ΟΛΙΒΕΡ ΤΟΛΜΑ ϊ Ν

«Αυτό ήταν για μας Απελευθέρωση»

μια συζήτηση με την

ΙΡΜΓΚΑΡΝΤ ΜΕΛΕΡ
για την ΕΝΟΠΛΗ ΠΑΛΗ,
τη ΦΥΛΑΚΗ και την ΑΡΙΣΤΕΡΑ

Μ ετά φ ρ α σ η - επιμέλεια: Γιάννης ΚΕΛΟΓΛΟΥ

ΕΚΜ
Ο Όλιβερ Τόλμαϊν
(Oliver Tolmein), γεννηθείς
to 1961, πραγματοποίησε
τις πρώτες τηλεοπτικές συνεντεύξεις
με κρατούμενους της RAF
στη Βορεισχερμανική Ραδιοφωνία-
Τηλεόραση (NDR)
για την εκπομπή «Πρεμιέρα».
Ο Τόλμαϊν είναι νομικός
και συγγραφέας πολλών βιβλίων
με Θέματα τις κοινωνικοπολιτικές
συνθήκες στη Γερμανία,
τα ΜΜΕ και τη Βιοηθική.
Εργάζεται μεταξύ άλλων
στο περιοδικό Konkret
και σε πολλούς ραδιοφωνικούς
και τηλεοπτικούς σταθμούς.
Με τη RAF ασχολείται
από τις αρχές της δεκαετίας
του 1980.
ΚΑΡ « Α Υ Τ Ο Η Τ Α Ν ΓΙΑ Μ Α Σ Α Π Ε Λ Ε Υ Θ Ε Ρ Ω Σ Η »
«Αυτό ήταν για μας Απελευθέρωση»
Μια συζήτηση με τον ΟλιΒερ Τάλμαϊν
για την ένοπλη πόλη,
τη φυλακή και την αριστερά

Ίρμγκαρνι Μέλερ
Μετάφραση: Πάννης Κέλοχλου

Ε|β < Μ

φ ΐ
 RAF
«Αυιό ήταν για μας Απελευθέρωση»

© Konkret Literatur Verlag, Hamburg, Germany

© Copyright για την ελληνική γλώσσα: εκδόσεις ΚΨΜ, Αθήνα 2007

Τίτλος πρωτοτύπου: Oliver Tolmein

»RAF - Das war für uns Befreiung«
Ein Gespräch mit Irmgard Möller über bewaffneten Kampf, Knast und die Linke

Συγγραφέας: Oliver Tolmein

Μετάφραση: Γιάννης Κέλογλου

Σύμβουλος έκδοσης: Δημήτρης Γκόβας

Εξώ φ υλλο: Νίκος Περγαμαλής

Γλωσσική επιμέλεια - Διορθώ σεις: ΜάταΤουρβά
Ηλεκτρονική σελιδοποίηση: ΣΥΝΘΕΣΗ

Εκδόσεις ΚΨΜ
Ζωοδόχου Πηγής 5 4 . 106 8 ι Αθήνα
Τηλ.: 2ΐο 38 13 8 3 8 ,2ΐο 38 3 9 7 «
Fax: 210 38 3 9 713
e-mail: info@kapsimi.gr
www.kapsimi.gr

ΚΕΝΤΡΙΚΗ ΔΙΑΘΕΣΗ:
Ζ. Πηγής 5 5 -5 7 . τηλ.: 2ΐο 3 8 13 838, fax: 210 38 39 7*3

Σελίδες: 240 Σχήμα: 15.5X24 cm

ISBN: 978-960-6750-02-1

ΚΨΜ είναι τα αρχικά για το «Κέντρο Ψυχαγωγίας Μονάδος»,

τον μόνο χώρο στα στρατόπεδα όπου δεν υπάρχει πειθαρχία,
στον οποίο γίνονται οι πραγματικές συζητήσεις,
εκεί όπου ψυχαγωγούνται οι στρατιώτες...
Επιδιώκουμε να είμαστε ένα κοινωνικό ΚΨΜ.

Επιτρέπεται η ολική ή μερική αναδημοσίευση και χρήση για μη εμπορικούς σκοπούς

έπειτα από συνεννόηση με τον εκδότη και μ ε την αναφορά των πηγών.
 Περιεχόμενο

Σημείωμα του μεταφραστή 11

Πρόλογος 13

ΠΡΩΤΟ Η εποχή της εξωκοινοβουλευτικής αντιπολίτευσης 17

ΔΕΥΤΕΡΟ Τα πρώτα χρόνια της ϋΑΕ 29

ΤΡΙΤΟ Το «Γερμανικό Φθινόπωρο» και οι συνέπειες του 77
ΤΕΤΑΡΤΟ Ανασυγκρότηση και ο αγώνας για τις συνθήκες
κράτησης 131
ΠΕΜΠΤΟ Η αντιπαράθεση για την «τομή» 161
ΕΚΤΟ Υστερόγραφο: Μετά τη διάλυση της ϋΑΕ 179
ΕΒΑΟΜΟ Ντοκουμέντα
- Ηχογραφημένη ανακοίνωση της ΙίΑΡ σε πολιτική
εκδήλωση της Κόκκινης Βοήθειας, Φρανκφούρτη,
31 Μαΐου 1972 187

- Επαναστατικός αγώνας, Φρανκφούρτη,

εισήγηση σε πολιτική εκδήλωση της Κόκκινης
Βοήθειας, Φρανκφούρτη, 31 Μαΐου 1972 191

- Δήλωση της Ίρμγκαρντ Μέλερ στο δικαστήριο του

Αμβούργου, Μάιος 1975 196

- Αίτηση κλήτευσης των Σμιτ και Μπραντ στη δίκη,

29 Μαΐου 1977 203

- Πρωτόκολλο της τελευταίας συνομιλίας με τον

Αντρεας Μπάαντερ, 17 Οκτωβρίου 1977 210

- Η ανακοίνωση τερματισμού της δράσης

της Φράξιας Κόκκινος Στρατός, Μάρτιος 1998 214

Ευρετήριο ονομάτων 233

 Μ *

^ ϋ & & η ΐΐτ | | ΐ Β Ι ^ ίΐ ^ ΒΒπ ΐ Β Τ ^ Ε $

«Λευτεριά στην Ίρμγκαρντ Μ έλερ - 2 2 χρόνια ζωντανή-θαμένη στη φυλακή»,

σύνθημα σ ε τοίχο Γερμανικής πόλης.
Από την εκδήλωση αλληλεγγύης στους πολιτικούς κρατούμενους,
Πάντειο Πανεπιστήμιο, 5 Φεβρουαρίου 2005.
Στους ομιλητές διακρίνεται (2η από δεξιά) η Ίρμγκαρντ Μ έλερ.

Η Ίρμγκαρντ Μ έλερ.
Σημείωμα του Μεταφραστή

Στις 7 Μαΐου 2007, ο πρόεδρος της Ομοσπονδιακής Δημοκρατίας της

Γερμανίας Χορστ Κελερ απέρριψε τις αιτήσεις χάριτος των δύο τελευ­
ταίων πολιτικών κρατούμενων της RAF, του Κρίστιαν Κλαρ (24 χρόνια
στη φυλακή) και της Μπίργκιτ Χόγκεφελντ (14 χρόνια στη φυλακή). Κύ­
ριο επιχείρημα για τη μη-αποφυλάκιση και βασικός μοχλός πίεσης για
μια τέτοια απόφαση, που ασκήθηκε κυρίως από τα ΜΜΕ και τα δεξιά
πολιτικά κόμματα (CDU/CSU), ήταν ο αντικαπιταλιστικός χαιρετισμός
που απηύθυνε νωρίτερα ο Κρίστιαν Κλαρ στο «Συνέδριο για τη Ρόζα
Λούξεμπουργκ». Επιπλέον, με πρόσχημα τις μαρτυρίες ενός κάτι παρα­
πάνω από αμφιλεγόμενου πληροφοριοδότη, άνοιξε νέος κύκλος ανα­
κρίσεων εναντίον του Στέφαν Βισνιέφσκι που έχει εκτίσει ήδη ποινή 21
χρόνων στις φυλακές και σήμερα είναι ελεύθερος.
Εννέα χρόνια μετά τη διάλυση της RAF επαναβεβαιώνεται η εκδικητι­
κότητα του κράτους εναντίον όσων σε μια συγκεκριμένη ιστορική φάση
επέλεξαν το δρόμο του αντάρτικου πόλης για την ανατροπή του καπι­
ταλισμού. Γίνεται όμως σαφές για άλλη μια φορά από τις αιτιάσεις ότι
και η νέα «αντιτρομοκρατική» εκστρατεία δεν στρέφεται μόνο κατά
των πρώην μελών της RAF, αλλά εναντίον όλων όσοι εξακολουθούν να
επιμένουν ότι ο καπιταλισμός δεν είναι η τελευταία λέξη της Ιστορίας.
Και η Ιστορία ήταν πάντα ένα σημείσ-κλειδί στην πάλη του καθεστώ­
τος κατά των πολιτικών του αντιπάλων. Οι επίκαιρες ιστορικές διαμά­
χες στον ελλαδικό χώρο μάς αποκαλύπτουν την ανάγκη που έχουν πά­
ντοτε οι κρατούντες να νοηματοδοτήσουν και άρα να περιχαρακώσουν
με τα δικά τους περιεχόμενα την ιστορική μνήμη. Δεν είναι δα και μα­
κριά η λυσσαλέα προσπάθεια της εξουσίας να παραχαράξει ή και να α­
ποσιωπήσει τους κοινωνικούς αγώνες της δικτατορικής και μεταπολι­
τευτικής περιόδου με αφορμή την εξάρθρωση της 1 7 Νοέμβρη το
2002 στην Ελλάδα. Η διαστρέβλωση, αποπληροφόρηση και συσκότιση
γεγονότων αλλά και ολόκληρων ιστορικών περιόδων κατά το δοκούν,
μόνιμη κεντρική επιλογή των ανά τις εποχές κυρίαρχων, αποτελεί αναμ­
φισβήτητα βασικό εργαλείο ενσωμάτωσης και ενταφιασμού του ονεί­
ρου και της ουτοπίας.
Στις σελίδες που ακολουθούν μια εμβληματική μορφή του διεθνούς
επαναστατικού κινήματος, η Ίρμγκαρντ Μέλερ, αποπειράται σ' αυτό το
πλαίσιο μαζί με τον δημοσιογράφο Όλιβερ Τόλμαϊν να συμβάλλει ακρι­
βώς σε μια αποκατάσταση της σύγχρονης αριστερής ιστορίας της Γερ­
μανίας. Περιγράφει τις συνθήκες μέσα από τις οποίες έφτασε στην επί-
raf «Αυτό λογή της ένοπλης πολιτικής, την αντικουλτούρα ως δασικό βιωματικό
ήταν για μας στοιχείο της καθημερινής ρήξης με το σύστημα που παράγει την αλλο-
Απελευθέρωση» τρίωση, τη σύγκρουση με το εθνικοσοσιαλιστικό παρελθόν της χώρας
και την ψευδοδημοκρατική συνέχειά της, τη συνάφεια της πολιτικής ε­
πιλογής της με τα απελευθερωτικά κινήματα σε όλο τον κόσμο, τις
στρατηγικές επιλογές της οργάνωσης στο ξεκίνημά της, μετά το '77 ή,
αργότερα, τη δεκαετία του '80 με το Σχέδιο για το Μέτωπο, καθώς και
την κρίση μετά την κατάρρευση των καθεστώτων του υπαρκτού σο­
σιαλισμού και πάνω απ' όλα τη διάλυση της πρώην Λαϊκής Δημοκρατίας
της Γερμανίας και τη γερμανική επανένωση. Κεντρική θέση σε αυτή την
ιστορική αποκατάσταση κατέχει επίσης η περιγραφή της πολυδιάστα­
της κρατικής τρομοκρατίας με την οποία το γερμανικό κράτος αντιμε­
τώπισε τους αποφασισμένους πολιτικούς της αντιπάλους. Το γενικευ­
μένο τρομοθέαμα, τις έκτακτες νομοθεσίες, τα λευκά κελιά, τις εν ψυ-
χρώ δολοφονίες στους δρόμους και τις δολοφονίες μέσα στις φυλακές,
αλλά και τη μέχρις εσχάτων αντίσταση των κρατουμένων με τις επανει­
λημμένες απεργίες πείνας.
Πολύ περισσότερο όμως από μια απλή ιστορική αποκατάσταση η
Μέλερ βάζει αντικειμενικά στο τραπέζι και την αναγκαιότητα αποτίμη­
σης ενός ιστορικού κύκλου κοινωνικών αγώνων που έκλεισε ως απαραί­
τητο εφόδιο για τους αγώνες του μέλλοντος. Ζητήματα που αφορούν
στην κεντρικότητα του προτάγματος της ένοπλης δράσης εκ μέρους
της RAF, την σχέση πολιτικού-στρατιωτικού, στο λαϊκισμό ή την αποκο­
πή από το υπόλοιπο κίνημα αντίστασης, την παρανομία, την ηθική της
επαναστατικής βίας, τους ανανήψαντες, στο αίτημα της αμνηστίας υ­
πόκεινται σε μια κριτική ή αυτοκριτική αξιολόγηση, θα πει κανείς, δικαι­
ολογημένα ίσως, ότι χρειάστηκαν να περάσουν χρόνια για να ανοίξει
δειλά και χωρίς κάποιο άμεσο πολιτικό αποτέλεσμα σε πρώτη φάση μια
τέτοια ουσιαστική συζήτηση στη Γερμανία. Είναι όμως σαφές ότι το κρί­
σιμο λάθος που αναγνωρίζει και η Μέλερ του να μην ασκείται επί χρό­
νια κριτική για να μη δίνονται επιχειρήματα στον αντίπαλο δεν είναι
φρόνιμο να επαναληφθεί. Εκτός βέβαια κι αν η «αφωνία» οφείλεται σε
πολιτική ανεπάρκεια και καχεξία. Η Ιστορία εν πάση περιπτώσει δεν ε­
παναλαμβάνεται, συνεχίζεται, όπως σωστά έχει ειπωθεί. Μόνο που μια
συνέχεια χωρίς μια ειλικρινή, τολμηρή και ρηξικέλευθη αξιολόγηση αυ­
τού που προηγήθηκε, μια συνέχεια που θα στρουθοκαμηλίζει σαν να μη
συνέβη τίποτα στο μεταξύ, είναι μάλλον καταδικασμένη να μην ξαναε-
μπνεύσει ποτέ κάποιο ελπιδοφόρο νέο ξεκίνημα. Και η επίγνωση αυτή
αφορά σε όλα τα κινήματα που βρέθηκαν ή βρίσκονται σε ανάλογη θέ­
ση.

Γιάννης Κέλογλου, Σεπτέμβριος 2007

12 I
Πρόλογος

Η RAF δεν υπάρχει πια. Τα άλλοτε μέλη της όμως εξακολουθούν να α­

ναζητούνται με αμείωτη ένταση. Ήδη καταδικασμένοι αλλά ακόμη και
νεκροί της RAF περιέρχονται ξανά και ξανά στο στόχαστρο της Ομο­
σπονδιακής Εγκληματολογικής Υπηρεσίας (ΒΚΑ), όπου μια ομάδα εγκλη­
ματολογιών ασχολείται αποκλειστικά με την εξιχνίαση ένοπλων ενεργει­
ών της δεκαετίας του '80. Για το σκοπό αυτό συγκεντρώνονται ίχνη DNA
και πραγματοποιούνται καταναγκαστικές λήψεις γενετικού υλικού από
υπόπτους του ακροαριστερού χώρου κατόπιν εισαγγελικών διαταγών
που αποθηκεύονται σε τράπεζες πληροφοριών. Το θέμα όμως δεν είναι
μόνο η διαλεύκανση του παρελθόντος, αλλά και η πρόγνωση για το
μέλλον. Και η Ίρμγκαρντ Μέλερ (Irmgard Möller) χρειάστηκε να αντι-
σταθεί σε αυτές τις προθέσεις των μηχανισμών ελέγχου μετά την απο-
φυλάκισή της. Στην περίπτωσή της ήταν η βαυαρική δικαιοσύνη που α­
ποφάνθηκε, ότι, σύμφωνα με τη νεοεισαχθείσα παράγραφο 81 της ποι­
νικής δικονομίας, «εξαιτίας της προσωπικότητας της κατηγορουμένης
υφίσταται βάσιμη υπόνοια ότι θα ασκηθούν και στο μέλλον διώξεις ενα­
ντίον της για τα προαναφερόμενα αδικήματα».
Υπό τέτοιες συνθήκες μόνιμης απειλής ποινικοποίησης, που επηρέα­
σαν τις συνομιλίες ανάμεσα στην Ίρμγκαρντ Μέλερ και σε μένα, είναι
δύσκολο να συζητήσεις για την πορεία και τα προβλήματα μιας παράνο­
μης οργάνωσης όπως η RAF. Για αυτόν το λόγο ορισμένα πράγματα δεν
φωτίστηκαν όσο θα έπρεπε σε αυτό το βιβλίο, πολλά ερωτήματα που
θα ήθελα να θέσω δεν τέθηκαν, ορισμένα δεν μπορούσαν να απαντη­
θούν: η υποστήριξη της RAF από τον περίγυρο εκτός της οργάνωσης, οι
λιγοστές ευκαιρίες ανεμπόδιστης επικοινωνίας μεταξύ των κρατουμέ­
νων στα κελιά, η λεπτομερής αναφορά ονομάτων, ομάδων και σχέσεων.
Επειδή όμως σε αυτή την εκτεταμένη συζήτηση το ζητούμενο δεν ήταν
επ' ουδενί μια ματιά από την κλειδαρότρυπα στον πολυτάραχο κόσμο
της παρανομίας, αυτό δεν έβλαψε σοβαρά τη συνομιλία μας. Υπήρξαν
και άλλα σημεία όπου το βιβλίο προσέκρουσε σε ανυπέρβλητα όρια: η
διαλεύκανση της Νύχτας του θανάτου στο Στάμχαϊμ δεν είναι εφικτή
μόνο με τις μαρτυρίες της μοναδικής επιζήσασας. Συνέθεσα τα προσιτά
γεγονότα και προσπάθησα να δείξω όλες τις αντιφάσεις που παραμέ­
νουν. Όποιος αξιώνει περισσότερες και αξιόπιστες πληροφορίες θα
πρέπει να πιέσει για την αλλαγή του νομικού καθεστώτος και της πρακτι­
κής που διέπουν τα γερμανικά αρχεία: δεν είναι μόνο η απαγόρευση
πρόσβασης 30 χρόνων στα στοιχεία των αρχείων που εμποδίζει σήμερα
raf «Αυτό χην έρευνα, αλλά και το γεγονός ότι ακόμη και μετά τη λήξη αυτής της
ήταν για μας προθεσμίας το έτος 2007 πολλά διαβαθμισμένα ως «απόρρητα» έγγρα-
Α πελευθέρω ση» φα και ντοκουμέντα δεν θα δοθούν στη δημοσιότητα. Εννοείται βέβαια
ότι ούτε στα πρωτόκολλα του Επιτελείου Διαχείρισης Κρίσεων, τα πρω­
τόκολλα υποκλοπών των κελιών του Στάμχαϊμ, και τα έγγραφα των μυ­
στικών υπηρεσιών και της Ομοσπονδιακής Εγκληματολογικής Υπηρεσίας
δεν θα διαβάσει κανείς όλη την αλήθεια. Σίγουρα όμως η πλήρης διάθε­
ση αυτού του υλικού θα προχωρούσε ένα βήμα τουλάχιστον παραπέρα
τη διαμάχη για το τι συνέβη εκεί, σε σχέση με την παρούσα κατάσταση
όπου η δημοσιότητα κατακλύζεται από τα γνωστά στερεότυπα.
Πραγματοποίησα τη συνέντευξη με την Ίρμγκαρντ Μέλερ γιατί ήθε­
λα να μάθω μέσα από ποίες διεργασίες έφτασε στην επιλογή του ένο­
πλου αγώνα κατά της Ομοσπονδιακής Δημοκρατίας της Γερμανίας με τη
RAF, πώς επέζησε ως μία από τα λίγα μέλη της πρώτης γενιάς μέσα στη
φυλακή και τι σκέφτεται σήμερα για τις εμπειρίες της. Το ζητούμενο δεν
μπορούσε να είναι η καταγραφή της ιστορίας της RAF, ήταν ωστόσο από
την άλλη μια διεισδυτική ματιά στην ανάπτυξη του αντάρτικου πόλης
στην Γερμανία. Και μάλιστα βασισμένη, όχι στα έγγραφα των διωκτικών
αρχών, ούτε από τη σκοπιά κάποιου που διέγραψε το παρελθόν του και
το αντιλαμβάνεται πλέον απλώς ως πλάνη, αλλά αντίθετα από τη σκοπιά
κάποιας που συνεχίζει να αντιλαμβάνεται τα χρόνια της στη RAF και τη
φυλακή ως αναπόσπαστο βασικό συστατικό κομμάτι της ζωής της.
Στην πρώτη μας συνομιλία, που πραγματοποιήθηκε το 1992 μαζί με
τις Χάνα Κράμπε (Hanna Krabbe), Κριστίνε Κούμπι (Christine Kuby) και
Γκαμπριέλε Ρόλνικ (Gabrielle Rollnik) για την τηλεόραση της NDR (Βορει-
ογερμανική Ραδιοφωνία και Τηλεόραση), η Ίρμγκαρντ Μέλερ ήταν ακό­
μη κρατούμενη στις φυλακές του Αύμπεκ. Δεν γνωριζόμασταν και είχα­
με πολύ λίγο χρόνο στη διάθεσή μας. Τότε η συνέντευξη πραγματοποι­
ήθηκε υπό επιτήρηση και καθορίστηκε από την προσδοκία της εκπο­
μπής να παρουσιάσει κάποια μικρή έκπληξη - η πρώτη συνέντευξη με
αμετανόητες «τρομοκράτισσες». Στους μήνες που ακολούθησαν, μας
δόθηκε πολλές φορές η ευκαιρία να συζητήσουμε μεταξύ μας χωρίς ε­
πιτήρηση και χρονικούς περιορισμούς. Σε αυτές έγινε ξεκάθαρο πόσο
μεγάλες είναι οι αποστάσεις ανάμεσα σε κάποια που άρχισε να δραστη­
ριοποιείται πολιτικά τη δεκαετία του '60 επιλέγοντας τελικά τον ένοπλο
αγώνα, και σε κάποιον που το 1977, ως μέλος της νεολαίας των Χρι­
στιανοδημοκρατών (Jungen Union), θεωρούσε την εκτέλεση κρατουμέ­
νων ως ομήρων, τουλάχιστον ως ιδέα, συζητήσιμη. Επίσης, ενόψει και
των επίκαιρων συζητήσεων στην αριστερά, οι διαφορές, για παράδειγ­
μα, γύρω από τη σημασία του εθνικοσοσιαλισμού και του αντισημιτι­
σμού για μια αριστερή πολιτική στη Γερμανία, γύρω από τη σχέση της
κοινωνικής σύγκρουσης και του αγώνα ενάντια στο κράτος, ή για την ε­
πιλογή των μέσων της πολιτικής στράτευσης παρέμειναν μεγάλες. Απο­
δείχτηκε όμως επίσης ότι σε μια απευθείας συνομιλία μπορούν να ανα-
δεικνύονται κι άλλες οπτικές, διαφορετικές από εκείνες που επιτρέπει
141 μια ενδελεχής ανάγνωση κειμένων.
 Η συνομιλία που δημοσιεύεται εδώ, την οποία επιμελήθηκα σε κά- Πρόλογος
ποια σημεία με ορισμένες διευκρινιστικές υποσημειώσεις, πραγματο­
ποιήθηκε, με κάποια μακριά διακοπή, σε ένα χρονικό διάστημα περίπου
ενός έτους. Εκτός αυτού, τον Αύγουστο του 2002 συναντηθήκαμε και
πάλι για ένα υστερόγραφο στη διευρυμένη αυτή έκδοση, δηλαδή μετά
την 11 η Σεπτεμβρίου 2001. Παρ' όλα αυτά παρέμεινε αποσπασματική
σε ορισμένα σημεία. Σχεδόν κάθε σημείο θα μπορούσε να είχε εμβα­
θυνθεί περισσότερο, κάποια γεγονότα, όπως η σημασία του θανάτου
της Ούλρικε Μάινχοφ (Ulrike Meinhof) ή η επιχείρηση συλλήψεων στο
Μπαντ Κλάινεν, απλώς αναφέρονται. Δεν μιλήσαμε σχεδόν καθόλου και
για τις σχέσεις με τις άλλες ένοπλες ομάδες, την αξία του συστήματος
πληροφόρησης στις αρχές της δεκαετίας του '70 ή την αποχώρηση με­
λών της RAF από την οργάνωση. Ορισμένα θρυλούμενα σε βιβλία ανα­
μνήσεων άλλων πρώην μελών της RAF παραμένουν αναπάντητα, για
παράδειγμα, πως δήθεν η RAF δεν γνώριζε ότι στο στρατηγείο των ΗΠΑ
στη Χαϊδελβέργη βρισκόταν ο κεντρικός υπολογιστής που συντόνιζε
τους βομβαρδισμούς στο Βιετνάμ. Είναι όμως και η πρώτη φορά που
κάποια που ήταν παρούσα μιλά διεξοδικά και με λεπτομέρειες για τη
Νύχτα θανάτου στο Στάμχαϊμ, τους μύθους και τις εκδοχές που την
περιβάλλουν. Ακριβώς οι συζητήσεις για αυτήν τη φάση αποκάλυψαν
πόσο δύσκολο είναι, μπροστά στις προκατειλημμένες και ριζωμένες ε­
δώ και χρόνια απόψεις για τη RAF και τους κρατούμενους, να σκιαγρα­
φηθεί μια περιεκτική εικόνα που θα φωτίζει όλα τα επίπεδα τριάντα
χρόνων μαχόμενης ένοπλης πολιτικής.
Για αυτόν το λόγο, στην πορεία της δουλειάς πάνω στο βιβλίο, η
Ίρμγκαρντ Μέλερ και εγώ θεωρήσαμε λογικό να επικεντρωθούμε στα ε­
πίπεδα της ιστορίας της RAF που η ίδια έχει βιώσει. Αυτός ο τρόπος
προσέγγισης ήταν ο πλέον ενδεδειγμένος και για έναν ακόμη λόγο: 23
χρόνια φυλακής έχουν τις συνέπειές τους. Απαιτούν έναν άλλο ρυθμό
εργασίας. Στην αντιπαράθεση με την καθημερινότητα ξοδεύονται ση­
μαντικά μεγέθη δύναμης, χρόνου και ενέργειας, που στη συνέχεια λεί­
πουν από ένα εγχείρημα όπως αυτό.
Η εργασία πάνω σε αυτό το βιβλίο ήταν μια δύσκολη απόπειρα και
για έναν επιπλέον λόγο: η RAF καθόριζε τον εαυτό της ως κολεκτίβα, θα
ήταν επιθυμητό ορισμένα από τα ζητήματα που συζητήσαμε να τα επι­
βεβαιώσουμε και με άλλους, για να αναπλάσουμε από κοινού ποια κα­
τάσταση επικρατούσε ακριβώς κάθε φορά, ποιοι παράγοντες επηρέα­
σαν κάποια απόφαση. Αυτό που για τους περισσότερους ανθρώπους
που διηγούνται τη ζωή τους δεν αποτελεί κανένα πρόβλημα, στην περί­
πτωσή μας ήταν σχεδόν αδύνατο, καθώς εκείνοι με οποίους θα έπρεπε
να συζητηθεί βρίσκονται ακόμη στη φυλακή. Για να μπορέσεις να διεξά­
γεις έναν κοινωνικό διάλογο πάνω σε αυτό το κεφάλαιο της σύγχρονης
γερμανικής ιστορίας, συνεκτιμώντας όμως και τις βλάβες στην υγεία
που προκάλεσαν σε αρκετούς οι ακραίες συνθήκες κράτησης, απαιτεί­
ται να αφεθούν ελεύθεροι οι κρατούμενοι της RAF που βρίσκονται ακό­
μη μέσα. 115
καρ «Αυτό Ανάμεσα στην επιλογή να εγκαταλείψουμε μέχρι νεωτέρας το εγχεί-
ήταν χια μας ρημα, εξαιτίας των πολλαπλών δυσκολιών, ή να το επιχειρήσουμε παρ'
Α πελευθέρω ση» άλα αυτά, η Ίρμγκαρντ Μέλερ και εγώ επιλέξαμε το τελευταίο. Μας
φάνηκε σημαντικό να ανοίξουμε ένα παράθυρο σε αυτό το κεφάλαιο α­
κροαριστερής πολιτικής, που θα συλλαμβάνει το κλίμα της ανατροπής,
το αντιεξουσιαστικό, εξεγερσιακό στοιχείο που κινητοποίησε κόσμο, να
θέσουμε τα πάντα υπό συζήτηση, το πώς αποτολμάς μια ριζοσπαστική
ρήξη ρισκάροντας παράλληλα τη ζωή σου. Μόνο έτσι μπορεί να γίνει
κατανοητή και η διαδικασία της ακαμψίας και της τραχύτητας που χα­
ρακτήρισε και τη (*ΑΡ. Προέκυψε μια προσωπική ιστορία που συνειδητά
δεν επικεντρώνεται στο ιδιωτικό. Αυτό δεν άλλαξε ούτε στη νέα έκδοση
του βιβλίου που υπ' αυτή την έννοια απεικονίζει πάλι τις θέσεις του
1997. Τη συμπληρώσαμε βεβαίως με ένα υστερόγραφο για τις εξελίξεις
που ακολούθησαν μετά τη διάλυση της ΜΡ το 1998.
Η αντίδραση των μίντια, στην πλειονότητά τους, ήταν αρνητική. Οι
κριτικοί, τις περισσότερες φορές, φάνηκε να έχουν διαβάσει ελάχιστα
το βιβλίο, ψάχνοντας πιο πολύ σημεία στα οποία η Ίρμγκαρντ Μέλερ
ζητά συγγνώμη ή μετανιώνει. Η συζήτηση για τη ΙΙΑΡ και η αποτίμηση
της συμμετοχής της σε αυτήν ενδιέφερε ελάχιστα αυτούς τους επαγ­
γελματίες αναγνώστες, ενώ φάνηκε να τους απασχολεί μόνο ένα πράγ­
μα: η πρώην παράνομη θα έπρεπε να αναγνωρίσει την επιλογή της σαν
πλάνη. Με δυσκολία ανέχθηκαν το γεγονός ότι οι ερωτήσεις μου δεν ή­
ταν εκείνες ενός εισαγγελέα, ότι ανεξαρτήτως βασικών διαφωνιών δεν
πραγματοποιήθηκε ανάκριση αλλά συζήτηση. Οι αντιδράσεις αυτές
δείχνουν ότι η ΙίΑΡ συνιστά ένα θέμα της νεότερης γερμανικής ιστορίας
που ακόμη και σήμερα δύσκολα μπορεί να συζητηθεί έξω από ένα στε­
νά οριοθετημένο πλαίσιο. Η ανάδειξη μιας διαφορετικής οπτικής βρί­
σκεται ανάμεσα στις προθέσεις αυτού του βιβλίου.

ΌλιΒερ Τόλμαϊν, Βάινχαϊμ,

Αύγουστος 2002

161
κεφάλαιοπρώτο

Η εποχή της εξωκοινοβουλευτικής

αντιπολίτευσης

Το 1961 η Χριστιανοδημοκρατική Ένωση (CDU) υπό τον Κόνραντ Αντε-

νάουερ απώλεσε την απόλυτη πλειοψηφία στις κοινοβουλευτικές εκλο­
γές και υποχρεώθηκε σε σύναψη συμμαχίας με το Κόμμα των Ελεύθε­
ρων Δημοκρατών (FDP). Το 1969 το Σοσιαλδημοκρατικό Κόμμα (SPD)
είχε για πρώτη φορά τη δυνατότητα να σχηματίσει κυβέρνηση μαζί με
το FDP, τοποθετώντας τον Βίλι Μπραντ (Willy Brandt) στη θέση του κα­
γκελάριου. Ενδιάμεσα υπήρξαν τρία χρόνια Μεγάλης Συμμαχίας, που α­
πέδειξαν πώς μπορεί πράγματι να εξουδετερωθεί η αντιπολίτευση μέ­
σα στην κοινοβουλευτική δημοκρατία. Αριστεροί διανοούμενοι, πολλοί
εκ των οποίων είχαν υποστηρίξει τον Βίλι Μπραντ στις εκλογές, και αρι­
στερές φοιτητικές οργανώσεις, αντιλήφθηκαν ότι το SPD όχι μόνο δεν
ήταν διατεθειμένο να προχωρήσει σε ριζικές κοινωνικές αλλαγές, αλλά
αντίθετα συνιστούσε δύναμη συντήρησης του συστήματος, αναπό­
σπαστο τμήμα δηλαδή εκείνου του τύπου της κοινωνίας στην υπηρε­
σία της οποίας ορκίστηκε και ο Αούντβιγκ Έρχαρντ.
Βασικό στήριγμα αυτού του κοινωνικού μοντέλου ήταν η διαγραφή
των εθνικοσοσιαλιστικών εγκλημάτων. Βεβαίως το 1960 ο υπουργός ε-
κτοπιαθέντων (Σ.τ.Μ .: για τους Γερμανούς πρόσφυγες από τα εδάφη
της Πολωνίας) Ομπερλέντερ υποχρεώθηκε σε παραίτηση εξαιτίας του
εθνικοσοσιαλιστικού παρελθόντος του, όμως ο πολιτικός μηχανικός
των στρατοπέδων συγκέντρωσης Χάινριχ Αύμπκε κατάφερε να επανε­
κλεγεί χωρίς προβλήματα στη θέση του Προέδρου της Δημοκρατίας.
Μπορεί η ομοσπονδιακή βουλή να ψήφισε την παράταση των προθε­
σμιών παραγραφής των εθνικοσοσιαλιστικών εγκλημάτων, αποτρέπο­
ντας έτσι το ενδεχόμενο να κυκλοφορούν ατιμώρητοι οι ανθρωποφύ­
λακες των στρατοπέδων συγκέντρωσης, οι γιατροί της ευθανασίας και
οι υπάλληλοι του Εθνικοσοσιαλιστικού Γερμανικού Εργατικού Κόμματος
(NSDAP), μπορεί να εκδόθηκαν στις 19 Αυγούστου 1 965 στη Φραν­
κφούρτη οι ετυμηγορίες για τη δίκη του Αουσβιτς - όμως η κοινωνική
αντιπαράθεση με τον εθνικοσοσιαλισμό δεν είχε ούτε καν αρχίσει. Το
1966 μπήκε στα τοπικά κοινοβούλια των κρατιδίων της Έσσης και της
Βαυαρίας το Εθνικό Κόμμα Γερμανίας (NPD) που είχε ιδρυθεί δύο χρόνια
πριν, το 1969 κατάφερε να αποσπάσει το 9 ,8 % των ψήφων στις εκλο­
γές του κρατιδίου της Βάδης-Βυρτεμβέργης.
raf « A uto Ενώ το κοινοβούλιο συγκροτούνταν ανασύροντας μνήμες του πα-
ήΐαν χια μας ρελθόντος, η εξωκοινοβουλευτική αντιπολίτευση γνώρισε μία αισθητή
Απελευθέρω ση» άνοδο. Μία από τις πρώτες μαχητικές ενέργειες στη χώρα, που μετά
την απαγόρευση του Κομμουνιστικού Κόμματος Γερμανίας (KPD), τους
μεγάλους εργατικούς αγώνες και τις αντιπυρηνικές εκδηλώσεις της δε­
καετίας του '50 βρισκόταν σε ύφεση, έλαβε χώρα στις 18 Δεκεμβρίου
1964 στο Δυτικό Βερολίνο: εξακόσιοι Δυτικογερμανοί και Αφρικανοί φοι­
τητές έσπασαν υπό την καθοδήγηση της Σοσιαλιστικής Γερμανικής
Ένωσης Φοιτητών (SDS) τις αλυσίδες των Μονάδων Τάξης, πετώντας
αβγά και ντομάτες στον τότε Κογκολέζο πρωθυπουργό Μοϊσέ Τσομπέ.
Ο Τσομπέ ήταν υπεύθυνος για τον θάνατο του Αφρικανού αγωνιστή
της ανεξαρτησίας Πατρίς Αουμούμπα και θεωρούνταν τσιράκι των πο­
λυεθνικών της Δύσης που λεηλατούσαν τα εδάφη της Αφρικής.
Τα χρόνια που ακολούθησαν η πολιτική της Εξωκοινοβουλευτικής
Αντιπολίτευσης (APO) συνέχισε να έχει διεθνιστικό προσανατολισμό.
Ωστόσο, το ενδιαφέρον μετατοπίστηκε από την αφρικανική ήπειρο στο
Βιετνάμ, που από το 1965 αποτέλεσε κυρίαρχο θέμα της γερμανικής ρι­
ζοσπαστικής αριστεράς. Στις 25 Φεβρουαρίου 1965 η SDS διοργάνωσε,
με τη συμμετοχή και εκπροσώπων της αμερικανικού διπλωματικού σώ­
ματος του Βερολίνου, ημερίδα για τον πόλεμο του Βιετνάμ. Όταν το
1966 μερικές εκατοντάδες διαδηλώτριες και διαδηλωτές απέκλεισαν για
λίγες ώρες το Σπίτι της Αμερικής στο Δυτικό Βερολίνο, αυτό το περιστα­
τικό θεωρήθηκε τόσο ανήκουστο που τα ρεπορτάζ και τα σχόλια μονο­
πώλησαν επί μέρες το ενδιαφέρον του Τύπου στο Βερολίνο. Η SDS διορ­
γάνωσε δύο συνέδρια για το Βιετνάμ, το 1966 στη Φρανκφούρτη και το
1968 στο Δυτικό Βερολίνο. Η έκκληση του Τσε Γκεβάρα «Δημιουργείστε
δύο, τρία, πολλά Βιετνάμ» έγινε ένα από τα δημοφιλέστερα συνθήματα
του αντιιμπεριαλιστικού κινήματος. Στην εσωτερική πολιτική σκηνή ω­
στόσο πολύ πλουσιότερες εξελίξεις σηματοδότησαν οι κινητοποιήσεις ε­
νάντια στο καθεστώς του Σάχη στην Περσία. Σε μια διαδήλωση εναντίον
του Πέρση μονάρχη στις 2 Ιουνίου 1967 έπεσε νεκρός από τις σφαίρες
του α στυνομικού Κούρας ο φ οιτητής Μ πένο Ό νεζο ργκ (Benno
Ohnesorg). Εξαιτίας των εχθρικών ανταποκρίσεων των ΜΜΕ ιδιοκτησίας
Σπρίνγκερ σε βάρος της εξωκοινοβουλευτικής διαμαρτυρίας, μέσα στο
φοιτητικό κίνημα κυριάρχησε το σύνθημα «Η Μπιλντ πάτησε μαζί τη
σκανδάλη». Τότε οργανώθηκε η «Καμπάνια ενάντια στον Σπρίνγκερ».
«Απαιτούμε την απαλλοτρίωση του συγκροτήματος Σπρίνγκερ που δια­
χειρίζεται μονοπωλιακά την έκφραση πολιτικής γνώμης, επειδή μπορεί
να υπάρξει μία και μόνο ενημερωμένη, κριτική δημοσιότητα, εντός της
οποίας ο κυρίαρχος κατά το Σύνταγμα λαός θα είναι σε θέση να επιλύει
ο ίδιος τις κοινωνικές και πολιτικές συγκρούσεις», αναφερόταν στην τελι­
κή ανακοίνωση του συνεδρίου της SDS στο Ανόβερο το 1967.
Το πολιτικό κλίμα οξυνόταν. Η μισαλλοδοξία των αστικών μέσων,
προ πάντων των εφημερίδων του Σπρίνγκερ, εναντίον της εξωκοινο­
βουλευτικής αντιπολίτευσης κορυφώθηκε. Στις 11 Απριλίου 1968 έγινε
181 απόπειρα δολοφονίας εναντίον του Ρούντι Ντούτσκε (Rudi Dutschke).
Το ίδιο κιόλας βράδυ 5.000 διαδηλώτριες και διαδηλωτές κατευθύνθη- Η εποχή

κανστο πολυώροφο κτίριο του Σπρίνγκερ στο Δυτικό Βερολίνο και πυρ­ της εξωκοινο­

πόλησαν οχήματα διανομής. Επίσης πραγματοποιήθηκαν αποκλεισμοί βουλευτικής

στα τυπογραφεία του Σπρίνγκερ σε Αμβούργο, Φρανκφούρτη, Έσσεν, αντιπολίτευσης

Καλονία, Μόναχο, Στουτγάρδη και Ανόβερο.

Παράλληλα με τη διαμαρτυρία εναντίον του πολέμου στο Βιετνάμ
και την καμπάνια «Απαλλοτριώστε τον Σπρίνγκερ», ο αγώνας εναντίον
των νόμων έκτακτης ανάγκης, που τον υποστήριζαν και τμήματα των
συνδικάτων και του SPD, αποτέλεσε ένα από τα κεντρικά ενδιαφέροντα
της εξωκοινοβουλευτικής αντιπολίτευσης στην Ομοσπονδιακή Δημο­
κρατία της Γερμανίας (ΟΔΓ) τη δεκαετία του '60.
Έναν ειδικό ρόλο για το μελλοντικό προφίλ της ριζοσπαστικής αρι­
στεράς στην ΟΔΓ έπαιξε ο πόλεμος των έξι ημερών, από τις 5 μέχρι τις
10 Ιουνίου 1967, στη διάρκεια του οποίου το Ισραήλ, σε μια εξαιρετικά
τεταμένη περίοδο, μετά τον αποκλεισμό των στενών του Τιράν από τον
Αιγύπτιο πρόεδρο Νάσερ, διεξήγαγε έναν προληπτικό πόλεμο σε τρία
μέτωπα. Αν και λίγο καιρό πριν Άραβες πολιτικοί, όπως ο Σύριος υπουρ­
γός εξωτερικών δήλωναν ότι «θα συντρίψουμε την επιθετική σιωνιστι-
κή παρουσία μέσα στην αραβική μας εστία», τώρα η κατάσταση άλλαξε
δραματικά: ο μικρός, αλλά ετοιμοπόλεμος, ισραηλινός στρατός επικρά­
τησε εντός ολίγων ημερών και κατέλαβε την Έρημο του Σινά, τη Λωρί­
δα της Γάζας, τα Υψίπεδα του Γκολάν και τη Δυτική Όχθη, όπως και την
Παλαιά Πόλη της Ιερουσαλήμ. Ενώ προεξέχουσες προσωπικότητες της
αριστεράς, όπως ο Χέρμπερτ Μαρκούζε, στάθηκαν ανεπιφύλακτα αλ­
ληλέγγυες προς το Ισραήλ, μεγάλα τμήματα του κινήματος διαμαρτυ­
ρίας διαφοροποιήθηκαν μπροστά στην ισραηλινή νίκη και την κατοχική
πολιτική. Με το βλέμμα στραμμένο στις συμπάθειες του συγκροτήμα­
τος Τύπου Σπρίνγκερ προς το Ισραήλ, η Ούλρικε Μάινχοφ απεφάνθη
στο περιοδικό «konkret»: «Ο νέος γερμανικός φασισμός διδάχτηκε από
τα παλιά του λάθη, δρα όχι πια εναντίον, αλλά μαζί με τους εβραίους
και οδηγεί τον αντικομουνισμό στη νίκη». Ακόμη και η άλλοτε φιλοϊσ-
ραηλινή SDS τάχθηκε στο πλευρό των αντισιωνιστών μέσα σε αυτή τη
σύγκρουση, που θεωρούνταν σύγκρουση ανάμεσα στις ανεπτυγμένες
βιομηχανικά χώρες και τις χώρες του Τρίτου κόσμου.
Όχι μόνο στην ΟΔΓ, και σε άλλα δυτικοευρωπαϊκά κράτη φτάσαμε
σε ταραχές και στο ξέσπασμα μιας νέας επαναστατικής ατμόσφαιρας -
που αντιμετωπίστηκαν σε μεγάλο βαθμό με την κρατική βία. Στις 21
Απριλίου 1967 εκδηλώθηκε στην Ελλάδα, χώρα του ΝΑΤΟ, πραξικόπη­
μα από ακροδεξιούς στρατιωτικούς. Τέσσερα χρόνια νωρίτερα είχε δο­
λοφονηθεί από παραστρατιωτική ομάδα ο διεθνώς γνωστός αριστερός
σοσιαλιστής πολιτικός Γρηγόρης Ααμπράκης, ενώ πρωτοστατούσε σε
μια εκδήλωση ειρήνης. Ένας από τους ηγέτες της Δημοκρατικής Νεο­
λαίας Λαμπράκη, η οποία μετά την απόπειρα γνώρισε μια ραγδαία άνο­
δο, ήταν και ο αριστερός μουσικοσυνθέτης Μίκης Θεοδωράκης.
Η διεθνής πολιτική σφραγίστηκε από τους απελευθερωτικούς α­
γώνες σε Αφρική, Ασία και Λατινική Αμερική και τις προσπάθειες των 119
raf «Αυτό ΗΠΑ αλλά και πρώην αποικιοκρατικών δυνάμεων να εδραιώσουν την
ήταν ν α μας επιρροή τους. Το 1961 απέτυχε η υπό την καθοδήγηση της CIA εισβο-
Απελευθέρω ση» λή εξόριστων Κουβανών στον Κόλπο των Χοίρων. To 1962 συμφωνή­
θηκε κατάπαυση του πυρός ανάμεσα στη Γαλλία και στο αλγερινό α­
πελευθερωτικό κίνημα FLN. Το 1965 έπεσε νεκρός σε μια απόπειρα
πολιτικών του αντιπάλων μέσα στο κίνημα των μαύρων ο αγωνιστής
Μάλκολμ X. Στις 10 Οκτωβρίου 1967 δολοφονήθηκε ο Τσε Γκεβάρα
στη Βολιβία.
Στην Σοβιετική Ένωση το 1964 παύθηκε από τα καθήκοντά του ο α-
ντισταλινικός υπέρμαχος της ύφεσης Νικίτα Χρουτσόφ. Διάδοχός του
αναδείχτηκε ο Λεονίντ Μπρέζνιεφ, που γνωστοποίησε το 1968 τη θέση
του για την «περιορισμένη κυριαρχία των σοσιαλιστικών κρατών». Λίγο
μετά, στις 22 Αυγούστου 1968, στρατιωτικές δυνάμεις των χωρών του
Συμφώνου της Βαρσοβίας εισέβαλαν στην Τσεχοσλοβακία και έβαλαν
τέλος στο πείραμα των σοσιαλιστικών μεταρρυθμίσεων του Αλεξάντερ
Ντούμπτσεκ- μια κατασταλτική, βίαιη πράξη που όξυνε σε μόνιμη δά­
ση το κλίμα στο εσωτερικό της εξωκοινοβουλευτικής αντιπολίτευσης
στην ΟΔΓ.
Στη Λαϊκή Δημοκρατία της Κίνας, που από το 1959 είχε πάρει εμφα­
νώς αποστάσεις από τη Σοβιετική Ένωση, έλαβε χώρα από το 1966 μέ­
χρι το 1969 η μεγάλη προλεταριακή Πολιτιστική Επανάσταση, που την
υποδέχτηκαν με μεγάλο ενθουσιασμό τμήματα της δυτικογερμανικής
αριστεράς. Ακολούθησαν τη σκέψη του Μάο ότι όσο υπάρχουν κοινω­
νικές αντιθέσεις η Επανάσταση θα πρέπει να παραμένει διαρκής. Στην
πορεία της πολιτιστικής επανάστασης, που προκάλεσε πολυάριθμα θύ­
ματα, τσακίστηκαν το σύνολο του καθεστωτικού κομματικού μηχανι­
σμού και οι μεγάλες μαζικές οργανώσεις από ερυθροφρουρούς και «ε­
παναστάτες κόκκινους αντάρτες».

Όλιβερ Τόλμαϊν: Πότε πήρες την απόφαση να αγωνιστείς δυναμικά

για την αλλαγή των συνθηκών στην Ομοσπονδιακή Δημοκρατία της
Γερμανίας;
Ίρμγκαρντ Μέλερ: Πολύ αποφασιστικό ρόλο έπαιξε η Μεγάλη Συμ-
μαχία που συγκροτήθηκε το 1966. Τότε συνειδητοποιήσαμε για πρώτη
φορά ότι η αντιπολίτευση εδώ θα πρέπει να είναι θεμελιακή. Βεβαίως ε­
κείνο τον καιρό απείχα ακόμη πολύ από μια συγκρουσιακή πολιτική α­
ντίληψη και δράση, όμως το γεγονός αυτό ήταν μια κρίσιμη επίγνωση
που καθόρισε όλα όσα ακολούθησαν.
Τ: Πώς ζούσες το 1966;
Μ :Ήμουν φοιτήτρια στο Πανεπιστήμιο του Φράιμπουργκ και σπού­
δαζα Μεσαιωνικά Γερμανικά και Γαλλικά και κατά τα άλλα ήμουν πολύ
λυπημένη, επειδή δεν μπορούσα να κάνω τίποτα με τον κόσμο εκεί και
ήμουν μόνη. Οι φοιτητές έβγαιναν για κρασί και μελετούσαν - αυτό ήταν
όλο. Σκέτη πλήξη. Γι' αυτό και το καλοκαίρι του 1967 πήγα στο Μόναχο.
Τ : Μεσαιωνικά Γερμανικά και Γαλλικά - ακούγεται σαν να ήθελες
201 να γίνεις καθηγήτρια;
 I: Καθόλου. Ήθελα να φύγω από τη Γερμανία και να πάω στη Γαλλία. Η εποχή

Επειδή όμως τότε ενηλικιωνόμασταν στα είκοσι ένα, κάτι τέτοιο μπο­ της εξωκοινο­

ρούσε να γίνει μόνο μέσω σπουδών. Και για να μπορέσω να σπουδάσω βουλευτικής

χωρίς προβλήματα στη Γαλλία, χρειαζόμουν μερικά χαρτιά από κάποιο αντιπολίτευσης

γερμανικό πανεπιστήμιο.
Τ: Αφού λοιπόν στο Φράιμπουργκ εκτός από κρασί δεν είχε και
πολλά πράγματα, πού απέκτησες τις πρώτες σου πολιτικές ε­
μπειρίες; Πώς προέκυψε και ενδιαφέρθηκες γενικότερα για κάτι
άλλο πέρα από τις σπουδές;
I: Οι γονείς μου ήταν αυστηροί καθολικοί και την εποχή του φασι­
σμού έζησαν σε καθαρή αντιπολίτευση απέναντι στο εθνικοσοσιαλιστι-
κό καθεστώς. Όταν βομβαρδίστηκε το Ανόβερο, όπου ζούσαμε, και
κάηκε μαζί και το στρατηγείο της Γκεστάπο, αυτό στο σπίτι μας θεωρή­
θηκε ευχάριστο γεγονός. Στη μεταπολεμική όμως περίοδο, προ πάντων
ο πατέρας μου, ήταν άτεγκτος πολέμιος κάθε μορφής αριστερής πολι­
τικής. Αρχικά, μάλιστα, του φαινόταν ύποπτο ακόμη και το CDU εξαιτίας
του Προγράμματος του Ααλεν1. Όταν μεγάλωσα κάπως, το 1964, γνώ­
ρισα στο Ανόβερο μερικούς ανθρώπους που ζούσαν στο δρόμο, κάποι­
ους Γάλλους και Αγγλους, γύρω από τους οποίους αναπτύχθηκε ενας
κύκλος. Σε αυτούς προστέθηκαν άνθρωποι από Αρμενία, Περσία, Πα­
λαιστίνη, οι περισσότεροι από τους οποίους ήταν γραμμένοι στο Πολυ­
τεχνείο. Εκεί έμαθα πρώτη φορά για τους αγώνες των μαύρων στις
ΗΠΑ, για τη δολοφονία του Μάλκολμ X, τις συνθήκες ζωής και τα βασα­
νιστήρια στην Περσία, την επανάσταση της Κούβας και για τους αγώ­
νες στην Ελλάδα μετά τη δολοφονία του Γρηγόρη Λαμπράκη. Η ιστορία
του Λαμπράκη με απασχόλησε επίσης, γιατί τότε άκουγα με ευχαρίστη­
ση πολύ ελληνική μουσική -ενώ από την άλλη δεν μου άρεσαν καθόλου
οι Μπιτλς και ο Μίκης Θεοδωράκης ήταν άλλωστε συναγωνιστής του
Λαμπράκη. Βγάλαμε όλο το καλοκαίρι σε μια πλατεία στο κέντρο της
πόλης. Αργότερα βρέθηκαν ακόμη κοντά μας ειρηνιστές και νεαροί
κομμουνιστές εργάτες, που είχαν αρνηθεί τη στράτευση για πολιτικούς
λόγους. Αυτή ήταν η πρώτη φορά που γνώρισα κομμουνιστές. Καθό­
μασταν εκεί, παίζαμε μουσική και συζητούσαμε, πάνω απ' όλα όμως υ­
πήρχε μια πολύ καλή, φιλική ατμόσφαιρα μεταξύ μας. Οι καθηγητές
μου στο σχολείο, αλλά και άλλοι άνθρωποι που με γνώριζαν, με είχαν α-
ποδοκιμάσει πολλές φορές γι' αυτόν το λόγο: «Είναι ανάγκη να καταγί­
νεσαι με ξένους...»
Τ: Πώς προχώρησαν τα πράγματα μετά όταν το 1967 πήγες στο
Μόναχο;

1. Το πρόγραμμα του Α α λεν τ η ς Χ ρισ τιανοδ ημ ο κρατική ς Έ ν ω σ η ς (CDU ) το

1947 βασιζόταν ακόμη σ ε χριστιανοσοσιαλιστικές αντιλήψεις και διαπίστω νε
την αποτυχία του «καπιταλιστικού οικονομικού συστήματος». Π ροέβλεπ ε την
κατάργηση των επιχειρηματικών ομίλων και εκτεταμένες ρυθμίσεις δικαιώμα­
τος συμμετοχής στη λήψη των αποφάσεων, περιείχε όμω ς ταυτόχρονα και την
απόρριψη του κρατικού σοσιαλισμού.
raf «Αυτό Μ: Καμία σύγκριση με το Φράιμπουργκ. Εκεί Βρισκόταν ήδη κάτι σε
ήταν για μας κίνηση. Υπήρχαν, για παράδειγμα, τα πρώτα βήματα των εκδόσεων
Απελευθέρω ση» Trikont, κάποιοι άνθρωποι ταξίδευαν συχνά στο Ανατολικό Βερολίνο,
στην κινεζική πρεσβεία, για να προμηθευτούν μπροσούρες και εφημερί­
δες' είχαμε γενικότερα μια πληθώρα διεθνών επαφών και, έτσι, τελείως
διαφορετικές δυνατότητες πληροφόρησης. Τα πρώτα κείμενα από την
κινέζικη πολιτιστική επανάσταση ανταποκρίνονταν σε μεγάλο βαθμό στη
δική μας κατάσταση: «Η εξέγερση είναι δίκαιη». Κυριαρχούσε μια διάθε­
ση αλλαγής, όλοι ήταν κινητοποιημένοι. Για μας το ιδιαίτερο στην κατά­
σταση της Κίνας ήταν το γεγονός ότι ο σοσιαλισμός, που είχε ήδη επι­
κρατήσει εκεί, επαναστατικοποιούταν για άλλη μια φορά εκ βάθρων. Η
στασιμότητα απαγορευόταν. Γι' αυτό μας έλκυε και η Κούβα. Ο Κάστρο
και ο Τσε Γκεβάρα ήταν επαναστάτες και όχι κρατικοσοσιαλιστές πολιτι­
κοί. Ενσάρκωναν, σε αντίθεση με τον Μπρέζνιεφ ή τον Ούλμπριχτ, την
αναγκαιότητα συνολικής ανατροπής των κοινωνικών συνθηκών.
Γίνονταν τότε μια σειρά συνελεύσεων με σκοπό να συγκροτηθούν
μπριγάδες για τη συγκομιδή ζαχαροκάλαμου στην Κούβα. Εγώ η ίδια
συμμετείχα εκείνη την περίοδο σε μικρότερες ενέργειες αντίστασης. Για
παράδειγμα, είχαμε διαμαρτυρηθεί στη στοά του πανεπιστημίου ενά­
ντια στους υποκριτικούς εορτασμούς για την ημέρα εκτέλεσης των α­
δελφών Σολ (Σ.τ.Μ .: δολοφονήθηκαν από τους ναζί για την αντιπολεμι­
κή τους δράση). Επίσης είχαμε εκτοξεύσει πυροτεχνήματα με προκηρύ­
ξεις σε αμερικανικές βάσεις, καλώντας τους εκεί στρατιώτες να λιποτα-
κτήσουν, να μην πολεμήσουν στον πόλεμο του Βιετνάμ. Το καλοκαίρι
του 1967 ταξίδεψα, όπως και τα προηγούμενα χρόνια, με οτοστόπ
στην Τουρκία και στον Λίβανο. Εκεί πρόλαβα να δω τα οδοφράγματα
και τα σακιά άμμου στο αεροδρόμιο με τα οποία είχαν αμυνθεί οι Λιβα-
νέζοι στις ισραηλινές αεροπορικές επιδρομές στον πόλεμο των έξι ημε­
ρών. Για μένα τότε όλες αυτές υπήρξαν πολύπλευρες και σπουδαίες ε­
μπειρίες και δεν είχα καταλήξει ακόμη αν θα έμενα εδώ ή αν θα συνέχι­
ζα να ταξιδεύω στον κόσμο.
Τ : Μετά όμως επέστρεψες πρώτα στο Μόναχο.
Μ: Ναι. Τότε προσπαθήσαμε κιόλας να ζήσουμε διαφορετικά απ'
ό,τι ξέραμε μέχρι τότε. Βρήκαμε με πολύ κόσμο κάποιο μεγάλο σπίτι, ε­
γκατασταθήκαμε εκεί και ζούσαμε μέρα νύχτα μαζί. Εκείνο τον καιρό η
πρώτη κομμούνα στο Βερολίνο ήταν ήδη παρελθόν-για μας όμως ή­
ταν κάτι πρωτόγνωρο να ζούμε μ' αυτό τον τρόπο. Πριν ήμασταν υπο­
χρεωμένοι να ζούμε με ενοίκιο σε σπιτονοικοκύρηδες, σε μικρά αποπνι-
κτικά επιπλωμένα δωμάτια. Όλα αυτά δεν τα θέλαμε πια: γάμο, οικογέ­
νεια, δυάρια και καριέρα.
Και οι σχέσεις μεταξύ μας είχαν διαφοροποιηθεί, ιδιαίτερα αυτές α­
νάμεσα στις γυναίκες καθώς δεν ετεροκαθορίζονταν από τους άντρες.
Αρχίσαμε να σκεφτόμαστε και να κουβεντιάζουμε για τις μεταξύ μας
σχέσεις, για πράγματα που μέχρι τότε φαίνονταν τελείως αυτονόητα.
Ταυτόχρονα αρχίσαμε να οργανωνόμαστε ως γυναίκες.
22 I Τ: Και πώς το είδαν αυτό οι άντρες;
 I: Αλλοτε με ενδιαφέρον κι άλλοτε αντιδρώντας. Οι άντρες με τους Η εποχή

I
οποίους είχαμε να κάνουμε δεν ήταν βεβαίως στελέχη της SDS. Το κλί­ της εξωκοινο­
μα, δηλαδή, ήταν πολύ πιο ευνοϊκά. Παρ' όλα αυτά όμως, υπήρχαν συ­ βουλευτικής
μπεριφορές θεσμισμένων ρόλων, από άντρες και γυναίκες - είχαμε τη αντιπολίτευσης
δυνατότητα να συζητήσουμε γι' αυτά και ταυτόχρονα ήταν απίστευτα
δύσκολο να τα αλλάξουμε όλα μονομιάς. Στο Μόναχο σχηματίστηκε κα­
τόπιν και μια γυναικεία κομμούνα. Και όσοι από εμάς είχαν κιόλας παιδιά
δημιούργησαν τότε τους πρώτους παιδικούς σταθμούς.

Τ:Έφυγες από την κομμούνα που είχατε φτιάξει και μετακόμισες

κάπου αλλού. Γιατί;
Μ: Ο Φριτς Τόιφελ (Fritz Teufel), με τον οποίο ήμουν τότε μαζί, ανα­
γκάστηκε να περάσει στην παρανομία, επειδή είχε εκδοθεί εναντίον του
ένταλμα σύλληψης για κάποια μικρή δυναμική ενέργεια στο Βερολίνο.
Και εμείς που σχετιζόμασταν φιλικά μαζί του έπρεπε γι' αυτόν το λόγο
να προσέχουμε. Έτσι λοιπόν ήταν καλύτερο σε πρώτη φάση να μετακο­
μίσουμε σε κάποιο άλλο διαμέρισμα.
Τ: Εκείνη την εποχή η φοιτητική ζωή έπαιζε κάποιο ρόλο για σένα;
I I: Σπούδαζα ελάχιστα. Στο πανεπιστήμιο όμως συνέβαιναν μερικά
I πράγματα. Εκείνη την περίοδο είχαν καταληφθεί πολλά ιδρύματα στο
I Μόναχο. Αν επρόκειτο μόνο για ζητήματα πανεπιστημιακής πολιτικής,
ί θα ενεργούσε το κάθε τμήμα από μόνο του. Όμως εκεί το πράγμα εξε-
I λισσόταν τελείως διαφορετικά: νομικοί, καλλιτέχνες, φιλόλογοι ή φίλο­
ι σοφοί έκαναν κοινές ενέργειες, για παράδειγμα και εναντίον των νόμων
έκτακτης ανάγκης. Ο κρατικός μηχανισμός αντέδρασε δυναμικά ενά­
ντια στις καταλήψεις των σχολών, εξαπολύοντας ένα απίστευτο κύμα
διώξεων. Τότε με συνέλαβαν για πρώτη φορά και πέρασα μαζί με άλ­
λους μια νύχτα στην αστυνομική διεύθυνση.
Τ: Στα 1967/68 οι νόμοι έκτακτης ανάγκης ήταν ένα από τα κε­
ντρικά θέματα για την εξωκοινοβουλευτική αντιπολίτευση - ποια
σημασία είχε για σένα αυτός ο αγώνας;
Μ: Ήταν μια πέρα για πέρα διχασμένη κινητοποίηση. Από τη μια πλευ­
ρά συμμάχησαν σε αυτήν τη σύγκρουση πολλές δυνάμεις: φοιτητές, κα­
θηγητές, διανοούμενοι και συνδικαλιστές πάλευαν από κοινού ενάντια
στα σχέδια της Μεγάλης Συμμαχίας. Από την άλλη, η διαμαρτυρία ήταν
στον πυρήνα της απόλυτα ενσωματωμένη, το ζήτημα που έθετε ήταν η
υπεράσπιση μιας ψευδεπίγραφης «κοινοβουλευτικής δημοκρατίας», τη
στιγμή που εμείς θέλαμε να επιτεθούμε στην κοινοβουλευτική δημοκρα­
τία ως τέτοια. Αυτό που συνέβαινε λοιπόν ήταν μια μετατόπιση των πολι­
τικών προτεραιοτήτων, στην οποία εμείς ασκούσαμε κριτική. Εκτός αυ­
τού, η συγκέντρωση όλων των δυνάμεων στον αγώνα εναντίον της νο­
μοθεσίας έκτακτης ανάγκης είχε ως συνέπεια να παραγκωνιστούν άλλες
δραστηριότητες, προ πάντων η διεθνιστική δράση. Κατά κάποιον τρόπο, I 23
δηλαδή, η σύγκρουση για τους νόμους έκτακτης ανάγκης υπήρξε ένα ση­
μείο καμπής για την εξωκοινοβουλευτική αντιπολίτευση.
raf «Αυτό χου 1968, από το Μόναχο στο Παρίσι, όπου εκείνη την εποχή ήταν σε |
ήταν για μας εξέλιξη οι μεγάλες συγκρούσεις στους δρόμους, στις οποίες πήρα κι ε- |
Α πελευθέρω ση» γώ μέρος. Βρέθηκα πολλές φόρες και στη Σορβόννη, και επειδή ήμουν |
από τους ελάχιστους Γερμανούς, ανέλαβα να τους ενημερώνω για όσα
συνέβαιναν εδώ. Η απόπειρα εναντίον του Ρούντι Ντούτσκε το Πάσχα
του 1968 και η Καμπάνια εναντίον του Σπρίνγκερ απασχόλησαν ιδιαίτε­
ρα τους Γάλλους φοιτητές.
Τ : Συνάντησες εκεί και τον Ντανιέλ Κον-Μπεντίτ2;
I: Όχι προσωπικά, αλλά ήμουν σε μια μεγάλη διαδήλωση όπου το
αίτημα ήταν να του επιτραπεί η είσοδος στην Γαλλία.
Τ : Εκεί διαδήλωσες υπέρ του Κον-Μπεντίτ...
I: Ηλιθιωδώς ναι. (γελάει) Ε, καλά, το θέμα δεν ήταν προσωπικό.
Τ: Τι έκανες όταν επέστρεψες στο Μόναχο;
I: Οι δίκες ενάντια στους φοιτητές βρίσκονταν τότε στο απόγειό
τους. Σχεδόν όλοι και όλες είχαν από μια δίωξη στην πλάτη τους. Ρίξα­
με όλο μας το βάρος να στήσουμε μια ομάδα νομικής βοήθειας. Ο
Ρόλφ Πόλε3 που ήταν κι αυτός στην ομάδα μας, έκανε εκείνη την περίο­
δο την άσκησή του και συζητούσαμε με τον κόσμο για τη στάση που θα
κρατούσαν στις επικείμενες δίκες. Μας ενδιέφερε να έχουμε μια όσο το
δυνατόν επιθετικότερη παρουσία ενώπιον του δικαστηρίου. Δεν επιθυ­
μούσαμε να υπερασπίσουμε τους εαυτούς μας με το συνηθισμένο τρό­
πο, σύμφωνα με τον οποίο στέκεσαι εκεί σαν μετανιωμένος και λες: δεν
έχω καμιά σχέση με αυτό. Μέσα από αυτή την εργασία γεννήθηκε στη
συνέχεια και η ιδέα για την κατασκήνωση στις φυλακές του 'Εμπραχ.
Τ: Ποιος ήταν ο σκοπός αυτής της κατασκήνωσης στις φυλακές;
I: Τότε υπήρξε ο πρώτος φοιτητής που καταδικάστηκε χωρίς ανα­
στολή: ο Ράινχαρντ Βέτερ (Reinhard Wetter). Ο Βέτερ οδηγήθηκε στις
φυλακές του 'Εμπραχ - και εμείς θέλαμε να δείξουμε ότι αυτό δεν το α­
νεχόμασταν. Το ζήτημα δεν ήταν να επιχειρήσουμε να τον βγάλουμε
μέσα από τη φυλακή - άλλωστε είχε φάει μόνο μερικούς μήνες, θέλαμε
όμως να δείξουμε ότι δεν ανεχόμασταν αυτό που συνέβη. Πέρα από
αυτό θέλαμε να συζητήσουμε και τις επόμενες κινήσεις μας. Έτσι συ-

2. Ο Ντανιέλ Κον-Μπεντίτ είναι γιος Γερμανών εδραίων και ζούσε τότε στη Γαλ­
λία. Γνωστός ω ς «ο κόκκινος Ντάνι» (λόγω των κόκκινων μαλλιών του), υπήρξε
ένα ς από τους πιο προβεβλημένους ακροαριστερούς φοιτητές και απελάθηκε
από την κυβέρνηση ω ς ανεπ ιθύμητος αλλοδαπός. Στη Φρανκφούρτη ο Κον-
Μπεντίτ ίδρυσε αργότερα την τοπική εφημερίδα «ΡίΊβείε^ΐΓβηά», στήριξε τους
Πράσινους με τους οποίους εισήλθε στο ευρωκοινοβούλιο, ήταν ένας από τους
πιο ένθ ερ μ ο υ ς υποστηρικτές της λύσης α μ νήστευσης τω ν κρατουμένων της
ΡΙΑΕ και σ υνερ γάστηκε στο πλαίσιο του προγράμματος για τους ανανήψαντες
και με την Υπηρεσία Προστασίας του Πολιτεύματος.
3. Ο Ρολφ Πόλε ανήκε για μικρό χρονικό διάστημα στη ΙΪΑΡ. Αργότερα εντάχτη­
κε στο Κίνημα 2 Ιούνη στο Δυτικό Βερολίνο, όπου και φυλακίστηκε. Το 1975 α­
πελευθερώ θηκε από τους μετέχοντες στη 2 Ιούνη απαγωγείς του χριστιανοδη-
241 μοκράτη πολιτικού Λόρεντς. Συνελήφθη ξανά το 1976 στην Αθήνα.
 ", ώθηκαν στο επαρχιακό χωριουδάκι Έμπραχ σχεδόν όλοι όσοι Η εποχή

σε μια παραπέρα ανάπτυξη της μαχητικής πολιτικής δράσης της εξωκοινο­

ιηρη τη Γερμανία και το Δυτικό Βερολίνο. βουλευτικής

θέμα μας ήταν οι φυλακές, η βία του κράτους και οι τρόποι με αντιπολίτευσης

οποίους μπορείς να αγωνιστείς εναντίον τους. Εκτός από εμάς

"καν εκεί και νεαροί που την είχαν κοπανήσει από ιδρύματα και α­
κρωτήρια, ορισμένοι δεκατριών και δεκατεσσάρων χρόνων. Η
ρουνΈνσλιν (Gudrun Ensslin) και ο Αντρέας Μπάαντερ (Andreas
:r) ήταν τότε οι μοναδικοί που είχαν συνεργαστεί ήδη με αυτούς
νεαρούς, μετά το τέλος της δίκης τους για τον εμπρησμό πολυκα-
ήματος4 στη Φρανκφούρτη. Η Χριστιανοκοινωνική Ένωση (CSU) υ-
' τον Γιόζεφ Στράους έδρασε δυναμικά εναντίον μας. Συναντούσαμε
Γττού μια εχθρική ατμόσφαιρα και πολλές φορές υποχρεωθήκαμε να
Ιγκρουστούμε με ομάδες τύπου ΜΑΫδων, κάτι που προκάλεσε πολλά
ΪΙΐροβλήματα στην οργάνωση της κατασκήνωσης. Τελικά φτάσαμε στο
' ϋημείο να εισβάλλουμε ακόμη και στη νομαρχία επειδή δεν μας παραχω-
. ρούσαν ούτε ένα χώρο πρασίνου. Γι' αυτή την ενέργεια καταλήξαμε για
πρώτη φορά εικοσιτέσσερις ώρες στη φυλακή του Μπάμπεργκ.
Τ: Η κατασκήνωση στις φυλακές ήταν και η τελευταία μεγάλη
κοινή ενεργεία της μαχόμενης αριστεράς.
I: Ναι. Στη συνέχεια, μαζί με περίπου είκοσι άτομα των «Ucellis» -ση­
μαίνει «τα πουλιά»- που συμμετείχαν στο Έμπραχ, ταξιδέψαμε στην
Ιταλία. Εκεί, οι συνθήκες ήταν οξυμμένες με διαφορετικό τρόπο απ' ό,τι
στην ΟΔΓ. Υπήρχε από τη μια πλευρά μια ισχυρή προλεταριακή αριστε­
ρά, αλλά και οι φασίστες από την άλλη είχαν τη δύναμη να δρουν ανοι­
χτά. Κάποτε ήμασταν σε μια πολιτική εκδήλωση στη Ρώμη και ξαφνικά
πετάχτηκε κάποιος στο μικρόφωνο και φώναξε: «Πρέπει να την κοπανή­
σουμε αμέσως, έρχονται οι φασίστες». Και πράγματι, εισέβαλλε μια τε­
ράστια, οπλισμένη με ρόπαλα, ορδή και τα έκανε όλα γης μαδιάμ. Την ί­
δια εποχή έγινε και η βομβιστική επίθεση στην Πιάτσα Φοντάνα του Μι­
λάνου, μια κρατικά σκηνοθετημενη σφαγή, με στόχο να συκοφαντηθεί
η ριζοσπαστική αριστερά5.

4 . 0 Αντρέας Μπάαντερ και η Γκούνιρουν Ένσλιν μαζί μ ε τον θόρ βαλντ Προλ
και τον Χορστ Ζένλαϊν τοπ οθέτησαν, τη νύχτα τ η ς 2 α ς π ρος 3η Σεπ τεμβρίου
1968, στη Φρανκφούρτη έναν εμπρηστικό μηχανισμό σ ε πολυκατάστημα, για
να καταγγείλουν έτσι «την αδιαφορία της κοινωνίας απέναντι στις δολοφονίες
στο Βιετνάμ». Η Ούλρικε Μάινχοφ σχολίασε μετά την ενέργεια στο περιοδικά
«Κονκρέτ»: «Το προοδευτικό στοιχείο στον εμπρησμό ενός πολυκαταστήματος
δεν βρίσκεται στην καταστροφή τω ν εμπορευμάτω ν, αλλά στην εγκληματικό­
τητα της πράξης, στη ρ ήξη μ ε τη νομιμότητα». Οι τέσ σ ερ ις κατηγορούμενοι
καταδικάστηκαν σ ε τρία χρόνια κάθειρξη, αλλά μόνο ο Χορστ Ζένλαϊν παρου­
σιάστηκε για να εκτίσει οικειοθελώς την ποινή.
5. Η έκρηξη στην Αγροτική Τράπεζα έγινε το 1969 και κόστισε τη ζωή δεκάδω ν
ανθρώπων. Ο ύποπτος για την τ έλ εσ η τ η ς πράξης αναρχικός Πινέλι «έπ εσε»
στη διάρκεια της ανάκρισης δ εμ ένος από τον πέμπτο όροφο της αστυνομικής
raf «Αυτό Όλο αυτά ήταν τμήμα μιας «στρατηγικής της έντασης», που είχε ως
ήταν για μας στόχο να εξασφαλίσει τη λαϊκή συναίνεση σε ένα πιθανά πραξικόπημα
Α πελευθέρω ση» από τους φασίστες. Αντιθέτως στην ΟΔΓ, την ώρα που το SPD προετοι­
μαζόταν να αναλάβει τα κυβερνητικά ηνία, υπήρχαν σημάδια ανόδου
της επιρροής των αντιπολιτευτικών ρευμάτων. Οι Ucellis προέρχονταν
από το χώρο της αρχιτεκτονικής αντικουλτούρας και πραγματοποιού­
σαν προκλητικά χάπενινγκ και καλά προετοιμασμένες συμβολικές ενέρ­
γειες με σκοπό την υποστήριξη των θυμάτων των μεγάλων σεισμών
της Σικελίας στα 1962/63. Λόγω της εκτεταμένης κρατικής διαφθοράς,
οι Σικελοί δεν έλαβαν ποτέ την οικονομική βοήθεια που τους είχαν υπο­
σχεθεί, με αποτέλεσμα να ζουν ακόμη και πολλά χρόνια αργότερα κάτω
από αθλιότατες συνθήκες σε τενεκεδένια παραπήγματα. Με τους
Ucellis συζητήσαμε πολύ πάνω σε αφετηριακές θέσεις για έναν επανα­
στατικό αγώνα. Εκείνοι ήταν πιο κοντά στην άποψη για μια συνεργασία
με τους ξένους εργάτες - υπήρχαν ήδη τότε πάρα πολλοί μετανάστες
από τη νότια Ιταλία που ζούσαν κάτω από φρικτές συνθήκες στην ΟΔΓ.
Εμάς όμως δεν μας έπειθε τόσο πολύ αυτό, επειδή, σε αντίθεση με την
Ιταλία, στη Γερμανία δεν υπήρχαν αγώνες στα εργοστάσια με τους ο­
ποίους θα μπορούσε να συνδεθεί κανείς, κι έτσι θεωρούσαμε λάθος
την απόπειρα εφαρμογής συγκρουσιακών πρακτικών από έξω προς τα
μέσα. Δεν μας αντιστοιχούσε κάτι τέτοιο.
Τ:Ό μ ω ς κι εσύ η ίδια είχες δουλέψει κάποτε σε ένα εργοστάσιο.
Μ: Ναι, εντάξει. Αυτό όμως συνέβη αργότερα, το 1970, όταν ιδρύ­
θηκαν οι εργατίστικες κομμουνιστικές ομάδες. Τότε υπήρξαν μερικοί
άνθρωποι που πήγαν στα εργοστάσια με σκοπό να οργανώσουν τους
εργάτες. Αυτό οδήγησε σε μεγάλο βαθμό και σε γελοιότητες, καθώς
στη συνέχεια ντύνονταν με τον τρόπο που κατά τη γνώμη τους έμοια­
ζαν οι εργάτες, προσαρμόζοντας και τον τρόπο ζωής τους. Έτσι ήληι-
ζαν να αποκτήσουν καλύτερες προσβάσεις. Ξαφνικά λοιπόν οι σύντρο­
φοι άρχισαν να κόβουν τα μαλλιά τους. Τότε όντως για κάποιο χρονικό
διάστημα δούλεψα στην Agfa. Αυτό όμως έγινε περισσότερο από ένα
αίσθημα αλληλεγγύης προς φίλες μου, παρά από προσωπική πεποίθη­
ση. Και πρέπει να πω ότι αυτός ο εισοδισμός στο προλεταριάτο απέφε­
ρε ελάχιστα. Βεβαίως υπήρξαν μεμονωμένες περιπτώσεις όπου ορισμέ­
νες εργάτριες και εργάτες εκδήλωσαν τη συμπάθεια τους- αλλά ως ε­
κεί. Πολλοί από εμάς εκδιωχτήκαμε, και μάλιστα πολύ γρήγορα, από
τους χώρους δουλειάς και αυτό που μας απέμεινε μετά ήταν να μοιρά­
ζουμε προκηρύξεις έξω από τις πύλες των εργοστασίων. Στην πραγμα­
τικότητα, δηλαδή, επιβεβαιώθηκε αυτό το οποίο ισχυριζόμασταν στην
αντιπαράθεσή μας με τους Ucellis, ενώ προσωπικά ξεκαθάρισα γρήγο-

διεύθυνσης. Αργότερα αποκαλύφθηκε ότι την ενέργεια είχε πραγματοποιήσει η

νεοφασιστική οργάνωση Ν έα Τάξη για λογαριασμό της Μυστικής Στοάς Π 2. Ο
Ντάριο Φο διασκεύασε αυτά τα γεγονότα στο θεατρικό του έργο «Ο τυχαίος
261 θάνατος ενός αναρχικού».
ρα ότι κάτι τέτοιο δεν είχε σχέση με τη δική μου οπτική για τον πολιτικό Η εποχή

αγώνα. Ύστερα από δύο μήνες εργασίας στον ιμάντα είχα λίγα χρήμα­ της εξωκοινο­

τα. Κάτι ήταν κι αυτό. Αλλά τίποτα παραπάνω. βουλευτικής

Τ: Πώς ξεκαθάρισες τόσο γρήγορα ότι οι αγώνες στους εργασια­ αντιπολίτευσης

κούς χώρους ήταν ένα αδιέξοδο;

Μ: Η σχέση μας με τις εργάτριες και τους εργάτες δεν ήταν ισότιμη.
Τρέχαμε στα εργοστάσια, αλλά στην πραγματικότητα ήμασταν προνομι­
ούχοι. Εκεί το παίζαμε ξερόλες, ενώ είχαμε τη δυνατότητα να επιστρέ­
φουμε τα βράδια στο σπίτι με τη σιγουριά ότι μπορούμε να σταματή­
σουμε ανά πάσα στιγμή και ότι ήμαστε ελεύθεροι να δοκιμάσουμε κάτι
άλλο. Κάτι που δεν μπορούσαν να κάνουν οι εργάτες και οι εργάτριες -
και αυτήν τη διαφορά την ένιωθαν πολύ ξεκάθαρα. Επίσης θεωρούσα ά­
στοχη την αντίληψη ότι ήμασταν ειδικά εμείς που θα μπορούσαμε να ε­
πανεμφανιστούμε στη θέση των μαχητικών συνδικάτων τα οποία έπα­
ψαν να υπάρχουν στη Γερμανία από το 1933. Κάποιοι άλλοι όμως πί­
στευαν ότι θα μπορούσαν να έχουν ως ευθεία αναφορά τους αγώνες
της δεκαετίας του '20.
Τ: Αυτή η ρήξη στην ανάλυση και στο διάλογο για τη στρατηγική
διαπέρασε κάθετα το χώρο και τις ομάδες ή αυτές οι διαφορές
υπήρχαν κατά κύριο λόγο με εκείνους με τους οποίους δεν είχες
ποτέ κάποια ιδιαίτερη σχέση;
Μ: Η ρωγμή διαπέρασε κάθετα όλες τις ομάδες. Τότε συγκροτήθη­
καν επίσης και οι ομάδες του μ-λ χώρου, με τις οποίες διατηρούσαν κα­
λές σχέσεις κάποιες φίλες μου, όπως επίσης και η οργάνωση για την α­
νασυγκρότηση του ΚΚΓ - όλο το φάσμα των δογματικών οργανώσεων
πρωτοπορίας που σήμερα αποτελεί απλώς και μόνο ιστορία. Αυτές οι
ομάδες, όσο διαφορετικές κι αν ήταν οι απόψεις τους κι όσο κι αν αντα­
γωνίζονταν μεταξύ τους, ήταν όλες αμετακίνητα προσανατολισμένες
στο παραδοσιακό γερμανικό εργατικό κίνημα. Το ζήτημα γι' αυτές ήταν
το χτίσιμο του Κόμματος, η ιεραρχία - αλλά όχι πια οι αγωνιστικές αυ-
τοοργανωμένες δομές. Όλη η πολιτιστική-επαναστατική ορμή των κι-
νητοποιήσεών μας της δεκαετίας του '60, η διάθεση για ζωή καταπνί­
γηκε εκεί μέσα άλλη μια φορά.
Γι' αυτό και για εμάς ήταν πολύ πιο οικεία όσα συνέβαιναν στην Αφρι­
κή, τη Λατινική Αμερική και στο Βιετνάμ. Η ελπίδα ότι εκεί θα μπορούσαν
να επικρατήσουν επαναστατικά και αντιιμπεριαλιστικά κινήματα - αυτό
θεωρούσαμε σημαντικό και αυτό μας ενδιέφερε. Παρακολουθούσαμε
με ενθουσιασμό τον τρόπο με τον οποίο, για παράδειγμα, ο Βιετκόνγκ,
από μια φαινομενικά μειονεκτική θέση χωρίς καμιά ελπίδα, κατάφερνε να
αντιμάχεται αποτελεσματικά τον φαινομενικά παντοδύναμο αντίπαλο.
Αυτές ακριβώς ήταν οι εμπειρίες και οι εξελίξεις που μας κινητοποίησαν.
κεφάλοιοδεύτερο

Τα πρώτα χρόνια της RAF

Η οοσιαλφιλελεύθερη συμμαχία στην ΟΔΓ σήμανε τον εκσυγχρονισμό

της περίφημης οστπολιτίκ, καθώς και της πολιτικής για το ζήτημα των
δύο Γερμανιών. Τη θέση της ατέρμονης σύγκρουσης πήρε μια πολιτική
«αλλαγής μέσω της προσέγγισης» με εθνικοπατριωτική υπόκρουση.
«Ακόμη κι αν υφίστανται δύο γερμανικά κράτη, αυτό δεν σημαίνει ότι
και μεταξύ τους θεωρούνται ξένα», είχε τονίσει ο Βίλι Μπραντ στην
προγραμματική κυβερνητική του ομιλία.
Στις 19 Μαρτίου 1970 ταξίδεψε στο Έρφουρτ για να συναντηθεί με
τον πρωθυπουργό της Λαϊκής Δημοκρατίας της Γερμανίας (ΛΔΓ) Βίλι
Στοφ. Η πρώτη αυτή συνάντηση των πρωθυπουργών ΟΔΓ και ΛΔΓ είχε
εκτεταμένα αποτελέσματα: τον Δεκέμβριο του 1971 υπογράφηκε η
συμφωνία ελεύθερων διελεύσεων, στις 26 Απριλίου 1972 η σύμβαση
για τις μεταφορές και στις 8 Νοεμβρίου 1972 η σύμβαση για τις σχέσεις
μεταξύ των δύο κρατών. Μέσα σε λίγα χρόνια πολλαπλασιάστηκε η κυ­
κλοφορία από και προς τη ΛΔΓ. Ο γενικός γραμματέας της Κ.Ε. του Ενιαί­
ου Σοσιαλιστικού Κόμματος Γερμανίας (SED) Βάλτερ Ούλμπριχτ, που
χαρακτήρισε τη νέα οστπολιτίκ και τη νέα πολιτική για το γερμανικό ζή­
τημα της ΟΔΓ «βελούδινη επιθετικότητα», παραιτήθηκε το 1971, προ­
φανώς και εξαιτίας της κριτικής του στάσης απέναντι στην «πολιτική
της ύφεσης». Τον διαδέχτηκε ο Έριχ Χόνεκερ.
Με την ΕΣΣΔ υπογράφηκε το 1970 το Σύμφωνο μη-επίθεσης. Τον
Δεκέμβριο του 1970 η Βόννη υπέγραψε με την Πολωνία μια συμφωνία
για τη εξομάλυνση των σχέσεων, που περιελάμβανε και την αναγνώρι­
ση των συνόρων κατά μήκος του ποταμού Όντερ/Νάισε, κόντρα στην
οργισμένη αντίδραση των Γερμανών συντηρητικών. Μια μέρα πριν από
την υπογραφή της συμφωνίας ο Βίλι Μπραντ γονάτισε μπροστά στο
μνημείο του αλλοτινού γκέτο της Βαρσοβίας - μια πράξη αναγνώρισης
των ευθυνών των εθνικοσοσιαλιστικών γερμανικών εγκλημάτων που
στην ΟΓΔ προσέκρουσε επίσης σε σκληρή κριτική από το στρατόπεδο
της δεξιάς. Το 1973 ακολούθησε μια ανάλογη συμφωνία με την Τσεχο­
σλοβακία.
Η νέα οστπολιτίκ άνοιξε το δρόμο της ΟΔΓ προς τον Ο Η Ε: στις 18 Σε­
πτεμβρίου 1973 έγινε επίσημο μέλος του. Το 1974 παραιτήθηκε ο Βίλι
Μπραντ, κατόπιν ισχυρών πιέσεων που δέχτηκε στην εσωτερική πολιτι­
κή σκηνή της χώρας. Αφορμή αποτέλεσε η αποκάλυψη νωρίτερα της
raf «Αυτό κατασκοπευτικής δραστηριότητας του προσωπικού του συμβούλου
ηια ν για μας Γκίντερ Γκιλόμ για λογαριασμό της ΛΔΓ. Διάδοχος του Μπραντ ήταν ο
Α πελευθέρω ση» πρώην αξιωματικός της Βέρμαχτ Χέλμουτ Σμιτ.
Σε αντίθεση με την πολιτική της ύφεσης στις εξωτερικές σχέσεις,
στο εσωτερικό της χώρας εφαρμόστηκε παράλληλα μια σκληρή γραμ­
μή διώξεων κατά των κομμουνιστών. Πρώτο βήμα, η επικύρωση της α­
πόφασης διακοπής των σχέσεων του SPD, στις 14 Νοεμβρίου 1970,
που απέκλειε κάθε συνεργασία με κομμουνιστές ως «βλαπτική για το
κόμμα». Το 1972, αφού είχε προηγηθεί η βιαστική απόφαση της Γερου­
σίας του Αμβούργου όπου κυριαρχούσε το SPD, ψηφίστηκε από τη μό­
νιμη συνδιάσκεψη των υπουργών εσωτερικών και δημόσιας τάξης των
κρατιδίων το «διάταγμα για τους ριζοσπάστες», που είχε ως συνέπεια
την απαγόρευση εργασίας (Berufsverbot) για χιλιάδες αριστερούς που
ήθελαν να γίνουν δάσκαλοι, ταχυδρόμοι, αστυνομικοί ή οτιδήποτε άλλο
στο δημόσιο. Κάθε υποψήφιος για μια θέση σε δημόσιες υπηρεσίες κα­
λούνταν να απαντήσει υποχρεωτικά σε ένα ερωτηματολόγιο της Υπη­
ρεσίας Προστασίας του Πολιτεύματος (Σ.τ.Μ .: μυστική υπηρεσία που
ασχολείται αποκλειστικά με τον «εσωτερικό εχθρό») - μια πρακτική που
γέννησε ένα κλίμα λογοκρισίας και ελέγχου.
Η δεκαετία του εβδομήντα σημαδεύτηκε επίσης και από μια εκτετα­
μένη αναδιοργάνωση της αστυνομίας, σε συνδυασμό με μια γενικότε­
ρη εξάπλωση των υπηρεσιών ασφαλείας. Ήδη η εφαρμογή του «Κατε­
πείγοντος προγράμματος για τον εκσυγχρονισμό και την εντατικοποίη­
ση της καταπολέμησης του εγκλήματος», προ πάντων όμως τα προ­
γράμματα ασφαλείας που αποφασίστηκαν στα 1972 και 1974 στις συν­
διασκέψεις των υπουργών εσωτερικών και δημόσιας τάξης, οδήγησαν
σε υπερσυγκέντρωση των αστυνομικών εξουσιών, σε μια πολιτική και
στελεχιακή ενίσχυση της Ομοσπονδιακής Εγκληματολογικής Υπηρεσίας
και της Ομοσπονδιακής Συνοριακής Φύλαξης (BGS), σε επέκταση των
δικαιοδοσιών επέμβασης και σε απελευθέρωση των δυνατοτήτων βίαι­
ης καταστολής. Σημαντικό ρόλο σε όλο αυτό έπαιξε, πρωτίστως, η ει­
σαγωγή της ηλεκτρονικής επεξεργασίας προσωπικών δεδομένων και οι
συνακόλουθες δυνατότητες σαρωτικών ελέγχων προσώπων και περιο­
χών, μέσω παρακολουθήσεων και της επεξεργασίας σε κομπιούτερ
προσωπικών δεδομένων ενός ευρύτερου κύκλου προσώπων (ηλεκτρο­
νικό φακέλωμα). Η εξέλιξη αυτή υποστηρίχτηκε από πλήθος ρυθμίσε­
ων, με αποτέλεσμα την αυταρχική ενίσχυση του ποινικού δικαίου και
της ποινικής δίκης. Σκοπός τους ήταν αφενός η άμεση καταπολέμηση
της RAF και των υποστηρικτών της, για παράδειγμα, με την ψήφιση τη
παραγράφου 129a (Σ.τ.Μ .: τρομονόμος) το 1976, ενώ από την άλλη ε­
πιδίωκαν μια γενικευμένη ποινικοποίηση του δημόσιου πολιτικού διαλό­
γου, όπως, για παράδειγμα, με το νόμο που ψηφίστηκε το 1976, το
«νόμο για την προστασία της κοινωνικής ειρήνης» που εισήγαγε για
πρώτη φορά με την παράγραφο 88 (εχθρική προς το σύνταγμα υπο­
στήριξη ποινικών αδικημάτων) μια σειρά από αδικήματα επικοινωνίας,
301 ενώ αλλού προέβλεπε υψηλότερες ποινές για άλλες παραβάσεις (παρά-
γραφος 140, εγκωμιααμάς και προτροπή σε διάπραξη ποινικών αδικη­ Τα πρώτα
μάτων). χρόνια ΐης RAF
Η οικονομική κατάσταση καθορίστηκε, κυρίως μεταξύ 1970 και
1973, από πολύμηνες, συχνά μάλιστα «άγριες απεργίες», ιδιαίτερα στις
βιομηχανίες τυπογραφίας, μετάλλου και χημικών προϊόντων. Κεντρικό
ρόλο στις δημόσιες συζητήσεις έπαιξε εξάλλου η ενεργειακή κρίση που
προκλήθηκε από την αύξηση των τιμών του πετρελαίου.
Οι πετρελαιοπαραγωγικές χώρες είχαν συμφωνήσει σε κοινές τιμές
και ενιαία καθημερινή παραγωγή, ώστε να αντιπαρατεθούν από πλεο­
νεκτικότερη θέση απέναντι στα δυτικά βιομηχανικά κράτη και να επι­
βάλλουν δικαιότερους κανόνες εμπορίου. Ωστόσο τα βιομηχανικά κρά­
τη άσκησαν διεθνώς σημαντικές πιέσεις. Στη Γερμανία εκτός αυτού χα­
ράχτηκε και μια δραστική στρατηγική εξοικονόμησης ενέργειας. Στις 19
Νοεμβρίου 1973 κηρύχτηκε για τέσσερις Κυριακές απόλυτη απαγόρευ­
ση κυκλοφορίας των αυτοκινήτων. Για άλλους έξι μήνες ίσχυαν περιορι­
σμοί στα όρια ταχύτητας στους εθνικούς και επαρχιακούς δρόμους.
Επίσης, το 1973 η γερμανική κυβέρνηση αποφάσισε να σταματήσει να
δέχεται αλλοδαπούς εργάτες στη χώρα.
Η γερμανική αριστερά μορφοποιήθηκε σε κάποιες ανταγωνιστικές
μεταξύ τους κομουνιστογενείς ομάδες. Εκτός από το DKP που ήταν
προσανατολισμένο στα καθεστώτα του υπαρκτού σοσιαλισμού, το αυ­
στηρά κινεζόφιλο KBW, το μαοϊκό KPD και το KPD/ML και το μη δογματι­
κά μαοϊκό-λενινιστικό ΚΒ, υπήρχε ακόμη το τροτσκιστικό GIM, όπως και
μερικές ακόμη μικρότερες ομαδοποιήσεις. Εκτός αυτών γεννήθηκαν σε
ολόκληρη τη Γερμανία μη δογματικές αυθόρμητες αριστερές ομαδο­
ποιήσεις που σε μεγάλο βαθμό είχαν ως αναφορά το ιταλικό κίνημα της
«Αυτονομίας».
Παραπέρα, στο πλαίσιο των συγκρούσεων για το σχεδιαζόμενο πυ­
ρηνικό εργοστάσιο στο Βυλ, τέθηκαν τα θεμέλια του αντιπυρηνικού κι­
νήματος, το πρώτο λεγόμενο νέο κοινωνικό κίνημα - με μια αφορμαλι-
στική μορφή που καθόρισε την εξωκοινοβουλευτική πολιτική τις δεκαε­
τίες του εβδομήντα και του ογδόντα.
Στο προσκήνιο εμφανίστηκαν οι ένοπλες οργανώσεις RAF, Κίνημα 2
Ιούνη, Επαναστατικοί Πυρήνες. Στις 14 Μαΐου 1970 η RAF απελευθέρω­
σε από τις φυλακές τον Αντρέας Μπάαντερ. Κοντά δύο χρόνια αργότε­
ρα ξεκίνησε τη μεγάλη «επίθεση του Μάη»: μια βομβιστική επίθεση στο
στρατηγείο της 5ης στρατιάς των ΗΠΑ στη Φρανκφούρτη στις 11
Μαΐου 1972, ενώ στις 12 Μαΐου εξερράγηοαν εκρηκτικοί μηχανισμοί
στην Αστυνομική Διεύθυνση του 'Αουγκσμπουργκ και έξω από το κτίριο
της Κρατικής Ασφάλειας του Μονάχου" στις 15 Μαΐου μια απόπειρα με
στόχο τον εφέτη-ανακριτή του Αρείου Πάγου Βόλφγκανγκ Μπούντεν-
μπεργκ (Wolfgang Buddenberg) είχε ως αποτέλεσμα το βαρύ τραυματι­
σμό της συζύγου του που επέβαινε στο αυτοκίνητο’ στις 19 Μαΐου έ­
πειτα από προειδοποιητικό τηλεφώνημα έσκασαν δύο βόμβες στο κτί­
ριο του εκδοτικού συγκροτήματος Σπρίνγκερ στο Αμβούργο' στις 24
Μαΐου εξερράγησαν δύο παγιδευμένα αυτοκίνητα στο αρχηγείο του I 31
raf «Αυτό πεζικού σώματος των ΗΠΑ στη Χαϊδελβέργη. Από τις επιθέσεις σκστώ-
ή ια ν για μας θηκαν τέσσερις άνθρωποι. Τις επόμενες εβδομάδες συνελήφθησαν
Απελευθέρω ση» σχεδόν όλα τα μέλη της οργάνωσης.
Οι ακραίες συνθήκες κράτησης των φυλακισμένων μελών της RAF έ­
γιναν στόχος πολύπλευρης κριτικής και συνοδεύτηκαν από πολλές α­
περγίες πείνας. Στη διάρκεια της κράτησής τους πέθαναν ο Χόλγκερ
Μάινς (Holger M eins), η Καταρίνα Χάμερσμιτ (Katharina Hammers­
chmidt) και, κάτω από αδιευκρίνιστες συνθήκες, η Ούλρικε Μάινχοφ.
Στις 24 Απριλίου 1975, ένα νέο κομάντο της RAF προσπάθησε να απε­
λευθερώσει 26 κρατούμενους, κρατώντας ομήρους μέσα στη γερμανι­
κή πρεσβεία της Στοκχόλμης. Στην εξέλιξη της κατάληψης εκτελέστη­
καν δύο διπλωμάτες. Επίσης έχασαν τη ζωή τους δύο μέλη του Κομά­
ντο Χόλγκερ Μάινς: ο Ούλριχ Βέσελ (Ullrich Wessel) στη Στοκχόλμη και
ο Ζίγκφριντ Χάουζνερ (Siegfried Hausner) λίγο αργότερα στις φυλακές
του Στάμχαϊμ, όπου είχε μεταφερθεί παρά τα βαριά του τραύματα.
Εκτός από τη RAF έκανε την εμφάνισή του με δυναμικές ενέργειες το
Κίνημα 2 Ιούνη, που το 1975 κατάφερε με την απαγωγή του χριστιανο­
δημοκράτη πολιτικού Πέτερ Αόρεντς να πετύχει την απελευθέρωση
κρατουμένων. Ιδιαίτερη σημασία είχαν επίσης και οι Επαναστατικοί Πυ­
ρήνες, τραβώντας για πρώτη φορά την προσοχή με μια βομβιστική επί­
θεση κατά του αμερικανικού κολοσσού ITT που είχε στηρίξει ενεργά το
ακροδεξιό πραξικόπημα στη Χιλή. Οι Επαναστατικοί Πυρήνες πραγματο­
ποίησαν σειρά αποφασιστικών αντισιωνιστικών βομβιστικών επιθέσεων
κατά ισραηλινών εγκαταστάσεων και πήραν μέρος σε ενέργειες Παλαι­
στινίων, με κορυφαία την αεροπειρατεία σε σκάφος της Air France τον
Ιούλιο του 1976 που είχε ως στόχο την απελευθέρωση 43 πολιτικών
κρατουμένων από ισραηλινές και γερμανικές φυλακές και στη διάρκεια
της οποίας εφάρμοσαν διακρίσεις σε βάρος των εβραίων επιβατών.
Η εκρηκτική σχέση μεταξύ Γερμανών ακροαριστερών, εβραίων και
Παλαιστίνιων αγωνιστών έγινε ξεκάθαρη το 1972, όταν ο Μαύρος Σε­
πτέμβρης κατά τη διάρκεια των Ολυμπιακών Αγώνων του Μονάχου
πήρε ως ομήρους αθλητές της ισραηλινής ομάδας. Η απόφαση της
γερμανικής κυβέρνησης να απελάσει μεγάλο αριθμό Αράβων φοιτητών
και να θέσει εκτός νόμου τις παλαιστινιακές οργανώσεις στην ΟΔΓ, χρη­
σιμοποιώντας ως πρόσχημα τα γεγονότα του Μονάχου, πυροδότησε ε­
νέργειες αλληλεγγύης αριστερών ομαδοποιήσεων στις οποίες κυριάρ­
χησαν συνθήματα όπως «Τέρμα στην υποστήριξη της επιθετικής ισ-
ραηλινής πολιτικής από τη γερμανική κυβέρνηση! Κάτω ο ιμπεριαλι­
σμός και ο σιωνισμός! Ο αγώνας του παλαιστινιακού λαού είναι δίκαι­
ος!» Ακόμη και η Ούλρικε Μάινχοφ, όντας κρατούμενη, συνέταξε εν ο­
νόματι της RAF μια φλογερή ανακοίνωση αλληλεγγύης προς τον Μαύρο
Σεπτέμβρη, χρησιμοποιώντας μια εξαιρετικά επιθετική ρητορική, όπου
εξίσωνε τους Ισραηλινούς πολιτικούς με τους ναζί και κατηγορούσε το
Ισραήλ ότι «θυσίασε τους αθλητές όπως οι ναζί τους εβραίους».
Η κατάσταση στη Μέση Ανατολή, που ως κύρια προμηθεύτρια πε-
321 τρελαίου της Δύσης διέθετε πάντα πολύ μεγάλη σημασία, ήταν εξαιρε-
τικά τεταμένη στη δεκαετία του εβδομήντα. Στις 6 Οκτωβρίου 1973, Τα πρώτα
συριακές και αιγυπτιακές στρατιωτικές δυνάμεις επιτέθηκαν αιφνιδια­ χρόνια της ΒΑΡ
στικά στο Ισραήλ, υπέστησαν όμως, παρά τις μεγάλες αρχικές επιτυχίες
τους, και σε αυτό τον πόλεμο του Γιόμ-Κιπούρ βαριά ήττα. Αμέσως με­
τά, τα αραβικά πετρελαϊκά κράτη επέβαλαν μποϊκοτάζ εναντίον των
ΗΠΑ και της Ολλανδίας λόγω της φιλοϊσραηλινής τους στάσης.
Το 1973, οι ΗΠΑ, εν μέσω έντονων αποδοκιμασιών τόσο διεθνώς όσο
και στο εσωτερικό της χώρας, τερμάτισαν τις επιχειρήσεις τους στο Βιετ­
νάμ και απέσυραν τις τελευταίες τους στρατιωτικές δυνάμεις. Πέρασαν
περίπου δύο χρόνια ακόμη ώσπου οι Βιετκόνγκ, στις 30 Απριλίου 1975,
προέλασαν ως νικητές στη νοτιοβιετναμέζικη πρωτεύουσα Σαϊγκόν.
Τον Σεπτέμβριο του 1973 ο φασιστικός στρατός της Χιλής υπό την
καθοδήγηση των ΗΠΑ ανέτρεψε και δολοφόνησε τον νεοεκλεγμένο σο­
σιαλιστή πρόεδρο Αλιέντε. Στην Πορτογαλία ανατράπηκε το 1974 η φα­
σιστική κυβέρνηση από ένα πραξικόπημα αριστερών στρατιωτικών υπό
τον στρατηγό Σπινόλα. Το 1975 πέθανε ο Ισπανός φασίστας δικτάτο­
ρας Φράνκο και η Ισπανία εξελίχτηκε σε συνταγματική μοναρχία. Στη
δεκαετία του εβδομήντα μπήκε σε κίνηση και η διαδικασία της ευρω­
παϊκής ενοποίησης: συστάθηκε η ΕΟΚ και το 1976 αποφασίστηκε η διε­
ξαγωγή μόνιμων άμεσων εκλογών για το ευρωπαϊκό κοινοβούλιο.

