΟΛΟΓΙΚΗ ΑΝΑΛΥΣΗ ΤΩΝ ΔΑΝΕΙΩΝ ΤΗΣ

2.3 Ρήματα…………………………………………………………….. 133

2.6 Προθήματα………………………………………………………. 168

Ο γλωσσικός δανεισμός θεωρείται ένα πολύ

καθορίζουν το βαθμό και τα σημεία διεπαφής μεταξύ των

γλώσσα και ο ρόλος κάθε γλώσσας, από τις πιο σημαντικές,

αυτοί μετά την ένταξη ή προσαρμογή τους στο Νεοελληνικό

1. Το φαινόμενο του γλωσσικού δανεισμού

Ο γλωσσικός δανεισμός είναι ένα αναπόσπαστο

υγιών διαγλωσσικών σχέσεων μεταξύ ομιλητών ή γλωσσικών

βασικών κριτηρίων. Το πρώτο αφορά στην αντοχή της

αρχικό στάδιο εισαγωγής του δανείου - οι οποίοι μέσα από

Η γλωσσική αλλαγή αποτελεί χαρακτηριστικό κάθε

(Θεοφανοπούλου, 1996). Διαχρονικά μπορούμε να

ιστορία το οποίο κατά περιόδους ανέδειξε μια γλώσσα σε

2.1 Κίνητρα και γλωσσική αλλαγή

Διάφορες σύγχρονες μελέτες μιλούν για την ύπαρξη

αναφέρονται στις γενικές αρχές της άρθρωσης καθώς επίσης

2.2 Παράγοντες της γλωσσικής αλλαγής

Συμπερασματικά, η γλωσσική αλλαγή οφείλεται τόσο

επικρατούσα, αποδίδοντας μεγαλύτερο κύρος στον ομιλητή

3. Πηγές και τρόποι δανεισμού

3.1 Κανάλι δανεισμού: Λόγιος και Λαϊκός δανεισμός

Ο διαχωρισμός σε “λαϊκό” και “λόγιο” δανεισμό

ανταλλαγή υλικού κυρίως στον προφορικό λόγο και η τάση

Βασικό παράγοντα προσαρμογής ενός δανείου στη Γ1

3.2 Πηγή δανεισμού: Εσωτερικός/εξωτερικός & διαχρονικός

Το σύνολο των στοιχείων του λεξικού δανεισμού

η Γ1 έρχεται σε επαφή. Αποτελεί δε ένα πολύ συνηθισμένο

γλωσσικό υπόβαθρο της λόγιας μορφής της γλώσσας μαζί με

3.3 Τρόπος: Άμεσα και μεταφραστικά-σημασιολογικά

Μια διαφορετική διάκριση ως προς τον τρόπο που τα

της διαμορφούμενης κινδυνολογίας περί δανεισμού,

κάνουμε με μια υποκατηγορία των μεταφραστικών δανείων

3.3.1 Μεταφραστικά δάνεια

Το παράδειγμα των μεταφραστικών δανείων σε μια

οποία είναι αμιγώς ελληνική. Μια πιο ελεύθερη μετάφραση

με την αναζήτηση και στήριξη της γλωσσικής καθαρότητας

μεταφραστικού δανείου την οποία ονομάζει “δισυπόστατο

3.4 Ειδικές μορφές δανείων

Ως αντιδάνειο ορίζεται η δάνεια λεξική μονάδα την

αναφέρεται στον Παναναστασίου, 2001) αποτελούν κυρίως

Ένα σημαντικό κομμάτι του κορμού των ελληνικών

γνώσης με αντικείμενο αυτό που εκφράζει ή συνεπάγεται το

Ένα ενδιαφέρον κομμάτι του φαινομένου του

μορφολογικά ανήκουν στην ομάδα των παραγώγων ή των

3.4.4 Δηλωτικά δάνεια

Τα δάνεια χαρακτηρίζονται ως δηλωτικά όταν ο

3.4.5 Προσαρμοσμένα & μη προσαρμοσμένα δάνεια

Στο γλωσσικό δανεισμό ενδιαφέρον στοιχείο μελέτης

επίπεδο αλλά επίσης και ο βαθμός ή ρυθμός αποδοχής ή