> Ιδρυτική φάση

Όλιβερ Τόλμαϊν: Αναφέρθηκες στις επαφές σας στην Ιταλία και

τη σημασία που είχε για εσάς ο πόλεμος στο Βιετνάμ. Υπήρχαν ό­
μως τότε και καλές επαφές με παλαιστινιακές ομάδες.
Ίρμγκαρντ Μέλερ: Αυτές αναπτύχθηκαν κατά κύριο λόγο μέσω φοι­
τητών που είχαμε γνωρίσει. Την εποχή εκείνη ζούσαν πολλοί Παλαιστί­
νιοι φοιτητές στην ΟΔΓ. Οι Παλαιστίνιοι βρίσκονταν τότε σε μια φάση
ξεσηκωμού - και καθώς δεν είχαν και πατρίδα, ο προσανατολισμός
τους ήταν έντονα διεθνιστικός. Μετά τον πόλεμο των έξι ημερών άρχι­
σαν να οικοδομούν νέες επαναστατικές δομές και ταυτόχρονα να χειρα-
, φετούνται από την πολιτική των αραβικών κρατών. Αυτό μας πρόσφε­
ρε μερικές ευκαιρίες που δεν είχαμε στην Ευρώπη. Γι' αυτόν το λόγο και
ορισμένοι από εμάς ταξίδεψαν τότε στην Παλαιστίνη. Στην αρχή απλώς
για να γνωρίσουν την κατάσταση που επικρατούσε εκεί, ενώ αργότερα
μερικοί εκπαιδεύτηκαν κιόλας στρατιωτικά.
Τ: Εσύ όμως δεν είχες πάει;
Μ·.Όχι. Στην Παλαιστίνη πήγαν κυρίως άνθρωποι από το Βερολίνο.
Τέτοιες αποφάσεις, το ποιος πάει πού, εξαρτιόνταν συχνά από το ποιος
ήξερε ποιον και από τις φιλίες που υπήρχαν. Δεν είχαν πάντα κάποιο ση­
μαντικό πολιτικό υπόβαθρο.
Τ: Εκείνη την εποχή, το 1969, είχες ήδη επαφές με την Ούλρικε
Μάινχοφ, τον Αντρέας Μπάαντερ, την Γκούντρουν'Ενσλιν και
άλλους που ίδρυσαν αργότερα τη ΠΑΡ; I 33
raf « A uto Μ: Γνώριζα κάποιους, αλλά όχι όλους.
ήταν για μας Τ : Πότε πήρατε την απόφαση να αρχίσετε ως οργάνωση τον έ-

Α πελευθέρω ση» νοπλο αγώνα πραγματοποιώντας επιθέσεις και να περάσετε

στην παρανομία;
Μ: Δεν ήταν μια απόφαση που πάρθηκε σε μια συγκεκριμένη ημερο­
μηνία. Ήδη στο συνέδριο της SDS για το Βιετνάμ τον Φεβρουάριο του
1968 στο Δυτικό Βερολίνο1, τέθηκε ανοιχτά ο προβληματισμός για τη
δυνατότητα μιας ένοπλης πολιτικής δράσης στη Γερμανία. Αυτές οι συ­
ζητήσεις εξελίχτηκαν επί χρόνια σε διάφορες πόλεις και σε διάφορους
χώρους. Γνωριζόμασταν σε μεγάλο βαθμό μεταξύ μας και είχαμε ένα
σωρό ομοιότητες: τη σχέση μας με το κράτος, το οποίο αντιπαλεύαμε
ως διάδοχο κράτος του εθνικοσοσιαλιστικού φασισμού, και την αναφο­
ρά μας στα κινήματα ανεξαρτησίας του Τρίτου Κόσμου. Όλοι επίσης
διαβάζαμε τα κείμενα του Μαριγκέλα, του αντάρτικου πόλης της Βρα­
ζιλίας. Και πέρα από αυτά υπήρχε επίσης η κοινή εκτίμηση για το ρόλο
του SPD ως κυβερνώντος κόμματος.
Κατά τα άλλα όμως οι απόψεις μας ήταν πολύ διαφορετικές. Εκείνη
τη χρονική στιγμή άλλωστε δεν υπήρχε και καμιά εμπειρία από ένοπλη
αντιπολίτευση στην ΟΔΓ. Αντίστοιχα διαφοροποιημένες ήταν και οι δι­
κές μας πρώτες σκέψεις στο Μόναχο. Ξέραμε βεβαίως ότι θέλαμε να ε­
πιτεθούμε και ήμασταν διατεθειμένοι να ζήσουμε στην παρανομία.
Ωστόσο δεν είχαμε ακόμη μια ξεκάθαρη άποψη για το πώς θα μπορού­
σε να λειτουργήσει κάτι τέτοιο σε μακροπρόθεσμη βάση. Στο τέλος ήρ­
θε μαζί μας ο κόσμος του Μπλουζ2 από το Βερολίνο που ζούσε ήδη
στην παρανομία.
Τ: Τι είχαν κάνει αυτοί;
Μ: Οι άνθρωποι του Μπλουζ είχαν πραγματοποιήσει μικρότερες ε-

1. Στο συνέδριο για το Βιετνάμ συγκεντρώθηκαν 5.0 0 0 άνθρωποι με σκοπό να

συζητήσουν τη στρατηγική της εξω κοινοβουλευτικής αντιπολίτευσης για την
οικοδόμηση ενός Μ ετώπου στις μητροπόλεις. Ο Χανς Γιούργκεν Κραλ, ένας α­
πό τους ηγέτες του φοιτητικού κινήματος (SDS), είπε στην καταχειροκροτούμε­
νη εισήγησή του: «Τα βήματα για το πέρασμα από τη διαμαρτυρία στην πολιτι­
κή αντίσταση μπορούν να γίνουν πράξη μόνο αν προσπαθήσουμε να δημιουρ­
γ ή σ ο υ μ ε τις οργανω τικές προϋπ οθέσεις ώ σ τε να είμ ασ τε α ε θ έσ η να ξεκινή­
σ ου μ ε τον αγώνα εναντίον των αμερικανικών στρατιωτικών βάσεω ν και εγκα­
τ α σ τά σ εω ν... εφόσον, εντέλει, πραγματοποιήσουμε ενέργειες κατά των εγκα­
ταστάσεω ν της αμερικανικής βιομηχανίας στρατιωτικών εξοπλισμών στη Δυτι­
κή Ευρώπη. Το ζήτημα είναι σε συντονισμό και άμεση αλληλεγγύη με τα επανα­
στατικά απελευθερωτικά κινήματα του Τρίτου Κόσμου να συντρίψουμε τον γι­
γαντιαία στρατιωτικό και πολιτικό μηχανισμό ισχύος των ύοτερω ν καπιταλιοτι-
κών χωρών».
2. Το Μπλουζ ήταν περισσότερο ένας αντιαυταρχικός τρόπος ζω ής παρά μια πο­
λιτική οργάνωση. Οι δραστηριότητές του εκτείνονταν από χασισοποσίες, συγ­
γραφή προκηρύξεων μέχρι και δυναμικές ενέργειες. Στο Μπλουζ ανήκε και ο Γκέ-
οργκ φον Ράουχ (Georg von Rauch) που δολοφονήθηκε το Δεκέμβριο του 1971
341 από την αστυνομία. Κάποια μέλη του ίδρυσαν αργότερα το Κίνημα 2 Ιούνη.
νέργειες: πότε πυρπολώντας κάποιο περιπολικό κι άλλοτε πετώντας κα­ Τα πρώτα
μιά μολότοφ. Ορισμένοι είχαν βρεθεί ήδη μερικές φορές στη φυλακή και χρόνια της ΒΑΡ
ήταν τότε πάλι αντιμέτωποι με νέα εντάλματα σύλληψης. Γι' αυτόν το
λόγο και έφυγαν κατ' αρχήν από το Δυτικό Βερολίνο. Για μας κάτι τέτοιο
σήμαινε ότι έπρεπε να ασχοληθούμε άμεσα με ζητήματα επιμελητειακής
υποστήριξης, να αποσαφηνίσουμε τι απαιτείται για να επιβιώσεις στην
παρανομία, καθώς και με ποια προοπτική το επιλέγεις. Στην πορεία αυτή
και σε συνάρτηση με αυτές τις αποσαφηνίσεις, αποφασίσαμε στη συνέ­
χεια να ενταχθούμε από κοινού στη ί?ΑΓ.
Τ: Μόνο εσείς ή και το Μπλουζ;
Μ: Όσοι από το Μπλουζ είχαν έρθει τότε στο Μόναχο μπήκαν αρχι­
κά στη ΙίΑΡ. Στη ^ συναντήθηκαν άνθρωποι με τελείως διαφορετικές
διαδρομές και πολιτικές εμπειρίες.
Τ: Τι ήταν τότε η ΛΑΓ; Μιλάμε ακόμη για τα πρώτα της βήματα.
Μ: Τον Μάιο του 1970 απέδρασε από τις φυλακές ο Αντρέας Μπά­
αντερ - αυτή ήταν η πρώτη ενέργεια της (ΙΑΡ. Στη συνέχεια ακολούθη­
σαν μερικές ληστείες τραπεζών, όχι κάτι περισσότερο. Η ΜΕ δηλαδή
βρισκόταν σε φάση συγκρότησης. Είχαν όμως συζητηθεί ήδη βασικές
στρατηγικές αντιλήψεις. Η απόφαση ένταξης στη ΛΑΡ είχε στο Μόναχο
σημαντικές συνέπειες, καθώς κάποιος κόαμος με τον οποίο διατηρού­
σαμε μέχρι τότε στενές σχέσεις δεν ήθελε σε καμιά περίπτωση να συμ­
μετάσχει, κι έτσι οι δρόμοι μας χώρισαν υποχρεωτικά.
Τ: Πάνω σε τι δεν συμφωνούσατε; Ποια ήταν τα σημεία διαφω­
νίας;
Μ:'Ενα πολύ σημαντικό σημείο ήταν ο τρόπος με τον οποίο θα ε-
πέμβουμε στην κατάσταση. Η άποψή μας ήταν ότι έπρεπε να κάνουμε
ορατή, ανατρέποντας τους συσχετισμούς με επιθετικές στρατηγικές ε­
νέργειες, τη σύγκρουση ανάμεσα στην κυρίαρχη εξουσία, στον ιμπερια­
λισμό, στο κράτος και σε εμάς, την αντίσταση, τον κόσμο που επιθυ­
μούσε να είναι το υποκείμενο. Αντίθετα, όσοι αποφάσισαν να παραμεί­
νουν στα εγχειρήματά τους στις πόλεις είχαν πρακτικά την άποψη μιας
«τοπικής» επαναστατικής παρεμβατικής δουλειάς. Φυσικά το ένα δεν
στρεφόταν εναντίον του άλλου. Γίνονταν όμως ήδη από τότε συζητή­
σεις όπως, για να το πω απλά, «προτιμάτε να δράσετε παλεύοντας ενά­
ντια στα κέντρα της εξουσίας ή, καλύτερα, για έναν παιδικό σταθμό».
Ένα άλλο σημείο διαφωνίας ήταν το ζήτημα της παρανομίας: είναι
σωστό να περνάει μια ολόκληρη ομάδα στην παρανομία ή θα πρέπει να
το κάνουν μόνο αυτοί που δεν έχουν άλλη επιλογή επειδή καταζητού­
νται; Ορισμένοι ήταν επίσης της άποψης ότι η βΑΓ ήταν περισσότερο
μαρξιστική-λενινιστική και λιγότερο αναρχική.
Τ: Και με ποιο τρόπο έγινε η συζήτηση; Πραγματοποιήθηκε κά­
ποια μεγάλη ολομέλεια ή έγιναν οι συζητήσεις στα κοινόβια;
Μ: Όχι, δεν έγινε ποτέ κάποια μεγάλη ολομέλεια. Εκτός αυτού, η α­
ντιπαράθεση σημαδεύτηκε από έντονη φόρτιση. Όταν το αναλογίζομαι
σήμερα, σκέφτομαι ότι θα έπρεπε να είχαμε συζητήσει πολύ πιο καθα­
ρά και νηφάλια. Μια φίλη από εκείνη την εποχή μού είπε πολύ αργότε- I 35
raf «Αυχό ρα όχι αγνοούσε τότε το περιεχόμενο ορισμένων αποφάσεων. Υπήρχαν
ήταν χια μας πάρα πολλά που δεν κουβεντιάζονταν πια μεταξύ μας.
Α πελευθέρω ση» Τ : Και για ποιο λόγο πάρθηκαν αυτές οι αποφάσεις ειδικά σε εκεί­
νη τη φάση στα 1970/71;
Μ : Αυτό συνδέονταν άμεσα με το πλαίσιο των πολιτικών συνθηκών.
Η σοσιαλδημοκρατία έγινε κυβέρνηση. Δόθηκε τότε η μεγάλη αμνηστία
για τις φοιτήτριες και τους φοιτητές που βαρύνονταν με αδικήματα α­
πό διαδηλώσεις. Αυτό είχε ως συνέπεια να δημιουργηθεί μια ισχυρή τά­
ση με κατεύθυνση την ενσωμάτωση. Πολλοί επίσης άρχισαν να ελπί­
ζουν ότι θα μπορούσαν να αλλάξουν κάποια πράγματα εντός αυτού
του νέου σοσιαλδημοκρατικού κράτους. Κάποιοι, ιδιαίτερα από τους
χώρους της εκπαίδευσης και των επιστημών, ξεκίνησαν μια μεγάλη πο­
ρεία μέσα στους θεσμούς. Υπήρχαν όμως και πολλοί που δεν επιθυμού­
σαν κάτι τέτοιο, αλλά παρ' όλα αυτά έλεγαν: «κάτσε να δούμε τι θα
συμβεί τώρα, μήπως και βελτιωθεί τίποτα». Η εκλογική επιτυχία του
SPD είχε δηλαδή ως συνέπεια μια βαθιά τομή μέσα στην εξωκοινοβου­
λευτική αντιπολίτευση.
Τ : θ α προτιμούσατε δηλαδή να παρέμενε στο τιμόνι η CDU;
Μ : Δεν μπορούμε να το πούμε έτσι. Διαβλέπαμε τον κίνδυνο της ά­
μεσης ενσωμάτωσης όλων όσων είχαν κατακτηθεί με μια λογική ριζο­
σπαστικής αντιπολίτευσης. Αυτό μας έχει διδάξει πάντα η ιστορία. Οι
σοσιαλδημοκράτες αναλαμβάνουν τα ηνία και προσαρμόζουν τη δια­
μαρτυρία στις δικές τους επιδιώξεις.
Τ : Εσείς οι ίδιοι ψηφίσατε τότε;
Μ: Όχι βέβαια! Δεν ξέρω κανέναν που να ψήφισε τότε.
Τ : Σας εξέπληξε η εκλογική επιτυχία του SPD;
Μ :Ό χ ι. Οι εξελίξεις ήταν προδιαγεγραμμένες. Η σκληρή πολιτική
γραμμή της CDU δεν μπορούσε να γίνει άλλο ανεκτή. Κι ένα σημαντικό­
τερο ρόλο, περισσότερο κι από την εσωτερική πολιτική κατάσταση, έ­
παιξε μάλλον και η αναγκαιότητα να χαραχτεί μια πιο ήπια γραμμή απέ­
ναντι στο Σύμφωνο της Βαρσοβίας.
Τ : Μπορεί επομένως η ίδρυση της RAF να ερμηνευτεί και ως μια
απόπειρα ανακοπής της αυξανόμενης ενσωμάτωσης της αρι­
στεράς στην κοινωνία;
Μ: θέλαμε να αποτρέψουμε την απειλούμενη ισοπέδωση των αντι-
συστημικών πρωτοβουλιών' αυτό ήταν περισσότερο ένα αμυντικό
στοιχείο. Ταυτόχρονα όμως θέλαμε να είμαστε δυναμικοί και να επιτε­
θούμε σε αυτό το κράτος που, βεβαίως, δεν ήταν ένα πραγματικό σο­
σιαλδημοκρατικό κράτος, όπως για παράδειγμα η Σουηδία. Αν παρέμε­
νε η CDU στην εξουσία, ενδεχομένως να αποφάσιζαν περισσότεροι άν­
θρωποι να ακολουθήσουν τον ίδιο δρόμο, και όχι μόνο η δική μας μικρή
ομάδα.
Τ : Είχατε πρότυπα για το οργανωτικό μοντέλο της RAF;
Μ: Είχαμε συζητήσει διεξοδικά για την κατάσταση που επικρατούσε
αε άλλες χώρες, τη μορφή οργάνωσης των μαχητικών ομάδων εκεί, για
361 παράδειγμα, για τους Μαύρους Πάνθηρες στις ΗΠΑ. Οι Πάνθηρες είχαν
οργανώσει κοινωνικά εγχειρήματα, όπως πρωινό για παιδιά ή ιατρεία Τ α πρώτα
στις κοινότητες, δηλαδή στις συνοικίες τους. Και ήταν ένοπλοι για να τα χρόνια της ΠΑΡ
προστατέψουν όλα αυτά από τη ρατσιστική αστυνομία. Αυτές δεν ήταν
οι δικές μας συνθήκες.
Πολύ σημαντικό ρόλο σε μας έπαιξαν οι διάφορες ομάδες του α­
ντάρτικου που υπήρχαν σχεδόν σε όλες της χώρες της Λατινικής Αμερι­
κής. Στη Βραζιλία, τη Βολιβία, τη Νικαράγουα, την Κούβα έως την Επα­
νάσταση. Ιδιαίτερη σημασία είχαν για μας οι εμπειρίες τωνΤουπαμάρος
που, μετά το θάνατο του Μαριγκέλα το 1969, ήταν το μοναδικό αντάρ­
τικο πόλης. Αλλά και οι Βιετκόνγκ τραβούσαν την προσοχή μας.
Πιο κρίσιμη όμως κι από τις μεμονωμένες εμπειρίες ήταν η συνείδη­
ση ότι υπάρχει ένα παγκόσμιο κίνημα. Βλέπαμε ότι οι παλιοί κυρίαρχοι
που υποστήριζαν τα καπιταλιστικά κράτη δέχονταν επιθέσεις από ένο­
πλες ομάδες σε όλο τον κόσμο και ότι παντού συγκροτούνταν η αντί­
σταση κατά του ιμπεριαλιστικού συστήματος. Η Δυτική Γερμανία δεν α­
ποτελούσε για μας κάποια νησίδα - και γι' αυτό το λόγο το ζήτημα Με­
γάλη Συμμαχία ή σοσιαλφιλελεύθερη Συμμαχία ήταν βέβαια σημαντικό,
αλλά σε καμιά περίπτωση αποφασιστικής σημασίας. Διαθέταμε μια διε-
θνιστική, όχι εθνική οπτική. Υπάρχει άλλωστε αυτή η θεωρία του Μάο
για τις εσωτερικές και εξωτερικές γραμμές πάλης - αυτή μάλλον αποδί­
δει με τον πιο εύστοχο τρόπο το στόχο που επιδιώκαμε τότε με τη 1^ .
Ο Μάο λέει ότι υπάρχουν εσωτερικές γραμμές, και μια τέτοια γραμμή
ήταν ο πόλεμος στο νότο ανάμεσα στις ομάδες του αντάρτικου και
τους κυρίαρχους, δηλαδή τα ιμπεριαλιστικά κράτη. Και εκεί όπου ο πό­
λεμος δεν έχει ξεσπάσει πλήρως βρίσκεται η εξωτερική γραμμή: τέτοια
ήταν η Μητρόπολη, δηλαδή η ΟΔΓ. Η επίθεση εδώ, κι αυτή ήταν η βα­
σική μας αντίληψη, στόχευε στη διευκόλυνση της πάλης στις εσωτερι­
κές γραμμές. Αντ' αυτού, οι δικές τους επιτυχίες θα βοηθούσαν να ενι­
σχυθούν και οι αγώνες στις εξωτερικές γραμμές, δηλαδή σε μας εδώ.
Τ: Οι σκέψεις και οι συζητήσεις αυτές υπήρχαν προτού ιδρυθεί
πράγματι στη συνέχεια η Ι*ΑΡ. Πώς έμαθες για την απελευθέρω­
ση του Αντρέας Μπάαντερ; Γνώριζες ότι επρόκειτο να πραγμα­
τοποιηθεί;
Μ:Όχι. Καθόμουν στο Μόναχο και το άκουσα στο ραδιόφωνο. Το
βράδυ βγήκαμε όλοι στα μπαράκια. Το κλίμα που επικρατούσε παντού
μετά την είδηση ήταν ιδιαίτερα καλό. Δεν συνάντησα κανέναν που να
είπε «τι πράγματα είναι αυτά»; Το γεγονός ότι σχεδιάστηκε και διεκπε-
ραιώθηκε με επιτυχία μια απόδραση κρατουμένου ήταν για μας μια τε­
λείως νέα εμπειρία. Δεν είχε συμβεί ποτέ ξανά κάτι τέτοιο.
Τ: Γνώριζες τον Αντρέας Μπάαντερ;
Μ: Ναι, από το 1969.
Τ: θεω ρήσατε εξ' αρχής την απελευθέρωσή του ως ιδρυτική
πράξη της ΙϊΑΡ;
Μ: Ναι, ήταν απολύτως ξεκάθαρο ότι η απελευθέρωση του Αντρέ­
ας δεν έγινε απλά με στόχο να γλιτώσει τη φυλακή, αλλά ότι στη συνέ­
χεια θα έπρεπε να κρύβεται για χρόνια. Σκοπός ήταν να είναι σε θέση ο ! 37
raf «Αυτό Αντρέας να συνεχίσει τον αγώνα. Το γεγονός ότι μια τέτοια απελευθε-
ήταν για μας ρωση ήταν εφικτή έδωσε μια τεράστια ώθηση.
Απελευθέρω ση» Τ: Η απόφαση να ενταχτείτε στη RAF σήμαινε ταυτόχρονα ότι θα
έπρεπε να κάνετε αμέσως κάποια ενέργεια;
Μ: Όχι. Κατ' αρχάς υπήρχε το ζήτημα της οργάνωσης της RAF που
μας άνοιξε μια στρατηγική προοπτική. Εκτός αυτού η κατάσταση στη
RAF καθορίστηκε και από το ότι έγιναν σύντομα οι πρώτες συλλήψεις.
Όπως συνέβη σε κάποιο διαμέρισμα στο Βερολίνο, όπου μ' ένα χτύπη­
μα χάσαμε την Ίνγκριντ Σούμπερτ (Ingrid Schubert), την Μόνικα Μπέρ-
μπεριχ (Monika Berberich), την Ιρένε Γκοέργκενς (Irene Goergens), την
Μπριγκίτε Άσντονκ (B rig itte Asdonk) και τον Χορστ Μάλερ (Horst
Maler). Λίγο αργότερα τονΆλι Γιάνσεν (ΑΝ Janssen) και κάποια στιγμή
τον Καρλ-Χάιντς Ρούλαντ (Karl-Heinz Ruhland). Ο Ρούλαντ άρχισε πολύ
γρήγορα να καταθέτει επιβαρύνοντας άλλους. Αυτό επέφερε μια τομή.
Μπήκαμε δηλαδή σε μια φάση όπου υπήρξαν οι πρώτες αντιπαραθέ­
σεις μέσα στη RAF με βάση ποια κριτήρια μπαίνουν αγωνιστές στην ορ­
γάνωση.
Τ : Ήταν εξ' αρχής ξεκάθαρο ποιος ακολουθεί το δρόμο της πα­
ρανομίας; Ή μήπως υπήρξαν συζητήσεις και σκέψεις, για παρά­
δειγμα, αυτόν μπορεί να τον χρειαστούμε ακόμη επειδή είναι μά­
στορας στις πλαστογραφίες ή εκείνη να έρθει μαζί μας επειδή
ξέρει να παραβιάζει κλειδαριές;
Μ: Όχι το πράγμα δεν κύλησε έτσι ακριβώς. Όλα αυτά μαθαίνονται.
Όχι, το ζήτημα ήταν η πολιτική ταυτότητα, θέλαμε να είμαστε σίγουροι
ότι τα κίνητρα δεν είχαν καμιά σχέση με τυχοδιωκτισμό ή αριβισμό και
φανφαρονισμό. Σε αυτό λοιπόν περιλαμβανόταν και η πειθαρχία. Κάτι
τέτοιο φαινομενικά δεν ταιριάζει με τις αντιαυταρχικές μας καταβολές.
Αλλά επειδή ακριβώς στον αγώνα ο ένας εξαρτάται από τον άλλο και
κάθε απερισκεψία απειλεί τελικά όλους, αναπτύσσεται από μόνη της
μια συνείδηση της αναγκαιότητας να σχεδιάζεις και να δουλεύεις με ε­
πιμέλεια σε μόνιμη βάση. Αλλά για ένα χρονικό διάστημα αυτό ήταν μια
συνθήκη υψηλών εντάσεων. Σε εκείνη τη φάση αποχώρησαν μερικοί,
καθώς είχαν φανταστεί διαφορετικά την παράνομη δουλειά.
Τ : Προηγουμένως ανέφερες πόσο μεγάλη ώθηση έδωσε το γε­
γονός ότι η ενέργεια απελευθέρωσης του Μπάαντερ στέφθηκε
με επιτυχία, καθώς και η εικόνα ότι και οι άνθρωποι που την υλο­
ποίησαν δεν συνελήφθηκαν αμέσως με το πρώτο κύμα καταδίω­
ξης. Πώς επηρέασαν μετά οι συλλήψεις; Δεν σκόρπισαν απογοή­
τευση και την αίσθηση ότι τελικά δεν γίνεται να παλεύεις εδώ α­
πό την παρανομία;
Μ: Εκείνο που είχε σημασία για μας ήταν να διαπιστώσουμε γιατί ε­
ντοπίστηκαν τόσο γρήγορα, τι πήγε στραβά - και για λόγους αυτοπρο­
στασίας. Είχαμε τότε και σπίτια που δεν τα γνώριζαν οι μπάτσοι. Για πα­
ράδειγμα, εκείνη την εποχή καταζητούνταν ο Φριτς Τόιφελ και ζούσε
στο Μόναχο, σε ένα από αυτά τα σπίτια με ψεύτικο όνομα. Αλλά απο-
381 γοήτευση; Όχι, δεν λειτούργησαν έτσι οι συλλήψεις. Πιο πολύ ως α-
φορμή να σκεφτούμε πιο συγκεκριμένα αναζητώντας νέες πιθανές πη­ Τα πρώτα
γές σφαλμάτων. χρόνια χης ΒΑΡ
Τ: Ποια ήταν η σχέση σου με τον Φριτς Τόιφελ; Αυτάς άλλωστε
δεν εμφανίστηκε στο προσκήνιο ως οπαδός της Μ ί.
Μ: Ο Φριτς μπήκε στη φυλακή το καλοκαίρι του 1970. Το ακόλουθο
διάστημα τον επισκεπτόμουν στη φυλακή και κάποια στιγμή του ανα­
κοίνωσα ότι θα έφευγα. Αυτό δεν του άρεσε καθόλου, αλλά μάλλον πε­
ρισσότερο επειδή θα προτιμούσε να αυνεχίσω να τον επισκέπτομαι,
(γελάει) Ήταν όμως πολύ δύσκολο να το συζητήσουμε διεξοδικά κάτω
από εκείνες τις συνθήκες - και ύστερα εγώ απλά έφυγα.
Λίγο προτού συλληφθώ εγώ, εκείνος βγήκε - αλλά στο ενδιάμεσο
δεν υπήρξε τίποτα. Δεν υπήρχαν πλέον δεσμοί. Κι όταν ήμουν φυλακι­
σμένη, απαγορευόταν να με επισκεφθεί.
Τ: Τι άλλαξε για σας μόλις περάσατε στην παρανομία;
Μ: Όλα άλλαξαν. Αλλάξαμε την εξωτερική μας εμφάνιση, ζουσαμε
σε παράνομα σπίτια, είχαμε ψεύτικα χαρτιά. Για παράδειγμα, όσο παρά­
δοξο και αν ακούγεται, άλλαξε γι' αυτόν το λόγο και το μόνιμό μας πρό­
βλημα να πρέπει να ξεκολλάμε από τους μπάτσους. Εκείνοι παρακολου­
θούσαν τα παλιά μας σπίτια, αλλά τα καινούργια δεν τα γνώριζαν. Έτσι
λοιπόν, σε πρώτη φάση, τους είχαμε ξεφορτωθεί.
Τ: Και τι σήμαινε αυτό για τις σχέσεις σας με παλιότερους φίλους
και φίλες, με συντρόφισσες και συντρόφους και οικογένειες; Φύ­
γατε έτσι ξαφνικά; Ή είπατε ότι τώρα βγαίνετε στην παρανομία;
Μ: Υπήρξαν διάφορες εκδοχές. Κατά κανόνα ωοτόσο πρώτα εξαφα­
νιζόμασταν. Και αυτό συνέβαινε τελείως ξαφνικά. Έπρεπε να αποφυ-
γουμε και το να μας συζητάνε' αυτό θα μπορούσε να μας εκθέσει σε
σοβαρούς κινδύνους.
Τ:Όταν κάνατε αυτή την επιλογή, η Ι*ΑΡ είχε ήδη απελευθερώσει
τον Αντρέας Μπάαντερ, είχε υποστεί και μερικές συλλήψεις - ό­
μως κατά τα άλλα η πολιτική της παρουσία ήταν μικρή. Τι αναζη­
τούσατε εκεί; Τι είχατε στο μυαλό σας και ποια ήταν τα σχέδια
σας;
Μ: Η ΛΑΡ δεν είχε πραγματοποιήσει ακόμα ανοιχτές ενέργειες, όμως
σκεφτόταν πολύ. Γινόταν και μια ανταλλαγή απόψεων με άλλες ομάδες,
με τις οποίες συζητούσαμε το πού πρέπει να επιτεθούμε και σε ποιες α­
ντιφάσεις του συστήματος θα έπρεπε να στοχεύσουμε. Αυτή η ανταλ­
λαγή εξελίχτηκε κάπως πιο περίπλοκα απ' ό,τι συμβαίνει συνήθως σε
νόμιμες ομάδες, αλλά δεν ήμασταν καθόλου απομονωμένοι. Ήταν η ε­
ποχή της κλιμάκωσης της έντασης στο Βιετνάμ και στην Καμπότζη. Αυ­
τό μας απασχόλησε πολύ και ξοδέψαμε πολύ ενέργεια σε αναλύσεις για
το εάν μπορούμε να κάνουμε κάτι που θα επηρέαζε τις εξελίξεις εκεί.
Εκτός αυτού, συζητήσαμε πολύ διεξοδικά, για το αν θα επιδιώκαμε με
τις ενέργειές μας ένα υλικό αποτέλεσμα, δηλαδή την καταστροφή πο­
λυτελών αγαθών και εγκαταστάσεων ή μήπως ήταν σημαντικότερο να
πραγματοποιήσουμε ενέργειες που πρωτίστως θα μετέφεραν ένα πολι­
τικό μήνυμα, «ενέργειες προπαγάνδας» τις ονομάζαμε. I 39
ηαρ «Αυτό Τ : Και ποια άποψη επικράτησε τελικά;
ήταν για μας Μ: Κατ' αρχάς θέλαμε να μεταδώσουμε κάποιο πολιτικά μήνυμα.
Απελευθέρω ση» Διατηρούσαμε στην οπτική μας το στόχο να προκαλέσουμε κατά το δυ­
νατόν μόνιμα υλικά πλήγματα, αλλά για αργότερα, όταν θα γινόμασταν
περισσότεροι και θα είχαμε αποκτήσει μεγαλύτερες εμπειρίες και πιο
πολλές δυνατότητες. Η Ι*ΑΡ άλλωστε θα έπρεπε να μεγαλώσει. Ως προς
αυτό είχαμε τολμηρές παραστάσεις.
Τ: Προκαλεί βέβαια εντύπωση ότι αρχικά βάλατε στο στόχαστρο
κυρίως το στρατό των ΗΠΑ, κάτι που στη Γερμανία, το διάδοχο
κράτος του «Γ' Ράιχ», προκαλεί έκπληξη για μια οργάνωση που
προέκυψε και αυτή από την αντιπαράθεση με τον εθνικοσοσιαλι­
σμό.
Μ: Η ΟΔΓ ήταν, κι αυτή ήταν η αντίληψή μας, διάδοχο κράτος του
«Γ' Ράιχ», αλλά και μετωπικό κράτος κατά των σοσιαλιστικών κρατών
και του Τρίτου Κόσμου. Δεν ήταν ούτε στρατιωτικά ούτε πολιτικά υ-
περδύναμη, αλλά στήριγμα και όργανο μιας υπερδύναμης σε ολόκληρη
την ιμπεριαλιστική αλυσίδα. Έτσι μπορούσαμε να είμαστε οίγουροι ότι
πετυχαίναμε μ' ένα σμπάρο δυο τρυγόνια: τις ΗΠΑ και το κράτος της
ΟΔΓ. Η ΟΔΓ ήταν η οημαντικότερη βάση του στρατού των ΗΠΑ. Από ε­
δώ πετούσαν οι Αμερικανοί στρατιώτες στο Βιετνάμ, εδώ ήταν η ενδο-
χώρα στην οποία μεταφέρονταν αεροπορικώς οι τραυματίες των ΗΠΑ
μετά τις πολεμικές αποστολές τους, εδώ βρίσκονταν και τα ηγετικά επι­
τελεία που συντόνιζαν τους σαρωτικούς βομβαρδισμούς εναντίον των
απελευθερωμένων περιοχών.
Τ: Και θέλατε να επιτεθείτε οπωσδήποτε εναντίον στρατιωτικών
στόχων;
Μ: Ναι. Επειδή η στρατιωτική δράση των ΗΠΑ ήταν η πιο σκληρή
έκφραση της ιμπεριαλιστικής πολιτικής εναντίον του Νότου. Και αυτό
ήταν απολύτως ξεκάθαρο. Αργότερα η ΠΑΡ επικεντρώθηκε περισσότε­
ρο στο να πλήξει πολιτικοοικονομικές δομές με τις επιθέσεις της. Αλλά
τότε ήταν ακριβώς μια περίοδος όπου οι ΗΠΑ διεξήγαγαν έναν ανοιχτό
πόλεμο με την υποστήριξη των συμμάχων τους. Και γι' αυτόν το λόγο
ήταν μείζον θέμα και για μας.
Τ: Πώς φανταζόσασταν ότι θα λειτουργούσαν οι επιθέσεις σας;
θεωρούσατε ότι θα κινητοποιούσαν παραδειγματικά το λαό ή ε­
πιδιώκατε να παρακινήσετε την αριστερά να δράσει πιο μαχητι­
κά;
Μ :Όχι, μας ενδιέφεραν όλοι. Η αριστερά, επειδή ήταν κατά του πο­
λέμου στο Βιετνάμ, αλλά και ο λαός γενικότερα. Εκείνες τις μέρες, μετά
τις πρώτες βομβιστικές επιθέσεις, κυκλοφορούσα πολύ στο δρόμο με
το τραμ και άκουγα συχνά τον κόσμο να κουβεντιάζει γι' αυτές. Ορισμέ­
νοι τις έβρισκαν καλές, άλλοι κακές - όμως ήταν ολοφάνερο ότι είχαν α­
πασχολήσει τον κόσμο. Κάποτε κάθισε απέναντι' μου ένας ηλικιωμένος
άντρας που μου έπιασε κουβέντα εξηγώντας μου πόσο συμφωνούσε μ'
αυτές. Φυσικά και δεν γνώριζε με ποιον μιλούσε. Και εγώ τον άκουγα με
40 I προσοχή.
 Σε τελική ανάλυση οι ενέργειες θα έπρεπε φυσικά να κάνουν ξεκά­ τ ά πρώια
θαρο στο κράτος και στις ΗΠΑ ότι τα πράγματα εδώ δεν θα έμεναν ή­ χρόνια ιης RAF
συχα. Και επιπλέον είχε πολύ μεγάλη σημασία για μας ότι οι Βιετκόνγκ
και άλλα απελευθερωτικά κινήματα μάθαιναν πως κάτι ξεκινάει εδώ.
Τ: Δεν πετύχατε όμως να διευρύνετε την αντίσταση και να παρα­
κινήσετε πολύ κόομο να ενταχθεί σε σας.
Μ: Όχι, δεν το πετύχαμε. Οδηγηθήκαμε σε μια πόλωση. Αίγο μετά
τις επιθέσεις μας κατά της λέσχης αξιωματικών της 5ης Στρατιάς των
ΗΠΑ (Σ.τ.Μ.: στις εγκαταστάσεις του βιομηχανικού συγκρότηματος IG-
Farben που είχε ιδρυθεί από τους ναζί με σκοπό να συγκεντρωθεί εκεί
όλη η μεγάλη χημική βιομηχανία της Γερμανίας) και του κεντρικού υπο­
λογιστή του στρατού των ΗΠΑ στη ΧαΊ'δελβέργη, πραγματοποιήθηκε
στις 3 Ιουνίου 1972 το συνέδριο «Ακολουθώντας το παράδειγμα της
Άντζελα Ντέιβις» στη Φρανκφούρτη. Εκεί ο Όσκαρ Νεγκτ (Oscar Negt)
έκανε μια έκκληση για λογαριασμό ενός τμήματος της αριστεράς που
είχε αποφασίσει να κάνει την έφοδο μέσα από τους θεσμούς να μη στα­
θούν αλληλέγγυοι σε εμάς: «Η μηχανισμός της αλληλεγγύης καταστρέ­
φει κάθε σοσιαλιστική πολιτική... Αυτός ο δεσμός μπορεί να σπάσει μό­
νο δυναμικά και όχι πλέον με μια στάση μέριμνας και κατανόησης».
Η τερατώδης αυτή έκκληση δεν ήρθε τυχαία μετά τις ενέργειές μας
και όχι νωρίτερα. Ήθελαν να αποφύγουν πάση θυσία μια όξυνση της
σύγκρουσης ανάμεσα στην αριστερά και στο κράτος. Το μήνυμα ήταν
καθαρό: ζητούσαν να μας καταδώσουν και να μας συκοφαντήσουν για
να τελειώσουν γρήγορα μαζί μας και να συνεχίσουν με την ησυχία τους
οαν να μη συνέβη τίποτα. Αυτό λοιπόν το γεγονός άλλαξε σημαντικά τις
δικές μας συνθήκες. Ο δάσκαλος στον οποίο κρυβόταν η Ο ύλρικε
(Μάινχοφ) την κατέδωσε αμέσως μετά. Σε διαφορετική περίπτωση, κα­
τά πάσα πιθανότατα, δεν θα είχε κάνει ποτέ κάτι τέτοιο.
Τ: Περιμένατε μια τέτοια έκκληση και τις συνέπειες που προέκυ­
ψαν απ' αυτήν;
Μ: Όχι, καθόλου! Μας έπληξε εν ψυχρώ. Μέχρι τότε υπήρχε ακόμη
μια αντικρατική συναίνεση μέσα στην επαναστατική αριστερά. Το συνέ­
δριο και αυτή η ομιλία του Νεγκτ σηματοδότησαν μια σαφή στροφή.
Τ: Συζητήσατε τότε τι συνέπειες θα είχε και πώς θα αντιμετωπί­
σετε την κατάσταση;
Μ: Είχαμε ελάχιστες ευκαιρίες να το πράξουμε. Αίγο νωρίτερα, την
1η Ιουνίου συνελήφθησαν ο Αντρέας Μπάαντερ, ο Χόλγκερ Μάινς και ο
Γιαν-Καρλ Ράσπε (Jan-Carl Raspe), λίγο μετά, στις 7 Ιουνίου η Γκούντρουν
Ένσλιν, στις 9 Ιουνίου η Μπριγκίτε Μόνχαουπτ (Brigitte Mohnhaupt) και
ο Μπέρνχαρντ Μπράουν (Bernhard Braun). Επικράτησε μεγάλη αναστά­
τωση και το πρώτιστο πρόβλημά μας ήταν να αποτρέψουμε τη σύλλη­
ψη και των υπολοίπων. Στη φυλακή συζητήσαμε γι' αυτό. Αλλά με πολύ
κόπο και δυσκολία. Η συζήτηση μπορούσε να γίνει μόνο γραπτώς.
Τ: Πήγαν κάποιοι από εσάς στο συνέδριο;
Μ: Όχι. Το θεωρήσαμε πολύ επικίνδυνο εκείνη τη χρονική στιγμή.
Νωρίτερα είχαμε στείλει σε μια ημερίδα της Κόκκινης Βοήθειας μια κα­ I 41
 «Αυτό σετα στην οποία μιλούσε η Ούλρικε, επειδή επιδιώκαμε μια άμεση αντι­
ήταν για μας παράθεση - και αυτή παίχτηκε εκεί. Αλλά στο συνέδριο της Φρανκφούρ-
Α πελευθέρω ση» χης δεν έγινε κάτι ανάλογο.

> ΒΑΡ και λαός

Τ:Ό τα ν στο «Αντάρτικο πόλης και ταξική πάλη», το δεύτερο με­

γάλο κείμενό σας, γράφετε: «Ο κόσμος της Ομοσπονδιακής Δη­
μοκρατίας δεν υποστηρίζει τις δυνάμεις ασφαλείας στην κατα­
δίωξή μας», στην ουσία βάζετε στη συζήτηση και το ζήτημα της
σχέσης σας με το λαό. Πώς τη βλέπατε αυτήν τότε; Στη νέα αρι­
στερά κυριαρχούσε η συζήτηση σχετικά με τον εθνικοσοσιαλι­
σμό και τους συνοδοιπόρους του, την εκκωφαντική απουσία α­
ντίστασης στη Γερμανία. Διατυπώσεις όπως αυτή στην προκή­
ρυξή σας πείθουν για το αντίθετο, ότι δηλαδή ο λαός θεωρείται
«φυσικός σύμμαχος» στην πάλη εναντίον των κρατούντων, ενώ
επιπλέον τον αντιμετωπίζουν ως θύμα του εθνικοσοσιαλισμού.
Μ: Δεν είναι τόσο απλό, οφείλουμε να κάνουμε διαφοροποιήσεις, θα
πρέπει να λάβεις υπ' όψιν σου ότι υπήρχαν τότε πάμπολλες εκκλήσεις
κατάδοσης και έκτακτα μέτρα εφαρμογής ψυχολογικού πολέμου. Για πα­
ράδειγμα, στις 26 Μαΐου 1972, δύο μέρες μετά την επίθεση στο κεντρι­
κό στρατηγείο του ΝΑΤΟ, εμφανίστηκε μια επιστολή που προερχόταν
δήθεν από εμάς. Η επιστολή αυτή από κομμένα γράμματα εφημερίδας
που είχαν κολληθεί πάνω σε μια σελίδα χαρτί ανέφερε ότι προετοιμάζα­
με, για λογαριασμό της «2 Ιούνη» (άκουσον-άκουσον!), μια επίθεση στην
πόλη της Στουτγάρδης. Και οι αρχές ασφαλείας ισχυρίζονταν με κάθε
σοβαρότητα πως είχαν «ενδείξεις» ότι η επιστολή ήταν γνήσια. Στη συ­
νέχεια διανεμήθηκαν προκηρύξεις στη Στουτγάρδη με συμβουλές συ­
μπεριφοράς προς το λαό: να κρατάτε ανοιχτά παράθυρα... Σκοπός ήταν
να προκληθεί ένα αίσθημα γενικευμένης ανασφάλειας. Αντίθετα, η δική
μας διάψευση δεν λήφθηκε καθόλου υπ' όψιν δημόσια.
Τ: Μα αυτό θα πρέπει να ήταν ένα ισχυρό πλήγμα για σας, το γε­
γονός, δηλαδή, ότι γινόταν πιστευτή μια τέτοια συκοφαντική ι­
στορία και ότι ο κόσμος μπορούσε να πιστέψει κάτι τέτοιο για
σας.
Μ: Και ήταν πράγματι. Είχαμε αναστατωθεί ιδιαίτερα, επειδή δεν πε­
ριμέναμε μια τέτοια επιχείρηση. Από την άλλη όμως ίσχυε επίσης ότι υ­
πήρχαν και πολλοί που δεν μπορούσαν να διανοηθούν ότι θα κάναμε
κάτι τέτοιο. Και το γεγονός ότι ασκούνταν τέτοια πίεση για να κινητο­
ποιηθεί ο πληθυσμός εναντίον μας δείχνει από μόνο του ότι δεν στεκό­
ταν στο πλευρό του κράτους. Σε διαφορετική περίπτωση δεν θα είχαν
ανάγκη από μια τέτοια εκστρατεία.
Ξέραμε όμως επίσης ότι σε μια κοινωνία όπως αυτή αποτελούσαμε
μειοψηφία' επειδή ακριβώς αντιπαρατεθήκαμε και με το γεγονός ότι ε-
4 2 1 δώ δεν υπήρξε καμιά πλατιά αντίσταση κατά του εθνικοσοσιαλισμού
και, γενικότερα, επειδή μας ήταν ξεκάθαρη η φύση της μητροπολιτικής Τα πρώτα
κοινωνίας. χρόνια της ΚΑΡ
Τ: Πώς το βιώνατε αυτό στην παρανομία; Κινούσασταν πολύ α­
νάμεσα σε ανθρώπους που ανά πάσα στιγμή θα μπορούσαν να
σας καταδώσουν. Σας απασχολούσε πολύ αυτό; Σκεφτόσασταν
διαρκώς: εκείνος ή εκείνη μπορεί να με προδώσει;
Μ: Όχι. Το να ταξιδεύεις το πρωί μέσα α' ένα γεμάτο τραμ μ' ένα
σωρό κόσμο που πηγαίνει στο γραφείο του είναι μια τελείως διαφορετι­
κή κατάσταση απ' ό,τι αν κυκλοφορείς σ' έναν έρημο οικισμό με μονο­
κατοικίες. Ορισμένες φορές έτυχε να περάσω δίπλα από διαφημιστικές
στήλες όπου υπήρχαν αναρτημένα πλακάτ καταζητούμενων - αυτό ή­
ταν μια παράξενη αίσθηση. Αλλά και εκεί δεν είχα την εντύπωση ότι ο
κόσμος που τριγυρνούσε στην περιοχή ήταν αποκλειστικά στο κατόπι
μας. Τότε ακόμη δεν είχε τεθεί σε κίνηση μια γενικευμένη σταυροφορία
εναντίον μας. Όποτε ακούγαμε ανθρώπους να μιλάνε σχετικά, ακουγα-
με σε μεγάλο βαθμό τελείως διαφορετικές απόψεις. Αλλά και όταν εμ­
φανίστηκαν οι επικηρύξεις δεν παρατηρήθηκε το φαινόμενο των μαζι­
κών πληροφοριών. Αυτό συνέβη αργότερα.
Αλλά και σε αυτή την περίπτωση δεν ξέρεις ακριβώς, επειδή τα νού­
μερα για τις «πληροφορίες από το λαό» προέρχονται πάντα από το
κράτος. Παρ' όλα αυτά, δεν αισθανόμασταν απολύτως ασφαλείς, ανη­
συχούσαμε βέβαια για τους περαστικούς, αλλά κοιτούσαμε περισσότε­
ρο αν υπάρχουν γύρω μας μπάτσοι ή ασφαλίτες. Παραδόξως ένιωθα
πιο άνετα στα τραμ, εκεί ήμουν και σίγουρη ότι η μεταμφίεσή μου δεν
θα γινόταν αντιληπτή. Ίσως γιατί σκεφτόμουν ότι οι αστυνομικοί δεν έ­
παιρναν τραμ, επειδή υπέθεταν ότι δεν θα κυκλοφορούσαμε με αυτό.
Τ: Όμως το 1969 στο Έρμπραχ, κατά τη διάρκεια της κατασκή­
νωσης για τις φυλακές, είχατε κάθε άλλο παρά καλές εμπειρίες
από το λαό...
Μ: Αυτό ισχύει. Αλλά ήταν κάτι διαφορετικό. Βρισκόμασταν σ' ένα
χωριό, στα βάθη της Βαυαρίας και εκεί η διάθεση εναντίον οποιουδή­
ποτε προωθούσε μια οποιαδήποτε αλλαγή ήταν πολύ πιο εχθρική απ'
ότι στις πόλεις όπου βρισκόμασταν κατά βάση ως ϋΑΡ.
Τ: Πώς ήταν η καθημερινότητά σας στην παρανομία; Υπήρχαν α­
λήθεια κάποιες καθημερινές συνήθειες - μπουγάδα, λίστα για
ψώνια και τα συναφή;
Μ: Αυτά αποφασίζονταν αυθόρμητα, (γελάει) Τα ζητήματα του νοι­
κοκυριού δεν ήταν και πολύ οργανωμένα. Προηγούνταν η πολιτική δου­
λειά, Ήμασταν και πολύ στο δρόμο.
Τ: Σε κανέναν κινηματογράφο πηγαίνατε - έτσι απλά, για το κέφι
σας;
Μ: Ναι βέβαια, αλλά πολύ σπάνια, επειδή δεν παιζόντουσαν και τόσες
καλές ταινίες. Εκτός αυτού, οι κινηματογράφοι μπορούν να μετατραπούν
εύκολα σε παγίδα. Αν σε στριμώξουν, ξεφεύγεις πολύ δύσκολα.
Τ: Συνήθισες την παρανομία ή ήταν μια ζωή συνεχώς στους 160
σφυγμούς το λεπτό; I 43
raf « A u to Μ: «Συνήθισα» είναι λάθος λέξη, αλλά σίγουρα αποκτήσαμε μια αί-
ήταν για μας σθηση για το πάτε μια κατάσταση είναι κρίσιμη και πότε όχι. Γενικά η κα-
Απελευθέρω ση» θημερινότητα στην παρανομία, τουλάχιστον αυτό ίσχυε για μας, ήταν
λιγότερο αγχωτική απ' ό,τι φαντάζεσαι. Οι πραγματικοί κίνδυνοι δεν
βρίσκονταν στις καθημερινές μας κινήσεις, αλλά στο ενδεχόμενο από
μια σύμπτωση ή μια προδοσία ή μια επιχείρηση-σκούπα να βρουν κά­
ποιο σπίτι και να μείνουν μέσα περιμένοντας να επιστρέφει κάποιος. Αυ­
τός ήταν πάντα ο εφιάλτης μας. Έτσι πραγματοποιήθηκαν οι συλλήψεις
των Τόμι Βαϊσμπέκερ3 (Tom m y Weisbecker), Μάνφρεντ Γκράσχοφ4
(Manfred Grashof) και Ρολφ Χάισλερ5 (Rolf Heissler) και η δολοφονία της
Ελίζαμπετ φαν Ντάικ6 (Elisabeth van Dyck)...
Τ: Συζητούσατε πολύ την πιθανότητα να ανακαλυφθούν κρυφά
σπίτια και τον κίνδυνο που διατρέχατε να σας σκοτώσουν;
Μ : Γι' αυτά μιλούσαμε λιγότερο. Προ πάντων σκεφτόμασταν τι
μπορεί να πάει στραβά, πώς μπορούμε να καταλάβουμε ότι ανακάλυ­
ψαν κάποιο σπίτι, πώς μπορούμε να αντιληφθούμε μια παρακολούθη­
ση, πώς μπορούμε να ειδοποιήσουμε γρήγορα τους άλλους αν συμβεί
κάτι...
Τ: Εκείνη την εποχή κάποιοι εγκατέλειψαν πάλι τη RAF. Τι προκά­
λεσε αυτές τις αποχωρήσεις;
Μ : Ένας λόγος, για παράδειγμα, ήταν ότι δεν τους ικανοποιούσε
που δεν μπορούσαν να συνδυάσουν τη νόμιμη με την παράνομη δου­
λειά. Υπήρξαν και μερικοί που έφυγαν για προσωπικούς λόγους, επειδή
δεν άντεχαν αυτή την πίεση ή δεν ήταν διατεθειμένοι να αλλάξουν ό­
πως έπρεπε για να αγωνιστούν.

3. Ο Τό μα ς Βάισμπεκερ ήρθ ε στη RAF από το Μ πλουζ. Το σπίτι που ζο ύσε στο
Λουγκσμπουργκ το 1972 παρακολουθουνταν επί β δομάδες από την ομάδα α­
σφ α λεία ς τ η ς Ο μ ο σπ ο νδ ια κή ς Εγκληματολογικής Υ π η ρ εσ ία ς, την Υπηρεσία
Προστασίας του Πολιτεύματος και την Κρατική Ασφάλεια της Βαυαρίας. Το σπί­
τι είχε παγιδευτεί με κοριούς. Στις 2 Μαρτίου 1972 άνδρες της Ασφάλειας ακο­
λούθησαν τον Βάισμπεκερ μόλις βγήκε από το σπίτι του. Επιστέφοντας ύστερα
από μια σύντομη στάση στο αυτοκίνητό του δέχτηκε μια σφαίρα στην καρδιά -
υποτίθεται ότι προσπάθησε να τραβήξει όπλο. Η Κάρμεν Ρολ (Carm en Roll) που
τον συνόδευε συνελήφθη.
4 . 0 Μάνφρεντ Γκράσχοφ που λιποτάκτησε τη δεκαετία του εξήντα από το γερ­
μανικό στρατό πληροφορήθηκε στις 2 Μαρτίου από τις ειδήσεις το θάνατο του
Βάισμπεκερ. Μπαίνοντας την επόμενη μέρα σε κάποιο διαμέρισμα της RAF στο
Αμβούργο μαζί μ ε τον Βόλφγκανγκ Γκρούντμαν, αιφνιδιάστηκαν από κάποιο α­
στυνομικό απόσπασμα που είχε πάρει θέση σε απέναντι διαμέρισμα. Ακολούθη­
σ ε ένοπλη συμπλοκή που κατέληξε στη σύλληψή τους. Έ νας αστυνομικός έπε­
σε νεκρός. Ο βαριά τραυματισμένος Γκράσχοφ πέρασε από σήμανση πάνω στο
χειρουργικό τραπέζι.
5. Ο Ρούντολφ Χάισλερ επ έζησε από καθαρή σύμπτωση κατά τη σύλληψή του.
6 . Η Ελίζαμπετ φαν Ντάικ δολοφονήθηκε από την αστυνομία το 1979 τη στιγμή
που έμπαινε σε μια γιάφκα στη Νυρεμβέργη - υποτίθεται ότι επιχείρησε να βγά-
4 4 1 λει όπλο. Η σφαίρα την βρήκε στην πλάτη.
 Τ: Πότε καταλήξατε οριστικά ότι δεν πάνε μαζί ο παράνομος α­ Τα πρώια
γώνας και οι νόμιμες πολιτικές δραστηριότητες; χρόνια της ΠΑΡ
Μ: Αυτό ήταν ένα ζήτημα που για πρακτικούς λόγους αναγκαστήκα­
με να το ξεδιαλύνουμε από πολύ νωρίς. Μας έγινε σαφές ότι ο μηχανι­
σμός της αστυνομίας ήταν πολύ ανεπτυγμένος ώστε να μπορούν να
συνυπάρχουν και τα δύο παράλληλα.
Τ: Στην αρχή όμως θεωρούσατε εξαιρετικά σημαντικό αυτό το
ταίριασμα της νομιμότητας με την παρανομία.
Μ: Σκεφτόμασταν ότι είναι αναγκαίο να υπάρχει μια συνεχής πυκνή
αλληλοτροφοδότηση και όχι κάποιον που οργανώνεται και προετοιμά­
ζεται κάθε φορά εκ νέου, με πολύ προσοχή και κόπο. Όλοι όσοι εντά­
χθηκαν στη ΛΑΡ υπήρξαν προηγουμένως πολιτικά ενεργοί σε άλλες ο­
μάδες και συλλογικότητες -συνεπώς γνωρίζαμε και πόσο σημαντική εί­
ναι η άμεση επικοινωνία.
Τ: Με αυτά τα δεδομένα, πώς γράφατε τα κείμενά σας; Σχηματι­
ζόταν μια ομάδα εργασίας που ασχολούνταν με τη συγγραφή; Ή
μήπως διατύπωνε κάποια πρόταση η Ούλρικε Μάινχοφ την ο­
ποία και συζητούσε μετά η οργάνωση;
Μ: Αυτό ήταν πάντα ένα εξαντλητικό πέρα-δώθε, καθώς αφ' ενός
θέλαμε να γράφουμε και να δημοσιοποιούμε κείμενα για να παραμένου­
με σε επαφή με τις νόμιμες οργανώσεις και αφ' ετέρου ασχολούμασταν
πολύ με την προετοιμασία των ενεργειών μας. Και εκτός αυτού ήμα­
σταν μοιρασμένοι σε διάφορες πόλεις σε όλη τη Γερμανία, θυμάμαι κά­
ποιο προσχέδιο ενός κεφαλαίου από το «Αντάρτικο πόλης και ταξική
πάλη»7 που έλαβα μια μέρα και έπρεπε να το διαβάσω. Εκείνη τη στιγμή
ακριβώς βρισκόμουν ήδη εικοσιτέσσερις ώρες στο πόδι και ήθελα πρω­
τίστως να κοιμηθώ. Όμως όχι - πρώτα έπρεπε να το διαβάσω! Το κεί­
μενο έπρεπε στη συνέχεια να μεταφερθεί κάπου αλλού. Αν δεν νύσταζα
τόσο, θα είχα διατυπώσει σίγουρα καλύτερα τις αντιρρήσεις μου.
Όμως μια τέτοια νύχτα - δεν την ξεχνάς ποτέ.

7. Το «Αντάρτικο πόλης και ταξική πάλη» ήταν μετά το «Σχέδιο αντάρτικο πόλης»
το δεύτερο μεγάλο κείμενο της Μ Ε. Επιτίθεται στην επίσκεψη του σοσιαλδημο­
κράτη ηγέτη Βίλι Μπραντ στην κυΒερνούμενη από τον Σάχη Περσία και ξιφουλκεί
κατά των σχέσεων της ΟΔΓ με τα φασιστικά καθεστώτα της Ελλάδας, της Ισπα­
νίας και της Τουρκίας. Πάνω στο παράδειγμα της απεργίας των εργατών στα ερ­
γοστάσια χημείας το 1971 αναλύεται αφενός η ισχύς του κεφαλαίου και η αδυνα­
μία του εργατικού κινήματος και αφετέρου εκτιμάται η αντίδραση του κράτους ε­
ναντίον της ΡίΑΡ ω ς μια προετοιμασία για μελλοντικούς, δυναμικότερους ταξικούς
αγώνες: «Το ζήτημα για το σύστημα είναι να κρατήσει την εργατική τάξη μακριά
από την ιδέα του ένοπλου αγώνα με όλη τη 6ία που έχει στη διάθεσή του. Δεν εί­
μαστε εμείς ανυπόμονοι, είναι το κεφάλαιο νευρικό... Η υστερία του συστήματος
δεν μετατρέπει τη στρατηγική και την τακτική μας σ ε λάθος. Δεν είναι λάθος μόνο
και μόνο επειδή το σύστημα μάς βάζει άπειρα εμπόδια στην προσπάθειά μας να
εδραιώσουμε το αντάρτικο στις μάζες». Σε ένα τελευταίο απόσπασμα «γύρω α­
πό επίκαιρα ιδιαίτερα ζητήματα» αποσαφηνίζεται η σχέση με τη νόμιμη αριστερά
και η σημασία των καταθέσεων του Καρλ Χάιντς Ρούλαντ για τη ΚΑΕ. I 45
raf « A uto Τ : Εκφράζονταν παρ' όλα αυτά διαφωνίες ή ήσασταν συνήθως
ήταν για μας πολύ κουρασμένοι για κάτι τέτοιο;
Α πελευθέρω ση» Μ: Όχι. Γινόταν πολλές συζητήσεις. Προ πάντων για το «Αντάρτικο
πόλης και ταξική πάλη», το τελευταίο μεγάλο κείμενό μας - έπειτα απ'
αυτό υπήρξαν μόνο προκηρύξεις ανάληψης ευθύνης ένοπλων ενεργει­
ών. Στο «Αντάρτικο πόλης και ταξική πάλη» αντιπαρατεθήκαμε έντονα
γύρω από το θέμα της απεργίας των εργατών στα χημικά εργοστάσια
το 1971. Το κείμενο άλλωστε δεν ταίριαζε με όσα κατά καιρούς είχαμε
γράψει. Ασχολούνταν υπερβολικά με τα συνδικάτα και την εργατική τά­
ξη - ε, αυτά ήταν κάπως ασυνήθιστα για μας.
Αυτό όμως δείχνει ότι πολλά πράγματα τότε ήταν ακόμη ρευστά.
Δεν ήμασταν και κανένα κόμμα με μια αυστηρή κεντρική γραμμή. Και
λόγω των μεγάλων άγριων απεργιών στα 1970/71, ήρθαμε αντιμέτω­
ποι με κάτι εντελώς νέο: με εργάτες που αγωνίζονταν - μολονότι κυ­
βέρνηση και συνδικάτα αξίωναν τη διακοπή των κινητοποιήσεων.
Υπήρχε η μεγάλη ύφεση και μια τεράστια εξαγωγή κεφαλαίων - όλα
όσα συγκροτούσαν το περιβόητο «οικονομικό θαύμα» των δεκαετιών
του πενήντα και εξήντα φάνηκαν να κλυδωνίζονται. Και γι' αυτόν το
λόγο σκεφτήκαμε μήπως ήταν εντέλει πιθανό ό,τι μέχρι τότε αποκλεί­
αμε: οι δυναμικοί εργατικοί αγώνες. Ήταν κάτι που θελήσαμε να το
κουβεντιάσουμε διεξοδικά. Διερευνήσαμε ένα σωρό πράγματα και α­
ναλύσαμε ιδιαίτερα τις ταξικές έννοιες. Το ζητούμενο για εμάς δεν ή­
ταν να συλλάβουμε την έννοια της τάξης οικονομίστικα, δηλαδή με
βάση τη θέση στην παραγωγική διαδικασία, αλλά πολύ πιο πλατιά απ'
ό,τι οι περισσότεροι αριστεροί. Ουσιαστικά η πρακτική μας διέθετε έ­
ναν ευρύτερο και ισχυρότερο διεθνιστικό προσανατολισμό. Δρούσα-
με με βάση την αντίληψη του παγκόσμιου ταξικού πολέμου και την ά­
ποψη ότι η τάξη επανασυντίθεται στον πόλεμο εναντίον του ιμπερια­
λισμού.
Τ : θέλα τε να επέμβετε μόνο με κάποιο κείμενο σε αυτήν την ε­
σωτερική πολιτική αντιπαράθεση και στο διάλογο της αριστεράς
για τη στρατηγική και όχι με ενέργειες που εν δυνάμει θα λει­
τουργούσαν παραδειγματικά;
Μ: Όχι. Και αυτό σχετίζεται σίγουρα με το γεγονός ότι το «Αντάρτι­
κο πόλης και ταξική πάλη» δεν απέδιδε την πραγματικότητα, αλλά ε­
πρόκειτο στην ουσία για ένα παραδοσιακό κείμενο, και γι' αυτόν ακρι­
βώς το λόγο δεν ήταν δυνατόν να μας οδηγήσει σε πρακτικές αποφά­
σεις. Βέβαια δεν μπορώ να ξέρω πώς θα εξελίσσονταν τα πράγματα αν
μέναμε περισσότερο έξω και δεν είχαμε συλληφθεί. Όμω ς, έτσι κι αλ­
λιώς, οι απεργίες έληξαν τελικά με απολύσεις, αλλά και με μια έντονη κι­
νητικότητα για κοινωνική ειρήνη - οπότε είναι σωστό να ειπωθεί ότι μέ­
σα σε αυτό το σύντομο χρονικό διάστημα έντονης αναζωπύρωσης και
μετά πάλι καταλλαγής της σύγκρουσης, δεν είχαμε οικοδομήσει κάποια
στρατηγική.
Τ: Δεν υπήρξαν καθόλου σκέψεις να επέμβετε πρακτικά σε αυ-
46! τήν τη σύγκρουση;
 Μ: Έγιναν κάποιες προκαταρκτικές σκέψεις, που στη συνέχεια όμως Τα πρώια
δεν προχώρησαν σε βάθος. Προτεραιότητα για μας κατείχαν σαφώς οι χρόνια της ΡΑΡ
ενέργειες κατά του στρατού των ΗΠΑ.
Τ: Το γεγονός όμως ότι, ενώ καταπιαστήκατε για τόσο μεγάλο
χρονικό διάστημα με ένα κείμενο, στη συνέχεια καταβάλλατε ε­
λάχιστο κόπο για την πρακτική υλοποίηση των θέσεων που είχα­
τε αναπτύξει εκεί, αναδεικνύει αυτόματα το ερώτημα για το νόη­
μα των θεμελιακών διακηρύξεων «Σχέδιο αντάρτικο πόλης» και
«Αντάρτικο πόλης και ταξική πάλη».
Μ: Στόχος ήταν να διαβαστούν. Επιδιώκαμε μια συζήτηση για εμάς
και την πολιτική μας. Ήμασταν υποχρεωμένοι να αναζητήσουμε τρό­
πους επικοινωνίας με άλλους αριστερούς, αφού δεν μπορούσαμε να
εμφανιστούμε έτσι απλά σε συναντήσεις και συγκεντρώσεις για να ανα­
πτύξουμε εκεί τα συμπεράσματα και τις θέσεις μας. Εκτός αυτού ήμα­
σταν αναγκασμένοι για τον ίδιο λόγο να αποσαφηνίζουμε πιο δεσμευτι­
κά τις θέσεις μας. Ένα τέτοιο κείμενο δεν μπορεί να αποσυρθεί έτσι α­
πλά ή ενδεχομένως να υποστεί αλλαγές και να φτιαχτεί από την αρχή.
Τ: Και υπήρξαν πολλές αντιδράσεις;
Μ: Διατυπώθηκαν πολλές αντιρρήσεις κυρίως για το «Σχέδιο αντάρ­
τικο πόλης» σε αριστερές εφημερίδες και μπροσούρες.
Τ: Αυτό σας εξέπληξε, σας χαροποίησε ή σας έκανε περισσότερο
σκεπτικούς;
Μ: Συζητήσαμε για όσα γράφτηκαν, όμως πρέπει να πω ότι οι πε­
ρισσότερες τοποθετήσεις δεν μας αιφνιδίασαν. Γνωρίζαμε τις/τους πε­
ρισσότερους συγγραφείς από την εποχή ακόμη της νόμιμης δράοης
μας και έτσι μπορούσαμε να καταλάβουμε γιατί έγραφαν το ένα ή το
άλλο και δεν συμφωνούσαν μαζί μας. Αυτό δεν ήταν τόσο αφηρημένο
όσο μπορεί να φαντάζει από σημερινή σκοπιά, αλλά προέκυπτε περισ­
σότερο λόγω συγγένειας -όχι ωστόσο με την έννοια της εγκαρδιότη­
τας, αλλά μάλλον της εξοικείωσης.
Αντιθέτως οι τόνοι πολλές φορές ήταν ιδιαίτερα ανεβασμένοι. Ήταν
η εποχή της οικοδόμησης του κόμματος - και κάθε αντίπαλος τοποθε­
τούσε αλλού το δικό του νικηφόρο δρόμο για την επανάσταση.
Τ: Μια πρόταση στο «Σχέδιο αντάρτικο πόλης» αναφέρει: «Το ε­
ρώτημα αν θα γινόταν η ενέργεια απελευθέρωσης κρατουμένου
ακόμα και στην περίπτωση που γνωρίζαμε ότι κατά τη διάρκειά
της θα πυροβολούνταν κάποιος Αίνκε8 μπορεί να απαντηθεί μό­
νο με όχι». Πρόκειται για μια απάντηση που εκπλήσσει, λαμβάνο­
ντας υπ' όψιν τις μεταγενέστερες επιθέσεις της βΑί. Σχεδόν εξί­
σου εκπλήσσει και η προσπάθεια που καταβάλλατε να κάνετε

8 .0 Βιβλιοθηκάριος ΓκέοργκΛίνκε πυροβολήθηκε οτην κοιλιά κατά τη διάρκεια

της ενέργειας α π ελευθέρω σης του Μ πάαντερ. Ένα μέλος του κομάντο χρησι­
μοποίησε το πυροβόλο όπλο του αντί για το πιστόλι αερίω ν, όταν ο Λίνκε προ­
σπάθησε να τον σταματήσει. I 47
ιν,ρ «Αυτό σαφές ότι ήταν μονίμως η αστυνομία που άνοιγε πρώτη πυρ και
ηχαν για μας όχι εσείς. Οι δηλώσεις αυτές ήταν ομόφωνες στην οργάνωση;
Απελευθέρω ση» Μ: Γιατί εκπλήσσει; Μιλάς λες και αργότερα πυροβολούσαμε μαζικά
και ανά πάσα στιγμή όλους τους αστυνομικούς. Η πρόταση στο κείμενο
δεν σημαίνει ότι σε αυτή την περίπτωση δεν θα πραγματοποιούνταν η
ενέργεια απελευθέρωσης του Μπάαντερ, αλλά ότι θα γινόταν με δια­
φορετικό τρόπο. Δύο σημεία έπαιξαν βασικό ρόλο στη συζήτηση που ε­
πακολούθησε: αφ' ενός οι πυροβολισμοί δεν ήταν αναγκαίοι, εν προκει­
μένω κάποιος αντέδρασε λάθος και αυτό οφείλεται, σε τελική ανάλυση,
στον ανεπαρκή σχεδιασμό μιας τέτοιας ενέργειας' αφ' ετέρου ολόκλη­
ρη η φάση του χτισίματος της οργάνωσης θα εξελισσόταν διαφορετι­
κά, πιο ήσυχα, εάν δεν είχαν μεσολαβήσει αυτοί οι πυροβολισμοί. Μέσα
από αυτό διδαχτήκαμε για άλλες ενέργειες, ακόμη και για τις κατοπινές
επιθέσεις σε τράπεζες, και όλα τα ενδεχόμενα που μπορούσαμε να φα­
νταστούμε τα συζητούσαμε τόσο λεπτομερειακά μέχρι να διασφαλιστεί
ότι δεν θα πυροβολήσει κανείς σε μια παρόμοια κατάσταση. Αυτό είναι
εφικτό. Είναι ζήτημα ικανότητας πρόβλεψης και αποφασιστικότητας να
αποφύγεις σε κάθε περίπτωση τους πυροβολισμούς.
Τ : Αργότερα, όμως, υπήρξαν συνεχείς επιθέσεις στις οποίες η
«ΑΡ συνυπολόγιζε στο κόστος και άλλα θύματα πλην αυτού που
σκόπευε να πλήξει ή να απαγάγει: τους οδηγούς, τη φρουρά α­
σφαλείας, αστυνομικούς... Μήπως η ΛΑΡ στην πορεία ξεπέρασε
τους αρχικούς ενδοιασμούς της; Μήπως της φαινόταν αργότε­
ρα λιγότερο σημαντική και άξια προστασίας η ανθρώπινη ζωή;
Ή μήπως υπήρχαν στην απελευθέρωση του Μπάαντερ κάποιες
ιδιαιτερότητες;
Μ: Ποτέ δεν θέλαμε να θέσουμε αναίτια σε κίνδυνο ανθρώπινη ζωή.
Και ο Αίνκε ήταν βιβλιοθηκάριος και όχι οδηγός ή φρουρός ασφαλείας.
Δεν μπορούμε να τους βάλουμε στην ίδια μοίρα. Φρουροί και οδηγοί
ξέρουν για ποιον δουλεύουν, γνωρίζουν τους κινδύνους που απειλούν
τον άνθρωπο που τους προσλαμβάνει. Σε διαφορετική περίπτωση δεν
θα τους είχε ανάγκη. Κάποιος που εργάζεται σε ένα ινστιτούτο δεν έχει
καμία σχέση με όλα αυτά. θέλω να πω ότι δεν άλλαξε τίποτα ατις από­
ψεις μας, απλώς η περίπτωση της απελευθέρωσης του Αντρέας ήταν
μια ιδιαίτερη σύμπτωση καταστάσεων.
Τ : Υπήρξαν αντιπαραθέσεις μεταξύ σας γύρω απ' αυτό το ζήτη­
μα;
Μ :Όχι. Σε αυτό θέμα υπήρξε καθολική συμφωνία.
Τ: Και η συμπεριφορά οτις συλλήψεις; Στο «Σχέδιο αντάρτικο πό­
λης» τονίζατε ότι στις επιχειρήσεις σύλληψής σας δεν πυροβο­
λούσατε ποτέ πρώτοι και στην περίπτωση που πυροβολούσατε,
αυτό δεν γινόταν στοχευμένα.
Μ : Φυσικά είχαν γίνει σχετικές συζητήσεις. Σχεδόν ο καθένας και η
καθεμιά από εμάς έζησε καταστάσεις στις οποίες υπήρξε ο κίνδυνος να
συλληφθεί και όπου αυτό που μας έσωσε ήταν το γεγονός ότι ήμασταν
481 οπλισμένοι. Συνήθως σε αυτές τις περιπτώσεις η αστυνομία δεν γνώρι-
ζε ότι είχε να κάνει με κάποιον από εμάς. Ήταν πιθανό άλλωστε να συλ- Τα πρώτα
ληφθούμε όχι μόνο στο πλαίσιο μιας αστυνομικής έρευνας, αλλά και σε χρόνια χης RAF
τελείως καθημερινές καταστάσεις, όταν, για παράδειγμα, προσπαθού­
σαμε να παραβιάσουμε την κλειδαριά κάποιου αυτοκινήτου. Μερικές
φορές συμβαίνει να τους ειδοποιεί κάποιος - ε, και τότε αν αντιλη­
φθούν ότι ο ύποπτος οπλοφορεί, μερικές φορές εξαφανίζονται κιόλας.
Σε αυτή την περίπτωση δεν πυροβολείς - και παρ' όλα αυτά κατορθώ­
νεις να διαφύγεις.
Φυσικά και προτιμούσαμε αυτή την εκδοχή, θέλαμε να αποφεύγου­
με κατά το δυνατόν τους πυροβολισμούς. Επίσης όμως μας ήταν ξεκά­
θαρο ότι θα εκμεταλλευόμασταν οποιαδήποτε ευκαιρία προκειμένου να
γλιτώσουμε τη σύλληψη. Αυτό εξαρτιόταν κάθε φορά από την κατάστα­
ση. Στη δική μου σύλληψη για παράδειγμα ήταν ξεκάθαρο ότι δεν είχα
καμιά δυνατότητα διαφυγής - γι' αυτόν το λόγο και δεν πυροβόλησα.
Τ: Προξενεί εντύπωση ότι στο «Σχέδιο αντάρτικο πόλης» πολλά
τσιτάτα και πολλές σκέψεις παραπέμπουν στην εφημερίδα των
μη-δογματικών Ιταλών κομουνιστών, την «ιΙ manifesto». Ήταν έ­
να ιδεολογικό πρότυπο για σας;
Μ: Αυτοί οι Ιταλοί σύντροφοι διεξήγαγαν εκείνη της περίοδο έντο­
νες συζητήσεις για την κρίση του ιμπεριαλισμού και τη σημασία της ε­
πανάστασης στα «προκεχωρημένα φυλάκια»’ εκκινούσαν όπως κι εμείς
από την ενιαία δομή του ιμπεριαλιστικού συστήματος. Διαβάζοντας τα
τώρα τελευταία για άλλη μια φορά, πρόσεξα την έντονη παρουσία που
είχε σε αυτά τότε ο Μάο Τσε-τουνγκ.
Τ: Αυτό σου προκάλεσε θετική ή αρνητική εντύπωση;
Μ: Περισσότερο θα έλεγα ότι μου φάνηκε ξένο. Εκείνη την εποχή
μαθαίναμε από εκείνον ότι μπορούσε να διδαχτεί κανείς από εκείνον
προσαρμόζοντάς το εδ ώ ... ή από τονΑιν Πιάο9. «Η ύπαιθρος θα περι-
κυκλώσει τις πόλεις»... όμως αυτή εποχή έχει παρέλθει εδώ και καιρό.
Όταν το διαβάζω σήμερα, προσέχω άλλα πράγματα, άλλες όψεις απ'
ό,τι τότε, για παράδειγμα, πρέπει να προσπαθήσω πολύ ακόμη και για
να θυμηθώ την ενθουσιώδη αίσθηση της επαναστατικής ατμόσφαιρας.
Τ: Στο «Σχέδιο αντάρτικο πόλης» γράφατε όμως: «Η εκτίμηση
που έχουμε για την ΟΔΓ δεν είναι αισιόδοξη...» Αυτό δεν παρα­
πέμπει ακριβώς σε επαναστατική ατμόσφαιρα...
Μ: Βλέπεις μονίμως μόνο την ΟΔΓ. Παρ' όλα αυτά είχαμε την αίσθη­
ση ότι μπορούσαμε να αλλάξουμε σημαντικά πράγματα. Υπάρχει στο
«Αντάρτικο πόλης και ταξική πάλη» μια πολύ χαρακτηριστική παράγρα­
φος για τον τρόπο που σκεφτόμασταν τότε. Εκεί κάτω από τον τίτλο «Η

9 .0 Λιν Πιάο συμμετείχε αποφασιστικά στο ξέσπασμα της Πολιτιστικής Επανά­

στασης και αναγορεύτηκε το 1 9 6 9 σ ε «αντιπρόσωπο και διάδοχο» του Μ άο
Τσε-τουνγκ. Σύμφω να μ ε την επίσημη εκδοχή, σκοτώ θηκε σ ε αεροπορικό δ υ ­
στύχημα όταν κατέπεσε το αεροπλάνο μ ε το οποίο διέφ ευγε στην ΕΣΣΔ, έπειτα
από ένα αποτυχημένο πραξικόπημα κατά του Μ άο (12 Σεπτεμβρίου 1971). I 49
βΑΡ «Α υτό διαλεκτική της επανάστασης και της αντεπανάστασης» αναπτύσσεται
ήταν για μας μια κριτική σε ορισμένους από τους τότε επικριτές μας: «Στην πολιτική
Α πελευθέρω ση» απάθεια του προλεταριάτου βλέπουν μόνο την απάθεια, όχι τη διαμαρ­
τυρία εναντίον του συστήματος υπέρ του οποίου δεν αξίζει να δραστη­
ριοποιηθείς. Στο υψηλό ποσοστό αυτοκτονιών του προλεταριάτου βλέ­
πουν μόνο μια πράξη απόγνωσης, όχι τη διαμαρτυρία. Στην έλλειψη
διάθεσης για οικονομικούς αγώνες βλέπουν μόνο την έλλειψη διάθεσης
για αγώνα, όχι την άρνηση να αγωνιστούν για κάποια γελοία ποσοστά
αυξήσεων και έναν παρανοϊκό καταναλωτισμό». Βλέπαμε σε όλα τα γε­
γονότα που με μια πρώτη ματιά απέπνεαν συντριβή και ακινησία πά­
ντοτε και κάτι διαφορετικό. Σκεφτόμασταν πως έχουμε τη δυνατότητα
να κινητοποιήσουμε κάτι, ό,τι κι αν συμβαίνει παράλληλα.
Η πεποίθησή μας αυτή στηριζόταν στην ιστορική εμπειρία από ανα­
τροπές παγιωμένων συνθηκών και τη δυναμική που απελευθερώνεται
τότε... Σήμερα ξέρω ότι όλα προχωρούν πιο αργά, διαρκούν περισσό­
τερο, σήμερα δεν βλέπω πια τη δυνατότητα άμεσης ανατροπής της α­
πάθειας. Αλλά η πίστη μας στις πολλαπλές δυνατότητες να προωθή­
σουμε τη σύγκρουση ήταν τότε και η δύναμή μας και θεμελίωνε την αί­
σθηση ότι, παρ' όλα αυτά, κάποια πράγματα μπορούν να αλλάξουν.
Τ: Όταν συζητούν σήμερα αριστεροί περί αλλαγών και γιατί δεν
βγήκε τίποτα απ' όλα αυτά, συχνά ακούγεται τελείως στερεοτυ-
πικά ότι αυτό που λείπει από την αριστερά είναι η θετική ουτο­
πία. Αυτό που συνέβαινε τότε εμπεριείχε μια θετική ουτοπία;
Μ: Εμείς λέγαμε: δεν κυνηγάμε μια ουτοπία, θέλουμε να κάνουμε
πράξη τις παραστάσεις μας. Να γίνει δηλαδή όχι κάτι που απλά ονει­
ρευόμαστε αλλά στην πραγματικότητα είναι ανέφικτο, μα να πετύχου­
με κάτι συγκεκριμένο. Αυτό θα μας διαφοροποιούσε κιόλας απ' όλους
εκείνους που ικανοποιούνται με μια ασαφή μελλοντική προσδοκία.
Τ : Αν σκεφτεί κανείς τι απέμεινε ή τη χαράχτηκε στη συλλογική
μνήμη από τη ΙίΑΓ και τους στόχους της, τότε πρόκειται για το
παρακάτω απόφθεγμα: θέλουμε να ρίξουμε τη μάσκα του κρά­
τους ώστε να αποκαλυφθεί το αποκρουστικά φασιστικό του
πρόσωπο... Αυτό δύσκολα μπορεί να συσχετιστεί με θετικές πο­
λιτικές στοχοθετήσεις, θ υμ ίζει περισσότερο κάποια θεωρία
διαρκούς εξαθλίωσης.
Μ: Αυτό δεν έχει καμιά απολύτως σχέση με αυτά που επιδιώκαμε,
σκεφτόμασταν και πράτταμε. Πρόκειται πραγματικά για έναν τελείως
βλακώδη ισχυρισμό, μονοδιάστατο. Στην παράγραφο που μόλις προα-
νέφερες λέει επίσης: «Το ζήτημα δεν είναι αν επιδιώκουμε ή όχι την α­
ντιδραστική κινητοποίηση, το ζήτημα είναι αν μπορούμε να αξιοποιή­
σουμε στην κατεύθυνση της επαναστατικής δράσης τις συνθήκες που
τους εξαναγκάζουν σε φασιστική στρατιωτικοποίηση ... Πολλοί λένε ότι
το να αγωνίζεσαι σήμερα σημαίνει ότι πριμοδοτείς το φασισμό... Στον
μπάτσο με το αυτόματο βλέπουν μόνο τον μπάτσο με το αυτόματο, όχι
ότι η πάλη εμποδίζει τη μαζική φασιστική προέλαση...»
501 Επιδιώκαμε λοιπόν κάτι τελείως διαφορετικό από το να καταρρίψου-
με απλώς μια μάσκα, θέλαμ ε να θέσουμε σε κίνηση μια διαλεκτική, να Τα πρώτα
αποκαλύψουμε, μέσω της επίθεσης και της αντίδρασης, την ουσία και χρόνια της ΚΑΙ7
τους μηχανισμούς διατήρησης της ισχύος - και ταυτόχρονα να δείξου­
με πώς μπορεί να αγωνιστεί κανείς εναντίον τους.
Τι να κάναμε άλλωστε μπροστά σ' ένα αποκρουστικά πρόσωπο με
μια μάσκα στο χέρι; Καμιά θεατρική κίνηση και μετά... αυλαία;
θέλαμε ταυτόχρονα να αποδείξουμε ότι είναι δυνατόν να αναλη­
φθεί δράση εναντίον αυτών των συνθηκών, ότι δεν είναι παγιωμένες,
στατικές και ανυπέρβλητες, στο βαθμό που πρώτα τις αναγνωρίσεις
και σταθείς απέναντί τους.
Ξέραμε άλλωστε πολύ καλά ότι κατά τη διάρκεια του φασισμού των
ναζί, όταν αυτό το αποκρουστικά πρόσωπο ήταν τρομακτικά ευδιάκρι­
το, δεν είχε υπάρξει η αναγκαία αντίσταση. Αυτό το γεγονός δεν αποτέ­
λεσε κίνητρο για κανέναν ώστε να αναλάβει επιθετική δράση. Το ότι η
ωμή άσκηση εξουσίας περισσότερο παρεμποδίζει τη γέννηση της αντί­
στασης παρά την ενδυναμώνει μας ήταν ξεκάθαρο. Ό μω ς εμάς μας α­
πασχολούσε κάτι ριζικά διαφορετικό. Το ΚΚΓ κατά τη δεκαετία του τριά­
ντα διέθετε έναν ισχυρό, καλά εκπαιδευμένο παράνομο μηχανισμό.
Όταν όμως χρειάστηκε, δεν ανέλαβε δράση, αλλά περίμενε να φτάσει
κάποια ευνοϊκή στιγμή ή κάποια διαταγή από τη Μόσχα... Γι' αυτόν το
λόγο και εμείς θέλαμε, προτού φτάσουμε σε ωμή άσκηση εξουσίας, να
οικοδομήσουμε κάτι, θέλαμε να επωφεληθούμε από τον αγωνιστικό
χώρο που ακόμη διαθέταμε. Ακριβώς για να μην παρακολουθούμε ά­
πραγοι πώς οξύνονται τα πάντα και στο τέλος να μην μας έχει απομεί-
νει τίποτα περισσότερο από το να συνεχίσουμε να περιμένουμε ή α­
πλώς να αμυνόμαστε. Εμείς λοιπόν πήραμε την πρωτοβουλία.
Τ: Η αντιπαράθεση με την πολιτική του ΚΚΓ κατείχε κάποιο ιδιαί­
τερο βάρος στις συζητήσεις σας;
Μ: Για μας είχε μεγάλη σημασία να δούμε ότι, αν και καθυστερημένα
και ελάχιστα οργανωμένα, είχε υπάρξει κάποιας μορφής αντίσταση στον
εθνικοσοσιαλισμό. Αυτό μέχρι τη δεκαετία του εξήντα αποσιωπούνταν.
Οι κομουνιστές έπρεπε να παραμείνουν στο σκοτάδι, το ΚΚΓ είχε τεθεί ε­
κτός νόμου από τις αρχές της δεκαετίας του πενήντα, και έπρεπε να κα­
ταβάλουμε μεγάλο κόπο για να ανακαλύψουμε τα ίχνη. Δεν μπορούσες
να διαβάσεις απλά κάποιο βιβλίο ή να συναντήσεις κάποιον που είχε α­
γωνιστεί τότε. Βιβλία δεν υπήρχαν και εκείνοι που συμμετείχαν συνήθως
σώπαιναν δημόσια, αφού στη μεταπολεμική Γερμανία θεωρούνταν ύπο­
πτο να έχεις προβάλλει αντίσταση, κομουνιστική αντίσταση.
Τα στεγανά προς τη ΛΔΓ ήταν τόσο αδιαπέραστα, ώστε έπρεπε να έ­
χεις πολύ καλές επαφές για να αντλήσεις υλικό και πληροφορίες από ε­
κεί. Αυτή όμως η αναζήτηση ιχνών και η αντιπαράθεση καθόρισε σε μό­
νιμη βάση την πολιτικοποίησή μας. Και αντίστοιχα σημαντικό ήταν για
εμένα να ανακαλύψω πώς είχε οργανωθεί τότε η αντίσταση, τι έκαναν
οι άνθρωποι και με ποιον τρόπο. Με την Ούλρικε κάναμε συχνά σχετι­
κές συζητήσεις και αργότερα στη φυλακή μελέτησα ένα σωρό βιβλία
πάνω α' αυτό το θέμα. I 51
raf «Α υτό Τ : Στα κείμενα και στις προκηρύξεις σας, για παράδειγμα μετά
ήταν για μας την επίθεση στο στρατηγείο των ΗΠΑ στη Χαϊδελβέργη, πρόκα-
Α πελευθέρω ση» Λεί εντύπωση ότι εντοπίζετε πολλές ομοιότητες ανάμεσα στις
ΗΠΑ και τη ναζιστική Γερμανία, ανάμεσα στις δεκαετίες του εξή­
ντα και του τριάντα, ανάμεσα στους βομβαρδισμούς στο Βιετ­
νάμ και στη Δρέσδη. Στην προκήρυξή σας για την επίθεση στον
κεντρικό υπολογιστή της πολεμικής αεροπορίας των ΗΠΑ στη
Χαϊδελβέργη το Κομάντο 15 Ιουλίου, για παράδειγμα, έλεγε:
«Στον πόλεμο του Βιετνάμ οι Αμερικανοί ρίχνουν περισσότερες
βόμβες απ' όσες έριξαν στο Β' Παγκόσμιο Πόλεμο κατά της Γερ­
μανίας και της Ιαπωνίας μαζί. Γίνεται λόγος για πολλά εκατομμύ­
ρια εκρηκτικών υλών που σκοπεύει να χρησιμοποιήσει στο μέλ­
λον το Πεντάγωνο για να κάμψει την βορειοβιετναμέζικη αντί­
σταση. Αυτό είναι γενοκτονία, έγκλημα κατά της ανθρωπότητας,
αυτό θα μπορούσε να είναι η τελική λύση, αυτό είναι Άουσβιτς».
Και αργότερα γράψατε άλλη μια φορά: «Ο κόσμος στην ΟΔΓ δεν
στηρίζει τις δυνάμεις ασφαλείας στην καταδίωξη των δραστών
των βομβιστικών ενεργειών, επειδή δεν θέλει να έχει καμιά σχέ­
ση με τα εγκλήματα του αμερικάνικου ιμπεριαλισμού και τη δι-
καιολόγηαή τους από την άρχουσα τάξη εδώ. Επειδή δεν έχει ξε-
χάσει το Αουσβιτς, τη Δρέσδη και το Αμβούργο».
Πώς φτάσατε στην ιδέα να εξισώσετε έτσι τις επιθέσεις στην ε-
θνικοσοσιαλιστική Γερμανία και στους Βιετκόνγκ, το Άουσβιτς και
το βομβαρδισμό του Αμβούργου;
Μ: Κατ' αρχάς ήταν θέμα διασταύρωσης και σύγκρισης των γεγονό­
των.
Αν βομβαρδίζεις με σκοπό «να επιστρέφει το Βιετνάμ πίσω στη λίθι­
νη εποχή», όπως έλεγε το Πεντάγωνο, τότε μιλάμε για έγκλημα κατά
της ανθρωπότητας. Και τα δύο είναι γενοκτονία. Αντιστρόφως δεν μπο­
ρείς να βάλεις στην ίδια μοίρα τη ναζιστική Γερμανία και έναν νομιμο­
ποιημένο πόλεμο με το Βιετνάμ και έναν άδικο πόλεμο. Σκοπός μας ή­
ταν να μεταδώσουμε μια εικόνα στον κόσμο για το τι συνέβαινε στο
Βιετνάμ - και μας φαίνονταν σωστό να το συνδέσουμε με τις δικές τους
εμπειρίες: πώς είναι όταν βομβαρδίζεται κάποιος. Αυτό το είχαν ζήσει
οι περισσότεροι. Σκεφτόμασταν λοιπόν να κάνουμε τον κόσμο να δει α­
πό μια άλλη οπτική αυτό που συνέβαινε στο Βιετνάμ και να καταλάβει
ότι δεν είναι κάτι που δεν μας αφορά. Εκτός αυτού, θέλαμε να αναδεί­
ξουμε στο επίκεντρο την ουσία της ιμπεριαλιστικής κυριαρχίας, και να
κάνουμε ξεκάθαρο ότι αυτή υπάρχει σε συνάφεια με τον καπιταλισμό
και το φασισμό.
Σύμφωνα με την επίσημη ιστορική άποψη, ο φασισμός θεωρείται έ­
να είδος ανεξήγητου, και σίγουρα μεμονωμένου, ατυχήματος της γερ­
μανικής ιστορίας - και ακριβώς αυτή την αντίληψη θέλαμε να αποδομή­
σουμε. Πρέπει επίσης να δεις ότι είχαμε ζήσει στο ίδιο μας το πετσί
τους Αμερικανούς, που εμφανίστηκαν εδώ ως απελευθερωτές, και υ-
521 πήρχε η πεποίθηση ότι δεν ήταν ικανοί να πραγματοποιούν τέτοια απε-
χθή εγκλήματα. Και αναρωτηθήκαμε: πώς θα μεταδώσουμε καλύτερα Τα πρώτα
όλα όσα κάνουν στο Βιετνάμ; Εκεί δεν σκοτώνονταν απλώς άνθρωποι χρόνια της RAF
ούτε και βομβαρδίζονταν μόνο ολόκληρες εκτάσεις, εκεί εφαρμόστηκε
η τακτική της καμένης γης που στερούσε σε μακροπρόθεσμη βάση τις
βασικές υποδομές επιβίωσης. Βομβαρδίστηκαν τα φράγματα των πο­
ταμών, το έδαφος δηλητηριάστηκε, ενώ δεν υπήρχαν και σύνορα για
τις στρατιωτικές επεμβάσεις που διεξάγονταν ολοκληρωτικά.
Στο μυαλό μας είχαμε τις εικόνες των καμένων από τις ναπάλμ χω­
ριών και ανθρώπων, των δολοφονιών, των βασανιστηρίων, των βια­
σμών που διέπρατταν οι Αμερικανοί στρατιώτες. Δηλαδή τι κάνουν και
με ορμητήριο τη Γερμανία όπου αρχικά πολέμησαν το ναζισμό και αρ­
γότερα οικοδόμησαν μαζί με τις παλιές οικονομικές ελίτ το μετωπικό α-
ντικομουνιστικό κράτος. Αυτό είναι το ένα ζήτημα.
Ένα δεύτερο είναι ο προβληματισμός για ποιο λόγο ο λαός δεν υπο­
στηρίζει την καταδίωξή μας. Σκοπός δεν ήταν να εξομοιωθούν το Λου-
σθιχς, το Αμβούργο και η Δρέσδη, όπως σου φαίνεται σήμερα εσένα.
0 βομβαρδισμός άλλωστε των δύο πόλεων έγινε ως αντίποινα στα να-
ζιστικά εγκλήματα - μολονότι οι ναζί ήταν αυτοί που επλήγησαν λιγό­
τερο από αυτούς. Σήμερα όμως βρίσκω και αυτό το συλλογισμό λά­
θος. Η αποστασιοποίηση από τους μηχανισμούς καταστολής δεν εξη­
γείται έτσι.
Τ: Υπήρξε κάποια συζήτηση ανάμεσά σας για αυτές τις συγκρί­
σεις με τον εθνικοσοσιαλισμό ή καταγράφηκαν έτσι απλά ως αυ­
τονόητες;
Μ: Όχι, δεν υπήρξαν σχετικές συζητήσεις, θυμήσου τα συνθήματα
στις διαδηλώσεις: USA - SA - SS, προέρχονταν από την ίδια οπτική και
δεν δεχτήκαμε κάποια κριτική γι' αυτές τις διατυπώσεις από άλλες αρι­
στερές οργανώσεις.
Τ: Μετά τις πρώτες επιθέσεις σας, ακολούθησαν και βαριές ήτ­
τες. Σύντροφοί σας φυλακίστηκαν, ενώ η κριτική από την αρι­
στερά κλιμακώθηκε. Τι στάση κρατήσατε απέναντι σε αυτά τα
γεγονότα;
Μ: Τα πράγματα δεν ήταν τόσο μονοδιάστατα. Όταν συλλαμβάνο-
νταν κάποιοι σχεδιάζαμε αμέσως να τους βγάλουμε. Οι συλλήψεις δη­
λαδή ήταν πάντα ένα πλήγμα - όμως δεν τις αντιλαμβανόμασταν ως
ήττες. Και η προσέγγιση αυτή, αν σκεφτείς την απελευθέρωση του
Αντρέας, ήταν απολύτως ρεαλιστική. Αλλά και την κριτική από την αρι­
στερά δεν μπορούμε επίσης να τη βάλουμε σε ένα τσουβάλι. Υπήρχαν,
για παράδειγμα, εκείνοι που μας παρακολουθούσαν με ειρωνεία και ε­
χθρότητα και που απλώς καιροφυλακτούσαν για το λάθος μας - με αυ­
τούς ασχοληθήκαμε ελάχιστα. Υπήρχαν όμως και άλλοι, με τους οποί­
ους κάποιοι από εμάς συναντιόνταν και συζητούσαν. Οι απόψεις απο­
κλίνανε, αλλά αυτό δεν οδηγούσε σε ήττα μ' αυτή την έννοια, υπήρχε
εξάλλου και πλατιά αλληλεγγύη. Την είχαμε και ανάγκη, όταν το ζήτημα
ήταν να καταλύσουμε κάπου, να προμηθευτούμε υλικά και πληροφο­
ρίες ή να δεχτούμε κάποια άλλη βοήθεια. I 53
ραρ «Αυτό Τ : Τον Ιανουάριο του 1972 το «Σπίγκελ» δημοσίευσε το κείμενο
ήταν για μας «6 εναντίον 60.000.000» του Χάινριχ Μπελ, ο οποίος, με πρόθε-
Απελευθέρω ση» οη τον τερματισμό του ένοπλου αγώνα, αξίωσε «χάρη ή ασφαλή
έξοδο» για τη ΚΑΡ. Πώς λειτούργησε αυτό σε σας;
Μ: Μας εξόργισε ιδιαίτερα. Δεν παλεύαμε εναντίον εξήντα εκατομ­
μυρίων, αλλά εναντίον της κυβέρνησης και του κράτους. Ο Μπελ κατα­
σκεύασε εκεί ένα είδος λαϊκού μετώπου εναντίον μας που στην πραγ­
ματικότητα δεν υπήρχε - ειδικά τότε καθόλου.
Τ : Αν διαβάσει κανείς το κείμενο και το συγκρίνει με άλλα της ί­
διας εποχής, αντιλαμβάνεται τουλάχιστον μια προσπάθεια για
κατανόηση.
Μ : Όμως αυτή η διατύπωση έδινε εξ αρχής στο κείμενο μια βρόμι­
κη και συκοφαντική τροχιά που συμβάδιζε με τους τότε στόχους της
κρατικής προπαγάνδας: να οδηγήσουν τον κάθε μικροαστό και την κά­
θε νοικοκυρά στο σημείο να νιώθει ότι απειλείται από εμάς. Και για να
παράγουν αυτό το αίσθημα του φόβου, επιστράτευσαν όλα τα μέσα.
θυμήσου τον ισχυρισμό ότι σκοπεύαμε να βομβαρδίσουμε τη Στουτ­
γάρδη. Και το κείμενο του Μπελ ταίριαζε γάντι με όλα αυτά, είτε ήταν
στις προθέσεις του κάτι τέτοιο είτε όχι.
Τ : Μια τελείως διάφανη στρατηγική από την πλευρά του κρά­
τους που μάλλον δεν θα έπρεπε να σας εκπλήσσει. Είχατε σκε-
φτεί πώς θα μπορούσατε να ακυρώσετε αυτήν τη στρατηγική;
Μ: Με την πολιτική σαφήνεια των ενεργειών μας και τα δικά μας
κείμενα που είχαν σκοπό να κοινοποιήσουν τους στόχους μας.
Τ: Δεν ήταν όμως δυνατόν να περιμένετε ότι ο κυρ-Παντελής και
η κυρα-Κατίνα θα διαβάζουν τα κείμενά σα ς...
Μ: Όχι. Μπορούσαν όμως να καταλάβουν σε ποιους πραγματικά ε-
πιτιθόμασταν και σε ποιους όχι: στο στρατηγείο των ΗΠΑ, στην Κρατική
Ασφάλεια της Βαυαρίας... Μιλάμε για εντελώς ξεκάθαρους στόχους.
Τ : Πώς επιλέγατε τους στόχους σας; Η επίθεση στο στρατηγείο
των ΗΠΑ ερμηνεύεται μέσα από τη διεθνιστική σας δράση και
την παράδοση των ενεργειών κατά του πολέμου του Βιετνάμ.
Αλλά η Κρατική Ασφάλεια του Άουγκσμπουργκ;
Μ: Πρέπει να κάνεις ένα διαχωρισμό ανάμεσα στους στρατηγικά κα­
θορισμένους στόχους και σε κάποιους άλλους, όπως το Άουγκομπουρ-
γκ και το Μόναχο, που βρίσκονταν σε ένα χαμηλότερο επίπεδο. Αυτές
ήταν επιθέσεις που δεν πραγματοποιούνταν ούτε σχεδιάζονταν απ' όλη
την οργάνωση, αλλά από εκείνους που ζούσαν κοντά στις συγκεκριμέ­
νες πόλεις. Τότε άλλωστε διαθέταμε ομάδες στις περισσότερες περιο­
χές της Γερμανίας, τις ονομάζαμε «μονάδες». Και κάθε «μονάδα» επέ-
λεγε η ίδια τους στόχους και πραγματοποιούσε από μόνη της ενέργειες
που θεωρούσε σημαντικές και σκόπιμες. Οι βομβιστικές επιθέσεις στις
12 Μαΐου 1972 στο Μόναχο και το Άουγκσμπουργκ ήταν απαντήσεις
στη δολοφονία του Τόμας Βάισμπεκερ το 1971, ο οποίος εκτελέστηκε
εν ψυχρώ από την αστυνομία με μια σφαίρα στην καρδιά στη διάρκεια
541 της σύλληψής του. Ειπώθηκε τότε ότι ο αστυνομικός έδρασε σε «νόμι-
μη άμυνα», αλλά η αλήθεια είναι ότι ο Τόμας είχε το πιστόλι πίσω στη Τα πρώτα
ζώνη του και δεν αποπειράθηκε καν να το τραβήξει. Για το φονικό αυ­ χρόνια της RAF
τόν πυροβολισμό διατάχθηκε τότε μια διοικητική έρευνα, αλλά, όπως
αναμενόταν, δεν ασκήθηκε καμιά δίωξη κατά του δολοφόνου. Και επει­
δή ακριβώς το αστυνομικό τμήμα του Άουγκσμπουργκ και η Κρατική
Ασφάλεια του Μονάχου είχαν άμεαη σχέση με τη δολοφονική ενέργεια,
κάποιοι από εμάς πραγματοποίησαν τότε εκεί τις επιθέσεις.
Εκείνη την εποχή έγινε μια ακόμη παρόμοια ενέργεια, στις 15 Μαΐου
1972 κατά του εφέτη-ανακριτή του Αρείου Πάγου Βόλφγκανγκ Μπού-
ντενμπεργκ. Αυτός ήταν υπεύθυνος για την άθλια ιατρική μεταχείριση
και την απομόνωση του Μάνφρεντ Γκράσχοφ στο Κεντρικό Νοσοκομείο
του Αμβούργου. Η αστυνομία είχε στήσει ενέδρα στον Γκράσχοφ σε κά­
ποιο σπίτι που ανακάλυψε, κι όταν αυτός προσπάθησε να διαφύγει, από
την ανταλλαγή πυροβολισμών που ακολούθησε τραυματίστηκαν ο α­
στυνομικός Χανς Έκχαρντ, που υηέκυψε αργότερα στα τραύματά του,
και ο Γκράσχοφ. Αυτές οι ενέργειες δεν ήταν στρατηγικές επιθέσεις, αλ­
λά ένα σκαλοπάτι χαμηλότερα.
Τ: Τι είδους αίσθηση επικρατούσε ανάμεσά σας ύστερα από αυ­
τές τις ένοπλες συμπλοκές οι οποίες άφησαν πίσω τους νεκρούς
και δικούς σας και από την αστυνομία, αλλά οδήγησαν και σε
συλλήψεις μελών της RAF;
Μ: Για μας ήταν ήδη ξεκάθαρο, μετά τη δολοφονία της Πέτρα Σελμ
(Petra Schelm) στο Αμβούργο στις 15 Ιουλίου 1971, ότι βρισκόμαστε σε
μια σύγκρουση ζωής και θανάτου, και έτσι το αντιλαμβάνονταν και η α­
ντίπαλη πλευρά. Κινούμασταν και δρούσαμε με αυτήν τη συνείδηση -
και ήμασταν αποφασισμένοι να συνεχίσουμε. Γνωρίζαμε εξ αρχής που
ανακατευτήκαμε. Όμως όταν υπήρξαν οι πρώτοι νεκροί, δημιουργήθη­
κε πάλι μια διαφορετική κατάσταση - ξαφνικά όλες αυτές οι γενικές σκέ­
ψεις είχαν γίνει πραγματικότητα. Αυτό μας έκανε να αναλογιστούμε άλ­
λη μια φορά αν όντως το θέλαμε πραγματικά και αν ήμασταν σε θέση
να το κάνουμε. Το πράγμα γινόταν ακόμη πιο σοβαρό και οι δεσμοί κα­
τά συνέπεια πιο στενοί.
Τ : Ένιωθες κι εσύ φόβο; Φοβόσουν μήπως σε σκοτώσουν;
Μ: Ναι, σε θολές καταστάσεις, αλλά όχι αδιάκοπα. Κάτι τέτοιο θα
προϋπέθετε ότι αισθανόμουν ανήμπορη, όμως εμείς δεν νιώθαμε κα­
θόλου έτσι. Είχαμε τη δύναμη να αντισταθούμε. Ήμασταν παράνομοι
και γι' αυτόν το λόγο δεν μπορούσαν να μας τσακώσουν εύκολα.
Τ: Όχι και τόσο δύσκολα, όπως έδειξαν οι συλλήψεις.
Μ: Οι περισσότεροι τότε ήταν ακόμη έξω. Και τις συλλήψεις τις α­
ποδώσαμε σε λάθη, δηλαδή καταλήξαμε στο συμπέρασμα ότι δεν επι­
τρέπονταν πλέον άλλα λάθη, ότι έπρεπε να διδαχτούμε γρήγορα και να
δρούμε με ακρίβεια. Αυτό σήμαινε, για παράδειγμα, ότι η δράση έπρε­
πε να είναι περισσότερο υπεύθυνη. Ακόμη κι όταν ήμαστε κουρασμένοι
και δεν είχαμε άλλη διάθεση, έπρεπε να τσεκάρουμε με ακρίβεια τα πά­
ντα, όσο αγχωτικό κι αν ήταν αυτό, έπρεπε να διερευνηθεί και η παρα­
μικρή αβεβαιότητα, η κάθε υποψία. Η εξάντληση δεν έπρεπε μας κάνει Iss
βΑΡ «Αυτό απρόσεκτους. Γιατί κάθε λάθος μπορούσε να έχει οδυνηρές συνέπειες,
ήταν για μας Αυτά ήταν τα πράγματα που ξεκαθαρίσαμε τότε για άλλη μια φορά.
Απελευθέρω ση» Τ : Η αίσθηση ότι ίσως τελικά να ήταν λάθος, ίσως να εμπλακήκα-
τε σε ένα επίπεδο σύγκρουσης που ήταν πολύ σκληρό - δεν υ­
πήρξε ποτέ;
Μ :Ό χι. Το 1972 καθόλου. Δηλαδή όχι σε αυτούς που ανήκαν τότε
ακόμη στην οργάνωση.
Τ: Ποιο ήταν ακριβώς το κίνητρο των μη-στρατηγικών επιθέσε-
ών σας. Ήταν ενέργειες αντιποίνων;
Μ: Διέθεταν ένα τέτοιο στοιχείο. Ήταν ακριβώς ενέργειες πάνω στις
οποίες δεν μπορούσαμε να οικοδομήσουμε κάτι μακροπρόθεσμα.
Τ : Υπήρχαν διαφωνίες γι' αυτές; Ρωτάω, επειδή δεν είχαν και τό­
σο μεγάλη σχέση με τους βασικούς σας στόχους.
Μ:Έγιναν συζητήσεις. Προ πάντων γύρω από το ζήτημα για το ποι­
ος έφερε την ευθύνη. Ήταν η υπηρεσία που έστειλε τον αστυνομικό; Ή
ο αστυνομικός διευθυντής; Ή μήπως οι υπεύθυνοι βρίσκονταν ακόμη
■ψηλότερα; Στη συνέχεια όμως καταλήξαμε ότι ήταν ακριβώς εκείνοι
στους οποίους και επιτεθήκαμε - δηλαδή, για παράδειγμα, οι διωκτικές
αρχές του Αουγκσμπουργκ.
Τ : Ό μω ς οι ενέργειες αντιποίνων είναι κατά βάση προβληματι­
κές. Αφενός δίνουν έναν «προσωπικό» χαρακτήρα στη σύγκρου­
ση, το ζήτημα ξεφεύγει από την επανάσταση και την κινητοποίη­
ση και περιχαρακώνεται στην ανταπόδοση, σε μια «εσωτερική»
αντιπαράθεση αστυνομίας - «ΑΕ. Από την άλλη προϋποθέτουν
και ορισμένα πράγματα σε επίπεδο προετοιμασίας και σχεδια­
σμού, δηλαδή δεσμεύουν ενεργητικότητα και θέτουν σε κίνδυνο
ανθρώπους - και αυτό σε μια χρονική στιγμή που ήσασταν εξαι­
ρετικά αποδυναμωμένοι.
Μ: Αργότερα, κυρίως λόγω των πολιτικών συνεπειών που είχαν αυ­
τές οι ενέργειες, σκεφτήκαμε ότι ίσως ήταν λάθος. Τα αποτελέσματα
που προσδοκούσαμε δεν ήρθαν, και σίγουρα θα ήταν καλύτερα αν εί­
χαμε επικεντρωθεί στις στρατηγικές ενέργειες. Τότε όμως έπαιξε σημα­
ντικό ρόλο και το γεγονός ότι ήμασταν οργισμένοι και είχαμε την αίσθη­
ση ότι οφείλαμε να κάνουμε κάτι για να τους βάλουμε κάποια όρια.
Υπήρχε ξαφνικά κάποιος με τον οποίο την προηγούμενη μέρα καθόμα­
σταν μαζί που πυροβολήθηκε και αυτοί ισχυρίζονταν ότι επρόκειτο για
νόμιμη άμυνα. Και εμείς ξέραμε επακριβώς ότι αυτό δεν ήταν αλήθεια.
Τ : Είπες προηγουμένως ότι οι επιθέσεις δεν είχαν τα αποτελέ­
σματα που περιμένατε. Τι είδους αποτελέσματα περιμένατε;
Μ: Να το σκεφτούν πολύ καλά την επόμενη φορά πριν ξαναπυρο-
βολήσουν κάποιον από εμάς. Να καταλάβουν ότι βρισκόμαστε παντού.
Τ : Δεν σκεφτήκατε ότι μια τέτοια ενέργεια αντιποίνων οξύνει τη
σύγκρουση και ότι οδηγεί οε μάλλον αντίθετα αποτελέσματα;
Μ: Στην πράξη αυτό συνέβη. Ωστόσο προφανώς η όξυνση θα προ­
έκυπτε έτσι κι αλλιώς. Αυτός είναι ο ρόλος τους και γι' αυτή τη δουλειά
561 εκπαιδεύονται. Το γνωρίζουμε άλλωστε πολύ καλά και από τις διαδη-
λώσεις - εκεί κατασκευάζεται κανονικά μια εχθρική εικόνα, χωρίς να Τσ πρώτα
συμβαίνει και κάτι. χρόνια χης RAF
Τ : Στην επίθεση κατά του εφέτη-ανακριτή ο ίδιος δεν έπαθε τί­
ποτα, ενώ αντιθέτως τραυματίστηκε βαριά η γυναίκα του. Πόση
σημασία αποδίδατε στο να μην πλήττονται αμέτοχοι;
Μ: Ήδη κατά τη διάρκεια του σχεδιασμού των ενεργειών προσπα­
θούσαμε να διασφαλίσουμε ότι δεν θα βλάψουμε αμέτοχους. Ό μω ς
δεν μπορούσαμε να είμαστε ποτέ τελείως σίγουροι. Στην περίπτωση
του Μπούντενμπεργκ έτυχε εκείνη τη μέρα να οδηγεί το Φολκσβάγκεν
η γυναίκα του και όχι ο ίδιος... Αυτό δεν είχε συμβεί ποτέ στη διάρκεια
των παρακολουθήσεών μας.
Τ: Και οι στρατηγικοί σας στόχοι; Οι επιθέσεις στις αμερικανικές
βάσεις - είχαν συζητηθεί στην ολομέλεια;
Μ: Ναι. Όμως δεν είχαμε θέσει ως στόχο μόνο τις αμερικανικές βά­
σεις. Σκοπεύαμε να απαγάγουμε στο Βερολίνο τους τρεις συμμαχικούς
στρατιωτικούς διοικητές της πόλης, θέλα με να αναδείξουμε έτσι τον
μετωπικό ρόλο της πόλης του Βερολίνου και να δείξουμε ότι οι Σύμμα­
χοι ασκούσαν την κηδεμονία εδώ.
Τ : Κάτι όμως που για την πρώην πρωτεύουσα του ράιχ δεν θα
'πρεπε να θεωρείται κατ' ανάγκην κακό...
Μ: Αυτό το λες σήμερα έτσι. Δεν θέλαμε σίγουρα κάποιον Γερμανό
στρατιωτικό διοικητή της πόλης, αν αυτό εννοείς. Και ο στρατός των
ΗΠΑ δεν ήταν δα και κανένα εθνικοαπελευθερωτικό κίνημα. Ο στόχος
της εξωτερικής πολιτικής των ΗΠΑ στη Γερμανία ήταν ξεκάθαρος μετά
τον πόλεμο της Κορέας: να χτίσουν «ένα νέο μέτωπο κατά του κομουνι­
σμού». Και το μέτωπο περνούσε μέσα από το Βερολίνο. Αυτό είχε πα­
γκόσμια γεωπολιτική σημασία. Η επίθεση στους στρατιωτικούς διοικη­
τές της πόλης θα είχε σίγουρα και ισχυρές διεθνιστικές συνέπειες. Στο
επίπεδο της εσωτερικής πολιτικής έρχεται να προστεθεί το γεγονός ότι
οι στρατιωτικοί διοικητές στη μεταπολεμική περίοδο ανασυγκρότησαν
πολλές από τις παλιές δομές και θεωρούνταν υπεύθυνοι για την ακραία
αστυνομοκρατική πολιτική ασφαλείας στην πόλη.
Σκοπεύαμε να απαγάγουμε ταυτόχρονα και τους τρεις και να τους α­
πελευθερώσουμε στη συνέχεια σε αντάλλαγμα με τους μέχρι τότε κρα­
τούμενους της RAF: την Ίνγκριντ Σούμπερτ, τη Μόνικα Μπέρμπεριχ
(Monika Berberich), την Μπριγκίτε Ασντονκ, την Ιρένε Γκοέργκενς...ε, ό­
λους. Είχαμε ήδη τσεκάρει τα δρομολόγια των στρατιωτικών διοικητών.
Τ : Αυτός ήταν ένας στόχος υψηλών αξιώσεων...
Μ: Οι στρατιωτικοί διοικητές της πόλης ένιωθαν απολύτως ασφα­
λείς και δεν θεωρούσαν πιθανή μια επίθεση παρά μόνο ίσως κάποια εξ
Ανατολών αποκλειστικά, γι' αυτό και δεν φρουρούνταν τόσο καλά όσο
ενδεχομένως θα φανταζόταν κανείς. Εκτός αυτού, διαθέταμε και το
πλεονέκτημα του αιφνιδιασμού, κάτι που ήταν ιδιαίτερα σημαντικό για
εμάς. Υπολειπόμασταν στρατιωτικά του μηχανισμού, αλλά διαθέταμε έ­
να στρατηγικό πλεονέκτημα, επειδή ξέραμε τι θέλαμε. Αυτοί αντιθέτως
δεν μπορούσαν να έχουν ακριβή εκτίμηση για εμάς. Δεν είχαν καμιά ει- 157
raf «Αυτό κάνα των δυνατοτήτων μας και του τι ήμασταν σε θέση να σκεφτούμε,
ήταν για μας Αργότερα αυτό άλλαξε και τότε ήταν όλοι σε συναγερμό. Τότε όμως
Απελευθέρω ση» διατηρούσαμε ακόμη την πρωτοβουλία των κινήσεων. Η ενέργεια που
είχε προγραμματιστεί για τα τέλη καλοκαιριού 1972 δεν πραγματοποιή­
θηκε ποτέ εξαιτίας των συλλήψεων.
Τ: Σκοπός σας ήταν να απελευθερώσετε κρατούμενους, αλλά με
τις απαγωγές ειδικά των στρατιωτικών διοικητών, θέλατε να
δώσετε και ένα επιπλέον πολιτικό στίγμα.
Μ: Ναι, ωστόσο αν θέλεις να απελευθερώσεις φυλακισμένους, τότε
δεν έχεις άλλο τρόπο. Πρέπει να παίξεις στρατηγικά, επειδή σε διαφο­
ρετική περίπτωση δεν θα ασκήσεις την απαιτούμενη πίεση.
Μέσω της απαγωγής των στρατιωτικών διοικητών, θα δημιουργού­
νταν μια κατάσταση όπου η ομοσπονδιακή γερμανική κυβέρνηση δεν
θα ήταν σε θέση να αποφασίσει μόνη της αν θα ικανοποιήσει τα αιτήμα-
τά μας.
Τ: Και πώς ήταν τα πράγματα με τις ενέργειες εναντίον του στρα­
τηγείου των ΗΠΑ και της 5ης Στρατιάς στη Φρανκφούρτη; Παρα­
τηρώντας, εκ των υστέρων, τη μεταβολή των συνθηκών στη
Γερμανία, μπορεί να ειπωθεί ότι δεν είχατε να περιμένετε και τόσα
πολλά επιτιθέμενοι αποκλειστικά σε εγκαταστάσεις των ΗΠΑ.
Μ: Αυτό το βλέπω διαφορετικά. Φυσικά και είχαν αποτέλεσμα εξαι­
τίας ακριβώς της ιδιαίτερης κατάστασης. Τότε ίσχυε ακόμη η Συνθήκη
για τη Γερμανία. Στο πλαίσιο αυτής της συνθήκης, δόθηκε η άδεια στην
ΟΓΔ το 1955 να σχηματίσει τις δικές της στρατιωτικές δομές εντός του
ΝΑΤΟ, ενώ οι δυτικοί σύμμαχοι θα συνέχιζαν να διατηρούν και στο μέλ­
λον τις βάσεις τους. Η ΟΔΓ δεν ήταν κυρίαρχο κράτος' αυτό επηρέαζε
σημαντικά τη δυτικογερμανική πολιτική. Η ομοσπονδιακή κυβέρνηση ε­
μπλεκόταν, για παράδειγμα, στην υποστήριξη του πολέμου κατά του
Βιετνάμ - σε όλους τους πολέμους που διεξήγαγαν οι Σύμμαχοι και τα
υπόλοιπα ΝΑΤΟϊκά κράτη για να επιβληθούν ως αποικιοκρατικές δυνά­
μεις. Από την άλλη, οι αξιωματικοί των ΗΠΑ συμμετείχαν στο κυνήγι ε­
ναντίον μας, έκαναν υποδείξεις στις γερμανικές αρχές πώς να ενεργή­
σουν και ήθελαν να επιβάλουν κατάσταση έκτακτης ανάγκης, θυμηθεί­
τε ότι ακόμη και το 1994 το υπουργείο εξωτερικών των ΗΠΑ αντέδρασε
στην αποφυλάκισή μου...
Τ : Και που α π οσκοπ ούσα τε; θ έ λ α τ ε να π ροκα λέσετε μια σ ύ ­
γκρουση ανάμεσα στις ΗΠΑ και την ΟΔΓ;
Μ: Πρώτα και κύρια μας ενδιέφερε ο λαός, τον οποίο και θέλαμε να
κινητοποιήσουμε κατά της παρουσίας των στρατιωτικών βάσεων, κατά
της υποστήριξης του πολέμου στο Βιετνάμ. Αυτό ακριβώς θα εκτόξευε
στα ύψη το πολιτικό κόστος της δυτικογερμανικής κυβέρνησης για την
υποστήριξη που παρείχε στην πολεμοχαρή πολιτική των ΗΠΑ. Κατά το
δυνατόν τόσο ψηλά ώστε να μην μπορεί πια να το σηκώσει. Σε αυτή
την περίπτωση θα επέρχονταν μια σύγκρουση με τις ΗΠΑ.
Τ: Δεν βρίσκεις ότι τουλάχιστον από σημερινή σκοπιά όλο αυτό
581 ηχεί μακάβρια: η εθνική κυριαρχία της Ομοσπονδιακής Δημοκρα-
 τίας ως πολιτικός στόκος της μαχόμενης αριστεράς; Η Ούλρικε Τα πρώτα
Μάινχοφ στα άρθρα της στο περιοδικό «Κονκρέτ» στα 1959/60 χρόνια της RAF
αξίωνε κι αυτή να γίνει επιτέλους η ΟΔΓ κυρίαρχο κράτος. Δεν ή­
ταν προβλέψιμο ότι η ανεξαρτησία της ΟΔΓ θα δημιουργούσε α­
πλώς και μόνο τις προϋποθέσεις για τα μελλοντικά δικά της ε­
γκλήματα;
Μ: Δεν επιδιώκαμε την ανεξαρτησία της ΟΔΓ. Αυτή η προσέγγιση
συντηρεί το ψέμα ότι το ζήτημα ήταν δήθεν τα εθνικά κράτη - για μας
όμως το ζήτημα ήταν ο κλονισμός των ιμπεριαλιστικών δομών ισχύος,
η αποσταθεροποίηση με στόχο την εμβάθυνση των αντιφάσεων της
κυριαρχίας. Το γεγονός ότι η ΟΔΓ σήμερα είναι ισχυρότερη απ' ό,τι πριν
από εικοσιπέντε χρόνια δεν οφείλεται άλλωστε στο όχι είναι περισσότε­
ρο «ανεξάρτητη» - αλλά στην παγκόσμια μετατόπιση ισχύος από τα μέ­
σα της δεκαετίας του ογδόντα. Η Γερμανία είναι σήμερα ηγεμονική δύ­
ναμη στην Ευρώπη. Και δεν υφίσταται σίγουρα μια επανενωμένη ιμπε­
ριαλιστική Γερμανία, επειδή ακριβώς υπήρξε ένα πολύμορφο αντιιμπε-
ριαλιστικό αντάρτικο.
Τ: Ας επιστρέφουμε στις επιθέσεις. Τι ήταν αυτό που θέλατε να
κάνετε απόλυτα ξεκάθαρο με αυτές;
Μ: θέλω να προσθέσω και κάτι ακόμη που ενδεχομένως να είναι
σημαντικό, επειδή σε σχέση με αυτή την αντιπαράθεση σήμερα εξαπο­
λύεται και η κατηγορία του αντιαμερικανισμού. Στο σχεδιασμό των επι-
θέαεών μας, για παράδειγμα, πολύ σημαντικό ρόλο έπαιξαν οι πληρο­
φορίες που μας έδιναν λιποτάκτες του στρατού των ΗΠΑ. Οι επαφές
αυτές προέρχονταν ως επί το πλείστον από τη δεκαετία του εξήντα.
Τότε γίνονταν καμπάνιες και ενέργειες για την προστασία των λιποτα­
κτών. Από τους λιποτάκτες λοιπόν γνωρίζαμε ότι το βιομηχανικό συ­
γκρότημα IG-Farben δεν ήταν μόνο έδρα του Στρατηγείου της 5ης
Στρατιάς, αλλά και της CIA. Την επίθεση στη Φρανκφούρτη και εκείνη
στη Χαϊδελβέργη κατά του στρατηγείου τις αντιλαμβανόμασταν και ε­
μείς ως ενιαίες,
θέλαμε να γίνει σαφές ότι δεν θα υπάρξει πουθενά στον κόσμο, ού­
τε στα μετόπισθεν πλέον, ήσυχο έδαφος γι' αυτά τα εγκλήματα' θέλαμε
να θρυμματίσουμε τις δυνάμεις του ιμπεριαλισμού. Τα σημαντικότερα
πολεμικά κέντρα εκτός των ΗΠΑ βρίσκονταν εδώ, επειδή εδώ αισθάνο­
νταν ασφαλείς, και αυτό όχι απλά για τεχνικούς λόγους. Αυτοί ήταν οι α-
φετηριακοί μας όροι και εξηγούν μέσα στη συγκεκριμένη ιστορική συ­
γκυρία την ιδιαίτερη εκρηκτική δύναμη της πολιτικής μας.
Τ : Λίγο καιρό πριν από τις δύο αυτές επιθέσεις είχε προηγηθεί
και μία ακόμη. Στις 19 Μαΐου 1972 η RAF τοποθέτησε δύο βόμ­
βες στο κτίριο των εκδόσεων του συγκροτήματος Σπρίνγκερ στο
Αμβούργο. Από την ενέργεια αυτή τραυματίστηκαν 38 άνθρω­
ποι, κυρίως εργαζόμενοι και υπάλληλοι.
Μ: Η σύγκρουση με το εκδοτικό συγκρότημα Σπρίνγκερ και τον κί­
τρινο Τύπο του έχει μακρά παράδοση στο φοιτητικό κίνημα. Κι αυτό ε­
πειδή η εφημερίδα «Μπιλντ» ήταν η σημαντικότερη προπαγανδιστική I 59
raf « A u to φυλλάδα κατά των χειραφετησιακών διαμαρτυριών. Η «Μπιλντ» ήταν
ήταν για μας στην ουσία συνυπεύθυνη για τη δολοφονική απόπειρα κατά του Ρούντι
Απελευθέρω ση» Ντούτσκε το Πάσχα του 1968 αφού επί βδομάδες είχε εξαπολύσει μια

τεράστια συκοφαντική καμπάνια εναντίον του. Την εποχή εκείνη οι δια­

δηλώσεις και οι ενέργειες δονούνταν από το σύνθημα «Απαλλοτριώστε
τον Σπρίνγκερ», ενώ πραγματοποιούνταν συνεχή μπλόκα στη διακίνηση
της εφημερίδας. Ο Τύπος του Σπρίνγκερ βρισκόταν στην πρώτη γραμ­
μή και στην εφαρμογή του ψυχολογικού πολέμου σε βάρος μας. Γι' αυ­
τόν το λόγο, η ομάδα του Αμβούργου σκέφτηκε αυτή την επίθεση. Δεν
είχε συζητηθεί όμως με όλους, ήταν μια από τις τακτικές και όχι τις
στρατηγικές ενέργειες. Εκ των υστέρων ασκήθηκε και ανάμεσά μας έ­
ντονη κριτική γι' αυτή την επίθεση.
Τ : Η επίθεση ξεσήκωσε μεγάλες αντιδράσεις σε ολόκληρη την α­
ριστερά, επειδή έπληξε εργαζόμενους και υπαλλήλους - και όχι
τον Σπρίνγκερ. Ποια ήταν κριτική που ασκήθηκε στο εσωτερικό
σας;
Μ: Η ομάδα, αφού τοποθέτησε τις βόμβες και προτού εκραγούν,
τηλεφώνησε στον εκδοτικό οίκο και προειδοποίησε για την επικείμενη έ­
κρηξη ώστε να εκκενωθεί το κτίριο. Η προειδοποίηση όμως αυτή απο­
σιωπήθηκε και αγνοήθηκε. Όμως ήταν εξ αρχής τελείως λάθος, και αυ­
τό ήταν το περιεχόμενο της δική μας κριτικής, να οργανώνεις μια βομ­
βιστική επίθεση έτσι που η ασφάλεια των αμέτοχων να επαφίεται στα
χέρια άλλων. Το ότι, δηλαδή, στην προκειμένη περίπτωση ήταν στο χέ­
ρι του εκδοτικού συγκροτήματος το αν εργαζόμενοι και υπάλληλοι θα
μετατρέπονταν σε θύματα ή όχι. Αν θέλεις να επιτεθείς στον Σπρίνγκερ
τότε αποφεύγεις να το κάνεις στα γραφεία των εκδόσεών του, εκεί ό­
που εργάζονται άνθρωποι που δεν φέρουν καμιά ευθύνη για την πολιτι­
κή του συγκροτήματος και το περιεχόμενο των εντύπων του.
Τ : Και πώς τοποθετήθηκαν απέναντι σε αυτή την κριτική οι άν­
θρωποι της RAF από το Αμβούργο;
Μ:'Εκριναν πως είχαν επαναπαυτεί στην αυταπάτη ότι το εκδοτικό
συγκρότημα θα φρόντιζε για τους συνεργάτες του. Δεν είχαν σταθμίσει
την τραχύτητα της σύγκρουσης, ότι ο Σπρίνγκερ απλά θα κάτσει να το
παρακολουθεί και θα το χρεώσει στη RAF. Αυτό ήταν πράγματι ένα κακό
παράδειγμα του πώς δεν πρέπει να κάνεις σε καμιά περίπτωση ένοπλη
πολιτική.
Τ: Τι παραπέρα συνέπειες είχε το γεγονός;
Μ: Καταλήξαμε στην απόφαση ότι δεν θα προχωρούσαμε ξανά σε
ενέργειες που δεν θα είχαν αποφασιστεί από κοινού. Σκοπός ήταν να α­
ποφευχθεί στο μέλλον η πιθανότητα κάποια μονάδα να παραβλέψει ένα
τόσο βαρύ λάθος. Σημασία έχει ότι πήραμε ένα συλλογικό μάθημα μέ­
σα από αυτό.
Τ : Πώς ήταν αλήθεια οι δομές της οργάνωσης; Ο Στέφαν Αουστ
στο βιβλίο του «Υπόθεση Μπάαντερ-Μάινχοφ», αλλά και άνθρω­
ποι που αποχώρησαν αργότερα από την οργάνωση, όπως η
601 Αστριντ Προλ (Astrid Proll), περιγράφουν τη RAF ως έναν εξαιρε-
 τικά ιεραρχικό σχηματισμό με την ηγετική τριάδα Μπάαντερ, Τα πρώια
Μάινχοφ, Ένσλιν στην κορυφή, στο εσωτερικό της οποίας επί­ χρόνια της ΒΑΡ
σης μαίνονταν μια έντονη διαπάλη. Ο Κλάους Ράινερ Ρελ, εκδό­
της μέχρι το 1973 του περιοδικού «Κονκρέτ» και πρώην σύζυγος
της Ούλρικε Μάινχοφ, έγραψε κάποτε: «Ούλρικε - η όμηρος της
ομάδας του Μπάαντερ...»
Μ: Αν ήταν όντως έτσι τα πράγματα, τότε η Ι*ΑΡ θα κατέρρεε πολύ
γρήγορα μέσα στις εσωτερικές της αντιφάσεις.
Με τέτοιες δομές δεν μπορεί κανείς να φτιάξει κάτι καινούργιο και
να καταφέρει να επιβιώσει για μεγάλο διάστημα στην παρανομία. Η ΚΑΕ
ήταν για μας Απελευθέρωση -μ ε την πλήρη έννοια του όρου- και όχι
μια αυταρχική οργάνωση εκτέλεσης εντολών και καθηκόντων στην ο­
ποία δρούσαμε με βλοσυρότητα επειδή από κάπου αναγκαζόμασταν να
το κάνουμε.
Αυτό έχει και άμεση σχέση με την ιστορία μας. Προερχόμασταν άλ­
λωστε, ως επί το πλείστον, από το αντιαυταρχικό κίνημα και είχαμε
διαρρήξει κάθε δεσμό με αυτό το προαναφερόμενο αίσθημα καθήκο­
ντος, την αλλοτριωμένη αντίληψη της πολιτικής. Μας διακατείχε μια έ­
ντονη διάθεση να ζήσουμε ελεύθερα και ξέραμε ότι δεν μπορεί να υ­
πάρξει ατομική απελευθέρωση, αλλά ότι η απελευθέρωση είναι νοητή
μόνο συλλογικά στο πλαίσιο της επίθεσης στις αιτίες όσων μας κατα­
στρέφουν.
Το κίνητρό μας, δηλαδή, δεν ήταν κάποιου είδους ιεραποστολικό
καθήκον, το να μοχθείς σκληρά για τους άλλους, αλλά η ίδια μας η ζωή.
Ωστόσο η παράνομη δουλειά απαιτεί κι αυτή υψηλή πειθαρχία, δέσμευ­
ση και προσοχή. Επειδή ακριβώς επιλέξαμε εθελοντικά αυτή τη μορφή
αγώνα, πολλοί συγκεκριμένοι περιορισμοί, όπως για παράδειγμα το να
μην επισκεφτείς μια φίλη, ήταν απλά κατανοητοί και αποδεκτοί.
Αντιστρόφως, η ζωή στην παρανομία μας έδωσε την ευκαιρία για έ­
να σωρό πράγματα: γνωριστήκαμε πολύ καλά μεταξύ μας και ζήσαμε
μαζί με χαρά και κέφι. Όλη η ενέργεια που συνήθως ξοδεύεται για να α-
νχέξεις την αλλοτριωτική πίεση και τον ανταγωνισμό απελευθερώθηκε
μέσα σε αυτήν τη διαδικασία προς νέες εμπειρίες και ανακαλύψεις. Φυ­
σικά και υπήρχαν αρχικά διαφορετικότητες μέσα στην οργάνωση. Ορι­
σμένοι συμμετείχαν περισσότερο καιρό, οπότε είχαν περισσότερες ε­
μπειρίες. Ορισμένοι άλλοι ήταν αρτιότερα καταρτισμένοι θεωρητικά. Η
Ούλρικε, για παράδειγμα, διέθετε ένα απίστευτο εύρος γνώσεων και ε­
πιπλέον την ικανότητα να γράφει πολύ καλά, οπότε και η δουλειά της ή­
ταν πολύ περισσότερη. Ειδικά για την ίδια είχε πολύ μεγάλη σημασία να
μάθει και να ασχοληθεί με τα τεχνικά ζητήματα, να τα αγγίξει όλα η ίδια
με τα δικά της χέρια.
Το ζήτημα για μας ήταν να καταργήσουμε τους διαχωρισμούς' δεν
έπρεπε να υπάρχουν ειδικοί για το ένα ή το άλλο, αλλά όλοι, κατά το
δυνατόν, θα έπρεπε να είναι ικανοί για όλα, όχι μόνο πρακτικά, αλλά και
σε επίπεδο πολιτικής σκέψης.
θέλαμε να είμαστε ανά πάσα στιγμή ικανοί να δράσουμε, ακόμη κι I 61
raf «Αυτό αν κάποιος φυλακιζόταν δεν έπρεπε να καταρρεύσουν τα πάντα. Δεν το
ήταν για μας συζητούσαμε κάθε μέρα, αλλά το είχαμε μονίμως στο μυαλό μας: θα
Α πελευθέρω ση» μπορούσε να συμβεί κάθε στιγμή στον καθένα μας, σε κάθε γωνία υ­
πήρχε η πιθανότητα να συλληφθεί ή να σκοτωθεί κάποιος από εμάς.
Τ: Δεν υπήρχε και μια τεράστια πίεση στην οργάνωση από το
γεγονός ότι πολύ απλά δεν μπορούσατε να γυρίσετε πίσω, επει­
δή εξαρτιόσασταν πια ο ένας από τον άλλο και δεν είχατε πλέον
καμιά άλλη επιλογή πέρα από το να μείνετε μαζί και να συνεχί-
σετε; Αυτό τουλάχιστον διηγούνται άνθρωποι που αποχώρησαν
αργότερα ή διαχωρίστηκαν στη φυλακή από τη RAF.
Μ: Σου είπα και προηγουμένως άλλη μια φορά ότι ο αγώνας μας ή­
ταν εθελοντικός. Ό ποτε υπήρχε πίεση, αυτή προερχόταν απ' έξω.
Ήταν κάτι που το ξέραμε καλά και έτσι το αντιμετωπίζαμε χωρίς να α­
ναπαράγουμε την ένταση στο εσωτερικό μας.
Μιλάμε κατ' αρχάς για την εποχή μέχρι το '72. Και τώρα εξέτασε τη
χρονική στιγμή που λέγονται αυτά και τα συμφέροντα που μπορεί να υ-
ποκρύπτονται. Για παράδειγμα, ο Γκέρχαρντ (ή Γκερντ) Μύλερ (Gerhard
Müller) προέβαλλε ολόκληρο το μίσος του κατά του Αντρέας, αφού
πρώτα ξεπουλήθηκε. Η Αστριντ Προλ άρχισε να διηγείται τέτοιες ιστο­
ρίες στην Αγγλία, ενώ είχε ήδη βγει με ανήκεστο βλάβη εξαιτίας των
λευκών κελιών και επειδή δεν ήθελε σε καμιά περίπτωση να επιστρέφει
πίσω στις φυλακές της ΟΔΓ. Αυτό εξηγεί κάποια πράγματα για εκείνους
που μιλούν έτσι, είναι απλό.

> Συλλήψεις

Τ: Μετά τις επιθέσεις του Μάη ακολούθησαν τον Ιούνιο οι πρώ­

τες συλλήψεις: ο Αντρέας Μπάαντερ, ο Γιαν-Καρλ Ράσπε, ο Χόλ-
γκερ Μάινς την 1 η Ιουνίου 1972, η Γκούντρουν 'Ενσλιν στις 7
Ιουνίου, δύο μέρες αργότερα η Μπριγκίτε Μόνχαουπτ και ο
Μπέρναρντ Μπράουν, στις 15 Ιουνίου η Ούλρικε Μάινχοφ και ο
Γκέρχαρντ Μύλερ και, τέλος, στις 9 Ιουλίου ο Κλάους Γιούνσκε
(Klaus Jünschke) κι εσύ.
Μ: Αυτή ήταν μια πολύ άσχημη περίοδος. Πολύ περισσότερο επειδή
έπληξε πρώτ' απ' όλα εμάς που είχαμε τη μεγαλύτερη εμπειρία. Αμέ­
σως μετά την επίθεση στο στρατηγείο της Χαϊδελβέργης αναπτύχθηκε
μια γιγάντια αστυνομική εκστρατεία εναντίον μας σε ολόκληρη τη Γερ­
μανία. Εν συνεχεία αποφασίσαμε να αποτραβηχτούμε για λίγο, να μην
κάνουμε τίποτα και να περιμένουμε μέχρι να καταλαγιάσει κάπως η κα­
ταιγίδα. Όμω ς προτού προλάβουμε να αποσυρθούμε, συνελήφθησαν
στη Φρανκφούρτη ο Αντρέας, ο Χόλγκερ και ο Γιαν και στη συνέχεια α­
κολούθησε το ένα χτύπημα μετά το άλλο. Στο τέλος απέμειναν ακόμη
κάποιοι που όμως ήταν διασκορπισμένοι σε ολόκληρη την ΟΔΓ και ήταν
υποχρεωμένοι να καταβάλουν μεγάλη προσπάθεια προκειμένου να συ-
621 γκροτήσουν πάλι μια δομή.
 Τ: Είχατε κάποια εξήγηση μετά τις πρώτες συλλήψεις γιατί κύλη­ Τα πρώια
σαν όλα τόσο γρήγορα; Ήταν για σας η αρχή του τέλους; χρόνια της RAF
Μ: Όχι, δεν το βλέπαμε έτσι. Άλλοτε επρόκειτο πραγματικά για ηλί­
θιες συμπτώσεις κι άλλοτε απλά για προδοσία. Η Ούλρικε προδόθηκε,
εγώ προδόθηκα. Δεν είναι δηλαδή ότι βρήκαν την άκρη του νήματος
και στη συνέχεια, δουλεύοντας με συστηματικό τρόπο, ξετύλιξαν το
κουβάρι. Ούτε και εμείς φοβόμασταν ότι θα εξελιχτεί έτσι. Αδειάσαμε
σπίτια και προσπαθήσαμε να εξαφανιστούμε. Και επίσης πιστεύαμε ότι
μετά θα απελευθερώναμε τους άλλους. Πρέπει να πω βέβαια ότι υπήρ­
χε μεγάλη ένταση.
T: Αυτή η σωρεία συμπτώσεων δείχνει ωστόσο ότι θα πρέπει να
υπήρχαν και αιτίες. Γιατί κάποιοι καρφώνουν κάποιους; Προφα­
νώς, επειδή δεν υπάρχει μια ικανή κοινή συνεκτική βάση, ενώ
ταυτόχρονα ο μηχανισμός κατορθώνει να ασκήσει αποτελεσμα­
τικά την πίεσή του.
Μ: Ναι. Στην περίπτωση της Ούλρικε έπαιξε σημαντικό ρόλο η δή­
λωση του Νεγκτ για την οποία σου μίλησα προηγουμένως. Εμένα με
πρόδωσε κάποιος τον οποίο είχε συλλάβει νωρίτερα η αστυνομία επει­
δή διαλαλούσε αριστερά και δεξιά ότι είχε σχέσεις μαζί μας. Αμέσως
άρχισε να μιλάει, τους είπε για την επικείμενη προσυννενοημένη συνά­
ντησή μας και γι' αυτό τον άφησαν να φύγει. Ήταν όμως μια κρίσιμη
κατάσταση στην οποία οι δομές αποδείχτηκαν λιγότερο ικανές απ' όσο
πιστεύαμε να σηκώσουν ένα τέτοιο βάρος. Ήταν μετά τον πρώτο κύ­
κλο επιθέσεών μας και αυτό είχε συνέπειες για όλους όσους διατηρού­
σαν επαφές μαζί μας.
Τ:Ήσασταν προετοιμασμένοι για το ενδεχόμενο να συλληφθείτε;
Υπήρχαν συμφωνίες και σκέψεις για το τι θα έπρεπε να γίνει σε
μια τέτοια περίπτωση;
Μ: Εν μέρει. Συγκεντρώναμε όσο καλύτερα μπορούσαμε πληροφο­
ρίες από τις μέχρι τότε συλλήψεις, για το πώς μας μεταχειρίζονταν και
τι θα έπρεπε να περιμένουμε. Ξέραμε, για παράδειγμα, από την Ίλζε
Σταχόβιακ (Ilse Stachowiak) που συνελήφθη το 1970 και μετά αφέθηκε
ελεύθερη -ήταν μόλις δεκαέξι τότε- ότι την έβαλαν αμέσως στην απο­
μόνωση. Μας είχε διηγηθεί επίσης τις ανακρίσεις και το πώς τη μεταχει­
ρίστηκαν. Όταν όμως το ζεις στο πετσί σου ο ίδιος, είναι κάτι τελείως
διαφορετικό. Αυτό που σκεφτόμασταν προ πάντων ήταν ότι θα επιχει­
ρήσουν να μας τρομοκρατήσουν ασκώντας έντονη σωματική βία. Αντί­
θετα δεν ήμασταν σε θέση να εκτιμήσουμε το εύρος των συνεπειών
της πολιτικής της απομόνωσης. Στο μέτρο αυτό ήμασταν πολύ απροε­
τοίμαστοι στα πιο κρίσιμα σημεία - άλλωστε ακόμη και σήμερα συνα­
ντάμε δυσκολία στο να μεταδώσουμε σε κάποιον τι είναι η φυλάκιση σε
απομόνωση και τι προκαλεί σε αυτόν που την υφίσταται.
Τ: Πώς ακριβώς έγινε η σύλληψή σου;
Μ: Συνέβη στο Όφενμπουργκ. Είχα ραντεβού με κάποιον που μας είχε
βοηθήσει. Βρισκόμουν καθ' οδόν για το σημείο συνάντησης, δύο περίπου
στάσεις πιο πριν, όταν τον είδα να περνάει χασκογελώντας το δρόμο. I 63
raf «Αυτό Απόρησα βέβαια, αφού κανονικά δεν θα έπρεπε να βρίσκεται σ' εκείνο το
ήταν για μας μέρος, αλλά με τον Κλάους Γιούνσκε δύο χιλιόμετρα παρακάτω. Την ίδια
Απελευθέρω ση» στιγμή ακριβώς έπεσαν πάνω μου δέκα άντρες που ήταν κρυμμένοι σε έ­
να κιόσκι ρίχνοντάς με κάτω. Δεν είχα δηλαδή τη δυνατότητα πια να α­
μυνθώ, αλλά ούτε φοβήθηκα μήπως με πυροβολήσουν, επειδή τέτοιες
καταστάσεις είναι διαφορετικές. Ένιωθα μόνο μια ανείπωτη οργή. Έστη­
σαν και τον τύπο, έτσι για το θεαθήναι, στον τοίχο με το πιστόλι στον
κρόταφο, όμως κοίταζε τόσο χαλαρός, που κατάλαβα αμέσως ότι αυτός
βρισκόταν πίσω από την ενέδρα. Αργότερα έμαθα και με ποιον τρόπο.
Πάνω απ' όλα ανησυχούσα για τους υπόλοιπους. Είναι μια απαίσια
κατάσταση, σε συλλαμβάνουν και ύστερα δεν μπορείς να κάνεις τίποτα
πλέον, ενώ ξαφνικά αντιλαμβάνεσαι τι ξέρουν οι μπάτσοι, τι είναι σε θέ­
ση να πράξουν με όσα γνωρίζουν και ποιον ακόμη μπορούν να τσακώ­
σουν... Νιώθεις έντονα ότι πρέπει να ειδοποιηθούν άμεσα, αλλά δεν έ­
χεις καμιά δυνατότητα να το κάνεις. Παρ' όλα αυτά, βρήκαν κάποιον
τρόπο να ξεφύγουν.
Τ : Σκέφτηκες αμέσως ότι αυτό τώρα μπορεί να κρατήσει πολύ;
Μ: Όχι. Όσο ήταν σε εξέλιξη το γεγονός δεν το σκέφτηκα καθόλου.
Αλλά ούτε αργότερα το φανταζόμουν έτσι. Σε καμιά περίπτωση δεν
σκέφτηκα: τώρα έχεις είκοσι χρόνια φυλακή μπροστά σου. Καθόλου.
Τ : Ή ρθες ποτέ ξανά σε κάποια επαφή με τον τύπο που σε πρό-
δωσε;
Μ : Εβδομάδες αργότερα έδωσε μια συνέντευξη στο «Σπίγκελ» και
μετά τηλεφώνησε στο δικηγόρο μου και του είπε ότι λυπάται που τυ-
ραννιέμαι στις φυλακές. Ότι δεν το ήθελε. Τι συγκινητικό! Ο κακομοίρης!
Τ: Και πώς συνεχίστηκαν τα πράγματα μετά τη σύλληψή σου;
Μ: Προσπάθησαν να μου αποσπάσουν καταθέσεις, αλλά εγώ δεν ά­
νοιξα το στόμα μου. Ύστερα από μια εβδομάδα επανήλθαν - αυτήν τη
φορά καταφεύγοντας σε κάποιο τέχνασμα. Ισχυρίστηκαν ότι χρειάζο­
νταν την κατάθεσή μου για μια δίωξη κατά αστυνομικού. Στις 25 Ιουνί­
ου η αστυνομία πυροβόλησε και σκότωσε στη Στουτγάρδη τον Σκοτσέ­
ζο έμπορο Ίαν Μακλέοντ (Ian McLeod) στο πλαίσιο της αναζήτησής
μας. Δεν γνωρίζαμε τον ΜακΑέοντ ούτε αυτός μας γνώριζε. Έτυχε α­
πλώς να είναι ο προηγούμενος ενοικιαστής ενός διαμερίσματος το ο­
ποίο νοικιάσαμε αργότερα τελείως άσχετα από εκείνον. Για ένα χρονικό
διάστημα, το τηλέφωνο ήταν ακόμα στο όνομά του. Όταν το διαπίστω­
σε η αστυνομία, πραγματοποίησε μια επιχείρηση κατ' οίκον έρευνας,
δηλαδή περικύκλωσαν το σπίτι του, έσπασαν την εξώπορτα και τον πυ­
ροβόλησαν μέσα από την πόρτα της κρεβατοκάμαρας. Η εισαγγελία α-
νέστειλε αργότερα τη δίωξη κατά του αστυνομικού που πυροβόλησε,
επειδή του αναγνώρισε το ελαφρυντικά ότι βρισκόταν σε «συγγνωστή
πλάνη αυτοάμυνας» στο πλαίσιο της «αντιτρομοκρατικής επιχείρη­
σης». .. Ήρθαν λοιπόν σε μένα και ισχυρίστηκαν ότι χρειάζονταν την κα­
τάθεσή μου για να μπορέσουν να προχωρήσουν τη δίωξη κατά του
μπάτσου. Αυτό που ουσιαστικά επιζητούσαν ήταν να τους πω κάτι.
6 4 1 Όμως εγώ δεν το έκανα. Τους έδιωξα κακήν κακώς.
 Τ: Σε ποια φυλακή βρέθηκες στη συνέχεια; Τα πρώτα
Μ: Το πρώτο Σαββατοκύριακο βρέθηκα στη Φρανκφούρτη μέσα σ' χρόνια χης ΚΑΡ
ένα φοβερά βρόμικο κελί. Από εκεί με πήγαν στην Καρλσρούη και τελικά
μεταφέρθηκα στο Μπυλ, σε μια πολύ μικρή φυλακή, στην οποία δεν υ­
πήρχαν πάνω από είκοσι άτομα. Με έβαλαν σε μια άδεια πτέρυγα, ό­
που δεν μπορούσα να δω ή να ακούσω κανέναν άλλον κρατούμενο.
Δεν είχα πρόσβαση ούτε σε παράθυρο, ούτε σε διάδρομο - πουθενά.
Το 1972 η κατάσταση είχε αλλάξει ριζικά. Σε μια τέτοια φυλακή όπως
του Μπυλ συνήθως οι φύλακες συμπεριφέρονταν λιγότερο απρόσωπα
στους κρατούμενους. Όταν λοιπόν κλήθηκαν να αντιμετωπίσουν εμέ­
να, ένιωσαν ανασφαλείς - κάτι που είχε ως συνέπεια να είναι διπλάσια
προσεκτικοί και αυστηροί, ώστε να αποφύγουν οποιοδήποτε λάθος.
Από την άλλη προσπαθούσαν να με προσεγγίσουν φιλικά. Και έπειτα α­
κολούθησαν οι αποφάσεις του Αρείου Πάγου που όριζαν εγγράφως τι
όφειλαν να προσέχουν. Υπήρχαν δέκα σημεία που όριζαν την απομόνω­
ση. Μέχρι τις αρχές του 1973 βρισκόμουν σε απόλυτη απομόνωση. Στη
συνέχεια με μετήγαγαν στη Νυρεμβέργη, όπου και με έβαλαν σε έναν
τελείως άδειο όροφο. Στους τοίχους και τα χαραγμένα μαγειρικά σκεύη
υπήρχαν ακόμη οι παλιοί αγκυλωτοί σταυροί. Εκεί οι υπάλληλοι είχαν ε­
ντολή να μην αλλάζουν ούτε κουβέντα μαζί μου. Ούτε καν ένα «ναι» ή
ένα «όχι». Όλα γίνονταν βουβά. Και αυτό μέσα στο όλο το σκηνικό ήταν
κάπως τρομακτικό. Εν πάση περιπτώσει δεν έμεινα και πολυ καιρό στη
Νυρεμβέργη. Στη συνέχεια με μετακινούσαν για μικρά χρονικά διαστή­
ματα από τη μια φυλακή στην άλλη, ώσπου τελικά τον Φεβρουάριο του
1974 κατέληξα στο Αμβούργο.
Τ: Πότε ξαναείδες πάλι κάποιον γνωστό σου;
Μ: Ύστερα από μια εβδομάδα ήρθε ο πρώτος δικηγόρος. Κι έπειτα
επιτράπηκε το επισκεπτήριο - όμως μόνο για τους συγγενείς. Δεν λάμ-
βανα γράμματα ούτε και επιτρεπόταν να στέλνω. Ήμουν στην απομό­
νωση.
Τ: Πώς αντεπεξήλθες στο γεγονός ότι ξαφνικά βρέθηκες στη φυ­
λακή και μάλιστα επί μια εβδομάδα σε πλήρη απομόνω ση;
Ήσουν προετοιμασμένη για κάτι τέτοιο;
Μ: Το κύριο μέλημά μου ήταν να εξακριβώσω τι συνέβη έξω. Κι αυ­
τό, επειδή το πρώτο διάστημα έχεις την αίσθηση ότι ζεις ακόμη έξω.
Αρχικά, απώθησα μέσα μου, αν και ασυνείδητα, το γεγονός ότι ήμουν
έγκλειστη. Το σημείο αναφοράς για όλες τις σκέψεις μου βρισκόταν α­
κόμη έξω. Σκέφτεσαι τις καταδρομικές αστυνομικές επιχειρήσεις, και
προσπαθείς να φανταστείς πού υπάρχουν ακόμη δυνατότητες να κατα-
φύγει κάποιος. Σκέφτεσαι τα επόμενα βήματα που πρέπει να γίνουν για
την ασφάλεια της οργάνωσης. Η φαντασία σου είναι στραμμένη προς
τα έξω. Περνάει καιρός ώσπου να προσαρμοστείς στην πραγματικότη­
τα της φυλακής και να συνειδητοποιήσεις ότι θα είναι η καθημερινότη-
τά αου οτο εξής.
Τ: Πώς μάθαινες τι πραγματικά συνέβαινε έξω;
Μ: Δεν μάθαινα σχεδόν τίποτα. Δεν είχα ραδιόφωνο. Υπήρχε ωστό- I 65
raf « A uto oo ένα μεγάφωνο το οποίο εξέπεμπε κάποιο ραδιοφωνικό πρόγραμμα,
ήταν για μα ς Αλλά μόνο μουσική. Όταν ερχόταν η ώρα των ειδήσεων, το έκλειναν α-
Α πελευθέρω ση» μέσως. Και η μουσική ήταν χάλια. Σουξεδάκια εποχής που δεν τα άντε-
χα με τίποτα. Αλλά ακόμη και αυτό το πρόγραμμα παιζόταν όταν οι υ­
πόλοιπες είχαν επιστρέφει στα κελιά τους, δηλαδή το βράδυ, αφού κα­
τά τη διάρκεια της ημέρας δούλευαν, κάτι που εγώ ως «προσωρινά
κρατούμενη» δεν ήμουν υποχρεωμένη να κάνω. Ούτε εφημερίδες είχα.
Ήταν ένα αίσθημα λες και πέφτεις σε μια βαθιά τρύπα και ξαφνικά δεν
βλέπεις και δεν ακούς τίποτα. Μονομιάς είχα αποκοπεί απ' όλα.
Τ : Μετά αποκαταστήσατε σχετικά σύντομα ένα σύστημα επικοι­
νωνίας μεταξύ σα ς...
Μ: Αυτό ήταν το λεγόμενο Info (Σ.τ.Μ .: όρος που καθιέρωσαν οι ίδι­
οι οι κρατούμενοι για το παράνομο δίκτυο επικοινωνίας μεταξύ των
κρατουμένων διαμέσου των δικηγόρων) που φτιάξαμε στα 1973/74 με
σκοπό να ανταλλάξουμε τις εμπειρίες μας από την απομόνωση, τις ε­
κτιμήσεις μας για την κατάσταση, όλα όσα θεωρούσαμε σημαντικά.
Ήταν κάτι πολύ σημαντικό για όλους μας για να κατορθώσουμε να
επιβιώσουμε. Να ανταλλάξουμε τις σκέψεις μας, πρώτα απ' όλα να α­
νακτήσουμε εκ νέου την ικανότητα άρθρωσής τους και στη συνέχεια
να διαπιστώσουμε ότι δεν επρόκειτο για την αδυναμία κάποιου ή κά­
ποιας μεμονωμένα να προσανατολιστεί σωστά στην απομόνωση, δε­
δομένης της ακραίας και παρατεταμένης αποστέρησης όλων των αι­
σθητηριακών ερεθισμάτων, αλλά αποτελούσε κοινή κατάσταση για ό­
λους.
Μπορούσαμε στη βάση των εμπειριών μας να έχουμε γραπτή επι­
κοινωνία με έξω και την εμπιστοσύνη ότι δεν υπάρχει εκεί κάποιος που
καμώνεται με τις αδυναμίες των άλλων. Ζητούμενη ήταν η ειλικρίνεια
του καθενός χωριστά απέναντι στον ίδιο του τον εαυτό και η αμοιβαία
άντληση διδαγμάτων.
Ασκήσαμε ισχυρή κριτική και αυτοκριτική και προσπαθήσαμε να α­
νακαλύψουμε τον τρόπο με τον οποίο θα μπορούσαμε να αντισταθού-
με συλλογικά εναντίον της απομόνωσής μας μέσα στις φυλακές. Κι όλο
αυτό σε μια γλώσσα που όφειλε να είναι κατά το δυνατόν σύντομη και
άμεση. Βιώναμε κι όλοι μια ακραία κατάσταση έκτακτης ανάγκης. Να
βοηθήσει ο ένας τον άλλο σημαίνει να θέτεις τα σωστά ερωτήματα.
Έπειτα από λίγο καιρό κυριάρχησε μια τάση αυτοκριτικής με κατα­
στροφικά αποτελέσματα. Έτσι λοιπόν το διακόψαμε και, πολλούς μήνες
αργότερα, αρχίσαμε να γράφουμε ανταποκρίσεις.
Τ: Ποια είναι όμως τα σωστά ερωτήματα;
Μ: Οι σωστές ερωτήσεις είναι εκείνες που ενδιαφέρονται για την
κατανόηση και όχι για την κριτική και την καταδίκη του άλλου. Δηλαδή
να δίνεις ορμή στις σκέψεις, να προωθείς νέες εξελίξεις και να μην
μπλοκάρεις ένα ερώτημα, μια αντίφαση, μια κατάσταση με μια «καταδι-
καστική απόφαση». Ανακαλύψαμε ότι είναι οι παλιές αστικές δομές που
μπορούν να κυριεύσουν στην απομόνωση κάποιον και να τον κάμψουν,
661 αν δεν τις αναγνωρίσεις.
 Επί παραδείγματι η αυτοπεριφρόνηση και τα αισθήματα ενοχής, ότι Τα πρώτα
δεν πάλεψες όσο έπρεπε... Η αυτοπεριφρόνηση ήταν ανέκαθεν προα­ χρόνια της RAF
παιτούμενο της κυριαρχίας και εφόσον καταφέρουν να παγιδεύαουν
κάποιον σ' αυτά, έχουν νικήσει. Όταν κάποιος δεν ξέρει πλέον γιατί άρ­
χισε, όταν απονεκρωθεί αυτό το ζωντανό αίσθημα, όλα χάνουν πλέον
και το νόημά τους.
Δεν ήμασταν διατεθειμένοι να παρατήσουμε τις πεποιθήσεις μας και
γι' αυτό αγωνιστήκαμε.
Τ: Αρκετά σύντομα επιλέξατε ως μέσο αγώνα την απεργία πεί­
νας. Πώς φτάσατε σε αυτή την απόφαση;
Μ :Ό ,τι κι αν κάναμε εναντίον των συνθηκών κράτησης δεν έφερνε
κανένα αποτέλεσμα. Και ταυτόχρονα ήμασταν όλοι απομονωμένοι με­
ταξύ μας, καθώς θιώναμε από την πρώτη κιόλας μέρα της κράτησής
μας συνθήκες απομόνωσης. Έτσι δεν μπορούσαμε να οργανώσουμε
κάποια εξέγερση ούτε και κάποια μεγαλύτερη ενέργεια διαμαρτυρίας.
Μας απέμενε η απεργία πείνας - ήταν το έσχατο και μοναδικό μέσο. Εί­
χαμε ήδη απεργήσει τον Ιανουάριο και τον Μάιο του 1973 πολλές ε­
βδομάδες, χωρίς να έχουμε καθορίσει επακριβώς σε τι στοχεύαμε και τι
επιδιώκαμε. Το 197410 αναδείχτηκαν και τα σημαντικότερα ερωτήματα:
«Πόσο μακριά θα πάμε; Είμαστε διατεθειμένοι να συνεχίσουμε ακόμα κι
αν κάποιος από εμάς πεθάνει; Πώς μπορούμε να προστατεύσουμε ο έ­
νας τον άλλο και κυρίως τον Αντρέας, αν του κόψουν, όπως το 1973,
και πάλι το νερό; Τι στάση κρατάμε αν επιχειρήσουν υποχρεωτική σίτι­
ση; Έχουμε περισσότερες πιθανότητες να πετύχουμε κάποιο στόχο με
μια μακρόχρονη απεργία πείνας ή όχι;»
Προσανατολιστήκαμε στις εμπειρίες του IRA από τις απεργίες πείνας
το καλοκαίρι του 1974 με τις οποίες ήθελαν να πετύχουν τη μεταφορά
τους από την Αγγλία σε φυλακές της Ιρλανδίας.
Συζητήσαμε διεξοδικά ολόκληρο το καλοκαίρι σχετικά και σκεφτήκα-
με επίσης να κλιμακώνουμε την απεργία ανάλογα με την περίσταση
προκειμένου να προστατεύσουμε κάποιον, που σημαίνει ότι δεν θα δε­
χόμαστε να πιούμε τίποτα, αλλά αμέσως μετά θα είμαστε διατεθειμένοι
να αναστείλουμε την κλιμάκωση για να μπορούμε να αντέξουμε περισ­
σότερο11. Ξεκινήσαμε τον Σεπτέμβριο του 1974.
Τ: Με την απεργία πείνας όμως εγκαταλείπετε τη ζωή σας στα
χέρια του κράτους, το οποίο εκείνη την εποχή, κατά πάσα πιθα-

10. Η συλλογική απεργία πείνας ξεκίνησε τον Σεπ τέμβριο του 1 9 7 4 και έλ η ξε
χον Φεβρουάριο του 1975. Στη διάρκειά της πέθανε ο Χόλγκερ Μάινς.
11. Σε μια επιστολή από χο παράνομο σύστημα εσω τερικής επικοινωνίας (Info)
στις 22 Σεπτεμβρίου, αμ έσ ω ς μόλις η φυλακή έκοψε το ν ερ ό σ ε κάποιους κρα­
τούμενους, αναφέρεται για παράδειγμα: «Αλλη μια φορά για το νερό: είναι σα­
φές όχι θα σταματήσουμε να πίνουμε αν κόψουν σε κάποιον το νερό. Αυχή είναι
και η καχάσταση στην οποία οφείλουμε να αντισταθούμε άμεσα μ ε ό λες μας χις
δυνάμεις: αν αρχίσουν την καχαναγκασχική οίχιση, ενώ κόβουν το ν ερ ό σ ε κά­
ποιον άλλο και εμείς κάνουμε ΑΔ (απεργία δίψας)». I 67
raf «Αυτό νότατα, δεν θα το στεναχωρούσε τίποτα λιγότερο από το να πε-
ήταν για μας θάνουν ορισμένοι από εσάς.
Απελευθέρω ση» Μ : Δεν είναι τόσο απλό, Η φυσική μας εξόντωση δεν αποτελούσε
τότε την άμεση προτεραιότητα του κράτους. Πρώτα απ' όλα ήθελε να
συντρίψει το ηθικό μας, την αντίληψη που είχαμε για την κατάσταση ό­
πως αυτή είχε διαμορφωθεί. Αυτό που πάνω απ' όλα προτιμούσε ήταν
να κατορθώσει να μας εμφανίσει ως μετανοημένους ή παράφρονες.
Γι' αυτόν το λόγο έγιναν αργότερα και οι απόπειρες ψυχιατρικοποίησης
στην περίπτωση της Ούλρικε12, Το ζήτημα γι' αυτούς ήταν να κάνουν
επίδειξη ισχύος, να αποδείξουν ότι δεν υπάρχει κανείς που μπορεί να
αντισταθεί στην παντοδυναμία τους. Έτσι ήταν σχεδιασμένες και οι
συνθήκες κράτησης. Δεν έπρεπε απλά να πεθάνουμε, αλλά να σταμα­
τήσουμε να είμαστε αυτό που ήμασταν. Και σε αυτές τις συνθήκες α­
κραίας άμυνας, οι κρατούμενοι που δεν έχουν τίποτα να χάσουν και γι'
αυτόν το λόγο ρισκάρουν συλλογικά τη ζωή τους αντιπαραθέτουν μια
ηθική δύναμη που είναι ισχυρότερη από την εξουσία. Το κράτος το ε­
ξέλαβε ως επιθετική ενέργεια που έπρεπε να κατασταλεί οπωσδήποτε.
Τον Νοέμβριο του 1974 πέθανε ο Χόλγκερ Μάινς. Τον βασάνιζαν κα­
θημερινά με την υποχρεωτική σίτιση, αλλά του παρείχαν τόσο λίγες
θερμίδες που ήταν σίγουρο ότι θα πέθαινε. Ο Ζίγκφριντ Μπούμπακ
(Siegfried Buback), ο τότε γενικός ομοσπονδιακός εισαγγελέας, εμπόδι­
σε τη μεταφορά του από το Βίτλιχ στο Στάμχαϊμ, επειδή ήξερε καλά ό­
τι τις επόμενες μέρες δεν θα υπήρχε γιατρός στο Βίτλιχ. Αργότερα είπε
ότι, έτσι κι αλλιώς, πέντε κατηγορούμενοι στο Στάμχαϊμ του έπεφταν
πολλοί.
Τ: Τι θέλατε να πετύχετε με αυτήν τη μεγάλη απεργία πείνας;
Μ: Όταν ξεκινήσαμε το αίτημα ήταν συμβίωση και κοινή μεταχείρι­
ση με τους υπόλοιπους κρατούμενους. Αυτό πρακτικά σημαίνει ότι θα
είχαμε τη δυνατότητα να συζητάμε μεταξύ μας, αλλά και με τους υπό­
λοιπους κρατούμενους που βρίσκονταν εκεί. Και ταυτόχρονα θέλαμε
φυσικά να σχηματίσει η κοινή γνώμη μια άποψη για τη μεταχείριση που
είχαμε και για τον τρόπο που σχεδιάζονταν οι επικείμενες δίκες.
Τ : Μήπως είχε και κάποια σχέση με το ότι σε εκείνες τις συνθή­
κες το 1974 δεν είχατε πλέον την ελπίδα ότι θα μπορούσε να
πραγματοποιηθεί άμεσα κάποια ενέργεια απελευθέρωσης;
Μ : Όχι. θέλα με όμως να κάνουμε κάτι από μόνοι μας. Διακόψαμε
την απεργία πείνας αφότου δεχτήκαμε την έκκληση του κομάντο της
RAF από έξω . Οι άνθρωποι που αργότερα κατέλαβαν την γερμανική
πρεσβεία της Στοκχόλμης μάς έγραψαν ότι θα επιχειρούσαν τώρα με

12. Το 1973 ανατέθηκε σ ε κάποιον ψυχίατρο εντολή διενέργειας πραγματογνω­

μ ο σ ύ ν η ς για την ικανότητα καταλογισμού τ η ς Ο ύ λ ρ ικ ε Μ άινχοφ. Επειδή το
1963 της είχε αφαιρεθεί ένα ς καλοήθης όγκος από το κεφάλι, ο ανακριτής του
Ανώτατου Ομοσπονδιακού Δικαστηρίου θέλησε τώρα να επιχειρήσει μια κατα­
ναγκαστική επ έμ β α ση εξέτ α σ η ς του εγκεφάλου μ ε νάρκω ση. Η π ρόθεσή του
681 αυτή π ροσέκρουσε σ ε έντονες αντιδράσεις και τελικά εγκαταλείφθηκε.
τα δικά τους μέσα να αλλάξουν κάτι. Διαφορετικά θα συνεχίζαμε μέχρι Τα πρώτα
να τα καταφέρουμε. χρόνια ΐης ΚΑΡ
Τ : Ο θάνατος του Χόλγκερ Μάινς δεν άλλαξε τίποτα σε αυτήν
την αποφασιστικότητά σας να συνεχίσετε την απεργία πείνας;
Μ:Όχι. Είχαμε συμφωνήσει από πριν για μια τέτοια περίπτωση, θ έ ­
λαμε η απεργία να κρατήσει όσο το δυνατόν περισσότερο. Και αυτό α­
κριβώς το πετύχαμε. Μιλάμε για πέντε μήνες. Και θα συνεχιζόταν κι άλ­
λο. Δεν θα σταματούσαμε έτσι απλά.
Τ: Πώς εξελίχτηκε στην περίπτωσή σου η απεργία πείνας; Είχες
επαφές με άλλους κρατούμενους;
Μ: Στο Αμβούργο υπάρχει το Κεντρικό Νοσοκομείο των Φυλακών.
Εκεί είχαν συγκεντρώσει τους κρατούμενους από τις περιοχές της βό­
ρειας Γερμανίας για να οργανώσουν καλύτερα την υποχρεωτική σίτιση.
Την εποχή εκείνη η κυβέρνηση αποφάσισε ότι ήταν προτιμότερο να έ­
χουμε επαφές μεταξύ μας, από το να αναπτύξουμε επαφές με άλλους
κρατούμενους. Έτσι το Δεκέμβριο του 1974 αποκτήσαμε τη δυνατότη­
τα συμβίωσης σε κελί ανά δύο άτομα για λίγες ώρες.
Τ: Και πώς εφαρμοζόταν η υποχρεωτική σίτιση;
Μ: Μια ολόκληρη στρατιά νοσηλευτών έπεφτε πάνω σε κάποιον,
τον έδεναν ή τον κρατούσαν ακίνητο, ανάλογα με το πόσοι ήταν κάθε
φορά, και του έχωναν ένα χοντρό πλαστικό σωληνάκι στο λαιμό. Με
αυτά τον τρόπο στο Αμβούργο μάς χορήγησαν μια τεράστια ποσότητα
θερμίδων. Η ίδια διαδικασία εφαρμόστηκε και στις άλλες φυλακές με α­
κραία χρήση βίας, αλλά και με ελάχιστες θερμίδες. Στη συνέχεια άρχι­
σαν να πειραματίζονται. Ο επικεφαλής γιατρός πραγματοποίησε μια πε­
ριοδεία για να παρακολουθήσει την εξέλιξη στις υπόλοιπες φυλακές.
Μετά επέστρεψε με νέα σωληνάκια και διαφορετικές σφήνες που τις έ­
χωναν μέσα στο στόμα του απεργού για να του κρατούν το στόμα α­
νοιχτό, ώστε να χώσουν μέσα το σωληνάκι. Η σύνθεση του πολτού ή
του υγρού εναλλάσσονταν. Στη συνέχεια παραμέναμε άλλη μια ώρα
δεμένοι στο κρεβάτι για να μην μπορούμε να κάνουμε εμετό.
Τ: Τι είδους αίσθηση ήταν αυτή;
Μ: Αδιανόητη οργή. Το σώμα αντιδρά έντονα, ούτε αυτό θέλει την
τροφή. Και αυτό προκαλούσε φοβερούς πόνους.
Τ: Δεν υπάρχει διαφορά ανάμεσα στο να λες ότι τώρα θα κάνου­
με μια απεργία πείνας ρισκάροντας τις ζωές μας και στο να πε­
θαίνει κάποιος πραγματικά;
Μ: Ένιωσα ένα πολύ πολύ επώδυνο συναίσθημα ακραίας απώλειας,
επειδή ο Χόλγκερ ήταν κάποιος που συμπαθούσα πολύ. Είδα όμως επί­
σης και υπό ποιες συνθήκες πέθανε. Ήταν ο ίδιος αγώνας που κάναμε
και εμείς.
Τ: Δεν φτάνει όμως κανείς στο σημείο να πει: μήπως τελικά δεν
ήταν πετυχημένη κίνηση, αφού κόστισε τη ζωή ενός από εμάς;
Μ: Όχι. Είχαμε σκεφτεί πραγματικά επί μήνες αν θα το ρισκάραμε
και αν ήταν σωστό στην κατάσταση που βρισκόμασταν. Και μέσα από
αυτήν τη διαδικασία καταλήξαμε στο συμπέρασμα ότι δεν μπορούμε να I 69
το αποφύγουμε. Σε διαφορετική περίπτωση θα μας εξόντωναν έναν έ­
ναν χωριστά.
Τ: Μετά το θάνατο του Χόλγκερ υπήρξαν κάποιοι που ήταν κά­
πως πιο απαισιόδοξοι από εσένα;
Μ : Ν αι. Υπήρξαν μερικοί που σταμάτησαν. Η Μάργκριτ Σίλερ
(Margrit Schiller) σταμάτησε, ο Γκέρχαρντ Μύλερ σταμάτησε. Έπειτα εί­
χαμε συζητήσει από πριν ότι θα έπρεπε ενδεχομένως να προχωρήσουμε
και σε απεργία δίψας' σε αυτό συμμετείχαν ορισμένοι, άλλοι πάλι όχι.
Τ : Πώς διαμορφώθηκαν οι σχέσεις σας με αυτούς που διέκοψαν
τότε οριστικά την απεργία πείνας; Σηματοδοτούσε την αποχώ­
ρησή τους από την οργάνωση; Είχε ως συνέπεια την απομόνω­
σή τους;
Μ: Η περίπτωση του Μύλερ ήταν προδιαγεγραμμένη. Την περίπτω­
ση της Μάργκριτ την αντιλήφθηκα διαφορετικά, επειδή την γνώριζα.
Αργότερα συμβίωνα πάλι μαζί της στο κελί για λίγες ώρες και μόλις οι
μπάτσοι είδαν ότι δεν αποστασιοποιείται την μετήγαγαν αμέσως στο
Λύμπεκ. Κάναμε τη διάκριση, αν ήταν μια πράξη που είχε ως στόχο να
βλάψει τους άλλους ή όχι.
Τ : Για τον Γκερντ Μύλερ η διακοπή της απεργίας πείνας ήταν η
αρχή της αποχώρησής του από τη RAF. Στη συνέχεια έγινε και έ­
νας από τους σημαντικότερους μάρτυρες κατηγορίας εναντίον
σας. Πώς είχε ενταχθεί αλήθεια στη RAF;
Μ: Ο Γκερντ Μύλερ είχε μια προλεταριακή ιστορία και ήρθε σε μας
από τη Σοσιαλιστική Κολεκτίβα Ασθενών (SPK)13 της Χαϊδελβέργης. Τη
RAF την είδε ταυτόχρονα και ως δυνατότητα να ... «ανέλθει» σε μια άλ­
λη τάξη, να αποκτήσει διαφορετικές δυνατότητες κίνησης και ευκαιρίες
από εκείνες που είχε στις μικροδουλειές του ως ανειδίκευτος εργάτης.
Παραδείγματος χάριν, όταν κάποιος μεταμφιέζεται μπορείς να καταλά­
βεις τι του αρέσει, τι έχει αξία γι' αυτόν και να αναρωτηθείς αν οι επιλο­
γές του συνδέονται μόνο με λόγους ασφαλείας ή αν κρύβουν και κάτι
άλλο από πίσω τους.
Τ: Πώς μεταμφιεζόταν αλήθεια ο Μύλερ;
Μ: Του άρεσαν το κομψό ντύσιμο και η κοσμική ζωή κατά κάποιον
τρόπο. Αυτό είχε προκαλέσει εντύπωση μέσα στην οργάνωση και προ­
σπαθήσαμε να το συζητήσουμε. Όταν στη συνέχεια τον συνέλαβαν,
δέχτηκε ακραίες πιέσεις από τον κατασταλτικό μηχανισμό. Σε πρώτη

1 3. Η Σοσιαλιστική Κολεκτίβα Α σ θ ενώ ν (ς Ρ Κ ) ιδρύθηκε το Φ εβ ρ ου ά ρ ιο του

1970 από τον Βόλφγκανγκ Χούμπερ, επιστημονικό συνεργάτη της ψυχιατρικής-
νευρολογικής πτέρυγας της Πανεπιστημιακής Κλινικής της Χαϊδελβέργης. Εκκι­
νώ ντας από τις θεω ρητικές εργασίες του Ρόναλντ Λενγκ και εκείνες του Ιταλού
αντι-ψυχιάτρου Μ πασάλια, η 5ΡΚ ανέπτυξε μια αντίληψη περί της ασθένειας
ω ς σύμ π τω μ α τ η ς καπιταλιστικής κοινωνίας και κατέληγε συμπερασματικά:
«Ν α μετατρέψ ουμε την ασθένειά μας σ ε όπλο!» Εκτός του Γκέρχαρντ Μ ύλερ,
μέλη της ςΡ Κ υπήρξαν και οι Χάνα Κράμπε, Κάρμεν Ρολ, Λουτς Τάουφ ερ, Κλά-
ους Γιούνσκε, Ζίγκφριντ Χάουζνερ και Ζιγκλίντε Χόφμαν.
φάση κατόρθωσε να το αντιμετωπίσει. Στη συνέχεια όμως οι δυνάμεις Τα πρώτα
του έφτασαν καταφανώς στα όριά τους. Αν διαβάσει κανείς τα γράμμα­ χρόνια της RAF
τα που έγραψε στην πορεία του χρόνου, μπορεί να τεκμηριώσει τα διά­
φορα στάδια μέχρι την προδοσία. Στην αρχή δεν έβρισκε κανένα νόημα
πια σε τίποτα, έπειτα άρχισε να φαντασιώνεται τι άλλα πράγματα θα
μπορούσε να κάνει πλέον έξω, τι ευκαιρίες υποτίθεται θα είχε, και έπει­
τα έθεσε τον εαυτό του «εκτός» φυλακής και αρνιόταν να παραδεχτεί
την πραγματική κατάσταση στην οποία βρισκόμασταν όλοι. Οι μπάτσοι
τα κατέγραφαν φυσικά όλα και του έκαναν συγκεκριμένες προτάσεις
στη συνέχεια. Όταν πέθανε ο Χόλγκερ στην απεργία πείνας στα 1974/75,
ο Μύλερ παραιτήθηκε αμέσως και ήρθε σε επαφή με τους μπάτσους.
Εκείνοι του υποσχέθηκαν ότι θα έβγαινε γρήγορα αν συνεργαζόταν.
Όπως και συνέβη άλλωστε.
Τ: Πώς καταλάβατε ότι ο Μύλερ συνεργάζεται με την αστυνομία
και την Ομοσπονδιακή Εισαγγελία;
Μ: Η εξέλιξή του έγινε ξεκάθαρη μέσα από τα γράμματα που για
καιρό ακόμη μας έγραφε μέσα από το παράνομο δίκτυο επικοινωνίας
και τα οποία γίνονταν ολοένα και πιο εχθρικά. Είχαμε προσέξει επίσης ό­
τι μεταφερόταν όλο και πιο συχνά στους θαλάμους επισκεπτηρίων των
φυλακών - όμως εκεί δεν βρισκόταν κανείς από τους δικηγόρους μας.
Εκτός αυτού, έξω πραγματοποιούνταν πλήθος αστυνομικών επιχειρή­
σεων που μπορούσαν να εξηγηθούν μόνο με την ύπαρξη κάποιας μαρ­
τυρίας. Και το γεγονός ότι αυτές στρέφονταν εναντίον ανθρώπων που
γνώριζε αποτέλεσε με τη σειρά του μια σαφή ένδειξη του τι συνέβαινε.
Στο τέλος δημοσιεύτηκε και μια συνέντευξή του στο περιοδικό «Στερν»
- κι όλα έγιναν ξεκάθαρα.
Τ : Τον γνώριζες καλά. Πώς ήταν αυτό το αίσθημα της προδο­
σίας από κάποιον σύντροφό σου;
Μ: Αφότου είχε ξεκινήοει να καταθέτει, μου έστειλε δυο γράμματα
στα οποία απειλούσε ότι θα με έστελνε ισόβια στη φυλακή, καθώς και
τους δικηγόρους μου για κάποιο χρονικό διάστημα, αν δεν ακολουθού­
σα κι εγώ το δρόμο του. Μετά το δεύτερο γράμμα ήρθαν οι μπάτσοι, έ­
καναν άνω κάτω το κελί μου και απαίτησαν να δημοσιοποιήσω το γράμ­
μα. Επρόκειτο για μια πολύ φτηνή και χοντροκομμένη ιστορία. Η προ­
σπάθεια του Μύλερ να δώσει προς τα έξω την εικόνα ότι όλη η συνερ­
γασία του με τις αρχές ήταν πάνω απ' όλα μια διαδικασία πολιτικού ξε-
καθαρίσματος, καθώς και το γεγονός ότι προσπάθησε να ενταχθεί στη
συνέχεια και στο SPD ήταν το επιστέγασμα όλων.
Τα συναισθήματά μου; Από τη μια ένιωθα απογοητευμένη και ήταν
μια απώλεια - στο κάτω κάτω υπήρξαν κοινές εμπειρίες και ένας κοινός
στόχος. Αυτό όμως το αίσθημα της απώλειας υποσκελίστηκε από την
οργή που ένιωσα βλέποντας κάποιον να παραδίδεται τελείως και να λει­
τουργεί αποκλειστικά πλέον ως όργανο της Ομοσπονδιακής Εισαγγε­
λίας. Εξάλλου, στη συνέχεια μετατράπηκε σε Μάρτυρα του Στέμματος
(Σ.τ.Μ.: προστατευόμενος μάρτυρας των αρχών ασφαλείας με ευνοϊκή
ποινική μεταχείριση), δίχως να υπάρχουν ακόμη τότε οι ανάλογες νομο- I 71
raf «Αυτό θετικές ρυθμίσεις - και οι καταθέσεις του, με τις οποίες εκπλήρωσε ό-
ήταν για μας λες τις ορέξεις της Ομοσπονδιακής Εισαγγελίας, επιβάρυναν σημαντικά
Α πελευθέρω ση» εμένα και άλλους. Η συνολική εντύπωση ήταν: ελεεινός.
Τ: Συναντήθηκες ξανά μαζί του στη δίκη;
Μ: Καθόταν σε απόσταση έξι μέτρων από μένα. Φορούσε ένα σωρό
φιοριτούρες, έτσι όπως του άρεσε και παλιότερα να μεταμφιέζεται
στην παρανομία. Είχε παχύνει απίστευτα και ήταν σαν πρησμένος. Έκα­
να μια δήλωση για το ρόλο του ως Μάρτυρα του Στέμματος και στη
συνέχεια αποχώρησα. Οι δημοσιογράφοι που ήταν παρόντες συνωστί­
στηκαν γύρω του επειδή τους προκαλούσε ιδιαίτερη εντύπωση. Δεν
τον θεωρούσαν άλλωστε έναν ποταπό ρουφιάνο, αλλά έναν έντιμο πο­
λιτικό επικριτή της RAF, ακριβώς όπως τον Πέτερ Γιούργκεν Μπόκ (Peter
Jürgen Boock) στη δεκαετία του ογδόντα. Τον είχαν πολύ μεγάλη ανά­
γκη. Ωστόσο σύντομα αντιμετώπισε δυσκολίες με αυτό το ρόλο, όταν
έγινε γνωστό το deal που είχε κάνει. «Του χάρισαν τα ισόβια για να λυ­
θεί η γλώσσα του» είχε γράψει τότε το «Σπίγκελ».
Τ: Που έγινε η δίκη σας;
Μ: Στο Αμβούργο. Το στήσιμο του κατηγορητηρίου δεν ήταν τότε
τόσο απλή υπόθεση, επειδή δεν υπήρχε ακόμη η παράγραφος 129α και
έτσι αντιμετώπιζαν ακόμη λίγο μεγαλύτερα αποδεικτικά προβλήματα.
Εκτός αυτού πρόθεσή τους ήταν να μην υπάρξει μία και μόνο τεράστια
δίκη. Γι' αυτόν το λόγο οι δίκες διαχωρίστηκαν. Υπήρχαν οι κατηγορίες
κατά των υποτιθέμενων «αρχηγών» που εκδικάζονταν στο Στάμχαϊμ, ε­
νώ οι υπόλοιπες δίκες διασκορπίστηκαν σε ολόκληρη τη Γερμανία. Ο
Γκερντ Μύλερ και εγώ, δηλαδή, βρεθήκαμε κατηγορούμενοι ενώπιον
του ομοσπονδιακού δικαστηρίου του Αμβούργου, εκτός αυτού υπήρχε
και η δίκη εναντίον των Μάνφρεντ Γκράσχοφ και Κλάους Γιούνσκε που
εκδικαζόταν στο Καϊζερσλάουτερν. Συζητήσαμε μεταξύ μας και με τους
δικηγόρους και στη συνέχεια αποφασίσαμε να επικεντρωθούμε όλοι στη
δίκη του Στάμχαϊμ, επειδή εκεί εκδικάζονταν οι κρίσιμες υποθέσεις.
Τ: Τι συνέπειες είχε αυτό για σένα;
Μ: Δεν τήρησα κάποια δυναμική πολιτική στάση. Έκανα απλώς τη
δήλωσή μου εναντίον του Μύλερ και δεν συμμετείχα κατά τα άλλα στη
διαδικασία. Στη συνέχεια με προσήγαγαν δυο τρεις φορές βίαια, αλλά
αυτό ήταν όλο. Η διαδικασία έτσι κι αλλιώς για μένα ήταν μια φάρσα, α­
φού κατά τη διάρκεια της μεγάλης απεργίας πείνας το 1974 είχε ψηφι­
στεί ένα ολόκληρο πακέτο νόμων που είχε ως στόχο να κάνει αδύνατη
την υπεράσπισή μας με το τρόπο που θα θέλαμε. Βασικός άξονας ήταν
μια διάταξη που στρεφόταν εναντίον της συλλογικής μας υπεράσπισης
από κοινούς δικηγόρους. Μέχρι τότε κάθε δικηγόρος είχε το δικαίωμα
να εκπροσωπήσει όποιον ήθελε από εμάς. Ξαφνικά κάθε κρατούμενος
δικαιούνταν πλέον μόνο τρεις δικηγόρους και αυτοί οι τρεις δεν επιτρε­
πόταν να υπερασπίσουν κανέναν άλλο από εμάς. Με τον τρόπο αυτό
βρεθήκαμε χωρίς δικηγόρους και ήμασταν αναγκασμένοι να προσλά-
βουμε νέους, οι οποίοι όμως δεν ήταν γνώστες του υλικού της υπόθε-
72 I σης και χρειάζονταν χρόνο να εξοικειωθούν.
 Για μένα το κύριο ζήτημα ήταν να ξεσκεπάσω δημόσια το ρόλο του Τα πρώτα
Μυλερ ως Μάρτυρα του Στέμματος. Ήθελα επίσης να ενταχθούν οι χρόνια της ΚΑΡ
προανακριτικες του καταθέσεις στη διαδικασία, ώστε να μάθουμε όλα
όσα είπε και να αποκαλυφτεί η μυστική συμφωνία που κρυβόταν από
πίσω. Όμως το υπουργείο Δικαιοσύνης είχε απαγορεύσει την πρόσβα­
ση σε αυτά τα έγγραφα, με την πρόφαση ότι θα βλάπτονταν το καλό
της χώρας αν το περιεχόμενό τους έβλεπε το φως της δημοσιότητας.
Η κατηγορία εναντίον μας ήταν «συμμετοχή σε εγκληματική ένωση», ε­
νώ ήμασταν επίσης κατηγορούμενοι για το φόνο του αστυνομικού υ­
παλλήλου Νόρμπερτ Σμιντ14. Καθώς ο Μύλερ απαλλάχτηκε από αυτή
την κατηγορία, δεν μπορούσαν παρά να αθωώσουν και εμένα. Έτσι κα­
ταδικάστηκα σε φυλάκιση τεσσεράμισι χρόνων για συμμετοχή σε «ε­
γκληματική ένωση». Και αμέσως μετά ακολούθησε η προσπάθεια να
στηθεί μια νέα δίωξη για την οποία ο Μύλερ θα πρόσφερε τις υπηρε­
σίες του. Κανονικά θα είχα βγει έξω στις αρχές του 1977. Τον Δεκέμ­
βριο όμως του 1976 εκδόθηκε νέο ένταλμα κράτησης. Μου ήταν όμως
ξεκάθαρο από πριν ότι δεν θα με αποφυλακίσουν ακριβώς επειδή γνώ­
ριζα τις καταθέσεις του Μύλερ.
Τ: Σε τι αφορούσε αυτό το νέο ένταλμα κράτησης;
Μ: Αφορούσε στη βομβιστική επίθεση κατά της στρατιωτικής βά­
σης των ΗΠΑ στη Χαϊδελβέργη και στην επίθεση κατά του Τμήματος
Ασφαλείας του Αουγκομπουργκ. Και ως αποδεικτικό μέσο χρησιμοποιή­
θηκαν αποκλειστικά οι καταθέσεις του Μύλερ.
Τ: Έτσι κι αλλιώς οι κατηγορίες εναντίον σας σχεδόν πάντα στοι-
χειοθετούνταν ελάχιστα. Γιατί δεν υπερασπίσατε τους εαυτούς
σας νομικά, αλλά χρησιμοποιήσατε τη δικαστική αίθουσα ως φό­
ρουμ για πολιτικές δηλώσεις;
Μ: Σε ένα χαμηλό επίπεδο αποκαλύψαμε με τον πλέον ξεκάθαρο
τρόπο ότι οι κατηγορίες ήταν ελάχιστα τεκμηριωμένες. Αυτό που δεν
θέλαμε ήταν, για παράδειγμα, να καλέσουμε μάρτυρες που θα κατέθε­
ταν άλλοθι και παρόμοια. Εξάλλου, όσα προηγήθηκαν της δίκης, οι με­
ταβολές της νομοθεσίας και οι συνθήκες κράτησης, μας είχαν κάνει σα­
φές ότι δεν είχαμε να κάνουμε με μια νομική διαδικασία, αλλά ότι ενερ­
γοποιούνταν η Δικαιοσύνη ως μέσο πολέμου. Στην πραγματικότητα αυ­
τό που τους ενδιέφερε ήταν να μας εξοντώσουν πολιτικά. Και ενάντια
σε αυτό δεν γινόταν να αμυνθούμε αποτελεσματικά με νομικά μέσα, ε-

1 4 .0 Νόρμπερτ Σμιντ επιχείρησε μαζί μ ε το συνάδελφό του Λέμκε τη νύχτα της

22ας Οκτωβρίου 1971 να συλλάβει μια γυναίκα και ένα ζευγάρι. Ακολούθησε α­
νταλλαγή πυροβολισμών. Ο Σμιντ δέχτηκε τέσσερις σφαίρες και πέθανε. Ο Λέμ­
κε αναγνώρισε αργότερα από φω τογραφίες τον Γκέρχαρντ Μ ύλερ ω ς τον άν­
θρωπο που πυροβόλησε. Συνοδός του τελευταίου εικάζεται ότι ήταν η Ίρμγκαρ-
ντ Μ έλερ. Η Μ άργκιτ Σίλερ, που σ υνελήφ θη λίγο αργότερα κοντά στον τόπο
του συμβάντος, σύμφωνα με τα αποτελέσματα της βαλλιστικής έρευνας δ εν εί­
χε πυροβολήσει. Στη δίκη του Στάμχαϊμ ενοχοποίησε ω ς δράστη τον Μ άρτυρα
του Στέμματος Μύλερ. I 73
raf « A uto κεί έπρεπε να δράσουμε πολιτικά - κάτι που φυσικά μας ήταν και πιο οι-
ήταν για μας κ ε ίΟ .

Απελευθέρω ση» Αρκεί να καθίσεις και να διαβάσεις πόσα πράγματα κάναμε ως προ­
φυλακισμένοι για να έχουμε παραδεκτές συνθήκες κράτησης και να κα­
ταργηθεί αυτό το σύστημα των έκτακτων μέτρων σε βάρος μας - τίπο­
τα απ' όλα αυτά δεν είχε επιτυχία. Αρκούσε μια απόφαση του Αρείου
Πάγου - και μονομιάς διαγράφονταν εβδομάδες νομικών προσπαθειών
και βαθυστόχαστων αιτιολογημένων αιτήσεων. Κι αυτό δεν συνέβη μια
φορά, αλλά γινόταν σε μόνιμη βάση. Η στάση δηλαδή που κρατήσαμε
στις δίκες δεν ήταν συνέπεια μιας αβάσιμης απόφασης που πήραμε κά­
ποια στιγμή, αλλά αποτέλεσμα των συγκεκριμένων εμπειριών μας από
τη Δικαιοσύνη.
Προτού αρχίσει η δίκη, το δικαστήριο, όπως έκανε και στο Στάμ-
χαϊμ, ζήτησε γνωμοδοτήσεις για την ικανότητά μας να παρακολουθή­
σουμε τη διαδικασία. Όλες έκριναν ότι είχαμε περιορισμένη ικανότητα
παρακολούθησης της δίκης (δύο ώρες την ημέρα) και ότι θα έπρεπε να
αρθεί εκτενώς και επειγόντως η απομόνωσή μας.
Τ : Το 1976 πέθανε η Ούλρικε Μάινχοφ μέσα στη φυλακή. Πώς
πληροφορήθηκες το θάνατό της;
Μ: Το πρωί από το ράδιο, με την άμεση προσθήκη ότι αυτοκτόνη-
σε. Εκείνη την περίοδο ήμουν ακόμη στο Αμβούργο, στο Χολστενγκλά-
τσις, και συμβίωνα για λίγες ώρες σε κοινό κελί με την Ίλζε Σταχόβιακ ή
την Κρίστα Έκες (Christa Eckes) ή την Μάργκριτ Σίλλερ. Ήμασταν σαν
ηλεκτρισμένες. Η είδηση ήταν όμοια με μια σύντομη είδηση της «Μπιλ-
ντ» τον Απρίλιο του 1972, στην οποία -όπως και τώρα- αναφερόταν ό­
τι η Ούλρικε αυτοκτόνησε λόγω «σφοδρών εντάσεων μέσα στην οργά­
νωση». Γι' αυτόν το λόγο η πρώτη μας σκέψη ήταν: αυτό δεν μπορεί να
είναι αλήθεια, ζει, αφού άλλωστε τότε ήταν μαζί μας. Όταν δεν είχε α-
πομείνει πια καμιά αμφιβολία για το θάνατό της, είχαμε υποκειμενικά τη
βεβαιότητα ότι είχε δολοφονηθεί. Είχαμε υπ' όψιν μας τα γράμματα που
μέχρι την τελευταία στιγμή είχε στείλει σε κάποιους. Σε αυτά γινόταν
ξεκάθαρη η στενή της σχέση μαζί μας, επιπλέον γνωρίζαμε τη δουλειά
της για την υπεράσπιση στο Στάμχαϊμ, με βασικό αντικείμενο να κλη­
θούν μάρτυρες από τις ΗΠΑ-κυβερνητικά στελέχη και εκπρόσωποι του
Πενταγώνου-, μέλη της γερμανικής κυβέρνησης ολόκληρης της δεκαε­
τίας του πολέμου στο Βιετνάμ, πρώην μέλη της CIA, ερευνητές σε θέ­
ματα ειρήνης - δηλαδή όλοι όσοι είχαν κάτι να πουν για την κλιμάκωση
και τη συμμετοχή της γερμανικής κυβέρνησης στον επιθετικό πόλεμο
κατά του Βιετνάμ.
Τελευταία προετοίμαζε μια αίτηση κλήτευσης του Βίλι Μπράντ ως
μάρτυρα στη δίκη, για να ερωτηθεί για τις σχέσεις του με τη CIA. Το θέ­
μα αυτό είχε μια εκρηκτική δυναμική λόγω της ιστορίας της ΟΔΓ.
Η Ούλρικε γνώριζε, όπως και εμείς, ότι σχεδιάζονταν ενέργειες απε­
λευθέρωσης - αλλά δεν γνώριζε εξίσου, όπως και εμείς οι υπόλοιποι,
πότε θα πραγματοποιηθούν και με ποιον τρόπο. Συγκεκριμένα προβλέ-
7 4 1 πονταν δύο αλληλένδετες ενέργειες που θα οργανώνονταν και θα εκτε-
λούνταν από πολλές οργανώσεις. Τελικά η πρώτη έγινε τον Ιούνιο του Τα πρώτα
1976 και ήταν η κατάληψη ενός αεροπλάνου της Air-France με προορι­ χρόνια της RAF
σμό το Έντεμπε της Ουγκάντα15, μια ενέργεια η οποία όπως εξελίχτηκε
δεν είχε την αποδοχή μας. Η δεύτερη δεν πραγματοποιήθηκε ποτέ λό­
γω των γεγονότων τότε στο Λίβανο.
Το ότι θα πραγματοποιούνταν κάποια ενέργεια με στόχο την απε­
λευθέρωση κρατουμένων το γνώριζε εξάλλου και η κρατική ασφάλεια.
Ο υπουργός εσωτερικών Μάιχοφερ (Maihofer) το παραδέχτηκε δημό­
σια στις αρχές του 1977, όταν αναγκάστηκε να δικαιολογήσει την υπό­
θεση υποκλοπών Τράουμπε (Τraube)16. Μετά την κατάληψη της γερμα­
νικής πρεσβείας στη Στοκχόλμη το 1975 από το Κομάντο Χόλγκερ
Μάινς, η κυβέρνηση Σμιτ (Schmidt) ήταν αποφασισμένη «να πράξει τα
μέγιστα» για να αποτρέψει παρόμοιες ενέργειες στο μέλλον. Και το πιο
αποτελεσματικό μέσο εντέλει είναι να σκοτώσεις τους κρατούμενους.
Από τη στιγμή που το βασανιστήριο της νεκρής πτέρυγας (Σ.τ.Μ .: λευ­
κά κελιά) και η απόπειρα ψυχιατρικοποίησής της απέτυχαν να μεταβάλ­
λουν τις απόψεις της, επέλεξαν αυτό ως λύση. Η Ούλρικε ήταν εξ αρ­
χής ο κεντρικός στόχος της «αντιτρομοκρατικής» στρατηγικής εναντίον
της RAF.
Η ξεχωριστή ιστορία της των είκοσι χρόνων αντιφασιστικής δρά­
σης, η επαναστατική της ρήξη με τις αστικές μορφές κομουνιστικής πο­
λιτικής και την αδιέξοδη νομιμοφροσύνη της αντιπολίτευσης στον πό­
λεμο του Βιετνάμ και του φοιτητικού κινήματος, και η διεθνής της φήμη
την έβαλαν στο στόχαστρο. Σ' αυτό συνηγόρησε και η εκτίμηση ότι η
«αυτοκτονία» της θα είχε λειτουργούσε αποθαρρυντικά στις οργανώ­
σεις του αντάρτικου πόλης και στα απελευθερωτικά κινήματα, αλλά και
ότι κάθε ενέργεια με στόχο την απελευθέρωση κρατουμένων έπρεπε
να εμφανιστεί ως άσκοπη. Τέλος, κάτι τέτοιο ήταν απόλυτα σύμφωνο
με το ιδεολογικό πρότυπο του ψυχολογικού πολέμου που ήθελε την ορ­
γάνωση να καταρρέει με την «εξάλειψη της κεφαλής», όπως είχε δηλώ­
σει ο επικεφαλής της Υπηρεσίας Προστασίας του Πολιτεύματος του
Αμβούργου. Το γεγονός ότι σε μας λειτούργησε διαφορετικά είναι ένα
άλλο ζήτημα.

15. Στην αεροπειρατεία αυτή συμμετείχαν οι Επαναστατικοί Πυρήνες (Revolutio­

näre Zellen/RZ) και παλαιστινιακές οργανώ σεις. Προκάλεσε τον αποτροπιασμό
τόσο διεθνώς όσο και σ ε μεγάλα τμήματα της δυτικογερμανικής αριστεράς το
γεγονός ότι κατά τη διάρκεια της αεροπειρατείας διαχωρίστηκαν οι εβραίοι από
τους μη-εβραίους επιβάτες. Το κομάντο απαίτησε την απελευθέρω ση 53 πολιτι­
κών κρατουμένων, στην πλειοψηφία Παλαιστίνιων, αλλά και έξι πολιτικών κρα­
τουμένων από την ΟΔΓ. Στις 4 Ιουλίου 1976 το αεροπλάνο δέχτηκε την εισβολή
του ισραηλινού στρατού. Στην επιχείρηση σκοτώθηκαν οι αεροπειρατές.
1 6 .0 Κλάους Τράουμπε ήταν μάνατζερ πυρηνικού εργοστασίου και ανακρίθη-
κε από την Εθνική Υπηρεσία Πληροφοριών (BND) και την Υπηρεσία Προστασίας
ίο υ Πολιτεύματος επειδή διατηρούσε επ αφ ές μ ε πολέμιους της πυρηνικής ε ­
νέργειας. I 75
καρ «Αυτό Υπήρξε μια ανεξάρτητη επιτροπή διερεύνησης του θανάτου της
ήταν χια μας που συγκροτήθηκε από διεθνείς προσωπικότητες. Στην τελική τους α-
Απελευθέρω ση» ναφορά καταλήγουν: «Δεν κατατέθηκε καμία πέραν πάσης αμφιβολίας
απόδειξη ότι η Ούλρικε Μάινχοφ ζούσε ακόμη κατά τον απαγχονισμό
της. Αντιθέτως μπορεί να προσκομιστεί η απόδειξη ότι τη χρονική στιγ­
μή που κρεμάστηκε δεν ήταν πλέον ζωντανή».
Τ : Η Ομοσπονδιακή Εισαγγελία ισχυρίστηκε τότε ότι η Ούλρικε
Μάινχοφ οδηγήθηκε στην αυτοκτονία λόγω των εσωτερικών ε­
ντάσεων στην οργάνωση, κυρίως εξαιτίας εκείνων με την Γκού-
ντρουν Ένσλιν.
Μ: Για να τεκμηριώσουν αυτόν τον ισχυρισμό χρησιμοποίησαν κά­
ποια μεμονωμένα σημειώματα που έδωσαν στη δημοσιότητα η Ομο­
σπονδιακή Εισαγγελία και το υπουργείο Δικαιοσύνης της Βάδης-Βυρτεμ-
βέργης. Όμως τα σημειώματα που είχαν ανταλλάξει η Ούλρικε με την
Γκούντρουν προέρχονταν από μια συγκεκριμένη φάση του 1975, ήταν
δηλαδή παλιότερα. Εκτός αυτού ήταν και αποσπασματικά. Τότε είχε εκ­
δηλωθεί μια πολύ συγκεκριμένη αντιπαράθεση ανάμεσα στις δύο για
ζητήματα δευτερεύουσας σημασίας - σε μια εποχή που καμιά τους δεν
είχε συνειδητοποιήσει ότι ήταν η πίεση απ' έξω που έκανε τόσο έντονη
αυτήν τη διαμάχη. Η σύγκρουση είχε επιλυθεί καιρό πριν από το θάνα­
τό της. Συζητήσαμε διεξοδικά για το θάνατο της Ούλρικε όταν ήμα­
σταν μαζί στο Στάμχαϊμ - και για την πιθανότητα να ήταν τελικά πράγ­
ματι αυτοκτονία. Στο πλαίσιο αυτό συζητήσαμε και την κατάσταση κα­
τά την οποία ένας κρατούμενος βλέπει στο θάνατο τη μόνη δυνατότη­
τα να διατηρήσει τον εαυτό του και την επαναστατική του ταυτότητα
ενάντια στην αργή καταστροφή της βούλησής του μέσα στην αγωνία
της απομόνωσης. Ήμασταν σίγουροι ότι η Ούλρικε θα το είχε πει νωρί­
τερα αν ένιωθε έτσι. Στον Αντρέας και σε εμάς τους υπόλοιπους. Δεν υ­
πήρχε άλλωστε και κανένας λόγος να κρατήσει κανείς μυστική μια τέ­
τοια κατάσταση και τα αντίστοιχα συναισθήματα - απεναντίας17.

17. Την ίδια επιχειρηματολογία ανέπτυξε και ο Γιαν Καρλ Ράσπε, ο οποίος μετά
το θάνατο της Ούλρικε Μάινχοφ τη νύχτα της 8 ης (!) προς 9η Μαΐου 1976, έ ­
κανε οτις 11 Μ αΐου στο δικαστήριο την εξή ς δήλω ση: «Δεν έχω να πω πολλά.
Πιστεύουμε ότι η Ούλρικε δολοφονήθηκε...» (Σ.τ.Μ .: Το θαυμαστικό στην ημε­
ρομηνία 8 Μαΐου υπάρχει επειδή συμπίπτει με τη μέρα της απελευθέρω σης α-
76 I πό το φασισμό -1 9 4 5 . Η Μάινχοφ ήταν γνωστή ω ς αντιφασίστρια).
κεφάλαιοτρΐτο

Το γερμανικό φθινόπω ρο και οι συνέπειες ίο υ

Το 1977 ήταν η χρονιά των κρίσεων. Τον Φεβρουάριο το «Σπίγκελ» α­

ποκάλυψε ότι η BND (Σ.τ.Μ .: υπηρεσία αντίστοιχη της ΕΥΠ, με ειδική αρ­
μοδιότητα στον «εξωτερικό εχθρό») και η Ομοσπονδιακή Υπηρεσία
Προστασίας του Πολιτεύματος είχαν τοποθετήσει κοριούς στο διαμέρι­
σμα του μάνατζερ πυρηνικού εργοστασίου Κλάους Τράουμπε και κρυ-
φάκουγαν τις συνομιλίες του, επειδή διατηρούσε επαφές με ανθρώ­
πους που «βρίσκονταν κοντά στο χώρο της πολιτικής βίας». «Κράτος
πυρηνικών ή κράτους δικαίου» αναρωτιόταν το ειδησεογραφικό περιο­
δικό. Η υπόθεση της υποκλοπής εξελίχτηκε σε σκάνδαλο και συνώνυμο
του κράτους ελέγχου - καθώς αποδείχτηκε επιπλέον όχι οι γερμανικές
μυστικές υπηρεσίες διέπραξαν πλήθος ανάλογων έκνομων ενεργειών,
κυρίως στα κελιά των κρατουμένων της RAF.
Στο μεταξύ οι πολέμιοι της πυρηνικής ενέργειας βρέθηκαν στο
στόχαστρο με μοχλό πίεσης το ζήτημα της βίας. Ύστερα από μια πε­
τυχημένη μαζική διαδήλωση στο Μπρόκντορφ τον Φεβρουάριο, ό­
που οι μη-βίαιοι και οι συγκρουσιακοί δεν επέτρεψαν τον διαχωρισμό
τους σε «καλούς και κακούς πολέμιους των πυρηνικών εργοστα­
σίων», η διαδήλωση εναντίον του πυρηνικού αντιδραστήρα στο Μαλ-
βίλ της Αλσατίας στην οποία συμμετείχαν και πολλοί αντίπαλοι των
πυρηνικών από την ΟΔΓ, χτυπήθηκε με πρωτοφανή αγριότητα από τις
γαλλικές ειδικές κατασταλτικές δυνάμεις CRS: ο θλιβερός απολογισμός
τον Ιούλιο του 1977 ήταν ένας νεκρός διαδηλωτής και πολλοί βαριά
τραυματισμένοι.
Στις 23/24 Σεπτεμβρίου, όταν πραγματοποιήθηκε διαδήλωση κατά
του πυρηνικού αντιδραστήρα στο Κάλκαρ, ήταν η σειρά του γερμανι­
κού κράτους ασφαλείας να δείξει τα δόντια του: στις μεγάλες εθνικές ο­
δούς και τις εξόδους των αυτοκινητοδρόμων είχαν εγκατασταθεί μπλό-
κα της αστυνομίας, τεθωρακισμένα περιπολούσαν, ελικόπτερα της συ-
νοριοφυλακής ακινητοποίησαν τρένα ανάμεσα σε σταθμούς. Πάνω από
20.000 διαδηλωτές/τριες δεν κατάφεραν να φτάσουν ποτέ στον τόπο
της συγκέντρωσης, 50.000 έφτασαν μέχρι το μαντρότοιχο του εργο­
στασίου. Οι πολέμιοι της πυρηνικής ενέργειας δεν είχαν υπολογίσει σε
τέτοια αστυνομοκρατία. Η διαδήλωση το κάλεσμα της οποίας είχε κάνει
μια πλατιά συμμαχία καταγράφηκε στα χρονικά του αντιπυρηνικού κινή­
ματος ως το «Σοκ του Κάλκαρ».
raf « A uto T o αντιπυρηνικά κίνημα όμως δεν αποδυναμώθηκε μόνο εξαιτίας

ή ισ ν για μας χης οκληρής σύγκρουσης με την αστυνομία, είχε επανακαθοριστεί κι

Α πελευθέρω ση» ως προς το περιεχόμενο. Η στρατιωτική σημασία του πυρηνικού προ­
γράμματος που έδινε στην ΟΔΓ τη δυνατότητα πρόσβασης στη βόμβα
βρέθηκε εκτός του οπτικού του πεδίου' στο προσκήνιο κύλησε η οικο­
λογική επιχειρηματολογία, ο φόβος για την τεχνολογική καταστροφή,
τα επαπειλούμενο μεγάλα πυρηνικά ατυχήματα.
Το 1977 η RAF επιχείρησε να απελευθερώσει τους φυλακισμένους
της. Στις 7 Απριλίου εκτελέστηκαν ο γενικός ομοσπονδιακός εισαγγελέ­
ας Ζίγκφριντ Μπούμπακ και ο οδηγός του. Στις 30 Ιουλίου έπεσε νε­
κρός ο διευθυντής της Dresdner Bank Γιούργκεν Πόντο (Jürgen Ponto)
κατά τη διάρκεια απόπειρας απαγωγής του. Στις 5 Σεπτεμβρίου απήγα-
γε τον πρόεδρο των Γερμανών εργοδοτών Χανς Μάρτιν Σλάιερ (Hans
Martin Schleyer), το «αφεντικό των αφεντικών», και σκοτώθηκαν οι συ­
νοδοί του. Σύμφωνα με το σχέδιο, ο Σλάιερ, ο οποίος όπως σημείωνε
ακόμη και η εφημερίδα «Φράνκφουρτερ Αλγκεμάινε» (FA Z) σε σχόλιό
της, «δεν τυγχάνει τόσο της συμπάθειας και τη συμπόνιας του λαού»,
θα γινόταν ανταλλαγή με έντεκα κρατούμενους.
Η αντίδραση του πολιτικού κατεστημένου ήταν αξιοπρόσεκτη.
Μέσα σε συντομότατο χρονικό διάστημα επιβλήθηκε στην πράξη ένα
καθεστώς έκτακτης ανάγκης σε όλη τη χώρα - δίχως ωστόσο να τη­
ρηθούν οι προβλεπόμενοι σε ανάλογες περιπτώσεις κανόνες. Σε πρώ­
τη φάση εξουδετερώθηκαν ευρέω ς τα εκλεγμένα πολιτικά σώματα
και εγκαταλείφθηκε η αρχή του διαχωρισμού των εξουσιών. Με το
Μικρό και Μεγάλο Επιτελείο Διαχείρισης Κρίσεων ίδρυσαν δύο απο­
φασιστικά σώματα στα οποία συγχωνεύτηκαν η εκτελεστική και η νο­
μοθετική εξουσία. Οι δικαιοδοσίες αγνοούνταν κατά βούληση. Ένα
παράδειγμα γι' αυτό ήταν η άμεση και δίχως νομική βάση επιβολή της
απόλυτης απαγόρευσης επικοινωνίας στο σύνολο των πολιτικών κρα­
τουμένων. Δεν επιτρέπονταν να βλέπονται μεταξύ τους, να δέχονται
επισκέψεις, ενώ οι τηλεοράσεις και τα ραδιόφωνα κατασχέθηκαν. Μο­
λονότι τα δικαστήρια αποφαίνονταν ότι προστατεύεται η πρόσβαση
συνηγόρων στους εντολείς τους κρατούμενους, στην πραγματικότη­
τα παρέμειναν αποκλεισμένοι με υπόδειξη της Βόννης. Ακόμη και η
δημοσιότητα απαγορεύτηκε. Επιβλήθηκε απαγόρευση μετάδοσης ει­
δήσεων, η οποία και ανακοινώθηκε στα ΜΜΕ το πρωινό της 8ης Σ ε­
πτεμβρίου. Η γερμανικές εφημερίδες και οι ραδιοφωνικοί σταθμοί κα­
θυποτάχτηκαν σε αυτόν τον έλεγχο της ελευθεροτυπίας και δεν δη­
μοσιοποιούσαν ούτε τις ειδήσεις των απαγωγέων, τις οποίες απο­
κτούσαν αδιαμεσολάβητα, αλλά τις έθεταν στη διάθεση της Κρατικής
Ασφάλειας για πραγματογνωμοσύνη. Ο διάλογος στα μίντια εκείνη
την εποχή ήταν ουσιαστικά ανύπαρκτος - η ατμόσφαιρα δε εξαιρετι­
κά ηλεκτρισμένη. Το κυνήγι των «συμπαθούντων» σημάδεψε το δη­
μόσιο κλίμα. Όποιος δεν αποστασιοποιούνταν ρητά από τη ριζοσπα­
στική αριστερά και κάθε μορφή μαχητικής δράσης κινδύνευε να μπει
7 8 1 στο στόχαστρο. Το κλίμα οξύνθηκε ακόμη περισσότερο όταν ένα πα-
λαιστινιακό κομάντο κατέλαβε ένα αεροσκάφος της Αουφτχάνζα με Το γερμανικό
Γερμανούς παραθεριστές. Το «Αάντσχουτ» δέχτηκε τη νύχτα της φθινόπωρο και
17ης προς 18η Οκτωβρίου την έφοδο της γερμανικής ειδικής κατα­ οι συνέπειες tou
σταλτικής αντιτρομοκρατικής μονάδας GSG 9, οι όμηροι απελευθερώ­
θηκαν, οι απαγωγείς σκοτώθηκαν, πλην μιας γυναίκας, της Σουχάιλα
Αντράουες (Souhaila Andrawes).
Ένα θέμα απασχολούσε ιδιαίτερα τις κεφαλές της Γερμανίας εκείνες
τις μέρες: «Δεν μπορεί ν' αλλάξει κάτι στην απογοητευτική ανισότητα
των δυνατοτήτων επιβίωσης ανάμεσα στα μέλη των εγκληματικών
συμμοριών αφ' ενός και στους καταδιωκόμενους ομήρους τους αφ' ε­
τέρου; Δεν είναι καιρός να σκεφτούμε ένα έκτακτο δίκαιο εναντίον των
τρομοκρατών;» ρωτούσε η FAZ. Η «Μπιλντ» σχολίαζε χωρίς περιστρο­
φές τη «λαϊκή απαίτηση». «Για κάθε όμηρο θα έπρεπε να εκτελούνται
δύο τρομοκράτες». Στο «Πανόραμα» κάποιος χριστιανοδημοκράτης
πολιτικός έθετε θέμα επαναφοράς της θανατικής ποινής. Και ο ιστορι­
κός Γκόλο Μαν είχε την άποψη ότι πλησιάζει η στιγμή «όπου εκείνοι οι
καταδικασμένοι για φόνο τρομοκράτες που διαβιούν με ασφάλεια στις
φυλακές θα πρέπει να μετατραπούν σε όμηροι». Η ιδέα να χρησιμοποι­
ηθούν οι κρατούμενοι της RAF ως όμηροι και να εκτελούνται συζητήθη­
κε και στο Επιτελείο Διαχείρισης Κρίσεων.
Αφότου το πρωί της 18ης Οκτωβρίου Ί 977 ο Γιαν Καρλ Ράσπε, η
Γκούντρουν Ένσλιν και ο Αντρέας Μπάαντερ βρέθηκαν πράγματι νεκροί
και η Ίρμγκαρντ Μέλερ βαριά τραυματισμένη στο Στάμχαϊμ, οι σχετικές
συζητήσεις κόπασαν. Προτού ακόμη πραγματοποιηθούν εμπεριστατω­
μένες έρευνες ανακοινώθηκε επίσημα ότι οι κρατούμενοι αυτοκτόνη-
σαν. Κόντρα σε αυτή την εκδοχή του κράτους στάθηκαν αρχικά μόνο ο­
ρισμένες αριστερές ομάδες και οι συγγενείς των νεκρών. Από τη μια, η
μοναδική επιζήσασα, η Ίρμγκαρντ Μέλερ, αντέκρουσε δυναμικά το σε­
νάριο που την ήθελε να έχει πραγματοποιήσει απόπειρα αυτοκτονίας.
Από την άλλη η επίσημη εκδοχή ήταν γεμάτη κενά και αντιφάσεις: πώς
άραγε πέρασαν πυροβόλα όπλα στην καλύτερα φυλασσόμενη φυλακή
της Γερμανίας; Γιατί ο αριστερόχειρας Μπάαντερ κρατούσε το όπλο με
το οποίο υποτίθεται ότι αυτοπυροβολήθηκε στο δεξί; Και με ποιον τρό­
πο πυροβόλησε από απόσταση τριάντα έως σαράντα εκατοστών, ό­
πως ισχυρίστηκαν δικαστικοί εμπειρογνώμονες, το πίσω μέρος της κε­
φαλής του; Δεν εξηγήθηκε επίσης γιατί το ηλεκτρικό καλώδιο με το ο­
ποίο υποτίθεται ότι κρεμάστηκε η Γκούντρουν Ένσλιν κόπηκε όταν προ­
σπάθησαν να τη βγάλουν από τη θηλιά. Είναι δυνατόν αυτό το καλώδιο
να άντεξε τους επιθανάτιους σπασμούς της Ένσλιν; Εκτός αυτού διαπι­
στώθηκαν μώλωπες στο σώμα της που δεν είχαν καμία σχέση με το
στραγγαλισμό της. Παράδοξο επίσης ήταν το γεγονός ότι το όπλο με το
οποίο φέρεται ότι πυροβολήθηκε ο Γιαν Καρλ Ράσπε δεν είχε δακτυλικά
αποτυπώματα. Παρά τις εργασίες μιας κοινοβουλευτικής εξεταστικής
επιτροπής, την ανακριτική διαδικασία αναζήτησης των αιτιών θανάτου
που ενεργοποιήθηκε κατόπιν παραγγελίας των συγγενών, τη δουλειά
μια αριστερής επιτροπής διερεύνησης και παρά τις έρευνες πολλών I 79
RAF «Αυτό δημοσιογράφων, τα πολυάριθμα ανοιχτά ερωτήματα δεν έχουν απα­
ήταν για μας ντηθεί μέχρι σήμερα ικανοποιητικά.
Α πελευθέρω ση» Στις 12 Νοεμβρίου 1977 βρέθηκε κρεμασμένη στο κελί της και η
Ίνγκριντ Σούμπερτ που ήταν κρατούμενη μέχρι τις 18 Αυγούστου 1977
στο Στάμχαϊμ και στη συνέχεια είχε μεταχθεί στις φυλακές του Στάντελ-
χαϊμ. Η Ίνγκριντ Σούμπερτ, που είχε καταδικαστεί το 1970 σε δεκατρία
χρόνια φυλάκισης, οι πιθανότητες δηλαδή να αποφυλακιστεί στο άμεσο
ορατό μέλλον ήταν πολλές, ήταν υπό επιτήρηση και ελεγχόταν ανά μι­
σή ώρα μετά το θάνατο των κρατουμένων στο Στάμχαϊμ, το κελί της
δε ερευνήθηκε εξονυχιστικά πολλές φορές, ενώ μεταφέρθηκε και σε
άλλες φυλακές λίγο πριν από το θάνατό της. Και αυτή η εκδοχή αυτο­
κτονίας παραμένει μέχρι σήμερα υπό αμφισβήτηση.
Ο Χανς Μάρτιν Σλάιερ δεν βγήκε ζωντανός από το Γερμανικό Φθι­
νόπωρο. Στις 19 Οκτωβρίου το κομάντο της RAF ανακοίνωνε μέσω του
Γερμανικού Πρακτορείου Ειδήσεων: «Υστερα από 43 μέρες θέσαμε τέ­
λος στην ελεεινή και διεφθαρμένη ύπαρξη του Χανς Μάρτιν Σλάιερ».
Μετά το τέλος της απαγωγής ξέσπασε το κυνήγι των «τρομοκρα­
τών» και των «συμπαθούντων» σε ολόκληρη τη χώρα. Σε κέντρα νεό­
τητας, σε εναλλακτικούς χώρους διασκέδασης, στους χώρους της
φοιτητικής αυτοοργάνωσης, αλλά και σε τυπικές πολυκατοικίες εισέ­
βαλαν κομάντο της αστυνομίας, μονάδες των ειδικών δυνάμεων και
εισαγγελείς. Ταινίες που εξέφραζαν μια χαλαρή συμπάθεια στους ε­
παναστατικούς απελευθερωτικούς αγώνες αποσύρονταν από τα προ­
γράμματα, θεατρικά έργα όπως η «Αντιγόνη» κατέβαιναν από τις σκη­
νές. Μια σειρά από συμβάντα που αποτέλεσαν κεντρικά θέματα του
Γ' Διεθνούς Δικαστηρίου του Ράσελ, το οποίο στηλίτευσε με δριμύτη­
τα στα 1978/79 τη λογοκρισία, την απαγόρευση εργασίας και τον πε­
ριορισμό των δικαιωμάτων νομικής υπεράσπισης στη Γερμανία, υπο­
βάλλοντας με αυτό τον τρόπο σε διεθνή κριτική το «Μοντέλο Γερμα­
νία».
Τον Ιανουάριο του 1978 οι εναλλακτικοί Spontis προετοιμάζονταν
για το συνέδριο Tunix (Σ.τ.Μ .: σκόπιμη παραφθορά του Tuh nichts, δη­
λαδή μη δουλεύεις). Πολύ ενέργεια ξοδεύτηκε για το σχηματισμό μιας
σειράς από πράσινες εναλλακτικές λίστες που θα κυρίευαν τα δημοτικά
συμβούλια, τα τοπικά κοινοβούλια και τέλος την ίδια την Ομοσπονδιακή
Βουλή. Ακόμη και το εγχείρημα της εφημερίδας «taz» το οποίο τέθηκε
σε κίνηση στα 1978/79 ήταν κατά το ήμισυ μια απάντηση στην ισοπε­
δωτική ομοφωνία των ΜΜΕ κατά το Γερμανικό Φθινόπωρο και κατά το
ήμισυ ένας δρόμος για την θεσμική ενσωμάτωση της εξωκοινοβουλευ­
τικής διαμαρτυρίας. Στενά συνδεδεμένη με την αποποίηση της ένο­
πλης επαναστατικής πολιτικής ήταν και η απόπειρα να μπει τελεία και
παύλα σε αυτό το κομμάτι της αριστερής ιστορίας στη Γερμανία. Το αί­
τημα για αμνηστία, για την απελευθέρωση των πολιτικών κρατουμέ­
νων είχε ως προαπαιτούμενο την παράλληλη αναγνώριση της αποτυ­
χίας της ένοπλης πολιτικής.
80 I
 Ό λιβερ Τόλμαϊν: Πάτε μάθατε στο Στάμχαϊμ για την απαγωγή Το γερμανικό
του Χανς Μάρτιν Σλάιερ; φθινόπωρο και
Ίρμγκαρντ Μελερ: Το ίδιο κιόλας βράδυ, στις 5 Σεπτεμβρίου 1977, οι συνέπειες του
από τις τηλεοπτικές ειδήσεις. Αίγο μετά έκανε την εμφάνισή της μια ει­
δική αστυνομική μονάδα. Μας εξανάγκασαν να μείνουμε γυμνοί, ο ρου­
χισμός μας ερευνήθηκε εξονυχιστικά και στη συνέχεια μάς κλείδωσαν
σε άδεια κελιά για να περιμένουμε μέχρι τα βαθιά μεσάνυχτα το τέλος
της αστυνομικής επιχείρησης από την Κρατική Ασφάλεια και την Ομο­
σπονδιακή Εισαγγελία. Με την πρώτη ματιά διαπιστώσαμε ότι έλειπαν
τα ραδιόφωνα, οι τηλεοράσεις, τα πικάπ, καθώς και όλα τα εξαρτήματά
τους. Εκείνη τη χρονική στιγμή είχαμε απομείνει μόνο τέσσερις στην
πτέρυγα, η Νίνα1 είχε μεταφερθεί στις 18 Αυγούστου στο Στάντελσχαϊμ
και θα επέστρεφε σύντομα κοντά μας. Μέχρι τότε έξω από τα κελιά
μας στο διάδρομο υπήρχαν ράφια που ήταν γεμάτα με βιβλία και με ό­
λα τα πράγματα που είχαμε από κοινού, όπως τα απαραίτητα για το
μπάνιο κ.τ.λ. Στις 6 Σεπτεμβρίου εκκενώθηκε ολόκληρος ο διάδρομος
και τα πράγματά μας κλειδώθηκαν αλλού. Από εκείνη τη στιγμή και με­
τά δεν επιτρεπόταν να χρησιμοποιούμε τα ίδια αντικείμενα, να τα αγγί­
ζουμε ο ένας μετά τον άλλον. Επιβλήθηκε η απόλυτη απαγόρευση επι­
κοινωνίας' όχι μόνο ενάντια σε εμάς στο Στάμχαϊμ, αλλά σε βάρος όλων
των κρατούμενων που βρίσκονταν στη φυλακή για πολιτικούς λόγους.
Εκείνη την περίοδο ο αριθμός τους ανέρχονταν σε ενενήντα.
Τ: Είχατε ξαναζήσει πριν από την απαγωγή του Σλάιερ σε ατομι­
κά κελιά;
Μ: Πιο πριν μπορούσαμε να μένουμε μαζί τη νύχτα, χωριστά οι ά­
ντρες και οι γυναίκες. Από τον Αύγουστο έμενα μαζί με την Γκούντρουν
(Ένσλιν), κυρίως γιατί κατά τη διάρκεια της απεργίας πείνας και δίψας2

1. Πρόκειται για τηνΊνγκριντ Σούμπερτ που συμμετείχε και στην ενέργεια απε­
λευθέρω σης του Μ πάαντερ. Έ χα σ ε τη ζω ή της στις 12 Ν οεμβρίου 1 97 7 στις
φυλακές του Στάντελχαϊμ. Σύμφω να με την επίσημη εκδοχή φέρεται να αυτο-
κτόνησε.
2. Πριν από την απεργία προηγήθηκε συμπλοκή των φρουρών του 7ου ορόφου
των φυλακών Στάμχαϊμ με τη μικρή ομάδα συμβίω σης τω ν φυλακισμένων που
κρατούνταν εκεί. Ήταν εκτός από τον Γιαν Καρλ Ράσπε, τον Αντρέας Μπάαντερ,
την Γκούντρουν Ένσλιν, την Ίρμγκαρντ Μ έλερ και την Ίνγκριντ Σούμπερτ και οι
Βόλφγκανγκ Μ πέερ, Χέλμουτ Πολ και Βέρνερ Χόπε. Η μικρή ομάδα συμβίωσης,
ύστερα από την καταφανώς σκηνοθετημένη αψιμαχία, διαχωρίστηκε και πάλι.
Α μέσω ς μετά οι κρατούμενοι π ροχώ ρησαν σ ε απεργία πείνας και δίψας. Στο
Στάμχαϊμ και μόνο οι κρατούμενοι απεργοί επαναφέρονταν μ ε ορό δεμένοι σε
κρεβάτια ύστερα από λιποθυμικά επεισόδια. Στις υπόλοιπες φυλακές εφαρμοζό­
ταν η υποχρεωτική σίτιση. Το δυτικογερμανικό τμήμα τ η ς Διεθνούς Αμνηστίας
με επικεφαλής τον επίσκοπο Φρεντς προσπάθησε να μεσολαβήσει σ ε αυτήν τη
σύγκρουση ανάμεσα στις αρχές και στους κρατούμενους. Ύστερα από μια συνο­
μιλία ανάμεσα στον Φρεντς και στην Γκούντρουν Ένσλιν το υπουργείο Δικαιοσύ­
νης του κρατιδίου της Βάδης-Βυρτεμβέργης ισχυρίστηκε ότι η Ένσλιν απείλησε
«με τρομοκρατικές ενέρ γειες τεράστιου μεγέθους» τον Φ ρεντς σ ε περίπτωση I 81
καρ «Αυτό ε(χε εξαοθενήσει τόσο πολύ, που αγωνιούσαμε μονίμως ότι δεν θα κα-
ΠΓαν για μας τορθώσει να επιζήσει. Τη νύχτα εκείνη μας χώρισαν και όλοι βρεθήκαμε
Απελευθέρω ση» σε ατομικά κελιά.
Τ : Σας επιστράφηκαν τα πράγματα που κατασχέθηκαν κατά τη
διάρκεια της αστυνομικής επιχείρησης;
Μ: Όχι, ύστερα από μερικές μέρες μας επέστρεψαν απλώς τα πικάπ
- όλα όσα θα μπορούσαν να εξυπηρετήσουν την ενημέρωσή μας τα
κράτησαν.
Τ : Γνωρίζατε από πριν ότι θα πραγματοποιούνταν η απαγωγή
του Σλάιερ; Είχαν υπάρξει κάποιες συμφωνίες ανάμεσα σε σας
και στους ανθρώπους που συγκρότησαν το Κομάντο Ζίγκφριντ
Χάουζνερ3 για το θέμα της απελευθέρωσής σας;
Μ: Δεν είχαν υπάρξει συνεννοήσεις με το κομάντο. Είναι γνωστό ότι
ισχυρίζονταν μονίμως τότε, αλλά και αργότερα, ότι οι κρατούμενοι κα-
τηύθυναν τις ενέργειες της ΛΑΡ από τα κελιά, αλλά αυτό είναι πέρα για
πέρα ανακριβές. Πώς θα μπορούσαμε άλλωστε να το κάνουμε; Το ότι
όμως κάτι θα συνέβαινε το είχαμε βέβαια αντιληφθεί.
Τη φάση του 1977 πρέπει να την εξετάσουμε συνολικά. Στις 7 Απρι­
λίου 1977 εκτελέστηκε από το Κομάντο Ούλρικε Μάινχοφ ο γενικός ο­
μοσπονδιακός εισαγγελέας Μπούμπακ την ίδια στιγμή που εμείς πραγ­
ματοποιούσαμε απεργία πείνας με αίτημα την άρση της απομόνωσης
και την κοινή τοποθέτηση των κρατουμένων σε ομάδες τουλάχιστον
των 15 ατόμων4. Κατά τη διάρκεια αυτής της απεργίας, μετά την εκτέ­
λεση του Μπούμπακ, ζήσαμε για πρώτη φορά την πλήρη απαγόρευση
επικοινωνίας. Ήμασταν τελείως απομονωμένοι από τον έξω κόσμο, ού­
τε καν οι συνήγοροι δεν μπορούσαν να μας επισκεφτούν. Τότε όμως
δεν υπήρχε ακόμη το νομικό πλαίσιο που επέτρεπε κάτι τέτοιο. Διαμαρ­
τυρόμενοι γι' αυτό, κατεβήκαμε επιπλέον αε απεργία δίψας. Αμέσως

που πεθάνει κάποιος κρατούμενος στην απεργία - ισχυρισμό που διέψ ευσε ο ί­
διος ο Φρεντς ω ς απολύτως αναληθή. Η απεργία πείνας και δίψας διακόπηκε τε­
λικά στις 2 Σεπτεμβρίου.
3 .0 Ζίγκφριντ Χ ά ο υ ζν ερ , παλιότερα δραστήριος στη Σοσιαλιστική Κολεκτίβα
Ασθενώ ν, ανήκε στο Κομάντο Χόλγκερ Μάινς που στις 24 Απριλίου 1975 εισέ­
βαλε στη γερμανική πρεσβεία της Στοκχόλμης και πήρε ω ς ομήρους πολλά μέ­
λη τ η ς πρεσβείας μ ε σκοπό να απελευθερώ σει όλους τους πολιτικούς κρατού­
μενους εκείνης της χρονικής περιόδου: επρόκειτο για είκοσι έξι άτομα. Από την
έκρη ξη μ έσ α οτην π ρεσβεία -ο ι διαμάχες για το αν το κομάντο προκάλεσε εκ
π αραδρομής την έκρηξη ή αν το έκανε σκόπιμα η σουηδική αστυνομία συνεχί­
ζονται μέχρι σ ή μ ερ α - τραυματίστηκε βαριά ο εικοσιτριάχρονος Χάουζνερ. Μ ο­
λονότι η κατάστασή του απ αγόρ ευε την όποια μετα φ ορά του, διακομίσθηκε
στη Γερμανία όπου και πέθανε στο νοσοκομείο των φυλακών του Στάμχαϊμ στις
5 Μαΐου 1975.
.
4 Η απεργία πείνας άρχισε στις 29 Μαρτίου 1977 και απαιτούσε μεταξύ άλλων
«μια μεταχείριση που θα ανταποκρίνεται στις ελάχιστες εγγυήσεις της Συνθήκης
τ ης Γενεύης του 1 94 9, ιδιαιτέρα στο άρθρο 3, το άρθρο 4 , το άρθρο 13, το άρ-
821 θρο 17 και το άρθρο 130» (ανακοίνωση απεργίας πείνας).
μετά ανέστειλαν την απαγόρευση της επικοινωνίας, αλλά τα αιτήματά Το γερμανικό
μας δεν είχαν ικανοποιηθεί ακόμη. φθινόπωρο και
Την εποχή εκείνη εκδηλώθηκε ένα μεγάλο κύμα διεθνούς αλληλεγ­ οι συνέπειες του
γύης: ενεργοποιήθηκε η Διεθνής Αμνηστία, εκατοντάδες θεολόγοι, Αμε­
ρικανοί, Βέλγοι, Γάλλοι και Άγγλοι δικαστές, δικηγόροι και καθηγητές νο­
μικής υποατήριξαν το αίτημα της κοινής τοποθέτησης των κρατουμέ­
νων. Στις 30 Απριλίου λάβαμε τελικά την υπόσχεση ότι θα μεταχθούν κι
άλλοι κρατούμενοι στο Στάμχαϊμ. Μετά, στις 30 Ιουλίου 1977, εκτελέ­
στηκε ο Γιούργκεν Πόντο, διευθυντής της Dresdner Bank και σύμβουλος
του Χέλμουτ Σμιτ, σε μια απόπειρα απαγωγής του. Εκτός αυτού ήταν
ααφές ότι η δίκη στο Στάμχαϊμ έβαινε προς το τέλος της και θα εκδιδό­
ταν η τελική απόφαση. Ήταν λοιπόν μια απίστευτα τεταμένη φάση
στην οποία συνέβησαν πολλά. Γι' αυτόν το λόγο και περιμέναμε ότι θα
συμβεί κάτι ακόμη - αλλά δεν ξέραμε τι. Όταν μετά ακούσαμε για τον
Σλάιερ, σκεφτήκαμε αμέσως ότι αυτό θα μπορούσε να έχει κάποια σχέ­
ση με μας. Η απαίτηση του κομάντο άλλωστε γνωστοποιήθηκε την ε­
πόμενη μέρα. Και τότε ήμασταν στην απομόνωση, χωρίς καμιά επικοι­
νωνία με οποιονδήποτε επισκέπτη και δικηγόρο.
Τ : Η εκτέλεση του γενικού ομοσπονδιακού εισαγγελέα Μπού-
μπακ, η απόπειρα απαγωγής του Γιούργκεν Πόντο, και η ομηρία
του Χανς Μάρτιν Σλάιερ, ενέργειες κατά τις οποίες σκοτώθηκαν
άνθρωποι, οδηγοί και συνοδοί, ήταν όλες ενέργειες που στόχευ­
αν σε στηρίγματα του κράτους, αλλά το μόνο που διεκδικούσαν
πολιτικά ήταν η απελευθέρωση των κρατουμένων. Τότε ασκή­
θηκε μια κριτική στη RAF ότι είναι αποκλειστικά «αντάρτικο απε­
λευθέρωσης κρατουμένων». Αυτή η γραμμή προέκυψε κατόπιν
συμφωνίας μαζί σας;
Μ: Όχι, δεν είχε υπάρξει συμφωνία μεταξύ μας. Ζητούμενα όμως
ταυτόχρονα ήταν πολύ περισσότερα από το «Λευτεριά στους φυλακι­
σμένους». Σε τέτοιες ενέργειες δεν μπορείς να δεις ξεκομμένα τα αιτή­
ματα και να πεις: αχά, θέλουν να απελευθερώσουν τους κρατούμε­
νους, ώστε λοιπόν αυτό είναι όλο. Εμείς από την πλευρά μας είδαμε τις
επιθέσεις σε αυτήν τη φάση ως προσαρμογή στη νέα κατάσταση.
Ο Πόντο ήταν ένας στόχος, που παρόμοιος δεν είχε υπάρξει μέχρι
τότε, καθώς ήταν, όπως αργότερα και ο Σλάιερ, ηγετικός οικονομικός
παράγοντας. Η επιλογή ενός τέτοιου προσώπου ανταποκρινόταν στην
ανάλυσή μας δεδομένου ότι ακριβώς τότε τέθηκαν σε κίνηση πάρα
πολλά πράγματα στην παγκόσμια αγορά. Η Ομοσπονδιακή Δημοκρατία
της Γερμανίας επιχειρούσε μέσω των μεγάλων εξαγωγικών κεφαλαίων
της να εδραιώσει την πολιτική επιρροή της σε όλο τον κόσμο. Σε αυτό
διακρίναμε μια καμπή, ότι, δηλαδή, μετά το χαμένο πόλεμο των ΗΠΑ
στο Βιετνάμ, άλλαξαν πολλά σε παγκόσμιο επίπεδο και ότι η ΟΔΓ, επειδή
έπρεπε να εκπροσωπήσει τις ΗΠΑ σε πολλές περιοχές, αποκτούσε μεγα­
λύτερη πολιτική ισχύ. Το κέντρο βάρος των συγκρούσεων δεν βρισκό­
ταν πια σε επιθέσεις σε στρατιωτικούς στόχους, αλλά σε πολιτικοοικο­
νομικούς: το κεφάλαιο αποτελεί κι αυτό ένα πολεμικό μέσο. 1S3
καρ «Αυτό Αυτά φυσικά απαιτούσε μια αναδιάρθρωση στο εσωτερικό της χώ-
πταν χία μας ρας. Στην ΟΔΓ υπήρχαν τότε ήδη πάνω από ένα εκατομμύριο άνεργοι,
Α πελευθέρω ση» παρ' όλα αυτά στη δημόσια συζήτηση κυριαρχούσε η επίθεση κατά του
«κράτους των συνδικάτων», κατά της συμμετοχής των εργαζομένων
στη λήψη των αποφάσεων, ενώ στις διαπραγματεύσεις για τους μι­
σθούς ελάχιστα πράγματα μπορούσαν κατακτηθούν χωρίς απεργίες.
Ταυτόχρονα καταβλήθηκαν τεράστιες προσπάθειες να εγκαινιαστεί μια
κοινή ευρωπαϊκή αγορά και να βελτιωθεί ο συντονισμός της ευρωπαϊκής
πολιτικής με στόχο την ομογενοποίησή της. Το 1975 πραγματοποιήθηκε
η πρώτη ευρωπαϊκή οικονομική σύνοδος κορυφής στην οποία συζητή­
θηκε συγκεκριμένα η προοπτική του ενιαίου νομίσματος. Σε αυτές τις
συνθήκες η ΟΔΓ συνιστούσε ήδη από τότε μια κινητήρια δύναμη, αλλά
υπήρχε αρκετά μεγάλη αντίσταση εναντίον ενός τέτοιου σχεδίου εξευ-
ρωπάίσμού, το οποίο βέβαια και σήμερα ακόμη δεν έχει κατορθώσει να
επιβληθεί πλήρως, αλλά ωστόσο έχει κάνει πολλά βήματα μπροστά.
Γύρω γύρω, στις πιο σημαντικές χώρες για την ευρωπαϊκή αγορά
-Ιταλία, Γαλλία, Αγγλία- σημειώθηκαν και εκεί εξελίξεις που ανησύχη­
σαν και φόβισαν το «Μοντέλο Γερμανία»: για παράδειγμα, το γεγονός ό­
τι το 1976 στην Ιταλία οι κομουνιστές παραλίγο να κέρδιζαν τις εκλο­
γές. Ορισμένα πράγματα δηλαδή εξελίσσονταν με εξαιρετικά ταχείς
ρυθμούς, όμως όχι τόσο ανώδυνα όσο θα επιθυμούσε η Βόννη. Η επί­
θεση λοιπόν υπό αυτές τις συνθήκες σε έναν επιφανή οικονομικό παρά­
γοντα σηματοδοτούσε μια νέα ποιότητα ένοπλης πολιτικής και ανταπο­
κρινόταν σε αυτό που εμείς θεωρούσαμε σημαντικό. Διακρίναμε ότι το
κομάντο έξω ανέλυε εμφανώς όμοια με εμάς τις εξελίξεις. Και γι' αυτόν
το λόγο ακριβώς το ζήτημα δεν ήταν «μόνο» η απελευθέρωση κρατου­
μένων. Κάτι τέτοιο, έτσι κι αλλιώς, δεν μπορεί να γίνει: μπορεί να απε­
λευθερώσεις κρατούμενους μόνο αν βρεις το σωστό στόχο, αν πετύ-
χεις με την επίθεσή σου ένα ευαίσθητο σημείο.
Τ : Εννοείς δηλαδή ότι η εκτέλεση του Πόντο ή η απαγωγή του
Σλάιερ προωθούσαν πολιτικά κάτι που δεν διατυπωνόταν ρητά
στις προκηρύξεις της οργάνωσης, αλλά μπορούσε, ας το πούμε
έτσι, να το «διαβάσει» κάποιος ανάμεσα στις λέξεις;
Μ: Όχι να το «διαβάσει» ανάμεσα στις λέξεις, αλλά να το αντιληφθεί
από την ίδια την ενέργεια.
Τ : Πώς βλέπεις σε αυτό το πλαίσιο την εκτέλεση του Ζίγκφριντ
Μπούμπακ5, που δεν ήταν κάποιος επιφανής οικονομικός παρά­
γοντας;

5 .0 Ζίγκφριντ Μπούμπακ κλήθηκε το 1959 από τον τότε γενικό ομοσπονδιακ

εισαγγελέα Γκύντε στην Ομοσπονδιακή Εισαγγελία και προήχθη σ ε εφέτη του
Αρείου Πάγου το 1 9 6 3 .0 α νώ τερό ς του που τον προήγαγε τότε ήταν ο ομο­
σπονδιακός εισαγγελέας Λούντβιχ Μάρτιν, εναντίον του διορισμού του οποίου
στη θέση του γενικού ομοσπονδιακού εισαγγελέα το 1963 είχε διαμαρτυρηθεί έ­
ντονα ο τότε γενικός γραμματέας του Κεντρικού Συμβουλίου των εβραίων της
841 Γερμανίας X . Γκ. φαν Ν ταμ: ο Μ άρτιν, μ έλο ς του εθνικοσοσιαλιστικού Συνδέ-
 Μ: Η ενέργεια εναντίον του Μηούμπακ ήθελε να θέσει ένα όριο Το γερμανικό
στον κατασταλτικό μηχανισμό, και γι' αυτό ήταν και η πρώτη ενέργεια φθινόπωρο και
του κύκλου επιθέσεων του 1977. Ήταν το ούμβολο της συνέχειας στην οι συνέπειες του
καταδίωξη των αντιφρονούντων μετά το 1945. Αυτός εισήγαγε τα ειδι­
κά δικαστήρια6, οργάνωσε τους μηχανισμούς διεξαγωγής ψυχολογικού
πολέμου μέσα στους οποίους έδρασε επιθετικά, επειδή ο ίδιος αντιλαμ­
βανόταν την αντιπαράθεση ως πόλεμο. Μ ε τον Μπούμπακ χτυπήθηκε
ο βασικός υπεύθυνος για την κτηνώδη πολιτική του κράτους σε βάρος
των κρατουμένων7.
Τ : Ποια ήταν τότε η σκέψη σας; Ήταν δυνατόν, κατά τη γνώμη
σας, ο θάνατος ενός οικονομικού ηγέτη να μεταβάλλει κάτι υλι­
κά; Ή μήπως, παρά τη πραγματική 6ία την οποία εμπεριέχει μια
τέτοια πράξη, επρόκειτο απλώς μια συμβολική ενέργεια;
Μ: Το κομάντο δεν είχε προσχεδιάσει το θάνατο του οικονομικού
παράγοντα, αλλά την απαγωγή του, ως τμήμα μιας μεγαλύτερης ενέρ­
γειας, Αίγο μετά την αποτυχημένη απόπειρα απαγωγής, κυκλοφόρησε
και μια σχετική ανακοίνωση του κομάντο8.

ομου Τήρησης του Ν όμου, όχι ό μω ς του ναζιστικού κόμματος, είχε διοριστεί το
1939 σ ε ηλικία τριάντα χρόνω ν ω ς λεγό μ ενος επιστημονικός συ νερ γάτη ς του
Ανώτατου Δικαστηρίου του Ράιχ στη Λειψία, εκπλήρω σε ωστόσο τη στρατιωτι­
κή του υπηρεσία εν καιρώ πολέμου στη Βερμαχχ. Ο προκάτοχός του Βόλφγκαν-
γκ Φρένκελ υποχρεώθηκε ύστερα από σύντομη θητεία να εγκαταλείψει τη θέση
του όταν αποκαλύιρθηκαν λεπτομέρειες της δράσης του κατά τη διάρκεια του Β'
Παγκοσμίου Πολέμου ω ς δημόσιου κατήγορου της εισαγγελίας του Ράιχ.
6. Η τροποποιημένη το 1 9 7 4 παράγραφος 1 2 0 του καταστατικού νόμ ου λει­
τουργίας των δικαστηρίων προβλέπει ότι σ ε αδικήματα που παρακολουθεί ο γε­
νικός ομοσπονδιακός εισαγγελέας τα εφετεία τω ν γερμανικών κρατιδίων και τα
τοπικά ειδικά τμήματα κρατικής ασφαλείας έχουν πρωτοβάθμια αρμοδιότητα -
αυτό διασφαλίζει την ιδιαίτερη πολιτική αξιοπιστία τω ν κρινόντων δικαστών.
7. Η ανακοίνωση του Κομάντο Ο ύ λρικε Μάινχοφ α ν έφ ερ ε μ ετα ξύ άλλω ν: «Ο
Μ πούμπακ ήταν υ π εύ θυ νος για τις δ ολοφ ονίες του Χ όλγκερ Μ άινς, του Ζί-
γκφρινχ Χ άουζνερ και τ η ς Ούλρικε Μ άινχοφ... θ α εμποδίσουμε τη δολοφονία
των μαχητών μας στις δυτικογερμανικές φυλακές, επειδή η Ομοσπονδιακή Ει­
σαγγελία δ εν μπορεί να επιλύοει με άλλο τρόπο παρά μ ε την εξόντω σή τους το
πρόβλημα του ότι οι κρατούμενοι δεν σταματούν να αγωνίζονται».
8. Σ ε αυτήν αναφέρονταν: « Σ ε μια κατάσταση όπου η Ομοσπονδιακή Εισαγγε­
λία και η Κρατική Ασφάλεια αιματοκυλούν τους φυλακισμένους, δ εν έχουμε πε­
ριθώρια για μακροσκελείς ανακοινώσεις. Για τον Πόντο και τις σφαίρες που τον
έπληξαν τώρα στο Ομπερούρζελ λέμε πως δεν μας ήταν και τόσο ξεκάθαρο ότι
αυτοί οι τύποι που προκαλούν πολέμους στον Τρίτο Κόσμο και εξολο θρ εύ ου ν
λαούς μένουν εμβρόντητοι μόλις η βία περάσει το δικό τους κατώφλι». Το κεί­
μενο έ φ ερ ε την υπογραφή «Σο υζά νε Άλμπρεχτ από ένα κομάντο της ϋΑΡ». Η
Σ ο υ ζά νε Αλμπρεχτ, της οποίας ο π ατέρας διατηρούσε φιλικές σ χέσεις μ ε τον
Πόντο, ανήκε αργότερα σ του ς ανανήψ αντες της ΠΑΡ που κατέφυγαν στην ΛΔΓ.
Συνελήφθη το 1990 και έκανε εκτεταμένες καταθέσεις ω ς Μ άρτυρας του Στέμ­
ματος της Ομοσπονδιακής Εισαγγελίας. Καταδικάστηκε και στο μετα ξύ έχει α ­
ποφυλακιστεί. I 85
 Και οι δύο οικονομικοί ηγέτες, ο Πόντο και ο Σλάιερ, κατείχαν τη συ­
γκεκριμένη ιστορική στιγμή κρίσιμες θέσεις, από τις οποίες λάμβαναν α­
ποφάσεις στρατηγικού χαρακτήρα, θέτοντας το ζήτημα της εξουσίας με
την απαγωγή τους και απαιτώντας την απελευθέρωση έντεκα κρατουμέ­
νων, επιδιώκονταν αποτελέσματα στη μία ή την άλλη κατεύθυνση. Δεν έ­
χουμε τώρα το χρόνο να κουβεντιάσουμε κάθε όψη, όμως σκέψου τι σου
είπα ήδη νωρίτερα: τον ενδοϊμπεριαλιστικό ανταγωνισμό, ποιος έχει την
πρωτοκαθεδρία, το κεφάλαιο των ΗΠΑ ή της ΟΔΓ, ποιες είναι οι συνέπειες
στο εσωτερικό, τι συμβαίνει στη σύγκρουση βορά - νότου...
Τ : Συζητήσατε μέσα στη φυλακή μετά την αποτυχημένη απόπει­
ρα απαγωγής του Πόντο;
Μ: Εκφράσαμε τη λύπη μας που πήγε στραβά, αλλά δεν έγιναν πε­
ραιτέρω μεγάλες συζητήσεις. Τι να λέγαμε κιόλας; Επιπλέον οι δυνατό­
τητες επικοινωνίας μέσα αλλά και με τους έξω είχαν περιοριστεί αισθη­
τά. Σχεδόν απαγορεύτηκε το επισκεπτήριο, το ταχυδρομείο μας λογο-
κρινόταν ευρέω ς. Σπάνια βλέπαμε κάποιον πλην των δικηγόρων και,
πού και πού, ορισμένων συγγενών μας, ενώ μετά την απαγωγή του
Σλάιερ και την πλήρη απαγόρευση επικοινωνίας που επιβλήθηκε τότε,
δεν είχαμε πραγματικά τη δυνατότητα καμιάς άλλης επαφής.
Τ : Τι μαθαίνατε εκείνες τις μέρες μετά την απαγωγή για τα γεγο­
νότα;
Μ: Ελάχιστα. Υπήρχε βέβαια το ραδιόφωνο της φυλακής, αλλά αυτό
το είχαμε αποσυνδέσει ήδη καιρό πριν, επειδή θεωρούσαμε ότι μας
κρυφάκουγαν μέσω αυτής της παροχής.
Τ : Υπήρχαν στοιχεία γι' αυτό;
Μ: Πολύ συχνά διαβάζαμε στην εφημερίδα «Βελτ» πράγματα που
είχαμε συζητήσει στα κελιά μας ή στα κελιά επικοινωνίας με τους δικη­
γόρους μας. Αυτά που δημοσίευε η «Βελτ» ήταν βέβαια συχνά παρα­
ποιημένα και διαστρεβλωμένα, αλλά ήταν σαφές, εξαιτίας κάποιων πο­
λύ συγκεκριμένων διατυπώσεων και περιεχομένων, ότι γνώριζαν όσα
συζητούσαμε9. Αυτό συνέβη κιόλας τη χρονιά που αποκαλύφθηκε ότι
είχαν πράγματι εγκαταστήσει κοριούς στα κελιά μας, τον Μάρτιο και
τον Απρίλιο του 1977, κατά τη διάρκεια της υπόθεσης Τράουμπε. Η δί­
κη στο Στάμχαϊμ κινδύνευε να τιναχτεί στον αέρα εξαιτίας αυτού του
γεγονότος. Η ύπαρξη και η συνεργασία της διπλής δομής ΕΥΠ-Φυλακή
επιβεβαιώθηκε.
Τ : Δηλαδή δεν είχατε πια καμιά δυνατότητα να ακούσετε το ρα­
διόφωνο της φυλακής;

9. Το υπουργείο Δικαιοσύνης της Βάδης-Βυρτμεβέργης είχε παραδεχτεί δημόσια

ότι δύο φ ο ρ ές, κατά τη διάρκεια αλλά και μετά την κατάληψη της γερμανικής
πρεσβείας στη Στοκχόλμη το 1975, καθώς και μετά τη σύλληψη του δικηγόρου
Ζίγκφριντ Χάαγκ τέλη 1976/αρχές 1977, παρακολουθούνταν οι συνομιλίες στις
φυλακές Στουτγάρδης-Στάμχαϊμ. Συνολικά επτά κελιά είχαν παγιδευτεί με κορι­
ούς από υπαλλήλους της ΕΥΠ και της Υπηρεσίας Προστασίας του Πολιτεύματος.
 Μ: Κατά βάση όχι. Εμενα όμως με μετέφεραν α' ένα κελί όπου δεν Το γερμανικό
είχε ξηλωθεί μια πρίζα. Και είχα ένα μικροσκοπικό ακουστικό που κατά- φθινόπωρο και
φερα να κρύψω στην έρευνα που μου έγινε στην άκρη του νιπτήρα και οι συνέπειες χου
αυτό το συνέδεσα στη γραμμή. Έτσι άκουγα τις ειδήσεις που μεταδίδο­
νταν αραιά και πού.
Τ: Δεν υπήρχε μεγάλος κίνδυνος να σε ανακαλύψουν αργότερα;
Μ: Βέβαια, αλλά τι να έκανα. Ήμουν πάρα πολύ προσεκτική, επειδή
οι φύλακες άνοιγαν διαρκώς τις πόρτες αιφνιδιαστικά και φυσικά δεν
θα έπρεπε να με βρουν σκυμμένη με την «ψείρα» στον τοίχο. Ήταν δη­
λαδή πολύ κουραστικό να ακούς μ' αυτό, αλλά κάτι γινόταν. Εκτός αυ­
τού, το ραδιόφωνο της φυλακής έπαιζε συνήθως μουσική και αθλητι­
κά και ήμουν υποχρεωμένη να παραμονεύω για να πετύχω τις ελάχι­
στες ειδήσεις. Έτσι όμως τουλάχιστον πληροφορήθηκα τα αιτήματα
του κομάντο.
Τ: Μπορούσες να μεταφέρεις αυτά που μάθαινες στους υπόλοι­
πους; Υπήρχε κάποια επικοινωνία ανάμεσά σας;
Μ: Φωνάζαμε ο ένας στον άλλο από κελί σε κελί - κυρίως τις νύ­
χτες. Όταν το αντιλήφθηκαν, ηχομόνωσαν τις πόρτες με στρώματα α­
φρολέξ. Εκτός αυτού, οι φωνές μας ακούγονταν με δυσκολία, επειδή έ­
καναν αντίλαλο στο διάδρομο από τότε που έβγαλαν όλα τα πράγματα
που υπήρχαν εκεί.
Τ: Υπήρχαν εκτός από αυτό τον ευκαιριακό τρόπο άλλες δυνατό­
τητες επικοινωνίας;
Μ: Όχι, άλλωστε είχε απαγορευτεί το επισκεπτήριο ακόμη και στους
δικηγόρους, που θα μπορούσαν να μας μεταφέρουν κάποιες ειδήσεις.
Τ: Το λέω, επειδή στο παρελθόν είχε υπάρξει ένα σύστημα πλη­
ροφόρησης ανάμεσα στους κρατούμενους...
Μ: Ναι, αλλά αυτό δεν λειτουργούσε από καιρό πλέον. Προσπαθή­
σαμε στη συνέχεια να αποτινάξουμε τουλάχιστον την εσωτερική απα­
γόρευση επικοινωνίας, ώστε να μπορούμε να μιλάμε μεταξύ μας - αλλά
κι αυτό αποδείχτηκε τελείως μάταιο. Οι προσπάθειες να αρθεί η απαγό­
ρευση επικοινωνίας απέτυχαν ακόμη και ενώπιον του Ομοσπονδιακού
Συνταγματικού Δικαστηρίου. Στην αρχική φάση το μέτρο βέβαια ήταν
ακόμη παράνομο, υπήρξαν μάλιστα και δικαστικές αποφάσεις που προ­
έβλεπαν την ελεύθερη πρόσβαση των συνηγόρων, οι οποίες όμως α­
πλά αγνοήθηκαν από τις διευθύνσεις των φυλακών10.

1 0 .0 εφέτης-ανακριτής του Αρείου Πάγου Κουν είχε εκδώσει στις 6 Σεπτεμβρί­

ου 1977 μια απόφαση απαγόρευσης επικοινωνίας που εξαιρούσε ρητά τους συ­
νηγόρους επειδή θ εω ρο ύ σ ε παράνομη την απαγόρευση της επικοινωνίας ανά­
μεσα σε δικηγόρους και εντολείς. Μ ε τον ίδιο τρόπο το είδε και το Εφετείο της
Φρανκφούρτης. Ο Κουν παραδέχτηκε ενώπιον δικηγόρου, που παρά την εν λό­
γω απόφαση δεν του επιτράπηκε η είσοδος στη φυλακή, ότι δεν μπορούσε να ε­
πιβάλει τη δικαστική του αρμοδιότητα, ότι δηλαδή δεν μπορούσε μ ε μια ομάδα
υπαλλήλων της Δικαιοσύνης να τα βάλει με τη φυλακή. Μ έσα σ ε συντομότατο
χρονικό διάστημα αυτό το καθεστώς νομιμοποιήθηκε με την ψήφιση του νόμου I 87
RAF « Α υ ιό Τ : Και ποια ήταν η δική σου κατάσταση; Έκτοτε ήσουν μόνη στο
ή ια ν για μας κελί. Τι έκανες όλη μέρα;
Α πελευθέρω ση» Μ: Διάβαζα, κοίταζα απ' το παράθυρο, παρατηρούσα τις αλλαγές έ­
ξω. Μπορούσα να βλέπω έξω μέσα από τριπλά κάγκελα. Αν πλησίαζα
πολύ το πρόσωπό μου μπορούσα να δω πώς μετακινούνταν οι διμοι­
ρίες των μπάτσων. Ορισμένες φορές περνούσαν τα χωράφια καλπάζο­
ντας ίλες έφιππων. Τους άκουγες κιόλας. Πρώτα χωρίζονταν, μετά ίπ­
πευαν και έπειτα επέστρεφαν πάλι πίσω. Ή μπορούσες να δεις πώς έ­
φταναν τα περιπολικά, ένα τμήμα της διαδρομής τους εν πάση περι­
πτώσει.
Τ : Υπήρχε τελικά κάποιος σε εκείνη τη φάση με τον οποίο μπο­
ρούσες να κουβεντιάσεις;
Μ : Μόνο με το γιατρό. Αλλά και μ' αυτόν δεν ήμουν πάλι μόνη, α­
φού ήταν παρόντες και οι μπάτσοι. Ξαφνικά είχε πρηστεί ο λαιμός μου,
και γι' αυτό ήθελα να με δει γιατρός και να μιλήσω μαζί του μόνη μου,
επειδήυποπτευόμουν ότι το πρήξιμο είχε σχέση με το φαγητό της φυ­
λακής. Τότε είπαν: όχι, αυτό δεν γίνεται, ούτε με το γιατρό της φυλα­
κής. Στη συνέχεια ήρθε ένας ακόμη καθηγητής που στο μεταξύ είχε
κερδίσει ως γιατρός την εμπιστοσύνη των άλλων. Ακόμη κι αυτός όμως
με εξέτασε υπό επιτήρηση.
Τ : Μέσα σε αυτή την κατάσταση απομόνωσης συμβαίνει κάποτε
να μιλάς με τον εαυτό σου;
Μ: Από μέσα σου, σίγουρα. Πρόκειται άλλωστε για μια ακραία συν­
θήκη, ένα αδιανόητο κενό. Ο χρόνος κυλάει πολύ αργά, και η ένταση εί­
ναι αδιάκοπη. Αυτή η αναμονή σε κάνει ευαίσθητο σε κάθε ήχο, κατα­
γράφεις και την παραμικρή μεταβολή που αντιλαμβάνεσαι.
Τ: Σκεφτηκες ότι θα επιτευχθεί η απελευθέρωσή σας;
Μ: Ναι, έτρεφα μεγάλες ελπίδες ότι θα μπορούσε να λειτουργήσει.
Είχα όμως και μόνιμες αμφιβολίες' σε τέτοιες καταστάσεις αμφιταλα­
ντεύεσαι. Με το πέρασμα του χρόνου όμως γινόταν σαφές ότι το Επιτε­
λείο Διαχείρισης Κρίσεων ήθελε απλώς να κερδίσει χρόνο. Απαιτούσαν
συνεχώς νέες ενδείξεις ότι Σλάιερ ζούσε, έθεταν νέους όρους και τρα­
βούσαν έτσι σε ατέρμονο μάκρος την απαγωγή. Στις 13 Σεπτεμβρίου
ήρθε να μας συναντήσει ο άνθρωπος της Ομοσπονδιακής Εγκληματο-
λογικής Υπηρεσίας, ο Κλάους (Klaus)11, για να μάθει αν δεχόμασταν να
φύγουμε και πού θα προτιμούσαμε να πάμε. Τότε η ελπίδα αναπτερώ-

απαγόρευσης κάθε επικοινωνίας με τη διαδικασία του κατεπείγοντος. Μόνο τέσ­

σερεις (!) βουλευτές της γερμανικής βουλής καταψήφισαν το νόμο στην κρίσιμη
ψηφοφορία - κανείς τους δεν είναι πια μέλος του κοινοβουλίου.
1 1 .0 Α λφ ρεντ Κ λά ου ς ήταν υπ άλληλος τ η ς ο μ ά δ α ς α σφ αλείας Βόννης τ
Ομοσπονδιακής Εγκληματολογικής Υπηρεσίας. Είχε διεξάγει και παλιότερα ανα­
κρίσεις εναντίον του παράνομου ΚΚΓ και από το 1971 ήταν επικεφαλής της ειδι­
κής επιτροπής που επικέντρω νε τη δουλειά της αποκλειστικά στη ΐίΑΡ. Ο Κλά­
ους παρακολουθούσε τα επισκεπτήρια και την αλληλογραφία, ενώ αξιολογούσε
88 I και το παράνομο δίκτυο εσωτερικής επικοινωνίας των κρατουμένων.
θηκε και πάλι κάπως, επειδή σκέφτηκα ότι θα μας ρωτούσαν μόνο στην Τ ο γερμανικό
περίπτωση που σκέφτονταν πραγματικά να μας βγάλουν έξω. φθινόπωρο και
Τ : Πώς ακριβώς κύλησε αυτό; οι αυνέπειές του
Μ: Ο Κλάους ήρθε με κάποια έγγραφα τα οποία έπρεπε να υπογρα­
φούν. Ή θελε να μάθει αν και πού ενδεχομένως θα θέλαμε να οδηγη­
θούμε.
Τ: Και; Τι απάντησες;
Μ: Είπα: «Ναι, δέχομαι να φύγω, αλλά μόνο υπό την προϋπόθεση ό­
τι η γερμανική κυβέρνηση δεν θα ζητήσει αμέσως μετά την έκδοσή μας
και πάλι». Δεν μίλησα καθόλου για πιθανούς προορισμούς, επειδή ήθε­
λα πρώτα να το συζητήσω με τους υπόλοιπους.
Τ: Συνεννοηθήκατε μεταξύ σας τι θα απαντήσετε;
Μ: Όχι. Ήταν αδύνατο. Όταν ο Κλάους ήρθε για πρώτη φορά φώ­
ναξα στους άλλους απέναντι και αμέσως μετά ενισχύθηκαν ακόμη πε­
ρισσότερο τα μέτρα απομόνωσης, επειδή βέβαια το αντιλήφθηκε12. 0
Αντρέας και εγώ μεταφερθήκαμε σε άλλα κελιά, και μάλιστα κοντά στα
γραφεία της υπηρεσίας ασφαλείας.
Τ : Και πόση ώρα παρέμεινε ο Κλάους στο κελί σου;
Μ: Καθόλου. Προχώρησα μπροστά, αε κάποιο γραφείο. Αυτά κρά­
τησε ένα τέταρτο με δέκα λεπτά.
Τ: Το ίδιο διάστημα ήρθαν κι άλλοι άνδρες της Εγκληματολογικής
Υπηρεσίας ή της Προστασίας του Πολιτεύματος με σκοπό να συ­
ζητήσουν μαζί σας;
Μ: Όχι, το Σεπτέμβριο όχι μαζί μου. Αντιλήφθηκα όμως ότι εκείνο το
διάστημα ο Αντρέας προσπάθησε να έρθει σε επαφή με το υπουργείο
Επικρατείας. Αυτό συνέβη στις 29 Σεπτεμβρίου, στις αρχές Οκτωβρίου
ήρθε πάλι ο Κλάους. Αίγο μετά ήρθε κάποιος από το υπουργείο13.
Τ: Η πρωτοβουλία του Αντρέας δεν είχε κανονιστεί μεταξύ σας;
Μ: Γνώριζα ότι το σχεδίαζε. Μας το είχε φωνάξει άλλωστε στα κελιά.
Τ : Και τι εκτιμούσες γι' αυτή την κίνηση;

1 2 .0 Στέφ αν Λουστ στο στηριγμένο σ ε αστυνομικές π ηγές και έγγραφα της

Ομοσπονδιακής Εισαγγελίας βιβλίο του αναφέρει όχι εκείνη την 13η Σεπτεμβρί­
ου ένα ς φ ρ ο υ ρ ό ς κατέγραψ ε σ ε τ ρ εις σ ε λ ίδ ε ς όσ α φ ώ ναζα ν από τα κελιά οι
κρατούμενοι ο έν α ς στον άλλο, για να ακολουθήσουν στη συνέχεια τα ειδικά
μέτρα ηχομόνωσης. Κατασκευάστηκαν βαριές πλάκες νοβοπάν επενδυμένες μ ε
αφρολέξ που κάλυψαν τις π όρτες τω ν κελιών. Εκτός αυτού ο Α ντρ έα ς Μπάα-
ντερ μεταφέρθηκε από το κελί 7 1 9 στο 7 1 5 , ενώ η Ίρμγκαρντ Μ έλ ερ στο κελί
725. Στόχος αυτών τω ν μετακινήσεων ήταν να μην έχει κανείς στο διπλανό κελί
κάποιον συγκροτούμενο του.
13. Στην τεκμηρίωση της γερμανικής κυβέρνησης για τα γεγονότα και τις απο­
φάσεις κατά τη διάρκεια τ η ς απαγωγής του Σλάιερ αναφέρεται ρητά μια ανά­
λογη επιθυμία του Μ πάαντερ να μιλήσει μ ε τον υφυπουργό Επικρατείας Σού-
λερ, αλλά τοποθετείται χρονικά μόλις στις 15 Οκτωβρίου, δηλαδή μετά την α ε­
ροπειρατεία στο «Λάντσχουτ». Σύμφωνα με την έκθεση της γερμανικής κυβέρ­
νησης μια συζήτηση με τον Μπάαντερ κατέστη εφικτή στις 17 Οκτωβρίου, δη­
λαδή λίγο πριν από το θάνατο των κρατουμένων (βλέπε ντοκουμέντα). I 89
ραρ «Αυτό Μ: θεωρούσα ότι είναι καλό να γίνει τουλάχιστον μια προσπάθεια α­
ητόν για μας πό μας για μας, για να θέσουμε και πάλι κάτι σε κίνηση και να μην καθό-
Απελευθέρωση» μαστέ απλώς να περιμένουμε. Είχαμε συζητήσει εξάλλου μετά το θάνα­
το του Πόντο, την εποχή δηλαδή που είχαμε ακόμα τη δυνατότητα να
βλεπόμαστε και που μας φαινόταν πιθανά ότι θα πραγματοποιηθεί μια
τέτοια ενέργεια απελευθέρωσης κρατουμένων, τι θα κάναμε αν φτάνα­
με σε μια τέτοια κατάσταση. Γι' αυτό το λόγο και ο Αντρέας είχε τη δυνα­
τότητα να κάνει για λογαριασμό μας αυτή την πρόταση στην έδρα της
καγκελαρίας: να πει ότι δεν θα επιστρέφουμε στην ΟΔΓ, αν αφηνόμα­
σταν ελεύθεροι, εκτός κι αν η κατάσταση στη χώρα άλλαζε ριζικά.
Τ : Πώς φτάσατε σ' αυτή την ιδέα; Μήπως ήταν μια πρώτη πα­
ραδοχή αποτυχίας της ΚΑΡ;
Μ : Όχι, καθόλου. Το αντίθετο. Κι αυτό επειδή θα κερδίζαμε κάτι:
την ελευθερία μας.
Τ : Την οποία όμως είχατε χάσει εξαιτίας του ένοπλου αγώνα...
Μ: Έλα τώρα! (γελάει) Αυτόν τον ξεκινήσαμε με στόχο την απελευ­
θέρωση. Δεν ήταν ποτέ ύψιστος στόχος μας να αγωνιστούμε ένοπλα,
κάτι θέλαμε να πετύχουμε μ' αυτά. Στο μέλλον, δηλαδή, θα μπορούσα­
με να βαδίσουμε και σε άλλους δρόμους, πολιτική δουλειά, διεθνείς ε­
παφές... Εκτός αυτού, η δέσμευση του Αντρέας δεν σήμαινε ότι δεν θα
συνεχίσει κανείς να αγωνίζεται ένοπλα, αλλά μόνο ότι εμείς δεν θα το
κάναμε πλέον.
Τ : Πώς σκεφτήκατε ότι η γερμανική κυβέρνηση θα πάρει στα σο­
βαρά μια τέτοια διαβεβαίωση; Μου θυμίζει κάπως τον υπέρτατο
ινδιάνικο λόγο τιμής: δίνουμε τώρα τα χέρια και συμφωνούμε
πανηγυρικά στα δύο, τρία αυτά σημεία... θυμίζει προβιομηχανι­
κές μορφές διεξαγωγής του πολέμου, δέκατο έβδομο, δέκατο ό­
γδοο αιώνα.
Μ: Δεν σκέφτηκα ποτέ ότι θα μπορούσες να το δεις έτσι. Φυσικά και
ήξεραν ότι ο λόγος μας ήταν δεσμευτικός, θέλαμε απλώς να ξεκαθαρί­
σουμε ότι θα διατηρούσαμε τη δυνατότητά μας να συνεχίσουμε τον α­
γώνα μας σε πολιτικό επίπεδο, αλλά τώρα πια άοπλα. Πιστεύαμε ότι αυ­
τό σε εκείνες τις συνθήκες θα μπορούσε να επηρεάσει την απόφαση
της γερμανικής κυβέρνησης. Και θα γινόταν στη βάση των όσων είχαμε
πετύχει μέχρι τ ό τ ε ...
Τ: Τι είχατε πετύχει;
Μ: Πρέπει να κοιτάξεις συνολικά τη χρονική περίοδο, την εποχή από
το 1970 ως το 1977. Σύμφωνα λοιπόν με τις δικές μας παραστάσεις σε
αυτό το διάστημα είχαμε πετύχει ένα σωρό πράγματα. Σκεφτόμασταν
μάλιστα ότι αρκετά είχαν εξελιχτεί πολύ γρηγορότερα και καλύτερα απ'
ό,τι υποθέταμε στην αρχή. Υπήρξε για παράδειγμα σε διεθνές επίπεδο
μια αυξημένη συνειδητοποίηση για το τι κράτος ήταν η ΟΔΓ - η ΟΔΓ που
μετά το 1969 κυβερνιόταν από τους σοσιαλδημοκράτες και κατέβαλε
τεράστιο κόπο να επιδειχτεί ως ένα δημοκρατικό κράτος δικαίου που
δήθεν είχε διαρρήξει πια όλους τους δεσμούς του με το φασιστικό της
901 παρελθόν. Μέσω του αγώνα μας την εποχή εκείνη και των αντιδράσε-
ων του κράτους σε αυτόν, έγινε σαφές σε πολλούς πόσο ελάχιστα είχε Τ ο γερμανικό

αλλάξει ουσιαστικό, πόσο επιθετικό παρέμενε αυτό το γερμανικό κρά- φθινόπωρο και
τος στην πραγματικότητα. Δεν είναι άλλωστε τυχαίο ότι το «Μοντέλο οι συνέπειες του

Γερμανία» είχε κακή φήμη διεθνώς και συγκεκριμένα πολλοί άνθρωποι

στην υπόλοιπη Ευρώπη, προ πάντων διανοούμενοι, κινητοποιήθηκαν
για μας καταγγέλλοντας τις ειδικές συνθήκες κράτησης και την κατα­
στολή που δεχόμασταν14.
Τ: Εννοείς μ' αυτό την επίσκεψη στις φυλακές ανθρώπων όπως
ο Ζαν-Πωλ Σαρτρ (Jean-Paul Sartre);
Μ: Ναι, και δεν ήταν μόνο ο Σαρτρ. Υπήρξαν πολιτικοί και διανοού­
μενοι από πολλές χώρες που πήραν θέση, προ πάντων από εκείνες που
έζησαν την κατοχή από τη Βέρμαχτ. Υπήρχαν και πολλοί κομουνιστές
και αντιφασίστες που στρέφονταν κατά της γερμανικής ηγεμονίας, οι ο­
ποίοι όχι μόνο μας καταλάβαιναν, αλλά χαίρονταν και επιπλέον για το
γεγονός ότι υπήρχε κάποιος στη Δυτική Γερμανία που αγωνίζεται στο ε­
σωτερικό της χώρας εναντίον αυτής της κατάστασης.
Τ: Δεν ήσασταν όμως οι μόνοι που παλεύατε εναντίον αυτού του
«Μοντέλου Γερμανία». Το Δικαστήριο Ράσελ, για παράδειγμα,
που ξεσήκωσε τότε μεγάλες αντιδράσεις στο γερμανικό Τύπο,
οργανώθηκε και συγκροτήθηκε από σοσιαλιστικές και κομουνι­
στικές ομαδοποιήσεις.
Μ: Φυσικά και δεν ήμασταν οι μόνοι. Υπήρχαν οι επιτροπές εναντίον
της απαγόρευσης εργασίας, η αντίσταση στην πολιτική για την ατομική
ενέργεια... Η δική μας πάλη είχε μια ποιοτική διαφορά, επειδή αγωνι­
στήκαμε ένοπλα κατά των γερμανικών συνθηκών και επειδή βιώναμε
τελείως απροκάλυπτα την ισχυρότερη καταστολή.
Τ: Έτσι όπως το διηγείσαι τώρα μοιάζει σαν η RAF να είχε θέσει
ήδη από τότε στο επίκεντρο του αγώνα της τη νέα ηγεμονική
ευρωπαϊκή δύναμη Γερμανία. Αν όμως ανατρέξω στις προκηρύ­
ξεις και διαβάσω τα κείμενά σας από εκείνη την εποχή ή παρατη­
ρήσω τις ενέργειές σας, μού είναι αδύνατο να διακρίνω αυτό το
πράγμα... Και επίσης αυτό που αναδείχτηκε από τις απαγωγές
και τις επιθέσεις της RAF στο Γερμανικό Φθινόπωρο δεν ήταν βέ­
βαια ο νέος γερμανικός μεγαλοϊδεατισμός, αλλά τα ερωτήματα:
είναι θεμιτό να ενδίδουμε στους τρομοκράτες; Πρέπει να απε­
λευθερώνονται οι όμηροι; Επιτρέπεται να νιώσεις «ενδόμυχη χα-

14. Το πόσο προσεκτικά π αρακολουθουνταν οι εξελ ίξεις στην ΟΔΓ και πόσο
προβληματισμένα ήταν μεγάλα τμήματα τ η ς ευρω π αϊκής κοινής γν ώ μ η ς σ ε
σχέση με την απόπειρα εξωραϊσμού της ΟΔΓ ω ς δημοκρατικό κράτος-δικαίου έ ­
γινε εξαιρετικά σαφ ές στις διαμάχες για το Δικαστήριο-Ράσελ στα 1978/79 που
κατηγορούσε τη Γερμανία για την απ αγόρευση εργασίας που επ έβ α λε σ τους
κομουνιστές, για τις διατάξεις λογοκρισίας στον ποινικό κώδικα και την εφαρμο­
γή της λογοκρισίας στην υπόλοιπη δημόσια ζω ή, την παρεμπόδιση της δουλει­
άς των συνηγόρω ν στην ποινική δίκη και την πρακτική της Υπηρεσίας Προστα­
σίας του Πολιτεύματος. I 91
καρ «Αυτό ρά»για το θάνατο ενός απεχθούς υπαλλήλου της Δικαιοσύνης,
ήταν για μας όπως ο συγγραφέας με το ψευδώνυμο «Μεσκαλέρο» από το
Απελευθέρω ση» Γκέτινγκεν για το θάνατο του γενικού ομοσπονδιακού εισαγγελέα
Μπούμπακ15;
Μ: Οι ηγεμονικές βλέψεις στη δυτική Ευρώπη ήταν μια τάση, μια
διαδικασία, που γινόταν ολοένα και πιο φανερή από τις αρχές της δεκα­
ετίας του εβδομήντα. Με αυτό ασχοληθήκαμε κυρίως στα χρόνια '73,
'74, '75 και '76, και καταγράφηκε στις δηλώσεις μας στα δικαστήρια.
Τα κομάντος δεν ανέδειξαν παραπέρα αυτή την όψη επειδή ακρι­
βώς δρούσαν μέσα σε αυτήν και θεωρούσαν ότι ήταν αντιληπτό απ'
τον καθένα. Σήμερα σκέφτομαι ότι ήταν λάθος, μια μεγάλη παράλειψη
που δεν καλύψαμε πολιτικά αυτόν το χώρο.
Ό σο για την ελεεινή κουλτούρα αυτής της χώρας δεν χρειάζεται
μάλλον να σου εξηγήσω και πολλά, για το πρόβλημα δηλαδή ότι τα ο­
κτάστηλα απηχούν τη μια και μόνο όψη...
Τ: Πώς ήταν τότε οι σχέσεις σας με άλλες ομάδες στη Γερμανία;
Πώς νομίζατε ότι σας έβλεπαν;
Μ: Υπήρχαν διάφορες και διαφορετικές σχέσεις.
Τ: Πώς ήταν το 1977; Διαβάσατε, για να αναφέρω ένα παράδειγ­
μα, τον Επικήδειο-Μπούπακ του «Μεσκαλέρο»;
Μ: Ναι. Και το βρήκαμε πολιτικά μάλλον εξοργιστικό. Είχε κάτι το τό­
σο εκφυλιστικά φαιδρό, όταν παρουσίαζε το κείμενό του ως «ρέψιμο».
Ή οι διατυπώσεις όπως «η αριστερά οφείλει να αναπτύξει μια αντίληψη
βίας/μαχητικής δράσης που να είναι διασκεδαστική και να διαθέτει την
ευλογία των μαζών που συμμετέχουν» - ήταν τελείως άτοπες και ανεπί­
καιρες. Όμως χαρακτηριστικό θεωρήσαμε φυσικά και το γεγονός ότι το
κράτος εξέλαβε το κείμενο ως έκφραση αλληλεγγύης και επακολούθη­
σαν σχεδόν υστερικές αντιδράσεις. Επιπλέον ήταν αποκαλυπτική η στά­
ση που κράτησε το κοινό της φιλελεύθερης αριστεράς. Είναι ενδεικτικό

1 5 .0 τρισέλιδος επικήδειος-Μπούμπακ που δημοσιεύτηκε το 1977 σ ε μια φο

τητική εφημερίδα του Γκέτινγκεν είχε ω ς επακόλουθο μια εκστρατεία στην κοινή
γνώμη ενάντια στους «συμπαθούντες». Κι αυτό παρ' ότι το κείμενο ήταν εξαιρε­
τικά επικριτικό απέναντι στη ΚΑΕ, Η επίθεση εναντίον του Μπούμπακ χαρακτηρι­
ζόταν εκεί ω ς «ακούσια προσφορά υπηρεσιών στη Δικαιοσύνη», ενώ εκτός αυ­
τού θεω ρούσε «τη στρατηγική των εκτελέσεων μια στρατηγική των κυρίαρχων.
Γιατί να πρέπει να την αντιγράψουμε;» Αφού δηλώνει μια «ενδόμυχη χαρά» για
το θάνατο του Μπούμπακ το κείμενο εκφράζει στο τέλος το φόβο «να μην απο­
κτήσουν οι αριστεροί που δρουν έτσι τις ίδιες δολοφονικές όψεις με εκείνες του
Μπούμπακ». Ο ανώ νυμος συγγραφέας του κειμένου δέχτηκε πλήθος μηνύσε­
ων, ασκήθηκαν διώξεις και επιβλήθηκαν χρηματικές ποινές εναντίον τοπικών ε­
φημερίδων που το αναδημοσίευσαν, ενώ καθηγητές πανεπιστημίου που ανατύ­
πωσαν το κείμενο σε μπροσούρα, το οποίο ξεσήκω σε το θυμό σχεδόν όλων, αλ­
λά το οποίο δεν γνώριζε σχεδόν κανείς, απειλήθηκαν με πειθαρχικές διώξεις και
κατηγορήθηκαν για υποκίνηση σε στάση και χρήση βίας. Σε αυτό το πλαίσιο τέ­
θηκε σ ε διαθεσιμότητα ο καθηγητής Ψυχολογίας του Πανεπιστημίου του Ανοβέ-
92 I ρου Πέτερ Μπρύκνερ.
ότι από τους καθηγητές που δημοσίευσαν το κείμενο με σκοπό να το Το γερμανικό
διαβάσουν όλοι, πολύ γρήγορα κάποιοι έσπευσαν να ζητήσουν ενοχικά φθινόπωρο και
συγγνώμη μόλις απειλήθηκαν με πειθαρχικά μέτρα16. Παρακολουθούσα­ οι συνέπειες του
με δηλαδή με ενδιαφέρον τις εξελίξεις, αλλά και κατά βάση θεωρούσαμε
καλό το γεγονός ότι κάποιος αντιπαρατίθεται στις επιθέσεις.
Τ : Ξεφύγαμε από το ζήτημα τι είχατε πετύχει και της πρότασης
του Αντρέας Μπάαντερ ότι έπειτα από μια ενδεχόμενη ανταλλα­
γή δεν θα αγωνιζόσασταν πλέον ένοπλα εναντίον της ΟΔΓ. Είχατε
αλήθεια σκεφτεί τι θα άλλο θα μπορούσατε να κάνετε ύστερα
απ' αυτό;
Μ: Για να σου απαντήσω α' αυτό πρέπει να κάνω πάλι ένα άλμα πί­
σω στην ιστορία μας: το 1976 η γερμανική κυβέρνηση ζήτησε την έκ­
δοση του Ρολφ Πάλε που είχε συλληφθεί στην Ελλάδα. Με αφορμή αυ­
τό το γεγονός, αναπτύχθηκε εκεί μια καμπάνια στην οποία συμμετείχαν
πρώην αντάρτες και αγωνιστές της αντίστασης από την εποχή που η
Ελλάδα ήταν υπό την κατοχή της γερμανικής Βέρμαχτ. Η καμπάνια είχε
ως στόχο να αποτρέψει την έκδοση. Εκεί λοιπόν αποκαλύφθηκε ένα έ­
δαφος στο οποίο θα μπορούσε να δράσει κάποιος, και μάλιστα πολιτικά
και όχι ένοπλα. Ήταν πολύ σημαντικό για μας να δούμε πώς θα μπο­
ρούσαμε να δράσουμε σε χώρες που βρέθηκαν υπό ναζιστική κατοχή
και στις οποίες είχε αναπτυχθεί αντίσταση, ποιες προοπτικές ανοίγο­
νταν εκεί, καθώς εκεί υπήρχε κάτι σε κίνηση και δεν ήταν όλα τόσο κα­
θηλωμένα όπως στην ΟΔΓ.
Τ: Όμως και αυτά τα δυτικοευρωπαϊκά κράτη ήταν οργανωμένα
καπιταλιστικά. Και σε ορισμένα, όπως στην Ιταλία, τη Γαλλία ή α­
κόμη και την Ελλάδα, υπήρχαν ένοπλες οργανώσεις που δρού-
σαν στην παρανομία...
Μ: Κι αυτό μας ήταν ξεκάθαρο. Υπήρχε όμως μια άλλη ιστορία εκεί,
μια δυνατότητα διαφορετικής πορείας και δράσης για μας.
Τ : Αυτό βάζει στη συζήτηση το ερώτημα για το ποια ήταν η θε­
ώρησή σας τότε για τη Γερμανία και τις γερμανικές συνθήκες.

16. Ο υπουργός Επιστημών τ η ς Κάτω Σα ξονία ς Έ ντουαρντ Π έσ τ ελ υ π έβαλε

στους καθηγητές πανεπιστημίου του κρατιδίου μια δήλω ση νομιμοφ ροσύνης
για να την υπογράψουν. Ο καθηγητής ΓΙέτερ Μ πρύκνερ που δέχτηκε χις ισχυ­
ρότερες επιθέσεις δεν την έλαβε, ω στόσο, ποτέ: «Στο πλαίσιο τω ν ανακρίσεων
τ η ς τοπ ικής κ υ β έρ ν η σ η ς τ η ς Κ άτω Σ α ξο ν ία ς για τ η ν έκ δ ο σ η τ ο υ κ ειμ έν ο υ
«Μ πούμπακ - ένα ς επικήδειος» δηλώ νω ότι: απορρίπτω υπό ο π οιεσδήπ οτε
συνθήκες το φόνο ή γενικότερα τη χρήση βίας στο φ ιλελεύθερο δημοκρατικό
κράτος-δικαίου που ζούμε. Για το λόγο αυτόν καταδικάζω τις τρομοκρατικές ε ­
νέργειες και ό λες τις προσπάθειες νομιμοποίησής τους. Έ χω πλήρη συνείδηση
ότι ω ς δημόσιος λειτουργός έχω μια ιδιαίτερη υποχρέωση πίστης απέναντι στο
κράτος. Αυτή απαιτεί κάτι παραπάνω από μια τυπικά σω στή, αλλά κατά τα άλ­
λα ψ υχρή, εσω τερικά αποστασιοποιημένη στάση απέναντι σ το κρά τος και το
σύνταγμα... Αποστασιοποιούμαι μ ε κάθε τρόπο από το συντάκτη και το περιε­
χόμενο του λεγόμενου «Επικήδειου Μπούμπακ». I 93
^α ρ «Αυτό Μ: Σε αυτά αναφέρθηκα και προηγουμένως εν τάχη. Για μας ήταν
ήταν για μας σημαντικά άτι είχαμε να κάνουμε με μια σοσιαλδημοκρατική κυβέρνη-
Α π ελ ευ θ φ ω σ η » ση, που στόχευε να πετύχει μέσα από ένα διαφορετικό και, εν τέλει, πιο
βατό δρόμο όσα και η Συμμαχία 0ϋυ/05υ/Ρ0Ρ πριν: μια ισχυρή, αντικο-
μουνιστική Γερμανία που δεν θα είναι υποχρεωμένη να θυμάται το πα­
ρελθόν της. Και αυτή η σοσιαλδημοκρατική πολιτική σημείωνε μεγάλες
επιτυχίες στην αδρανοποίηση της αντίστασης, την προσπάθεια ενσω­
μάτωσης και παράλυσης των κινημάτων, την εξατομίκευση πολιτικά ε­
νεργών ανθρώπων. Γι' αυτόν το λόγο ήταν πολύ σημαντικό για μας να
διαμορφώσουμε μια διεθνή κοινή γνώμη και να δείξουμε ότι το σχέδιο
αφομοίωσης έχει και τα όριά του. Και αυτό λειτούργησε σε κάποιο σχε­
τικό βαθμό. Υπάρχει μια ρήση του καγκελάριου Σμιτ που επιβεβαιώνει
πλήρως αυτή την άποψη. Είχε πει ότι λυπάται, όταν κάθε φορά που ε­
κτελείται εδώ ένας Γερμανός τρομοκράτης, γίνεται αμέσως παραπομπή
στο ναζιστικό παρελθόν της Γερμανίας.
Τ : Τώρα δίνεις μεγάλη έμφαση στις διεθνείς αντιδράσεις για τη
Ι*ΑΡ, τις συνθήκες κράτησης και την ποινική μεταχείριση, θ εω ­
ρούσατε ότι σημειώνατε εξίσου επιτυχίες και στο εσωτερικό της
Γερμανίας;
Μ: Πολύ μικρές. Δεν μπορούμε να μιλήσουμε για επιτυχίες.
Τ : Για να επιστρέφουμε στην πρόταση του Αντρέας Μπάαντερ
προς τη γερμανική κυβέρνηση - βλέπατε λοιπόν, έπειτα από μια
ενδεχόμενη απελευθέρωση, τη δυνατότητα και την προοπτική
να εντείνεται με τη δράση σας από το εξωτερικό το διεθνές εν­
διαφέρον για την ΟΔΓ; Δηλαδή, να μην πάτε, για παράδειγμα,
στη Λατινική Αμερική για να ενταχθείτε εκεί σε κάποιο απελευθε­
ρωτικό κίνημα;
Μ: Ναι. Ποτέ δεν σκέφτηκα να πάω σε κάποιο άλλο μέτωπο. Κι απ' ό­
σο γνωρίζω, ούτε και οι υπόλοιποι, θέλαμε να αλλάξουμε τις εδώ συν­
θήκες.
Τ : Έμαθες τότε αν η πρωτοβουλία του Αντρέας Μπάαντερ είχε
επιτυχία;
Μ :Έμαθα ότι δεν προσήλθε ο ίδιος ο τότε υπουργός Επικρατείας
Σούλερ, αλλά έστειλε ένα συνεργάτη του.
Τ : Το θεωρήσατε κακό σημάδι;
Μ: Όχι. Εμάς μας ενδιέφερε ότι τουλάχιστον κάτι συνέβαινε, ότι κάτι
κινείται. Κακό θα ήταν αν η καγκελαρία δεν αντιδρούσε καθόλου.
Τ : Πόσο σημαντικό ήταν αλήθεια για σας τότε να βγείτε έξω; Το
1977 είχατε διανύσει ήδη πέντε, έξι χρόνια στη φυλακή, υπό ιδι­
αίτερα σκληρές συνθήκες.
Μ: Το να βγούμε από εκεί μέσα ήταν για μας εξαιρετικά σημαντικό. Κι
αυτό επειδή η κράτησή μας δεν σήμαινε μόνο μια τεράστια περιστολή
των δυνατοτήτων μας για δράση και επικοινωνία. Αντιληφθήκαμε πόσο
μας έπληξαν προσωπικά οι συνθήκες κράτησης, ότι αρρωσταίναμε, εξα­
σθενούσαμε σωματικά. Για μένα τότε ήταν αδιανόητο ότι θα παραμείνω
941 άλλα είκοσι χρόνια στη φυλακή. Ακριβώς το ίδιο ίσχυε και για τους υπό-
λοιπούς. Ο χρόνος που είχαμε ζήσει στη φυλακή μέχρι τότε -και ορισμέ­ Τ ο γερμανικό
νοι δεν βγήκαν ζωντανοί από εκεί, η Ούλρικε Μάινχοφ, ο Χόλγκερ Μάινς, φθινόπωρο και
ο Ζίγκφριντ Χάουζνερ, η Καταρίνα Χάμερσμιτ- ήταν ήδη πάρα πολύς. οι συνέπειές ίου
Τ: Τι ακολούθησε την αρχική πρωτοβουλία του Αντρέας Μπάα-
ντερ; Τι πληροφορίες λάμβανες το επόμενο διάστημα, για παρά­
δειγμα, από το ραδιόφωνο της φυλακής, απ' το οποίο μπορού­
σες ακόμη να ενημερώνεσαι; Και ποιον άλλο είδες;
Μ: Η επόμενη σημαντική είδηση που άκουσα απ' το ραδιόφωνο της
φυλακής ήταν η αεροπειρατεία του σκάφους της Λουφτχάνζα «Λά-
ντσχουτ» από το Κομάντο Μάρτυρας Χαλιμέ (Σ.τ.Μ .: ψευδώνυμο της
δολοφονημένης στο Έντεμπε Μπριγκίτε Κουλμαν που σημαίνει «όμορ­
φη καμήλα») στις 13 Οκτωβρίου. Πέρασε κάποιο διάστημα μέχρι να γί­
νουν σαφή τα αιτήματα του κομάντο. Και στη συνέχεια ειπώθηκε πως
κάποιο αεροπλάνο βρίσκεται καθ' οδόν με σκοπό να απελευθερώσει
τους ομήρους του «Αάντσχουτ». Τελικά διαψεύστηκε, και αυτό ήταν
και το τελευταίο που άκουσα.
Τ : Τι σκεφτήκατε όταν έγινε η αεροπειρατεία στο «Αάντσχουτ»;
Φάνηκε παράξενο που μεσολάβησε ένα παλαιστινιακό κομάντο
καταλαμβάνοντας ένα αεροσκάφος με παραθεριστές. Αυτό αντι-
στρατεύονταν τις βασικές σας αρχές, όπως προέκυψε και μετά,
από τη θέση που πήρε ο Αντρέας Μπάαντερ.
Μ: Για τον Αντρέας θα προσθέσω μετά κάτι ακόμη. Δεν με εξέπληξε
τόσο πολύ, επειδή λίγο νωρίτερα, στις 28 Σεπτεμβρίου, πραγματοποιή­
θηκε μια αεροπειρατεία οε σκάφος των ιαπωνικών αεροπορικών γραμ­
μών (|Αί) και η κυβέρνηση εκεί μια μέρα μετά αποφάσισε να ικανοποιή­
σει τα αιτήματα και να αφήσει ελεύθερους εννέα πολιτικούς κρατούμε­
νους. Ήμουν διχασμένη. Στα μάτια μου ήταν ένα μέσο που είχε εξαντλη­
θεί. Από την άλλη ήλπιζα παρ' όλα αυτά ότι αυτή η κατάληψη θα μπο­
ρούσε να αποτελέσει ακόμη μια ευκαιρία για μας, ότι ίσως έδινε την ευ­
καιρία στην ομοσπονδιακή κυβέρνηση να μεταβάλλει τη σκληρή της
στάση, εμφανιζόμενη ως σωτήρας των ομήρων, αφήνοντάς μας ελεύ­
θερους. Μέσα όμως στις συνθήκες απαγόρευσης κάθε επικοινωνίας,
χωρίς τη δυνατότητα συνομιλίας με κάποιον, παρά μόνο φωνάζοντας
στα κελιά, και χωρίς επαρκείς πληροφορίες και γνώσεις για την κατάστα­
ση, μου ήταν δύσκολο να εκτιμήσω επακριβώς τις συνέπειες της αερο­
πειρατείας του «Αάντσχουτ». Το ότι επρόκειτο για ένα παλαιστινιακό κο­
μάντο είχε να κάνει με την κοινή μας ιστορία. Ήταν μια πράξη βαθιάς αλ­
ληλεγγύης. Αυτό ήταν το σημαντικότερο σε αυτή την κατάσταση.
Τ : Υπήρχε μια κοινή ιστορία. Υπήρχε και ένα κοινό παρών;
Μ: Με εμάς στη φυλακή, φυσικά όχι, αλλά μπορούσα να υποθέσω
ότι έξω υπήρχαν ακόμη ορισμένοι δεσμοί.
Τ : Έκανες προσπάθειες, αφότου έμαθες για την αεροπειρατεία
του «Αάντσχουτ», να έρθεις σε επαφή με τους άλλους;
Μ: Τους ενημέρωσα.
Τ: Είχαν δεχτεί κάποια κεντρική αναφορά;
Μ: Κεντρική αναφορά; Το πληροφορήθηκαν κι αυτοί όπως και εγώ. 195
raf « A uto Πρέπει να φανταστείς την κατάσταση τότε: βρισκόμασταν για έξι εβδσ-
ήταν για μας μάδες περίπου σε καθεστώς στέρησης κάθε επικοινωνίας, είχαμε πίσω
Απελευθέρω ση» μας μια απεργία πείνας και δίψας, δεν είχαμε τη δυνατότητα να συνομι­

λήσουμε με κανέναν κανονικά, δεν είχαμε καμιά πληροφόρηση και ξέ­

ραμε ότι παίζονταν πάρα μα πάρα πολλά. Όλα αυτά μας είχαν εξουθε­
νώσει πολύ. Η αεροπειρατεία του «Αάντσχουτ» ήταν μια αιφνιδιαστική
εξέλιξη. Και αναπτέρωσε τις ελπίδες μας ότι αυτή η τρομακτική μετέω­
ρη κατάσταση θα σταματήσει και ότι θα οδηγηθούμε σε μια λύση.
Τ: Ελπίζατε ακόμη εκείνη τη χρονική στιγμή ότι θα μπορούσε να
υπάρξει μια θετική έκβαση;
Μ: Πριν από την αεροπειρατεία στο «Αάντσχουτ» όχι πια. Ήταν ιδι­
αίτερα ξεκάθαρο ότι το Επιτελείο Διαχείρισης Κρίσεων έπαιζε με το
χρόνο και δεν σκόπευε να μας αφήσει ελεύθερους και επιπλέον είχε ε­
γκαταλείψει τον Χανς Μάρτιν Σλάιερ.
Τ: Είχ α τε α λ ή θ ε ια κάποια εικ όνα για τ ο ποια ή τ α ν η RAF ε κ εί έ ξ ω ;
Μ: Ξέραμε ποιοι καταζητούνταν. Ξέραμε ότι υπάρχει η RAF και ότι,
κρίνοντας από αυτά που έκαναν, θα έπρεπε να είναι πάρα πολλοί. Και ξέ­
ραμε ότι κάποια άτομα που γνωρίζαμε προσωπικά ήταν οργανωμένα
στη RAF.
Τ: Τελικά ακολούθησε η εισβολή στο «Αάντσχουτ», λίγο μετά τη
συνομιλία του Αντρέας Μπάαντερ με τον υπάλληλο που είχε
στείλει ο υπουργός Επικρατείας Σούλερ. Το έμαθες αυτό εκείνη
τη νύχτα;
Μ: Όχι. Οι τελευταίες ειδήσεις που είχα τη δυνατότητα να ακούσω
απ' το ραδιόφωνο της φυλακής έπαιξαν στις δέκα, έντεκα το βράδυ.
Τ: Και μετά έκλεισαν το ραδιόφωνο της φυλακής;
Μ: Ναι, αυτό συνέβη γύρω στις έντεκα, το αργότερο.
Τ: Μετά πλάγιασες στο κρεβάτι;
Μ: Όχι. Κάθισα και διάβασα. Δεν ήταν και τόσο απλό. Πριν από την
αεροπειρατεία περνούσε κάποιος από τους φύλακες τη νύχτα και μά­
ζευε τους ηλεκτρικούς γλόμπους, ενώ κατά τη διάρκεια της απαγόρευ­
σης επικοινωνίας έκοβαν απλά το ρεύμα. Χρειαζόμουν δηλαδή κεριά.
Το πικάπ το λειτουργούσα με μπαταρίες, αυτό γινόταν. Ήθελα σε κάθε
περίπτωση να παραμείνω με κάποιο τρόπο ξύπνια για να μπορέσω να
ακούσω τις πρωινές ειδήσεις των έξι. Ήμουν όμως ήδη τελείως εξα­
ντλημένη. Έπειτα περπάτησα λίγο πέρα-δώθε για να μη με πάρει ο ύ­
πνος. Παρ' όλα αυτά κάποια στιγμή αποκοιμήθηκα.
Τ : Προσπαθούσες και τις προηγούμενες νύχτες να παραμένεις
ξάγρυπνη;
Μ: Ναι. Κοιμόμουν ελάχιστα. Το ίδιο και κατά τη διάρκεια της μέ­
ρας, δεν είχε μεσημεριανό ύπνο και παρόμοια. Επιπλέον είχα εξασθενή-
σει τελείως και σωματικά από την απεργία πείνας των περασμένων ε­
βδομάδων, δεν έτρωγα το φαγητό της φυλακής και ταυτόχρονα δεν εί­
χα και τίποτα άλλο, αφού μας είχαν απαγορεύσει κάθε συμπληρωματι­
κή αγορά φρούτων. Δεν διέθετα πλέον καθόλου αποθέματα για να πα-
961 ραμείνω κάπως σε εγρήγορση, κάτι που άλλωστε θα διευκόλυνε την
ιροσπάθειά μου να μην κοιμηθώ. Επίσης τη νύχτα, πολύ αργά, φώναξα
προς τον Γιαν. Στο κελί μου τότε ήταν κάπως φθαρμένο το πάτωμα, κι
αν κανείς ξάπλωνε τελείως μπρούμυτα είχε τη δυνατότητα να φωνάξει
κάτι απ' τους εξωτερικούς σύρτες, που έφτανε πολύ αποδυναμωμένο
Βέβαια έξω. Ο Γιαν βρισκόταν απέναντι μου, σε απόσταση μερικών μέ­
τρων από την άλλη πλευρά. Και με άκουσε κιόλας και αντέδρασε. Είπα:
«Ρε συ, απλώς για να μάθω κι εγώ τι γίνεται». Και μετά σκεπάστηκα με
την κουβέρτα και με πήρε ο ύπνος. Φυσικά δεν κοίταξα πότε ακριβώς,
ήταν πάντως κάποια στιγμή στη διάρκεια των επόμενων ωρών.
Τ: Και τι συνέβη μετά;
Μ: Το πρώτο πράγμα που ένιωσα όταν ξαναβρήκα τις αισθήσεις
μου ήταν ένα δυνατό βουητό στο κεφάλι, την ώρα που κάποιος στο
διάδρομο της πτέρυγας κάτω από πολύ δυνατό φως νέον προσπαθού­
σε να μου ανοίξει τα βλέφαρα' διέκρινα πολλές μορφές που στέκονταν
τριγύρω μου και με άγγιζαν με κάποιο τρόπο. Άκουσα μια φωνή που εί­
πε: «Ο Μπάαντερ και η Ένσλιν είναι νεκροί». Αμέσως μετά έχασα πάλι
τις αισθήσεις μου. Συνήλθα μερικές μέρες αργότερα στο νοσοκομείο
του Τύπινγκεν. Δίπλα στο κρεβάτι μου στεκόταν ένας εισαγγελέας και ή­
θελε υποτίθεται να μάθει τι είχε συμβεί. Τη δικηγόρο μου την άφησαν
να με δει μόλις την επόμενη μέρα. Από αυτήν έμαθα ότι είχε πεθάνει και
ο Γιαν. Μου είπε επίσης ότι είχε πραγματοποιηθεί εισβολή στο «Αά­
ντσχουτ» και είχαν σκοτωθεί όλα τα μέλη του Κομάντο Μάρτυρας Χα-
λιμέ εκτός από μια γυναίκα17. Από τη δικηγόρο μου έμαθα ότι όλο αυτό
το διάστημα προσπαθούσε ανεπιτυχώς να με δει.
Αλλά καμιά μου προσπάθεια να διηγηθώ όσα μου ανέφερε τότε δεν
μπορεί να αποδώσει πραγματικά το χαρακτήρα εκείνης της συζήτησης.
Πρέπει να φανταστείς ότι ήταν η πρώτη μου επαφή με κάποιον που ε­
μπιστευόμουν ύστερα από πολλές εβδομάδες στέρησης κάθε επικοινω­
νίας. Επιπλέον ήμουν βαριά τραυματισμένη. Και είχαμε μόλις μία ώρα
στη διάθεσή μας. Βρισκόμουν στην εντατική μονάδα εγκαυμάτων, όλα
ήταν επενδυμένα με πυρίμαχο υλικό και αποστειρωμένα, ήμουν συνδε­
δεμένη με μηχανήματα που βούιζαν, είχα τρομερούς πόνους, παντού
υπήρχαν μπάτσοι, ακόμη και οι γιατροί αυτής της εντατικής μονάδας
στο Τύμπινγκεν επιτηρούνταν αυστηρά.

17. Η Σουχάιλα Α ντράουες (Souhaila Andraw es) δικάστηκε από την Ο μοσπον­
διακή Εισαγγελία το 1996 ενώπιον του Εφετείου του Αμβούργου. Στη δίωξη ε ­
ναντίον της το ενδιαφέρον εστιάστηκε κυρίως στο αν η κατηγορούμενη ενώ ­
πιον του Εφετείου της Φρανκφούρτης Μάνικα Χ άας (Monika Haas) είχε προμη­
θεύσει με όπλα το κομάντο. Η υποψία στηριζόταν σ ε επιχειρησιακά έγγραφα
της Στάζι που ήρθαν στο φω ς μετά την επανένω ση, τα οποία ό μω ς δεν κρίνο­
νται ιδιαίτερα αξιόπιστα. Η Χ άας αμφισβήτησε έντονα την κατηγορία της προ­
μήθειας όπλων. Η Α ντράουες, που για μικρό χρονικό διάστημα υπαναχώ ρησε
ως Μ άρτυρας του Στέμματος για λογαριασμό της Ομοσπονδιακής Εισαγγελίας,
είχε επίσης αρχικά αμφισβητήσει στις αστυνομικές ανακρίσεις τη συμμετοχή
της Χάας και ανακάλεσε τη μετέπειτα επιβαρυντική κατάθεσή της.
καρ «Αυτό Τ : Τι τραύματα είχες ακριβώς;
ήταν για μας Μ : Εκείνη τη στιγμή δεν ήξερα ακόμη. Αυτά μου τα είπε αργότ
Απελευθέρωση» κάποιος γιατρός της εμπιστοσύνης μου, όχι δηλαδή γιατρός της φι..
κής. Μία από τις τέσσερις μαχαιριές στο στήθος είχε πλήξει το περικ
διο και τραυματίσει τα πνευμόνια γεμίζοντάς τα αίμα. Στο Τύμπινγ
μου άνοιξαν ολόκληρο το θώρακα και μου τοποθέτησαν έναν καθετί
για να τραβήξουν τα υγρά απ' το τραύμα. Η μαχαιριά καρφώθηκε με
γάλη δύναμη και έφτασε σε βάθος επτά εκατοστών. Απ' ό,τι φάνηκε,
πλευρά ανέκοψαν τη φόρα της, καθώς σε ένα από αυτά υπήρχε μκ
γκοπή. Στη μονάδα εντατικής παρακολούθησης παρέμεινα λιγότερο τ
μια εβδομάδα" εκεί μια φυσικοθεραπεύτρια μου έκανε ασκήσεις α’
πνοής. Μου χορηγούσαν ισχυρά καταπραϋντικά και αναισθητικά φάρ|
κα, γι' αυτά και θυμάμαι ελάχιστα πράγματα από εκείνες τις μέρ
Υπάρχει όμως μια εικόνα που εντυπώθηκε βαθιά στη μνήμη μου: σε (
τή την τεράστια αίθουσα κάθονταν μέρα-νύχτα δύο ή τρεις μπάτσοι <|
ρώντας αποστειρωμένες ρόμπες, σκούφους και καλύμματα παπο
τσιών χειρουργείου, ενώ έξω από τα παράθυρα περιπολούσαν ένατοί
ένοπλοι με οπλοπολυβόλα. Στο τέλος της βδομάδας μεταφέρθηκα με
λικόπτερο στο νοσοκομείο των φυλακών του Χόεν 'Ασπεργκ (Σ.τ.Μ .: \
σοκομείο κρατουμένων σε παλιό κάστρο του Αούντβιγκσμπουργκ, κον
στη Στουτγάρδη). Εκεί έμεινα τέσσερις εβδομάδες. Για πολύ καιρό δ
μπορούσα να περπατήσω και για πολλά χρόνια ακόμη πονούσα όταν
νέπνεα ή έβηχα, όποτε ξάπλωνα στο πλάι, ακόμη και όταν γελούσα.
Τ : Βρέθηκε το όπλο που προκάλεσε τα τραύματά σου;
Μ: Σύμφωνα με την επίσημη εκδοχή το πλήγμα υποτίθεται ότι έγΐ’
με το μαχαίρι της φυλακής, όμως δεν μπορεί να ισχύει κάτι τέτοιο, επί
δή ακριβώς το τραύμα ήταν πολύ βαθύ.
Τ : Μ' ένα μαχαίρι με το οποίο κανονικά αλείφουμε βούτυρο σι
ψωμί;
Μ: Ναι. Στο κελί βρέθηκαν μόνο ένα μαχαίρι φυλακής και ένα ψαλίέ
Άλλα αντικείμενα δεν υπήρχαν.
Τ : Και αυτά ανήκαν πράγματι σε σένα;
Μ: Περιλαμβάνονταν στον εξοπλισμό της φυλακής, ναι.
Τ : Το ψαλίδι ήταν μυτερό ή αμβλύ;
Μ :Ή ταν ένα μικρό ψαλίδι για κόψιμο εφημερίδων που βρισκότα
παράμερα. Έτσι κι αλλιώς όμως, δεν επικαλέστηκαν αυτό, αλλά εκείν
το μικρό, αμβλύ μαχαίρι.
Τ : Έτυχε να μιλήσετε, εσύ ή οι δικηγόροι σου, με τους γιατρού
για το εάν το μαχαίρι που είχες μπορούσε να προκαλέσει τέτοκ
τραύμα;
Μ: Οι δικηγόροι προσπάθησαν τότε να έρθουν σε επαφή με του<
γιατρούς και το νοσηλευτικό προσωπικό, αλλά προσέκρουαν πάντοτι
σε σφραγισμένες πόρτες. Προφανώς είχαν εντολή να μη μιλήσουν μι
τους δικηγόρους μου. Ορισμένες μεμονωμένες νοσοκόμες πάντως
προσπάθησαν να τους δώσουν πληροφορίες. Τα αποτελέσματα όμως
981 ήταν πενιχρά. Το προσωπικό φοβόταν. Και οι δικηγόροι είχαν κατατρο-
μάξει. Τότε ασκήθηκε μια πληθώρα διώξεων ακόμη και σε βάρος των Τ ο γερμανικό
συνηγόρων μας18 - οι προϋποθέσεις επομένως για να διαλευκάνουμε φθινόπωρο και
κάτι δεν ήταν καλές. Εγώ η ίδια προσπάθησα πολλές φορές ανεπιτυχώς οι συνέπειες ίου
να αποκτήσω πρόσβαση σε έγγραφα και πιστοποιητικά.
Τ: Πότε ήταν η πρώτη φορά που διηγήθηκες τι έζηοες εκείνη τη
νύχτα;
Μ: Πρώτα μίλησα με τους δικηγόρους μου και στη συνέχεια κατέθε­
σα ενώπιον της εξεταστικής επιτροπής της Βουλής19. Αυτό συνέβη στις
16 Ιανουαρίου 1978. Για την ακρίβεια ήθελαν να με κλητεύσουν ήδη α­
πό το Δεκέμβριο του 1977 - αλλά τότε ήμουν ακόμη πολύ εξασθενημέ­
νη, εκτός αυτού πραγματοποιούσα απεργία πείνας, επειδή ήθελα ο­
πωσδήποτε να μεταφερθώ άμεσα κοντά στους υπόλοιπους της οργά­
νωσης. Η απεργία αυτή ήταν φοβερή. Έτσι κι αλλιώς αισθανόμουν πο­
λύ χάλια, κι επιπλέον ήμουν ξαπλωμένη με τα ρούχα της φυλακής σε έ­
να στρώμα στο πάτωμα και βρισκόμουν υπό διαρκή επιτήρηση. Ήταν
μια σχιζοφρενική κατάσταση. Και μέσα α' όλα αυτά, ήρθε ένας βουλευ-
τής της εξεταστικής επιτροπής που είχε την άποψη ότι είμαι υποχρεω­
μένη να καταθέοω και ότι θα έπρεπε να προετοιμάζομαι για τις 8 Δε­
κεμβρίου περίπου. Η κατάθεσή μου δεν θα δινόταν στη δημοσιότητα.
Εγώ του απάντησα ότι έτσι δεν συμμετέχω σε καμιά περίπτωση. Και
στη συνεχεία μου πρότειναν ως επόμενη ημερομηνία τον Ιανουάριο
του 1978. Και τότε λοιπόν πήγα.
Τ: Γιατί;
Μ: Επειδή ήθελα να καταθέσω -και μάλιστα δημόσια- τι συνέβη ε­
κείνη τη νύχτα.
Τ: Περιέγραψε την ακρόαση.

18. Στην πορεία τω ν διώ ξεω ν εναντίον της Ι*ΑΡ σημειώ θηκε πληθώρα επ εμβά­
σεων στην ποινική δικονομία που είχαν ω ς στόχο να διευκολύνουν τον αποκλει­
σμό των δικηγόρων, να απαγορεύσουν την ανάληψη πολλών εντολέω ν ταυτό­
χρονα και να περιορίσουν το πεδίο δ ρά σ η ς τω ν συνηγόρω ν. Εκτός αυτού διώ ­
χτηκαν και φυλακίστηκαν επ ανειλημμένα δικηγόροι λόγω υ π οτιθέμενης υπο­
στήριξης της ΙΙΛΡ. Το 1 97 7 συνελήφ θησαν οι δικηγόροι Μ ύλερ και Ν έβ ερ λα με
την κατηγορία της υποτιθέμενης λαθραίας εισαγω γής όπλων στο Στάμχαϊμ και
καταδικάστηκαν τελικά σ ε πολύχρονες καθείρξεις.
19. Η τοπική βουλή της Βάδης-Βυρτεμβέργης είχε συστήσει μια εξεταστική επι­
τροπή για τη διαλεύκανση τω ν συνθηκώ ν θανάτου, η οποία ό μ ω ς σ ε κρίσιμα
ζητήματα, όπω ς το πώς υποτίθεται μπήκαν τα όπλα στο Στάμχαϊμ, στηρίχτηκε
σ ε «απ όρρητες πληροφορίες» τ η ς Ο μοσπονδιακής Εισαγγελίας. Ανακρίθηκαν
79 μάρτυρες και πραγματογνώμονες, ενώ δεν επιτράπηκαν ερω τήσ εις προς τα
μέλη της Επιτροπής Διαχείρισης Κρίσεων για τις συζητήσεις που είχαν γίνει και
τις αποφάσεις που είχαν ληφθεί εκεί. Το πόσο κατευθυνόμενες ήταν οι εργασίες
της εξεταστικής επιτροπής συνάγεται από το γεγονός ότι δ εν υπέβαλε σ ε κανέ­
ναν από τους μάρτυρες ερω τήσεις σχετικά με το αν το 1977 υποκλέπτονταν α­
κόμη οι συνομιλίες των κρατουμένων του Στάμχαϊμ στα κελιά. Βιάστηκε να εκ­
δώσει το πόρισμά της, αφού δεν περίμενε καν τα αποτελέσματα τουλάχιστον
των εργαστηριακών εγκληματολογικών ερευνών. I 99
RAF « Α υ ιό Μ: Είχαν προσέλθει πολλοί δημοσιογράφοι. Η ακρόαση πραγματο­
ήταν για μας ποιήθηκε οτην αίθουσα που νωρίτερα είχε γίνει η δίκη. Υπήρχαν δηλα­
Α πελευθέρω ση» δή 200 θέσεις που είχαν καταληφθεί πλήρως. Έπειτα απάντησα στις ε­
ρωτήσεις που μου τέθηκαν. Τα πρακτικά μπορεί να τα βρει και να τα
μελετήσει όποιος θέλει20. Τα έγγραφα της εξεταστικής επιτροπής δεν
τα έχω λάβει μέχρι σήμερα. Δεν μου δόθηκε ούτε καν η δυνατότητα
να αλλάξω στα πρακτικά σημεία της κατάθεσής μου, να τα συμπληρώ­
σω ή να τα διορθώσω, επειδή ακριβώς κανένας δεν μου τα χορήγησε.
Η τυπωμένη μορφή δεν είναι έγκυρη λέξη προς λέξη και δεν είναι και
πλήρης.
Τ: Πώς βίωσες εσύ την κατάσταση; Ξύπνησες λοιπόν ύστερα α­
πό εκείνη τη νύχτα και ήσουν πολύ βαριά τραυματισμένη. Τι σκέ-
φτηκες;
Μ: Σε πρώτη φάση βρισκόμουν σε πλήρη σύγχυση. Ήταν αυτός ο
ανείπωτος πόνος ότι οι άλλοι δεν υπάρχουν πλέον. Αλλά δεν είχα και το
χρόνο να πενθήσω κανονικά, αφού έπρεπε να προσπαθήσω να αντιλη­
φθώ πλήρως την κατάσταση. Σκέφτηκα λοιπόν τι ενδείξεις είχαν υπάρ­
ξει ότι τα πράγματα θα οξύνονταν με αυτό τον τρόπο. Στο πέρασμα
των χρόνων είχαν εκτοξευτεί ανά διαστήματα απειλές δολοφονίας σε
βάρος του Αντρέας, η Ούλρικε ήταν ήδη νεκρή - ξέραμε ότι μια τέτοια
δολοφονία μπορούσε να συμβεί. Ποτέ δεν είχαμε φανταστεί ότι ήμα­
σταν ασφαλείς μέσα στη φυλακή. Αυτός ήταν ένας λόγος εξαιτίας του
οποίου δεν θέλαμε να μας διαχωρίζουν, ώστε να είμαστε σε θέση να
προασπίζουμε ο ένας τον άλλον. Το να ξέρεις όμως ότι μπορεί να συμ­
βεί κάτι τέτοιο είναι κάτι τελείως διαφορετικό από το να το ζεις πραγμα­
τικά. Επιπλέον τώρα έπρεπε να τα βγάλω πέρα μόνη μου. Ήταν ένας α­
πόλυτος συντριπτικός πόνος που ήταν δυνατότερος απ' το φόβο ότι θα
μπορούσαν να ξαναπροσπαθήσουν στην περίπτωσή μου.
Έπειτα προσπάθησα, όσο πιο καλά μπορούσα, να συλλέξω πληρο­
φορίες. Αυτό καθόριζε εκείνη την εποχή τη διάρκεια της μέρας μου.
Ήταν εξαιρετικά δύσκολο επειδή δεν είχα εφημερίδες, δεν λάμβανα τα
έγγραφα και το επισκεπτήριο ήταν απαγορευμένο. Οι δικηγόροι βέβαια
έρχονταν, αλλά ο χρόνος μας έφτανε μόνο για να συζητήσουμε τα επεί­
γοντα και απολύτως αναγκαία. Δεν είχα άλλωστε και τίποτα για να το
μελετήσω. Στα τέλη Οκτωβρίου ανακλήθηκε η απαγόρευση επικοινω­
νίας στο Χόεν Ασπερκ. Δεν μου παρέδωσαν όμως το ραδιόφωνο επειδή
διέθετε μετασχηματιστή και καλώδιο και η διεύθυνση της φυλακής ι­
σχυρίστηκε ότι ήταν επικίνδυνο επειδή θα μπορούσα να χρησιμοποιή­
σω δήθεν το καλώδιο για να κρεμαστώ. Μου στέρησαν τα πάντα, με
πρόσχημα ότι σκόπευα να αυτοκτονήσω. Δεν είχα τίποτα πλέον. Και μ'
αυτό τον τρόπο δεν είχα και καμιά πρόσβαση σε ειδήσεις, ειδικά εκείνη
τη χρονική στιγμή όπου υπήρχαν ακόμη περισσότερες πληροφορίες και

20. Στο βιβλίο του Piet Bakker Schut, Φονικοί πυροβολισμοί, λευκά κελιά, επιθέ
100 I σεις στο δικαίωμα της υπεράσπισης, Αμβούργο 1995.
εγώ προσπαθούσα τόσο επιτακτικά να μάθω κάτι. Έμεινα αποκομμένη Το γερμανικό
από τον έξω κόσμο. φθινόπωρο και
Τ: Δεν είχες ούτε καν εφημερίδες; Είναι μάλλον δύσκολο να αυ- οι συνέπειες του
τοκτονήσεις μ' αυτές.
Μ: Ολα τα κείμενα που αναφέρονταν έστω έμμεσα στο Στάμχαϊμ ή
στην αεροπειρατεία του «Αάντσχουτ» σκίζονταν από τις εφημερίδες.
Όλα εκείνα τα αποκόμματα τα πήρα περίπου είκοσι χρόνια μετά, όταν
αποφυλακίστηκα, μέσα σε μια κούτα από ένα ερμάρι της φυλακής όπου
συγκεντρώνονταν. Αυτό σημαίνει ότι από τις εφημερίδες δεν λάμβανα
τίποτα περισσότερο από τις αθλητικές ειδήσεις και μερικά άρθρα-σκου-
πίδια.
Τ: Δεν γινόταν να δέχεσαι κείμενα και πληροφορίες μέσω του τα­
χυδρομείου των συνηγόρων;
Μ: Οι δικηγόροι δεν μου έστελναν τίποτα, όχι. Φοβόντουσαν ότι θα
ποινικοποιούνταν πάλι αμέσως ως «παράνομο δίκτυο επικοινωνίας».
Αυτός ο φόβος ήταν δικαιολογημένος λόγω του φορτισμένου κλίματος.
Ήδη δύο δικηγόροι βρίσκονταν στη φυλακή, ενώ ο Κλάους Κρουασάντ
(Klaus Croissant) κρατούνταν στη Γαλλία υπό απέλαση.
Τ : Πότε ήρθες πάλι σε επαφή με κάποιον από την ομάδα σου;
Μ: Για πολύ καιρό δεν είχα καμιά επαφή με κανέναν. Λαχταρούσα
πολύ να βρεθώ μαζί με τους υπόλοιπους, αλλά κυρίως με τη Νίνα
(Ίνγκριντ Σούμπερτ). Ενώ βρισκόμουν στο Χόεν Ασπερκ άκουσα ένα
βράδυ από κάποιο απομακρυσμένο ραδιόφωνο ένα ρουφιανοδημοσιο-
γράφο να λέει: «Η Ίνγκριντ Σούμπερτ κρεμάστηκε στις φυλακές του
Ιτάντελχαϊμ». Έμεινα αποσβολωμένη. Αυτό έγινε στις 12 Νοέμβριου.
Αμέσως έσπευσαν να μιλήσουν πάλι για αυτοκτονία, μολονότι όλα τα
στοιχεία έδειχναν το αντίθετο.
Πολύ αργότερα διάβασα γράμματά της των τελευταίων εβδομά­
δων21 όπου περιγράφει πώς εισέβαλαν το πρωί της 18ης Οκτωβρίου
στο κελί της και την υπέβαλαν βίαια σε γυναικολογική εξέταση. Και τα
πλάνα της για το άμεσο μέλλον: ήθελε να έρθει πάλι κοντά μας. Έμεινε
σχεδόν έξω από τη δημόσια συζήτηση επειδή δεν πέθανε στο Στάμχαϊμ
και επειδή, παρ' όλες τις κραυγαλέες ενδείξεις, δεν υπήρξε κανείς να συ­
νεχίσει τις έρευνες για το θάνατό της. Έκλεισαν τους φακέλους το '78.
Τ: Όλο αυτό το διάστημα ήσουν μόνη;
Μ: Ναι, αν και στο Χόεν Ασπερκ ήταν ταυτόχρονα και ο Γκύντερ Ζό-
νενμπεργκ (Günter Sonnenberg), σε άλλη όμως πτέρυγα, οπότε δεν
μπορούσα έρθω σε επαφή μαζί του. Υπήρχαν μόνο φύλακες γύρω μου,
ένας ή δύο κάθονταν μονίμως στο κελί μου και με παρατηρούσαν. Χα­
ρακτηριστικό του κλίματος ήταν ότι ήθελαν να με ψάχνουν και από πά­
νω πριν έρθουν οι δικηγόροι, θυμάμαι ακόμη ακριβώς πώς στεκόμουν
εκεί με μια πουκαμίσα χειρουργείου που έδενε στην πλάτη την οποία έ-

21. Τα γράμματα κυκλοφόρησαν τον Ιανουάριο του 1978 στο Δελτίο Πληροφό-
ρησης για τη δημοσιοποίηση και τη διάδοση καταχωνιασμένων ειδήσεων. I ιο ί
RAF «Αυτό πρεπε να βγάζω και να τους αφήνω να ψαχουλεύουν τα μαλλιά μου
ήταν για μας προτού με οδηγήσουν με αναπηρικό καροτσάκι στο κελί των επισκε-
Απελευθέρω σπ» πτηρίων. Σε αυτά προέβαλα αντίσταση. Μια φορά έφτιαξα στο κρεβάτι
μου ένα σκίτσο των κελιών του Στάμχαϊμ, για να εξηγήσω στο δικηγόρο
ποιον μετακίνησαν, πού και πότε. Τότε λοιπόν ανέφεραν στο δικαστή­
ριο ότι εξυφαίνω σχέδια απόδρασης...
Τ : Εκτός από δικηγόρους είχες κανέναν άλλο επισκέπτη;
Μ : Ό χι, μόλις τις τελευταίες μέρες του '77 ήρθε η μητέρα μου.
Ήταν κατατρομαγμένη λόγω της κατάστασης. Όλες σχεδόν οι αιτήσεις
για επισκεπτήριο απορρίπτονταν. Αργότερα με επισκέφτηκε ο Κρίστιαν
Γκάισλερ (Christian Ceissler)22.
Όταν στις αρχές του '78 πέρασε το νέο νομοθετικό πακέτο και μπή­
κε το διαχωριστικό τζάμι στα επισκεπτήρια των δικηγόρων, σταματή­
σαμε για καιρό να δεχόμαστε επισκεπτήριο, για να διώξουμε το διαχω­
ριστικό τζάμι τουλάχιστον στις ήδη επιτηρούμενες επισκέψεις: για αυτό
δεν υπήρχε κανένας νόμος, το διαχειρίστηκαν εσωτερικά οι φυλακές ε­
πιβάλλοντας σε όλα τα είδη επισκεπτηρίου το διαχωριστικό τζάμι.
Τ : Στη συνέντευξη που κάναμε τον Απρίλιο του 1992 στο Αύ-
μπεκ έλεγες ότι τότε ήσουν για ένα διάστημα κρατούμενη οε κε­
λί όπου αντί πόρτας υπήρχαν κάγκελα. Πότε έγινε αυτό;
Μ: Γύρω στις 20 Νοεμβρίου με μετέφεραν πίσω στο Στάμχαϊμ. Εκεί
κατέληξα σ' ένα κελί που δεν είχε πόρτα αλλά μόνο ένα πλέγμα. Καθό­
μουν εκεί μέσα σαν το λιοντάρι στο κλουβί. Αμέσως, τι άλλο να 'κανα,
αρνήθηκα το συσσίτιο. Ύστερα από λίγες μέρες τοποθέτησαν τελικά
μια πόρτα, η οποία ωστόσο είχε στο κέντρο, εκεί όπου συνήθως υπάρ­
χει η θυρίδα του φαγητού, μια μεγάλη τρύπα. Όταν οι φύλακες αντιλή­
φθηκαν πόσο άβολο ήταν να στέκονται συνεχώς όρθιοι εκεί μπροστά,
παρήγγειλαν στο μαραγκό της φυλακής να τους κατασκευάσει ένα βά­
θρο ύψους είκοσι εκατοστών. Πάνω σε αυτό κάθονταν στη συνέχεια σε
καρέκλες και παρακολουθούσαν μέσα από την τρύπα πώς ξάπλωνα
στο στρώμα μου. Και όποτε σηκωνόμουν για να πάω στην τουαλέτα, έ­
πρεπε να σηκωθούν κι αυτοί και να χώσουν το κεφάλι τους μέσα στην
τρύπα.
Όταν αντιστρόφως ήθελα να δω εγώ μέσα από την τρύπα, για πα­
ράδειγμα, όταν έβγαιναν άλλοι για προαυλισμό, στήνονταν αμέσως
μπροστά. Κι όταν κουράστηκαν να το κάνουν κι αυτό, στερέωσαν κάτι
που έμοιαζε με φίμωτρο, για την ακρίβεια ένα καλυμμένο εξωτερικά
πλέγμα μπροοτά απ' το οποίο κρεμόταν ένα μαύρο μαντήλι που είχαν
τη δυνατότητα να σηκώνουν εκείνοι, αλλά όχι εγώ. Βρισκόμουν δηλαδή
αδιάκοπα σε ακτίνα ορατότητας και, πάνω απ' όλα, και ακοής. Καθώς

2 2 .0 Κρίστιαν Γκάισλερ, συγγραφέας και σεναριογράφος, συμμετείχε στα χρό­

νια του εβδομήντα στις «Επιτροπές ενάντια στα βασανιστήρια». Το 1 98 8 ε ξ έ ­
δ ω σε το βιβλίο «Κ3Γη3ΐ3ίί3» που αποτελεί μάλλον και τη σημαντικότερη λογοτε-
1021 χνική πραγμάτευση του ένοπλου αγώνα στην ΟΔΓ.
δεν διέθετα ούτε ραδιόφωνο, τίποτα δηλαδή να μου αποσπάσει την Τ ο γερμανικό
προσοχή, ήμουν υποχρεωμένη να ακούω επιπλέον όλα όσα κουβέντια­ φθινόπωρο και
ζαν. Αυτό το βίωνα ως ένα πρόσθετο βασανιστήριο. Το να είσαι εκτε­ οι συνέπειες ίου
θειμένη σε μια τέτοια ανούσια φλυαρία και μάλιστα ανθρώπων που η
δουλειά τους είναι να σε επιτηρούν. Αυτό κράτησε πολύ καιρό μέχρι
που κάποιες δικαστικές αποφάσεις μετέβαλλαν κάπως τα διαστήματα
επιτήρησης. Δεν με παρακολουθούσαν πλέον αδιάκοπα, αλλά «μόνο»
κάθε τρία λεπτά. Αργότερα κάθε πέντε και τελικά κάθε δέκα λεπτά.
Όταν όμως ήθελα να κάνω ένα μπάνιο, στέκονταν πάντα δίπλα. Κι αν ή­
θελα να κόψω τη φράντζα μου, αυτό μπορούσε να πραγματοποιηθεί
μόνο υπό την εποπτεία τριών υπαλλήλων που στέκονταν ώμο με ώμο
δίπλα μου, για να μπορούν να μου αρπάξουν το ψαλίδι. Εκείνη την πε­
ρίοδο δεν είχα και μαχαίρι στο κελί, ούτε καν κάποιο πλαστικό. Το φαγη­
τό μου το κομμάτιαζαν μπροστά απ' την πόρτα και το έτρωγα με κου­
τάλι, το οποίο έπρεπε να παραδώσω αμέσω ς μετά. Τα καθημερινά
πράγματα που είναι αυτονόητο ότι κάνει κάθε άνθρωπος, ακόμη και ο
κρατούμενος, μου απαγορεύονταν.
Σε αυτό ερχόταν να προστεθεί και το γεγονός ότι η λάμπα ήταν μο­
νίμως αναμμένη όλη τη νύχτα, τους πρώτους μήνες είχε ζωηρό μπλε
φως και μέχρι τα μέσα της δεκαετίας του 1980 λαμπτήρες των 25 βατ,
πολύ φωτεινοί για να κοιμηθείς, πολλοί σκοτεινοί για να διαβάσεις. Και
κάθε φορά που έβγαινα από το κελί, ήμουν υποχρεωμένη να ξεγυμνώ­
νομαι πριν και μετά, ανεξαρτήτως του πού πήγαινα, στην ταράτσα για
προαυλισμό, στο γιατρό ή στο επισκεπτήριο.
Τ : Πότε έγιναν πάλι «κανονικές» οι συνθήκες κράτησης;
Μ: Κανονικές ποτέ. Λίγο πιο φυσιολογικές, ύστερα από δύο χρό­
νια. Τότε μου έδωσαν μια πλαστική σπάτουλα που είχα δικαίωμα να
την κρατήσω στο κελί μου. Εκτός από το κουτάλι που είχα πια σε μό­
νιμη βάση, ήταν το μοναδικό αντικείμενο με το οποίο μπορούσα να
κάνω κάτι. Ποτέ δεν αντιλαμβάνεσαι πραγματικά τι μικροεργαλεία
χρειάζεσαι καθημερινά. Τώρα το καταλάβαινα, επειδή πλέον δεν είχα
τίποτα, και εξαρτιόμουν αποκλειστικά από τα χέρια και τα δόντια μου.
Για παράδειγμα, παλιότερα έκοβα συχνά άρθρα από τις επιφυλλίδες
και το οικονομικό τμήμα της εφημερίδας - τώρα έπρεπε να διπλώνω
και να τσακίζω προσεκτικά και καθαρά τη σελίδα για να μη χαλάσω το
άρθρο. Καν' το δέκα φορές τη μέρα. Κρατάει πολύ ώρα και σου σπάει
τα νεύρα.
Και κατά τα άλλα όμως η κατάσταση ήταν μακάβρια. Όπως ξέρεις,
δεν είχα δικαίωμα προαυλισμού, τελικά όμως μου επιτράπηκε να κάνω
μερικά βήματα τη μέρα στην ταράτσα. Κι όταν με οδηγούσαν εκεί, έ­
πρεπε να περνώ κάθε φορά μπροστά από την παλιά μας πτέρυγα, όπου
τώρα μπαινόβγαινε φορώντας κοντές αρβύλες ένας συρφετός ένστο­
λων συνοριοφυλάκων που ήταν απασχολημένοι με το μάζεμα πραγμά­
των. Μια φορά είδα κάποιους να συσκευάζουν κούτες και να βάζουν
μέσα κάποια παντελόνια του Αντρέας, κι αυτό αναγκάστηκα να το πα­
ρακολουθήσω. 1103
RAF « Α υ ιό
> Προσπάθειες διαλεύκανσης
ή ΐα ν για μας

Απελευθέρω ση»
Τ : Εκείνη την εποχή υπήρξαν διάφορες προσπάθειες να διαλευ-
κανθούν οι συνθήκες της Νύχτας θανάτου στο Στάμχαϊμ. Γνώ­
στες έγιναν, κυρίως, οι έρευνες του αριστερού φάσματος που
πραγματοποιήθηκαν από μια ομάδα γύρω από της αδελφή της
Γκούντρουν'Ενσλιν, την Κριστιάνε. Σε αυτή την ομάδα μετείχε ε­
νεργά, μεταξύ άλλων, και ο Καρλ Χάιντς Ροτ (Karl Heinz Roth)23.
Τι έμαθες γι' αυτήν την ερευνητική δουλειά;
Μ: Στην ομάδα μετείχαν ακόμη άνθρωποι από την περιοχή του Ρουρ
με τους οποίους διατηρούσα, αν και μόνο έμμεσα, επαφές. Αυτοί λοιπόν
μου έστελναν κάθε τόσο, μέσω των δικηγόρων, κάποιες ερωτήσεις τις
οποίες απαντούσα όσο καλύτερα μπορούσα. Ήμουν πολύ χαρούμενη
που η ομάδα πραγματοποιούσε έρευνες, επειδή οι δικές μου δυνατότη­
τες να ξεκαθαρίσω τι πραγματικά συνέβη εκείνη τη νύχτα ήταν, ως γνω­
στόν, πολύ περιορισμένες. Οι άνθρωποι αυτής της πρωτοβουλίας είχαν
και επαφές με τους γονείς της Γκούντρουν. Εκτός αυτού, η μητέρα του
Αντρέας και οι συγγενείς του Γιαν, που ζούσαν στη ΛΔΓ, είχαν αναθέσει
σε κάποιον ακόμη την εξιχνίαση των συνθηκών θανάτου. Κι εγώ η ίδια
είχα υποβάλλει επίσης αίτημα πρόσβασης στο ανακριτικό υλικό, η οποία
όμως απορρίφθηκε ύστερα από λίγους μήνες. Μέχρι σήμερα δεν έχω
λάβει ακόμη γνώση των σχετικών ανακριτικών εγγράφων.
Η ρήξη με την αριστερή ομάδα διερεύνησης, η οποία επήλθε ύστε­
ρα από μακρά συνεργασία, ήταν στην πραγματικότητα μια ρήξη με την
Κριστιάνε Ένσλιν. Αιτία ήταν η συνεργασία της στην ταινία «Τα μολυβέ-
νια χρόνια»24. Την ταινία βέβαια δεν είχα τη δυνατότητα να τη δω ολό­
κληρη μέσα στη φυλακή, διάβασα όμως το σενάριο και τις κριτικές. Εγώ
το είδα ως ένα ντελίριο αυτοπροβολής της Κριστιάνε Ένσλιν, την οποία
το μόνο που την ενδιέφερε ήταν να σκηνοθετήσει τον εαυτό της ως
θύμα της Γκούντρουν και των υπολοίπων μας, δηλαδή της RAF. Αυτή η
κριτική δεν ασκήθηκε μόνο από εμένα, αλλά και από ανθρώπους της ο­
μάδας διερεύνησης και ύστερα απ' αυτό δεν υπήρχε πλέον καμιά βάση
συνεργασίας. Ανησυχούσα πράγματι ότι η Κριστιάνε Ένσλιν θα αξιοποι-

2 3. Ο γιατρός και ιστορικός Καρλ Χάιντς Ροτ από το Αμβούργο βρέθηκε και ο ί­
διος, ω ς προσωρινά κρατούμενος, στη φυλακή. Είχε τραυματιστεί βαριά μαζί
μ ε τον Ρόλαντ Ό τ ο το 1975 όταν κάποιος τυπικός τροχαίος έλεγχος εξελίχτηκε
σ ε ανταλλαγή πυροβολισμών με την αστυνομία της Κολονίας. Εκείνος που είχε
π υροβολήσει ήταν ο συνεπιβάτης τους Β έρνερ Ζάουμπερ, μέλος του Κινήμα­
τος 2 Ιούνη, ο οποίος και σκοτώθηκε κατά τη συμπλοκή. Ο Ροτ επ έζησε μόνο ε ­
πειδή ήταν ο ε θέση να φροντίσει τον εαυτό του ιατρικά μέσα στη φυλακή. Έπει­
τα από μια πολύκροτη δίκη το 1 97 7, που έχει καταγραφεί στο βιβλίο «Μια τ ε­
λείω ς συνηθισμένη φονική δίκη» (Βερολίνο 1978), ο Ροτ και ο Ό το απαλλάχτη­
καν από την κατηγορία του φόνου.
2 4. Η ταινία «Τα μολυβένια χρόνια» της Μ αργκαρέτε φ ονΤρότα υποτίθεται ότι
104 I αφηγείται την ιστορία των αδελφών Ένσλιν.
ούαε τα αποτελέσματα αυτής της έρευνας για το θάνατο των Γκού­ Τ ο γερμανικό
ντρουν, Γιαν και Αντρέας αποκλειστικά για την αυτοπροβολή της. φθινόπωρο και
Τ: Τι ακριβώς θεώρησες προβληματικό σε αυτή την ταινία; οι συνέπειες χου
Μ: Πρέπει να πω ότι γνώριζα ήδη ορισμένα πράγματα από την
Γκούντρουν για τη σχέση της με την αδελφή της. Είχαν προηγηθεί σφο­
δρές συγκρούσεις ανάμεσά τους. Και αυτά που στη συνέχεια διάβασα
στο σενάριο τα αντιλήφθηκα ως γενικευμένη προδοσία της Γκούντρουν
και εμάς των υπολοίπων. Αλλά και ο τρόπος με τον οποίο παρουσιαζό­
ταν ο Αντρέας εξυπηρετούσε απλώς τα κλισέ με τα οποία κατασκευά­
στηκε το υστερικό κλίμα καταδίωξής μας τη δεκαετία του εβδομήντα.
Σύμφωνα με αυτά, εμείς ήμασταν μια συμμορία απολιτικών ανάγωγων
αγροίκων, που βροντάνε τις πόρτες, σπάνε ντουλάπια, βάζουν τα πό­
δια στο τραπέζι, ενώ η ίδια ήταν η πολιτικά σκεπτόμενη, με τα ευγενικά
αισθήματα που υπέφερε και θυσιαζόταν για την αδελφή της, τής οποί­
ας υποτίθεται ότι υπήρξε θύμα, όσο εκείνη ζούσε, αλλά ακόμη και μετά
το θάνατό της. Χρόνια αργότερα είδα ολόκληρη την ταινία και τότε τη
βρήκα περισσότερο γελοία. Τότε όμως, λίγο μετά το Γερμανικό Φθινό­
πωρο, δεν είχα καμιά διάθεση για γέλια. Σε κάθε περίπτωση είχα χάσει
κάθε εμπιστοσύνη για μια καλή δουλειά,
Τ: Μετά απ' αυτό στην ομάδα διερεύνησης υπήρχαν κι άλλοι άν­
θρωποι. Γιατί δεν συνέχισες μαζί τους;
Μ: Υπήρξε και μέσα στην ομάδα διερεύνησης μια σύγκρουση, και
ξέρεις τι συμβαίνει συνήθως έπειτα από κάτι τέτοιο σε αριστερά σχή­
ματα: στο τέλος διαλύθηκαν όλα.
Τ : Ένας απ' αυτούς που συμμετείχε τότε, ο Καρλ Χάιντς Ροτ, εί­
πε σε μια συνέντευξη στο περιοδικό «Κονκρετ» ότι η δουλειά της
έρευνας παρεμποδίστηκε και από δικούς αας συμπαθούντες...
Μ: Δεν γνωρίζω τίποτα σχετικά, αλλά μου είναι πολύ δύσκολο να το
φανταστώ' κι αυτό επειδή αυτή η δουλειά περνούσε ουσιαστικά και α­
πό μένα. Βλέπεις, ήμουν στο Στάμχαϊμ και μπορούσα να δώσω πληρο­
φορίες για τις περισσότερες εξελίξεις και λεπτομέρειες - και μέχρι την
αντιπαράθεση για τα «Μολυβένια χρόνια» βοηθούσα. Δεν ξέρω τι θα
μπορούσαν να μπλοκάρουν άλλοι από έξω.
Τ : Ένα από τα σημαντικότερα ζητήματα που απασχολούσαν μο­
νίμως τις αντιπαραθέσεις γύρω από τις αιτίες θανάτου ήταν ε­
κείνο που αφορούσε στην επικοινωνία ανάμεσά σας. Η σκεψη ή­
ταν ότι η εκδοχή της συλλογικής αυτοκτονίας απαιτούσε κάποι­
ας μορφής δυνατότητα συνεννόησης σ' ένα καθεστώς πλήρους
απαγόρευσης της επικοινωνίας. Εκτός αυτού, θα πρέπει να είχα­
τε μια δυνατότητα να πληροφορηθείτε την επιδρομή στο «Αά­
ντσχουτ» από την Ειδική Κατασταλτική Αντιτρομοκρατική Μονά­
δα (GSC 9), ότι δηλαδή το σχέδιο απελευθέρωσής σας είχε απο­
τύχει οριστικά. Στην προαναφερόμενη συνέντευξη, ο Καρλ Χάι-
ντς Ροτ είπε ότι στη διάρκεια των ερευνών τους ανακάλυψαν ότι
η ΕΥΠ (BND) υπέκλεπτε το σύστημα επικοινωνίας που υπήρχε α­
νάμεσα στα κελιά. Αν ίσχυε κάτι τέτοιο, τότε συνέβαινε το εξής: 1105
raf «Αυτό υ π ή ρ χ ε α φ ' ε ν ό ς έ ν α σ ύ σ τ η μ α ε π ικ ο ιν ω ν ία ς μ έ σ ω τ ο υ ο π ο ίο υ
ήταν για μας μ π ο ρ ο ύ σ α τ ε ν α σ χ ε δ ιά σ ε τ ε τ η ν ο μ α δ ικ ή α υ τ ο κ τ ο ν ία ς σ α ς , α λλά
Απελευθέρω ση» αφ ' ε τ έ ρ ο υ ότι η ΕΥΠ είχε τη δ υ να τό τητα ν α γνω ρ ίζει εκ τ ω ν π ρ ο τ έ­
ρ ω ν α υ τ ό τ ο ρ α ν τ εβ ο ύ τ η ς αυτοκτονίας.
Μ: Δεν ισχύει έτσι όπως το λες. Το γεγονός ότι για κάποιο διάστημα
διαθέταμε ένα σύστημα επικοινωνίας μέσω των γραμμών του ραδιο­
φώνου της φυλακής το έχω ήδη διηγηθεί. Επίσης είναι σωστό ότι η ΕΥΠ
μάς κρυφάκουγε μέσω αυτού. Αυτά επιβεβαιώθηκε δημόσια τις τελευ­
ταίες μέρες της δίκης στο Στάμχαϊμ. Το σύστημα όμως αυτό είχε πάψει
να λειτουργεί μήνες πριν από την απαγόρευση επικοινωνίας. Είχαμε
σκεφτεί ότι δεν υπήρχε λόγος να αναλωνόμαστε σε μια τέτοια ιστορία
αφού έτσι κι αλλιώς μας κρυφακούν.
Τ : Για σας δηλαδή η επικοινωνία είχε νόημα μόνο στην περίπτωση
που υπήρχαν στεγανά; Γιατί θα μπορούσε να ισχυριστεί κάποιος
ότι σε μια τέτοια περίοδο που ήταν τόσο δύσκολο να επικοινωνή­
σετε και το μόνο που σας απέμενε ήταν να φωνάζετε στο διάδρο­
μο κάτι που ούτως ή άλλως το άκουγαν, σε αυτές τις συνθήκες
λοιπόν ένα τέτοιο σύστημα ήταν καλύτερο απ' το τίποτα...
Μ: Αργότερα το είδα κι εγώ έτσι. Αλλά τότε δεν είχαμε πλέον καμιά
δυνατότητα να εγκαταστήσουμε οτιδήποτε. Κι όταν ακόμα είχαμε, τότε
δεν μας ήταν ξεκάθαρο σε τι άλλο θα μπορούσε ενδεχομένως να μας
βοηθήσει. Εδώ θα πρέπει να δούμε επίσης το εξής: καθώς σε κάθε πε­
ρίπτωση θα μας κρυφάκουγαν, το σύστημα αυτό, εφόσον ενοχλούσε
οποιαδήποτε σχέδια του κράτους, είναι βέβαιο ότι δεν θα λειτουργούσε
για πολύ καιρό, θ α δίνονταν σε κάθε περίπτωση οι ευκαιρίες για να το
διακόψουν. Αυτό που θα μας ωφελούσε ουσιαστικά θα ήταν ένα πραγ­
ματικά μυστικό μέσο επικοινωνίας στο οποίο δεν θα είχαν καμιά πρό­
σβαση - και τέτοια δυνατότητα, πολύ απλά, δεν είχαμε.
Τ: Η εξεταστική επιτροπή της βουλής κατέληξε αργότερα στην α­
ναφορά της, ότι οι ηλεκτρικές συσκευές σας ήταν «πειραγμένες».
Και ο ΣτέφανΑουστ γράφει στο βιβλίο του «Η υπόθεση Μπάα-
ντερ-Μάινχοφ»: «Υπήρχαν κάποιες λίγο-πολύ πρωτόγονες τοπι­
κές συγκολλήσεις στις ηλεκτρικές συσκευές από τις οποίες ήταν
εμφανές δια γυμνού οφθαλμού ότι οι εγκαταστάσεις δεν χρησι­
μοποιούνταν μόνο για υποδοχή μουσικής, αλλά και για την επικοι­
νωνία των κρατούμενων μεταξύ τους». Για την ακρίβεια, ο
Αντρέας Μπάαντερ φέρεται να συνέδεσε στο κελί του τα καλώ­
δια του ραδιοφώνου της φυλακής με τους αγωγούς ρεύματος
της ξυριστικής μηχανής. Και α' αυτό το δίκτυο λέγεται ότι μετά ε­
νώσατε τους ενισχυτές και τα ηχεία ως μικρόφωνα και δέκτες.
Στο δικό σου κελί βρέθηκαν μετά τη Νύχτα θανάτου 5,50 μέτρα
διπλό καλώδιο, στο κελί του Αντρέας πολλά μέτρα και στης Γκού-
ντρουν τρία μέτρα καλώδιο.
Μ: Όλα αυτά είναι πολύ ευφάνταστα, αλλά δεν έχουν καμιά λογική.
Εγώ, για παράδειγμα, δεν είχα κανέναν ενισχυτή στο κελί μου. Εκτός αυ-
1061 τού: με ποιον τρόπο αλήθεια τοποθετήσαμε καλώδια σε κελιά που είχαν
κατασκευαστεί εξολοκλήρου από συμπαγές μπετόν; Και προς τα πού; Και Το γερμανικό
προ παντός για ποιο λόγο; Το πόσο ανόητα είναι όλα αυτά τα σενάρια α- φθινόπωρο και
ποδεικνύεχαι πολύ καλά από ένα και μόνο παράδειγμα. Ο Άουστ ισχυρίζε­ οι συνέπειες του
ται ότι ο μόνος λόγος για τον οποίο συνεννοούμασταν φωνάζοντας ο έ­
νας στον άλλον κατά τη διάρκεια της απαγόρευσης επικοινωνίας ήταν για
να τους εξαναγκάσουμε να μονώσουν ηχητικά τις πόρτες των κελιών με
ειδικές επενδύσεις, ώστε να αποκτήσουμε έτσι τη δυνατότητα μυστικών
συνεννοήσεων μέσω του υποτιθέμενου συστήματος τηλεπικοινωνίας
των κελιών. Μόνο που εκείνη τη χρονική στιγμή γνωρίζαμε ήδη ότι μας
παρακολουθούσαν μέσω ενός τέτοιου συστήματος και ότι μπορούσαν
να μας κρυφακούν. Γι' αυτόν το λόγο δεν μπήκαμε καν στον κόπο.
Σε κάποιο άλλο σημείο στη συνέχεια ο Αουστ τα συμμαζεύει και πά­
λι. Ισχυρίζεται ότι δεν ήμασταν και τόσο τετραπέρατοι, αλλά ότι οι κα­
τασκευές μας ήταν τόσο πρωτόγονες που γίνονταν άμεσα αντιληπτές,
γι' αυτό και σίγουρα είχαν ανακαλυφθεί στις έρευνες των κελιών που
προηγήθηκαν και ο μόνος λόγος για τον οποίο μας επεστράφησαν τα
πάντα ήταν για να μπορούν να μας παρακολουθούν. Αυτά λοιπόν για το
περίφημο «σύστημα επικοινωνίας»25.
Μόλις αντιληφθήκαμε ότι μας κρυφάκουγαν, δηλαδή πριν από την
επιβολή της απαγόρευσης επικοινωνίας, αλλάξαμε τον τρόπο επικοινω­
νίας μεταξύ μας. Γράφαμε σημαντικά πράγματα πάνω σε μικρά αποκόμ­
ματα και μετά τα καταστρέφαμε. Για μας ήταν εξαιρετικά σημαντικό να
μπορούμε να ανταλλάσσουμε κάτι μεταξύ μας και μόνο μεταξύ μας.
Αυτό άλλωστε ήταν και το χειρότερο σε αυτή την απαγόρευση ενα­
ντίον του οποίου αμυνθήκαμε και περισσότερο, το γεγονός ότι παράλ­
ληλα με την επικοινωνία με τους έξω απαγορεύτηκε και εκείνη μεταξύ
μας - εκτός από τα ελάχιστα τετριμμένα που φωνάζαμε ο ένας στον
άλλο και τα οποία άκουγε ο καθένας.
Τ: Ένα παραπέρα τεκμήριο που αναφερόταν ενίοτε για να αποδεί­
ξουν ότι δεν διατηρούσατε απλώς επαφές μεταξύ σας, αλλά ότι
ήσασταν ακόμη και σε θέση, ενδεχομένως μόνο κατά τη φάση
προετοιμασίας, να επικοινωνείτε με το κομάντο, ήταν ότι υπήρχε
υποτίθεται μια συγκεκριμένη λέξη-κωδικός. Αυτή θα έπρεπε να
την πείτε μετά την απελευθέρωσή σας, ώστε να ξέρει το κομά­
ντο ότι είστε ασφαλείς και να αφήσει ελεύθερο τον Σλάιερ.
Μ: Δεν υπήρχε καμιά λέξη-κωδικό. Το κομάντο ζήτησε τηλεφωνικά
μέσω του δικηγόρου Πάγιό (Payot), αμέσως μόλις προσγειωθούμε με α­
σφάλεια, να κάνει ο Αντρέας μια δήλωση στην τηλεόραση «που θα πε-

25. Στο βιβλίο του Καρλ-Χάιντς Βάιντενχαμερ «Αυτοκτονία ή δολοφονία» στο ο­

ποίο ο δικηγόρος παραθέτει τη διαδικασία εξα κρίβ ω ση ς τω ν αιτιών θανάτου
τεκμηριώνει εξάλλου μ ε βάοη το πόρισμα των πραγματογνωμόνων από τα πρα­
κτικά τ η ς δίκης, ότι με το σύστημα επικοινωνίας, ακόμη κι αν ήταν δυνατόν να
λειτουργεί με αυτόν τον τρόπο, μπορούσε να γίνει μια συνεννόηση μόνο με κά­
ποιον γδούπο ή κάποιο γρατζούνισμα στο ακουστικό. 1107
raf «Αυτό ριέχει ένα συνειρμό τον οποίο θα αναγνωρίσει κάποιο μέλος του κομά-
ήταν χια μας ντο»26.
Απελευθέρω ση» η ιδέα στηριζόταν στο ότι ξέραμε τόσο καλά ορισμένους από το κο­
μάντο, ώστε να σκεφτούμε κάτι που εκτός από εμάς θα μπορούσαν να
το γνωρίζουν πραγματικά μόνο κάποιοι από το κομάντο. Κάτι τέτοιο δεν
χρειάζεται να συζητηθεί και να συμφωνηθεί εκ των προτέρων, μπορεί να
το σκεφτεί κανείς τη στιγμή που θα χρειαστεί.
Η έννοια «λέξη-κωδικός» αντί για «συνειρμός» είναι μια σκόπιμη δια­
στρέβλωση, προέρχεται από μια έγγραφη αναφορά ενός υπαλλήλου της
Ομοσπονδιακής Εγκλημοτολογικής Υπηρεσίας σχετικά με το τηλεφώνημα
στον Πάγιό και από εκεί κατάληξε στις επίσημες ανακοινώσεις της κυβερ-
νήσης και στα ΜΜΕ, με σκοπό να νομιμοποιηθεί η επιβολή της απαγόρευ­
σης κάθε επικοινωνίας. Και πρέπει να πω ότι μια τέτοια συμφωνία θα ή­
ταν εκ των ων ουκ άνευ: όταν έχεις αγωνιστεί από κοινού με κάποιον, τό­
τε υπάρχουν τόσες πολλές καταστάσεις που γνωρίζεις μόνο εσύ και ο άλ­
λος ή, ενδεχομένως, η ομάδα... Η ασφαλέστερη κρυψώνα στην οποία ού­
τε μπορεί να διεισδύσει κανείς ούτε να κρυφακούσει είναι το μυαλό σου.
Τ : Πλάι στο ερώτημα, εάν ή, ενδεχομένως, με ποιον τρόπο επι­
κοινωνούσατε, το ζήτημα που τίθεται διαρκώς είναι τι ήσασταν
σε θέση να μαθαίνεται την εποχή της απαγόρευσης κάθε επικοι­
νωνίας από έξω. Μίλησες πριν για το μικρό ακουστικό που είχες.
Στο πόρισμα της εξεταστικής επιτροπής αναφερόταν ότι στο κελί
του Γιαν Καρλ Ράσπε βρέθηκε ένα κανονικό τρανζίστορ που έπαι­
ζε με μπαταρίες και ήταν συντονισμένο στη συχνότητα της Νο-
τιογερμανικής Ραδιοφωνίας 1 (SDR 1) στα βραχέα27. Εκτός αυτού
επικαλέστηκαν ένα σημείωμα σύμφωνα με το οποίο ο Αντρέας
Μπάαντερ ζητούσε «να χαμηλώσει η ένταση του ραδιοφώνου»,
κάτι από το οποίο στη συνέχεια η εξεταστική επιτροπή κατέληξε
στο συμπέρασμα ότι είχατε τελικά μια δυνατότητα να ακούτε τα
ραδιόφωνα των κελιών που βρίσκονταν κάτω από τα δικά σας.
Μ: Οι φύλακες προσπάθησαν να επιβάλουν ένα μόνιμο ηχητικό χαλί:
μουσικά σουξέ. Και εγώ δεν μπορούσα να ακούσω τίποτα από αυτόν
που βρισκόταν από κάτω μου, απ' όσο ξέρω , ούτε και οι υπόλοιποι.
Αλλά τα σημαντικά πράγματα τα άκουγα βέβαια έτσι κι αλλιώς και ενη­
μέρωνα φωναχτά και τους άλλους, αυτά δηλαδή τα ξέραμε σε κάθε πε­
ρίπτωση. Και ο Γιαν σίγουρα δεν είχε κανένα ράδιο.
Τ: 'Ενα άλλο σημαντικό σημείο τότε ήταν (και παραμένει σήμερα)
το ερώτημα με ποιον τρόπο θα μπορούσατε να προμηθευτείτε
όπλα στην πτέρυγά σας. Ο Καρλ Χάιντς Ροτ λέει στη συνέντευξή

26. Στην ανακοίνωση του Κομάντο στις 10 Σεπτεμβρίου 1977 αναφέρονταν με­
ταξύ άλλων: «Μόλις οι κρατούμενοι φτάσουν στον προορισμό τους, ο Αντρέας
Μ πάαντερ θα τους πει μια φράση που θα περιέχει μια λέξη η οποία θα μετα­
φερθεί στο Κομάντο και θα του επιτρέψει να εξακριβώσει και να σιγουρευτεί ότι
έφτασαν καλά ώστε να αφεθεί ελεύθερος ο Σλάιερ».
1081 27. Ωστόσο δεν καταγράφηκε ποιος έκανε αυτή την ανακάλυψη.
 του στο «Κονκρέτ» ότι κατά τη διάρκεια της έρευνας αποδείχτη­ Τ ο γερμανικό

κε ότι υπήρχαν όπλα στα κελιά, τα οποία είχαν μπει μέσα εν γνώ­ φθινόπωρο και

σει κρατικών υπηρεσιών, χωρίς να γίνει γνωστό ποιες υπηρεσίες οι συνέπειες του

ακριβώς ήταν αυτές.

Μ: Δεν είχαμε όπλα. Η ιδέα ότι είχαμε κρύψει όπλα στα κελιά μας εί­
ναι κοντόφθαλμη και για τον επιπλέον λόγο ότι κατά τη διάρκεια της α­
παγόρευσης επικοινωνίας μάς μετέφεραν επανειλημμένως από κελί σε
κελί-χω ρίς να γνωρίζουμε από πριν πότε και πού θα μας μετακινού­
σαν28. Αν είχαμε στην κατοχή μας όπλα θα τα μεταχειριζόμασταν σίγου­
ρα διαφορετικά από το να τα στρέψουμε στους ίδιους μας τους εαυ­
τούς. θ α αμυνόμασταν με αυτά ή θα προσπαθούσαμε να βγούμε έξω,
αλλά σίγουρα δεν θα αυτοκτονούσαμε,
Τ: Σύμφωνα με αυτή την ίδια οπτική θα είχε και νόημα το σενά­
ριο που ανέπτυξε σε κάποια εκδήλωση ο καγκελάριος Χέλμουτ
Σμιτ μετά το Γερμανικό Φθινόπωρο: ο Αντρέας Μπάαντερ, που
ήταν οπλισμένος, προσπάθησε να φέρει κάποιον από την κυβέρ­
νηση μέσα στη φυλακή, και θα μπορούσε να είχε αποπειραθεί να
τον πάρει ως όμηρο;
Μ: Δεν το 'κανε όμως! Αν πραγματοποιούσαμε μια ενέργεια απελευ­
θέρωσής μας από τη φυλακή, θα την είχαμε σχεδιάσει σίγουρα αλλιώς.
Τέτοια σενάρια, με δεδομένες τις πραγματικές συνθήκες που βιώσαμε
εκεί, είναι τελείως εξωπραγματικά. Δεχόμασταν μόνιμους εξονυχιστι­
κούς ελέγχους, τα πάντα επιτηρούνταν. Και επιπλέον, πολύ απλά δεν εί­
χαμε όπλα. Πώς να είχαμε άλλωστε; Εκτός αυτού ο Αντρέας, όπως ακό­
μη σαφώς μπορεί να διαπιστώσει κανείς από το πρωτόκολλο που απο-

2 8 .0 Αντρέας Μπάαντερ βρισκόταν τελευταία οτο κελί 719, ο Παν Καρλ Ράσπε
στο 716, η Γκούντρουν Ένσλιν στο 720 και η Ίρμγκαρντ Μ ελ ερ , που από τις 5
ω ς τις 20 Σεπτεμβρίου ζούσε στο κελί 721 , στο 725. Στην αρχή της πλήρους α­
παγόρευσης επικοινωνίας ο Μ πάαντερ ζο ύ σ ε επίσης στο κελί 7 1 9 , οτις 13 Σ ε ­
πτεμβρίου μεταφέρθηκε στο κελί 715. Εκεί βρέθηκε αργότερα μια κρύπτη που
υποτίθεται ότι είχε χώρο για ένα όπλο, το οποίο όμω ς ο Μπάαντερ υποτίθεται ό­
τι ξαναπήρε μαζί του όταν μεταφέρθηκε στις 4 Οκτω βρίου πίσω στο κελί 719.
Σύμφωνα με την ίδια υπόθεση χρησιμοποίησε γι' αυτόν το σκοπό και ω ς μελλο­
ντική κρύπτη το πικάπ του. Αυτό είχε κατασχεθεί στις 6 Σεπτεμβρίου και του επι-
οχράφηκε οτις 2 0 Σεπ τεμβρίου. Ο Γιαν Καρλ Ράσπε βρισκόταν στην αρχή της
πλήρους απαγόρευσης επικοινωνίας στο κελί 718 και μεταφέρθηκε στις 4 Οκτω­
βρίου στο κελί 7 16, όπου από την εποχή κάποιων εκτεταμένω ν κατασκευαστι­
κών εργασιών της άνοιξης του 1977 δ εν είχε μείνει ποτέ κανένα μ έλος τ η ς ι?ΑΕ.
Παρ' όλα αυτά, σύμφωνα με το πόρισμα της εξεταστικής επιτροπής βρέθηκε ε­
κεί μια κρύπτη όπλων, η οποία δεν είχε ανακαλυφθεί παρά τις επανειλημμένες ε ­
ξονυχιστικές έρ ευ ν ες του κελιού. Ένα τρίτο όπλο βρ έθ η κε στο κελί 7 23 , στο ο­
ποίο έμ εν ε από τις 6 Ιουλίου μέχρι τις 12 Αυγούστου ο Χ έλμουτ Πολ και έκτοτε
κανείς πια. «Κατόρθωσε αυτός ο κρατούμενος όταν μεταφέρθηκε δ εμ ένος στις
6 Ιουλίου από το Αμβούργο στο Στάμχαϊμ, να ξεγελάσει του ς σωματικούς ελέγ­
χους, καθώς και τον έλεγχο παραλαβής από τη φυλακή και να περάσει λαθραία
το όπλο μέσα;» ρωτάει ο Βάιντενχαμερ οτο «Αυτοκτονία ή δολοφονία». 1109
raf «A u to τυπώνει την αναφορά της ομοσπονδιακής κυβέρνησης, είχε έναν πολι-
ήταν για μας ιικό στόχο όταν ήθελε να συζητήσει με το υπουργείο Επικρατείας. Δεν
Απελευθέρω ση» επρόκειτο για παραπλανητική ενέργεια. Μπορεί να αρέσει πολύ γενι­
κώς, αλλά μας πάει ελάχιστα μπροστά, αυτή η εμμονή στο ερώτημα: τι
άλλο σκοπεύαμε κρυφά να κάνουμε και πώς θα το κάναμε. Η πραγματι­
κότητα με την οποία ήρθαμε αντιμέτωποι το 1977 μας πρόσφερε ελά­
χιστες ευκαιρίες για τέτοιες περισπούδαστες σκέψεις. Ακριβώς επειδή
ζούσαμε σε ακραίες συνθήκες, υπό απόλυτη απαγόρευση επικοινωνίας.
Τ : Το ότι όμως είχατε όπλα μέσα στο Στάμχαϊμ δεν το υποστηρί­
ζει μόνο η εξεταστική επιτροπή της τοπικής βουλής της Βάδης-
Βυρτεμβέργης, υπάρχει επιπλέον κι ένας μάρτυρας, που λέει ότι
βοήθησε ο ίδιος να περάσουν λαθραία τα όπλα σε σας. Και σε
αυτή την ιστορία του Φόλκερ Σπάιτελ (Volker Speitel) ήρθε να
προστεθεί άλλη μια εκδοχή του Πέτερ Γιούργκεν Μποκ που ισχυ­
ρίστηκε ότι ετοίμασε αρκετά όπλα για το σκοπό αυτό29.
Μ: Έτσι κι αλλιώς είναι πάντα πολύ δύσκολο να αποδείξεις ότι κάτι
δεν έχει συμβεί. Για τον Φόλκερ Σπάιτελ δεν μπορώ να πω και πολλά
πράγματα επειδή δεν είχα καμιά προσωπική σχέση μαζί του. Όμως τον
γνώριζε η Χάνα30 επειδή αρχικά ήθελε να συμμετάσχει στην ενέργεια
της Στοκχόλμης. Λίγες όμως εβδομάδες πριν, υπαναχώρησε και επα­
νεμφανίστηκε πάλι αργότερα στο γραφείο του δικηγόρου Κλάους
Κρουασάντ. Τα όπλα, δηλαδή τρία πιστόλια και εκρηκτικά, λέει ότι τα
συντήρησε την άνοιξη του 2007. Υποτίθεται ότι τα έκρυψε ο δικηγόρος
Άρντ Μύλερ σε κάποιο χαρτοφύλακα τον οποίο παρέδωσε στη διάρκεια
της δίκης στους Γιαν, Αντρέας και Γκούντρουν, που με τη σειρά τους τα
πέρασαν από τη δικαστική αίθουσα στα κελιά.
Όποιος ξέρει πώς ελέγχονταν οι δικηγόροι μας δεν μπορεί να πιστέψει
αυτή την εκδοχή. Υπήρχε ήδη από την αρχή η προπαγάνδα ότι οι δικηγό­
ροι ήταν τάχα μεταφορείς, αγγελιοφόροι και τσιράκια μας - γι' αυτόν το
λόγο ελέγχονταν λεπτομερώς και σχολαστικά31. Οι υπάλληλοι επέβλεπαν

29. Σ ε συνέντευξη στην «τβζ» στις 16 Ιουνίου 1992

30. Η Χάνα Κράμπε, παλιότερα στη Σοσιαλιστική Κολεκτίβα Ασθενών (ςΡΚ), που
συμμετείχε στην κατάληψη της γερμανικής πρεσβείας στη Στοκχόλμη και κατα­
δικάστηκε σ ε ισόβια κάθειρξη, ήταν κρατούμενη για πολλά χρόνια μαζί με την
Ίρμγκαρντ Μ έλερ στις φυλακές του Λύμπεκ. Ήταν η τελευταία από την μικρή ο­
μάδα συμβίωσης που αποφυλακίστηκε το 1996.
31. Ο Ο λλανδός δικηγόρος Πιχ Μπάκερ Σουτ περιγράφει αυτήν τη μεταχείριση
στη διδακτορική του διατριβή «Στάμχαϊμ»: «Αφήνεις κάτω την τσάντα με τα έγ­
γραφα της υπεράσπισης, αδειάζεις όλες τις τσέπες του σακακιού και του παντε­
λονιού, βγάζεις το σακάκι και το δίνεις σε έναν από τους δυο υπαλλήλους, ελέγ­
χεται το σακάκι και όλο το σώ μα, συμπεριλαμβανομένης και της περιοχής των
γεννητικών οργάνων, ελέγχονται τα βγαλμένα παπούτσια με μεταλλική ράβδο
και λύγιομα, ελέγχονται όλα τα περίκλειστα αντικείμενα (π.χ. ξεβίδω μα στυλό,
ψηλάφηση πακέτου τσιγάρων), στη συνέχεια - ή εν δ ιά μ εσ α -τ α επιτρεπόμενα
έγγραφα και ντοσιέ μεταβιβάζονται σε κάποιον υπάλληλο που κρατάει όρθια τα
110 I ντοσιέ με την πλάτη προς τα πάνω και τα ξεφυλλίζει από κάτω, και τέλος, ελέγ­
κάθε φύλλο χαρτί χωριστά. Ακόμη κι η σκέψη να περάσουμε κρυφά όπλα Το γερμανικό
από αυτό το δρόμο θα ήταν καθαρή τρέλα. Κι επιπλέον τελείως περιττή, φθινόπωρο και
επειδή, με δεδομένη την οχύρωση του Στάμχαϊμ, ήταν σχεδόν αδύνατο οι συνέπειες ίου
να φύγεις από εκεί ακόμη και με τρία πιστόλια και λίγα εκρηκτικά’ εμείς
άλλωστε υπολογίζαμε ότι θα απελευθερωθούμε από τη RAF έξω.
Οι ιστορίες του Σπάιτελ δεν είναι στο ελάχιστο αληθινές, ούτε καν
στις επιμέρους λεπτομέρειες τους. Για παράδειγμα, αρχικά κατέθεσε ό­
τι έλαβε τα όπλα το Μάρτιο του 1977 από παράνομους αγωνιστές μέ­
σω κάποιου συνδέσμου. Αργότερα ισχυρίστηκε ότι πήρε τα πράγματα
από τους ίδιους τους παράνομους, αλλά σε κάθε περίπτωση δεν μπο­
ρεί πια να θυμηθεί ποιος ήταν ο σύνδεσμος ή πολύ περισσότερο ποιοι
ήταν οι παράνομοι. Στη συνέχεια ισχυρίστηκε ότι η Ζιγκλίντε Χόφμαν
(Sieglinde Hofmann) του έδωσε ένα πιστόλι και μισό χρόνο αργότερα
θυμήθηκε με απόλυτη ακρίβεια ότι του είχε δώσει δύο πιστόλια. Τότε
είπε επίσης και ότι αυτό μπορεί να συνέβη ενδεχομένως και τον Ιούνιο
του 1977 - ημερομηνία κατά την οποία η δίκη στο Στάμχαϊμ είχε ήδη ο­
λοκληρωθεί, που σημαίνει ότι οι δικηγόροι, ακόμη κι αν το 'θελαν, δεν
μπορούσαν πια να περάσουν μέσω αυτής της οδού τα όπλα.
Και τα παραμύθια του Μποκ δεν είναι καλύτερα. Εκτός αυτού στο σε­
νάριο του Σπάιτελ δεν εμφανίζεται ο Μποκ που ισχυρίζεται ότι συντήρη­
σε τα όπλα, ενώ στο σενάριο του Μποκ δεν εμφανίζεται πουθενά ο Σπάι­
τελ που επίσης κόμπαζε ότι ετοίμασε τα όπλα για την εισαγωγή τους32.
Τ: Υπήρξαν αργότερα άλλα δύο πρόσωπα «από μέσα» που ισχυρί­
στηκαν ότι τα γεγονότα στο Στάμχαϊμ ήταν πράγματι αυτοκτονίες
ή και απόπειρα αυτοκτονίας. Η ΣουζάνεΆ λμπ ρεχτ (Susanne
Albrecht) και η Μάνικα Χέλμπινγκ (Monika Helbing) που ήταν ενερ­
γά μέλη της RAF το 1977 και αργότερα συγκαταλέγονταν στα μέλη

χονται τα ντοσιέ με τη μεταλλική ράβδο. Επιπλέον το περιεχόμενο τω ν κανονι­

κών ντοσιέ τοποθετείται σε λεπτά ντοσιέ της φυλακής». (Στάμχαϊμ, σελ.501).
32. Μια παραπέρα εκδοχή, που δ εν συναντάται πουθενά μ ε τις εκδο χές ούτε
του Σπάιτελ ούτε του Μπόοκ, προέρχεται από τον Χανς Γιοάχιμ Κλάιν, που ήταν
για ένα διάστημα μέλος των Επαναστατικών Πυρήνων και εγκατέλειψε θεαματι­
κά την οργάνωση μετά την εισβολή οε μια συνάντηση τω ν υπουργών πετρελαί­
ου των χωρών του ΟΠΕΚ στη Βιέννη το 1975 στέλνοντας μια επιστολή στο «Σπί-
γκελ» στην οποία προειδοποιούσε για δύο υποτιθέμενες σ χεδιαζόμενες επιθέ­
σεις των Ξ.Π. εναντίον των επικεφαλής τω ν εβραϊκών κοινοτήτων στο Δυτικό Βε­
ρολίνο και στη Φρανκφούρτη. Ο ίδιος και το βιβλίο του «Επιστροφή στον ανθρω­
πισμό» έγιναν αφορμή να ξεσπάσει η πρώτη μεγάλη συζήτηση για τους «ανανή-
ψαντες» μέσα στη δυτικογερμανική αριστερά. Στις αρχές Οκτωβρίου 1 97 8 έλ ε­
γε σε μια συνέντευξή του στη γαλλική εφημερίδα «Λιμπερασιόν»: «Αμέσως μόλις
έμαθα ότι η βςβ 9 εκτέλεσε επιτυχώς την επιχείρησή της στο Μογκαντίσου, σκέ-
φτηκα ότι κάτι θα συμβεί τώ ρα στο Στάμχαϊμ. Μια αυτοκτονική ενέργεια ή μια
αυτοκτονία. Μη νομίζεις ότι είμαι κανένας προφήτης. Ή ξερ α ότι από το 1975 εί­
χαν όπλα μέσα στη φυλακή. Ή δη από την εποχή της δίκης στο Στάμχαϊμ ήξερα
ότι σκόπευαν να ρίξουν μια χειροβομβίδα μέσα οτο δικαστήριο. Είχαν ανακαλύ­
ψει ένα δρό μ ο για να την π εράσουν μ έο α , αλλά δεν είχαν πει ποιον. Α υτό που
γνωρίζω όλο κι όλο είναι ότι δεν συνέβη μέσω των δικηγόρων». I in
 που αποχώρησαν και κατέφυγαν στην ΛΔΓ, κατέθεσαν μετά τη
σύλληψή τους ότι ο ηγετικός πυρήνας της RAF είχε εκπονήσει τότε
ένα σχέδιο ονόματι «Suicide Action» που προέβλεπε την αυτοκτο­
νία σε συνθήκες όπου θα είχε χαθεί κάθε άλλη δυνατότητα. Και οι
δυο τους επικαλούνταν την Μπριγκίτε Μόνχαουπτ που αποφυλα­
κίστηκε την άνοιξη του 1977 και στη συνέχεια εντάχθηκε και πάλι
στους «παράνομους».
Μ: Αυτό το επινόησαν οι δυο τους σε μια χρονική στιγμή όπου είχαν
αποφασίσει να μετατραπούν σε Μάρτυρες του Στέμματος της Ομο­
σπονδιακής Εισαγγελίας με αντάλλαγμα τη μείωση της ποινής τους. Αυ­
τό αποκαλύπτει εξ αρχής κάτι για τα κίνητρά τους. Κατά τα άλλα το μό­
νο που μπορώ να πω είναι ότι για μας δεν τέθηκε ποτέ το ζήτημα της
αυτοκτονίας. Δεν είχε προηγηθεί καμιά σχετική συζήτηση ανάμεσά μας
και, ακόμη περισσότερο, κανένα σχέδιο.
Μ: Προηγουμένως ανέφερες ότι η κατάσταση του 1977 ήταν τέ­
τοια για σας, που στ' αλήθεια δεν μπορούσατε να φανταστείτε
τους εαυτούς σας να περνάτε κι άλλα πολλά χρόνια μέσα στη φυ­
λακή. Αυτό φανερώνει μια σχετική απόγνωση εξαιτίας των συν­
θηκών. Μια εξάντληση. Σε αυτές τις συνθήκες μπορώ να φαντα­
στώ κάποιον να λέει: καλύτερα νεκρός παρά ακόμη δέκα χρόνια
εδώ μέσα. Ο Καρλ Χάιντς Ροτ, για παράδειγμα, είχε πει σε εκείνη
τη συνέντευξη στο «Κονκρέτ» ότι μέσα σε τελείως αδιέξοδες
συνθήκες η αυτοκτονία μπορεί να είναι και μια επαναστατική
πράξη...
Μ: Ο Καρλ Χάιντς Ροτ βίωσε τελείως διαφορετικές εμπειρίες από
τις δικές μας στα λευκά κελιά, θυμάμαι ένα κείμενο που είχε γράψει με­
τά την αποφυλάκισή του όπου περιγράφει τις συνθήκες κράτησης ως
τελείως συντριπτικές και ανυπέρβλητες. Βεβαίως και ήταν τέτοιες, αλ­
λά για μας υπήρχε πάντα μια δυναμική αντίστασης σε αυτές. Σε αντίθε­
ση μ' εκείνον δεν ήμασταν μόνοι μέσα στη φυλακή, αλλά ως ομάδα, και
ως ομάδα αντισταθήκαμε εναντίον τους. Αυτό είναι μια σημαντική δια­
φορά.
Σε αυτό έρχεται να προστεθεί και κάτι ακόμη. Εκείνη την εποχή νοι­
ώσαμε στο πετσί μας την πρόθεσή τους να μας εξοντώσουν. Αυτό α-
ναδεικνυόταν συνεχώς σε κεντρικό θέμα ήδη εβδομάδες και μήνες πριν
από την απαγωγή του Σλάιερ: «θανατική ποινή για τους τρομοκράτες».
Τα χρόνια της απομόνωσης, η μεταχείριση που βιώσαμε στις απεργίες
πείνας και η απαγόρευση κάθε επικοινωνίας στο τέλος έδειχναν ότι μας
ήθελαν νεκρούς. Όταν το αντιληφθείς αυτό, τότε ακριβώς γιγαντώνε­
ται μέσα σου η θέληση να μην τους κάνεις τη χάρη, να συνεχίζεις να
ζεις, να μην επιτρέψεις να σε εξοντώσουν. Αυτό ήταν ένα πολύ σπου­
δαίο στοιχείο για μας. Ξέραμε ότι και ως κρατούμενοι ήμασταν ένας ση­
μαντικός πολιτικός παράγοντας. Οι δοκιμασίες και τα βασανιστήρια στα
οποία μας υπέβαλαν, δυνάμωσαν επιπλέον τη θέλησή μας να συνεχί­
σουμε και να μην παραδοθούμε.
Τ : Γι' αυτό και το κάνατε τόσο ύπουλα, λέει η ομοσπονδιακή κυ-
 βέρνηση, ώστε η αυτοκτονία να μοιάζει με δολοφονία, για να α­ Το γερμανικό
ποτελέσει έτσι μια ύστατη δυναμική ενέργεια33. φθινόπωρο και
Μ: Αυτό θα ερχόταν σε αντίφαση με την ηθική μας. Πρόκειται στ' α­ οι συνέπειες ίου
λήθεια για μια σχιζοφρενική θεωρία. Εκτός αυτού παραμένει ακόμη το
ζήτημα του κινήτρου. Δεν θέλαμε να πεθάνουμε, θέλαμε να υπάρχου­
με. Και από την άλλη, ξέραμε ότι το καθεστώς είχε την εντύπωση ότι α­
φανίζοντας εμάς, κυρίως τον Αντρέας και την Γκούντρουν, θα αφάνιζε
και ολόκληρη τη Ι*ΑΡ, ότι με ένα χτύπημα θα ξεμπέρδευε με ολόκληρο
το αντάρτικο.
Τ: Για σας δηλαδή και μόνο η επιβίωση συνιστούσε μια μικρή νίκη;
Μ: Ναι, ασφαλώς. Τη στιγμή που, ενώ στοχεύουν στην εξολόθρευσή
σου, εσύ κατορθώνεις να μείνεις ζωντανός, έχεις πετύχει κάτι και αντλείς
δύναμη απ' αυτό. Αυτό που πραγματικά σχεδιάζαμε ήταν να κάνουμε μια
ακόμη απεργία πείνας για να επιταχύνουμε τις εξελίξεις εκείνες τις εβδο­
μάδες. Αυτό ήταν και το ζήτημα που μας απασχολούσε όταν μιλούσαμε
σχετικά εκείνες τις μέρες, να αποσπάσουμε ακριβώς από τα χέρια της κυ­
βέρνησης «την τελική απόφαση για μας» - το τελευταίο δεν σήμαινε σε
καμιά περίπτωση αυτό που περιέργως ερμήνευσαν αργότερα η Ομο­
σπονδιακή Εγκληματολογική Υπηρεσία και το Επιτελείο Διαχείρισης Κρίσε­
ων, ότι δηλαδή θέλαμε έτσι να προαναγγείλουμε μια αυτοκτονία. Και για­
τί άραγε να την προαναγγείλαμε; Για να τους δώσουμε μια προκαταβολι­
κή χαρά; Αφού ξέραμε ότι μας προτιμούσαν νεκρούς παρά ζωντανούς.
Για μας, απεναντίας, ήταν σαφές ότι όσο ήμασταν μέσα και ζούσαμε, υ­
πήρχαν και κάποιοι έξω που θα επιδιώκουν να μας απελευθερώσουν.
Τ : θα μπορούσαμε πλέον να πούμε πως ήταν ξεκάθαρο για σας
ότι, μετά την αποτυχία της απαγωγής του Σλάιερ, δεν θα μπο­
ρούσε να υπάρξει καμία άλλη απόπειρα απελευθέρωσής σας, ό­
τι δηλαδή αυτή ήταν η τελευταία σας ευκαιρία να βγείτε έξω.
Μ: Εμείς όμως δεν το βλέπαμε έτσι. Σκεφτόμασταν ότι, αν δεν πετύ­
χει αυτή, θα υπάρξει μια νέα προσπάθεια. Ο ορίζοντάς μας ξεπερνούσε
την επόμενη μέρα. Κι αυτό επειδή είχαμε κι έναν πολιτικό στόχο, σε δια-

3 3 .0 Αντρέας Μ πάαντερ είχε συντάξει στις 7 Οκτωβρίου 1977 μια σύντομη ε ­

πιστολή προς το Εφετείο της Στουτγάρδης: «Από το πλαίσιο όλων των μέτρων
που λαμβάνονται εδώ και έξι εβδομάδες και από ορισμένες επισημάνσεις των υ­
παλλήλων συνάγεται το συμπέρασμα ότι η κυβέρνηση ή η κρατική ασφάλεια,
που -ό π ω ς λέει κάποιος υπάλληλος- βρίσκεται πια μόνιμα εγκατεστημένη στον
έβδομο όροφο, ελπίζουν να προκαλέσουν εδώ μια ή περισσότερες αυτοκτονίες,
και να τις εμφανίσουν σ ε κάθε περίπτωση ω ς εύλογες. Σ ε σχέση με αυτό δηλώ ­
νω ρητά: κανείς από εμ άς -κι αυτό ήταν σαφ ές από τις μια δυο κουβέντες που
κατορθώ σαμε να α νταλλά ξο υ μ ε πριν από δύο εβ δ ο μ ά δ ες μπροστά από την
πόρτα, και τις συζητήσεις μας εδώ και χρόνια- δ εν έχει την πρόθεση να αυτο-
κτονήσει. Σε περίπτωση που -σύμφω να πάλι με τα λόγια ενός υπαλλήλου- «ανα­
καλυφθούμε εδώ νεκροί», να θ εω ρη θ εί ότι δολοφ ονηθήκαμε σ ε συνέχεια της
«καλής» παράδοσης των νομικών και πολιτικών κατασταλτικών μέτρω ν αυτής
της διαδικασίας». Αξίζει να σημειωθεί ότι ακόμη κι αυτή η επιστολή αξιολογείται
από την επίσημη πλευρά ω ς τμήμα των προετοιμασιών της αυτοκτονίας... I 113
raf «Αυτό φορετική περίπτωση δεν θα μπορούσαμε να αντέξουμε τόσα χρόνια υ-
ήταν για μας πό αυτές τις συνθήκες μέσα στη φυλακή. Κι αυτός ο στόχος δεν χάθηκε
Απελευθέρω ση» ξαφνικά με την αποτυχία μιας ενέργειας απελευθέρωσης. Είχαμε δηλαδή
και ένα αίσθημα ευθύνης - και θέλαμε να ήμαστε μαζί ως ομάδα. Και μό­
νο γι' αυτούς τους λόγους ήταν αδιανόητο ότι τρεις ή τέσσερις θα έβα­
ζαν τέρμα στη ζωή τους.
Ο Αντρέας ήθελε να συζητήσει με την κυβέρνηση για να βεβαιωθεί
ότι είχαν αντιληφθεί και αυτοί τις συνέπειες μιας κλιμάκωσης. Ένας ε-
κτραχηλισμός της σύγκρουσης ήταν επικίνδυνος και για τις δύο πλευ­
ρές: για μας, επειδή θα αλλοιωνόταν κάπου στο άγνωστο το στίγμα της
πολιτικής μας, και γι' αυτούς, επειδή ως κυβερνών κόμμα, αργά ή γρή­
γορα, θα εξαφανίζονταν από το προσκήνιο. Ο Αντρέας μίλησε για έναν
πιθανό κίνδυνο - κι όπως αυτό παρουσιάστηκε, στόχευε επιπλέον και
στη σπίλωση του Αντρέας.
Τ: Σκέφτηκες τα χρόνια που ακολούθησαν κάποιο σενάριο, τι
πραγματικά μπορεί να συνέβη εκείνη τη νύχτα;
Μ: Ήμουν και είμαι πεπεισμένη ότι ήταν μια ενέργεια των μυστικών
υπηρεσιών. Η ΕΥΠ (BND) είχε τη δυνατότητα να μπαινοβγαίνει στο Στάμ-
χαϊμ, ενώ αποδεδειγμένα είχε τοποθετήσει κοριούς στις φυλακές. Και ή­
ταν γνωστό ότι το προσωπικό της φυλακής δεν θεωρούνταν φερέγγυο
για κάτι τέτοιο. Όλο και κάποιος φλυαρούσε δεξιά κι αριστερά, και διη­
γούνταν σε περιοδικά όπως το «Μπούντε», το «Κουίκ» ή το «Στερν» γε­
λοίες ιστορίες για μας. Αν δηλαδή ήταν να γίνει κάτι, αυτοί έπρεπε να
παρακαμφθούν. Στο ίδιο πλαίσιο αξίζει ίσως να σημειωθεί ότι το προσω­
πικό φρούρησης αντικαταστάθηκε την περίοδο της απαγόρευσης επι­
κοινωνίας - όχι όλοι ωστόσο. Επίσης, ούτε οι κάμερες επιτήρησης του
διαδρόμου λειτουργούσαν εκείνη τη νύχτα.
Τ : θεω ρείς ότι η ομοσπονδιακή κυβέρνηση ήταν αναμεμειγμένη
σε μια τέτοια δολοφονική ενέργεια ή μπορεί να ήταν και μια ανε­
ξάρτητη επιχείρηση των μυστικών υπηρεσιών;
Μ: Πιστεύω ότι η ομοσπονδιακή κυβέρνηση ήταν αναμεμειγμένη.
Και θεωρώ ότι είχε συμφωνηθεί με κάποιο τρόπο και εντός του ΝΑΤΟ.
Υπήρχε τότε και ένα Επιτελείο Διαχείρισης Κρίσεων στις ΗΠΑ που βρι­
σκόταν σε μόνιμη επαφή με τη Βόννη. Και η εξόντωσή μας εξυπηρετού­
σε πλήρως τα συμφέροντα των ΗΠΑ. Η μέθοδος της προβολής δολο­
φονιών ως αυτοκτονιών είναι γνωστή ειδικά από τη CIA.
Τ : Στη συζήτηση σχετικά με το Στάμχαϊμ υπάρχει, τουλάχιστον
στην αριστερά, η τάση να μη θεωρείται πια τόσο σημαντική η α­
πάντηση στην ερώτηση «Δολοφονία ή αυτοκτονία;» Σε κάθε πε­
ρίπτωση, η ευθύνη για το θάνατο του Γιαν Καρλ Ράσπε, της Γκού-
ντρουν Ένσλιν και του Αντρέας Μπάαντερ αποδίδεται στο κρά­
τος. Είτε εξώ θησε τους κρατούμενους μέσω των συνθηκών
κράτησης στο θάνατο είτε τους σκότωσε άμεσα.
Μ: Οι συνθήκες κράτησης ήταν όντως φοβερές, ενώ στις απεργίες
πείνας οι κρατούμενοι εξοντώθηκαν με τη μέθοδο του σκόπιμου υποσι-
1141 τισμού: για παράδειγμα ο Χόλγκερ Μάινς, Ωστόσο υπάρχει μια διαφορά
ρ

αν κάποιος πυροβολείται, απαγχονίζεται ή καρφώνει ένα μαχαίρι στο Τ ο γερμανικέ

στήθος μόνος του ή αν το κάνουν κάποιοι άλλοι. Εδώ μιλάνε τα γεγονό­ φθινόπωρο κα

τα. Δεν θέλαμε να αυτοκτονήσουμε, θέλαμε να ζήσουμε. οι συνέπειες τον

Τ : Για σένα η κατάσταση μετά τη Νύχτα θανάτου, μετά το θά­

νατο των Ράοπε, Ένολιν, Μπάαντερ ήταν διαφορετική από πριν;
Μ: Ναι, οπωσδήποτε. Ξαφνικά ήμουν μόνη - με είχαν τραυματίσει
βαριά και είχα επιζήσει παρά τρίχα. Οι συνθήκες είχαν αλλάξει ριζικά.
Από την άλλη, ο Χόλγκερ και η Ούλρικε είχαν ήδη πεθάνει νωρίτερα μέ­
σα στη φυλακή - και ξέραμε από καιρό ότι το καθεστώς μάς προτιμούαε
νεκρούς παρά ζωντανούς. Οι συνθήκες κράτησης ήταν προσανατολι­
σμένες στην κατεύθυνση είτε να μας «σπάσουν» ώστε να μην σκεφτό­
μαστε πια αυτά που θέλαμε να σκεφτόμαστε, χάνοντας έτσι την ταυτό­
τητά μας, είτε να πεθάνουμε.
Τ : Για σένα λοιπόν η νύχτα της 17ης προς 18η Οκτωβρίου 1977
ήταν βέβαια ένας σταθμός, γενικότερα όμως δεν οδήγησε σε ρι­
ζικές μεταβολές;
Μ: Οι συνθήκες, έτσι όπως ήταν, έφτασαν στο ζενίθ τους.
Τ : Περίμενες ότι όλο αυτό θα συνεχιστεί με κάποιο τρόπο; Ή ότι
θα προσπαθούσαν άλλη μια φορά να σε σκοτώσουν;
Μ: Σε κάθε περίπτωση δεν μπορούσα να το αποκλείσω. Ο τρόπος με
τον οποίο με μεταχειρίζονταν έδειχνε ότι σκοπός τους ήταν να με εξουθε­
νώσουν, να χάσω τα λογίκά μου. Εννοώ αυτή τη μόνιμη επιτήρηση, τον
απόλυτο έλεγχο, θ α τους ήταν σαφώς προτιμότερο να παρουσιάσουν
κάποια στιγμή μια τρελή. Αυτό άλλωστε ήθελαν να αποδείξουν: μόνο τρε­
λοί πηγαίνουν στη ΙϊΑΡ και κηρύσσουν τον ένοπλο αγώνα εναντίον του συ­
στήματος. Ή να οδηγηθώ στο σημείο να ισχυριστώ ότι επρόκειτο για αυ­
τοκτονία. Ίσως αυτό τελικά να ήταν σημαντικότερο απ' το να είναι θαμμέ­
νο πράγματι κάπου το πτώμα μου. Αυτά τουλάχιστον σκέφτηκα τότε. Γι'
αυτόν το λόγο και δεν τρόμαζα κάθε φορά που άνοιγε η πόρτα ή άκουγα
θορύβους απ' το διάδρομο. Αλλά και το ότι δεν ήθελαν να με αφήσουν να
ζήσω, το αντιλαμβανόμουν βέβαια πλήρως. Τον υποτιθέμενο κίνδυνο
μιας ενδεχόμενης απόπειρας αυτοκτονίας, τον χρησιμοποίησε η Δικαιοσύ­
νη τελείως προσχηματικά προκειμένου να μου απαγορεύσει τα πάντα.
Απαγορευόταν να έχω οτιδήποτε μέσα στο κελί, να συναντώ άλλους κρα­
τούμενους, να σβήνω το φως - επειδή όλα αυτά υποτίθεται πολλαπλα­
σίαζαν τον κίνδυνο να αυτοκτονήσω. Ήταν μια αδιανόητη κατάσταση
που κράτησε χρόνια, μέχρις ότου αργότερα, το 1980, ήρθα στο Λύμπεκ.
Τ : Δεν αισθανόσουν πολύ ανήμπορη σε αυτές τις συνθήκες;
Μ : Αφενός ναι. Αφετέρου αναπτύσσεις κι ένα απίστευτο πείσμα.
Σκεφτόμουν ότι δεν σκοπεύω σε καμιά περίπτωση να υποταχθώ. Δεν
θα με καταφέρετε έτάι.
Τ: Πώς είναι για σένα σήμερα να μιλάς για το Στάμχαϊμ; Είναι ένα
κομμάτι ιστορίας ή κάτι που παραμένει ακόμη επίκαιρο;
Μ : Είναι και τα δύο. Πολλές λεπτομέρειες δεν είναι τόσο ζωντανές
όσο στα χρόνια της κράτησής μου. Δεν τα σκέφτομαι αδιάκοπα. Είναι ό­
μως στο κάτω κάτω η πιο κρίσιμη εμπειρία που είχα σε όλη μου τη ζωή. 1115
raf «Αυτά Και όσο πιο πολύ ασχολούμαι πάλι με αυτήν τόσο περισσότερες λεπτο-
ήΐαν για μας μέρειες επανέρχονται στη μνήμη μου.
Απελευθέρω ση» Τ: Σε άλλαξε αυτή η εμπειρία;
Μ: Σκέφτομαι πως σίγουρα ναι. Προ πάντων με άλλαξε το γεγονός ό­
τι δεν μπόρεσα να πενθήσω. Και γι' αυτό το λόγο έχω την αίσθηση ότι
δεν έχω κλείσει τους λογαριασμούς μου οριστικά με αυτή την υπόθεση.
Για παράδειγμα, δεν μπορώ να κοιτάξω έτοι απλά ήρεμη φωτογραφίες
εκείνων που έχουν πεθάνει και να θυμηθώ κάτι που ζήσαμε από κοινού.
Το ίδιο μου συμβαίνει με πράγματα που τους ανήκαν. Όταν κάποιος έξω
βιώνει το θάνατο ενός φίλου ή μιας φίλης, έχει τη δυνατότητα να βρεθεί
τις τελευταίες ώρες κοντά του ή κοντά της. Μπορεί να δει τη σορό του,
να προετοιμάσει την κηδεία του, να σταθεί δίπλα στο φέρετρο - κι αν
δεν το κάνει είναι γιατί έτσι αποφάσισε. Μπορεί σε οποιαδήποτε περί­
πτωση να πράξει σύμφωνα με αυτά που σκέφτεται ή επιθυμεί. Εγώ δεν
είχα αυτή την ευκαιρία.
Τ: Τους είδες ξανά νεκρούς;
Μ: Όχι. Μόνο στις φωτογραφίες του «Στερν», ήταν φοβερό, που
τους έδειξαν έτσι.
Τ : Και τώρα, από τότε που είσαι έξω - πήγες ποτέ στους τάφους;
Μ: Όχι.
Τ : Γιατί όχι; Ίσως αυτό να 'ταν μια ευκαιρία να ξεμπερδέψεις μ'
αυτό ή να πενθήσεις τώρα;
Μ: Όχι. Δεν και ζήτημα τόπου άλλωστε, όχι για μένα τουλάχιστον.
Έχω επιπλέον την αίσθηση ότι χρειάζομαι ακόμη καιρό για κάτι τέτοιο.
Τ : Αυτή η αίσθηση ότι έχεις να κλείσεις κάποιους λογαριασμούς,
ότι δεν έχεις ξεμπερδέψει με το θάνατό τους από τότε που βγή­
κες έξω, είναι δυνατότερη από την εποχή που βρισκόσουν ακό­
μη μέσα;
Μ: Ναι, αλλά είναι αλλιώς, επειδή εδώ έχω τελείως διαφορετικά ε­
ρεθίσματα και προβλήματα απ' ό,τι μέσα. Αυτό που συμβαίνει είναι ότι
τους θυμάμαι καθημερινά με χίλιες δυο αφορμές.
Τ : Τι ένιωσες γενικότερα για την αντιπαράθεση έξω σχετικά με
τη Νύχτα θανάτου στο Στάμχαϊμ; Για την προβολή συνεχώς νέ­
ων ιστοριών, για τη μυθολογία που αναπτύχθηκε;
Μ: Πρέπει να κάνουμε κάποιες διαφοροποιήσεις. Υπήρχε αφενός η
ανάγκη διαλεύκανσης του τι συνέβη. Αυτό το υποστήριζα αναφανδόν.
Ήταν σημαντικό για μένα και ευπρόσδεκτο. Έπειτα είδαμε το μπλοκάρι­
σμα, αφού, αν επρόκειτο για δολοφονίες, τότε θα έπρεπε να υπάρξουν
συνέπειες και η ζωή δεν θα συνεχιζόταν όπως πριν. Αυτό κυριάρχησε
πλατιά - κι έφτανε μέχρι τον Καρλ Χάιντς Ροτ.
Η λογική του δεν-θέλουμε-να-ξέρουμε είναι κάτι που υπήρξε εδώ
και πριν από πενήντα χρόνια. Στο εξωτερικό δεν σημειώθηκε αυτή η πε­
ριστολή της σκέψης.
Και στη συνέχεια ακολούθησε -από το κράτος μέχρι τους μαοϊκούς
της «μεγάλης πορείας» - το σύνθημα: «Όποιος αμφισβητεί τις αυτοκτο-
1161 νίες, εξυπηρετεί το αντάρτικο πόλης» - τόσο απλά.
 Όσα σήμερα περιφέρονται σαν σκιές ως «καινούργιες» παλιές ιστο­ Το γερμανικό
ρίες, έχουν πολύ μικρή σχέση με την αλήθεια και πολύ μεγάλη με την φθινόπωρο και
παρακμή και την παραίτηση. Η τάση να Βλέπει κανείς τον εαυτό του σαν οι συνέπειες χου
θύμα και να εκτρέπει τα αισθήματα της προσωπικής του ήττας σε οργι­
σμένες επιθέσεις εναντίον της ΚΑΡ και κυρίως εναντίον των φυλακισμέ­
νων, με την απατηλή ελπίδα ότι θα ξαναβρεί με αυτό τον τρόπο την α­
τομική του ισορροπία, είναι πλατιά διαδεδομένη, ειδικά τώρα. Κάποιοι
άλλοι σκηνοθετούν απλώς και μόνο τον οπορτουνισμό τους.

> Η καταδίκη σε ισόβια κάθειρξη

Τ: Για σένα όμως εκκρεμούσε μετά το Στάμχαϊμ και κάτι ακόμη,

πιο συγκεκριμένο: είχες και τη δίκη σου.
Μ : Ναι, υπήρχε εκείνο το νέο ένταλμα του 1976. Κατηγορήθηκα
βασικά για συμμετοχή στην επίθεση στο στρατηγείο των ΗΠΑ. Αν δεν
υπήρχε αυτό το νέο ένταλμα, δεν θα είχα πάει καν στο Στάμχαϊμ, αλλά
θα αποφυλακιζόμουν. Μετά την απαγωγή του Σλάιερ, το Μογκανχί-
σου, τη δολοφονία της Γκούντρουν, του Γιαν, του Αντρέας και της Νί-
να και την απόπειρα δολοφονίας σε βάρος μου, η κατάσταση φαινόταν
διαφορετική απ' ό,τι το καλοκαίρι του 1977, όταν κανονικά θα έπρεπε
να ξεκινήσει η δίκη. Τότε ίσως να είχα ακόμη κάποια μικρή ευκαιρία -
τώρα πια ήταν ξεκάθαρο ότι η δίκη μπορούσε να ολοκληρωθεί μόνο
με ισόβια καταδίκη. Η δίκη αυτή είχε μια ιδιαιτερότητα σε σχέση με άλ­
λες: διεξήχθη από δικαστές του πρωτοδικείου της Χαϊδελβέργης στο
ειδικό δικαστικό κλουβί του Στάμχαϊμ, επειδή η ρύθμιση που προέβλε­
πε την ενιαία πρωτοβάθμια εκδίκαση των υποθέσεων της ΜΕ από τα
εφετεία των κρατιδίων ψηφίστηκε μετά την έκδοση του βουλεύματος
εναντίον μου34.
Το κλίμα όμως εκεί δεν ήταν καλύτερο. Ο προεδρεύων δικαστής,
για παράδειγμα, προηγουμένως είχε αρνηθεί να εκδικάσει την υπόθεση
ενός βασανιστή που στο Β' Παγκόσμιο Πόλεμο ευθυνόταν για το βασα-
νισμό και τη δολοφονία Σέρβων ή Γιουγκοσλάβων παρτιζάνων. Αντ' αυ­
τού διηύθυνε τη δίκη εναντίον μου με ακραία αυστηρότητα - κι εγώ ε­
πιπλέον δεν είχα συνηγόρους της επιλογής μου, αλλά διορισμένους, οι
οποίοι ωστόσο κατέβαλαν μεγάλες προσπάθειες.
Τ: Πώς έγινε αυτό;
Μ: Η πρώτη εκκίνηση δόθηκε τον Μάρτιο του 1978. Η δίκη τινάχτη­
κε στον αέρα, όχι μόνο επειδή ήθελαν να με ξεγυμνώσουν τελείως πριν
μπω στην αίθουσα, αλλά επειδή ήθελαν να κάνουν το ίδιο, εφαρμόζο-

34. Η πρωτοβάθμια αρμοδιότητα των εφετείων για τις διώξεις σύμφωνα μ ε τον
«αντιτρομοκρατικό νόμο» (παράγραφος 129α), που είχε σκοπό να εξασφαλίσει
τη συγχώνευση τω ν ποινικών διώξεων, διασφαλίστηκε τον Αύγουστο του 1976
με την αλλαγή της παρ.Ί 20 του καταστατικού λειτουργίας των δικαστηρίων. 1117
raf «Αυτό ντας μια αστυνομική διάταξη, και στους δικηγόρους μου, οι οποίοι δεν
ήταν χια μας επέτρεψαν να γίνει κάτι τέτοιο35.
Α πελευθέρω ση» Στη συνέχεια οι δικηγορικοί σύλλογοι εξέφρασαν την αλληλεγγύη
τους στους δικηγόρους που αρνήθηκαν να υποστούν αυτούς τους ελέγ­
χους. Και στη δεύτερη εκκίνηση, αμέσως μετά, μου διόρισαν δύο νέους
συνηγόρους με τους οποίους δεν είχα ποτέ καμιά σχέση και τους είχε επι­
λέξει το δικαστήριο για να με εκπροσωπήσουν. Αυτοί βέβαια προσπάθη­
σαν πολλές φορές να συζητήσουν μαζί μου και να αναπτύξουν μια υπε-
ρασπιστική στρατηγική, καθώς επιπλέον δεν μπορούσαν να θέσουν και
συγκεκριμένα αιτήματα χωρίς τη συγκατάθεσή μου. Εγώ όμως αρνήθηκα
να το κάνω. Δεν τους ήξερα, δεν τους είχα επιλέξει εγώ - δηλαδή δεν ή­
ταν οι δικοί μου υπερασπιστές. Εκείνοι ωστόσο στη συνέχεια κινούμενοι
από προσωπικά ελατήρια έκαναν ότι ήταν δυνατόν για να δυσχεράνουν
μια καταδίκη μου. Για παράδειγμα, προσκάλεσαν στο δικαστήριο τον
προϊστάμενο της Ομοσπονδιακής Εγκληματολογικής Υπηρεσίας Χόρστ
Χέρολντ (Horst Herold) για να εξακριβώσουν με ποιον τρόπο έγιναν οι
συμφωνίες ανάμεσα στον Γκερντ Μύλερ και στην υπηρεσία, καθώς και το
πού διέμενε ο Μύλερ. Ο Χέρολντ ισχυρίστηκε ότι δεν το γνώριζε.
Τ: Ποιο ήταν το αποδεικτικό υλικό εναντίον σου;
Μ: Δεν υπήρχαν αποδείξεις, εκτός από τις καταθέσεις του Γκερντ
Μύλερ. Τις δέχτηκαν ως αξιόπιστες και καταδικάστηκα ύστερα από δίκη
που κράτησε δώδεκα μήνες σε ισόβια και δεκαπέντε χρόνια κάθειρξη.
Τ: Πιστεύεις ότι η καταδίκη ήταν μια συνέπεια του Στάμχαϊμ;
Μ: Το ότι κατηγορήθηκα όχι, αφού αυτό συνέβη πριν από το Στά-
χαϊμ. Η ίδια η καταδικαστική απόφαση, το γεγονός ότι επιβλήθηκε έτσι
ανεμπόδιστα, δεν μπορεί να εξηγηθεί χωρίς το Στάμχαϊμ.
Τ : Πώς ήταν αυτή η δίκη για σένα; Ήταν ένα σοκ ότι έπειτα από
αυτήν την ετυμηγορία θα έμενες «ισόβια» στη φυλακή;
Μ: Πρακτικά δεν συμμετείχα στη διαδικασία. Πήγα δύο φορές για να
κάνω μια δήλωση. Το υπόλοιπο διάστημα ήμουν εκτός. Και τι να έκανα
άλλωστε εκεί, χωρίς τους δικηγόρους της εμπιστοσύνης μου, χωρίς τη
δικογραφία και χωρίς κανένα χώρο, με δεδομένες τις συνθήκες κράτη-

35. Η δίκη εναντίον της Ίρμγκαρντ Μ έλερ άρχισε στις 6 Μ αρτίου 1978 και δια­
κόπηκε στις 20 Μ αρτίου 1978 ύστερα από τρεις μ έρ ες ακροαματικής διαδικα­
σίας. Ταυτόχρονα το δικαστήριο αφαίρεσε την εντολή υπεράσπισης από τους
δικηγόρους της επιλογής της. Η ίδια η Ίρμγκαρντ Μ έλερ προσήχθη βιαίως, ενώ
νωρίτερα είχε υποβληθεί επίσης με τη βία σε σωματικό έλεγχο από ανδρικό προ­
σωπικό φ ρούρησης αφού πρώτα της έβγαλαν τα ρούχα. Στις 16 Μαρτίου υπέ­
στη λόγω της συνεχούς κακομεταχείρισης κυκλοφορικό επεισόδιο και μεταφέρ­
θηκε υποχρεωτικά σ ε νοσοκομείο. Η ιατρική γνωμάτευση διαπίστωσε εσω τερι­
κά τρα ύμ ατα και προειδοπ οιούσε για τον κίνδυνο θ α νατηφ όρας εμ β ο λή ς. Η
Ίρμγκαρντ Μ έλερ δηλώ θηκε ω ς μη ικανή να παρακολουθήσει τη δίκη. Παρ' όλα
αυτά, το δικαστήριο την κλήτευσε στις 20 Μαρτίου και διέταξε πειθαρχικά μέ­
τρα εναντίον της, έτσι που τελικά μεταφέρθηκε δεμένη σ ε αναπηρικό καροτσάκι
1181 ενώπιον του δικαστηρίου.
σής μου, για να προετοιμάσω την υπεράσπισή μου; Επιπλέον, η νέα δίω­ Τ ο γερμανικό
ξη ήταν σε μεγάλο βαθμό μια επανέκδοση της δίκης του Στάμχαϊμ. Κα­ φθινόπωρο και
τηγορίες και αποδεικτικά στοιχεία ήταν τα ίδια, υπενθυμίζω ότι ο Μύλερ οι συνέπειές του
είχε καταθέσει και εκεί.
Δεν ήθελα κιόλας να θέσω άλλη μια φορά τα αιτήματα για τον πόλε­
μο του Βιετνάμ και το ρόλο του στρατού των ΗΠΑ, από τη στιγμή που ή­
δη είχαν αγνοηθεί στη μεγάλη δίκη του Στάμχαϊμ. Προ παντός, όμως,
δεν ήθελα μετά το θάνατο του Γιαν, της Γκούντρουν, του Αντρέας και
της Νίνα και μετά το βαρύ τραυματισμό μου να πάω στο δικαστήριο και
να παίξω το κράτος-δικαίου. θ α 'ταν διαατροφικό. Στο μέτρο αυτά μου
ήταν και αδιάφορο ποιο ακριβώς ήταν το ζήτημα στη συγκεκριμένη δί­
κη. Εξάλλου, το ίδιο διάστημα ήταν σε εξέλιξη και μερικές άλλες δίκες
κατά της RAF: κατά της Κριστίνε Κούμπι36, κατά της Ανγκέλικα Σπάιτελ
(Angelika Speitel) - και όλες τελείωναν αστραπιαία με ισόβιες καταδίκες.
Τ : Σκέφτηκες τότε ότι είχε φτάσει το τέλος της πολιτικής της RAF;
Δεν μπορούμε να μιλήσουμε και για επιτυχίες...
Μ: Όχι, δεν το σκέφτηκα. Διατηρούσα την ελπίδα ότι εμείς οι κρα­
τούμενοι θα κατορθώναμε αγωνιζόμενοι να διατηρήσουμε τη συνοχή
μας, και ότι έξω θα υπήρχε μια συνέχεια.
Τ : Το Γερμανικό Φθινόπωρο ήταν παρελθόν, μερικοί από τους
καλύτερούς σου φίλους και τις φίλες, με τους οποίους είχες α­
γωνιστεί μαζί στη RAF, είχαν πεθάνει. Η πιο θεαματική απόπειρα
να σας βγάλουν έξω είχε αποτύχει. Είχες καταδικαστεί σε ισόβια
- και διατηρούσες ακόμη ελπίδες;
Μ: Έτσι ήταν. Φυσικά όχι με αναφορά στο σήμερα και το αύριο, αλλά
σε μια πιο μακροπρόθεσμη προοπτική. Ήξερα ότι μετά το 1977 υπήρχε
ακόμη η RAF, ότι δηλαδή δεν είχε συντρίβει'. Οι συνθήκες κράτησής μας
μετά το 1977, παρά τις επί μέρους διαφορές τους, ήταν ακραίες. Κάθε
κρατούμενος χωριστά ήταν υποχρεωμένος στα τέλη της δεκαετίας του
εβδομήντα να παλέψει πρώτα για τον εαυτό του -στα 1978 και 1979 και
από κοινού-για να εξασφαλίσει τους ελάχιστους όρους επιβίωσης.
Πέρασαν χρόνια μέχρι να μάθουμε τι καμπή αποτέλεσε και για τους
έξω.
Τ : Δεν αναρωτήθηκες τότε καμιά φορά, μήπως αυτός ο ένοπλος
αγώνας είχε οδηγήσει σ' ένα αδιέξοδο, αν άξιζε αυτή η απόπειρα
με τόσους νεκρούς και κρατούμενους; Μήπως θα μπορούσαν
πολλά να είχαν γίνει διαφορετικά;

36. Η Κριστίνε Κούμπι συνελήφθη το 1978 και καταδικάστηκε σ ε ισόβια κάθειρ­

ξη για απόπειρα δολοφονίας επειδή πυροβόλησε και τραυμάτισε έναν αστυνο­
μικό, η Ανγκέλικα Σπάιτελ συνελήφθη το 1978'βτο Ντόρτμουντ. Μαζί της ήταν
ο Μίχαελ Κνολ που έπεσε νεκρός από τις αστυνομικές σφαίρες και ο μετέπειτα
εξαφανισμένος στη ΜΓ Βέρνερ Λότσε, που πυροβόλησε και σκότωσε έναν α­
στυνομικό καταφέρνοντας διαφύγει. Ο Λότσε, όταν συνελήφθη μετά τη γερμα­
νική επανένωση, συνεργάστηκε ως Μάρτυρας του Στέμματος, του επιβλήθηκε
μια μικρή ποινή και αποφυλακίστηκε σύντομα. I 119
RAF « A uto Μ: Δεν αναρωτήθηκα ποτέ αν άξιζε. Το ότι πολλά θα μπορούσαν να
ήταν για μας είχαν γίνει διαφορετικό, αυτό ισχύει σίγουρα.
Απελευθέρω ση»

> Προσθήκη

Τ : Αποτέλεσε για σένα εκείνη την εποχή το Γερμανικό Φθινόπω­

ρο ένα κομβικό σημείο που σε έκανε να πεις ξεκάθαρα: αποτύ-
χαμε' ο ένοπλος αγώνας δεν έχει καμιά προοπτική πια;
Μ: Δεν υπήρξε ούτε μια στιγμή που να σκέφτηκα ότι ο ένοπλος
αγώνας μπορεί να είχε τελειώσει. Ωστόσο μου ήταν σαφές ότι έπρεπε
να γίνει ένας επαναπροσδιορισμός, ότι δεν μπορεί να συνεχιστεί έτσι
απλά.
Τ : Ικέφτηκες κάποια στιγμή μήπως, έτσι όπως εξελίχτηκε η επι­
χείρηση, θα ήταν καλύτερα η RAF να μην είχε κάνει αυτή την
απόπειρα απελευθέρωσης κρατουμένων του 1977;
Μ: Δεν το σκέφτηκα. Όχι.
Τ: Όχι; Παρά την αποτυχία και τους νεκρούς;
Μ: Δεν μπορείς να συζητάς αυτά τα πράγματα έτσι! Εκ των υστέ­
ρων φυσικά τα ξέρουμε όλα καλύτερα και αναγνωρίζουμε τα λάθη. Δεν
γίνεται όμως να περιμένεις πάντα το «εκ των υστέρων». Γι' αυτόν το
λόγο κιόλας δεν ξόρκισα εκείνη τη χρονιά, όσο σκληρή κι αν ήταν. Μετά
ήμουν υποχρεωμένη να αναλάβω τις ευθύνες μου.
Τ : Μα νομίζω ότι η πορεία μέχρι το Γερμανικό Φθινόπωρο και ο
τρόπος που εξελίχτηκαν τα πράγματα τις επίμαχες εκείνες εβδο­
μάδες καθιστούσαν δυνατή μια πρόβλεψη. Ήταν για παράδειγμα
εμφανές ότι, με την επίθεση εναντίον του Ζίγκφριντ Μπούμπακ
ή την απόπειρα απαγωγής του Γιούργκεν Πόντο και ακόμη περισ­
σότερο με την αεροπειρατεία του «Λάντσχουτ», δεν οξύνονταν
πια οι κοινωνικές αντιθέσεις, αλλά ότι αυτές οι ενέργειες αντικα­
τόπτριζαν κάθε φορά εσφαλμένες εκτιμήσεις των συνθηκών και
του συσχετισμού δυνάμεων.
Μ: Τότε δεν τα έβλεπα τόσο ξεκάθαρα. Στην αρχή σκεφτόμασταν,
όπως και πολλοί άλλοι ακόμη, ότι η απαγωγή του Σλάιερ θα μπορούσε
να φέρει κάποια αποτελέσματα. Πρέπει να πω γενικότερα ότι δεν μου
αρέσουν τα λάθη που επαναλαμβάνονται, αλλά όταν γίνονται για
πρώτη φορά, τότε τα αντιμετωπίζω διαφορετικά.
Τ: Ποια ήταν με τα δικά σου μάτια τα λάθη του 1977;
Μ: Ένα πολύ βαρύ ήταν ότι δεν έγινε σαφής ο πολιτικός χαρακτήρας
των ενεργειών των κομάντος της RAF, ότι και τα ίδια τα κομάντος δεν
δούλεψαν πάνω σε αυτό. Κάτι που φάνηκε πολύ καθαρά στην απαγωγή
χου Σλάιερ. Στην περίπτωση αυτή η RAF απήγαγε τον πρόεδρο του Συν­
δέσμου Γερμανών Εργοδοτών και του Συνδέσμου Γερμανικής Βιομηχα­
νίας, εναν άνδρα που ήταν μέλος του εθνικοσοσιαλιστικού κόμματος
(NSDAP) και έφερε το Χρυσό Παράσημο Τιμής του «βετεράνου μαχητή»,
1 2 0 1 έναν αξιωματικό των Ες-Ες υπεύθυνο από το 1941, ως γ.γ. του ναζιστι-
κού Κεντρικού Συνδέσμου Βιομηχανίας της Βοημίας και της Μοραβίας, Τ ο γερμανικό
για τη λεηλασία της τσεχικής βιομηχανίας. Ο Σλάιερ ενσάρκωνε, όσο φθινόπωρο και
κανείς άλλος, τη συνέχεια της εθνικοσοσιαλιστικής Γερμανίας στην ομο­ οι συνέπειές του
σπονδιακή, και ήταν ο άνθρωπος που έδρασε με μεγάλο ζήλο κατά του
δικαιώματος συμμετοχής των συνδικάτων στη λήψη των αποφάσεων. Η
Μ ί όμως δεν δούλεψε πάνω σ' αυτό. Ανέβασε απίστευτα ψηλά το επί­
πεδο του αγώνα και ήθελε να πετύχει πολλά, δημιουργήθηκε όμως ένα
τεράστιο κενό, επειδή δεν διαχειρίστηκε πολιτικά αυτό που προκάλεσε.
Τ: Τι θα ήταν «πιο πολιτικό» για σένα;
Μ: Έπρεπε να κάνει πιο οαφές γιατί απήγαγε ειδικά τον Σλάιερ, ότι
δεν το έκανε μόνο λόγω των δημοσίων θέσεων που κατείχε, αλλά λόγω
ολόκληρης της ιστορίας του, καθώς και της τρέχουσας πολιτικής του.
Και προ παντός, έπρεπε να δείξει πιο ξεκάθαρα γιατί επιλέχτηκε ειδικά
το 1977, ειδικά εκείνη την περίοδο. Ίοως κάτι τέτοιο να έκανε πιο ξεκά­
θαρο ποιος πάλευε εναντίον ποιου. Ότι το ζήτημα ήταν και η συνέχεια
του φασισμού σε μια φάση όπου η Γερμανία έκανε πάλι το άλμα και
στόχευε να γίνει ηγεμονική ευρωπαϊκή δύναμη, θυμήσου απλώς πώς έ­
δρασε τότε η Γερμανία σε βάρος της Πορτογαλίας37. Και επειδή παρα­
μελήθηκε η επιθετική ανάδειξη αυτής της πολιτικής διάστασης είναι δύ­
σκολο για πάρα πολλούς να κατανοήσουν για ποιο λόγο εξελίχτηκε έτσι
εκείνη η φάση. Σήμερα όλο αυτό φέρει απλώς την ταμπέλα: η Ι*ΑΓ απή-
γαγε κάποιον που κατείχε ένα υψηλό πόστο για να βγάλει έξω τους κρα­
τούμενους. Τελεία! Σαν να ήταν αδιάφορο δηλαδή το αν επρόκειτο για
τον πρόεδρο του οργανισμού σιδηροδρόμων, κάποιον τραπεζίτη είτε
ακριβώς για τον Σλάιερ. Το κομάντο δεν κάλυψε πολιτικά τη δύναμη
που απέκτησε η ΙΜΡ λόγω της επιλογής του Σλάιερ και της συγκυρίας.
Τ: Μπορείς να εξηγήσεις γιατί το κομάντο απαγωγής έκανε αυτό
το λάθος;
Μ: Σκέφτομαι ότι υποτίμησαν από μόνοι τους ολόκληρη την πολιτι­
κή διάσταση της σύγκρουσης. Ενδεχομένως δεν είχαν υπολογίσει μια
τόσο μακριά φάση αβεβαιότητας, διαπραγμάτευσης και τρομοθεάμα­
τος. Κατά πάσα πιθανότητα είχαν υποθέσει ότι μετά την απαγωγή θα α­
κολουθούσαν πολύ γρήγορα οι επιτυχίες. Και όταν αυτό δεν συνέβη, ή­
ταν προφανώς τόσο πολύ απασχολημένοι με την επιχειρησιακή οργά­
νωση και το τι μέλλει γενέσθαι, με συνέπεια να παραμελήσουν αυτά τα
πολιτικά ζητήματα. Μάλλον είχαν επικεντρωθεί υπερβολικά στο οργα­
νωτικό κομμάτι που αφορούσε όμως μόνο στην προοπτική της ευνοϊ­
κής εξέλιξης. Είναι προφανές ότι δεν υπήρχε κάποιο εναλλακτικό σενά­
ριο για την περίπτωση που τα πράγματα κυλήσουν διαφορετικά.

3 7. Το 1 9 7 7 η Πορτογαλία, που το 1 9 7 4 α π ελ ευ θ ερ ώ θ η κ ε από τ ο φ ασισμό,

μπήκε στην ΕΟΚ. Η ένταξή της όμω ς εκεί προσέκρουσε σ ε έντονες αντιδράσεις.
Ιδιαίτερα η ΟΔΓ άσκησε ισχυρές πιέσεις στη σοσιαλιστική κυβέρνηση του Μάριο
Σ οάρες να καθιερώσει πρώτα μια εύρυθμη και παραγωγική οικονομία τ η ς αγο­
ράς και να απομονώσει τη ριζοσπαστική αριστερά που υποστήριζε τις απαλλο­
τριώσεις γης και τη ριζική αναδιανομή των γεωργικών εκτάσεων. 1121
raf «Αυτό j : θ α έβλεπ ες ως λάθος και την εκτέλεση του Χανς Μάρτιν
ή ια ν για μας Σλάιερ;
Απελευθέρω ση» Μ :Ό χι. Αυτά το 'χες ρωτήσει και στην τηλεοπτική συνέντευξη στο
NDR. Αν δεν είσαι έτοιμος να σκοτώσεις κάποιον σαν τον Σλάιερ, τότε
δεν τον απαγάγεις καν.
Τ : Υπάρχει όμως μια διαφορά ανάμεσα στο να προσπαθείς να ε­
κβιάσεις την απελευθέρωση μέσω της απαγωγής ομήρων -κάτι
που λειτουργεί μόνο στην περίπτωση που απειλείς να σκοτώσεις
τους ομήρους- και στο να προχωράς όντως στην εκτέλεσή τους
αν η αντίπαλη πλευρά δεν ικανοποιεί τις απαιτήσεις σου. Τη στιγ­
μή που το κομάντο σκότωσε τον Σλάιερ, δεν ήταν πια ο ισχυρός
άντρας, αλλά απλά και μόνο ένα ανυπεράσπιστο πρόσωπο που
είχε αφεθεί στην τύχη του από την ομοσπονδιακή κυβέρνηση.
Το ίδιο το Επιτελείο Διαχείρισης Κρίσεων άλλωστε είχε συνυπο­
λογίσει το θάνατο του Σλάιερ.
Μ: Αυτό που λες για τη χρονική στιγμή είναι σωστό. Μόνο που αν ο
Σλάιερ αφηνόταν ελεύθερος θα επέστρεφε σύντομα στη μία ή την άλλη
θέση εξουσίας. Αυτό τον διαφοροποιεί σίγουρα από τον Άλντο Μόρο38
ο οποίος, στην περίπτωση που αφηνόταν ελεύθερος, δεν θα καταλάμ­
βανε πλέον καμιά δημόσια θέση, αλλά το πιθανότερο ήταν να τον έκλει­
ναν στο ψυχιατρείο.
Τ: Μα το ζήτημα είναι ποιος είναι ο πολιτικός συμβολισμός της
εκτέλεσης ομήρων.
Μ :Ό τι εννοείς αυτό που λες.
Τ: Αλλά για ποιο λόγο χρειαζόταν η RAF μια τέτοια επίδειξη; Αφού
μετά την αποτυχία της απαγωγής του Σλάιερ ήταν σαφές ότι δεν
επρόκειτο να ακολουθήσει άλλη απαγωγή που θα μπορούσε να
επηρεάσει διαφορετικά τις εξελίξεις με την επίγνωση ότι «το εν­
νοούν σοβαρά».
Μ: Αυτό δεν το αντιλαμβάνομαι ως σωστό έτσι στο σύνολό του. Η
ομοσπονδιακή κυβέρνηση με την απόρριψη των αιτημάτων και τη δο­
λοφονία των κρατουμένων στόχευε στον οριστικό τερματισμό του εγ­
χειρήματος του ένοπλου αγώνα.
Τ : Ωστόσο ο Σλάιερ είχε επιλεγεί επειδή ήταν σίγουροι: αν υπήρ­
χε μια περίπτωση να ανταλλάξουν τους κρατούμενους με κάποι-

38. Ο Άλντο Μ όρο, πρόεδρος του ιταλικού Χριστιανοδημοκρατικού Κόμματος,

ένας από τους πατέρες του «ιστορικού συμβιβασμού» με τους Ιταλούς κομου­
νιστές, απήχθη από τις Ερυθρές Ταξιαρχίες στις 16 Μαρτίου 1978. Στις 55 μέ­
ρ ες που ακο λο ύθ ησ αν μέχρι το θάνατο του Μ όρο στις 9 Μ αΐου ο ΟΗΕ και το
Βατικανό π αρενέβαιναν ευνοϊκό προς τις Ερ υ θ ρ ές Ταξιαρχίες. Η γραμμή της
μη-διαπραγμάτευσης του Χριστιανοδημοκρατικού Κόμματος και του ΚΚΙ δέχτη­
κε κριτική από σοσιαλιστές πολιτικούς και διαφωνούντες χριστιανοδημοκράτες.
Σ ε μια σειρά επιστολών ο Μόρο ασκούσε δριμεία κριτική στη «σκληρή γραμμή»
τ η ς κ υ β έρ ν η σ η ς. Οι συγγενείς του Μ όρο δ ιέρ ρ η ξα ν δημόσια τ ο υ ς δ εσ μ ο ύ ς
122 I τους με το Χριστιανοδημοκρατικό Κόμμα.
 ον, τότε σίγουρα θα ήταν αυτός, μια και επρόκειτο για τον ισχυ­ Το γερμανικό

ρότερο εκπρόσωπο της βιομηχανίας που διατηρούσε στενούς φθινόπωρο και

δεσμούς τόσο με την κυβέρνηση όσο και με την αντιπολίτευση. οι συνέπειες του
Δεν ακολούθησε όμως ανταλλαγή, επιλέχτηκε η σκληρή γραμμή.
Απ' αυτά θα έπρεπε να προκύπτει λογικά ότι οι απαγωγές δεν θα
πετύχαιναν και στο μέλλον τον διακηρυγμένο στόχο τους, την α­
πελευθέρωση των κρατουμένων.
Μ: Με τη συγκεκριμένη ενέργεια δεν απέτυχε ολόκληρο το εγχείρη­
μα. Αποδυναμώθηκε ούτως ή άλλως, αφού, λόγω της αποτυχημένης
απόπειρας απαγωγής του Πόντο, είχε χαθεί ένα σημαντικό κομμάτι της
όλης ενέργειας. Αυτό που έχει σημασία είναι ότι στα δικά μου μάτια το
εγχείρημα «απελευθέρωση κρατουμένων» δεν χάθηκε οριστικά από το
τραπέζι λόγω της αποτυχίας της απαγωγής του Σλάιερ. Αυτό που δεν
επετεύχθη ήταν να καλυφθεί πολιτικά ο χώρος.
Η πραγματικότητα άλλωστε ήταν ότι μετά το 1977 είχε εξαπολυθεί
μια κανονική δολοφονική καταδίωξη. Μέσα σε μικρό χρονικό διάστημα
έπεσαν νεκροί από πυροβολισμούς κατά τη διάρκεια της σύλληψής τους
ο Βίλι Πέτερ Στολ (Willy Peter Stoll), η Ελίζαμπετ φαν Ντάικ και ο Μίχαελ
Κνολ (Michael Knoll), ενώ αξίζει να σημειωθεί ότι ο Βίλι και η Ελίζαμπετ
δεν πρόλαβαν καν να τραβήξουν όπλο. Αλλά και ο Ρολφ Χάισλερ (Rolf
Heissler) επέζησε από καθαρή σύμπτωση κατά τη σύλληψή του, καθώς
η ανακλαστική κίνηση που έκανε σηκώνοντας ψηλά τις διπλωμένες εφη­
μερίδες που κρατούσε στο χέρι ανέκοψε την ορμή της σφαίρας που τον
βρήκε ακριβώς στο κεφάλι. Το κράτος είχε πλέον ως πρωταρχική επιλο­
γή να μην αποκτήσει άλλους κρατούμενους - υπήρχε δηλαδή σαφώς ο
φόβος για επόμενες απόπειρες απελευθέρωσης κρατουμένων.
Τ : Ας γυρίσουμε άλλη μια φορά στην εκτέλεση του Σλάιερ. Το να
σκοτώσεις έναν όμηρο, έναν άνθρωπο που έχει εγκαταλειφθεί
στα χέρια κάποιου, είναι μια στυγνή ενέργεια.
Μ: Όμως ο Σλάιερ δεν ήταν απλά «ένας άνθρωπος που έχει εγκατα­
λειφθεί», αλλά ο ισχυρότερος οικονομικός παράγοντας εκείνη τη χρονι­
κή στιγμή. Υπήρξε πρώην αξιωματικός των Ες-Ες, συμμετείχε στα ε­
γκλήματα των Ναζί, ήταν ένας πρωτοπόρος πολέμιος του δικαιώματος
συναπόφασης των συνδικάτων και κάθε μορφής εκδημοκρατισμού
στην ΟΔΓ - και σε όλα αυτά το γεγονός ότι τη στιγμή του θανάτου του
δεν είχε καμιά δύναμη δεν αλλάζει τίποτα. Στυγνή ήταν η ιστορία του
και η πολιτική του. Η ομοσπονδιακή κυβέρνηση αποφάσισε κατά του
Σλάιερ και υπέρ της στρατηγικής του κεφαλαίου των ΗΠΑ.
Τ : Προηγουμένως είπες ότι το χειρότερο είναι τα λάθη από τα ο­
ποία δεν διδάσκεται κανείς. Η RAF και οι κρατούμενοι διδάχτηκαν
από τα λάθη τους στο Γερμανικό Φθινόπωρο;
Μ: Και ναι και όχι. Ένα μεγάλο πρόβλημα για μας ήταν ότι δεν μπο­
ρούσαμε να συζητήσουμε για τα λάθη που έγιναν στην απαγωγή του
Σλάιερ. Οι κρατούμενοι δεν είχαν καμιά δυνατότητα διαλόγου μεταξύ
τους και πολύ περισσότερο με τους παράνομους. Μέχρι και σήμερα
δεν γνωρίζω ακριβώς τι στ' αλήθεια συζήτησαν συνολικά. 1123
raf «Αυτό Τ : Την άνοιξη του 1982 η RAF κυκλοφόρησε τη λεγάμενη Προκή-
ήταν για μας ρυξη του Μάη39, η οποία αφενός, κατά τη γνώμη μου, περιελάμ-
Απελευθέρω ση» 6ανε κυρίως μερικές επιφανειακές παρατηρήσεις για το 1977,
και ακολούθως επιχείρησε βασικά να εισάγει ένα νέο κεφάλαιο α-
ντιιμπεριαλιστικής πολιτικής: το επονομαζόμενο Σχέδιο για το
Μέτωπο40. Διαβάσατε χότε αυτή την Προκήρυξη του Μάη στη
φυλακή, συζητήσατε σχετικά;
Μ: Την διαβάσαμε και συζητούσαμε σχετικά με κάθε ευκαιρία, έστω
κι αποσπασματικά. Ήμασταν σύμφωνοι με την ιδέα σχηματισμού ενός
Μετώπου του οποίου τα επιμέρους τμήματα θα επαναπροσδιορίζο­
νταν και του οποίου οι βασικοί άξονες γύρω από τους οποίους θα περι­
στρεφόταν θα μετατρέπονταν σε αγώνες στη Δυτική Ευρώπη. Η κε­
ντρική ιδέα επίσης ήταν να αναπτυχθεί μια πιο πολιτική δράση, να πρι­
μοδοτηθούν πολιτικά εγχειρήματα, να οικοδομηθούν πολιτικές σχέσεις.
Η πρώτη φάση ανοικοδόμησης του αντάρτικου είχε παρέλθει, τώρα το
ζήτημα ήταν η εμβάθυνση. Και μας φαινόταν ώριμη η περίοδος για κάτι
τέτοιο. Ακόμη κι από μέσα μπορούσαμε να δούμε ότι μετά το 1980 υ­
πήρχε πάλι κίνημα. Αυτή η απόλυτη άπνοια, η ύφεση και η καθήλωση
που καθόρισαν την ριζοσπαστική αριστερά τα χρόνια από το 1977 ως
το 1980 ήταν πια παρελθόν. Τώρα είχαμε πάλι διαδηλώσεις: για κατα­
λήψεις σπιτιών, εναντίον του ΝΑΤΟ, εναντίον των πυρηνικών εργοστα­
σίων. Εμφανίστηκαν νέες μορφές δράσης, και ορισμένα πράγματα φά­
νηκαν να μπαίνουν σε κίνηση. Αυτό μας έπεισε.
Τ : Εδώ θα πρέπει να πω ότι αυτή η καθήλωση που υπήρξε μετά
το 1977 ήταν επακόλουθο μιας σειράς ενεργειών της RAF. Ήταν
συνεπώς στ' αλήθεια τόσο πειστικό, στα 1980/81, μόλις άρχισε
να κινείται κάτι και πάλι στη ριζοσπαστική αριστερά, να τρέξεις α­
μέσως να το καπελώσεις με το επόμενο σχέδιο-αντάρτικου, σχέ­
διο «κοινού αγώνα», και να προπαγανδίζεις την οικοδόμηση του
Μετώπου;
Μ: Σκοπός δεν ήταν να καπελωθεί τίποτα. Το αντίθετο. Η ιδέα ήταν
ότι στο κέντρο δεν θα ήταν πια μόνο το αντάρτικο, όπως θεωρούσαμε

3 9. Δ ημ οσιευμ ένη στο βιβλίο: Ό λιβ ερ Τόλμαϊν, Από το Γερμανικό Φθινόπωρο

στην 11η Σεπτέμβρη. Η ΚΑΡ, η τρομοκρατία και το κράτος, Αμβούργο 2002.
40. Το Σχέδιο για το Μ έτωπο καθόρισε την αντιιμπεριαλιστική πολιτική της δ ε­
καετίας του ογδόντα στη νομιμότητα και την παρανομία. Το «αντιιμπεριαλιστι-
κό μέτωπο» θα συγκροτούνταν από τον «κοινό αγώνα» διαφορετικών μαχητι­
κών ομαδοποιήσεω ν εναντίον διάφορων σχεδίων της «αντιδραστικής επιθετι­
κής στρατηγικής». Μ ε τα λόγια της Προκήρυξης του Μαΐου: «Κόντρα σ ε αυτό
τον ορίζοντα προκύπτει στο επίκεντρο το Αντιιμπεριαλιστικό Μέτωπο. Η αποτε-
λεσματικότητά του δεν μπορεί να μετρηθεί μόνο από την αποτροπή ή μη-απο-
τροπή μ εμονω μ ένω ν επίκαιρων ιμπεριαλιστικών εγχειρημάτων. Αυτά που πε­
τυχαίνει τα πετυχαίνει πάντα για λογαριασμό του ω ς τμήμα του αγώνα του διε­
θνούς Μ ετώπου και μόνο από αυτή την απόλυτη σύγκρουση ιμπεριαλισμού-α-
π ελευθέρω σης μπορεί να δημιουργηθεί ο συσχετισμός δυνάμεων που θα κάνει
1241 δυνατή εδώ την κοινωνική επανάσταση».
μέχρι τότε, και γύρω από το οποίο όφειλαν να οριοθετηθούν τα πάντα. Το γερμανικό
Στο εξής και οι υπόλοιπες μορφές αντίστασης, οι δραστηριότητες άλ­ φθινόπωρο και
λων ομάδων θα έπρεπε να έχουν το δικό τους βάρος και να συμπρά­ οι συνέπειες ίου
ξουν σε αυτόν τον αγώνα. Αυτό ήταν πέρα για πέρα ένα συμπέρασμα
που είχε προκύψει από τις εμπειρίες του '77. Το πώς εφαρμόστηκε αυ­
τό στην πραγματικότητα είναι ένα άλλο ζήτημα. Πρέπει επίσης να δεις
ότι λίγο διάστημα αργότερα οι περισσότεροι από εκείνους που ανέπτυ­
ξαν το σχέδιο και προσπάθησαν δηλαδή να βάλουν μπροστά νέες ε­
μπειρίες συνελήφθησαν.
Τ: Εννοείς ότι αυτές οι συλλήψεις είχαν συνέπειες στον τρόπο με
τον οποίο τελικά η Προκήρυξη του Μάη εφαρμόστηκε στην
πράξη;
Μ: Ναι, σίγουρα. Οι συλλήψεις το 1982 και το 198441 ήταν ένα ι­
σχυρό πλήγμα για τους παράνομους. Όσοι απέμειναν ή προστέθηκαν
στη συνέχεια είχαν ένα άλλο υπόβαθρο. Προέρχονταν, απ' όσο ξέρω,
από το κίνημα της δεκαετίας του ογδόντα.
Τ:Ό μω ς και στην προκήρυξη διαβάζει κανείς παράξενα πράγμα­
τα. Για παράδειγμα λέει κάπου: «Ο κύκλος των επιθέσεων του
'77 εξελίχτηκε στη σκληρότερη ήττα μας», και αμέσως μετά:
«Το ότι βγήκαμε δυνατότεροι από πριν μέσα από τις συνέπειες
που γέννησε η σύγκρουση δείχνει ότι τα λάθη και οι ήττες δεν ή­
ταν το πιο κρίσιμο μέγεθος». Όλα λάθος, όμως στην πραγματι­
κότητα ήταν μια καταπληκτική επιτυχία...
Μ: Το απόσπασμα αυτό ενόχλησε κι εμένα. Δεν ανταποκρινόταν και
στην πραγματική κατάσταση. Φαίνεται όμως ότι η οργάνωση τότε συ­
ζήτησε πάρα πολύ και με άλλους ανθρώπους, ακόμη και σε διεθνές επί­
πεδο. Προσωπικά μπορώ να εξηγήσω αυτή την αισιόδοξη περιγραφή
της υποκειμενικής κατάστασης μόνο από το ότι μέσω αυτών των συζη­
τήσεων απέκτησαν μια παραμορφωμένη, υπέρμετρα θετική εικόνα της
πραγματικής κατάστασης. Ηχεί πράγματι ως θριαμβολογία, αλλά στον
πυρήνα του βρίσκεται και κάτι αληθινό.
Τ: Τα γεγονότα του 1977, και χωρίς να ληφθούν υπ' όψιν οι συλ­
λήψεις που επακολούθησαν το 1982, οδήγησαν σε σημαντικές
αλλαγές στο δυναμικό της βΑΡ. Ορισμένοι άνθρωποι θέλησαν να
αποχωρήσουν και αυτοεξορίστηκαν στην ΛΔΓ. Και εξ αυτού του
γεγονότος βρίσκω κάπως ακατανόητο ότι το κεφάλαιο του 1977
αποτιμήθηκε θετικά. Αλήθεια, ξέρατε στη φυλακή ότι κάποιος
κόσμος είχε αποχωρήσει από τη ΚΑΕ;
Μ: Όχι. Μπορούσαμε να φανταστούμε ότι το 1977 προστέθηκαν
πολλοί νέοι, αλλά όχι ότι αποχώρησαν στη συνέχεια.
Τ: Παράλληλα με τις ανακατατάξεις στο παράνομο στρατόπεδο,
το 1977 είχε σημαντικές συνέπειες και για το νόμιμο εξωκοινο­

41. Το 1 98 2 και το 1 9 8 4 σ υ νελήφ θη σ α ν οι Μπριγκίτε Μ όνχαουπτ, Κρίστιαν

Κλαρ, Χέλμουτ Πολ, Κρίστα Έ κες, Στέφαν Φρέι, Ίνγκριντ Γιακοπσμάιερ, Μπάρ-
μπαρα Έρνστ, Γκίζελ Ντούται, Μ ανουέλα Χάπε και Ερνστ-Φόλκερ Στάουμπ. 1125
 βουλευτικό χώρο. Για παράδειγμα, ιδρύθηκε, και ως αντίδραση
στην απαγόρευση δημοσίευσης ειδήσεων κατά τη διάρκεια της
απαγωγής του Σλάιερ, η εφημερίδα «ΐβζ». Και σίγουρα δεν ήταν
τυχαίο που στο τεύχος μηδέν ένα από τα βασικά θέματα ήταν ο
ένοπλος αγώνας που συνοδεύονταν από την άποψη ότι το καλύ­
τερο θα ήταν να τερματιστεί με μια καμπάνια υπέρ της αμνη­
στίας. Εκτός αυτού, στα τέλη της δεκαετίας του εβδομήντα συ­
γκροτούνταν παντού στη Γερμανία πράσινες και πολύχρωμες ε­
κλογικές λίστες. Πώς είδατε αυτή την εξέλιξη;
Μ: Αντιμετωπίσαμε αρνητικά την ίδρυση των Πρασίνων. Αντιλη-
φθήκαμε ότι κινείται σε μια κατεύθυνση προσαρμογής στις προσταγές
της εξουσίας, ότι δηλαδή αποδυναμώνει το κίνημα αντί να συνχελεί
σχην ανάπχυξη χης σύγκρουσης και χης ανχίσχασης.
Τ : Αυτές είναι κάποιες γενικές ενστάσεις. Υπήρξε όμως στην κα­
μπάνια για αμνηστία μια άμεση.σύνδεση ανάμεσα σε σας και α'
αυτήν τη νέα αντιπολιτευτική κουλτούρα42.
Μ: «Σύνδεση» είναι λάθος λέξη. Την καμπάνια για την αμνηστία την
εκλάβαμε ως εχθρική πράξη.
Τ: Γιατί; Αφού, όπως και να 'χει, η καμπάνια στόχευε στο να βγεί­
τε έξω, και αυτό στην κατάστασή σας τότε θα περίμενε κανείς
να το δείτε ως καθ' όλα θεμιτό.
Μ: Μα δεν θέλαμε να βγούμε έξω με οποιοδήποτε τίμημα, θέλαμε
πάνω απ' όλα συνέχεια, το ζητούμενο για μας ήταν να συνεχιστεί ο α­
γώνας, ίσως και σε κάποιο άλλο επίπεδο - όμως σε κάθε περίπτωση να
συνεχιστεί. Και η καμπάνια για την αμνηστία επιδίωκε ακριβώς το αντί­
θετο: τέλος, αυλαία, ενσωμάτωση στο σύστημα. Αυτό που επιδίωκαν,
μετά τη φάση της σκληρής σύγκρουσης του 1977, ήταν να κάνουν μια
πρόταση συμφιλίωσης στο κράτος, να επιβάλουν μια στρατηγική ειρή­
νευσης, και σε αυτό εμείς θα αποτελούσαμε το μέσο: η αποκήρυξη εκ
μέρους μας της πρακτικής και της ιστορίας του ένοπλου αγώνα με α­
ντίτιμο την αποφυλάκισή μας. Πονηρή σκέψη, αφού έτσι θα ξεμπέρδευ­
αν ταυτόχρονα και με τα συνειδησιακά προβλήματα που ίσως τους βα­
σάνιζαν επειδή αφομοιώθηκαν. Μέσα απ' αυτήν τη διαδικασία δεν ήταν
δυνατόν να ξεπηδήσει κάτι νέο, κάτι που θα μπορούσε να είχε οποιαδή­
ποτε σχέση με ριζοσπαστική πολιτική, θα ήταν μια συνθηκολόγηση, μια
άνευ όρων υποταγή και αναγνώριση του συστήματος όπως αυτό είναι
- και δεν ήμασταν διατεθειμένοι για κάτι τέτοιο.

4 2. Το ζήτημα της αμνηστίας αποτέλεσε το κεντρικό θέμα του δεύτερου δοκι­

μαστικού τεύχο υς τ η ς εφ η μερ ίδας «τβζ». Το κύριο άρθρο έδινε τη βασική κα­
τεύθυνση αυτού του εγχειρήματος: «Η αμνηστία στρέφεται εξίσου κατά μιας
κρατικής λογικής ισχύος, που είναι διατεθειμένη να περάσει πάνω από πτώμα­
τα, όσο και κατά τω ν προπαγανδιστών του στρατιωτικού επαναστατικού αγώ­
να. Μια αμνηστία θα μπορούσε να ανοίξει τον ορίζοντα για ν έες ιδέες». Συνε­
πώ ς θα αμνηστεύονταν μόνο όσοι ήταν διατεθειμένοι να παραδεχτούν την α­
ποτυχία του εγχειρήματος της «ένοπλης πάλης».
 Τ : Υπήρξαν από την πλευρά σας πρωτοβουλίες να ανοίξετε μια Το γερμανικό
συζήτηση για το αίτημα της αμνηστίας ή να έρθετε σε επαφή με φθινόπωρο και
τους υπερασπιστές σας; οι συνέπειες του
Μ: Όχι. Δεν υπήρχε τίποτα εκεί με το οποίο θα μπορούσαμε να συν­
δεθούμε. Άλλωστε δεν είχαμε ερωτηθεί καν. Το ζήτημα, δηλαδή, δεν ή­
μασταν εμείς, Και είχαμε τότε το πρόβλημα χης ανεπαρκούς πληροφό­
ρησης. Στη φυλακή δεν έφταναν τα άρθρα που γράφονταν σχετικά, α­
φού προηγουμένως όλα περνούσαν από το λογσκριτικό μηχανισμό. Τα
επισκεπτήρια, όποτε τέλος πάντων είχαμε κάποια, πραγματοποιούνταν
υπό εξαιρετικά ακραίες συνθήκες και δεν πρόσφεραν καμιά ευκαιρία να
συζητήσουμε ανοιχτά γι' αυτό το εγχείρημα. Πότε πότε περνούσε μέσα
μισή σελίδα «θΙ<» (Σ,τ.Μ .: βιΐιβίΙβΓίαηιρί, «εργατικός αγώνας», εφημερί­
δα του τότε Κομουνιστικού Συνδέσμου/ΚΒ) και μετά ήμασταν σε θέση
να δώσουμε μια λογική εξήγηση για όλα. Αποκομίζαμε την εντύπωση ότι
έπρεπε να κρατηθούμε έξω από αυτές τις συζητήσεις. Έτσι κι έγινε.
Τ : Δεν επρόκειτο, πολύ περισσότερο, για μια συνέχεια της άφω­
νης συζήτησης ανάμεσα στο αντάρτικο και σε τμήματα της νόμι­
μης αριστεράς, στην οποία αυτή τη φορά η νόμιμη αριστερά δη­
μιούργησε γεγονότα και ανέλαβε δυναμικές πρωτοβουλίες;
Μ : «Δυναμικές πρω τοβουλίες» ακούγεται κάπως βαρύγδουπο.
Απλώς μερικοί άνθρωποι έθεσαν ένα ζήτημα - χωρίς καμιά δέσμευση
και χωρίς το ελάχιστο ενδιαφέρον να βγει κάτι απ' όλα αυτά. Και το γεγο­
νός ότι δεν το συζήτησαν μαζί μας το βρίσκω, όπως και παλιά, τερατώ­
δες και ενδεικτικό. Ζήτησαν αμνηστία, χωρίς καν να μπουν στον κόπο να
ρωτήσουν μια φορά τι άραγε επιθυμούν εκείνοι των οποίων η στέρηση
της ελευθερίας ή ενδεχομένως η αποφυλάκιση διακυβεύονταν. Το να γί­
νεται μια τέτοια καμπάνια αγνοώντας εκείνους που υποτίθεται ότι αφο­
ρά είναι κάτι στο οποίο οι φυλακισμένοι, έτσι και εμείς, αντιδρούν με πο­
λύ θυμό.
Βρισκόμασταν έτσι κι αλλιώς σε μια κατάσταση στην οποία με πολύ
μεγάλη δυσκολία μπορούσαμε να διαπεράσουμε τα τείχη της σιωπής,
να συζητήσουμε και να γνωστοποιήσουμε κάτι. Εκείνη την εποχή μαθαί­
ναμε κάθε μισό χρόνο τι συζητιόταν έξω. Η αλληλογραφία και οι επισκέ­
πτες μας ποινικοποιούνταν όσο ποτέ άλλοτε. Εν μέσω αυτών μια κα­
μπάνια αμνηστίας...
Τ : θ α μπορούσατε να φανταστείτε μια συζήτηση με τους αν­
θρώπους που τάσσονταν υπέρ της αμνηστίας για ένα κοινό εγ­
χείρημα αναζήτησης μιας προοπτικής;
Μ: Δεν υπήρξε ποτέ στα σοβαρά τέτοια σκέψη.
Τ : Ούτε και από εσάς;
Μ: Όχι. Η ερώτηση από μόνη της είναι λάθος, επειδή δέχεται ως α­
λήθεια ότι υπήρχαν κατά βάση κοινά σημεία που δεν κατέληξαν σε απο­
τέλεσμα λόγω αδέξιων χειρισμών. Όμως οι υπέρμαχοι της αμνηστίας
δεν ήταν αδέξιοι, απλά δεν ήθελαν να έχουν καμιά σχέση μαζί μας. Αυ­
τό για το οποίο ενδιαφέρονταν ήταν η πολιτική τους και μόνο. Και εμείς
είχαμε διαφορετικά προβλήματα απ' το να εμπλακούμε σε μια αντιπα- 1127
raf « A uto ράθεση μαζί τους. Αυτά που θέλαμε άμεσα ήταν να συζητήσουμε και
ήχαν για μας να ξεκαθαρίσουμε τα πράγματα μεταξύ μας.
Απελευθέρω ση» Τ : Δεν είχατε τη δυνατότητα να συζητήσετε μεταξύ σας. Η πολι­
τική πίεση σε βάρος σας αυξανόταν. Οπότε το μόνο που σας α-
πόμενε ήταν να συνεχίσετε υποχρεωτικά αυτό για το οποίο υ­
πήρχε μια μίνιμουμ συμφωνία ανάμεσα σας;
Μ: Έτσι όπως το λες, ακούγεται σαν να είχαμε οδηγηθεί από τις κα­
ταστάσεις α' ένα τέλμα. Δεν ήταν όμως έτσι. Εκείνη την εποχή, στις αρ­
χές της δεκαετίας του ογδόντα, είχαμε θέσει σε κίνηση ορισμένα νέα
εγχειρήματα. Αυτά που πάνω απ' όλα μας ενδιέφερε ήταν να κινητοποι­
ήσουμε διαμαρτυρίες στο επίπεδο του ΟΗΕ και των διεθνών ανθρωπί­
νων δικαιωμάτων ενάντια στις συνθήκες κράτησής μας. Οι δικηγόροι
και οι συγγενείς μας πραγματοποίησαν εκείνη την εποχή ένα μεγάλο α­
ριθμό συνομιλιών με σκοπό να καταγγελθούν οι συνθήκες κράτησής
μας ως προσβολή των διεθνών συμβάσεων για τα ανθρώπινα δικαιώ­
ματα.
Τ : Με δεδομένη την εξέλιξη της νόμιμης αριστεράς τότε -πρώ­
τα το πάγωμα, μετά μια μαζική ένταξη σε κοινοβουλευτικά οριο-
θετημένες ομάδες, όπως οι εναλλακτικές και πολύχρωμες λίστες
ή το κόμμα των Πρασίνων-, είχατε την εντύπωση ότι αυτό ήταν
μια συνέπεια της πολιτικής σας; Ότι δηλαδή οι δυναμικές ενέρ­
γειες και οι απαγωγές της RAF οδήγησαν την αριστερά σε μια πο­
ρεία μακριά από τη μαχητική-συγκρουσιακή πολιτική.
Μ: Την εποχή εκείνη υπήρξαν και άλλες εξελίξεις, για παράδειγμα,
το μαχητικό-συγκρουσιακό κίνημα των καταλήψεων που είχε καταλάβει
εκατοντάδες σπίτια σε όλη τη χώρα. Κι αυτοί ουσιαστικά ήταν νέοι άν­
θρωποι που δεν είχαν βρεθεί κατά τη δεκαετία του εβδομήντα σε κά­
ποιες κομουνιστικές οργανώσεις χύνοντας τη χολή τους εναντίον μας.
Οι καταλήψιες ήταν για μας ένα πολύ σημαντικό κίνημα που το παρακο­
λουθήσαμε με ιδιαίτερη προσοχή, επειδή κι εκείνοι επιδίωκαν πραγματι­
κά μια διαφορετική ζωή και δεν επικεντρώνονταν απλώς σε μια πολιτική
ψηφισμάτων και διακηρύξεων. Η βάση αυτής της δραστηριότητας, το
γεγονός ότι υπήρχε ενεργητικότητα κ<ρι χαρά για ζωή, ήταν για μας το
σημαντικότερο. Ήταν η ίδια βάση πάνω στην οποία είχαμε αναπτύξει κι
εμείς την πολιτική μας. Και το γεγονός ότι κάτι τέτοιο έκανε την εμφάνι­
σή του αναπτέρωσε το ηθικό μας.
Τ : Αυτό όμως δεν απαντάει στην ερώτησή μου. Τι συνέβη με τα
τμήματα της αριστεράς που πορεύτηκαν μαζί σας για κάμποσο
διάστημα, ήταν κάπως μεγαλύτεροι από τους καταληψίες στέ­
γης, διέθεταν περισσότερες εμπειρίες και για τους οποίους το
1977 ήταν ένα κομβικό σημείο στο βαθμό που αμέσως μετά έ­
παψαν να αντιπολιτεύονται το σύστημα αποχαιρετώντας τη μα-
χητική-συγκρουσιακή πολιτική, επειδή πίστευαν πως ο δρόμος
αυτός οδηγεί σε αδιέξοδο. Είχατε την αίσθηση ότι κι εσείς ως RAF
φέρατε ευθύνη γι' αυτή την εξέλιξη δημιουργώντας τις συνθή-
1281 κες που οδήγησαν σε μια τέτοια όξυνση, όπως εκείνη του 1977;
 Μ: Ο αποστασιοποίηση από τη μαχητική-συγκρουσιακή αριστερή Τ ο γερμανικό

πολιτική ήταν αποτέλεσμα της ελεύθερης βούλησής τους - έτσι το είδα- φθινόπωρό και
με. Αλλωστε δεν εγκατέλειψαν τους δικούς μας στόχους, τους ίδιους οι συνέπειες του

στόχους είχαν κι εκείνοι. Και γι' αυτό δεν ήμασταν εμείς υπεύθυνοι, αλλά
οι ίδιοι.
Τ : θ έσ α τε όμως σε κίνηση μια όξυνση που άλλαξε σημαντικά
τους όρους της μαχόμενης-συγκρουσιακής πολιτικής. Υπήρξαν
πολλοί νεκροί, η αστυνομία υπερεξοπλίστηκε, το κλίμα μέσα
στην κοινωνία είχε γίνει πιο εχθρικό.
Μ: Αυτό δεν οφειλόταν μόνο σε μας. Φυσικά και είμαστε υπεύθυνοι
για τις συνθήκες που μεταβάλλουμε. Όμως, παρ' όλα αυτά, απομένουν
ένα σωρό δυνατότητες διαφορετικών χειρισμών μέσα σ' αυτές τις συν­
θήκες. Και γι' αυτόν ακριβώς το λόγο δεν μπορείς να αποδώσεις σε ε­
μάς την ευθύνη για τη στροφή στον κοινοβουλευτισμό.
Τ: Προηγουμένως είπες ότι το ζήτημα πάντοτε είναι να βρίσκεις
τη σωστή χρονική στιγμή για μια ενέργεια, να εχεις πάντα ξεκά­
θαρους τους στόχους της. Και εγώ θα έλεγα ότι το 1977 η έντα­
ση της σύγκρουσης που προκάλεσε η Ι*ΑΓ ήρθε σε λάθος χρονική
στιγμή και δεν ήταν καθορισμένη έτσι ώ στε...
Μ: ... να αφήσει αρκετό χώρο στους υπόλοιπους. Αυτό όμως δεν
σημαίνει ότι είμαστε και υπεύθυνοι για όλα όσα συνέβησαν. Το λέω, ε­
πειδή έτσι ακούγεται όταν μιλάς για «ευθύνη».
Τ: Βρίσκω ότι το ερώτημα για την ευθύνη δεν έχει ενδιαφέρον
σε αυτό το σημείο. Δεν ισχύει όμως το ίδιο με τις αίτιες. Και σκέ­
φτομαι ότι με την επαναστατική της πολιτική η ΠΑΡ διευκόλυνε
την πορεία πολλών άλλων προς το ρεφορμισμό.
Μ: Είναι σίγουρο ότι συνδιαμορφώσαμε τους όρους με τους οποίους
δρα η αριστερά στην ΟΔΓ. Δεν ισχύει όμως ότι καταστρέψαμε δήθεν
τους όρους της επαναστατικής πολιτικής, επειδή προκαλέσαμε την κα­
ταστολή και καταπνίξαμε τη διάθεση της ανατροπής. Αυτά λέγονταν με
ευκολία και τη δεκαετία του εβδομήντα - όμως έχουν ελάχιστη σχέση με
την πραγματικότητα. Και δίχως εμάς, για παράδειγμα, οι κομουνιστικές
ομάδες δεν θα είχαν γράψει πάλι ούτε μια παράγραφο επαναστατικής ι­
στορίας. Το γεγονός ότι η αστυνομία χτυπάει δυναμικά, δεν έχει να κάνει
με εμάς, αλλά με το ότι το κράτος προασπίζει την εξουσία του - και κά­
θε φορά που εξωκοινοβουλευτικές ομάδες δρουν αποτελεσματικά και
αμφισβητούν το μονοπώλιο της βίας του, αντιδρα με καταστολή. Το γε­
γονός ότι το αντιπυρηνικό κίνημα ή οι καταλήψιες στέγης έρχονταν μονί­
μως αντιμέτωποι με στρατιές αστυνομικών δεν οφειλόταν σε εμάς, αλ­
λά στο ό,τι είχαν προσβάλει ευαίσθητα σημεία του καθεστώτος.
Τ : Είχατε μια πολύ θετική εκτίμηση για τη δράση των καταλη­
ψιών επειδή διέθεταν μια συνολική θεώρηση για τη ζωή και τον
αγώνα. Μ' αυτή την έννοια είδες το κίνημα των καταλήψεων ως
συνέχιση των αφετηριακών εγχειρημάτων της δεκαετίας του ε­
ξήντα; Είχατε την εντύπωση ότι συνδέονται με ζητήματα που ή­
ταν πολύ σπουδαία και για σας; 11*9
ι*αρ «Αυτό Μ : Όχι. Ούτε και αναφέρονταν σε μας ή στην Εξωκοινοβουλευτική
ήταν για μας Αντιπολίτευση (ΑΡΟ). Είχαν τις δικές τους αφετηρίες. Και αυτό μας άρε-
Απελευθέρω σπ» σε πολύ. Ήταν ακριβώς ένα νέο ξεκίνημα. Ούτε οι ίδιοι άλλωστε τοπο­
θετήθηκαν απέναντι σε αυτά τα ζητήματα.
Τ : Συζητούσαμε όμως για την Προκήρυξη του Μάη. Εκεί υπάρ­
χουν βέβαια πολλές αναφορές σε αλλαγές και νέο ξεκίνημα, αλ­
λά όλα παραμένουν νεφελώδη. Αυτό που διηγείσαι τώρα ακού­
γεται όμως σαν οι συγκεκριμένες εξελίξεις να σας είχαν εμψυχώ­
σει μέσα στις φυλακές...
Μ: Στην Προκήρυξη του Μάη το κέντρο βάρους είχε πέσει στην ανά­
λυση των διεθνών συνθηκών, σε ό,τι μετεξελισσόταν σε παγκόσμιο επί­
πεδο. Κι αυτό ήταν σημαντικό. Ήταν όμως ταυτόχρονα μόνο ένα τμήμα
της όλης προσέγγισής μας. Βρίσκω έτσι κι αλλιώς λάθος το να κολλάς με
αυτό τον τρόπο στις προκηρύξεις. Αν πάρεις και αρχίζεις να ψειρίζεις το
«Αντάρτικο πόλης και ταξική πάλη» ή την Προκήρυξη του Μάη σαν να
πρόκειται για ποίημα του Γκαίτε, τότε δεν πρόκειται να μάθεις τίποτα απ'
αυτά για την πολιτική του αντάρτικου. Οι προκηρύξεις είναι πάντα λύ­
σεις ανάγκης. Είσαι υποχρεωμένος να εξηγήσεις κάτι, θέλεις να το μετα­
δώσεις, δεν έχεις καμιά άλλη δυνατότητα να συζητήσεις απ' ευθείας με
τον κόσμο - και γράφεις λοιπόν μια προκήρυξη. Όμως αυτό είναι απλώς
και μόνο ένα απόσπασμα μιας ευρύτερης συζήτησης και όχι μια ακλόνη­
τη αλήθεια. Και αυτό ισχύει και για την Προκήρυξη του Μάη.
Τ : Προκαλεί ωστόσο αίσθηση ότι η Προκήρυξη του Μάη παρέχει
ακριβώς αυτό το κομμάτι: παγκόσμιες αναλύσεις, που λένε πολ­
λά για τον αγώνα του αντάρτικου ενάντια στο κράτος, αλλά λίγα
για τις εξελίξεις μέσα στην κοινωνία. Και αυτή η μετωπική τοπο­
θέτηση «Αντάρτικο και κράτος» είναι στα δικά μου μάτια ένας
λόγος που οι κοινωνικές εξελίξεις βρήκαν τόσο λίγο χώρο στη
σκέψη και την πολιτική της «ΑΡ­
Μ: Είναι σίγουρο ότι πολλές όψεις συσκοτίστηκαν από το είδος των
ενεργειών που έκανε η ΙίΑΡ. Και συνολικότερα η όλη εξέλιξη κατά τη δε­
καετία του ογδόντα οδήγησε σε αυτόν τον περιορισμό του εύρους.
Τ : Πόσο είχατε συνειδητοποιήσει αυτό το δίλημμα τη δεκαετία
του εβδομήντα;
Μ: Είχαμε συζητήσει διεξοδικά αυτό το ζήτημα τότε, αλλά ήμασταν
πεπεισμένοι ότι τα αποθέματα των εμπειριών που κουβαλούσαμε από
τη ζωή μας στη νομιμότητα θα επαρκούσαν για καιρό, ώστε να αποφύ­
γουμε τον κίνδυνο να μην αντιλαμβανόμαστε πλέον όσα συμβαίνουν.
Έπειτα, λόγω των γρήγορων συλλήψεων, δεν μείναμε και πολλά χρόνια
στην παρανομία, έτσι που πρακτικά δεν μας τέθηκε το πρόβλημα και γι'
αυτό το λόγο επιπλέον δεν αναζητήσαμε και νέους δρόμους επίλυσης.
Σκέφτομαι όμως ότι το πρόβλημα βρίσκεται και κάπου αλλού: ως α­
ντάρτικο δεν μπορεί να λύσεις όλα τα προβλήματα μονομιάς.
κεφάλαιοιέιαρτο

Ανασυγκρότηση και ο αγώ νας

για τις συνθήκες κράτησης

Τ ο 1979 οι ΗΠΑ και η Λαϊκή Δημοκρατία της Κίνας αποκατέστησαν τις

διπλωματικές τους σχέσεις.
Ο σάχης της Περσίας αναγκάστηκε να εγκαταλείψει τη χώρα του. Η
φονταμενταλιστική αντιπολίτευση υπό την ηγεσία του άρτι αφιχθέντος
από την εξορία Αγιατολάχ Χομεϊνί ανέλαβε την εξουσία και εγκαθίδρυσε
ένα Επαναστατικό Συμβούλιο. Η επανάσταση στο Ιράν όμως δεν αποτέ­
λεσε μια βαθιά τομή, μόνο επειδή έθεσε τις βάσεις για ένα ισλαμικό
κράτος. Το Ιράν είχε επιπλέον και πρόσβαση σε πλούσια αποθέματα πε­
τρελαίου. Η δυτικογερμανική αριστερά, όπως ο «σπόντι» Γιόσκα Φίσερ,
ενθουσιάστηκε αρχικά από την επιτυχία του «λαϊκού επαναστατικού κι­
νήματος χωρίς όπλα», επειδή θεωρούσε ότι έτσι θα αναπτύσσονταν α­
πό τους μουλάδες πλέον και όχι από το μισητό μαρξισμό ένα εναλλακτι­
κό μοντέλο ανάπτυξης απέναντι στο δυτικό. Το 1980 ξέσπασε ο πρώ­
τος πόλεμος του Κόλπου ανάμεσα στο Ιράν και το Ιράκ.
Το 1979 επικράτησε η επανάσταση των Σαντινίστας στη Νικαρά­
γουα. Στις 24 Δεκεμβρίου 1979 σοβιετικές στρατιωτικές δυνάμεις εισέ­
βαλαν στο Αφγανιστάν με σκοπό να ανατρέψουν τον πρώην σοσιαλιστή
Χαφίζ Αλάχ Αμίν, που εδραίωνε ένα ολοένα και πιο τρομοκρατικό καθε­
στώς συνάπτοντας σχέσεις με τις ΗΠΑ και το Πακιστάν, και να υποστη­
ρίξουν μια σοσιαλιστική κυβέρνηση υπό τον Μπαμπράκ Καμάλ.
Η Ευρώπη ζούσε στον αστερισμό της διπολικής έντασης. Το Ν Α ΤΟ
αποφάσισε το 1979 την αποκαλούμενη θωράκιση, δηλαδή τη στάθμευ­
ση πυραύλων Κρουζ και πυραύλων μεσαίου βεληνεκούς. Η Ο Δ Γ και οι
ΗΠΑ υπέγραψαν την προβλεπόμενη για περίπτωση πολέμου συμφωνία
«Wartime Host Nation Support» που ενεργοποιήθηκε αργότερα στις ε­
πεμβάσεις των ΗΠΑ και του Ν Α ΤΟ στην Εγγύς και Μέση Ανατολή. Το
μποϋκοτάζ των Ολυμπιακών Αγώνων που πραγματοποιήθηκαν το
1980 στη Σοβιετική Ένωση, όπως και οι δηλώσεις του εκλεγμένου το
1980 προέδρου των ΗΠΑ Ρόναλντ Ρήγκαν, που χαρακτήρισε τη Σοβιετι­
κή Ένωση ως «Αυτοκρατορία του Κακού», έδειξαν ότι το πολιτικό κλίμα
γινόταν θερμότερο.
Μεγάλα τμήματα της αριστεράς και της αστικής αντιπολίτευσης
φοβόντουσαν ότι μέσα σε συντομότατο χρονικό διάστημα θα μπορού-
RAF «Αυτό σε να ξεσπάσει ο Γ' Παγκόσμιος Πόλεμος. Το «Είναι δώδεκα παρά πέ-
ήχαν για μας ντε» μετατράπηκε σε δημοφιλές σύνθημα του κινήματος ειρήνης που
Α πελευθέρω ση» γνώρισε μεγάλη ακμή. Σε αντίθεση όμως με το αντιπυρηνικό κίνημα
στην αρχική του φάση, το κίνημα ειρήνης ήταν ένα «φοβικό κίνημα». Οι
ανοιχτές συγκρούσεις με την αστυνομία, όπως εκείνη στις 6 Μαΐου
1980 με αφορμή τη δημόσια ορκωμοσία νεοσύλλεκτων στο στάδιο Βέ-
ζερ της Βρέμης, παρέμειναν η εξαίρεση.
Όμως δεν πραγματοποιήθηκαν αποκλεισμοί μόνο υπέρ της ειρήνης"
στις αρχές της δεκαετίας του ογδόντα έγιναν διαδηλώσεις και εναντίον
της κατασκευής του δυτικού αεροδιαδρόμου 18 στη Φρανκφούρτη, ε­
νώ μια ολόκληρη περιοχή αγωνιζόταν κατά της ανέγερσης εγκαταστά­
σεων επεξεργασίας ραδιενεργών αποβλήτων στο Βάκερσντορφ. Στις
μεγαλύτερες, αλλά και σε ορισμένες μικρότερες πόλεις καταλήφθηκαν
εκατοντάδες άδεια σπίτια.
Δεν ήταν πια οι κομουνιστικές ομάδες ή οι αυστηρά οργανωμένοι α­
ριστεροί σχηματισμοί που κυριαρχούσαν στο χώρο τη ς διαμαρτυρίας,
αλλά οι χαλαρές συμπράξεις και συνελεύσεις που καθόρισαν τα επόμε­
να χρόνια τον εξωκοινοβουλευτικό χώρο.
Την άνοιξη του 1980 τμήματα του Κινήματος 2 Ιούνη προσχώρη­
σαν στη RAF. Στις 18 Απριλίου 1981 ξεκίνησε η όγδοη συλλογική απερ­
γία πείνας, στη διάρκεια της οποίας πέθανε λόγω υποσιτισμού ο Ζί-
γκουρντ Ντέμπους (Sigurd Debus). Στις 31 Αυγούστου 1981 το Κομά­
ντο Ζίγκουρντ Ντέμπους επιτέθηκε στο στρατηγείο των αεροπορικών
ενόπλων δυνάμεων των ΗΠΑ στην Ευρώπη, στο Ράμσταϊν. Δύο εβδομά­
δες αργότερα ο Αμερικανός στρατηγός Φρέντερικ Κρέζεν βγήκε ζωντα­
νός από επίθεση του Κομάντο Γκουντρουν Ένσλιν εναντίον του. Το
1982 η RAF επανήλθε στη συζήτηση με την Προκήρυξη του Μάη. Ανα-
θαρρυμένη από τις φαινομενικά συνεχείς δυναμικές ενέργειες προπα­
γάνδιζε τη συγκρότηση ενός αντιιμπεριαλιστικού μετώπου στη δυτική
Ευρώπη. Το Δεκέμβριο του 1984 ακολούθησε μια νέα απεργία πείνας.
Αίγο μετά η RAF επιτέθηκε στη στρατιωτική σχολή Shape-Shool του
ΝΑΤΟ στο Μπαντ Τελτς. Την 1 η Φεβρουαρίου 1985 η RAF εκτελεί τον
μάνατζερ της εταιρείας στρατιωτικών εξοπλισμών MTU Ερνστ Τσίμερ-
μαν (Ernst Zimmermann). Αμέσως μετά οι κρατούμενοι διέκοψαν την α­
περγία πείνας κατόπιν έκκλησης των παράνομων. Στις 8 Αυγούστου
1985 το Κομάντο Τζορτζ Τζάκσον (Σ .τ .Μ .: προς τιμήν του ηγέτη των
Μαύρων Πανθήρων που είχε δολοφονηθεί σε αμερικανικές φυλακές)
πραγματοποίησε επίθεση στην αμερικανική αεροπορική βάση του Ράιν-
Μάιν. Στις παραμονές της ενέργειας το κομάντο της RAF σκότωσε τον
Αμερικανό στρατιώτη Έντβαρντ Πίμενταλ (Edward Pimentai) του οποί­
ου τη στρατιωτική ταυτότητα είχε άμεση ανάγκη για να πραγματοποιή­
σει την ενέργεια. Τον Ιούλιο του 1986 χτυπήθηκαν από τη RAF το μέλος
του διοικητικού συμβουλίου της Ζίμενς Κουρτ Μπέκουρτς και ο οδηγός
του 'Εκχαρντ Γκρόπλερ, στις 10 Οκτωβρίου 1986 η RAF εκτέλεσε τον ε­
πικεφαλής του πολιτικού τμήματος του υπουργείου εξωτερικών, Γκέ-
13 2 1 ρολντ φον Μπράουνμυλ (Gerold von Braunmühl). Στις 30 Νοεμβρίου
1989 σκοτώθηκε από έκρηξη βόμβας που πυροδοτήθηκε με τηλεχειρι­ Α νααυγκρόιησ
σμό ο διοικητής της Τράπεζας της Γερμανίας (Deutsche Bank) Άλφρεντ και ο αγώνα

Χερχάουζεν (Alfred Herrhausen). για ΐΐς συνθήκη

Σε αυτό το διάστημα τα πρόσωπα που συμμετείχαν στη RAF είχαν κράτη®·

αλλάξει πλήρως. Μετά τα κύματα συλλήψεων το 1982 και το 1984 συ­

γκροτήθηκε μια εντελώς νέα οργάνωση. Όμω ς ούτε οι δυναμικές επι­
θέσεις των ένοπλων οργανώσεων ουτε και η πλατιά αντίσταση των νέ­
ων κοινωνικών κινημάτων μετέδωσαν μια ατμόσφαιρα αλλαγής στην
κοινωνία. Οι εσωτερικές πολιτικές εξελίξεις στην ΟΔΓ ήταν από κάθε ά­
ποψη στη λογική του εκσυγχρονισμού. Η ανεργία εκτινάχτηκε ατα ύψη,
στα ζητήματα των μεταναστών και του ασύλου επικράτησε μια ακρο­
δεξιά λαϊκίστικη δημαγωγία, ενώ αναπτύχθηκε και μια τρομοκρατική α­
κροδεξιά σκηνή.
Την 1η Οκτωβρίου 1982 εξελέγη καγκελάριος ο Χέλμουτ Κολ, έπει­
τα από πρόταση μομφής που κατέθεσε κατά του Χέλμουτ Σμιτ. Οι βου­
λευτικές εκλογές στις 6 Μαρτίου 1983 επικύρωσαν τη νέα συμμαχία
που επαγγέλονταν μια «αλλαγή αξιών». Στις 5 Μαΐου 1985 οι δύο συ­
ντηρητικοί κρατικοί ηγέτες Κολ και Ρήγκαν απέτισαν φόρο τιμής σε γερ-
μανούς στρατιώτες στο κοιμητήριο του Μπίτμπουργκ, στο οποίο ήταν
θαμμένοι και άνθρωποι των Ες-Ες. Η άμβλυνση χων γερμανικών εγκλη­
μάτων της περιόδου του εθνικοσοσιαλισμού και μια διαρκώς αυξανόμε­
νη εθνική αυτοπεποίθηση των Δυτικογερμανών έγιναν σαφώς εμφανείς
σε μια συνέντευξη που παραχώρησε το 1987 ο καγκελάριος Κολ στο
περιοδικό «Newsweek». Σε αυτήν ο Κολ έβαλε στην ίδια μοίρα τον Σο­
βιετικό ηγέτη Γκορμπατσόφ με τον Γκέμπελς. Αργότερα παρομοίασε τη
ΛΔΓ με ένα στρατόπεδο συγκέντρωσης. Σ' εκείνη τη φάση ξέσπασε μια
διαμάχη μεταξύ ιστορικών στην ΟΔΓ: η διαφωνία για τη διάσταση, την ι­
διαιτερότητα και τις αιτίες των γερμανικών εγκλημάτων την εποχή του
εθνικοσοσιαλισμού. Η φιλελεύθερη πτέρυγα των ιστορικών, που αντι-
δρούοε δυναμικά κατά της σχετικοποίησης του εθνικοσοσιαλιστικού ε­
γκλήματος βγήκε μόνο φαινομενικά νικήτρια από αυτή την αντιπαράθε­
ση, όπως φάνηκε μετά το 1989/90.
Ενώ η επίσημη πολιτική του κράτους και το κλίμα μέσα στην κοινω­
νία κατακτούσαν μια δεξιά δυναμική, την οποία δεν επηρέασε καθόλου
ουτε η είσοδος των Πρασίνων στη Βουλή, η εξωκοινοβουλευτική αρι­
στερά περιέπεσε σε μια φάση ακινησίας. Η βομβαρδισμός της Λιβύης
από τις ΗΠΑ στις 15 Απριλίου 1986 και η καταστροφή του πυρηνικού α­
ντιδραστήρα στο Τσερνομπίλ στις 26 Απριλίου 1986 κινητοποίησαν βέ­
βαια βραχυπρόθεσμα το φιλειρηνικό και αντιπυρηνικό κίνημα - όμως
αυτό ήταν όλο. Ακόμη και η «νέα σκέψη» που ευαγγελιζόταν ο εκλεγμέ­
νος το 1985 Σοβιετικός γενικός γραμματέας του κόμματος Μιχαήλ
Γκορμπατσόφ δεν οδήγησε παρά μόνο σε προσωρινή αναζωπύρωση ε­
νός νέου διαλόγου περί στρατηγικής στη ριζοσπαστική αριστερά της
ΟΔΓ. Οι προοπτικές της ακροαριστερής πολιτικής εξανεμίστηκαν δεδο­
μένης της αποτυχίας των επαναστατικών εγχειρημάτων σε παγκόσμιο
επίπεδο, της εκτεταμένης ενσωμάτωσης των δυτικογερμανικών αρι- 1133
raf «Αυτό στερών ρευμάτων στους Πράσινους και των εσαεί μονοθεματικών νέ-
ήιαν για μας oov κοινωνικών κινημάτων. Παρ' όλα αυτά επετεύχθη μια πλατιά κινητο-
Απελευθέρω ση» ποίηση κατά της συνόδου του Διεθνούς Νομισματικού Ταμείου το
1988 στο Δυτικό Βερολίνο. Για μικρό χρονικό διάστημα ο διεθνισμός,
προ πάντων η αλληλεγγύη στους αγώνες της Λατινικής Αμερικής, βρέ­
θηκε στο επίκεντρο του αντικαθεοτωτικού πολιτικού αγώνα. Όμως και
αυτοί οι αγώνες είχαν αλλάξει. Στην Ουρουγουάη, μετά τη μετάβαση
της εξουσίας από τους στρατιωτικούς στους πολιτικούς, δόθηκε αμνη­
στία στους Τουπαμάρος. Η άλλοτε οργάνωση του αντάρτικου μετεξελί­
χτηκε σε νόμιμη πολιτική οργάνωση. Η πίεση των ΗΠΑ στις αριστερές
αντάρτικες οργανώσεις των υπόλοιπων λατινοαμερικάνικων χωρών και
την κυβέρνηση των Σαντινίστας εντάθηκε.

> Η νέα φάση μετά το 1984

Όλιβερ Τόλμαϊν: Τι αντιληφθήκατε στη φυλακή μετά την κυκλο­

φορία της Προκήρυξης του Μάη το 1982 για τις εξελίξεις έξω
που κατέληξαν τελικά στην ανασυγκρότηση της RAF;
Ίρμγκαρντ Μ έλερ: Καταλάβαμε ότι έξω κυοφορείται κάτι πραγματι­
κά νέο. Η γλώσσα των προκηρύξεων, οι κατά τόπους δραστηριότητες,
τα γράμματα που λαμβάναμε μέσα - όλα αυτά έδιναν τον τόνο του νέ­
ου ξεκινήματος. Το 1983 υπήρξε μια καμπάνια, η αποκαλούμενη κα­
μπάνια αλληλογραφίας με τους κρατούμενους, που εγκαινιάστηκε από
ανθρώπους έξω οι οποίοι ήθελαν να μας συμπεριλάβουν σε αυτό το
νέο ξεκίνημα. Μας ενημέρωναν λοιπόν για τη δουλειά τους, για τα εκά­
στοτε σχέδια που επεξεργάζονταν. Μας προμήθευαν με πληροφοριακό
υλικό και βιβλία και κάλεσαν και άλλους να πράξουν το ίδιο' αυτό είχε
ως αποτέλεσμα να δεχτούμε μέσα σε πολύ σύντομο χρονικό διάστημα
μια τεράστια ποσότητα αλληλογραφίας. Μεγάλο κομμάτι της βέβαια
δεσμεύτηκε από τη λογοκρισία της φυλακής, όμως τουλάχιστον ήταν
υποχρεωμένοι να μας ενημερώνουν γι' αυτό και ήμασταν σε θέση να
γνωρίζουμε: κάτι κινείται εκεί. Τα πράγματα ήταν πάλι διαφορετικά απ'
ό,τι με τις καταλήψεις σπιτιών, επειδή αυτήν τη φορά δεν είχαμε απλώς
τη δυνατότητα να παρακολουθούμε ως θεατές, αλλά και να συμμετέ­
χουμε κιόλας. Υπήρχε βέβαια πάντα η δυσκολία να εκτιμήσουμε από μέ­
σα πόσο ουσιαστική ήταν αυτή η νέα δραστηριότητα και τι προοπτικές
διέθετε. Σε κάθε περίπτωση όμως μετέδιδε την αίσθηση μιας νέας ζω­
ντάνιας - κι αυτό για μας ήταν πολύ.
Τ : Πώς ακριβώς λειτουργεί μια τέτοια ενέργεια με τις καρτ-πο-
στάλ και τα γράμματα. Χαρήκατε και είπατε απλά «είναι ωραίο
που συμβαίνει» ή είχατε τη δυνατότητα και να αντιπαρατεθείτε
με τις απόψεις των ανθρώπων που σας έγραφαν;
Μ: Είναι κάτι πολύ περισσότερο από μια ηθική στήριξη - μολονότι κι
αυτή φυσικά είναι σημαντική, ειδικά σε συνθήκες απομόνωσης. Μαθαί-
1 3 4 1 νοντας για μεμονωμένες ενέργειες, τις συμμαχίες που συνάπτονταν ή
δεν συνάπτονταν, τις σκέψεις που ορισμένοι έγραφαν για τη Μ Ε, απο­ Ανασυγκρότηση
κτούσαμε μια δυνατότητα να δούμε τι συμβαίνει έξω . Και αυτό για και ο αγώνας

τους πολιτικούς κρατούμενους είναι ζωτικής σημασίας. για τις συνθήκες

Και μας ενδιέφεραν τα πάντα, κάθε νέα αφετηρία που επέλεγαν οι κράτησης

άνθρωποι έξω για να οργανωθούν στην αντίσταση -ανεξαρτήτως από

το τι άποψη είχαν για τη ΜΡ. θέλαμε να ξέρουμε: Ποιες είναι οι διαφο­
ρές τους με μας; Για ποια ζητήματα κινητοποιούνται; Τι συμπεράσματα
βγάζουν; Ποια βήματα κάνουν και τι εμπειρίες αποκομίζουν; Ήταν δύ­
σκολο να γράψεις μέσα από τη φυλακή κάτι γι' αυτά - κάτι που όμως οι
άνθρωποι που μας έγραφαν συνήθως το περίμεναν. Εγώ, για παράδειγ­
μα, βρισκόμουν ήδη πάνω από δέκα χρόνια στη φυλακή και αυτό οδη­
γεί σε κανονική αποξένωση από την πραγματικότητα έξω. Σε αυτές τις
περιπτώσεις τείνεις να υπερεκτιμάς πράγματα ή να τρέφεις υπερβολικά
μεγάλες ελπίδες. Αλλά η αίσθηση ότι δεν είμαι πια απόλυτα αποκομμέ­
νη, άλλαξε πολλά σε μένα τότε. Κινητοποιεί ακόμη και νέες δυνάμεις σε
κάποιον και τον αναζωογονεί.
Τ : Δεν είναι όμως μια παράξενη σχέση; Να σας γράφουν άνθρω­
ποι που δεν σας γνωρίζουν και για τους οποίους εσείς δεν γνωρί­
ζετε τίποτα παραπάνω απ' το όνομα που υπογράφει την επιστο­
λή;
Μ: Αυτό που λες ισχύει. Επιπλέον δεν είχαμε και καμιά δυνατότητα
να τους γνωρίσουμε. Επιτρεπόταν μόνο μία επίσκεψη το μήνα πίσω α­
πό το διαχωριστικό τζάμι. Δοκίμασα τότε μερικές φορές να δεχτώ επι­
σκέψεις. Ξαφνικά λοιπόν κάθεται απέναντί σου κάποιος που δεν τον έ­
χεις ξαναδεί ποτέ. Και εκείνος ή εκείνη είναι συνήθως ακόμη πολύ μου­
διασμένος, καθώς λίγο πριν βίωσε στο πετσί του ολόκληρο τον κατα­
σταλτικό μηχανισμό της φυλακής: παρέδωσε χαρτιά, βάδισε στους στε­
νούς διαδρόμους, υπέστη σωματικό έλεγχο - και μετά υπάρχει αυτό το
διαχωριστικό τζάμι όπου όλα αντικατοπτρίζονται, η ακουστική είναι πα­
ραμορφωμένη, μόλις που διακρίνεις τον άλλο, μόλις που τον ακούς, ε­
νώ δεν τον αγγίζεις καθόλου. Και επιπλέον υπάρχει ακόμη από τη πλευ­
ρά των επισκεπτών ο μπάτσος που καταγράφει τα πάντα και από τη δι­
κή μου πλευρά κάποιος ανθρωποφύλακας. Σε αυτές τις συνθήκες χρει­
άζεσαι μπόλικο χρόνο για να αποτινάξεις κατ' αρχήν τις αναστολές. Και
μετά σου απομένουν ελάχιστα λεπτά για να συζητήσεις κανονικά. Αλλά
παρ' όλα αυτά μένει κάτι και στους δυο, ακόμη κι αν αυτό είναι μια βου­
βή συνεννόηση. Για μας τους κρατούμενους ήταν κι αυτό σημαντικό ώ­
στε να μην μετατραπούμε σε αόρατα φαντάσματα.
Τ: Απέμεινε κάτι σε βάθος χρόνου από αυτή την επικοινωνία;
Μ: Κατάλαβα ότι τα επισκεπτήρια υπό αυτές τις συνθήκες δεν επι­
τρέπουν τη δημιουργία μιας στενής σχέσης. Και εκείνο το χρονικό διά­
στημα δεν μπορούσα και να γράφω γράμματα, ποτέ δεν το 'κανα με
ευχαρίστηση άλλωστε. Συνεπώς δεν άντεξαν και πολλά πράγματα στο
χρόνο - αλλά για εκείνο το χρονικό διάστημα ήταν μια πολύ σημαντική
πρωτοβουλία για μας.
Τ: Είχες εκείνη την περίοδο άλλες επισκέψεις από κόσμο; 1135
καρ «Αυτό Μ: Ναι, από τις αρχές του 1982 δεχόμουν τακτικές επισκέψεις μιας
ήταν για μας γυναίκας απ' το Αμβούργο. Συμπαθούσαμε η μια την άλλη, και χαιρό-
Απελευθέρω ση» μουν τρομερά κάθε φορά που την έβλεπα. Αυτή η αμοιβαία συμπάθεια
δημιούργησε μια ικανή βάση επικοινωνίας. Και αυτή η συνεχής επαφή
ήταν για μένα και σημαντικότερη απ' το να έχω προσωρινούς νέους ε­
πισκέπτες, καθώς ήξερα ότι από εκεί δεν μπορεί να προκύψει τίποτα
βαθύτερο.
Τ: Και πώς ήταν οι δυνατότητες επικοινωνίας μεταξύ σας;
Μ: Κακές, όπως πάντα. Υπήρχαν δρόμοι, αλλά η λογοκρισία ήταν
αυστηρή. Το 1983 ήταν μια χρονιά που ασκήθηκε μια νέα μεγάλη δίωξη
σε βάρος μας με βάση τον «αντιτρομοκρατικό νόμο», λόγω δημιουρ­
γίας ενός «παράνομου δικτύου επικοινωνίας». Εμείς από το Αύμπεκ δεν
επιτρεπόταν να αλληλογραφούμε με άλλους κρατούμενους της ΙΙΑΡ, ε­
πειδή, σύμφωνα με δικαστική απόφαση, θα το αξιοποιούσαμε αποκλει­
στικά ως μέσο παράνομης ανταλλαγής πληροφοριών. Ήμασταν αυστη­
ρά αποκομμένοι. Αυτό άλλαξε μόλις το 1989. Άλλαξε όμως δεν σημαί­
νει ότι μετά η κατάσταση ήταν καλή. Αυτοί που παραμένουν μέχρι σή­
μερα κρατούμενοι αντιμετωπίζουν κατά βάση ακόμη τα ίδια προβλήμα­
τα. Δηλαδή όλα αυτά δεν είναι ζητήματα για τα οποία μπορούμε να
κουβεντιάζουμε σαν να πρόκειται για το παρελθόν.
Τ: Ποιες εξελίξεις έξω σας απασχόλησαν περισσότερο;
Μ: Ένας πολύ σημαντικός τομέας ήταν η διεθνιστική αλληλεγγύη
στη Λατινική Αμερική, μια δραστηριότητα που τότε γινόταν στρατευμέ-
να. Υπήρχε εκείνη η καμπάνια «Οπλα για το Ελ Σαλβαδόρ» της εφημερί­
δας «ίβζ»1. Πολύς κόσμος τότε συζητούσε για ποιο λόγο ένα αντάρτικο
οφείλει να μάχεται ένοπλα και γιατί μια επανάσταση δεν μπορεί να
πραγματοποιηθεί μη-βίαια. Τότε σχηματίστηκαν οι μπριγάδες για τη Νι­
καράγουα, όπου οι Σαντινίστας είχαν ανατρέψει το καθεστώς Σομόζα
και χρειάζονταν άμεση βοήθεια. Αυτό μας απασχόλησε πολύ.

1. Η καμπάνια ξεκίνησε στις 3 Νοεμβρίου 1980 από μια «πλειονότητα της ί3ζ».
Την πρώτη χρονιά η εφημερίδα κατόρθωσε να παραδώσει πάνω από δύο εκα­
τομμύρια μάρκα για όπλα σ ε διοικητές του ΡΜίΝ. Στα επόμενα χρόνια η καμπά­
νια δέχτηκε σφοδρή συκοφαντική κριτική - προ πάντων μετά τη δολοφονία της
διοικήτριας Άννα Μ αρίας από μια ανταγωνιστική ομάδα του αντάρτικου. Το Ια­
νουάριο του 1 9 9 2 , αφού είχαν μαζευτεί σχεδόν πέντε εκατομμύρια μάρκα, η
καμπάνια τερματίστηκε. Στο τελικό άρθρο αναφερόταν: «Μετά την ειρηνευτική
συμφωνία που υπέγραψαν η κυβέρνηση και το απελευθερω τικό κίνημα ΕΜΙ_Ν
του Ελ Σαλβαδόρ την Πέμπτη στο Μεξικό, ένας εκπρόσωπος της & ζ παρέδωσε
το Σαββατοκύριακο στο αντάρτικο της κεντροαμερικανικής χώρας 8 8.000 μάρ­
κα. Ή ταν τα τελευταία χρήματα που είχαν κατατεθεί σε κάποιον τραπεζικό λο­
γαριασμό. Ο ένοπ λος αγώ νας έφ τασε επιτέλους ευτυχώ ς στο τέλος τ ο υ ... Αν
τα συγκεντρω μένα στην ΟΔΓ χρήματα συνέβαλαν στην επιβίωση των απελευ­
θερω τικώ ν κινημάτων και την επίτευξη των ειρηνευτικών συμφωνιών ή αν ο­
δήγησαν σ ε επιπλέον αιματοκύλισμα, αν και σε ποιο βαθμό τα χρήματα ωφέλη­
σαν ή έβλαψ αν το λαό του Ελ Σαλβαδόρ - γι' αυτά τα ζητήματα η διαμάχη θα
136 I συνεχιστεί.
 Κι έπειτα την ίδια περίοδο υπήρξε κι ένας μεγάλος αριθμός βίαιων- Ανασυγκρότηση

δυναμικών ενεργειών στην ΟΔΓ: επιθέσεις σε κατασκευαστικές εταιρεί­ και ο αγώνας

ες που δούλευαν στο Δυτικό Αεροδιάδρομο ή σε πυρηνικά εργοστάσια, για τις συνθήκες

ενέργειες σε εγκαταστάσεις του ΝΑΤΟ, κατά τραπεζών ή τουρκικών κράτησης

προξενείων. Και σε πολλές προκηρύξεις ανάληψης ευθύνης, όσο είχαμε

τη δυνατότητα να τις διαβάσουμε, υπήρχαν κεφάλαια που αντιπαρατί-
θονταν με τη ΙίΑΡ - όπου με μια οχετική συνείδηση μάς ασκούσαν κριτι­
κή και παράλληλα ανέπτυσσαν τα δικά τους κριτήρια για μια βίαιη-δυ-
ναμική πολιτική. Αυτό το έβρισκα καλό.
Τ : Αυτό που λες με εκπλήσσει. Δεν είχα τότε καμιά σχέση μαζί
σας, αλλά με φίλα προσκείμενες σε σας αντιιμπεριαλιστικές ομά­
δες, και εκεί οποιαδήποτε κριτική στη Ι*ΑΕ και στους κρατούμε­
νους αντιμετωπιζόταν εχθρικά...
Μ: Ναι, αυτό το μαθαίναμε και εμείς μέσα. Και ήταν σίγουρα ένα
σοβαρό λάθος ότι δεν μιλήσαμε σχετικά. Για μας τότε είχε πρωτίστως
σημασία να μη δίνουμε τροφή στους εχθρούς μας. Και φοβόμασταν ότι
αν μπλέκαμε σε αυτή την αντιπαράθεση, θα παίζαμε το παιχνίδι τους.
Κι έτσι δέσαμε μόνοι μας τα χέρια μας.

> Η απεργία πείνας 1984/85

Τ: Τον Δεκέμβριο του 1984 κατεβήκατε σε απεργία πείνας. Στην

ανακοίνωσή σας τότε γράφατε: «Απαιτούμε την εφαρμογή των
ελάχιστων εγγυήσεων της Συνθήκης της Γενεύης. Αυτό είναι το
κοινό πολιτικό αίτημα των αιχμαλώτων πολέμου ενάντια στη θε­
σμοποίηση των βασανιστηρίων και της εγκληματοποίησης στις
νατοϊκές δημοκρατίες. Ο αγώνας μας συνδέεται με τους αγώνες
των αιχμαλώτων πολέμου στη Γαλλία, την Ιρλανδία, την Τουρ­
κία, την Ισπανία, την Ιταλία και την κατεχόμενη Παλαιστίνη και ε­
γκαινιάζει νέους. Και είναι ενταγμένος στο καθήκον που τίθεται
εδώ για ολόκληρη την επαναστατική αριστερά: ή θα πρωταγωνι­
στήσει αντιστεκόμενη έμπρακτα μέσα από μια αυθεντική επανα­
στατική διαδικασία αντίστασης στη δυτική Ευρώπη, όντας υπο­
κείμενο του αγώνα για την απελευθέρωση, ή απλώς θα σχολιά­
ζει ως περιθωριακή αντιπολίτευση τα εγκλήματα του ιμπεριαλι­
σμού και την πορεία προς ολοκληρωτικό φασιστικό κράτος α­
σφαλείας».
Με αυτό τον τρόπο πολώσατε έξω την αντιπαράθεση για τις συν­
θήκες κράτησής σας και τον αγώνας σας για κοινή τοποθέτηση των πο­
λιτικών κρατουμένων, συνδέοντας άρρηκτα την υποστήριξη των αιτη­
μάτων σας με μια συμφωνία με την πολιτική σας.
Μ: Δεν είχαμε την άποψη ότι έπρεπε να βρίσκει κανείς ορθή την πο­
λιτική της Ι*ΑΡ για να υποστηρίξει τα αιτήματά μας. Βεβαίως όμως και
θα έπρεπε τουλάχιστον να τα βρίσκει λογικά. Υπήρχαν, για παράδειγμα,
και κάποιοι τότε που ήταν υπέρ της άποψης να εκτίουμε κανονικές συν- 1137
ι*α ρ «Α υτό θήκες κράτησης μαζί με τους υπόλοιπους φυλακισμένους - με αυτό
ήταν για μας διαφωνούσαμε κάθετα, και πιστεύω πως είναι αυτονόητο ότι οι ίδιοι οι
Απελευθέρω ση» φυλακισμένοι θα καθορίζουν αυτά που θέλουν να κατακτήσουν και όχι
κάποιοι άνθρωποι απ' έξω , μόνο και μόνο επειδή θεωρούν κάτι άλλο
καλύτερο.
Τ : Το επίμαχο σημείο διαφωνίας έξω ήταν λιγότερο το ζήτημα
«Κανονικές συνθήκες κράτησης ή συμβίωση των πολιτικών κρα­
τουμένων» και περισσότερο εκείνο που αφορούσε στην αναγνώ­
ριση στάτους αιχμαλώτων πολέμου που είχατε συμπεριλάβει ως
αξίωση. Αυτό προϋπέθετε να αναγνωριστεί ότι είστε εμπόλεμη
παράταξη και ότι εκείνη τη χρονική στιγμή στην ΟΔΓ διεξάγονταν
πόλεμος - κάτι που πάρα πολλοί μέσα στη ριζοσπαστική αριστε­
ρά το θεώρησαν ως μια αμετροεπή αυτοϋπερεκτίμηση.
Μ : Μόνο που δεν ήταν έτσι. Το αντίθετο. Το 1977 η Συνθήκη της
Γενεύης που περιείχε μια σύμβαση για τη μεταχείριση των αιχμαλώτων
πολέμου συμπληρώθηκε: η έννοια του «διεθνούς πολέμου» διευρύνθη­
κε ώστε να περικλείει στο εξής και τους απελευθερωτικούς αγώνες και
να απολαμβάνουν μια συγκεκριμένη προστασία και οι αγώνες του α­
ντάρτικου. Αυτή η εξέλιξη παρακινήθηκε και επιβλήθηκε από πολλά ε-
θνικοαπελευθερωτικά κινήματα που είχαν επικρατήσει στις χώρες τους
και διέθεταν πλέον έδρα και φωνή και σε διεθνείς οργανισμούς. Και
γνωρίζαμε ότι στο πλαίσιο αυτών των αλλαγών στη Συνθήκη της Γενεύ­
ης αυτές οι άλλοτε αντάρτικες ομάδες είχαν στην οπτική τους και ειδι­
κές ένοπλες οργανώσεις, όπως ήμασταν εμείς, τις οποίες ήθελαν να υ­
ποστηρίξουν. Και επειδή εμείς αντιλαμβανόμασταν τους εαυτούς μας
σε συνάφεια με όλα αυτά τα μαχόμενο κινήματα το θεωρούσαμε και
τελείως ευνόητο, καθώς επιπλέον φαινόταν να προσφέρει την ευκαιρία
να εμποδίσουμε το κράτος-δικαίου της ΟΔΓ, που άλλαζε συνεχώς νό­
μους σε βάρος μας, να μας στερήσει στο τέλος κάθε δικαίωμα.
Τ : Εσείς όμως δεν ήσασταν ούτε καν αφετηριακά ένα εθνικοπε-
λευθερωτικό κίνημα.
Μ: Όχι! Δεν είπαμε και κάτι τέτοιο. Ήμασταν όμως το αντάρτικο εδώ.
Τ : Ένα αντάρτικο χωρίς εμφύλιο πόλεμο.
Μ: Μα δεν ήταν αυτό το ζήτημα. Εδώ υπήρχαν διατάξεις λαϊκού δι­
καίου που εγγυώνταν σε αιχμαλώτους πολέμου αυτό που είχαμε ανά­
γκη: την προστασία της σωματικής μας ακεραιότητας, την εξάλειψη
του βασανιστηρίου της απομόνωσης, τη διασφάλιση δυνατοτήτων επι­
κοινωνίας. Το δίκαιο της ΟΔΓ δεν μας τα παρείχε αυτά. Έτσι λοιπόν επι­
διώκαμε μια μεταχείριση σύμφωνα με το διεθνές δίκαιο, καθώς επιπλέ­
ον ήμασταν μια ένοπλα αγωνιζόμενη οργάνωση. Δεν επρόκειτο δηλαδή
για έναν πόλεμο σκιών ή μια αφηρημένη αναγνώρισή μας ως εμπόλεμη
παράταξη, αλλά τελείως συγκεκριμένα για μια επιλογή να βελτιώσουμε
υλικά την κατάστασή μας.
Τ : Το σημείο εκκίνησης ωστόσο ήταν εξ αρχής άστοχο. Στις αντι­
παραθέσεις και τις συζητήσεις της αριστεράς έξω από τις φυλα-
1381 κές κεντρικό ρόλο εκείνη τη χρονική στιγμή έπαιζε το ερώτημα
 «Πού κατατάσσουμε κατά βάση τη Ι*ΑΡ;» Και για τους περισσότε­ Ανασυγκρότηση
ρους δεν ήσασταν ένα απελευθερωτικό κίνημα σε κάπως διαφο­ και ο αγώνας

ρετικό πεδίο δράσης, αλλά μια οργάνωση που πραγματοποιεί έ­ για τις συνθήκες

νοπλες επιθέσεις με τις οποίες δεν συμφωνούσαν. Παρ' όλα αυ­ κράτησης

τά ήθελαν να υποστηρίξουν τον αγώνα σας για διαφορετικές

συνθήκες κράτησης. Μόνο που λόγω αυτής της αξίωσης, να α­
ναγνωριστείτε ως «αιχμάλωτοι πολέμου», μετατοπίστηκε το κέ­
ντρο βάρους. Στο επίκεντρο βρέθηκαν το στάτους και η σημα­
σία της ΙίΑΡ, ενώ ξαφνικά οι συνθήκες κράτησης έμοιαζαν να εί­
ναι απλώς ένα τακτικό ζήτημα, με την ανάδειξη του οποίου επι­
διώκονταν η υπερτίμηση της ΚΑΡ σε εμφυλιοπολεμική παράταξη.
Έξω δηλαδή το ζήτημα προσλαμβάνονταν τελείως διαφορετικά
απ' ό,τι ενδεχομένως το είχατε σκεφτεί μέσα,
Μ: Μα σε ποιο πλαίσιο δηλαδή θέλατε να αλλάξετε τις συνθήκες
κράτησής μας; Πού θα αναφερόσασταν για να πετύχετε την κοινή το­
ποθέτηση των κρατουμένων αν όχι στο διεθνές δίκαιο;
Τ: Στα θεμελιώδη ατομικά δικαιώματα της ΟΔΓ, που, τουλάχι­
στον κατ' αρχήν, οφείλουν να ισχύουν και για τους φυλακισμέ­
νους. Το πρόβλημα σε αυτό μου φαίνεται πως είναι το ίδιο με
την επίκληση της Συνθήκης της Γενεύης. Είσαι υποχρεωμένος να
απαιτείς την εφαρμογή ενός δικαίου από το οποίο στη συγκεκρι­
μένη φάση η κυβέρνηση και η Δικαιοσύνη δεν έχουν κανένα συμ­
φέρον, ανεξάρτητα από το αν το αντλείς από το λαϊκό δίκαιο, το
σύνταγμα ή το σωφρονιστικά κώδικα.
Μ: Αυτό που λες το βρίσκω πολύ πραγματιστικό. Οι συνθήκες κρά­
τησής μας δεν ήταν μόνο αποτέλεσμα σκέψεων της κυβέρνησης της
ΟΔΓ. θυμήσου τι συνέβη στα μέσα της δεκαετίας του εβδομήντα. Όταν
ξεκίνησε η πολιτική της ευρωπαϊκής ενοποίησης, ένα από τα πρώτα μέ­
τρα ήταν η συμφωνία για μια ενιαία ευρωπαϊκή «αντιτρομοκρατική»
σύμβαση. Αλλά και στα πολιτικά συμβούλια του ΝΑΤΟ γίνονταν συζητή­
σεις για την καταπολέμηση του αντάρτικου - και οι προτάσεις μετατρά­
πηκαν σε νόμους που ψηφίστηκαν επιμέρους σε εθνικό επίπεδο πλέον.
Υπήρχε δηλαδή μια υηερκρατική διάσταση του αγώνα εναντίον μας.
Εκτός αυτού ίσχυε αμέσως το νατοϊκό δόγμα να μην αναγνωρίζεται πο­
τέ σε κρατούμενο ούτε κατ' επίφαση η νομιμοποίηση των πολιτικών κι­
νήτρων.
Τ: Μα ακόμη κι αν ήταν έτσι, το γεγονός ότι διεθνείς οργανισμοί
συντόνιζαν τον αγώνα εναντίον της βΑΡ και των άλλων δυτικοευ­
ρωπαϊκών οργανώσεων του αντάρτικου, δεν αλλάζει τίποτα στο
ότι δεν προκαλέσατε κανέναν εμφύλιο πόλεμο στη δυτική Ευρώ­
πη και πιο συγκεκριμένα στην ΟΔΓ, όπου εσείς στεκόσαστε από
μια πλευρά και το κράτος απ' την άλλη, καθώς και στο ότι η υπό­
λοιπη εξωκοινοβουλευτική αντιπολίτευση δυστυχώς δεν παίζει
κανένα ρόλο, επειδή ακόμη δεν κατάφερε να αναρριχηθεί σε αυ­
τό το υψηλό επίπεδο της σύγκρουσης, αλλά παραμένει σε νόμι­
μα πλαίσια. 1139
raf « A u to πα μένα αυτά το αίτημα της RAF για αναγνώριση στάτους αιχμαλώ-
ήταν για μας χων πολέμου αντικατοπτρίζει την πολιτική σας αντίληψη: εδώ είμαστε
Απελευθέρω ση» ε μ είς και εκεί είναι το κράτος. Στην πραγματικότητα όμως υπήρχε μια ε­
σωτερική κοινωνική σύγκρουση με πολύ περισσότερους σημαντικούς
συντελεστές που είχαν ακραία διαφορετικές θέσεις, μέσα στην οποία
δεν ήταν δόκιμη μια ιεράρχηση σύμφωνα με το μότο «Εκεί είναι οι ε­
μπόλεμες παρατάξεις και εκεί κάποιοι άλλοι».
Μ: 'Ελα όμως που για μας δεν ήταν απλώς μια εσωτερική κοινωνική
σύγκρουση. Ασφαλώς, αγωνιζόμασταν στην ΟΔΓ - και αυτό ήταν επί­
σης σημαντικό. Όμως αν είχαμε την άποψη ότι ο αντίπαλός μας βρίσκε­
ται μόνο εδώ, ότι μόνο εδώ βρίσκονται και οι δυνάμεις μας, τότε θα ή­
ταν τελείως υπερφίαλο να ξεκινήσουμε αυτόν τον αγώνα. Βλέπαμε πά­
ντοτε τους εαυτούς μας ως τμήμα μιας διεθνούς δύναμης. Το ίδιο εξα­
κολουθούσε να ισχύει και στα 1984/85 - το σχέδιο του Μετώπου δεν
άλλαξε τίποτα σ' αυτό. Αυτή η συνάφεια με τα απελευθερωτικά κινήμα­
τα σε όλο τον κόσμο αποτελούσε τη βάση της RAF.
Τ : Τη συνάφεια τη βλέπαμε, αλλά δεν την αποδεχτήκαμε ποτέ έ­
τσι: η Νικαράγουα, το Ελ Σαλβαδόρ, η Παλαιστίνη, η Ιρλανδία, η
ΟΔΓ - αυτά δεν ήταν για μας επιμέρους τμήματα ενός ενιαίου α­
γώνα. Και γι' αυτόν το λόγο δεν μπορούμε και να συμφωνήσου­
με στο κατά πόσο ήταν λογική αυτή η αξίωση για στάτους αιχ­
μαλώτων πολέμου.
Μ: θέλω όμως να επανέλθω άλλη μια φορά στο ότι δεχτήκαμε συ­
χνά κριτική και από αριστερές οργανώσεις επειδή δεν θέσαμε το αίτημα
ένταξής μας σε «κανονικές» συνθήκες έκτισης της ποινής. Σε αυτήν τη
συζήτηση, που δεν έπαιξε ασήμαντο ρόλο, βρίσκαμε εξοργιστικό το ότι
οι περισσότεροι από εκείνους που ήθελαν να μας σύρουν σε αυτή την
κατεύθυνση προφανώς δεν είχαν ιδέα τι σημαίνει «κανονικές» συνθήκες
έκτισης της ποινής. Το εν λόγω το αίτημα δεν ήταν ελκυστικό όχι μόνο
για εμάς, αλλά ούτε και για τους υπόλοιπους κρατούμενους. Έτσι κι αλ­
λιώς δεν επιδιώκαμε μια προνομιακή μεταχείριση έναντι των υπολοί­
πων κρατουμένων, όπως αρέσκονταν να ισχυρίζονται πάντα κάποιοι,
αλλά στοχεύαμε σε συνθήκες που θα μας έδιναν τη δυνατότητα να επι­
βιώσουμε ως πολιτικά όντα. Και για το σκοπό αυτό έπρεπε να είμαστε
μαζί, να μπορούμε να συζητάμε μεταξύ μας και όχι να συνθλιβόμαστε ο
καθένας χωριστά σε αυτό το μύλο της επιτήρησης, της καταναγκαστι­
κής εργασίας και των κατασταλτικών δομών της φυλακής. Επιπλέον οι
συνθήκες στις φυλακές, οι φυλακισμένοι και οι δομές ανάμεσά τους εί­
χαν αλλάξει και με τα χρόνια.
Τ: Σε ποιο βαθμό;
Μ: Όταν μπήκαν στη φυλακή ο Αντρέας και η Γκούντρουν, μετά τη
δίκη για τους «εμπρηστές της Φρανκφούρτης» στα 1968/69, κρατού­
νταν σε «κανονικές» συνθήκες και κατάφεραν να στήσουν κάποια πράγ­
ματα. Τότε κυριαρχούσε μέσα στη φυλακή μια βασική αντίληψη απόρ­
ριψης αυτού του συστήματος, η στάση απέναντι στους ανθρωποφύλα-
1401 κες ήταν εχθρική, ενώ απέναντι στους υπόλοιπους κρατούμενους αλ-
ληλέγγυα. Τη δεκαετία του εβδομήντα η κατάσταση παρέμεινε ακριβώς Ανασυγκρότηση

ίδια - ο ένας Λόγος άλλωστε που μας είχαν στην απομόνωση ήταν αυ­ και ο αγώνας

τός, ο άλλος ήταν η βούληση του κράτους να μας εξοντώσει. Και αυτό για τις συνθήκες

ξεχνιέται σήμερα. Δεν απαιτούσαμε ειδικές συνθήκες κράτησης για κράτησης

μας, το κράτος ήταν που μας τις είχε επιβάλει εξαρχής.

Στις δεκαετίες του ογδόντα και του ενενήντα η κατάσταση στις φυ­
λακές άλλαξε σημαντικά. Μέσω των σχεδίων ατομικής έκτισης της ποι­
νής και την επονομαζόμενη «θεραπευτική» έκτιση ποινής οι φυλακισμέ­
νοι πιέζονται συστηματικά ώστε να συμπεριφέρονται με ιδιοτέλεια για
να βελτιώσουν έστω και στο ελάχιστο την ατομική τους κατάσταση. Για
κάθε προσαρμογή υπάρχει η επιβράβευση, για κάθε μορφή αντίστασης
η τιμωρία. Όποιος θέλει άδειες ή ευκαιρίες για ψώνια ή την προοπτική
οποιασδήποτε ελάφρυνσης στην έκτιση της ποινής οφείλει να συνεργα­
στεί και πολύ συχνά να γίνεται ρουφιάνος. Να σημειώσω βέβαια ότι ε­
γώ προσωπικά δεν τα βίωσα ποτέ αυτά, αλλά μου τα μετέφεραν άλλοι,
όμως, οφείλω να πω ότι οι εμπειρίες που μου διηγήθηκαν ήταν πράγ­
ματι κραυγαλέες.· ·
Τ : Υπάρχουν βέβαια και φυλακισμένα μέλη της RAF, για παρά­
δειγμα ο Στέφαν Βισνιέφσκι (Stefan Wisniewski)2, ο οποίος ειδικά
σε αυτό το ζήτημα ακολούθησε από πολύ νωρίς έναν τελείως
άλλο δρόμο. Προφανώς υπήρχαν και οι περιπτώσεις μιας άλλης
οπτικής για τις «κανονικές» συνθήκες κράτησης.
Μ: Ναι, ο Στέφαν είχε αποκομίσει προφανώς θετικές εμπειρίες και έ­
τσι αποφάσισε στη συνέχεια να ασχοληθεί με άλλους κρατούμενους.
Κρατήθηκε όμως και πάρα πολύ καιρό σε συνθήκες απομόνωσης και υ­
πέστη διώξεις επειδή υποκίνησε εξεγέρσεις κρατουμένων. Ακριβώς ε­
πειδή είδαν ότι ο Στέφαν ζητούσε «κανονικές» συνθήκες κράτησης δεν
του το επέτρεψαν και ποτέ. Εξάλλου είναι χαρακτηριστικό ότι η περί­
πτωσή του δεν προκάλεσε το ενδιαφέρον εκείνων που έξω προωθού­
σαν, αντί της κοινής τοποθέτησής μας, την ένταξή μας σε «κανονικές»
συνθήκες κράτησης.
Τ : Πώς εξελίχτηκε η απεργία πείνας στα 1984/85;
Μ: Τα ΜΜΕ εξαπέλυσαν μια δυσφημιστική εκστρατεία εναντίον μας,

2 .0 Στέφαν Βισνιέφσκι συνελήφθη στις 11 Ιουνίου 1978 στο Παρίσι/Ορλί. Κατα­

δικάστηκε το Δεκέμβριο του 1981 λόγω υποτιθέμενης συμμετοχής στη δολοφο­
νία του Χανς Μάρτιν Σλάιερ σ ε ισόβια κάθειρξη. Για την καταδίκη του χο Εφετείο
της Στουτγάρδης στηρίχτηκε στις καταθέσεις δύο Μ αρτύρω ν του Στέμματος
-τω ν Φόλκερ Σπάιτελ και Χ ανς Γισάχιμ Ν τ έλ β ο - που ω στόσο δ εν κατέθεσαν ε ­
νώπιον του δικαστηρίου. Ο Σπάιτελ είχε ανακριθεί, αφού πρώτα αποκλείστηκε η
παρουσία της υπεράσπισης του Βισνιέφσκι, από υπαλλήλους τ η ς γερμανικής
πρεσβείας στο Λονδίνο, ενώ στην περίπτωση του Ντέλβο το δικαστήριο στηρί­
χτηκε στις παλιότερες καταθέσεις του στην αστυνομία και την Ομοσπονδιακή Ει­
σαγγελία. Εκτός αυτών χρησιμοποιήθηκαν εναντίον του Βισνιέφσκι επιβαρυντι­
κές καταθέσεις του Πέτερ Γιούργκεν Μπόοκ, τις οποίες ωστόσο ο τελευταίος δεν
επανέλαβε στο δικαστήριο. 114t
raf « A uto σε βαθμό που από πολύ νωρίς έγινε σαφές ότι υπήρχαν ελάχιστες πιθα-
ήταν για μας νότητες να βρούμε ανταπόκριση στα αιτήματά μας. Χαρακτηριστικό της
Απελευθέρω ση» κατάστασης ήταν το γεγονός ότι ολοένα και συχνότερα επανερχόταν με­
θοδευμένα στο προσκήνιο της δημόσιας συζήτησης το ζήτημα του αν
θα έπρεπε να γίνει καταναγκαστική σίτιση ή όχι. Παρακολουθούσαμε από
το ράδιο την όλη συζήτηση, τότε τέθηκε και το θέμα ενός νέου νόμου ο
οποίος και ψηφίστηκε τελικά το Φεβρουάριο του 1985. Η συζήτηση ήταν
εξαιρετικά παράδοξη, καθώς ακούσαμε κιόλας το σκεπτικισμό που εξέ­
φρασαν ξαφνικά βουλευτές του χριστιανοδημοκρατικού κόμματος: μα η
καταναγκαστική σίτιση συνιστά βασανιστήριο. Αυτό ίσχυε βέβαια, όμως
το μόνο που επιδίωκαν με ανάλογες δηλώσεις ήταν να προωθήσουν μια
πιο υποχθόνια λύση. θα μας σίτιζαν υποχρεωτικά αφού πρώτα πέφταμε
σε κώμα, όταν δηλαδή δεν θα μπορούσαμε πλέον να αντισταθούμε.
Ο Κνουτ Φόλκερτς ήταν ο πρώτος που θα το βίωνε. Μέρες ολόκλη­
ρες περίμεναν οι νοσηλευτές έξω απ' το κελί του, και μόλις έχασε τις αι­
σθήσεις του, μεταφέρθηκε με ασθενοφόρο και συνοδεία αστυνομικού
κονβόι σε κλινική, όπου τον συνέδεσαν με ορούς' όταν συνήλθε, ο θε­
ράπων γιατρός τού περιέγραψε κυνικά την παρτίδα πινγκ-πονγκ, όπως
την αποκάλεσε, που θα επακολουθούσε: «Εσείς αρνείστε κάθε θερα­
πεία, χάνετε τις αισθήσεις σας, εμείς σας επαναφέρουμε, εσείς αρνεί­
στε πάλι και έπειτα αρχίζει όλο από την αρχή. Αυτό θα το κάνουμε μέχρι
να παραδοθείτε».
Προς τα έξω διέδωσαν ότι ο Κνουτ διέκοψε την απεργία πείνας και
μεταφέρθηκε κατόπιν δικής του επιθυμίας στην κλινική. Εκεί ταυτόχρο­
να του επιβλήθηκε απαγόρευση επικοινωνίας. Ούτε καν η δικηγόρος
του επιτρεπόταν να τον επισκεφτεί. Εκείνη τότε δοκίμασε με τη διαδικα­
σία του κατεπείγοντος να λάβει άδεια επισκεπτηρίου, όμως ο δικαστής
απλώς δεν έβγαλε καμιά απόφαση γι' αυτή την κατεπείγουσα αίτηση. Η
μεταχείριση αυτή πρέπει να ήταν ένα φοβερό βασανιστήριο για τον
Κνουτ. Φυσικά και δεν τους απασχολούσε πώς θα ικανοποιήσουν τα αι-
τήματά μας, αλλά πώς θα ξεμπερδέψουν καλύτερα μαζί μας.
Τ: Ήσασταν προετοιμασμένοι προτού αρχίσετε την απεργία για
μια τέτοια εξέλιξη;
Μ: Είχαμε συμφωνήσει ότι θα αντισταθούμε σε κάθε απόπειρα κα­
ταναγκαστικής σίτισης. Αλλά ότι θα γινόταν με αυτό τον τρόπο δεν το
είχαμε φανταστεί. Είχαμε αρχίσει και όλοι μαζί την απεργία πείνας ταυ­
τόχρονα και έτσι στο τέλος τα περιθώρια χειρισμών είχαν στενέψει. Πα­
ραλίγο να πέσει σε κώμα και ο Κρίστιαν Κλαρ (Christian Klar). Κι άλλοι ε­
πίσης από εμάς είχαν εξασθενήσει πολύ και είχαν φτάσει στα όρια των
αντοχών τους. θέλαμε όμως να αντέξουμε οπωσδήποτε, μέχρι να κα­
τακτήσουμε τα αιτήματά μας.
Τ: Είχες σκεφτεί ότι θα μπορούσες να πεθάνεις σε μια τέτοια α­
περγία πείνας; Αυτό είναι κάτι που το σκέφτεται κάποιος πριν ή
κατά τη διάρκεια της απεργίας;
Μ: Ναι, βέβαια. Ξεκινάς μόνο στην περίπτωση που είσαι αποφασι-
142 I σμένος να το αντέξεις πραγματικά μαζί με τους υπόλοιπους. Αλλιώς
δεν το κάνεις εξαρχής... Και ξεκινούσαμε μόνο στην περίπτωση που ή­ Ανασυγκρότηση

ταν οαφές ότι όλοι, η καθεμιά και ο καθένας, το θέλουν πραγματικό. και ο αγώνας

Τ: Αυτό ακούγεται πολύ αμεσοδημοκρατικό. Μπορεί όμως και για τις συνθήκες

να υποδηλώνει έναν ισχυρό ομαδικό καταναγκασμό. κράτησης

Μ: Πρόκειται για παράλογο συλλογισμό. Ζούσαμε σε μια αφόρητη

κατάσταση. Και αυτό το αντιλαμβανόταν έτσι ο καθένας από μας. Δεν
υπήρχε κανείς και καμιά που έλεγε: αντέχω μερικά χρόνια ακόμη, καλύ­
τερα ας περιμένουμε λίγο. Ομαδικός καταναγκασμός... πρόκειται για
μια φοβερή διατύπωση, ένα τελείως σαθρό κατασκεύασμα, γιατί κάποι­
οι δεν θέλουν να φανταστούν ανθρώπους να λειτουργούν συλλογικά ε­
πειδή είναι σημαντικό γι' αυτούς, επειδή αποτελεί αναπόσπαστο κομμά­
τι του αγώνα τους. Αντιθέτως το κατασκεύασμα του «ομαδικού κατα­
ναγκασμού» ήταν ο μετασχηματιστής της κοινής γνώμης με στόχο να
απορριφθούν τα αιτήματά μας, επειδή έτσι υποτίθεται ότι εμποδίζο­
νταν κάποιοι να αποκηρύξουν τον αγώνα τους.
Τ : Πώς περνάει μια μέρα απεργίας πείνας; Τι έκανες στη διάρκεια
του εικοσιτετραώρου;
Μ: 'Εχεις πολύ περισσότερο χρόνο απ' ό,τι συνήθως. Είχα την αίσθη­
ση πως έχω άπειρο χρόνο στη διάθεσή μου. Τότε μόλις αντιλαμβανεσαι
πόσο χρόνο καταναλώνεις όταν ηαραλαμβάνεις το φαγητό, όταν τρως,
πλένεις τα πιάτα και επιστρέφεις πάλι το δίσκο...
Τ: Πρέπει να καταβάλεις πολύ κόπο και ενέργεια για να αντέξεις;
Ή μπορούσες να συγκεντρωθείς σε άλλα πράγματα, να διαβά­
σεις, να γράψεις, να ακούοεις μουσική;
Μ: Στην πρώτη φάση που το σώμα ακόμα προσαρμόζεται στη νέα
κατάσταση, αισθάνεσαι διαφορετικά, λες και έχεις εβδομάδες να φας.
Αυτή η προσαρμογή είναι κοπιαστική. Και έπειτα υπάρχει μια φάση ό­
που έχεις απίστευτη ενέργεια, κατά την οποία μπορείς να διαβάσεις και
να οκεφτείς πολύ καλά. Αυτό όμως σταματάει και πάλι και αρχίζεις να
κουράζεσαι και να ατονείς. Δεν μπορώ να απαντήσω συνολικά, καθώς
εξαρτάται επιπλέον αρκετά από το πόσα αποθέματα διαθέτουν οι κρα­
τούμενοι όταν αρχίζουν. Πολλοί από εμάς, όταν ξεκίνησαν, ήταν ήδη ε-
ξασθενημένοι από τα χρόνια της κράτησης και τις προηγούμενες απερ­
γίες πείνας.
Τ : Και πώς είναι όταν κάποια στιγμή αρχίζεις να ατονείς και να
νιώθεις άσχημα; Μεγαλώνει τότε ο φόβος ότι δεν θα αντέξεις;
Μ: Δεν είχα νιώσει τέτοιο φόβο. Ήμουν απασχολημένη με προβλή­
ματα της καθημερινότητας. Όταν δεν λαμβάνεις για πολύ καιρό τροφή,
τότε δεν θέλεις και να πίνεις τίποτα επειδή αμέσως μετά σου έρχεται α­
ναγούλα και δύοκολα μπορείς να συγκρατήσεις τα υγρά μέσα σου. Αυ­
τό λοιπόν που βασικά σκεφτόμουν ήταν το πώς θα καταφέρω να πιω,
μολονότι απαιτεί αυτοϋπέρβαση, χωρίς να ξεράσω. Δεν ήθελα και να
κοιμάμαι τόσο πολύ και να κινούμαι, επειδή μετά αντέχεις περισσότερο.
Συγκεντρωνόμουν στο πώς θα τα καταφέρω καλύτερα.
Τ : Υπήρχε κάποιο σημείο μετά το οποίο καταλαβαίνατε ότι δεν
θα πετυχαίνατε τους στόχους σας; 1143
raf « A uto Μ : Σε κάθε απεργία ήταν διαφορετικά. Το 1985 μας κάλεσε η RAF
ήταν χια μας απ' έξω να διακόψουμε. Κατά τη διάρκεια της απεργίας είχε γίνει και η
Απελευθέρω ση» επίθεση στη στρατιωτική σχολή Shape-School3. Την 1η Φεβρουαρίου,
τη μέρα που διακόψαμε, εκτελέστηκε ο πρόεδρος του συνδέσμου της
γερμανικής αεροπορικής και διαστημικής βιομηχανίας, ο πρόεδρος της
Ζίμενς Ερνστ Τσίμερμαν. Το 1989 καθορίσαμε οι ίδιοι το τέλος της α­
περγίας πείνας. Σκεφτήκαμε τότε: τι θα συμβεί αν κάποιοι από εμάς πε-
θάνουν και οι υπόλοιποι συνεχίσουμε - θα έχουμε πιθανότητες να κατα­
κτήσουμε κάτι; Και σταματήσαμε επειδή εκτιμήσαμε πως δεν θα τα κα­
ταφέρουμε.
Τ : Αναμετριέται κάποιος με το θάνατο κατά τη διάρκεια μιας α­
περγίας πείνας; Σκέφτεται ότι αυτό είναι κάτι που πρέπει να θεω­
ρηθεί αναπόφευκτο; Ή μήπως ότι δεν θα 'ναι και χειρότερο από
τις συνθήκες κράτησης;
Μ: Δεν μπορώ να σου απαντήσω γενικά πώς σκέφτεται «κάποιος».
Εγώ προσωπικά ήμουν διατεθειμένη να πεθάνω, επειδή ήθελα να αλλά­
ξει οπωσδήποτε κάτι στις συνθήκες μας και επειδή σκεφτόμουν «εντά­
ξει, αν πεθάνω, αυτό ίσως βοηθήσει να βελτιωθεί η κατάσταση για τους
υπόλοιπους». Σε αυτό ήμουν επικεντρωμένη. Δεν ήταν δηλαδή μια το­
ποθέτηση παραίτησης και απελπισίας, είχα έναν θετικό στόχο. Φανταζό­
μουν πώς θα 'ταν να είμαστε μαζί με τους υπόλοιπους, να συζητάμε, να
έχουμε τη δυνατότητα να αγκαλιαζόμαστε, είχα τεράστια επιθυμία να
τους δω. Γι' αυτόν το λόγο ήταν εξαιρετικά επώδυνο να γνωρίζεις, δια­
κόπτοντας την απεργία πείνας, ότι: δεν θα τα καταφέρουμε. Αυτό ήταν
πολύ χειρότερο από το φόβο του θανάτου, το να γνωρίζεις δηλαδή ότι
τώρα θα μείνουν όλα καθηλωμένα στα ίδια για πολύ καιρό...
Τ : Το ότι κατέβαινες με ένα θετικό στόχο στο μυαλό και ότι αυτό
μάλιστα σου έδινε και τη δύναμη να αντέξεις την απεργία πείνας
μπορώ να το φανταστώ. Αλλά δυσκολεύομαι να πιστέψω ότι δεν
υπήρξαν κι ενδιάμεσα φάσεις που ήταν διαφορετικές, πιο απο­
καρδιωτικές, στις οποίες φοβόσουν.
Μ: Φόβο όχι δεν θα τα καταφέρουμε, ναι!
Τ : Φόβο ότι δεν θα τα καταφέρετε, αλλά και φόβο ότι θα πεθά-
νεις.
Μ: Σίγουρα φοβόμουν και να μην πεθάνω, αλλά τα υπόλοιπα συναι­
σθήματα ήταν πολύ ισχυρότερα. Κάποιος που δεν ήταν στη φυλακή ί­
σως πράγματι να φαντάζεται δύσκολα πόσο σημαντικό μπορεί να είναι
να είσαι μαζί με άλλους ανθρώπους. Δεν ήθελα επ' ουδενί να παραμεί­
νω υπό αυτές τις συνθήκες των τριών ατόμων - ήθελα να είμαι μαζί με
την Μπριγκίτε Μόνχαουπτ και την Αντελχαϊντ Σουλτς (Adelheid Schulz)
και όλους τους υπόλοιπους.

3. Στις 18 Δ εκεμβρίου 1984 το Κομάντο Γιαν Καρλ Ράσπε είχε σταθμεύσει ένα
π α γιδ ευ μ ένο μ ε εκρηκτικά όχημα κοντά στη Σχολή Αξιω ματικώ ν του ΝΑΤΟ
14 4 1 (ςΐίθρε-ΞοίΊΟοΙ). Η βόμβα εξουδετερώ θηκε προτού εκραγει.
 Τ: Όταν μιλούσες για το Στάμχαϊμ, είχες πει ότι δεν μπορούσατε Ανασυγκρότηση

να φανταστείτε τότε πως θα μείνετε για πολλά χρόνια μέσα. και ο αγώνας

Πώς σκεφτόσασταν το ίδιο ζήτημα το 1984; Είχατε συμβιβαστεί για τις συνθήκες

πλέον με την ιδέα ότι θα μείνετε μέσα για άλλα δέκα χρόνια ή και κράτησης

περισσότερα;
Μ: Τότε πια δεν σκεφτόμουν καθόλου πόσο καιρό θα κάτσω ακόμη
στη φυλακή.
Τ : Πώς υποδεχτήκατε στα 1984/85 την έκκληση των έξω να
σταματήσετε την απεργία πείνας;
Μ: Υπήρξε μια ανακοίνωση της Ι*ΑΡ που δημοσιεύτηκε στις εφημερί­
δες4. Κι όταν μετά είπαμε ότι εξετάζουμε την περίπτωση να σταματή­
σουμε, μας επέτρεψαν να επικοινωνήσαμε τηλεφωνικά μεταξύ μας. Τη­
λεφωνήσαμε λοιπόν από τη μια φυλακή στην άλλη - και συμφωνήσαμε
να σταματήσουμε.
Τ: Ακούγεται εξαιρετικά αλλόκοτο.
Μ: (γελάει) Έτσι έγινε όμως.
Τ: Σε ποιον τηλεφώνησες;
Μ: Τηλεφωνήθηκα με την Μπριγκίτε. Απ' το γραφείο του διευθυντή,
όπου κρεμόταν ένα μεγάφωνο στον τοίχο. Και γύρω μου στέκονταν φύ­
λακες και μπάτσοι.
Τ: Πόσο κράτησε η τηλεφωνική συνομιλία;
Μ: Ίσως δέκα λεπτά. Η Μπριγκίτε είχε προσπαθήσει να τηλεφωνή­
σει στον Κνουτ που ήταν ακόμη στο νοσοκομείο και με τον Κρίστιαν
που βρισκόταν στο Χόεν Ασπερκ. Όσο λυπηρό κι αν ήταν το γεγονός
της διακοπής, οι συνομιλίες αυτές με γέμισαν με μεγάλη χαρά αφού μι­
λούσα επιτέλους έστω και από το τηλέφωνο με όλους εκείνους που εί­
χα να δω τόσο καιρό.
Τ: Και ποιο ήταν το αποτέλεσμα της απεργίας στα 1984/85;
Μ: Εκείνη τη φορά, σε αντίθεση με την απεργία του 1981, δεν πετύ­
χαμε τίποτα.
Τ: Τι είχατε πετύχει το 1981;
Μ: Το 1981 πραγματοποιήσαμε μια πολύ σκληρή απεργία, που κρά­
τησε από το Φεβρουάριο ως τον Απρίλιο του 1981. Τότε δολοφονήθη-

4. Η ανακοίνωση έλεγε μεταξύ άλλων: «Προς τους κρατούμενους επαναστάτες:

Σας παρακαλούμε να δισκόψετε την απεργία πείνας, ό,τι μπορούσε να κατακτή­
σει σ ε επίπεδο κινητοποίησης το κατέκτησε. Η εμπειρία που αποκομίσαμε είναι
πως το αντιιμπεριαλιστικό Μέτωπο στην εξέλιξή του μέχρι σήμερα δεν έχει ανα­
πτύξει το πολιτικό, πρακτικό και οργανωτικό επίπεδο που είναι απαραίτητο για
να βάλει φραγμούς στις δολοφονικές προθέσεις του κράτους». Στη συνέχεια οι
κρατούμενοι έγραψαν στην ανακοίνωση διακοπής: «Την 1 /2 διακόψαμε την α ­
περγία πείνας, επειδή οι εξελίξεις ξεπέρασαν το επίπεδο του αγώνα των κρατου­
μένων για τις συνθήκες διαβίωσής τους: το ποιοτικό άλμα τω ν επαναστατικών
αγώνων μέσα στα νατοϊκά κράτη στην δυτικοευρωπαϊκή διάσταση έχει υπερβεί
την απεργία. Η πολιτική του μητροπολιτικού αντάρτικου πέτυχε τώ ρα ένα ρήγ­
μα που ήταν και το ζητούμενο στους αγώνες των τελευταίων πέντε χρόνων». 1145
raf «Auto κε ο Ζίγκουρντ Ντέπους5. Κατά τη διαδικασία της καταναγκαστικής σί-
ήχαν για μας τισης υπέστη συστηματικό υποσιτισμό, καθώς του χορηγούσαν αντί
Απελευθέρω ση» των ζωτικής σημασίας 1.700 θερμίδων μόνο 1.500. Επιπλέον παρέλει­
ψαν πλήρως τις βιταμίνες που έπρεπε κανονικά να του χορηγήσουν και
εκτός απ' αυτά παρουσίασε για τελείως αδιευκρίνιστους λόγους αιμα­
τώματα στον εγκέφαλο. Όμως ως τελικό αποτέλεσμα αυτής της απερ­
γίας, υπήρξαν τουλάχιστον δύο μικρές ομάδες κοινής συμβίωσης κρα­
τουμένω ν: ο Αουτς Τάουφ ερ, ο Κνουτ Φόλκερτς και ο Καρλ Χάιντς
Ντέλβο στις φυλακές του Τσέλε. Η Χάνα Κράμπε ήρθε στο Αύμπεκ, ό­
που ήμασταν η Κριστίνε Κούμπι και εγώ.
Τ : Δεν σας προβλημάτισε το γεγονός ότι παρά την ατμόσφαιρα
του νέου ξεκινήματος έξω δεν καταφέρατε στα 1984/85 να πε-
τύχετε κάτι για σας μέσα στη φυλακή; Δεν σας πέρασε καθόλου
από το μυαλό τότε μήπως η εκτίμηση που κάνατε για όσα βρί­
σκονταν εκεί σε εξέλιξη μπορεί να ήταν και λάθος; Προκαλεί έτσι
κι αλλιώς εντύπωση ότι η ανακοίνωση της RAF ήταν σαφώς πιο
κριτική απ' ό,τι η δική σας για την απεργία πείνας.
Μ : Για μας αποδείχτηκε πρώτιστα πόσο σημαντικό ήταν γι' αυτούς
να μη μας αφήσουν να ζήσουμε. Αυτό βρισκόταν στο επίκεντρο των
συλλογισμών μας και το πώς θα μπορούσαμε να ανατρέψουμε τον πα-
γιωμένο συσχετισμό δυνάμεων.
Τ : Αντιληφθήκατε ως ήττα την κατάσταση;
Μ: Δεν σκεφτόμασταν έτσι. Δεν θα είχαμε αντέξει και τόσο καιρό αν
το ζήτημα που μας ετίθετο κάθε φορά ήταν αν αυτό ή το άλλο ήταν ήτ­
τα ή νίκη. Το ζήτημα για μας ήταν να βρούμε ένα δρόμο μέσα απ' τον
οποίο την επόμενη φορά θα μπορούσαμε να είμαστε πιο αποτελεσματι­
κοί. Εκείνη την εποχή συγκροτήθηκαν και οι διεθνείς επιτροπές υπερά­
σπισης στο πλαίσιο των οποίων συναντήθηκαν και συντόνισαν τη δρά­
ση τους δικηγόροι από τις ΗΠΑ, την Παλαιστίνη και άλλες περιοχές του
κόσμου, με στόχο τη βελτίωση της κατάστασης των πολιτικών κρατου­
μένων. Έπειτα, είχαμε επικοινωνία με άλλους κρατούμενους από τις
ΗΠΑ και υπήρξαν και στενότερες σχέσεις με κρατούμενους από τη δυτι­
κή Ευρώπη. Κάτι που εκείνη τη χρονική στιγμή εκείνη αποτέλεσε ένα

5 .0 Ν τ έμ π ο υ ς δ εν ήταν μ έλ ο ς χ η ς RAF. Είχε καταδικαστεί για ο υμ μ ετοχή σ ε

τρεις ληστείες τραπεζώ ν. Υπ ήρ ξε ό μω ς μια θεαματική ενέργεια των μυστικών
υπηρεσιών που τον συ νέδ εσε στενά μ ε τη RAF. Σ ε συνεργασία μ ε την CSG 9 και
εν γνώσει τ η ς τοπικής κυβέρνησης της Κάτω Σαξονίας αλλά και τ η ς ομοσπον­
διακής κυβέρνησης, η Υπηρεσία Προστασίας του Πολιτεύματος ανατίναξε στις
25 Ιουλίου 1 9 7 8 τμήμα του εξω τερικού τοίχου τω ν φυλακών Τ σ έλ ε όπου κρα­
τούνταν ο Ν τέπ ους. Η επ ίθεση αποδόθηκε επίσημα στη RAF που σύμφωνα με
το σενάριο σκόπ ευε υποτίθεται να απελευθερώ σει τον Ντέπους. Πραγματικός
σκοπός τ η ς ενέρ γειας ήταν να καταφέρει κάποιο άτομο τω ν μυστικών υπηρε­
σιών να αποκτήσει επ αφ ές με τη RAF - ένα σχέδιο που απέτυχε. Πέρα απ' αυτό
η ενέργεια αξιοποιήθηκε και για τη δημιουργία ενός αρνητικού δημόσιου κλίμα-
1 4 6 1 τος σ ε βάρος τ η ς RAF.
σημαντικό σημείο αναφοράς το οποίο επιθυμούσαμε να αναπτύξουμε, Ανασυγκρότηση
θέλω να πω δηλαδή ότι δεν καθόμασταν σαν κακόμοιροι στα κελιά μας και ο αγώνας

και λέγαμε: «Πω, πω - δεν θα τα καταφέρουμε ποτέ». για τις συνθήκες

Τ: Όμως δεν είχατε την εντύπωση ότι δεν μπορούσατε να περι­ κράτησης

μένετε κάποιο αποτέλεσμα μ' ένα μέσο όπως η απεργία πείνας,

απ' τη στιγμή που το κράτος δεν ήταν διατεθειμένο να ανταπο­
κριθεί στα αιτήματά σας;
Μ: Δεν διαθέταμε κανένα άλλο μέσο. Αν δεν χρησιμοποιούσαμε την
ευκαιρία της απεργίας, θα είχαμε εγκαταλείψει τους εαυτούς μας στην
ανημποριά. Γι' αυτόν το λόγο δεν υπήρξε τέτοια η σκέψη. Τι άλλο θες
να κάναμε ως κρατούμενοι στην απομόνωση;
Τ: Πώς ήταν οι συνθήκες κράτησής σας εκείνη την περίοδο στο
Αύμπεκ;
Μ: Ήμασταν μια ομάδα τριών ατόμων σε μια πτέρυγα υψίστης α­
σφαλείας που είχε δέκα κελιά και δεν επιτρεπόταν να βλέπουμε κανέναν
άλλον. Έπειτα, το 1988 μεταφέρθηκε στο Αύμπεκ μια κρατούμενη που
μπήκε φυλακή επειδή συμμετείχε στη διοργάνωση μιας εκδήλωσης υ­
πέρ της κοινής τοποθέτησης των κρατουμένων. Σύμφωνα με την Ομο­
σπονδιακή Εισαγγελία επρόκειτο για υποστήριξη «τρομοκρατικής ένω­
σης», αφού δεν έπαψαν ποτέ να ισχυρίζονται ότι συνεχίζαμε να ήμαστε
RAF και μέσα στη φυλακή. Η γυναίκα καταγόταν από το Παλατινάτο και
ζητούσε να μεταφερθεί σε μας. Το αίτημά της απορρίφθηκε. Εν πάση
περιπτώσει, μπορούσαμε αργότερα να περνάμε δύο φόρες την εβδο­
μάδα εναλλάξ απέναντι, στην «κανονική» φυλακή, όπου ζούσαν οι υπό­
λοιπες γυναίκες για μία ώρα. Κάθε φορά μας υπέβαλλαν πρώτα σε σχο­
λαστικό έλεγχο και η μεταφορά μας απέναντι γινόταν με ισχυρή συνο­
δεία. Ήταν λες και διασχίζαμε κάποια μαγικά σύνορα και μπαίναμε σε
μια μυστηριώδη χώρα που βρισκόταν κολλητά δίπλα μας, στην οποία
όμως μέχρι τότε δεν είχαμε πατήσει ποτέ το πόδι μας. Αργότερα άλλα­
ξε η τοπική κυβέρνηση του Κιέλου και ερωτηθήκαμε από το νέο υπουρ­
γό του SPD τι άλλες μικροαλλαγές θέλαμε. Ξαφνικά τότε μας επετράπη
να ανάβουμε και να σβήνουμε μόνοι μας το φως. Τι κατάκτηση! Κι ό­
μως ήταν σημαντικό για μας. Μετά είχαμε τη δυνατότητα να διαβάζου­
με όποτε θέλουμε.
Τ : Και πώς εξελίχτηκε η συνάντησή σας με τις γυναίκες στο απέ­
ναντι κτίριο;
Μ: Όποτε μπαίναμε στο κτίριο, τις έκλειναν όλες στα κελιά τους.
Επιτρεπόταν να ερχόμαστε σε επαφή μόνο με τη μία πολιτική κρατού­
μενη. Και ενώ καθόμασταν μέσα στο κελί της, έξω από την πόρτα τρεις
φύλακες πρόσεχαν μην τυχόν και σταθεί καμιά να μας φωνάξει κάτι.
Μας περιχαράκωναν αυστηρά, θεωρούνταν εξαιρετικά τολμηρό πεί­
ραμα του οποίου η έκβαση παρακολουθούνταν με φόβο. Ανησυχούσαν
ότι θα μπορούσε να συμβεί κάτι τρομερό. Αυτό μάλλον τα λέει όλα για
το κλίμα που επικρατούσε.
Μόλις στις αρχές του 1989 μας δόθηκε η άδεια να προαυλιζόμαστε
μια φορά ημερησίως μαζί με τις υπόλοιπες κρατούμενες. Το κάναμε και I 147
raf « A uto ήταν μια τρελή εμπειρία, θυμάμαι ακόμη ακριβώς ότι φορούσαν όλε
ήταν για μας κάτι πολύ μακριά ομοιόμορφα πανωφόρια και περπατούσαν με πολύ μ
Απελευθέρω ση» «ρά βήματα, αλλά οι ίδιες δεν το καταλάβαιναν. Εμείς δεν ήμασταν σι
νηθισμένες έτσι, επειδή αντίθετα βαδίζαμε κάνοντας πολύ μεγάλα 6r
ματα. Στα μάτια τους μοιάζαμε σαν να ερχόμαστε από άλλο πλανήτι
Μέχρι τότε δεν μας είχε δει κανείς, υπήρχαν μόνο φήμες και διαδόσεκ
Και ξαφνικά στεκόμασταν εκεί, και από πίσω μάς παρακολουθούσαν <
αρχιφύλακες και οι υπεύθυνοι των μέτρων ασφαλείας. Μερικές από τι
γυναίκες μάς έπιασαν αμέσως την κουβέντα. Και την επόμενη μέρα μό
είπαν ότι δέχτηκαν πιέσεις στις θέσεις εργασίας τους, γιατί ζητούσα
να μάθουν τι ακριβώς είχαν συζητήσει μαζί μας. Παρ' όλα αυτά με μερ
κές αποκτήσαμε σταδιακά φιλικές σχέσεις. Οι περισσότερες όμως είχα
κατατρομοκρατηθεί.
Τ: Αυτές οι επαφές άλλαξαν κάτι και σε σας, για παράδειγμα, μΓ
πως αποκτήσατε έτσι και μια διαφορετική ματιά για την πραγμο
τικότητα έξω;
Μ: Οι γυναίκες και οι εμπειρίες τους δεν ήταν ακριβώς αντιπροσα
πευτικές του τι γινόταν έξω. Ό σες είχαν σχέσεις μαζί μας, επειδή ήτα
οι πιο αυθάδεις, ήταν κυρίως πρεζάκια. Μας διηγούνταν βέβαια τι ζοι
σαν έξω και πόσο ωμές είχαν γίνει στο μεταξύ οι συνθήκες σε συγκεκρ
μένους τομείς της κοινωνίας. Ήταν αναφορές από έναν άγνωστο kc
σμο. Στις αρχές της δεκαετίας του εβδομήντα υπήρχαν ελάχιστα πρί
ζάκια. Αλλά πολλά πράγματα που ήταν σημαντικά για μας και τα οποί
θέλαμε να μάθουμε δεν μπορούσαμε να τα πληροφορηθούμε από αι
τές. Πολλές συζητήσεις επίσης περιστρέφονταν γύρω από τις συνθΓ
κες στις φυλακές και το γιατί εμείς αντιστεκόμασταν ενώ εκείνες συνή
θως όχι. Η μόνιμη επωδός ήταν: «Σε μας δεν υπάρχει η αλληλεγγύ
που υπάρχει σε σας». Αισθάνονταν παραδομένες στο μηχανισμό τη
φυλακής η καθεμιά χωριστά.

> Η σχέση με ιη RA

Τ : Ποια ήταν η σχέση που είχατε εκείνη την εποχή με τη RAF; Μ

λ ά μ ε για μια εν τελώ ς νέα οργάνω ση μετά τις σ υ λλή ψ εις το<
1984, από την οποία δεν γνωρίζατε πλέον κανέναν.
Μ: Αυτό ισχύει.
Τ: Όμως οι ενέργειες που έγιναν εκείνη τη χρονική περίοδο είχα
ομοιότητες, σε ό,τι αφορούσε τουλάχιστον στους στόχους τους
με τις δικές σας των αρχών της δεκαετίας του εβδομήντα. Στι
στόχαστρο είχαν μπει οι εγκαταστάσεις των ΗΠΑ. Νωρίτερα c
μως είχες πει ότι από το 1977 θεωρούσατε σωστό να αλλάξετ
κατεύθυνση και να προσανατολιστείτε όχι πια σε στρατιωτικούς
αλλά σε οικονομικούς ηγέτες. Υπό αυτή την έννοια εκλάβατε αυ
τή τη νέα φάση ως οπισθοδρόμηση;
1481 Μ: Ήταν μόνο φαινομενικά ένα βήμα πίσω στην αρχή, θα έλεγα.
 Τ: Και στην πραγματικότητα; Ανασυγκρότηση

Μ: Δεν θα ήθελα να αναλύσω τώρα εδώ διεξοδικά τις μεταβολές και ο αγώνας

στην Ευρώπη και στο Ν Α ΤΟ , καθώς επιπλέον δεν είχαμε επιλέξει εμείς για τις συνθήκες

τους στόχους. Ήταν όμως σαφές ότι στις αρχές της δεκαετίας του ο­ κράτησης

γδόντα παρατηρήθηκε μια φάση στρατιωτικοποίησης και αύξησης των

εξοπλισμών στους κόλπους του Ν Α ΤΟ . Και ταυτόχρονα οι επεμβάσεις
των ΗΠΑ στη Λατινική Αμερική, προ πάντων στο Ελ Σαλβαδόρ, γίνονταν
ολοένα και πιο απροσχημάτιστες. Υπήρχαν λοιπόν πολλοί καλοί λόγοι ώ­
στε να επιλεγούν και πάλι τέτοιοι στόχοι.
Τ : Στο πλαίσιο των επιθέσεων σε εγκαταστάσεις των ΗΠΑ, δολο­
φονήθηκε και ο Αμερικανός στρατιώτης Έντβαρντ Πίμενταλ. Η
ΙίΑΡ τον παρέσυρε έξω από μια ντισκοτέκ και στη συνέχεια τον
πυροβόλησε από πίσω, επειδή χρειαζόταν μια στρατιωτική ταυ­
τότητα για να περάσει ένα παγιδευμένο με εκρηκτικά όχημα μέ­
σα στην αμερικανική αεροπορική βάση στην περιοχή του Ράιν-
Μάιν6. Το πτώμα του Πίμενταλ ανακαλύφθηκε μετά την επίθεση
και ακολούθησε για ένα χρονικό διάστημα από την αριστερά, την
ίδια την Ομοσπονδιακή Εγκληματολογική Υπηρεσία και την Ομο­
σπονδιακή Εισαγγελία μια φημολογία ότι πιθανότατα δεν τον είχε
πυροβολήσει η (ΪΑΓ αλλά νεοναζί7 που εκείνη την εποχή πραγμα­
τοποιούσαν κι αυτοί επιθέσεις κατά του στρατού των ΗΠΑ στην
περιοχή του Ράιν-Μάιν8. Μπορούσατε να πιστέψετε ότι είχε πυ-
ροβοληθεί από τη ΓίΑΕ;
Μ: Όχι. Το αποκλείαμε. Κι όταν κυκλοφόρησε η προκήρυξη του Κο­
μάντο Τζορτζ Τζάκσον που αναλάμβανε την ευθύνη, αρχικά σκεφτήκαμε
ότι είναι πλαστή. Από τα παράθυρα των φυλακών του Λύμπεκ φωνάξα­
με η μία στην άλλη: «Είναι πρακτορική ενέργεια». Κι όταν αποδείχθηκε ό­
τι δεν επρόκειτο για ενέργεια των μυστικών υπηρεσιών, στην αρχή δεν

6 . Τη ν ευθύνη για την επίθεση στην αεροπορική βάση ανέλαβε στις 8 Αυγού­
στου 1985 το Κομάντο Τζο ρτζ Τζάκσον για λογαριασμό της RAF και της Action
Directe.
7. Κυρίως στο δεύτερο εξάμηνο του έτους 1982 νεοναζιστικές ο μά δες της πε­
ριοχής του Ρήνου και του Μάιν πραγματοποίησαν επιθέσεις κατά οικισμών Αμε­
ρικανών στρατιωτών.
8 . Οι Επαναστατικοί Π υ ρ ή ν ες (RZ) είχαν ασκήσει ήδη το 1 9 8 3 πολεμική μ ε το
κείμενό του ς «Μ πετόβεν εναντίον Μ ακντόναλντς» στο γεγονός ότι για παρά­
δειγμα στην εφημερίδα «taz», αλλά και στο περιοδικό «radikal» διατυπώνονταν
ο ισχυρισμός ότι δ εν μπορούσες να ξεχω ρίσεις πια τις αντιιμπεριαλιστικές από
τις εθνικοπατριωτικές αντιαμερικανικές ενέργειες. «Είναι κακόβουλο να καταλο­
γίζει κάποιος ότι οι επιθέσεις εναντίον οικονομικών ή στρατιωτικών στόχων των
ΗΠΑ από του ς Επαναστατικούς Π υρ ήνες, τη RAF και π λήθος αυτόνομω ν ο μ ά ­
δω ν κινούνται πάνω σ ε μια ασαφή γραμμή αντιαμερικανισμού ή ότι την ευνο­
ούν. Σχεδόν χωρίς καμία εξαίρεση οι ενέργειες αυτές ήταν καθορισμένες αντιι-
μπεριαλιστικά και διέθεταν με αυτό τον τρόπο μια δυναμική όξυνσης τω ν ρηγ­
μάτων και των αντιφάσεων μέσα στον αμερικανικό στρατό. Επιτεθήκαμε σ ε κα­
ζίνο αξιωματικών όχι σ ε ΚΨΜ». 1149
raf « A u to μπορούσαμε να το συλλάβουμε. Τρομάξαμε. Δεν κάναμε όμως καμιά
ήταν για μας δημόσια δήλωση, αλλά συζητήσαμε εσωτερικά, καθώς το θεωρούσαμε
Απελευθέρω ση» αδιανόητο και τελείως απαράδεκτο. 'Οταν μετά το Σεπτέμβριο του 1985
δημοσιεύτηκε μια συνέντευξη και αργότερα ακόμη μια ανακοίνωση στην
οποία η ίδια η RAF χαρακτήριζε λάθος την εκτέλεση, ανακουφιστήκαμε ι­
διαίτερα για το γεγονός ότι στο μεταξύ αναθεώρησαν και οι ίδιοι, ακόμη
κι αν τα κείμενά τους δεν μας φαίνονταν πραγματικά συνεπή.
Τ : Αν όμως αυτό συνιστούσε στα μάτια σας μια ρήξη με ό,τι ή­
ταν και όσα έκανε η RAF, δεν θα 'πρεπε, σε κάθε περίπτωση, να
τοποθετηθείτε και δημόσια; Εφόσον υπήρχε πάντα ο κίνδυνος να
επαναληφθεί κάτι τέτοιο και να μετεξελιχτεί η RAF σε κάτι που θε­
ωρούσατε τελείως λάθος.
Μ: Μας ικανοποίησε το γεγονός ότι έξω ασκήθηκε έντονη κριτική
στην ενέργεια, ακόμη και από άλλες ομάδες ένοπλης δράσης. Εμείς σι ί­
διοι δεν θέλαμε να πούμε τίποτα, επειδή σκεφτόμασταν ότι κάτι τέτοιο
θα έδινε την εντύπωση του πισώπλατου χτυπήματος, θ α μπορούσε να
εκληφθεί ως άρση της αλληλεγγύης, και αυτό δεν το επιθυμούσαμε σε
καμιά περίπτωση. Ήταν, όπως το σκέφτομαι σήμερα, μια ιδιαίτερα α­
νόητη σκέψη, και σίγουρα δεν θα την επαναλάμβανα ποτέ ξανά. Τότε ό­
μως μας φαινόταν ότι δεν είχαμε άλλη επιλογή.
Τ : Σε ποιο βαθμό αυτός ο φόνος συνιστούσε μια ρήξη με τις αρ­
χές της ένοπλης πάλης έτσι όπως την διεξήγατε εσείς;
Μ : Στην περίπτωση αυτή στοχοποιήθηκε εργαλειακά ένας απλός
Αμερικανός στρατιώτης που τον εκτέλεσαν απλά επειδή χρειάζονταν
μια στρατιωτική ταυτότητα. Ήταν μια αυθαίρετη ενέργεια και στο σω­
ρό, ενώ διέγραφε και το όριο που έκανε σαφές εναντίον ποιου πολεμά­
με και ποιου όχι. Ήταν μια ασύμμετρα ωμή μορφή δράσης.
Τ : Εργαλειακή στοχοποίηση όμως απλών ανθρώπων είχε υπάρ­
ξει και στο παρελθόν. Η RAF δεν δίστασε να σκοτώσει οδηγούς
και συνοδούς-φρουρούς στόχων που σκόπευε να απαγάγει.
Στην περίπτωση του Σλάιερ συνυπολόγισε το θάνατο του οδη­
γού και της φρουράς του, δηλαδή τεσσάρων ανθρώπων.
Μ: Μα τώρα μιλάς για κάτι τελείως διαφορετικό. Αυτοί δεν στοχο-
ποιήθηκαν εργαλειακά από το κομάντο, αλλά από το ίδιο το κράτος.
Ήταν επιφορτισμένοι να ρισκάρουν τη ζωή τους για τον Σλάιερ, αυτή ή­
ταν η δουλειά τους. Εργαλειακή στοχοποίηση είναι για μένα όταν σκο­
τώνεις κάποιον ο οποίος στην πραγματικότητα δεν έχει καμιά σχέση με
την ενέργεια, μόνο και μόνο επειδή κάθεται τυχαία σε κάποιο μπαρ και
εσύ έχεις ανάγκη μια στρατιωτική ταυτότητα.
Τ : Αν σκοτώνεις έναν οδηγό μόνο και μόνο επειδή θες να απαγά-
γεις το αφεντικό του...
Μ: Μα αυτός δεν επιλέχτηκε τυχαία και αυθαίρετα μια μέρα πριν.
Επιβαίνει στο ίδιο αυτοκίνητο και ξέρει το ρίσκο που παίρνει κάνοντας
αυτήν τη δουλειά. Δεν καταλαβαίνεις τη διαφορά;
Τ : Όχι, επί της ουσίας. Καθώς επιπλέον στο αφεντικό απέμεινε
1501 και μια πιθανότητα να ζήσει, ενώ ο οδηγός θανατώθηκε άμεσα.
 Και η ΙΙΑΡ δήλωσε αργότερα ότι ο πεζοναύτης στο κάτω κάτω ή­ Ανασυγκρότησι

ξερε αε ποιο στρατό υπηρετεί... και ο αγώνα

Μ: Ναι, σίγουρα. Μόνο που δεν του επιτέθηκαν επειδή υπηρετούσε για τις συνθήκε

στο στρατό, αλλά γιατί χρειάζονταν την ταυτότητά του. Αυτές οι εξη­ κράτηση
γήσεις της βΑί ήταν φρικτές.
Τ: Είχατε τη δυνατότητα να έρθετε σε επαφή με τους υπόλοιπους
κρατούμενους για να κάνετε μια εκτίμηση αυτής της ενέργειας;
Μ: Ναι, ήρθαμε σε επαφή με άλλους κρατούμενους και δεν υπήρχε
ούτε ένας που να τη θεωρούσε σωστή. Τους είχε σηκωθεί η τρίχα.
Τ : Είχε διαφανεί τότε ότι υπήρχαν εκ διαμέτρου αντίθετες θέσεις
για τον ένοπλο αγώνα;
Μ : Τόσο χτυπητές σίγουρα όχι. Η κατάσταση ήταν περισσότερο
ρευστή. Μπορούσε να πάρει πολλές κατευθύνσεις. Το 1986, για παρά­
δειγμα, διοργανώθηκε το Αντιιμπεριαλιστικό Συνέδριο στη Φρανκφούρ­
τη9. Είχαμε πάρει τα κείμενα των όσων συζητήθηκαν εκεί και ενημερω­
θήκαμε επίσης για την έκβασή του. Μας φάνηκε μια πολύ καλή εξέλιξη.
Τ : Σε ποιο βαθμό;
Μ: Η κατεύθυνση του συνεδρίου ήταν διεθνιστική και έδωσε έμφαση
σε μια άποψη της Προκήρυξης του Μάη στην οποία δεν δώσαμε τη δέ­
ουσα προσοχή το προηγούμενο διάστημα: ότι δεν θα 'πρεπε να υπάρχει
ένα μέτωπο μόνο στο εσωτερικό, αλλά και σε δυτικοευρωπαϊκό επίπεδο.
Κι αυτό όχι μόνο εκεί όπου και υπάρχει ένα αντάρτικο, αλλά σε ολόκληρη
τη δυτική Ευρώπη. Τρέφαμε την ελπίδα ότι κάτι πήγαινε να γίνει εκεί και
ότι συμπεράσματα αυτού του συνεδρίου θα υλοποιούνταν στην πράξη,
Τ : Όμω ς το Αντιιμεπριαλιστικό Συνέδριο δεν ήταν ένα αντάμω­
μα κινημάτων και ενεργειών, αλλά μια, όπως την είδα εγώ, εξαι­
ρετικά δογματική και κλειστή αντιιμπεριαλιστική εκδήλωση που
είχε ελάχιστο αντίκτυπο έξω (εκτός ίσως από την αγανάκτηση
της αστικής κοινής γνώμης για τη διοργάνωση και μόνο μιας τέ­
τοιας συνάντησης). Δεν ήταν μια πλουραλιστική εκδήλωση διά­
φορων αριστερών τάσεων. Αν είχα επιχειρήσει να μπω εκεί μέ­
σα, δεν υπήρχε περίπτωση να τα κατάφερνα.
Μ : Εμείς μέσα δεν το εισπράξαμε έτσι. Αυτό άλλωστε ήταν ένα από
τα μεγαλύτερα προβλήματά μας, ένα από τα προβλήματα που έχουν ό­
λοι οι πολιτικοί κρατούμενοι που κάθονται πολύ καιρό μέσα: ήμασταν υ­
ποχρεωμένοι να εμπιστευόμαστε τις ελάχιστες πληροφορίες που λαμ-
βάναμε και να σχηματίζουμε από αυτές μια εικόνα. Δεν είχαμε τη δυνα­
τότητα να συλλέξουμε τις δικές μας εντυπώσεις και να σχηματίσουμε
τη δική μας εικόνα.

9. Το συνέδριο «Αντιιμπεριαλιστική και αντικαπιταλιστική αντίσταση στη Δυτική

Ευρώ π η» π ραγματοπ οιήθηκε από τ ις 31 Ιανουαρίου ω ς τ ις 4 Φ εβ ρ ο υ α ρ ίο υ
1986 οτη Φρανκφούρτη. Υπήρξαν αθ ρ ό ες προσπάθειες να απαγορευτεί το συ­
νέδριο ή και να διαλυθεί από την αστυνομία που εντέλει απέτυχαν, καθώς δικα­
στήριο του Κάσελ έδ ω σ ε άδεια διεξαγω γής του συνεδρίου στο οποίο προσήλ­
θαν περίπου 700 άτομα. 1151
raf «Αυτό Τ : Από πού λάβατε τις πληροφορίες σας για το συνέδριο και πώς
ήταν για μας πήρατε τα κείμενα;
Α πελευθέρω ση» Μ: Από επισκέπτες και το ταχυδρομείο, μέσω του οποίου ξέφυγαν
μερικά πράγματα από τη λογοκρισία.
Τ : Και είχατε την εντύπωση ότι οι επιθέσεις που ακολούθησαν
μετά -μιλάμε για τις εκτελέσεις του προέδρου του τομέα πυρη­
νικής ενέργειας στο Σύνδεσμο Γερμανικών Βιομηχανιών (BDI),
Καρλ Χάιντς Μπέκουρτς, και του προϊστάμενου του πολιτικού
τμήματος του υπουργείου εξωτερικών Γκέρολντ φον Μπράουν-
μυλ, αργότερα κατά του διοικητή της Τράπεζας της Γερμανίας
Άλφρεντ Χερχάουζεν- δεν είχαν καμιά σχέση με τις πολιτικές βά­
σεις που τέθηκαν εκεί;
Μ : Δεν μπορείς να μιλήσεις συνολικά έτσι. Ό μω ς η εκτέλεση του
Γκέρολντ φον Μπράουνμυλ ήταν λάθος. Δεν λειτούργησε προωθητικό,
αλλά όπως μια πράξη αντιποίνων: πρέπει να πεθάνεις επειδή είσαι ένας
υψηλόβαθμος υπάλληλος. Με τον τρόπο αυτό η RAF δεν επενέβη σε κά­
ποια πολιτική σύγκρουση, ενώ η αιτιολόγηση ήταν υπερβολικά αόριστη
και τραβηγμένη από τα μαλλιά. Είναι επικίνδυνο σημάδι που φανερώνει
ότι κατά βάση κάτι λείπει, όταν οι προκηρύξεις δεν κάνουν ξεκάθαρους
τους στόχους και τις επιδιώξεις της οργάνωσης, αλλά εξαντλούνται σε
πολύ γενικές επισημάνσεις για δομές και στρατηγικές. Να πυροβολείς
κάποιον από τον κρατικό μηχανισμό για να σου δοθεί η ευκαιρία να εξη­
γήσεις πώς βλέπεις τον κρατικό μηχανισμό - αυτό δεν έχει και πολύ με­
γάλη σχέση με πολιτική αντάρτικου. Την ανάλυση θα μπορούσαν να
την κάνουν εξίσου καλά ή κακά και χωρίς να εκτελέσουν τον Μπράουν­
μυλ. Το ένα δεν είχε σχέση με το άλλο. Όσον αφορά τώρα στην επίθε­
ση κατά του Χερχάουζεν, τα πράγματα ήταν διαφορετικά...
Τ : Γιατί;
Μ : Η ενέργεια πραγματοποιήθηκε σε μια περίοδο όπου το κεφά­
λαιο, μετά τη διάλυση της ΛΔΓ, κινούνταν με ταχύτατο διασκελισμό, χω­
ρίς καλά καλά να το πολυκαταλαβαίνουμε, και καταβρόχθιζε τα πάντα.
Ταυτόχρονα, σε διεθνές επίπεδο ήταν σε εξέλιξη διαπραγματεύσεις με­
τατροπής βραχυπρόθεσμων χρεών σε μακροπρόθεσμα, που είχαν ως
στόχο να διαιωνίσουν την εξάρτηση των χωρών του Τρίτου Κόσμου.
Ωστόσο γινόταν άμεσα αντιληπτό ότι δεν αναπτύσσεται τίποτα μέσα
απ' αυτό, ότι το χάσμα ανάμεσα στο μέσο και στο σκοπό διευρυνόταν.
Τ : Προηγουμένως χρησιμοποίησες την έννοια «ενέργειες αντι­
ποίνων». Ενέργειες αντιποίνων είχαν πραγματοποιηθεί από τη
RAF και παλιότερα: κατά του εφέτη-ανακριτή του Αρείου Πάγου
Μπούντενμπεργκ ή ακόμη και κατά του γενικού ομοσπονδιακού
εισαγγελέα Ζίγκφριντ Μπούμπακ. Γιατί αντιμετώπισες κριτικά
αυτές τις νέες ενέργειες αντιποίνων;
Μ: Το ζήτημα δεν είναι η κάθε ενέργεια χωριστά, αλλά το ευρύτερο
πλαίσιο, ο πολιτικός προσανατολισμός της ένοπλης πάλης. Κι όταν αυ­
τός εξαντλείται σε ενέργειες που έχουν απλώς και μόνο τιμωρητικό χα-
1 5 2 1 ρακτήρα, τότε δεν υπάρχει πια δρόμος που να οδηγεί στα ανοιχτά.
Ήταν κάτι που κανείς πλέον δεν μπορούσε να το συνδέσει με την υπό­ ΑνσσυγκρότησΓ

θεση της απελευθέρωσης. και. ο αχώνα<

Το κώλυμά μας μέσα από τη φυλακή ήταν ότι δεν ήταν δυνατόν να για τις συνθήκε<

πούμε: από κει πάει ο δρόμος, αυτό πρέπει να κάνετε. Δεν θέλαμε να α­ κράτηση«

σκήσουμε ανοιχτά κριτική επειδή φοβόμασταν ότι τότε θα κατέρρεαν

όλα, κι εμείς επιθυμούσαμε πάνω απ' όλα τη συνέχεια. Μας φαινόταν
άσχημο ένα τέλος της Ι*ΑΓ χωρίς διάδοχη κατάσταση. Μετά τη διάλυση
του σοσιαλιστικού μπλοκ και την επανένω ση της Γερμανίας οτα
1989/90, αυτή η κρίση κλιμακώθηκε στα μάτια μας. Δεν γινόταν να μη
δεις ότι το πράγμα δεν μπορεί να συνεχιστεί έτσι, αλλά δεν είχαμε και
καμιά ιδέα για το τι θα έπρεπε να υπάρξει αντ' αυτού. Και σ' αυτό το
σημείο, σκέφτομαι, ότι η δική μας κατάσταση διαφοροποιήθηκε ελάχι­
στα σε σχέση με την υπόλοιπη αριστερά έξω - ήταν απλώς πιο ακραία,
επειδή ακριβώς βρισκόμασταν στη φυλακή και δεν μπορούσαμε καλά
καλά να ενημερωθούμε για τις εξελίξεις ούτε είχαμε τη δυνατότητα να
συμμετάσχουμε σε συζητήσεις.
Τ : Πότε αισθανθήκατε κατά κάποιο τρόπο ότι το σχέδιο της ένο­
πλης πάλης, έτσι όπως το εξέφρασε η 11^, είχε πιθανότητα φτά­
σει στο τέλος του;
Μ: Η σκέψη έκανε για πρώτη φορά την εμφάνισή της μετά την εκτέ­
λεση του Μπράουνμυλ, δηλαδή το 1986. Είχε μια σύντομη αναλαμπή
και μετά χάθηκε πάλι.
Τ: Σας επηρέασαν καθόλου οι δημόσιες αντιδράσεις, ιδιαίτερα ε­
κείνες των αδελφών του Μπράουνμυλ, για την εκτέλεσή του10;
Μ: Στην αρχή πίστευα ότι τα αδέλφια ήταν μια επινόηση, δεν υπήρ­
χαν, και ότι τα γράμματα ήταν προϊόν της Υπηρεσίας Προστασίας του
Πολιτεύματος. Έμοιαζε τόσο ψεύτικο, το να διαβάζεις ξαφνικά στην
«ίβζ» ότι κάποιοι συγγενείς θέλουν να ανοίξουν διάλογο.
Τ: Και τι σκέφτηκες, για ποιο λόγο να έκανε κάτι τέτοιο η Υπηρε­
σία Προστασίας του Πολιτεύματος;
Μ: Για να δημιουργήσει ένα κλίμα ηθικής απαξίας κατά της Ι*ΑΡ. Σ' αυ­
τόν το στόχο, το γεγονός ότι έκανε ξαφνικά την εμφάνισή της μια οικογέ­
νεια που επιθυμούσε να ανοίξει συζητήσεις μου φαινόταν ότι ταίριαζε γά­
ντι για να είναι και αληθινό. Και όλο αυτό έπειτα από μια επίθεση κατά

10. Η «Ι3Ζ» δημοσίευσε στις 7 Ν οεμβρίου 1 98 6 ένα γράμμα στο οποίο οι αδελ­
φοί του νεκρού αντιπαρατίθονταν με την ανακοίνω ση του Κομάντο Ίνγκριντ
Σούμπερτ. Περιείχε μια έκκληση προς τη Μ Ε: «Σταματήστε. Γυρίστε πίσω. Βρεί­
τ ε το θ ά ρ ρ ο ς να επ α ν εξετ ά σ ετ ε το φονικό πνευματικό οπλοστάσιό σ α ς. Δ εν
πρόκειται να αντέξει στον έλεγχο». Σ ε μια δ εύτερ η επιστολή τ ο υ ς στις 22 Δ ε ­
κεμβρίου 1986 οι αδελφοί αντιπαρατέθηκαν κυρίως με τις αντιδράσεις του αυ­
τόνομου και του αντιιμπεριαλιστικού χώ ρου στο γράμμα του ς. Ενώ η πρω το­
βουλία αυτή είχε ιδιαίτερα θετική απήχηση στον αριστερό-φιλελεύθερο χώρο,
η εφ ημερίδα «ΡΑΖ» για παράδειγμα άσκησε κριτική στην πρω τοβουλία επειδή
το γράμμα «δίνει την εντύπω ση ότι η συμμορία τω ν δολοφόνω ν έχει θ έσ ει υ­
ψηλά ηθικά και πολιτικά κριτήρια». 1153
raf «Αυτό προσώπου του καθεστώτος που δεν τράβηξε ποτέ την προσοχή και για
ήταν για μας τίποτα, οπότε μιλάμε για μια ούτως ή άλλως προβληματική ενέργεια.
Απελευθέρω ση» Τ : Κι όταν έγινε σαφές ότι επρόκειτο όντως για τα αδέλφια του -
σας επηρέασε αυτή η πρωτοβουλία;
Μ : Ήταν μια αληθινή οικογένεια, και θεώρησα κατανοητό το ότι εί­
χαν ερωτήματα, αλλά και μια άποψη. Ταυτόχρονα όμως ήταν εμφανές
ότι η κίνηση της επιστολής και ο τρόπος που το χειρίστηκαν ήταν συμ­
φωνημένος με τμήματα του καθεστώτος. Εμείς, ως κρατούμενοι, δεν
σκεφτήκαμε να ανοίξουμε μαζί τους μια συζήτηση, αν εννοείς κάτι τέ­
τοιο. Τι θα μπορούσαμε άλλωστε να πούμε;
Τ : Για τη RAF για παράδειγμα... Ακόμα κι αν λες ότι οι κρατούμε­
νοι δεν ήταν RAF, δεν έπαυε να ισχύει το γεγονός ότι υπήρχε μια
στενή συνάφεια ανάμεσα σε σας και στο κομάντο.
Μ : Μα δεν γίνεται να κάθομαι εγώ στη φυλακή και να συζητώ με
συγγενείς για την πολιτική του κομάντο. Ανεξάρτητα από την όποια ά­
ποψη κι αν είχα, αυτό δεν θα το έκανα σε καμιά περίπτωση.
Τ : Επειδή πίστευες ότι κάτι τέτοιο θα ακύρωνε την αλληλεγγύη;
Μ : Όχι, δεν το θεωρούσα ως δικό μου ζήτημα. Ακόμη και μια πολι­
τική κριτική που θα έπρεπε να ασκήσουμε τότε, λογικά θα περνούσε α­
πό άλλο κανάλι. Και εννοείται ότι μια τέτοια κριτική δεν ήταν δυνατόν
να ασκηθεί μέσα από μια συζήτηση με τους αδελφούς Μπράουνμυλ.
Τ : Όταν ξανασκέφτεσαι την τότε κατάσταση, τι νομίζεις ότι θα
μπορούσε να κάνει πιο βαθιές τις πρώτες σας αμφιβολίες του
1986;
Μ: Κάτι τέτοιο θα μπορούσε να γίνει αν είχαμε πετύχει αυτό για το
οποίο τόσο καιρό παλεύαμε: να μπορούμε να συζητάμε μεταξύ μας.
Ήμασταν μια συλλογικότητα - και για να προκύψει κάτι, πρέπει να έχεις
τη δυνατότητα να συζητάς και να ανταλλάσσεις απόψεις. Κι αυτό δεν
μπορούσε να γίνει σε συνθήκες απομόνωσης. Ήταν αναγκαίο να συγκε­
ντρώσουμε τις σκόρπιες σκέψεις που εκφράζονταν χαμηλόφωνα ή πιο
δυνατά από τους κρατούμενους χωριστά ή και εκείνες που απλώς βα­
σάνιζαν τα μυαλά τους. Πρέπει να καταλάβεις ότι διακυβεύονταν πολλά
για μας σε σχέση με αυτό: η ιστορία μας και ο αυτοκαθορισμός μας.
Αυτά δεν τα πετάμε έτσι απλά έξω απ' το παράθυρο έπειτα από μερι­
κές σκέψεις και μάλιστα ημιτελείς. Αντ' αυτού ξοδεύαμε τις δυνάμεις
μας για να αμυνθούμε στα καθημερινά αντίποινα. Εκ των υστέρων μπο­
ρεί να ειπωθεί με ευκολία ότι αυτό κι εκείνο πίεζαν φορτικά σε αυτή την
κατεύθυνση - όμως τότε τα πράγματα φάνταζαν αλλιώς. Και κάτω απ'
αυτές τις συνθήκες, πραγματικά, μπορούσαμε να κινηθούμε ελάχιστα:
ούτε καν σε επίπεδο σκέψης. Για σκέψου λίγο με πόσους ανθρώπους
κουβεντιάζεις και για πόσο όταν ετοιμάζεσαι να πάρεις μια σημαντική
απόφαση. Αυτό εμείς δεν μπορούσαμε να το κάνουμε.
Τ : Αν υποθέσουμε ότι συναντιόσασταν τότε όλοι μαζί, πόσο πιθα­
νό είναι να μην προέκυπτε καμιά κριτική για την πορεία της RAF;
Μ: Δεν μιλάμε βέβαια για μια συνάντηση του τύπου: βρεθείτε τώρα
1541 για τρεις ώ ρες και παραδώστε μας, παρακαλώ, μια κριτική στη RAF.
Εννοώ ότι θα έπρεπε να υπάρξει μια μόνιμη συμβίωση των κρατουμέ­ Ανασυγκρότηση

νων που θα μας έδινε την ευκαιρία να μιλήσουμε γι' αυτά όπως εμείς και ο αγώνας

θέλαμε. Μόνο έτσι θα οδηγούμασταν με μεγάλη βεβαιότητα σε μια πο­ για τις συνθήκες

λιτική πρωτοβουλία από την πλευρά μας, καθώς η δυσφορία για όσα κράτησης

συνέβαιναν έξω υπήρχε λίγο ως πολύ σε αρκετούς από εμάς.

Τ : Στο Αύμπεκ ήσασταν μια τριάδα. Δεν είχατε τη δυνατότητα ε­
κεί να σκεφτείτε πιο ουσιαστικά; Ή μήπως αυτές οι αμφιβολίες ή­
ταν κάτι που ο καθένας και η καθεμιά κρατούσε για τον εαυτό
του και δεν ήθελε να τις μετατρέψει σε γενικότερο θέμα;
Μ: Όχι, συζητούσαμε γι' αυτά. Είχαμε όμως μονίμως το σχεδόν α­
νυπέρβλητο πρόβλημα ότι δεν ξέραμε ακριβώς πώς ήταν η κατάσταση
έξω, τι ακριβώς συνέβαινε. Χώρια ότι δυσκολευόμασταν να διατυπώ­
σουμε ποιο ήταν το ζήτημα. Αυτό που μπορούσαμε να πούμε λειτουρ­
γούσε πάντα αφηρημένα και παρέμενε ανεπαρκές, ακόμη και για μας
τους ίδιους.
Τ: Αυτό οφειλόταν στο γεγονός ότι κανείς σας δεν είχε πλέον κοι­
νές αναφορές και εμπειρίες με τον έξω κόομο;
Μ: Ήταν ένας σημαντικός λόγος. Σε κάθε περίπτωση, οι δικές μας α­
φηρημένες σκέψεις δεν θα βοηθούσαν κανέναν. Δεν μπορείς να λες «το
αντάρτικο πρέπει αυτό ή οφείλει κατά βάση να μην κάνει εκείνο», θ α ή­
ταν γελοίο.
Τ: Υπήρχε μήπως και η εντύπωση ότι η ϋΑΡ έξω είχε τη δυνατό­
τητα να κρίνει καλύτερα, επειδή βρισκόταν πιο κοντά στα πράγ­
ματα απ' ό,τι εσείς όντας στη φυλακή;
Μ : Κι αυτό έπαιξε ένα ρόλο, ειδικά για μας στο Αύμπεκ, αφού ανή­
καμε σε εκείνους που ήταν μεγαλύτερο διάστημα στη φυλακή. Ωστόσο
για μας ίσχυε πάντα ότι οι έξω καθόριζαν οι ίδιοι τις υποθέσεις τους και
όχι οι κρατούμενοι, κάτι που προϋπέθετε μεγάλη εμπιστοσύνη, αλλά, έ­
τσι κι αλλιώς, δεν μπορούσε να γίνει διαφορετικά. Και παρ' όλα αυτά εί­
χαμε τη βεβαιότητα ότι οι παράνομοι θα αντιληφθούν ότι ενέργειες τέ­
τοιου τύπου όπως οι σφαίρες στον Πίμενταλ ή τον Μπράουνμυλ δεν έ­
πρεπε να επαναληφθούν.
Τ: Η στιγμή που έγινε εμφανές για πρώτη φορά και προς τα έξω
ότι κάτι αλλάζει ήταν η απεργία πείνας του 1989 που είχε εντε­
λώς διαφορετικό χαρακτήρα και άλλους στόχους από την απερ­
γία στα 1984/85. Το 1989 συμπεριλήφθηκαν εξ αρχής και άλλοι
εκτός από τις αντιιμπεριαλιστικές οργανώσεις στην υπόθεση της
αλληλεγγύης. Πώς επήλθε αυτή η αλλαγή;
Μ: Προεξέχοντα ρόλο σε αυτό έπαιξε η καμπάνια από τον κύκλο της
Πρωτοβουλίας για την υπεράσπιση των καταλήψεων της Χαφενστράσε
στο Αμβούργο11. Οι άνθρωποι της πρωτοβουλίας κατόρθωσαν με συλ-

11. Η πρωτοβουλία σχηματίστηκε για να εκφράσει την υποστήριξη τ η ς υπέρ

της διατήρησης των κατειλημμένων σπιτιών στη Χαφ ενστράσε. Ή ταν μια σ υ ­
νεύ ρ εση μεμονω μένω ν ατόμω ν και ομάδω ν από τον κοκκινοπράσινο, συνδικα­
λιστικό, αδογμάτιστο, φεμινιστικό και κομουνιστικό χώρο. 1155
raf « A uto λογές υπογραφών και ενέργειες να προκαλέσουν το ενδιαφέρον για την
ήταν για μας κατάσταση των κρατουμένων σε ένα πολύ ευρύτερο φάσμα απ' ό,τι εί-
Απελευδέρω οη» χ ε επιτευχθεί ως τότε. Το κατάφεραν επειδή κι οι ίδιοι προέρχονταν από

διαφορετικές ομάδες και δεν λειτούργησαν δογματικά. Κατόρθωσαν ε­

πίσης να υπερβούν το διχασμό: «υπέρ της κανονικής κράτησης - υπέρ
της κοινής συμβίωσης». Η καμπάνια της Πρωτοβουλίας ήταν δηλαδή
κάτι εντελώς καινούργιο. Για πρώτη φορά έπειτα από πολύ καιρό κινη­
τοποιήθηκε κόσμος χωρίς να υπάρχει κάποια απεργία πείνας.
Σε διεθνές επίπεδο ήταν επίσης σημαντικό ότι εξ αφορμής της πολι­
τικής Γκορμπατσόφ τέθηκαν κάποια πράγματα σε κίνηση. Το πού θα ο­
δηγούσαν μας φάνηκε, τότε τουλάχιστον, ανοιχτό. Υπήρχαν ενδείξεις
κατάρρευσης, αλλά και πολλά ελπιδοφόρα σημάδια. Συνολικά παρεπι­
δημούσε σε αυτή την εξέλιξη μια μορφή καταστροφικής ισορροπίας.
Και αυτό, σε κάθε περίπτωση, έδωσε τη δυνατότητα, έπειτα από μια
μακρά περίοδο τέλματος, να πάρουμε μια ανάσα.
Και εμείς, έτσι κι αλλιώς, θέλαμε να αλλάξουμε την πολιτική μας. Σε
εκείνη τη φάση καταβάλλαμε προσπάθειες να εγκαινιάσουμε συζητή­
σεις, επιδιώξαμε να έχουμε νέους επισκέπτες και νέες επισκέπτριες.
Τ : Τι σας είπαν σχετικά μ' αυτό εκείνοι που σας επισκέπτονταν
μέχρι τότε; Το εξέλαβαν ως έκφραση δυσπιστίας;
Μ: Μερικοί ναι, άλλοι όχι. Κάποιοι μας κατηγόρησαν ότι κάναμε μια
στροφή εκατόν ογδόντα μοιρών. Εκείνοι όμως που επισκέπτονταν εμέ­
να κατάλαβαν καλά ότι θέλαμε να δούμε κι άλλους ανθρώπους, ότι εν­
διαφερόμασταν για μια διαφορετική ανταλλαγή απόψεων. Την ίδια επο­
χή αξιώσαμε ομαδικά επισκεπτήρια και όχι μόνο ατομικά, θέλαμε επί­
σης να έχουμε περισσότερο χρόνο στη διάθεσή μας απ' ό,τι εκείνη τη
γελοία μία ώρα με επιτήρηση και πίσω από το διαχωριστικό τζάμι.
Εμείς στο Λύμπεκ και το Τσέλε το πετύχαμε κιόλας στα τέλη του '89
- αλλού δεν έγινε το ίδιο. Αυτή η διαφοροποίηση, το ότι σε κάποιους ι­
κανοποιήθηκαν τα αιτήματα και σε άλλους όχι, ήταν φοβερή. Το καθε­
στώς ήθελε με αυτήν τη σκόπιμα άνιση μεταχείριση να μας διασπάσει,
να προκαλέσει εντάσεις, να επιφέρει μια ανισορροπία.
Τ : Οι πρωτοβουλίες για κύκλους συζητήσεων που υπήρξαν το
1988 είχαν τελείως διαφορετικά κίνητρα. Ορισμένοι επιδίωκαν
ανοιχτές συζητήσεις, άλλοι είχαν περισσότερο κατά νου να σας
προσυλητίσουν12.

12. Η βουλευτής των Πρασίνων και θεολόγος Άντγιε Φόλμερ είχε παρουσιάσει
μαζί με τον Μάρτιν Βάλζερ και το θεολόγο Έρνστ Κ έζεμαν μια πρόταση διαλό­
γου όπου γινόταν λόγος για ύφ εση και συμφιλίω ση και στην οποία α ναφ έρο­
νταν τα εξή ς : «Διαφορετικά πολιτικά ζητήματα, όπως η επαπειλούμενη παγκό­
σμια οικολογική καταστροφή και η αναγκαιότητα του πυρηνικού αφοπλισμού,
απαιτούν διαφ ορετικές πολιτικές απαντήσεις. Ακόμη κι από εκείνους που πι­
στεύουν ότι πρέπει να καταπολεμήσουν τις κοινωνίες τους. Ιτ η σύγκρουση α­
νάμεσ α σ τους υποστηρικτές και τους αντιπάλους αυτής της κοινωνίας δ εν εί­
ναι πια νοητή η εμμονή στο δίκιο του καθενός. Μ ας φαίνεται ότι έχει ωριμάσει
1561 η εποχή για μια ειρηνική λύση».
 Μ: Παρ' όλα αυτά συμμετείχαμε - αν και μόνο υπό την προϋπόθεση Ανασυγκρότηση

ότι θα μπορούσαν να λάβουν μέρος όλοι οι κρατούμενοι και δεν θα συ­ και ο αγώνας

νεχιζόταν η άνιση μεταχείρισή μας με ένα τέτοιο εγχείρημα. Επιπλέον για τις συνθήκες

το αποτέλεομα δεν θα 'πρεπε να είναι προδιαγεγραμμένο. Ακριβώς τη κράτησης

στιγμή που το διατυπώσαμε, οι αυτουργοί της πρωτοβουλίας, που εί­

χαν σχεδιάσει να προωθήσουν το εγχείρημά τους με μια μικρή πρωτο­
βουλία στη Βόρεια Ρηνανία Βεστφαλία, υπαναχώρησαν. Αποδείχτηκε
δηλαδή ότι δεν το εννοούσαν στα σοβαρά. Από την άλλη το γεγονός ό­
τι ήθελαν να χειραγωγήσουν ένα τέτοιο εγχείρημα, δεν ήταν απλώς μια
έκφραση της ιταμότητάς τους, αλλά είχε ως αποτέλεσμα ένα συγκεκρι­
μένο κλίμα μέσα στην κοινωνία. Να θυμηθούμε ότι ήταν διατεθειμένοι
και πολλοί μουσικοί, καλλιτέχνες, πολιτικοί και διανοούμενοι να υποστη­
ρίξουν ένα τέτοιο εγχείρημα.
Τ : Είχατε απ' ευθείας συνομιλίες με τους ανθρώπους της πρω­
τοβουλίας;
Μ: Τα περισσότερα γίνονταν γραπτώς. Υπήρξε όμως μια συνάντη­
ση ανάμεσα στον Χέλμουτ Πολ (Helmut Pohl) και τον Χανς Μάγκνους
Εντσενσμπέργκερ (Hans Magnus Enzensberger)13.
Τ: Γιατί, όμως, αποφασίσατε μέσα σε αυτές τις συνθήκες, στις ο­
ποίες έτσι κι αλλιώς μπήκαν ορισμένα πράγματα σε κίνηση, να
καταφύγετε σε ένα τόσο παλιό όσο και προβληματικό μέσο ό­
πως η απεργία πείνας;
Μ: Δεν είχε μπει μόνο κάτι σε κίνηση, αλλά είχε αποτύχει και κάτι: οι
απόπειρες να συγκροτηθεί ένας μεγάλος κύκλος συνομιλητών. Έτσι
προέκυψε μια κατάσταση στην οποία μας τέθηκε το ερώτημα: Πώς συ­
νεχίζουμε τώρα; Έχει κανένα νόημα να συζητάς και να απαιτείς; Ή θα

1 3 .0 Εντσενσμπέργερ έγραψε μετά στους υπόλοιπους της πρωτοβουλίας: «Το

όλο πράγμα έχει πρωτίστως ένα νόημα διερ εύ νη σ ης της πραγματικότητας. Κι
αυτό επειδή στην πορεία τω ν χρόνω ν η εικόνα που σχηματίζει ο έξ ω κόσμος
για τους κρατούμενους είναι μάλλον τόοο ανεπαρκής όσο ελλειμματική εμφανί­
ζεται και η εικόνα που έχουν οι κρατούμενοι για την κοινωνία. Έτσι λοιπόν θα έ ­
πρεπε κατ' αρχάς να πραγματοποιηθεί μια επαφή χω ρίς "η μερ ήσ ια διάταξη".
Τ ο κατά πόσο στη συνέχεια θα μπ ορούσε να προκύψει μια πολιτική συζήτηση
θα το δείξει αυτή η επαφή. Σ ε κάθε περίπτωση θα πρέπει να αποφευχθούν 1. Η
σπέκουλα από τα ΜΜΕ 2. Η πολιτική εκμετάλλευση τω ν συνομιλιών 3. Μια "κα­
τάσταση διαπραγματεύσεων" όπου οι δύο π λευρές θα κάθονται στο πράσινο
τραπέζι κατά κάποιο τρόπο η μια απέναντι από την άλλη. Για την αποκατάστα­
ση της επαφής με την πραγματικότητα σύμφωνα με την άποψη τω ν κρατουμέ­
νω ν είναι απαραίτητο να μπορούν να βρ εθ ο ύ ν και οι ίδιοι μ ετα ξύ το υ ς. Αυτό
δεν συνέβη σ ε πολλές περιπτώσεις εδώ και δέκα χρόνια. Ξεκινώντας από εκεί,
οι κρατούμενοι προτείνουν: μια πρώ τη σ υνάντηση ό λω ν τω ν κρα το υμ ένω ν
(του στενού κύκλου), μιλάμε για είκοσι περίπου άτομα, μ ε την "εξωτερική ομά­
δα". Η διαδικασία αυτή δεν μπορεί να περιοριστεί σ ε μια "συνεδρίαση", καθώς,
για να γίνουν λειτουργικές σι συνομιλίες πρέπει να έχουν προηγηθεί πολλές συ­
ναντήσεις. Για το λόγο αυτόν, θα μπ ορούσε να οργανω θεί μια διήμερη σ υνά­
ντηση μ ε διαλείμματα ανάμεσα στις συνομιλίες...» I 157
raf « A uto 'πρεπε να συμβεί κάτι παραπάνω; Και τι; Σκεφτήκαμε ότι υπήρχε ένα
ήταν για μας καλό αφετηριακά σημείο, έπρεπε όμως να γίνει κάτι πολύ παραπάνω.
Α πελευθέρω ση» Αλλά ταυτόχρονα είπαμε κιόλας: «Αυτή τώρα είναι η ενδέκατη συλλογι­
κή απεργία πείνας που κάνουμε - θα είναι και η τελευταία, δεν σκοπεύ­
ουμε ούτε να το επαναλαμβάνουμε συνεχώς ούτε να το τραβήξουμε
πιο πέρα».
Τ : Εκείνη η απεργία πείνας ήταν σχεδιασμένη και διαφορετικά α­
πό τις προηγούμενες- προσπαθήσατε να την κρατήσετε όσο πιο
πολύ γινόταν.
Μ: Ξεκινήσαμε εκτιμώντας ότι θα χρειαζόταν περισσότερος χρόνος
μέχρι να κατορθώσουμε να κατακτήσουμε τα αιτήματά μας. Ήταν και η
πρώτη φορά που κάναμε σαφές ότι θεωρούσαμε την ικανοποίηση του
αιτήματος της συμβίωσής μας στις φυλακές ως ένα πρώτο βήμα για
την απελευθέρωσή μας. Για να κερδίσουμε χρόνο, κρίναμε ότι δεν έ­
πρεπε να ξεκινήσουμε όλοι μαζί - σε μια τέτοια περίπτωση φτάνουμε
πολύ γρήγορα στο σημείο όπου κάποιος πεθαίνει και όλα οξύνονται, κά­
τι που ειδικά αυτήν τη φορά δεν θέλαμε καθόλου. Δώσαμε λοιπόν ένα
στίγμα αρχίζοντας τις δύο πρώτες εβδομάδες όλοι μαζί και μετά σχη­
ματίσαμε μια αλυσίδα. Ορισμένοι συνέχισαν, οι υπόλοιποι διέκοψαν και
επανήλθαν αργότερα. Υπήρχε δηλαδή από τη μια πλευρά μια κλιμάκω­
ση, από την άλλη όμως κερδίζαμε χρόνο.
Τ : Και τι συνέβη ώστε σε αυτή την απεργία πείνας δεν εγείρατε
πάλι την απαίτησή σας για το στάτους αιχμαλώτων πολέμου;
Μ : Προκρίνομε κάτι διαφορετικό, θέλαμε πρωτίστως να κατακτή­
σουμε δυνατότητες επικοινωνίας, θέλαμε νέες επαφές - αυτό που τό­
σο μας έλειψε τα προηγούμενα χρόνια: μια ανταλλαγή απόψεων για την
κατάσταση μέσα και έξω που θα έθετε τις βάσεις για νέες εξελίξεις.
Τ : Τρέφατε μεγάλες ελπίδες;
Μ : Ναι. Πολύ αργά μάς έγινε ξεκάθαρο, λίγο πριν από τη διακοπή
της απεργίας πείνας, ότι δεν θα κατακτούσαμε τίποτα. Στις αρχές
Μαΐου του 1989 ο υπουργός Επικρατείας Βόλφγκανγκ Σόιμπλε είπε ότι
η κυβέρνηση δεν πρόκειται να μετακινηθεί ούτε χιλιοστό από τις θέσεις
της. Να σημειώσουμε ότι λίγο καιρό νωρίτερα είχε έρθει στις φυλακές
ο τότε υπουργός Δικαιοσύνης Κλάους Κίνκελ (Klaus Kinkel) και πραγμα­
τοποίησε συζητήσεις. Παρ' όλα αυτά ήμασταν της άποψης ότι είχαμε
πετύχει κάτι, επειδή υπήρξαν πάλι συζητήσεις στην κοινή γνώμη, ενώ
και το θέμα «ομαδικά επισκεπτήρια» δεν είχε χαθεί οριστικά απ' το τρα­
πέζι. Στη Σύνοδο της Ευαγγελικής Εκκλησίας αναπτύχθηκαν πρωτοβου­
λίες που δήλωναν διαθεσιμότητα υπέρ ενός σχεδίου επικοινωνίας. Αυ­
τές όμως οι αρχικές προσπάθειες βούλιαξαν στην άμμο το καλοκαίρι
του 1989 αφού η κυβέρνηση τις απέρριψε όλες.
Σε μερικές μεμονωμένες περιπτώσεις κρατουμένων υπήρξαν αλλα­
γές, αλλά σε καμιά περίπτωση για όλους. Στις φυλακές Κολονίας-Οσε-
ντορφ σχηματίστηκε μια μικρή ομάδα, τοποθετήθηκαν μαζί η Κρίστα
Έκες, η Χάιντι Σουλτς, η Ζιγκλίντε Χόφμαν και η Ίνγκριντ Γιακομπσμάιερ
1581 (Ingrid Jakobsmeier). Ο Ρολφ Κλέμενς Βάγκνερ (Rolf Klemens Wagner)
ήρθε στον Χέλμουτ Πολ στο Σβάλμστατ και ο Κρίστιαν Κλαρ από το Ανασυγκρότηση

Στάμχαϊμ στο Μπρούχζαλ. Σε εμάς τις τρεις στο Αύμπεκ προστέθηκε η και ο αγώνας

Γκαμπριέλε Ρόλνικ από το Βερολίνο. Η εκεί πτέρυγα σφραγίστηκε και η για τις συνθήκες

Ανγκέλικα Γκόντερ (Angelika Goder) κατάφερε επιτέλους να πραγματο­ κράτησης

ποιήσει την εγχείρηση στο ισχίο. Στο ίδιο το Αύμπεκ άλλαξαν μερικά
πράγματα. Στο εξής μπορούσαμε να βλέπουμε τους επισκέπτες χωρίς
το διαχωριστικό τζάμι. Αυτό ακούγεται ασήμαντο, αλλά για μας ήταν έ­
να τεράστιο βήμα προόδου, επειδή ακριβώς συζητάς διαφορετικά με
κάποιον όταν μπορείς να τον βλέπεις, χωρίς το τζάμι ανάμεσα όπου α­
ντανακλά το είδωλό του, ή όταν ακούς κανονικά τη φωνή του και έχεις
τη δυνατότητα να τον αγγίξεις.
Εκτός αυτού εφαρμόστηκε διαφορετικά και η λογοκρισία. Εννοείται
ότι συνεχίστηκε η ανάγνωση όσων μας αποστέλλονταν, όμως τα πράγ­
ματα δεν κατάσχονταν πια - ούτε και τα δικά μας γράμματα. Μπορού­
σαμε λοιπόν να λαμβάνουμε μπροσούρες, ανακοινώσεις και κείμενα κά­
θε είδους, τα οποία παλιότερα δεν είχαμε δει ποτέ. Και μετά σχηματί­
στηκε μια ομάδα επισκέψεων. Τα τέσσερα μέλη της μπορούσαν να μας
επισκέπτονται όσες φορές ήθελαν και για όση ώρα ήθελαν.
Τ : Σε ποια κατεύθυνση κινούνταν οι στρατηγικές σας σκέψεις;
Ήταν πια σαφές μετά τη λήξη της απεργίας πείνας ότι έπρεπε να
μπει τέλος και στον ένοπλο αγώνα;
Μ: Όχι, όχι έτσι, όχι ένα τέλος για πάντα. Σκεφτόμουν ότι θα μπο­
ρούσε να είναι μια ευκαιρία να τον επαναπροσδιορίσουμε, σε κάθε πε­
ρίπτωση, όμως, να αφήσουμε ανοιχτή την επιλογή του ένοπλου αγώ­
να. Δεν ήμουν καθόλου σίγουρη για το πώ ς... Οι σκέψεις αυτές παρέ-
μειναν άνευ αντικειμένου, επειδή το τέλος της ΛΔΓ έδωσε μια δυναμική
στις συνθήκες την οποία κανείς δεν μπορούσε να υπολογίσει. Ακόμη και
μια κατά προσέγγιση κατανόηση όσων συνέβαιναν εκεί απαιτούσε ολό­
κληρη τη συγκέντρωση και την προσοχή μας. Αυτό σε πρώτη φάση ο­
δήγησε ξαφνικά σε πλήρη αναστολή της διαδικασίας συζήτησης για τη
δική μας προοπτική.
Ήταν όμως κάτι που δεν συνέβη μόνο με μας. Το Τείχος, τα σύνορα,
τα δύο γερμανικά κράτη - όλα αυτά καθόριζαν ολόκληρη την πολιτική
κουλτούρα εδώ. Και ξαφνικά άλλαξαν όλα. Και η αντιπολίτευση σε αυτό
ήταν αδύναμη και δεν είχε καμιά δυνατότητα να επικρατήσει. Μετά εί­
χαμε για ένα διάστημα την αυταπάτη ότι ο κόσμος στη ΛΔΓ θα ήταν τό­
σο πολιτικοποιημένος, ώστε θα οργανωνόταν και θα αντιπαρέθετε κάτι
στο δυτικό οδοστρωτήρα - τέτοια περίπτωση όμως δεν υπήρχε.

1159
κεφάλαιοηέμπτο

Η αντιπαράθεση για την «τομή»

Η κατάρρευση του υπαρκτού σοσιαλισμού, η διάλυση του Συμφώνου

της Βαρσοβίας και η επανένωση της Γερμανίας σφράγισαν καθοριστικά
τις πολιτικές συνθήκες της δεκαετίας του ενενήντα. Αυτό που ως πεί­
ραμα εφαρμόστηκε το 1917 και διατηρήθηκε ως εναλλακτικό μοντέλο
απέναντι στο κοινωνικό σύστημα της Δύσης για πάνω από εβδομήντα
χρόνια εξαλείφθηκε με την επέλαση του καπιταλισμού στα ανατολικο-
ευρωπαϊκά κράτη και προ παντός στη Σοβιετική Ένωση. Οι συνέπειες
για πολλά απελευθερωτικά κινήματα του «Τρίτου Κόσμου» ήταν άμε­
σες. Έμειναν χωρίς υποστήριξη και υποχρεώθηκαν σε μια συνθηκολό­
γηση με τον καπιταλισμό. Ταυτόχρονα ο πόλεμος μετατράπηκε πάλι σε
παγκόσμιο επίπεδο σε δοκιμασμένο μέσο άσκησης πολιτικής. Χωρίς τη
στρατηγική ισορροπία του τρόμου ανάμεσα στις δύο υπερδυνάμεις
των ΗΠΑ και της ΕΣΣΔ κλονίστηκε η πολιτικοστρατιωτική ισορροπία σε
πολλές περιοχές του κόσμου. Επιπλέον η κατάρρευση των σοσιαλιστι­
κών κρατών συνοδεύτηκε από μια έξαρση των εθνικιστικών επιδιώξε­
ων που κατέληξαν πολλές φορές σε εμφύλιους πολέμους.
Ο ανταγωνισμός ανάμεσα στα δυτικά βιομηχανικά έθνη εντάθηκε. Η
νέα Μεγάλη Γερμανία προέβαλε ηγεμονικές αξιώσεις στην Ευρώπη και
προσπαθεί έκτοτε να επιβάλλει ολοένα και πιο ανοιχτά σε διεθνές επίπε­
δο τα πολιτικά και οικονομικά της συμφέροντα. Με την de facto κατάρ­
γηση του δικαιώματος του ασύλου και τη δυνατότητα «out of area» ε­
πεμβάσεων του γερμανικού στρατού και έξω από τις δομές του ΝΑΤΟ,
εξαλείφθηκαν και οι τελευταίοι εκούσιοι περιορισμοί που είχαν επιβλη­
θεί ως συνέπεια των εγκλημάτων της ναζιστικής Γερμανίας. Τόσο η εί­
σοδος ακροδεξιών κομμάτων σε πολλά τοπικά κοινοβούλια όσο και η
ρατσιστική βία της οποίας θύματα έπεσαν πάνω από 100 πρόσφυγες
και μετανάστες μέχρι το 2002, τεκμηριώνουν τη μεταβολή του εσωτε­
ρικού πολιτικού κλίματος στη Γερμανία.
Η οργανωμένη δυτικογερμανική αριστερά έχασε με την επανένωση
την έτσι κι αλλιώς περιορισμένη πολιτική ισχύ της. Πολλές ομαδοποιή­
σεις διαλύθηκαν. Το ανεπτυγμένο στο πλαίσιο της καμπάνιας «Ποτέ
πια Γερμανία!» το 1990 εγχείρημα «Ριζοσπαστική Αριστερά» που επι­
δίωξε και τη συζήτηση με τους πολιτικούς κρατούμενους δεν επιβίωσε
μετά το δεύτερο συνέδριό του. Αλλά και τα λεγόμενα νέα κοινωνικά κι­
νήματα υπέστησαν μεγάλα πλήγματα. Μονάχα το αντιπυρηνικό κίνημα
raf «Αυτό γνώρισε άλλη μια άνθιση στον αγώνα κατά των ειδικών τρένων μετα­
ήταν χια μας φοράς πυρηνικών αποβλήτων Κάστορ στον διαμετακομιστικό σταθμό
Απελευθέρω ση» του Γκόρλεμπεν στα 1996 και 1997. Αντιθέτως το κίνημα ειρήνης απο­
δυναμώθηκε αισθητά μετά τον 2ο Πόλεμο του Κόλπου το 1991 και εί­
χε ελάχιστη αντιπολιτευτική δυναμική στις αντιπαραθέσεις για τις ε­
πεμβάσεις του γερμανικού στρατού στην πρώην Γιουγκοσλαβία. Οι α-
ντιρατσιστικές ομάδες, ύστερα από μια σύντομη φάση ανόδου στα
1992/93, γνώριααν ταχύτατη πτώση, αλλά και οι αντιφασιστικές ομά­
δες τελμάτωσαν.
Η RAF εκτέλεσε στις 30 Νοεμβρίου 1989 τον διοικητή της Τράπεζας
της Γερμανίας Άλφρεντ Χερχάουζεν. Στις 27 Ιουλίου 1990 απέτυχε η α­
πόπειρα κατά του υφυπουργού εσωτερικών Χανς Νόιζελ (Hans Neusei).
Τον Φεβρουάριο του 1991 κατά τη διάρκεια του 2ου Πολέμου στον
Κόλπο η RAF γάζωσε με σφαίρες την αμερικανική πρεσβεία στη Βόννη,
«επειδή οι ΗΠΑ ανέλαβαν πρωταγωνιστικό ρόλο στον πόλεμο εξόντω­
σης του ιρακινού λαού». Την 1 η Απριλίου 1991 πυροβολήθηκε απ' το
παράθυρο ο διοικητής του οργανισμού ιδιωτικοποιήσεων των κρατι­
κών επιχειρήσεων της πρώην Μ Γ Ντέντλεφ Κάρστεν Ρόβεντερ (Detlev
Karsten Rohwedder) από ένα κομάντο της RAF. Ήταν το τελευταίο θύμα
της RAF,
Μόλις ένα χρόνο αργότερα, στις 10 Απριλίου 1992, η RAF κυκλοφό­
ρησε την ανακοίνωσή της για την «αναστολή της κλιμάκωσης». Με την
τελευταία της βομβιστική ενέργεια ανατίναξε το δομικό σκελετό των
φυλακών Βάιτερστατ στο κρατίδιο της Έσσης. Αίγο μετά ακολούθησε η
επιχείρηση σύλληψης των μελών της RAF Μπίργκιτ Χόγκεφελντ (Birgit
Hogefeld) και Βόλφγκανγκ Γκραμς (Wolfgang Grams) οτο Μπαντ Κλάι-
νεν τους οποίους πρόδωσε ο συνεργαζόμενος με την Υπηρεσία Προ­
στασίας του Πολιτεύματος Κλάους Στάινμετς (Klaus Steinmetz). Κατά
τη διάρκεια της επιχείρησης πυροβολήθηκε από έναν αστυνομικό ο
Βόλφγκανγκ Γκραμς, μια ενέργεια που ακόμη και φιλελεύθεροι και συ­
ντηρητικοί σχολιαστές για ένα διάστημα χαρακτήριζαν δημόσια ως εν
ψυχρώ δολοφονία. Χαρακτηριστικό της ετοιμότητας να αποδεχτούν
και τη δολοφονία ενός μέλους της RAF ήταν ένα κύριο άρθρο της «Ζου-
ντόιτσε Τσάιτουνγκ»: «Δεν είναι τόσο το γεγονός της αποτυχίας των υ­
παλλήλων της Ομοσπονδιακής Εγκληματολογικής Υπηρεσίας και όποι­
ων άλλων βρίσκονταν στο τόπο του συμβάντος που δίνει αφορμές ανη­
συχίας. Περισσότερο από καθετί άλλο προκαλεί σκεπτικισμό το ότι η α­
στυνομική και πολιτική πρακτική στην καταπολέμηση της τρομοκρατίας
μοιάζει να επιβεβαιώνει ακριβώς αυτές τις σχιζοφρενικές ιδέες που δια­
τηρούν ζωντανή στα μυαλά πολλών φανατικών ανθρώπων την πολιτι­
κή τρομοκρατία». Ο υπουργός εσωτερικών Ρούντολφ Ζάιτερς υπέβαλ­
λε την παραίτησή του, ο γενικός ομοσπονδιακός εισαγγελέας Φον Σταλ
εξαναγκάστηκε σε φυγή. Ό μω ς η δολοφονία του Βόλφγκανγκ Γκραμς
δεν μπορεί να αποδειχτεί ποτέ, όπως συνέβη και με το Στάμχαϊμ και το
Στάντελχαϊμ, η προστασία των στοιχείων είχε περισσότερο το χαρακτή-
1621 ρα της καταστροφής τους και η Ομοσπονδιακή Εισαγγελία επιδεικνύει
ελάχιστο ενδιαφέρον για μια σχολαστική σε βάθος έρευνα για τις συν- Η αντιπαράθεση

θήκες θανάτου. για την «τομή»

Και στη δίωξη κατά της Μπίργκιτ Χόγκεφελντ το δικαστικά συμβού­
λιο του εφετείου της Φρανκφούρτης κατέβαλε μεγάλες προσπάθειες
ώστε τα γεγονότα του Μπαντ Κλάινεν να μη γίνουν σε καμιά περίπτω­
ση τμήμα της αποδεικτικής διαδικασίας, μολονότι η Χόγκεφελντ κατη­
γορήθηκε και για «συνέργια σε φόνο» ενός αστυνομικού υπαλλήλου
στο συγκεκριμένο περιστατικό. Η κατηγορία αυτή τελικά κατέπεσε, αλ­
λά η Χόγκεφελντ καταδικάστηκε το 1996 σε ισόβια κάθειρξη.

Όλιβερ Τόλμαϊν: Το τέλος της ΛΔΓ είχε πολύ συγκεκριμένες συνέ­

πειες για σας. Η γερμανική αστυνομία κατόρθωσε το 1990 να
συλλάβει εκείνα τα μέλη της RAF τα οποία μετά το 1977 αυτοε-
ξορίστηκαν στη ΛΔΓ. Μέσα σε λίγες μέρες είχαν πιαστεί όλοι.
Ίρμγκαρντ Μ έλερ: Εμείς στο Λύμπεκ ξαφνιαστήκαμε ιδιαίτερα βλέ­
ποντας πόσα πολλά άτομα είχαν πάει τότε στη ΛΔΓ.
Τ : Δεν τους ξέρατε καθόλου;
Μ: Ορισμένοι μας είχαν επισκεφτεί κάποιες φορές στη δεκαετία του
εβδομήντα. Αργότερα βέβαια ακούσαμε τα ονόματα στο πλαίσιο της
καταδίωξής τους. Όμως δεν τους ξέραμε. Από πού άλλωστε; Μερικοί
από αυτούς είχαν το 1990 κάποιους δικηγόρους που γνωρίζαμε, αλλά
στη συνέχεια τους αφαιρέθηκε η εντολή. Έτσι μάθαμε ότι άνθρωπος
της Προστασίας του Πολιτεύματος, ο Μπεντς1, γυρνούσε από φυλακή
σε φυλακή για να τους μετατρέψει σε «Μάρτυρες του Στέμματος». Και
μολονότι είχαν αρκετές πιθανότητες να αποφυλακιστούν, προχώρησαν
σε συνεργασία και κατέθεσαν ως «Μάρτυρες του Στέμματος». Μόνο η
Ίνγκε Φιτ (Inge Viett) κράτησε διαφορετική στάση και δεν άφησε να κα­
ταρρεύσουν τα πάντα.
Τ: Μπορέσατε να το εξηγήσετε αυτό;
Μ: Προφανώς τρόμαξαν με την ιδέα της φυλακής. Και μάλλον είχαν
φτάσει σε τέτοιο επίπεδο αποπολιτικοποίησης, ώστε δεν τους ένοιαζε
να εμφανιστούν εναντίον μας και να πουν όσα τους ζητήθηκαν.
Τ : Μιλάμε όμως για άτομα που υπήρξαν ενεργά στελέχη της
RAF, μιας οργάνωσης στην οποία δεν έμπαινες έτσι για λίγο για
να δεις μήπως θα σου αρέσει. Το ότι αυτοί οι αλλοτινοί σύντρο­
φοί σας πέταξαν στα σκουπίδια τα πάντα, όλα όσα ενώνουν τη

1 .0 Μπεντς ήταν από τα μέσα της δεκαετίας του ογδόντα υπεύθυνος για το λε­
γόμενο «πρόγραμμα αποχωρήσεων» της Ομοσπονδιακής Υπηρεσίας Προστα­
σίας του Πολιτεύματος. Αποστολή του ήταν να έρθει σε επαφή με ένοπλους α­
γωνιστές που ήταν διατεθειμένοι να εγκαταλείψουν τη δράση τους και να τους
προτείνει μια προοπτική. Αυτό δεν συνέβη ποτέ. Οι εξαφανισμένοι στην ΛΔΓ ή­
ταν οι πρώτες του επιτυχίες. Το όνομά του φιγουράρισε πάλι στα πρωτοσέλιδα
το 1996 όταν διευκόλυνε το δρόμο προς τη νομιμότητα σε μια γυναίκα που φέ­
ρεται ότι ήταν μέλος των Επαναστατικών Πυρήνων (R Z ) και στον καταζητούμε­
νο για την εκτέλεση του Χερχάουζεν Κρίστοφ Ζάιντλερ (Christoph Seidler). 1163
ραρ «Αυτό ριζοσπαστική αριστερά: καμιά συνεργασία με το κράτος, καμία
ήΐαν για μ«ς παράδοση δικών μας ανθρώπων ατα νύχια του - δεν σας έκανε
Απελευθέρωση» να σκεφτείτε ότι κάτι πρέπει να πήγε εξ αρχής στραβά εκεί;
Μ : Ο Χέλμουτ Πολ, που εκείνη την εποχή ήταν έξω, έχει πει κάτι γι'
αυτό: ότι υπήρξε τότε κόσμος που μπήκε πολύ γρήγορα στη ΛΑΡ, χωρίς
να εξεταστούν επαρκώς τα κίνητρά του και όλοι επαναπαύτηκαν στο ό­
τι υπήρχε μια κοινή οπτική στο ζήτημα της απελευθέρωσης των κρα­
τουμένων. Αυτό όμως ήταν πολύ λίγο.
Στη συνέχεια η ΛΑΡ, όταν έγινε σαφές το λάθος, προσπάθησε να
βρει κάποια διέξοδο γι' αυτά τα άτομα. Δεν τα άφησε έτσι απλά στην
τύχη τους, αλλά αναζήτησε και βρήκε μια ασφαλή εξορία, κάτι που α-
ποδεικνύει βέβαια τη μεγάλη της ισχύ μέσα σε μια τέτοια κρίση.
Τ : Ταυτόχρονα όμως έγινε ξεκάθαρο μέσα από αυτό ότι υπάρχει
και μια πολύ σημαντική αδυναμία μέσα στη ΙίΑΡ.
Μ: Ναι. Οι άνθρωποι πέρασαν πολύ γρήγορα και αστόχαστα στην
παρανομία και μετά στη Ι*ΑΡ. Αυτά ήταν ένα πολύ βαρύ λάθος.
Τ : Ενώ από τη μια στήνονταν νέες ανακρίσεις και διώξεις πάνω
στις μαρτυρίες όσων είχαν καταφύγει στη ΛΔΓ, από την άλλη υ­
πήρξε στα 1991 /92 η λεγόμενη πρωτοβουλία-Κίνκελ. Ο τότε υ­
πουργός Δικαιοσύνης είχε τονίσει στο περιθώριο μιας κοινοβου­
λευτικής συνεδρίασης σε δημοσιογράφους ότι δεν απέκλειε το
ενδεχόμενο πρόωρης αποφυλάκισης καταδικασμένων σε ισόβια
κρατούμενων της Ι*ΑΡ. Και ανέφερε και μερικά ονόματα2.
Μ : Εξοργίστηκα απίστευτα όταν είδα ξαφνικά αυτήν τη λίστα με ο­
νόματα κρατουμένων στην εφημερίδα.
Τ : Γιατί;
Μ: Αφενός για τη σύνθεση της λίστας και κυρίως επειδή απαιτού­
νταν από εμάς, ως όρος για να βγούμε από τη φυλακή, να δηλώσουμε
το τέλος του ένοπλου αγώνα. Και αυτό δεν το ήθελα σε καμιά περίπτω­
ση. Ήθελα να αφεθώ ελεύθερη έτσι όπως είμαι, χωρίς να προσφέρω υ­
πηρεσίες κρατικής ασφάλειας. Αυτό θα σήμαινε και αποκήρυξη του πο­
λιτικού μας εγχειρήματος. Η εγκατάλειψη του ένοπλου αγώνα δεν θα ή-

2. Τον Απρίλιο του 1991 η «Ζουντόιτσε Τσάιτουνγκ» ανέφερε σε ρεπορτάζ της:

«Ο υπουργός Δικαιοσύνης παρέπεμψε στις υφιστάμενες ακόμη διασυνδέσεις α­
νάμεσα στους τρομοκράτες της ΙΪΑΡ που παραμένουν ελεύθεροι και σε εκείνους
που βρίσκονται στη φυλακή...» Στη συνέχεια ακολούθησαν έρευνες σε πολλές
φυλακές με σκοπό να βρεθούν τεκμήρια που θα αποδείκνυαν την υποτιθέμενη
καθοδήγηση που ασκούααν από τα κελιά οι κρατούμενοι της βΑΕ στα κομάντο.
Δεν ανακαλύφθηκαν ποτέ τέτοια στοιχεία. Αργότερα, στα τέλη του φθινοπώ­
ρου, η ίδια εφημερίδα έφερε τον εξής τίτλο: «Πληροφορίες από το υπουργικό
συμβούλιο: επτά καταδικασμένοι τρομοκράτες θα αποφυλακιστούν πρόωρα».
Το περιοδικό «Στερν» έγραφε τότε: «Ο Κίνκελ φοβάται... ότι οι παράνομοι α­
ντάρτες της ΛΑΕ θα μπορούσαν να κάνουν τώρα μια τελευταία απεγνωσμένη
προσπάθεια να παρεμποδίσουν αυτήν τη διαδικασία. Η ακριβής δήλωση του υ-
1641 πουργού έχει ως εξής: "θεωρώ πολύ πιθανή μια νέα επίθεση"».
ταν τότε μια πολιτική απόφαση που πάρθηκε μέσα σε συγκεκριμένες Η αντιπαράθεση
συνθήκες, αλλά τμήμα ενός deal με σκοπό να εξασφαλίσουμε ένα προ- για την «τομή»

σωπικό πλεονέκτημα. Ο Κίνκελ δηλαδή μας έβαλε με αυτή την πρωτο­

βουλία σε ένα αδιέξοδο δίλημμα. Δεν μπορούσαμε πια να εκφράσουμε
ελεύθερα ό,τι σκεφτόμασταν, αλλά ήμασταν πλέον και αναγκασμένοι
να σταθμίζουμε εκ των προτέρων αν αυτό που θα λέγαμε υπήρχε περί­
πτωση να ερμηνευτεί ως αντίδραση στον Κίνκελ. Αυτό πραγματικά μας
έκανε δυσκίνητους. Και πέρασαν μήνες μέχρι να καταφέρουμε να αντι-
δράσουμε.
Τ: Είχατε κάποια ερμηνεία για την πρωτοβουλία του Κίνκελ;
Μ: Τότε όχι. Δεν ξέραμε ακόμη ότι η Υπηρεσία Προστασίας του Πο­
λιτεύματος είχε πλησιάσει πολύ κοντά στη RAF με τον συνεργαζόμενό
της Κλάους Στάινμετς και έτσι γνώριζε ήδη τις σκέψεις και τις συζητή­
σεις μας. Εκείνη την περίοδο εμείς σκεφτόμασταν ακόμη ότι ο κρατικός
μηχανισμός ίσως και να ενδιαφερόταν σοβαρά για μια πολιτική λύση.
Τ: Ε, αυτό θα ήταν κάτι θετικό.
Μ : Ακριβώς. Γι' αυτό και δεν δεχτήκαμε τότε την κριτική που, για
παράδειγμα, προήλθε από εσένα για την πρωτοβουλία-Κίνκελ, επειδή
τη θεωρήσαμε κοντόφθαλμη, (γελάνε και οι δύο) Σε κάθε περίπτωση,
ύστερα απ' αυτό η σκέψη ότι ίσως κάποτε βγούμε από τη φυλακή δεν
ήταν πια απόλυτο ταμπού.
Τ: Στις 10 Απριλίου 1992 ακολούθησε η ανακοίνωση της RAF που
ανήγγειλε την «τομή». Σας προκάλεσε ανακούφιση αυτή η ανα­
κοίνωση: τώρα τα πράγματα θα προχωρήσουν;
Μ: Κατ' αρχάς σκεφτήκαμε: Επιτέλους! Και γι' αυτό αντιδράσαμε και
πολύ γρήγορα λέγοντας: αυτό θέλουμε κι εμείς.
Τ : Η ανακοίνωσή σας βγήκε στις 15 Απριλίου. Γιατί έγινε από εσέ­
να;
Μ: Εκείνη τη χρονική στιγμή ήμουν η κρατούμενη με τα περισσότε­
ρα χρόνια στη φυλακή, μια από τους λίγους που ήταν παρούσα από την
αρχική φάση, οπότε η πλέον κατάλληλη να μεταδώσω τη βασική συμ­
φωνία όλων. Όταν ωστόσο αργότερα ασχοληθήκαμε πιο σχολαστικά
με την ανακοίνωση της RAF, είχαμε σημαντικά προβλήματα. Η RAF είχε
γράψει για παράδειγμα: «θα παρακολουθήσουμε από κοντά τη φερεγ­
γυότητα της πρωτοβουλίας-Κίνκελ». Με αυτό τον τρόπο η ανακοίνωσή
της λειτούργησε ξαφνικά σαν να ήταν μια αντίδραση στον Κίνκελ. Και α­
κόμη χειρότερα, η αναστολή της κλιμάκωσης εξαρτήθηκε από την α­
νταπόκριση της κυβέρνησης. Αυτό ήταν ό,τι ακριβώς δεν θέλαμε να
συμβεί. 'Ετσι η πολιτική απόφαση να μην πραγματοποιηθούν συγκεκρι­
μένες ένοπλες ενέργειες έγινε τμήμα διαπραγμάτευσης στην αντιπαρά­
θεση για τη μοίρα των κρατουμένων. Στο τέλος της ανακοίνωσης έ­
γραφαν: «Αν ισοπεδώσουν με τον οδοστρωτήρα της καταστολής και
της εξόντωσης εκείνους που παίρνουν στα χέρια τους αυτή τη διαδικα­
σία, αν δηλαδή επιμείνουν στον πόλεμο εναντίον των κάτω, τότε αυτό
θα σημάνει για μας το τέλος της φάσης αναστολής της κλιμάκωσης -
δεν θα παραμείνουμε άπραγοι». 1165
raf «Αυτό Αυτή ήταν μια ανούσια, επιζήμια απειλή - κάτι που αποδείχτηκε με-
άταν χ:α μας τά και στην πορεία του χρόνου. Εκτός από τη βομβιστική επίθεση κατά
Απελευθέρω ση» του άδειου κτιρίου των φυλακών Βάιτερστατ το 1993 δεν υπήρξαν άλ­
λες επιθέσεις. Και αυτό ήταν προβλέψιμο. Παρ' όλα αυτά, αρχικά χαρή-
καμε και μόνο με το γεγονός ότι υπήρξε αυτή η ανακοίνωση.
Τ : Δημόσια όμως δεν εκφράσατε αυτές τις ανησυχίες σα ς...
Μ : Προσεκτικοί, όπως πάντα... Δεν θέλαμε να τους χτυπήσουμε πι-
σώπλατα και δεν ήμασταν και σίγουροι ότι δεν είχαμε κάνει λάθος εκτί­
μηση ή δεν είχαμε καταλάβει κάτι σωστά. Έτσι λοιπόν σταθήκαμε προ­
σεκτικά και αφήσαμε κατά μέρος αρχικά τη διαφωνία μας.
Τ : Με την ελπίδα ότι ίσως δεν θα το καταλάβει κανείς;
Μ: (γελάει) Ναι. Αυτά φυσικά ήταν λάθος. Ελπίζαμε όμως ότι θα ε­
πανορθώσουν.
Τ : Μετά την ανακοίνωσή επετράπη σε σας και στους κρατούμε­
νους των φυλακών Τσέλε, κατόπιν σχετικής απόφασης των υ­
πουργών Δικαιοσύνης του SPD στο Σλέσβιγκ-Χόλσταϊν και στην
Κάτω Σαξονία, να κάνετε από τρεις συνεντεύξεις. Τι σκεφτήκατε
σε εκείνη την περίσταση;
Μ: Η εξέλιξη αυτή ήταν πολύ σημαντική για μας. Ήταν η πρώτη φο­
ρά από την εποχή της φυλάκισής μας που είχαμε τη δυνατότητα να μι­
λήσουμε οι ίδιοι για όσα θέλαμε και προτάσσαμε. Μας δόθηκε λοιπόν
μια ευκαιρία να φτάσει ο λόγος μας απ' ευθείας στην κοινή γνώμη, χω­
ρίς να φιλτραριστεί και να διαστρεβλωθεί από την Υπηρεσία Προστα­
σίας του Πολιτεύματος ή την Ομοσπονδιακή Εισαγγελία. Το ότι ήταν έ­
να είδος επιβράβευσης από την πλευρά του καθεστώτος για την ανα­
κοίνωσή μας το αντιλαμβανόμασταν και μας ενοχλούσε - δεν μπορού­
σαμε δυστυχώς να αλλάξουμε τίποτα πλέον, θ α ήταν ανόητο να αρνη­
θούμε πεισματικά γι' αυτόν το λόγο μια τέτοια ευκαιρία.
Τ : Τη μία από τις συνεντεύξεις σου την έδωσες στο «Σπίγκελ».
Αυτό είχε ως αποτέλεσμα να εμφανιστείς στην κοινή γνώμη ως
ένα είδος αδιόρθωτης σκληροπυρηνικής. Γιατί επέλεξες το «Σπί­
γκελ» που βρισκόταν πάντοτε στην εμπροσθοφυλακή σε υποθέ­
σεις καταπολέμησης της «τρομοκρατίας»;
Μ : Υπήρξαν τότε πάρα πολλοί που έδειξαν ενδιαφέρον - και το «Σπί­
γκελ» μού φάνηκε ότι είναι ένα σημαντικό μέσο λόγω της πλατιάς κυ­
κλοφορίας του. Οι δημοσιογράφοι που ήρθαν έπειτα ήταν θερμόαιμοι
κονδυλοφόροι-φερέφωνα της κρατικής ασφάλειας, αυτό ισχύει. Εδώ
και χρόνια δεν έκαναν τίποτα άλλο από το να γράφουν για δήθεν «μυ­
στικά της RAF» και άλλες ευφάνταστες πρακτόρικες ιστορίες. Τότε σκέ-
φτηκα: ακόμη ένας λόγος να το κάνω. Γιατί να επιτρέψω να με συνθλί­
ψουν μέσα σε τέτοια κλισέ;
Τ : Μα ποιος ήταν ο στόχος σου; Το ότι ήσαστε αμετανόητοι και
τηρούσατε σκληρή γραμμή, για να το πω απλά έτσι, ήταν ήδη
γνωστό στην κοινή γνώμη από άλλες πηγές. Δεν υπήρχε κανένας
λόγος να βγείτε να μιλήσετε γι' αυτό.
1661 Μ : Ανοησίες. Υπάρχει πάντα διαφορά ανάμεσα στο να βγαίνεις και
να υπερασπίζεσαι ο ίδιος τα πιστεύω σου και στα φτηνιάρικα δημοσιεύ- Η αντιπαράθεση
ματα! Για μένα επίσης ήταν σημαντικό να δείξω ότι παρά τα όσα απαι- για την «τομή»
τσόνταν πάντα από εμάς δεν αποκηρύσσω τίποτα. Δεν ήταν όμως το
μόνο που θεωρούσα σημαντικό. Ήθελα να μιλήσω για τις μελλοντικές
προοπτικές μας και για αυτά που θα 'πρεπε να γίνουν.
Τ : Μια έννοια που έπαιζε τότε ρόλο για σας, τόσο στην ανακοί­
νωση της RAF όσο και στις δικές σας συνεντεύξεις, ήταν η «α­
ντιεξουσία από τα κάτω».
Μ : Αυτή για την ακρίβεια ήταν μια έννοια της RAF και λιγότερο των
κρατουμένων. Εμείς τη βρίσκαμε πολύ συγκεχυμένη.
Τ : Στην τηλεοπτική συνέντευξη ό μω ς που κάναμε τότε για την
NDR μού είχατε αποσαφηνίσει με ακρίβεια τι αντιλαμβάνεστε με
αυτή την έννοια: την αντίσταση, για παράδειγμα, των κατοίκων
της Στρεζεμανστράσε στο Αμβούργο που, μετά το θάνατο ενός
παιδιού, διαμαρτυρήθηκαν επί εβ δ ο μ ά δ ες κατά τη ς α ν ε ξέλ ε ­
γκτης κυκλοφορίας των φορτηγών στους δρόμους.
Μ : θέλαμε να συνδεθούμε κοινωνικά, να ρίξουμε γέφυρες. Σίγουρα
οι εκτιμήσεις μας μέσα στη φυλακή ήταν υπεραισιόδοξες για όσα συνέ-
βαιναν σε αυτό το πλαίσιο έξω. Για μένα η «αντιεξουσία από τα κάτω»
δεν αποτελεί σε καμιά περίπτωση κάποια προοπτική για σήμερα, καθώς
δεν μπορώ να φανταστώ τίποτα εδώ έξω με βάση αυτή την έννοια.
Τ : Τι ελπίδες επενδύσατε στην «τομή»;
Μ: Αφενός ήταν σημαντικό που έγινε αυτό το βήμα - ανεξάρτητα α­
πό το τι θα επακολουθούσε. Αφετέρου τρέφαμε την ελπίδα ότι θα γεν­
νιόταν μέσα απ' αυτό μια συζήτηση για την προοπτική της αριστεράς.
Εκκινούσαμε απ' το ότι η ανάγκη για τομή υπήρχε και σε κόσμο που δεν
ήταν οργανωμένος στη RAF. Εξάλλου δεν ήταν μόνο ο ένοπλος αγώνας
που είχε φτάσει στα όριά του.
Αυτό όμως δεν συνέβη ποτέ. Υπήρξε η βραχύχρονη αναζωπύρωση
της Ριζοσπαστικής Αριστεράς που διοργάνωσε μάλιστα το 1992 και ένα
μεγάλο συνέδριο - αλλά μέχρις εκεί. Κανένα αποτέλεσμα. Μας ξάφνια­
σε βέβαια το γεγονός ότι μπήκαν τόσο λίγα πράγματα σε κίνηση. Σήμε­
ρα ξέρω ότι δεν μπορούσε παρά να είναι μόνο μια μικρή εστία που ή­
ταν καταδικασμένη να σβήσει γρήγορα, επειδή ακριβώς διοργανώθηκε
στα πλαίσια ενός περιχαρακωμένου ιδεολογικά χώρου.
Τ : Αντ' αυτού κινήθηκε δυναμικά η άλλη πλευρά. Στο Μπαντ
Κλάινεν το 1993 ένα μεγάλο απόσπασμα της αστυνομίας και των
EKAM συνέλαβε την Μπίργκιτ Χόγκεφελντ και σκότωσε τον Βόλ-
φγκανγκ Γκραμς. Σε ποιο βαθμό επηρέασε αυτό το γεγονός τη
δική σας κατάσταση;
Μ : Εγώ θα το έλεγα αλλιώς. Το κράτος εκμεταλλεύτηκε τη στιγμή
της μεγάλης μας αδυναμίας και χτύπησε. Στις συνθήκες εκείνες σκοπός
ήταν να μην κατορθώσουμε να ξανασηκώσουμε κεφάλι ποτέ, ούτε οι
κρατούμενοι ούτε η RAF.
Τ : Υπάρχει για σένα κάποια διαφορά ανάμεσα στις «αυτοκτονίες»
του Στάμχαϊμ και την «αυτοκτονία» του Βόλφγκανγκ Γκραμς; 1167
raf « A uto Μ : Ναι, υπάρχει η διαφορά ότι η δολοφονία του Βόλφγκανγκ ως
ήταν για μας κρατούμενου έγινε, τρόπον τινά, οε κοινή θέα. Και φυσικά το ξέρουν ό-
Απελευθέρω ση» λοι, αλλά δεν κουνιέται τίποτα, επειδή στο μεταξύ το κράτος θεωρείται
ικανό για όλα.
Τ: Ακολούθησε πάλι μια κατάσταση όπου ξαφνικά βρεθήκατε υ­
πό ασφυκτική επιτήρηση με πρόσχημα τον κίνδυνο της αυτοκτο­
νίας. Βλέπεις κι εδώ μια συνάφεια;
Μ: Ναι, έπρεπε να εντυπωθεί βαθιά στα μυαλά όλων ότι στους κρα­
τούμενους της RAF απομένει πάντοτε μόνο μια επιλογή, η αυτοκτονία,
και φυσικά συλλογικά.
Αυτό συνέβη τον Νοέμβριο του '93, δηλαδή λίγες εβδομάδες μετά
τη ρήξη με τους παράνομους και τους κρατούμενους των φυλακών
Τσέλε. Το μήνυμα ήταν σαφές: εφόσον λοιπόν αρνούμασταν τις δια­
πραγματεύσεις, δεν θα μας απέμενε και καμιά άλλη προοπτική πλέον.
Αυτό μεταφραζόταν σε μια ισχυρή απειλή και επιπλέον για όσους βρι­
σκόμασταν στις φυλακές του Αύμπεκ σε μια ακραία τρομοκράτηση επί
μέρες και νύχτες.
Μας στρίμωξαν έξι άτομα σ' ένα κελί και μας παρακολουθούσαν α­
διάκοπα από την ανοιχτή πόρτα. Το σενάριο το ήξερα από το Στάμχαϊμ.
Τ: Σε εκείνη τη φάση διατυπώθηκε από κρατούμενους και η μομ­
φή κατά της RAF ως «Μονάδα του Στάινμετς». Πιστεύεις πραγ­
ματικά ότι η RAF τότε παρασύρθηκε ουσιαστικά από τον Στάιν­
μετς; Η ίδια η Μπίργκιτ πάντως και η οργάνωση το αμφισβητού­
σαν πάντα έντονα.
Μ : θεω ρώ ότι ο Στάινμετς τούς επηρέασε λανσάροντας τη μία ή
την άλλη σκέψη. Στο κάτω κάτω η Μπίργκιτ έπειτα απ' όλα αυτά τον
θεώρησε και αξιόπιστο καλώντας τον για μάρτυρα στην τελευταία φά­
ση της δίκης της προκειμένου να την απαλλάξει από την κατηγορία ότι
πυροβόλησε.
Τ : Το γεγονός ότι θέλησε να καλέσει τον Κλάους Στάινμετς σαν
μάρτυρα, δεν σημαίνει κιόλας ότι τον θεωρούσε αξιόπιστο, αλλά
ότι έβλεπε στην κατάθεσή του μια ευκαιρία για την σε βάρος της
δίωξη.
Μ: Μα τι είδους ευκαιρία; Ο Στάινμετς την είχε χώσει στη φυλακή
φροντίζοντας παράλληλα να επεκταθούν οι έρευνες με βάση ψευδο­
μαρτυρίες με αποτέλεσμα να προφυλακιστούν και άλλοι.
Τ : Μπορείς να πεις κάτι πιο συγκεκριμένο γι' αυτή τη διάσπαση
τμημάτων των κρατουμένων και της RAF έξω3; Αφορμή βέβαια
ήταν μια πρωτοβουλία που πήρε ο Κρίστιαν Στρέμπελε (Christian
Ströbele) κατόπιν επιθυμίας των κρατουμένων του Τσέλε. Αρχικά

3. Η διάσπαση κοινοποιήθηκε με μια ανακοίνωση της «Μπριγκίτε Μόνχαουπτ

για λ ο γ α ρ ια σ μ ό τ ω ν κ ρ α το υ μ έν ω ν σ τις φ υ λ α κ ές Λύμπ εκ, Κ ολο νίας, Φ ρ αν­
κφούρτης, Σβάλμστατ, Φράνκελταλ, Μ προύχζαλ, Αιχναχ», στα τέλη Οκτωβρί-
168 I ου 1993.
 έγιναν επαφές με τον πρόεδρο της Νταίμλερ-Μπεντς Έντζαρντ Η αντιπαράθεση
Ρόιτερ με σκοπό «να επιστήσει την προσοχή της κυβέρνησης χία την «τομή»
στη σοβαρότητα της κατάστασης, για το πού οδηγούμαστε
προφανώς εφόσον δεν μεταβάλλει τη στάση της»4. Κατόπιν α­
πευθύνθηκαν στον προκαθήμενο του κεντρικού συμβουλίου
των εβραίων της Γερμανίας, τον Ίγκνατς Μπούμπις, ο οποίος
στη συνέχεια μεσολάβησε στον Κολ. Εσείς δεν είχατε ιδέα γι' αυ­
τή την πρωτοβουλία και αργότερα της ασκήσατε δριμεία κριτική
με την κατηγορία του «deal». Στην πραγματικότητα όμως παί­
χτηκαν πολύ περισσότερα και διαφορετικά πράγματα. Ποιες ή­
ταν, από τη δική σου σκοπιά, οι κρίσιμες διαφωνίες ανάμεσα σε
τμήματα των κρατουμένων και της RAF;
Μ: Η πρωτοβουλία ήταν η τελική κατάληξη μια πορείας όπου το μό­
νο ζήτημα πια ήταν η αποφυλάκιση των κρατουμένων.
Οι διαφορές δεν προέκυψαν μετά το 1993. Υπήρχαν από καιρό δια­
μάχες γύρω από την αξιολόγηση συγκεκριμένων περιόδων της ιστορίας
μας, για παράδειγμα, για την ενέργεια στη Στοκχόλμη ή ακόμη και για το
Γερμανικό Φθινόπωρο. Και ήδη από καιρό δεν συμφωνούσαμε επίσης
για το που βρισκόμαστε σήμερα και ποια κατεύθυνση μπορούμε να ακο­
λουθήσουμε. Αμελήσαμε όμως να λύσουμε αυτές τις διαφορές. Κανέ­
νας από εμάς δεν κατέβαλλε προσπάθειες να παλέψει για μια κοινή αντί­
ληψη. Και έτσι δεν ήταν και σαφές πόσο διαφορετικές ήταν πράγματι οι
απόψεις μας. Αυτό οφείλεται μάλλον στο γεγονός ότι η βασική μας συμ­
φωνία για το ότι σε κάθε περίπτωση δεν μπορούσαμε να συνεχίσουμε έ­
τσι συγκάλυπτε και κουκούλωνε σε πρώτη φάση τις διαφορές μας.
Τ : Επειδή συμφωνούσατε όλοι ότι ο ένοπλος αγώνας στην ΟΔΓ,
έτσι όπως αυτή ήταν, δεν μπορούσε να διεξαχθεί, κατορθώσατε
να συνεννοηθείτε και τόσο γρήγορα το 1992 για την ανακοίνω­
ση σας;
Μ: Ναι. Μόνο που καταφανώς εννοούσαμε διαφορετικά πράγματα
με αυτήν. Οι μεν κατέληγαν μέσα από αυτήν τη διαδικασία στο ότι...
Εγώ, για να το πούμε απλά, θα έλεγα: «υποτάσσεσαι στις δοσμένες
συνθήκες», ενώ αυτοί μάλλον έλεγαν: «τις αποδέχεσαι». Ζητούμενη ω­
στόσο έπρεπε να ήταν σε οποιαδήποτε περίπτωση η αποφυγή κάθε ά­
μεσης αποστασιοποίησης. Αυτό, χωρίς να ήταν το σημαντικότερο ση­
μείο, είχε πέρα για πέρα πρακτικές συνέπειες πάνω στο ζήτημα του
πώς θα κατακτούσαμε την αποφυλάκιση. Τι στάση κρατάμε απέναντι
στο κράτος που απαιτεί από μας να δηλώσουμε ότι η RAF και ο ένοπλος
αγώνας ήταν από το Α ως το Ω ένας λάθος δρόμος. Εμείς αρνούμα-
σταν να δεχτούμε κάτι τέτοιο, επειδή δεν αφορά ούτε στο ελάχιστο το

4. Κατά δήλωση του Καρλ Χάιντς Ντέλβο, ενός από εκείνους που πήραν την
πρωτοβουλία, σε επιστολή του προς την Μπριγκίτε Μόνχαουπτ. Σε απλή γλώσ­
σα αυτό σήμαινε: θα πρέπει να γίνει σαφές στην Κυβέρνηση ότι απειλούνται νέ­
ες επιθέσεις αν δεν βγούνε έξω οι κρατούμενοι. 1169
ραρ «Αυτό κράτος το πόσο σωστές ή λάθος θεωρούμε τις ενέργειες ή πού τοπο-
ήχαν για μας θετούμε την κριτική μας.
Απελευθέρω ση» Δεν θέλαμε να συνεχίσουμε να παλεύουμε ένοπλα, αλλά αυτή η δή­
λωση δεν μπορεί να μετατραπεί σε όρο της αποφυλάκισής μας. Άλλοι
το είδαν πιο πραγματιστικά. Εφόσον κάνουμε έτσι κι αλλιώς αυτή την
κριτική, τότε μπορούμε και να την εκφράζουμε ενώπιον του δικαστηρί­
ου για να βγούμε γρηγορότερα έξω , κι όσο περισσότερη κριτική μάς
έρχεται στο μυαλό στη διαδικασία της αποφυλάκισής τόσο το καλύτε­
ρ ο ... Με αυτό τον τρόπο όμως τοποθετούνται και οι ράγες για το επό­
μενο διάστημα και υψώνονται ακόμη πιο ψηλά τα εμπόδια, ενώ νομιμο­
ποιείται μια για πάντα ο επονομαζόμενος «δικαιοκρατικός δρόμος» για
την αποφυλάκισή. Και τότε το ζητούμενο κυρίως είναι η επαιτεία της
κοινωνικής συναίνεσης για αναγνώριση και για το δικαίωμα να γίνεις ε­
πίσημος συνομιλητής. Το πρόβλημα είναι ότι μέσα σε μια ιδιαίτερα δυ­
σχερή κατάσταση και από μια εξαιρετικά αδύναμη πολιτική θέση, φτά­
σαμε σε μια κριτική του ένοπλου αγώνα, του τρόπου με τον οποίο διε­
ξήχθη - και αυτό είναι πολύ δύσκολο να το διαχειριστείς με τρόπο ώστε
να μην πεταχτεί ταυτόχρονα στη θάλασσα η θεμελιώδης κριτική στην
καπιταλιστική κοινωνία. Ο τρόπος διαχείρισης αυτής της κατάστασης
ήταν μάλλον το βασικό σημείο της έριδας.
Τ : Η διάσπαση παρουσιάστηκε με τέτοιο τρόπο στην κοινή γνώ­
μη και από την Υπηρεσία Προστασίας του Πολιτεύματος, σαν α­
πό τη μια πλευρά να στέκονταν οι σκληροπυρηνικοί, που θα
προτιμούσαν τη συνέχιση του αγώνα, και από την άλλοι οι φρό­
νιμοι.. .
Μ: Το παιχνίδι να παρουσιάζεις κάποιους ως σκληροπυρηνικούς και
άλλους ως φρόνιμους είναι πανάρχαιο. Δεν έχει καμιά σχέση με την
πραγματικότητα. Κανείς από μας δεν θέλει να πισωγυρίσει σε αυτό που
υπήρξε. Δεν επιθυμούμε όμως και ένα γενικό απολογισμό της ιστορίας
μας στο πλαίσιο του οποίου ξαφνικά τα λάθη μας παρουσιάζονται ως η
αιτία όλων των δεινών και τα υπόλοιπα, όσα δεν εντάσσονταν στον έ­
νοπλο αγώνα, περιβάλλονται από αστραφτερό φως.
Τ : Ό μω ς, ότι η πολιτική της ΜΡ ήταν στο σύνολό της λάθος και
όλα τα υπόλοιπα σωστά δεν το ισχυρίστηκαν ούτε η (ΙΑΡ έξω ού­
τε η Μπίργκιτ Χόγκεφελντ ή και οι Καρλ Χάιντς Ντέλβο, Αουτς
Τάουφερ και Κνουτ Φόλκερτς.
Μ: Έτσι φυσικά όχι. Όμω ς η τελική δήλωση της Μπίργκιτ στη δίκη
της κινείται σαφώς σε αυτή την κατεύθυνση.
Τ : Εκεί ουσιαστικά επέκρινε ενέργειες στις οποίες κι εσείς οι ίδιοι,
ο Χέλμουτ Πολ και εσύ, είχατε ασκήσει κριτική σε εκείνη τη συνέ­
ντευξη, την εκτέλεση του Έντβαρντ Πίμενταλ ή του Γκέρολντ
φον Μπράουνμυλ για παράδειγμα.
Μ: Δεν είναι η κριτική που μας χωρίζει, αλλά η διαδρομή μέσα από
την οποία προκύπτει. Όταν διαβάζω τη δήλωση της Μπίργκιτ, αναρω­
τιέμαι γιατί ήταν κάποτε στη ίίΑΡ. Η προοπτική του απελευθερωτικού α-
170 1 γώνα, ότι δηλαδή με τον ένοπλο αγώνα ήταν συνυφασμένη μια προ-
απάθεια υπέρβασης των εδώ συνθηκών, ότι όλο αυτό ήταν συνυφα- η ανππαράδεσπ
σμένο με μια ελπίδα και κάτι θετικό, απουσιάζει πλήρως από το λόγο για την «ιομπ»
της. Αντ' αυτού μιλάει για εμπειρίες που αναδείκνυαν ανεπάρκειες και
την αίσθηση του ατελέσφορου. Ή μέμφεται τα απελευθερωτικά κινή­
ματα για τη δυσκολία που έχουν να οικοδομήσουν πραγματικές δημο­
κρατικές κοινωνίες - αυτά δεν έχουν καμιά σχέση με αυτά που αφορού­
σαν εμάς ως RAF. Αυτά περιλαμβάνονται στο συμβατό με το σύστημα
mainstream, ακόμη κι αν εκεί δεν είναι επιθυμητή η Μπίργκιτ.
Ή όταν διαπιστώνει: «καταντήσαμε όπως εκείνοι που θέλαμε να κα­
ταπολεμήσουμε». Δεν κάνει πια κανένα διαχωρισμό ανάμεσα στην επα­
ναστατική βία και την ωμή βία" και η ωμή βία είναι που σε κάνει σαν
τους άλλους. Αυτό είναι αστική ηθική. Εκεί χάνουν κάθε ισχύ έννοιες και
πολιτικές αναλύσεις. Όλα μοιάζουν γκρίζα και λανθασμένα, με κάποιο
τρόπο αξιολύπητα. Το γεγονός ότι επικαλείται ειδικά τον Όσκαρ Νεγκτ
για να περιγράφει πώς υποτίθεται ήταν η ΟΔΓ στις δεκαετίες του εξή­
ντα και του εβδομήντα όταν αρχίσαμε τον ένοπλο αγώνα, έρχεται ως ε­
πιστέγασμα και με αφήνει άφωνη: ο Νεγκτ, που έδρασε εναντίον μας
και έκανε δημόσια έκκληση μη-αλληλεγγύης και κατάδοσής μας, επειδή
είδε να απειλείται η ρεφορμιστική του σοσιαλδημοκρατία, μετατρέπε-
ται ξαφνικά σε αυθεντία. Έτσι όπως μιλάει η Μπίργκιτ και μ' αυτές τις α­
ναφορές, μπορεί να μιλά μόνο κάποιος που στην πραγματικότητα δεν
είναι ικανός να αναγνωρίσει πλέον τίποτα. Και αυτό μας διαφοροποιεί.
Τ : Προσωπικά διέκρινα στις ανακοινώσεις της RAF μετά το 1992
και στα κείμενα της Μπίργκιτ Χόγκεφελντ μετά τη σύλληψή της
κάτι τελείως διαφορετικό. Προσπάθησαν πράγματι να εξηγή­
σουν κάτι, να περιγράφουν ολοκληρωμένα μια θέση. Και ήταν α­
πόπειρες επικοινωνίας και όχι, όπως συνήθως λειτουργούν οι α­
νακοινώσεις της RAF, προκηρύξεις που ήταν αδύνατο να συζη­
τηθούν.
Μ: Αυτό όμως δεν αρκεί από μόνο του. Τα κείμενα και οι ανακοινώ­
σεις οδηγούσαν στο πουθενά. Εξ ου και γιατί δεν προκάλεσαν το ενδια­
φέρον κανενός να συνταχθεί και να μπει σε μια διαδικασία διαλόγου μα­
ζί τους. Δεν προέκυψε καμιά συζήτηση για την κατάσταση και τις προο­
πτικές.
Τ : Αυτό όμως πιθανότατα δεν οφείλεται τόσο στα ίδια τα κείμε­
να, αλλά στο ότι στα 1992/93 κυριαρχούσε πια εν πολλοίς η α­
διαφορία για το τι πράττει η RAF, καθώς τη χρονική στιγμή της
διάσπασής της αντιμετωπιζόταν ήδη ως ένα ιστορικό φαινόμε­
νο. θ α είχε ενδιαφέρον να σκεφτούμε πώς θα επενεργούσαν τα
συγκεκριμένα κείμενα αν κυκλοφορούσαν όχι το 1993 αλλά δέκα
χρόνια νωρίτερα.
Μ: Ενδιαφέρουσα σπαζοκεφαλιά, ίσως. Όμω ς έχει ελάχιστη σχέση
με τη σημερινή κατάσταση και δεν μας βοηθάει να προχωρήσουμε.
Τ : Αυτή την εποχή γίνεται πολύ συζήτηση για τη RAF. Στην εικο­
στή επέτειο θανάτου της Ούλρικε Μάινχοφ πραγματοποιήθηκε
ένα μεγάλο συνέδριο ριζοσπαστών και λιγότερο ριζοσπαστών α- 1171
r a f «Auro ριστερών σχο Βερολίνο' παράλληλα εκδίδονται ανασκοπήσεις, α­
πτόν για μας πομνημονεύματα, γράμματα - ένα πραγματικό κύμα κατίσχυσης
Απελευθέρωση» τ η ς r a f . Τι είδους συζήτηση θα έπρεπε να γίνει κατά τη γνώμη

σου;
Μ: Βρίσκω επικίνδυνο στα βιβλία, στις ομιλίες και τις ταινίες που εκ­
δίδονται, οργανώνονται και προβάλλονται αυτή την εποχή -στο βαθμό
που τα γνωρίζω- το πόσο ιδιωτικά και κατά βούληση παρουσιάζονται
οι ιστορίες. Ό λες και όλοι διηγούνται άγνωστες ιστορίες από τη ζωή.
Από παντού απουσιάζει το ενδιαφέρον για την τρέχουσα κατάσταση. Τι
σχέση έχουν με το παρόν οι ιστορίες του τότε; Αυτό το ζήτημα δεν τί­
θεται καθόλου. Για μένα πρόκειται για τη χειρότερη εκδοχή του «να βά­
λουμε οριστικά τελεία»: αυτό το δοκιμάσαμε, δεν πέτυχε, οπότε συμβι­
βαζόμαστε με αυτό που υπάρχει τώρα. Μου φαίνεται τελείως λάθος
και απρεπές, και όχι μόνο επειδή κάποιοι άνθρωποι που τότε ξεκίνησαν
αυτόν τον αγώνα βρίσκονται στη φυλακή. Αλλά ακόμη κι αν δεν υπήρ­
χαν καθόλου κρατούμενοι, θα ήταν σημαντικό να συλλάβουμε την κα­
τάσταση στην οποία βρισκόμαστε σήμερα. Πώς διαχειριζόμαστε το γε­
γονός ότι δεν κατακτήσαμε αυτό που θέλαμε; Τι πρέπει να κάνουμε σή­
μερα ώστε να μην μετατραπούμε σε απλούς συνοδοιπόρους του καθε­
στώτος. Η συζήτηση για την ιστορία μας δεν μπορεί να αποσυνδεθεί α­
πό τη συζήτηση για το παρόν μας.
Τ : Βρήκες άραγε σ' αυτά τα λίγα χρόνια από την αποφυλάκισή
σου τέτοια αφετηριακά σημεία για μια πολιτική δράση σήμερα;
Μ: Όχι. Είμαι ακόμη πολύ απασχολημένη με την κατανόηση όσων
συμβαίνουν εδώ έξω. Πρόκειται για μια πολύ κοπιαστική και χρονοβόρα
διαδικασία. Στο βαθμό αυτό δεν μπορώ να πω ότι κάνω πολιτική - μερι­
κές φορές πηγαίνω σε συναντήσεις και εκδηλώσεις και προσπαθώ να
κατανοήσω εκεί περισσότερα απ' όσα μπορούσα να αντιληφθώ από μέ­
σα. Δεν ακούω απλώς τι λένε οι άνθρωποι, μπορώ να δω και πώς ζού-
νε, από πού προέρχονται και πώς συμπεριφέρονται.
Τ:Ό τα ν αποφυλακίστηκες περίμενες ότι θα ήταν τόσο δύσκολο
να πατήσεις γερά πολιτικά στα πόδια σου έξω;
Μ :Ό χι. Έχω και την εντύπωση ότι από τα τέλη του 1994 που απο­
φυλακίστηκα οι συνθήκες εδώ έξω έχουν οξυνθεί ακόμη περισσότερο,
ενώ η αποσύνθεση των πολιτικών σχηματισμών συνεχίζεται. Δεν μπο­
ρώ και να τρέχω συνέχεια από πίσω και να ρωτάω: γιατί δεν υπάρχει
αυτό ή το άλλο πια;
Τ : Αυτή την εντύπωση, ότι δηλαδή υπήρχαν ελάχιστες αριστε­
ρές δομές και δραστήριες ομάδες, την είχες από την πρώτη
στιγμή της αποφυλάκισής σου ή άρχισες να το συνειδητοποιείς
σταδιακά;
Μ: Το πρώτο διάστημα δεν το πρόσεξα τόσο. Ήμουν και απασχολη­
μένη με το να συναντώ ανθρώπους και να απολαμβάνω την άμεση ε­
παφή μαζί τους, αλλά και με την αυθόρμητη γνωριμία νέων ανθρώπων.
Αυτό συνδέθηκε με πολλές χαρές που γεννούν πάντα οι ανακαλύψεις,
1721 ανάμεσά τους και η χαρά για το ότι κατορθώνω να κινούμαι σχετικά
γρήγορα και να κάνω πράγματα της καθημερινότητας. Και έπειτα σκέ- Η αντιπαράθεση
φτηκα να κάτσω, έτσι σιγά σιγά, να ακούσω πώς πέρασαν όλα αυτά τα για την «τομή»
ατέλειωτα ενδιάμεσα χρόνια σι άλλοι. Αντιλήφθηκα ότι προς το παρόν
αν και μπορώ βέβαια να συλλάβω τις λεπτομέρειες, αδυνατώ ωστόσο
να τις κάνω κτήμα μου, δεν είμαι σε θέση να τις συνθέσω.
Κατά βάση μού είναι σαφές ότι δεν μπορώ να αναπληρώσω όσα δεν
έζησα τα 23 χρόνια που ήμουν στη φυλακή. Για πολύ μεγάλο διάστημα
είχα και την αίσθηση ότι βρίσκομαι έξω απλώς με άδεια και ότι είναι ζή­
τημα χρόνου να γυρίσω πάλι πίσω. Δεν είναι ότι αισθανόμουν την απει­
λή μιας νέας φυλάκισης, αλλά αυτό που βίωνα μου φαινόταν συνολικά
εξωπραγματικό. Ξέρω από άλλους ότι χρειάστηκαν πολλά χρόνια μέχρι
να προσαρμοστούν πραγματικά έξω.
Τ: Ο χρόνος έξω παίζει διαφορετικό ρόλο από μέσα; Περνάει πιο
γρήγορα;
Μ: Περνάει τελείως διαφορετικά, επειδή επιπλέον το περιβάλλον
μου δεν είναι στατικό. Ακόμη όμως δεν νιώθω σίγουρη για το πόσο με­
γάλη είναι η μέρα ή πόσο διαρκεί μια εβδομάδα. Μερικές φορές δεν ξέ­
ρω αν μια συνάντηση έγινε την περασμένη εβδομάδα ή τον περασμένο
μήνα. Τότε πρέπει να καταφύγω στο ημερολόγιο. Πολύ συχνά έχω την
εντύπωση ότι ο χρόνος τρέχει σαν βολίδα. Μπορώ να κάνω ό,τι θέλω,
αλλά τρέχω και δεν φτάνω. Είναι ένα εξαιρετικά δυσάρεστο συναίσθη­
μα. Αυτός είναι ο εξωτερικός χρόνος. Ο εσωτερικός κυλάει πολύ αργά
και συγκρούομαι συχνά με προσδοκίες ανθρώπων για τους οποίους αυ­
τό είναι αδιανόητο, επειδή γνωρίζουν μόνο ένα χρόνο.
Τ: Πώς είναι όταν επισκέπτεσαι κόσμο στη φυλακή; Συγκρούο­
νται τότε αυτοί οι δύο κόσμοι μέσα σου;
Μ: Όταν είμαι μέσα και συζητώ με κάποιον, η κατάσταση καθορίζε­
ται κυρίως από την εξοικείωσή μου με τις εκεί συνθήκες. Δεν μου είναι
κάτι ξένο.
Τ : Πώς νιώθεις απέναντι σε ανθρώπους που επισκέπτεσαι; Το
λέω επειδή εσύ κατέκτησες αυτό που είχατε θέσει το 1992 ως
κοινό στόχο: «'Εξω και οι 40!»
Μ: Άρα δεν τον κατέκτησα. Είναι δυσβάσταχτο. Ιδίως τη στιγμή που
γυρίζω την πλάτη μου, κατευθύνομαι προς την πόρτα και μπορώ να
βγω έξω - ενώ οι άλλοι είναι αναγκασμένοι να μείνουν πίσω. Αυτό είναι
φοβερό. Τότε κυριαρχούν και πάλι οι αναμνήσεις των κανόνων και των
περιορισμών, της περιχαρακωμένης ζωής εκεί μέσα. Δεν λαχταρώ τί­
ποτα με μεγαλύτερη σφοδρότητα απ' το να μπορέσω να τους βγάλω
από εκεί μέσα, να τους πάρω μαζί μου. Γι' αυτούς τώρα η κατάσταση
είναι ακόμη σκληρότερη απ' ό,τι ήταν για μένα, επειδή δεν υπάρχουν
πια οι χώροι αναφοράς, δεν έχουν τη δυνατότητα να ανταλλάσσουν
σκέψεις με τους έξω, ενώ προς το παρόν δεν προδιαγράφεται και κά­
ποιο τέλος της ομηρίας τους.
Τ: Πώς αντιδρούν οι υπάλληλοι της φυλακής κάθε φορά που πη­
γαίνεις, τους δείχνεις την ταυτότητά σου και λες: «Καλημέρα, εί­
μαι η Ίρμγκαρντ Μέλερ και έχω άδεια επισκεπτηρίου...» 1173
^α ρ «Αυτό Μ: (γελάει) Όχι εχθρικά, όχι εχθρικά. Βρέθηκα και μια φορά στο Στάμ­
ν α ν για μας χαϊμ όπου επισκέφτηκα την Ζιγκλίντε Χόφμαν κατά τη διάρκεια της δίκης
Απελευθέρω ση» χ η ς στην οποία με βάση μια κατάθεση Μάρτυρα του Στέμματος καταδι­

κάστηκε σε ισόβια. Ένιωθα ένα σφίξιμο κοιτάζοντας τα τείχη των φυλα­

κών, μπαίνοντας μέσα στο κτίριο. Μέσα όλα έδειχναν εγκαταλελειμμένο,
φθαρμένα, παλιά. Μερικοί φρουροί με παρακολουθούσαν κρυφά από τη
γωνία, επειδή με ήξεραν μόνο εξ ονόματος. Πέρα απ' αυτό όμως όλα ή­
ταν όπως και σε οποιεσδήποτε άλλη αίθουσα επισκεπτηρίου.
Τ: Τι υπάρχει τώρα στον έβδομο όροφο που μένατε τότε;
Μ: Στον έβδομο όροφο υπάρχουν ακόμη κρατούμενοι. Κι όποτε κά­
ποιοι από εμάς έχουν δίκες εκεί ή όταν καταθέτουν Μ άρτυρες του
Στέμματος, τότε τους πηγαίνουν κι αυτούς στον έβδομο. Όμως σε κά­
ποια άλλη πτέρυγα, όχι σ' εκείνη που ήμασταν εμείς τότε. Το τι βρίσκε­
ται τώρα εκεί, δεν το ξέρω.
Τ: Διατηρείς συχνές επαφές με άλλους πρώην κρατούμενους;
θα ήταν τώρα η ευκαιρία να γίνει η συζήτηση που πάντα θέλατε
να κάνετε μέσα στη φυλακή...
Μ: Ο καθένας από εμάς πρέπει πρώτα απ' όλα να προσπαθήσει να
σταθεί στα πόδια του. Δεν γίνεται να συνεχίσουμε έτσι απλά αυτό που
αρχίσαμε μέσα. Είναι κάτι που απαιτεί χρόνο. Πρέπει να επαναφέρω στη
μνήμη μου άλλη μια φορά τις συζητήσεις, να τις επεξεργαστώ, διαφο­
ρετικά μια τέτοια αντιπαράθεση δεν θα είναι παραγωγική. Και πέραν
τούτου δεν είναι στις άμεσες προτεραιότητές μου να συζητήσω τώρα
για τη διάσπαση. Προτιμώ αρχικά να κρατήσω μια σχετική απόσταση.
Τ: Λίγο καιρό μετά την αποφυλάκισή σου έκανες ένα ταξίδι μερι­
κών εβδομάδων στην Ουρουγουάη για να επισκεφτείς πρώην
μέλη των Τουπαμάρος. Πώς έγινε αυτό;
Μ: Οι Τουπαμάρος ήταν το πρώτο αντάρτικο πόλης που υπήρξε.
Όταν ξεκίνησε τον αγώνα της η ΙΙΑΡ, οι Τουπαμάρος είχαν ήδη πίσω
τους κάποια χρόνια εμπειρίας. Γι' αυτόν το λόγο έπαιζαν πάντοτε σημα­
ντικό ρόλο για μας. Το 1985 αποφυλακίστηκαν όλοι οι κρατούμενοι
Τουπαμάρος στο πλαίσιο μιας εθνικής αμνηστίας.
Εμένα με προσκάλεσαν αμέσως μόλις βγήκα από τη φυλακή, επειδή
γνωρίζουν πόσο σκληρά είναι τα πράγματα για κάποιον που βγαίνει έξω,
ότι η αποφυλάκισή ανοίγει νέες πληγές. Βρισκόμουν ακριβώς τρεις μή­
νες έξω κι ύστερα είχα τη δυνατότητα να ταξιδέψω απέναντι. Ήταν η
πλέον κατάλληλη στιγμή. Έτσι απέφυγα τον κίνδυνο του εγκλωβισμού σε
ένα στενό πλαίσιο εδώ - τι χάθηκε, τι δεν υπάρχει πια, πόσο άσχημα εί­
ναι όλα. Από την εμπειρία μου στην Ουρουγουάη απέκτησα μια εντελώς
διαφορετική οπτική, δεν υπήρχε πλέον μόνο το πριν και το τώρα, αλλά
μια κάπως πιο παγκόσμια ματιά. Η επίσκεψη στην Ουρουγουάη, οι συζη­
τήσεις με τους Τουπαμάρος για τις εμπειρίες τους στη φυλακή, τον α­
γώνα και την απελευθέρωσή τους, για το πώς ζουν αήμερα, αλλά και το
με πόσο αγάπη με υποδέχτηκαν είχαν επίσης πολύ μεγάλη σημασία για
μένα, επειδή προέρχομαι από ένα διεθνιστικό κίνημα και όχι από μια ορ-
1741 γάνωση που πραγματοποίησε έναν αγώνα ενάντια στο κράτος της ΟΔΓ.
 Τ : Υπήρχαν πολλές ομοιότητες ανάμεσα στους Τουπαμάρος που η αντιπαράθεση
βγήκαν έξω και εσένα; Το λέω επειδή οι Τουπαμάρος, σε αντίδια- για την «τομή»
στολή με τη Ι*ΑΡ, ήταν ένα μαζικό κίνημα που πάλεψε ενάντια σε
μια στρατιωτική δικτατορία.
Μ: Λόγω της μαζικότητας του κινήματος των Τουπαμάρος, πολλά
πράγματα φυοικά και ήταν διαφορετικά. Εκεί παρέμεναν εκατοντάδες
χιλιάδες μέρα νύχτα έξω από τις φυλακές και απαιτούσαν την αποφυ-
λάκιση όλων των κρατουμένων μέχρις ότου πράγματι βγήκαν έξω όλοι.
Αυτό είναι αδιανόητο για εδώ. Και ύστερα βρέθηκαν σε μια πολιτική κα­
τάσταση όπου το στρατιωτικό καθεστώς διατηρούσε συγκαλυμμένα ό­
λη την εξουσία. Από την άλλη ήταν πια νόμιμοι και πάρα πολλοί' ήταν ό­
μως και αναγκασμένοι να ενεργοποιηθούν άμεσα, σε αντίθεση με μας
δεν είχαν καθόλου χρόνο να αναπαυτούν. Όλα τα πρόσωπα ήταν ανα­
γκαία γι' αυτό. Μου έλεγαν ότι χρειάστηκαν κι εκείνοι πάρα πολύ καιρό
μέχρι να αισθανθούν πράγματι έξω. Και χρειάστηκαν χρόνια μέχρι να
κατορθώσουν να διαχειριστούν μεταξύ τους τις αντιθέσεις που είχαν α­
ναπτυχθεί.
Τ: Και πώς ήταν μόλις επέστρεψες πάλι εδώ;
Μ: Σκληρά. Όλα μου φαινόταν πολύ στενά. Ήταν μια κραυγαλέα α­
ντίθεση σε σχέση με την Ουρουγουάη. Και το πιο αποφασιστικό για μέ­
να ήταν το ότι όταν έφυγα διαφαινόταν ακόμη μια δυνατότητα τουλάχι­
στον κοινής τοποθέτησης όσων κρατουμένων βρίσκονταν ακόμη στη
φυλακή. Όταν επέστρεψα ήταν πλέον ανέφικτο. Όλα έδιναν την εντύ­
πωση ότι είχαν παγιωθεί σε βάρος των κρατουμένων. Ίσως νωρίτερα
να είχα και αυταπάτες, αλλά είχαν υπάρξει τουλάχιστον συνομιλίες με
τα τοπικά υπουργεία Δικαιοσύνης και άνθρωποι που είχαν υποστηρίξει
τα αιτήματα. Τώρα πια δεν μπορούσε να γίνει καμιά κουβέντα γι' αυτά.
Τ : Πέρασε καθόλου απ' το μυαλό σου, καθώς οι εμπειρίες οου
στην Ουρουγουάη ήταν τόσο θετικές και εδώ περισσότερο αρ­
νητικές, να εγκαταλείψεις τη Γερμανία;
Μ: Δεν πρόκειται να μείνω μακροπρόθεσμα εδώ. Γι' αυτό είμαι απολύ­
τως σίγουρη. Μου είναι πολύ δύσκολο να φανταστώ ότι μπορώ να οικο­
δομήσω κάτι νέο. Οι προϋποθέσεις εδώ για έναν άνθρωπο σαν και μένα
δεν είναι και πολύ καλές. Δεν μπορώ, για παράδειγμα, να με φανταστώ να
πηγαίνω κάπου σε μια αντιφασιστική ομάδα και να μοιράζω προκηρύξεις
ή να κατεβαίνω συνεχώς σε διαδηλώσεις. Από την άλλη δεν μπορώ επί­
σης να κάτσω και να πω ότι ο ρατσισμός εδώ δεν με ενδιαφέρει.
Την περασμένη χρονιά μπροστά από το κέντρο κράτησης και απέ­
λασης μεταναστών στο Γκλάσμορ (Σ.τ.Μ .: κοντά στο Αμβούργο) κατά
τη διάρκεια μιας διαδήλωσης, με ρώτησε ένας νεαρός: «Πώς είναι για
σένα να διαδηλώνεις εδώ, δεν είναι παράξενο;» Και εγώ του απάντησα:
«Ναι, είναι, παρ' όλα αυτά το κάνω τώρα».
Δεν μπορώ όμως να φανταστώ ότι θα το κάνω μέχρι το τέλος της
ζωής μου. Δεν θέλω και να εγκλωβιστώ σε αυτή τη δίνη των συνεχών
συναντήσεων και της πολυπραγμοσύνης που μόνο φθείρει και τίποτα
άλλο. 1175
ΛΑΡ «Αυτό Τ : 'Εχει καμιά σχέση αυτά με το ότι η αριστερά στη Γερμανία πα-
ήταν για μας ραμένει, κατά πώς φαίνεται, πάντοτε ένα νεολαΐστικο κίνημα;
Απελευθέρω ση» Μ: Σίγουρα έχει σχέση και μ' αυτό. Πολύ λίγα εγχειρήματα είναι μα­
κράς πνοής. Και η αριστερή κουλτούρα είναι πραγματικά πολύ στενή.
Υπάρχουν ελάχιστες εναλλακτικές δυνατότητες, κανένας περίγυρος
που θα μπορούσε να προσφέρει ποικίλες δυνατότητες ανάπτυξης.
Τ: Αυτό ισχύει εξίσου και για τους άλλους πρώην κρατούμενους;
Μ: Ναι. Ορισμένοι βέβαια βρήκαν μια δουλειά την οποία θεωρούν
συναρπαστική' είναι όμως δύσκολο για όλους, καθώς δεν θέλουμε να
κάνουμε οτιδήποτε, αλλά να βρούμε κάτι το οποίο θα μας προσφέρει
νέες δυνατότητες εξέλιξης.
Τ : Σας είχε απασχολήσει αυτό τον καιρό που ακόμα αγωνιζόσα­
σταν στη (ϊΑΡ: Για πόσο μπορεί να παραμείνει κανείς παράνομος
και να αγωνίζεται; Τι θα κάνουμε στα γεράματα;
Μ: Όχι, όχι, όχι. Δεν μας τέθηκε αυτό το ζήτημα. Ποτέ.
Τ: Ο τίτλος του βιβλίου είναι: «Ι*ΑΡ - Αυτό ήταν για μας Απελευ­
θέρωση». Όταν κοιτάζεις την ιστορία σου και της ΙΜΕ, μπορείς
να το πεις πραγματικά έτσι: Ι*ΑΡ - Αυτό ήταν για μας Απελευθέ­
ρωση; Το λέω, επειδή το τίμημα ήταν εξαιρετικά ψηλό. Πολλοί
από τους συντρόφους σου στην παρανομία είναι νεκροί, αρκετοί
άλλοι βλέπουν την εποχή τους στη ΙίΑΡ ως μια τρομερή πλάνη σε
μια συγκεκριμένη φάση της ζωής τους, εσύ η ίδια έκατσες πάνω
από είκοσι χρόνια στη φυλακή...
Μ: Δεν μπορείς να λες: το τίμημα ήταν ψηλό. Αυτό δεν μετριέται. Εί­
τε βρίσκει κανείς την επιλογή του σωστή είτε τη βρίσκει λάθος. Εγώ θε­
ωρούσα σωστό να βγω στην παρανομία και να αγωνιστώ. Και δεν σκέ­
φτομαι ακόμη και σήμερα, μολονότι ξέρω ότι δεν τα καταφέραμε, ότι
ήταν λάθος να το δοκιμάσουμε. Αυτό δεν σημαίνει ότι δεν κάναμε λά­
θη, όμως δεν ήταν εκ θεμελίων λάθος να το προσπαθήσουμε.
Τ : Πολλοί από εκείνους που αγωνίστηκαν μαζί σου το βλέπουν
διαφορετικά. Υπάρχουν επιχειρηματολογίες ή σκέψεις «αναθεω­
ρητών» που σου φάνηκαν αξιοπρόσεκτες, όπου είπες: θα μπο­
ρούσαμε να το δούμε κι έτσι;
Μ: Μα το πρόβλημα είναι ότι οι περισσότερες συνεντεύξεις και οι
δηλώσεις των «αναθεωρητών» συνδέονται με μια συγκεκριμένη λογι­
κή. Η δημόσια αποκήρυξη αποτελεί προϋπόθεση μιας πρόωρης αποφυ-
λάκισης. Κάτι τέτοιο αφαιρεί μεγάλο τμήμα της πειστικότητας τέτοιων
τοποθετήσεων. Δεν είναι πια έκφραση της ελεύθερης βούλησης, αλλά
μέσο για ένα σκοπό.
Τ: Μπορεί όμως να είναι και αντίστροφα. Κάποιος έχει μια κριτι­
κή, δεν θέλει να έχει πια καμιά σχέση με τη Ι*ΑΡ, και τότε η πρόω­
ρη αποφυλάκισή δεν είναι ο στόχος, αλλά μια ευπρόσδεκτη πα­
ράπλευρη συνέπεια.
Μ: θύμισέ μου μια τέτοια περίπτωση... Γιατί σ' εκείνες που μου έρ­
χονται εμένα στο μυαλό τα πράγματα ήταν τελείως διαφορετικά. Δεν
1761 πρέπει να ξεχνάς ότι οι πιέσεις που ασκήθηκαν ήταν πάρα πολύ έντο-
νες. Και η μεταστροφή ή το ξεκαθάρισμα, πες το όπως θέλεις, ήταν αυ- Η αντιπαράθεση
τόματα, έτσι κι αλλιώς, μια πράξη υποχώρησης. για την «τομή»

Τ : Ο κρατούμενος Χέλμουτ Πολ αξίωσε από τη ΛΑΡ έξω να ανα­

κοινώσει τη διάλυσή της. Το ίδιο έπραξε στην τελική της δήλω­
ση προς το δικαστήριο και η Μπίργκιτ Χόγκεφελντ. Νομίζεις ότι
αυτό θα μπορούσε να αποτελέσει ένα βήμα που θα βοηθούσε
τη διεξαγωγή μια δημόσιας αντιπαράθεσης μέσα στην αριστερά
για τη ΡΑΡ και για την επίδραση που άσκησε ή και δεν άσκησε;
Μ: θεωρώ πάνω απ' όλα σημαντικό να βγουν επιτέλους από τη φυ­
λακή όσοι είναι ακόμη κρατούμενοι. Και εννοώ όλοι! Το πρόβλημα που
καλούμαστε να αντιμετωπίσουμε είναι ότι δεν πρόκειται να βγουν αν
δεν αναπτυχθεί κάτι έξω, αν δεν κινητοποιηθεί κόσμος. Και το ότι έξω
δεν γεννιέται τίποτα, ότι σταδιακά δεν εξαντλούνται μόνο οι δυνάμεις
αλλά και το ενδιαφέρον, σχετίζεται με το γεγονός ότι δεν σημειώνουμε
καμιά πρόοδο στις κουβέντες και τις συζητήσεις μας. Μοιάζουμε με τη
γάτα που δαγκώνει την ουρά της.
Τ : Μπορείς να φανταστείς, εφόσον αποφυλακιστούν όλοι, μια
συνάντηση σαράντα, πενήντα πρώην, στην οποία θα συζητη­
θούν για κάποιες μέρες τα πάντα;
Μ: (γελάει) Σίγουρα δεν θα υπάρξει ένα Σαββατοκύριακο περισυλ­
λογής μοναστηριακού τύπου. Ούτε και καμιά ημερίδα με τον Τύπο και
μερικούς αριστερούς και δεξιούς ειδήμονες. Αλλά το ότι κάποια μέρα
θα φτάσουμε σε μια τέτοια συζήτηση μπορώ να το φανταστώ καλά.
Μόνο που θα χρειαστούμε πολύ περισσότερο χρόνο γι' αυτό. Και θα
πρέπει να είναι μια παραγωγική συζήτηση και όχι κάτι όπου εκ των προ­
τέρων το ενδιαφέρον θα μονοπωλήσει ένας ανταγωνισμός στον κατα­
λογισμό λαθών. Και απαιτείται απ' όλους μια συγκεκριμένη ψυχραιμία
για κάτι τέτοιο.
Τ : Η συζήτηση βέβαια για τα λάθη θα ήταν σίγουρα ένα σημαντι­
κό στοιχείο.
Μ: Μα δεν υπάρχει κανείς που να αμφισβητεί ότι έγιναν λάθη. Το ζή­
τημα όμως είναι αν συζητάς ή αναλύεις για να ανακαλύψεις τα λάθη και
να κολλήσεις σε αυτά ή για να εξάγεις συμπεράσματα από τις εμπειρίες.
Πρόκειται για δύο διαφορετικές αφετηριακές θέσεις. Και εμένα με ενδια­
φέρουν οι εμπειρίες, ο αντίκτυπος ολόκληρης της ιστορικής φάσης.

1177
κεφάλαιοέκιο

Υστερόγραφο: Μετά τη διάλυση της ΡΑΡ

Τόλμαϊν: Το 1997, όταν τελειώσαμε το βιβλίο, είχες εκφραστεί

αρκετά συγκρατημένα γύρω από το ενδεχόμενο της διάλυσης
της Ι*ΑΡ. Τώρα πλέον πέρασε στην Ιστορία με μια αναλυτική ανα­
κοίνωση. Σε εξέπληξε αυτό;
Μ έλερ: Όχι. Πέντε χρόνια μετά την «τομή», δηλαδή μετά το τέλος
των ένοπλων ενεργειών, δεν είχε αναπτυχθεί τίποτα νέο. Αυτά έδειχνε
σαφώς ότι η ΙίΑΡ είχε φτάσει σε κάποια όρια. Στο μέτρο αυτό δεν αιφνι-
διάστηκα όταν η ι*αρ ανακοίνωσε κιόλας ότι βάζει ένα τέλος στο εγχεί-
ρημά της.
Τ : Υπήρχαν βέβαια άλλα πρώην μέλη της ΙίΑΡ που αξίωναν ήδη
από καιρό αυτό τον, ας τον πούμε, «δημόσιο τερματισμό» του
κεφαλαίου ΙίΑΡ. Εσύ από την πλευρά σου γιατί περίμενες να ανα­
κοινώσουν οι ίδιοι οι παράνομοι τον τερματισμό;
Μ: Η διάλυση ήταν κάτι που έπρεπε να έρθει από την ομάδα των πα­
ράνομων. Αυτό είναι το ένα. Επιπλέον, όλα αυτά τα χρόνια το κράτος πίε­
ζε διαρκώς τους κρατούμενους της ΙίΑΡ να δηλώσουν το τέλος της Ι*ΑΡ.
Υπήρξαν πιέσεις και υποσχέσεις σε μεμονωμένα άτομα με στόχο να απο­
χωρήσουν και να βάλουν μια οριστική τελεία. Γι' αυτόν το λόγο και μια έκ­
κληση από κάποιους ή από εμένα προς τη ΡΑΡ να ανακοινώσει άμεσα το
τέλος της θα άφηνε πίσω της μια πικρή γεύση, θα λειτουργούσε προς τα
έξω σαν να κάναμε επιτέλους αυτό που έπρεπε, ελπίζοντας ταυτόχρονα
και σε μια ανταμοιβή. Αυτό δεν το επιθυμούσα σε καμιά περίπτωση.
Τ: Αφού δεν αιφνιδιάστηκες από τη διάλυση, αλλά πιστεύεις ότι
εκφράζει απλώς την επικύρωση αυτού που ήδη έβγαινε προς τα
έξω, ότι δηλαδή δεν υπάρχει πλέον τίποτα, προς τι τότε η μα-
κρόσυρτη ανακοίνωση; Δεν θα έκανε τη δουλειά του ένα σύντο­
μο κείμενο, εν είδη κάποιων προκηρύξεων: «Διαλυθήκαμε. Τ έ­
λος. Ι*ΑΡ»;
Μ: Ε, κι αυτό θα ήταν μικροπρεπές και ανέντιμο. Το ζήτημα ήταν να
καταγραφεί άλλη μια φορά τι ήταν η Ι*ΑΡ και μέσα από την ιστορία μας
να μπει υπεύθυνα η οριστική τελεία. Αντιλαμβάνεται κανείς από την α­
νακοίνωση υπό ποια πίεση βρίσκονταν οι παράνομοι να τα ταιριάξουν
όλα αυτά. Πολλά λόγια. Είχαν χαράξει μια άλλη πορεία, προέρχονται α­
πό τη δεκαετία του ενενήντα και έχουν μια διαφορετική αντίληψη από
εμάς για πολλά πράγματα.
raf « A uto Τ : Ποιο είναι το νόημα μιας τυπικής διάλυσης; Η RAF θα μπορού-
ήια ν για μας σε να συνεχίσει να σιωπά και να μην υπάρχει. Δεν ήταν και υπο-
Α πελευθέρω ση» χρεωμένη να διαγραφεί από τον κατάλογο κάποιου συλλόγου...
Μ: Έπρεπε να γίνει σαφές ότι έφτασε οριστικά στο τέλος για να μη
συνεχίσει να δρα κανείς ως RAF.
Τ : Γιατί δεν είπε ή δεν έγραψε κάποιος από εσάς της πρώτης φά-
σης της RAF κάτι για την ανακοίνωση διάλυσης;
Μ: Συζητήσαμε διεξοδικά τις διαφωνίες μας με τους παράνομους
και μεταξύ μας στις αρχές της δεκαετίας του ενενήντα. Σου έχω μιλήσει
ήδη γι' αυτά (Βλ. κεφάλαιο «Η αντιπαράθεση για την τομή»). Γι' αυτό το
λόγο τη συγκεκριμένη χρονική στιγμή δεν υπήρχε να ειπωθεί τίποτα α­
ναλυτικότερο σχετικά.
Τ : Η αντιπαράθεση στην οποία αναφέρεσαι εξελίχτηκε σε μεγάλο
βαθμό εσωτερικά. Η ανακοίνωση όμως της διάλυσης απευθύνο­
νταν προς τα έξω. Δεν υπήρχε επομένως ένας λόγος για να ει­
πωθεί κάτι εντέλει;
Μ: Ναι, μπορώ να φανταστώ ότι εμείς ως πρώην κρατούμενοι της
RAF θα μιλήσουμε κάποια στιγμή από τη δική μας σκοπιά για τις εμπει­
ρίες και την ιστορία μας, καθώς και για τη διάλυση. Αλλά όχι υπό πίεση
ή ως σχολιασμό της ανακοίνωσης διάλυσης. Χρειαζόμαστε έδαφος κά­
τω από τα πόδια μας και κάπως περισσότερη ησυχία και απόσταση...
Τ: Αυτό σημαίνει ότι υπάρχουν τέτοιες συζητήσεις ανάμεσά σας;
Μ: Υπάρχουν τα πρώτα σημάδια. Όμως τέτοιες συζητήσεις εξακο­
λουθούν να είναι δύσκολες. Ένας ουσιαστικός λόγος είναι ότι απουσιά­
ζουν ακόμη σημαντικοί άνθρωποι και δεν μπορούν να εμπλακούν, επει­
δή κρατούνται ακόμη στις φυλακές. Η Μπριγκίτε Μόνχαουπτ βρίσκεται
ακόμη στη φυλακή, ο Κρίστιαν Κλαρ, ο Ρολφ-Κλέμενς Βάγκνερ, η Εύα
Χάουλε (Eva Haule) και η Μπίργκιτ Χόγκεφελντ. Το 'χαμε πει άλλωστε
στην τηλεοπτική μας συνέντευξη στο NDR: «Και οι 40 πρέπει να βγουν
έξω!» Και αυτό δεν το καταφέραμε έτσι όπως το είχαμε πει. Είναι οδυ­
νηρό και έχει και συνέπειες.
Τ: Τότε υπήρξε μια σειρά από πρωτοβουλίες για την απελευθέ­
ρωση των κρατουμένων. Πώς είναι τα πράγματα σήμερα;
Μ: Ναι, υπήρξαν πρωτοβουλίες διαφορετικού τύπου, για παράδειγ­
μα η προσπάθεια να φωτιστεί ολόκληρο το πολιτικό φάσμα του κινήμα­
τος της ανατροπής από το οποίο προέρχονται οι κρατούμενοι, ή και εκ­
κλήσεις, κριτικές και ούτω καθ' εξής. Χωρίς εμφανή επιτυχία. Αυτή την
εποχή νιώθω μια αμηχανία. Υπάρχει ελάχιστο κοινωνικό ενδιαφέρον για
την κατάσταση των κρατουμένων και από την άλλη πλευρά το κράτος
δεν φαίνεται διατεθειμένο να επιτρέψει κάποια λύση. Οι καθεστωτικοί
μηχανισμοί ασφαλείας επιδιώκουν να παραμείνουν όλοι πάνω από είκο­
σι χρόνια στη φυλακή. Αυτήν τη στιγμή το μόνο που μπορούμε μάλλον
να κάνουμε είναι μην επιτρέψουμε να ξεχαστούν οι κρατούμενοι.
Τ : Σε αξιοσημείωτη αντίθεση με την έλλειψη ενδιαφέροντος
προς τους τωρινούς κρατούμενους της RAF, αυξημένο είναι το
1801 ενδιαφέρον των ΜΜΕ για τη RAF ως αντικείμενο αρχειακής ιστο-
 ρικής έρευνας. Γυρίζονται ντοκιμαντέρ και κινηματογραφικές Υστερόγραφ ο:

ταινίες, γράφονται μυθιστορήματα και παίζονται έργα ειδικά για Μετά τη διάλυση
το ραδιόφωνο - τι επίδραση έχουν όλα αυτά σε σένα; Αναγνωρί- της Raf
ζεις κάπου, σε ό,τι βλέπεις ή διαβάζεις, τη RAF;
Μ : Ε, όχι βέβαια. Αξιοπρόσεκτο είναι το πόσο παραβλέπεται το πε­
ριεχόμενο, με τι ζήλο ορισμένοι προσπαθούν να μεταχειριστούν τη RAF
ως ένα είδος pop κουλτούρας και μ' αυτή την έννοια να την υποβαθμί­
σουν. Και για να εξυπηρετήσουν το σκοπό τους δεν διστάζουν να στρα­
φούν σε θολές πηγές: ο υπάλληλος της Ομοσπονδιακής Εγκληματολογι-
κής Υπηρεσίας Κλάους για παράδειγμα, που έδρασε επί δεκαετίες από
υψηλό πόστο εναντίον μας, ή κάποιοι ανθρωποφύλακες του Στάμχαϊμ
μετατρέπονται έτσι απλά σε έγκυρες πηγές αναζήτησης της αλήθειας.
Και σ' αυτήν την υιοθέτηση της επίσημης εκδοχής των γεγονότων, α­
ποκαλύπτεται μια προσέγγιση δικαιολόγησης του κράτους την οποία
δεν μπορούσαμε να φανταστούμε πριν από δεκαπέντε χρόνια. Από την
άλλη πλευρά αποδεικνύεται ότι το κράτος δεν κατάφερε να επιβάλλει
και να στερεώσει την αρνητική εικόνα -γι' αυτό και η αγορά επενδύει
και προσδοκά κάτι από την ιστορία μας. Και φυσικά υπάρχουν πάντα
άνθρωποι που έχουν την ικανότητα να βλέπουν και να διαβάζουν κό­
ντρα στην παραχάραξη τις ταινίες και τις ιστορίες.
Πέραν τούτου θεωρώ σημαντικό το ότι υπάρχουν και εξαιρέσεις
που ξεφεύγουν από αυτό το συμβατικό mainstream. Για παράδειγμα οι
Πάουλ Πλάμπερ (Paul Plamber) και Αλμπαν Ρένιτς (Alban Renitz) ανέβα­
σαν στο θέατρο το έργο «Γράψτε - (σ)το πετσί μας» αφού επεξεργά­
στηκαν και επανασυνέθεσαν με πολύ προσωπικό τρόπο γράμματα από
το παράνομο δίκτυο επικοινωνίας των κρατουμένων (Info). Όπως ήταν
αναμενόμενο δεν είχαν τα αποτελέσματα που είχαν άλλοι στην αγορά.
Οι δυο τους ανέδειξαν με ιδιαίτερη φροντίδα τις δικές τους προσλαμ-
βάνουσες παραστάσεις από το υλικό και προέκυψε κάτι που για μένα ή­
ταν μια συναρπαστική έκπληξη.
Τ : Μεγάλο ενδιαφέρον συγκεντρώνει αυτή την εποχή ο Χόλγκερ
Μάινς, ο οποίος παρουσιάζεται ως τραγική φιγούρα, επειδή, με
την απόφασή του να ενταχτεί στη RAF, απαρνήθηκε τελείως μια
καλλιτεχνική καριέρα.
Μ: Ναι, ακριβώς επειδή η RAF γεννήθηκε μέσα από αυτή την αλλη-
λοτροφοδοτούμενη πολιτιστική και πολιτική εξέγερση, αυτά τα δύο θα
πρέπει πάλι να διαχωριστούν. Το γεγονός ότι αγωνιστήκαμε ένοπλα δεν
σημαίνει φυσικά ότι είχαμε μόνο τα όπλα στο μυαλό μας. Μέσα στο σύ­
ντομο χρονικό διάστημα που είχαμε στη διάθεσή μας δεν βρήκαμε την
ευκαιρία να αναπτύξουμε πολλές από τις ιδέες μας. Για κοίτα λίγο προ­
σεκτικά την ιστορία του Χόλγκερ. Σήμερα παρουσιάζεται μια εικόνα λες
και ο Χόλγκερ, από τη στιγμή που μπήκε στη RAF, κινούταν πια διαρκώς
με συνοφρυωμένα μάτια και σφιγμένο στόμα. Πρόκειται για σαχλαμά-
ρες. Ο τρόπος που αργότερα μέσα στη φυλακή έκανε τα κολάζ από
διαφημιστικά φυλλάδια τραπεζών, που διάβαζε βιβλία και που συζη­
τούσε μαζί μας, η ματιά του στα πράγματα - όλα αυτά έχουν πολύ με- 1181
raf « A uto γάλη σχέση με την καλλιτεχνική του δουλειά πριν από τη RAF. Αυτή η ει-
ήταν να μας κόνα ενός τύπου που από τη μια μαστορεύει κάτι κατ' ιδίαν και μιας ορ-
Απελευθερω ση» γάνωσης από την άλλη που διεξάγει αποκλειστικά ατέρμονες αφηρημέ­

νες πολιτικές συζητήσεις είναι μια πολυαγαπημένη επινόηση.

Τ: Στο «Starbuck» (Σ.τ.Μ . ειδική έκδοση-αφιέρωμα στον Χόλγκερ
Μάινς, ανθολογία κειμένων γνωστών προσώπων του Χόλγκερ
Μάινς από την παιδική του ηλικία μέχρι τη δολοφονία του) όμως
αυτά τα επίπεδα διαχωρίζονται.
Μ : Το «Starbuck» όμως δεν εξιστορεί τον Χόλγκερ Μάινς, αλλά όοα
ο υπεύθυνος έκδοσης Γκέρντ Κόνραντ (Gerd Conradt) θέλει να βλέπει ή
θέλει να βλέπουν οι άλλοι στο πρόσωπο του Χόλγκερ Μάινς. Πρόκειται
για παρόμοια ιστορία όπως παλιότερα με την Ούλρικε: γίνεται μια από­
πειρα να φέρουν τον Χόλγκερ στα μέτρα τους, να μηδενίσουν την από­
φαση τους να γυρίσουν την πλάτη στη νόμιμη, αοτική ζωή παρατώ­
ντας πράγματα, στην περίπτωση της Ούλρικε τη δημοσιογραφία, στου
Χόλγκερ τον κινηματογράφο. Η ιστορίες δίνονται με τέτοιο τρόπο, ώ­
στε να πει ο άλλος τελικά: έκαναν ένα φοβερό λάθος, καλύτερα να εν­
σωματώνονταν. Όπως έκαναν οι ίδιοι.
Τ : Στο πλαίσιο της όλης συζήτησης για την 11 η Σεπτεμβρίου
2001 έγινε στη Γερμανία και μια συζήτηση για τον αριστερό αντι­
σημιτισμό που είναι συνυφασμένος από μια σχετική άποψη με
την ιστορία της RAF. Εσείς διατηρούσατε πάντοτε στενές σχέσεις
με παλαιστινιακές οργανώσεις και πραγματοποιήσατε μαζί τους
και κοινές ενέργειες. Επίσης υπάρχει ένα κείμενό οας του 1972
για τον Μαύρο Σεπτέμβρη στο οποίο κατηγορείτε το Ισραήλ για
φασισμό και πλάι σε άλλες εξισώσεις προχωράτε σε διαπιστώ­
σεις του τύπου ότι το Ισραήλ «θυσιάζει στην πυρά» τους αθλη­
τές του όπως οι ναζί έκαιγαν στα κρεματόρια τους εβραίους.
Μ: Ξαναδιάβασα πριν από λίγο καιρό το εν λόγω κείμενο. Με τρόμα­
ξε επειδή διαπνέεται από αυτή την εξομοίωση της ισραηλινής πολιτικής
με την πολιτική αφανισμού των Γερμανών ναζί, και αυτό δεν είναι απο­
δεκτό. Δεν θέλω να το σχετικοποιήσω. Αλλά σε σχέση με το όλον του
κειμένου είναι σημαντικό να δεις υπό ποιες συνθήκες προέκυψε: μόνοι
στα λευκά κελιά με τα νεύρα τεντωμένα στο έπακρο - εξ ου και ο έντο­
νος συναισθηματισμός του. Από την άλλη - και ποιος το γνωρίζει σήμε­
ρα αυτό: τότε, στις αρχές της δεκαετίας του εβδομήντα, οι επαναστα­
τικές οργανώσεις σε παγκόσμιο επίπεδο είχαν την άποψη ότι στη θέση
του Ισραήλ θα έπρεπε να υπάρξει ένα δημοκρατικό κράτος στο οποίο
θα μπορούσαν να συμβιώσουν όλοι, εβραίοι και Παλαιστίνιοι, χριστια­
νοί, μουσουλμάνοι και άθεοι, χωρίς διακρίσεις. Το ζήτημα δηλαδή δεν
ήταν, όπως ήθελαν Άραβες εθνικιστές, «να πετάξουμε τους εβραίους
στη θάλασσα». Η σύγκρουση θα έπρεπε να επιλυθεί θετικά.
Τ: Η επιλογή όμως των λέξεων στο κείμενο και οι συγκρίσεις των
εβραίων στρατηγών με τους επικεφαλής των ναζί, δεν συνά­
δουν και πολύ με το αίτημα της συναδέλφωσης των λαών.
1821 Μ:'Εχω ήδη πει ότι θεωρώ άσχημες αυτές τις συγκρίσεις. Είναι επί-
σης, όταν γίνονται ακόμη σήμερα, έκφραση κρετινισμού και νωθρής Υστερόγραφο:
σκέψης, επειδή αυτοί που τις κάνουν πιστεύουν ότι παραπέμποντας Μετά τη διάλυση
στους ναζί αντλούν επιχειρήματα για μια σκληρή, αλλά απολύτως σαφή της raf
κριτική στη δράση του κράτους του Ισραήλ σε βάρος του παλαιστινια­
κού λαού. Λες και κάτι συνιστά έγκλημα μόνο εφόσον φέρει τη σφραγί­
δα του ναζισμού. Και όταν αυτό συμβαίνει με το βλέμμα στο Ισραήλ τό­
τε προωθεί το αντισημιτικό μίσος, επειδή με αυτό τον τρόπο σχετικο­
ποιείται το Ολοκαύτωμα.
Τ : Πώς γίνεται και βλέπεις σήμερα τόσο διαφορετικά από τότε
τη σύγκρουση ανάμεσα στο Ισραήλ και στους Παλαιστίνιους;
Μ: Μου συμβαίνει προφανώς ότι συνέβη σε όσους ενεργοποιήθη­
καν πολιτικά στις αρχές της δεκαετίας του εξήντα. Τότε ταυτιζόμουν
πλήρως με το Ισραήλ λόγω του Ολοκαυτώματος, χωρίς να αντιπαρα-
τεθώ και πολύ με την ιστορία του κράτους και τη συνολική κατάσταση
στη Μέση Ανατολή. Μετά τον Πόλεμο των Έξι Ημερών και διαμέσου
των επαφών με Αραβες φοιτητές εδώ, η οπτική μου άλλαξε. Επειδή η
κτηνώδης αποικιακή πολιτική κατοχής δεν μπορούσε πλέον να συσκοτι­
στεί. Και έπειτα πέρασε στην πρώτη γραμμή η αλληλεγγύη με τον πα­
λαιστινιακό απελευθερωτικό αγώνα, που ήταν και πολύ ελκυστική κα­
θώς ενσάρκωνε μια διεθνιστική προοπτική. Τα τελευταία χρόνια ασχο­
λήθηκα πολύ περισσότερο με το Ισραήλ. Την ιστορία της δημιουργίας
του κράτους του Ισραήλ και την πορεία της ισραηλινής κοινωνίας, τις
ακραίες αντιφάσεις της. Αλλά και τους φόβους των ανθρώπων λόγω
του Ολοκαυτώματος. Αναπλήρωσα καθυστερημένα πολλά πράγματα
που αγνοούσα. Μια σημαντική δίοδο πρόσβασης μου άνοιξε και η ισ-
ραηλινή λογοτεχνία, όπως, για παράδειγμα, βιβλία των Δαυίδ Γκρόσμαν
και Αμός Οζ.
Τ : Οι παλαιστινιακές οργανώσεις κατείχαν ιδιαίτερη σημασία ως
συμμαχικοί εταίροι για τη μαχόμενη γερμανική αριστερά. Το θε­
ωρείς λάθος σήμερα;
Μ : Όχι. Ό μω ς ούτε και τότε υπήρχε απόλυτη συμφωνία ανάμεσα
σε επαναστάτες της ΟΔΓ και τις παλαιστινιακές οργανώσεις. Ειδικά για
το Ισραήλ και το πώς βλέπουμε την εβραϊκή ιστορία υπήρξαν διαμάχες.
Πολλοί Παλαιστίνιοι δεν ήταν διατεθειμένοι να αναγνωρίσουν τη σημα­
σία του Ολοκαυτώματος. Για εκείνους το ζήτημα ήταν οι άμεσες συνέ­
πειες που βίωναν οι ίδιοι, η ίδρυση του κράτους, ο διωγμός από τη χώ­
ρα τους, η αποσιώπηση αυτού του γεγονότος και η εκμηδένιση της ύ­
παρξής τους. Και μετά το '67 πάλι διωγμός και ένα στυγνό καθεστώς
κατοχής. Η προϊστορία δεν ήταν το σημαντικότερο γι' αυτούς. Ο επα­
ναστατικός στόχος ήταν να βρεθεί μια λύση για εβραίους και Παλαιστί­
νιους, στην οποία δεν θα ίσχυε ότι το ψωμί του ενός είναι ο θάνατος
του άλλου.
Τ: Αν κοιτάξει κανείς ειδικά τη σύγκρουση στη Μέση Ανατολή και
τις διαστάσεις που παίρνει, οφείλει αναπόφευκτα να διερωτηθεί
αν μπορεί να λειτουργήσει εκεί μια επαναστατική επίλυση ή μή­
πως, μπροστά σε μια τέτοιου μεγέθους σύγκρουση συμφερό- 1183
καρ «Αυτό ντων, δεν είναι τίποτα άλλο εφικτό πέρα από ένα συμβιβασμό,
ήταν χία μας δηλαδή μια κλασική ρεφορμιστική διευθέτηση.
Απελευθέρω ση» Μ: Στο μεταξύ συνέβησαν τόσα πολλά στη Μέση Ανατολή και σε ό­
λο τον κόσμο που αυτή η σκέψη έχει καταστεί τελείως ανεδαφική. Δεν
μπορούμε τώρα εδώ να εκπονήσουμε ένα σχέδιο επίλυσης, αυτό θα ή­
ταν υπερφίαλο. Είναι όμως σίγουρο ότι το Ισραήλ ως κράτος ασκεί εκεί,
από κάθε άποψη, πολιτική υποτέλειας σε βάρος του παλαιστινιακού λα­
ού και δημιουργεί καθημερινά νέα γεγονότα ως τετελεσμένα. Και αντί­
στροφα, θα πρέπει να ληφθεί υπ' όψιν η ασφάλεια των κατοίκων του
Ισραήλ και οι φόβοι τους, που εξαιτίας πολλών αυθαίρετων, στραμμέ­
νων και κατά άμαχου πληθυσμού, βίαιων επιθέσεων από Παλαιστίνιους
είναι τελείω ς ρεαλιστικοί. Έτσι όπως εξελίχτηκαν οι συνθήκες με τη
διαρκώς αυξανόμενη ισχύ του κινήματος της Χαμάς στην Παλαιστίνη
και την αυξανόμενη ακροδεξιά διολίσθηση στο Ισραήλ, μπορεί να υ­
πάρξει λύση μόνο αν οι δύο πλευρές αντιμετωπιστούν ισότιμα και όχι ε­
πισφραγίζοντας, όπως κάνουν οι συμφωνίες του Όσλο, την επικυριαρ­
χία του Ισραήλ.
Τ: Σκέφτομαι ότι αυτό που είναι επικριτικό στις συμφωνίες του
Όσλο, που δέσμευσαν εγγράφως την πρωτοκαθεδρία της δια­
πραγματευτικής οδού, είναι κυρίως η κωλυσιεργία στην εφαρ­
μογή τους, η οποία ωστόσο δεν μπορεί να αποδοθεί μόνο στο
Ισραήλ... Αλλά, ας επιστρέφουμε στη Γερμανία και στην κατά­
στασή σου εδώ. Στις κουβέντες μας το 1997 μιλήσαμε πάρα πο­
λύ για το πώς είναι τώρα για σένα η κατάσταση που είσαι έξω
και πόοο διαφορετικά βιώνεις το χρόνο. 'Αλλαξε άραγε αυτό την
τελευταία πενταετία; Έχεις στο μεταξύ την αίσθηση ότι βρίσκε­
σαι έξω;
Μ: Αν αυτό σημαίνει ότι το έχω νιώσει σε κάθε ίνα του κορμιού μου,
όχι. Κάτι τέτοιο απαιτεί ακόμη περισσότερα, εννοώ έναν «τόπο», ένα
βαθύ ρίζωμα. Ο χρόνος δεν τρέχει πια αδιάκοπα και γρήγορα όπως α­
μέσως μετά την αποφυλάκισή μου. Τώρα αυτό μου συμβαίνει μόνο κα­
τά διαστήματα. Έχω την αίσθηση ότι δεν έχει συνεχή ροή. Δεν νιώθω
πια -όπω ς για αρκετό καιρό ακόμη μετά τη φυλακή- ότι είμαι έξω α­
πλώς «με άδεια». Όμως η εξωπραγματική αίσθηση του είμαι ΕΔΩ εμφι­
λοχωρεί διαρκώς και δημιουργεί μετά μια απόσταση, ένα είδος αόρα­
της τάφρου ανάμεσα σε μένα και στον κόσμο και ιδιαίτερα με ανθρώ­
πους που δεν έχουν την ίδια εμπειρία.
Δεν έχω την αίσθηση ότι πατώ και με τα δυο μου πόδια στο έδαφος,
ίσως με το ένα πόδι και τη φτέρνα του άλλου... Μερικές φορές σκέφτο­
μαι να κρατηθώ σφιχτά από κάπου, αλλά μετά παρεμβάλλεται βασανι­
στικά η ανάμνηση της μακρόχρονης απομόνωσης στη φυλακή. Και τότε
δεν με βλέπω πια μέσα σε κάποιο κελί, όμως με πλημμυρίζει η αίσθηση
που είχα εκεί μέσα. Και ξαφνικά εμφανίζεται πάλι εκείνο το κενό, νοιώ­
θω σαν να μου αφαιρέθηκε κάτι, σαν να ρουφήχτηκε από μέσα μου, εί­
ναι δύσκολο να το περιγράψω.
1841 Τ: Συζητάς γι' αυτά με κανέναν ή τα διαχειρίζεσαι μόνη σου;
 Μ : Φυσικά και τα συζητάω. Η ανταλλαγή σκέψεων γι' αυτές τις ε- Υστερόγραφο:
μπειρίες είναι ζωτικής σημασίας. Πότε πότε και με ανθρώπους που ή- Μετά τη διάλυση

ταν για πολύ καιρό στη φυλακή σε ένα διαφορετικό πολιτικό περιβάλ- της ρα^
λον, για παράδειγμα στο Ιράν ή στην Ουρουγουάη. Δεν έχουν σημασία
οι κατά τόπους διαφορές, όπου και όποτε αποφυλακίζεται ένας πολιτι­
κός κρατούμενος τα ειδικά προβλήματα είναι ίδια. Και εδώ είχαμε σχη­
ματίσει μια ομάδα που ασχολήθηκε εντατικά με τις συνέπειες της απο­
μόνωσης, αλλά κάθε τέτοια προσπάθεια προσκρούει κάποια στιγμή σε
κάποιο όριο όπου γίνεται πολύ επώδυνο να θυμηθείς ακριβώς και να α­
ναμετρηθείς με το παρελθόν' έτσι χρειάζεται καιρός. Νιώθω ολοένα και
σπανιότερα την ανάγκη να μοιραστώ συγκεκριμένες εμπειρίες μου από
τη φυλακή.
κεφάλαιοέκτο

Ντοκουμέντα

> Ηχογραφημένη ανακοίνωση της RAF

σε πολιτική εκδήλωση της Κόκκινης Βοήθειας,
Φρανκφούρτη, 31 Μαρτίου 1972

Σύντροφοι, μερικοί από σας συνεχίζουν να πιστεύουν ακόμη ότι δεν

χρειάζεται να αντιπαρατεθούν με τη Φράξια Κόκκινος Στρατός.
Μερικοί από σας συνεχίζουν να πιστεύουν ακόμη ότι οι μπάτσοι θα
λύσουν για λογαριασμό τους το πρόβλημα του ένοπλου αγώνα στις μη-
τροπόλεις που τους έχει κάτσει στο σβέρκο. Μερικοί πιστεύουν ακόμη
αυτά που γράφουν οι εφημερίδες: ότι η RAF βρίσκεται σε άτακτη υπο­
χώρηση, ότι είναι διασπασμένη, ότι διαθέτει μια ιεραρχική δομή, ότι εί­
ναι απομονωμένη. Δεν βλέπουν μια πιθαμή από τη μύτη τους.
Η Κομουνιστικός Σύνδεσμος (ΚΒ) του Αμβούργου πιστεύει ότι η επί­
θεση κατά του συγκροτήματος Σπρίνγκερ πραγματοποιήθηκε από α-
κροδεξιούς. Αντί να συζητήσει μαζί μας, παρέχει διαβεβαιώσεις αθωό­
τητας στην αστυνομία. Και ο Σύλλογος Κομουνιστών Φοιτητών (KSV)
Φρανκφούρτης σε πλήρη συμφωνία με την εφημερίδα Rundschau ισχυ­
ρίζεται ότι οι βομβιστικές επιθέσεις της τελευταίας περιόδου δεν έχουν
καμιά σχέση με τους ταξικούς αγώνες στη Δυτική Γερμανία και στο Βε­
ρολίνο. Οι σύντροφοι αγνοούν πια εδώ και καιρό τι διακυβεύεται.
Μολονότι γνωρίζουν πολύ καλά ότι ο Γκένσερ δεν θωρακίζει την α­
στυνομία για τα μάτια του κόσμου, ότι οι δολοφονίες της Πέτρα, του Γκέ-
οργκ και του Τόμας δεν ήταν τυχαίες παρεκτροπές του συστήματος, ότι
κατά τη διάρκεια των απεργιών του περασμένου έτους απεργιακές
φρουρές διαλύθηκαν βίαια από την Κρατική Ασφάλεια, ότι οι νόμοι έκτα­
κτης ανάγκης δεν ψηφίστηκαν έτσι για πλάκα, ότι η απαγόρευση μετανα­
στευτικών οργανώσεων δεν είναι παραπλανητικός ελιγμός και ότι οι πά­
νω από εξήντα πολιτικοί κρατούμενοι στις φυλακές υφίστανται κακομετα­
χείριση - μολονότι τα ξέρουν όλα αυτά πολύ καλά, μερικοί εξακολουθούν
να έχουν την άποψη ότι είναι ακόμη πολύ νωρίς για να αντισταθούν.
Καταγγέλλουν τη θανατική ποινή στην Περσία και την Τουρκία, εύ­
χονται τη νίκη της παλαιστινιακής αντίστασης, καταγγέλλουν την τρο­
μοκρατία στην Ελλάδα και την Ισπανία, καταγγέλλουν τη διαπλοκή του
συστήματος με αυτά τα φασιστικά καθεστώτα - και παρ' όλα αυτά φο­
βούνται να αναλάβουν δράση οι ίδιοι και να επιτεθούν. Προφανώς φο-
 «Αυτό βούνται να βρεθούν σε ακτίνα πυρός, οχυρώνονται πίσω από τις μάζες
ήταν για μας και παρουσιάζουν το δικό τους πρόβλημα ως επικοινωνιακό πρόβλημα.
Απελευθέρω ση» 'Εχουμε διαφορετική άποψη από αυτούς τους συντρόφους. Έχουμε
τη γνώμη ότι το κυνήγι της παραγωγικότητας στην αλυσίδα παραγω­
γής και η σύνδεση μισθου-παραγωγικότητας στα εργοστάσια έχουν
φτάσει σε τέτοια επίπεδα, ώστε κανείς πια δεν διατηρεί αυταπάτες ότι
στα κέρδη των επιχειρηματικών ομίλων συνυπολογίζεται και η ανεπα­
νόρθωτη βλάβη της υγείας των εργατών, ότι οι μάζες βεβαίως και γνω­
ρίζουν ότι τσακίζουν τα κόκαλά τους στους αυτοκινητόδρομους της
Γερμανίας, επειδή αυτό εξυπηρετεί την κούρσα των επιχειρηματικών
κερδών, ότι οι εργάτες στα εργοστάσια βεβαίως και γνωρίζουν για ποι­
ον δουλεύουν - φυσικά όχι για τους εαυτούς τους. Ότι βεβαίως και
γνωρίζουν πως ο πόλεμος στο Βιετνάμ συνιστά έγκλημά^του αμερικάνι­
κου ιμπεριαλισμού, ότι φυσικά και γνωρίζουν πως η «Μπιλντ» τούς εξα­
πατά από το Α ως το Ω, ότι όσοι περνούν στην παρανομία για να απο­
φύγουν την υποχρεωτική κατάταξη στο στρατό είναι αναγκασμένοι να
οικειοποιηθούν τα προς το ζην, ότι ο κόσμος βεβαίως και γνωρίζει πως
η κατανάλωση με δόσεις δεν τον κάνει πλουσιότερο αλλά τον απομυζά.
Νομίζουμε ότι οι σύντροφοι παρουσιάζουν ως αντικειμενικό επικοι­
νωνιακό πρόβλημα το υποκειμενικό τους πρόβλημα. Ότι μεταθέτουν
την ευθύνη στις μάζες και δεν καταλαβαίνουν πως ταυτόχρονα αναδει-
κνύουν ως αντικειμενικό πρόβλημα την ανικανότητά τους να ταυτι­
στούν με τις μάζες και τα προβλήματά τους, την ανικανότητά τους να
συμπαραταχθούν με τις μάζες παρά την προνομιακή κοινωνική τους
θέση, μόνο και μόνο για να αποποιηθούν άλλη μια φορά τις ευθύνες
των δικών τους συμπερασμάτων.
Όταν, όπως πρόσφατα στη Φρανκφούρτη, μερικές συντρόφισσες,
για παράδειγμα, λένε ότι προτιμούν να ξαναβγούν στο δρόμο μόνο ε­
φόσον δολοφονηθεί κάποιος από μας, γιατί αυτό μπορούν να το μετα­
δώσουν και να το επικοινωνήσουν απλά και κατανοητά, τότε αυτό ση­
μαίνει: το επικοινωνιακό πρόβλημα τοποθετείται από εκείνες όπως και
στα πρωτοσέλιδα της «Μπιλντ», ως πρόβλημα εμπορευσιμότητας και
ανταγωνισμού. Το πολιτικό περιεχόμενο είναι το εμπόρευμα, οι μάζες η
αγορά. Έτσι είναι διατεθειμένοι να καταγγείλουν τα εγκλήματα του ι­
μπεριαλισμού, όχι όμως και να του τσακίσουν τα πόδια για να τα απο-
τρέψουν. Έτσι φτάνουν να μη θεωρούν ακόμη τόσο γοργούς τους ρυθ­
μούς στους ιμάντες των εργοστασίων, την ώρα που μειώνονται ακόμη
περισσότερο οι καθορισμένοι χρόνοι απόδοσης. Καταναλώνουν αυτό
που υποκρίνονται ότι καταπολεμούν.
Δεν υπάρχει κανένας λόγος να μεταθέτουμε κι άλλο το ζήτημα του
ένοπλου αγώνα και της αντίστασης. Υποαπασχόληση, απολύσεις, απερ­
γίες, δύο εκατομμύρια ξένοι εργάτες, «Η Μπιλντ αγωνίζεται για σας!»,
«Οι τοκογλύφοι της εβδομάδας» στο «Στερν», πρωτοβουλίες πολιτών,
καταλήψεις σπιτιών - σε κανέναν χώρο πια το σύστημα δεν μπορεί να
καλύψει το προσωπείο του, ακόμη κι αν οι ελπίδες των ανθρώπων συν-
1881 δέονται με την πρόοδο του συστήματος.
 Το σύστημα που καταστρέφει τις πόλεις με την αισχροκέρδεια, που Ντοκουμέντα

βάζει φίμωτρο στους δασκάλους ή τους απολύει, που εκκαθαρίζει από

τα μέσα επικοινωνίας τους προοδευτικούς κριτικούς δημοσιογράφους,
που ρίχνει τα ΜΑΤ εναντίον απεργιακών φρουρών, που έχει ήδη έτοιμες
αποφάσεις ομοσπονδιακών εργατικών δικαστηρίων που έχουν ως στό­
χο να ποινικοποιήσουν μελλοντικές απεργίες, που θέλει να εκχωρήσει
στην Κρατική Ασφάλεια το υπόλοιπο της ελευθερίας του Τύπου, αυτό
το σύστημα δεν περιμένει μέχρις ότου η νόμιμη αριστερά κηρύξει τον
ένοπλο αγώνα, αγωνίζεται τώρα, επιτίθεται τώρα' κι εσείς, πότε θα α­
μυνθείτε, πότε θα ξεκινήστε την αντίσταση - αν όχι τώρα, πότε;
Σύντροφοι, πάψτε να οχυρώνεστε πίσω από τις μάζες! Σταματήστε
να μεταθέτετε στις μάζες το ζήτημα της αντίστασης! Σταματήστε να ε-
κλογικεύετε το φόβο σας μπροστά στην άκρατη βία του συστήματος
ως δήθεν πρόβλημα σύνδεσης και επικοινωνίας με την κοινωνία! Στα­
ματήστε να επιδεικνύεται την αμηχανία σας ως πολυπραγμοσύνη, την
ανημποριά σας ως διεισδυτική διορατικότητα.
Στο βαθμό που το σύστημα δεν καταφέρνει να αφομοιώσει τις αντι­
θέσεις που παράγει και δεν μπορεί να συγκροτήσει πια τις μάζες με τις
ρεφορμιστικές υποσχέσεις του και στο βαθμό που εμείς κάνουμε τις
σωστές ενέργειες και τη σωστή προπαγάνδα, το αντάρτικο θα εδραιω­
θεί μέσα στις μάζες, θα αναπτυχθεί και θα προωθήσει επαναστατικές
διαδικασίες και επαναστατική συνείδηση. Τη συνείδηση ότι η επαναστα­
τική δράση είναι νομιμοποιημένη και δυνατή!
Χτίζοντας το επαναστατικό αντάρτικο, δημιουργούμε ένα μέσο που
δεν είναι εκτεθειμένο στην καταστολή του συστήματος, που δεν αντλεί
την ελευθερία στη δράση του από την ανοχή του συστήματος ούτε α­
πό την Υπηρεσία Προστασίας του Πολιτεύματος. Μπορείτε να συνεχί-
σετε τις εκτονωτικές, προσυνεννοημένες με την αστυνομία διαδηλώ­
σεις, όπως αυτή στις 18 Μαΐου' να πανηγυρίζετε, όπως ο Σύλλογος Κο­
μουνιστών Φοιτητών, για την δήθεν μεγαλύτερη και αποφασιστικότερη
διαδήλωση εδώ και καιρό. Με την προστατευτική συνοδεία των μπά-
τσων, εγκλωβισμένοι ανάμεσα σε εκτοξευτήρες νερού και γκλοπ, μπο­
ρείτε να πανηγυρίζετε για καιρό επιτυχίες. Όμω ς το τίμημα γι' αυτό ή­
ταν η αποστασιοποίηση από τη διαδήλωση της Τρίτης, η κατάδοση
των συντρόφων που διέσπασαν το κορδόνι των μπάτσων, το τίμημα ή­
ταν η απεμπόληση των στόχων για τους οποίους βγήκατε στο δρόμο.
Σήμερα όλοι κατανοούν τις ενέργειές μας εναντίον της στρατηγικής
εξολόθρευσης του Βιετνάμ. Τις ενέργειές μας για την προστασία της
ζωής και της υγείας των φυλακισμένων και ελεύθερων συντρόφων της
βΑΡ μπορεί να τις καταλάβει ο καθένας. Το γεγονός ότι οι εφημερίδες
στην παρούσα φάση δεν δημοσιεύουν ούτε καν τις προκηρύξεις μας
για τις βομβιστικές επιθέσεις, αλλά προτιμούν τις πλαστές των φασι­
στών, ότι υποβαθμίζουν ενέργειες εναντίον του αμερικάνικου ιμπερια­
λισμού, ενώ αναδεικνύουν φασιστικές προβοκάτσιες, όπως οι διαδό­
σεις εναντίον των κατοίκων της Στουτγάρδης, δείχνει ξεκάθαρα τι παί­
ζεται, δείχνει τι φοβούνται, ότι είναι υποχρεωμένοι να αποκρύπτουν α- 1189
ΚΑΡ «Αυτό πό τις μάζες τι συμβαίνει πραγματικά στο βαθμό που θέλουν να εξω­
ήταν για μας ραΐζουν για καιρό ακόμη τα μέτωπα. Οπλιστείτε με θάρρος για να αγω­
Α πελευθέρωση» νιστείτε, για να νικήσετε! Συντρίψτε και καταστρέψτε τις δυνάμεις του ι­
μπεριαλισμού! Καθήκον κάθε επαναστάτη είναι να κάνει την επανάστα­
ση! Απευθύνουμε έκκληση σε όλους τους αγωνιστές της ΟΔΓ στο πλαί­
σιο του πολιτικού τους αγώνα εναντίον του αμερικανικού ιμπεριαλι­
σμού να στοχοποιήσουν στις επιθέσεις τους όλες τις αμερικανικές εγκα­
ταστάσεις.
Ζήτω η ΛΑΡί
 > Επαναστατικός αγώνας, Φρανκφούρτη Ντοκουμέντα

Εισήγηση σε πολιτική εκδήλωση της Κόκκινης Βοήθειας,

Φρανκφούρτη, 31 Μαΐου 1972

Πιστεύουμε ότι στις παρούσες συνθήκες και με δεδομένες τις βόμβες

που έσκασαν στη Φρανκφούρτη και σε άλλες πόλεις, δεν μπορούμε να
αποφύγουμε μια διαδικασία πολιτικής αντιπαράθεσης με τη (ΙΑΡ. Αντι­
λαμβανόμαστε τη συμβολή μας σε αυτήν ως πρωτοβουλία μιας συζή­
τησης εντός της αριστεράς, καθώς είναι απαραίτητο να εκτιμήσουμε
την πολιτική κατάσταση, να ερμηνεύσουμε την ένταση της καταστολής
του συστήματος σε συνδυασμό με την επιθετική στρατηγική της ΡΑΕ,
ώστε να κρατήσουμε μια πολιτική στάση απέναντι' της.
Οι περισσότεροι από εμάς έχουν μια κοινή ιστορία με εκείνους που
ανήκουν σήμερα στη λεγόμενη ομάδα Μπάαντερ-Μάινχοφ. Απαρχή
της κοινής μας πολιτικοποίησης ήταν οι ενέργειες του φοιτητικού κινή­
ματος κατά του πολέμου στο Βιετνάμ, κατά των νόμων έκτακτης ανά­
γκης, κατά της τρομοκρατίας της κατανάλωσης, κατά της επιδείνωσης
των συνθηκών εκπαίδευσης στα σχολεία και τα πανεπιστήμια. Μία από
τις μαχητικές πτέρυγες του φοιτητικού κινήματος συγκροτήθηκε από α­
στούς διανοούμενους που αρχικά σχολίασαν πολιτικά το κίνημα ή το υ­
ποστήριξαν από την επαγγελματική τους θέση, στη συνέχεια όμως ρι-
ζοσπαστικοποιήθηκαν ατομικά και έκαναν μερικές ανάλογες ενέργειες
(π.χ. εμπρησμός πολυκαταστήματος στην Φρανκφούρτη), στις οποίες
η μάζα των φοιτητών τη συγκεκριμένη χρονική στιγμή δεν ήθελε να
συμμετάσχει ενεργά.
Από την άλλη πλευρά ειδικά κάποιοι ανειδίκευτοι εργάτες ταυτίστη­
καν με τη μαχητικότητα των μαζικών φοιτητικών ενεργειών αφού εκεί
τους δόθηκε η ευκαιρία να εκφράσουν την οργή τους εναντίον των α­
πεχθών συνθηκών ζωής και εργασίας τους. Ωστόσο δεν ενσωματώθη­
καν ποτέ πλήρως στο πλαίσιο της πολιτικής συζήτησης των φοιτητικών
οργανώσεων, ο αστικός διαχωρισμός ανάμεσα στη χειρωνακτική και τη
διανοητική εργασία συνέχισε να υφίσταται. Η πορεία του φοιτητικού κι­
νήματος είναι κρίσιμη για την παραπέρα ανάπτυξη αυτών των δύο ο­
μαδοποιήσεων. Ο αγώνας των φοιτητών παρέμεινε απομονωμένος α­
πό τους εργάτες. Αυτή η απομόνωση παγιώθηκε όταν ένα κομμάτι της
εργατικής τάξης κατέβηκε αυθόρμητα σε απεργία τον Σεπτέμβριο του
'69. Οι απόπειρες απόκτησης ερεισμάτων μέσα στο προλεταριάτο δεν
οδήγησαν όμως σε μια ποιοτική μεταλλαγή του κινήματος και σε μια ε­
ξάπλωση και σε άλλους χώρους, αλλά σε διάλυση των μαζικών φοιτητι­
κών ενεργειών και στο δογματισμό των στρατηγικών αντιλήψεων, στην
προσπάθεια μικρών φοιτητικών κύκλων να οικοδομήσουν το κόμμα του
προλεταριάτου. Σε αυτή την περίοδο τοποθετείται και η σύσταση της
ΜΕ ως στρατιωτική πρωτοπορία ενός υποτιθέμενου επαναστατικού
κόμματος.
Οι ήδη πολιτικοποιημένοι μαχητικοί ανειδίκευτοι εργάτες που απέρ­
ριπταν τη νομιμοφροσύνη των μ-λ οργανώσεων στους εργασιακούς 1191
raf «Auto χώρους, στράφηκαν αναπόφευκτα πλέον στις θέσεις της RAF, καθώς οι
ήταν για μας σύντροφοι αυτοί διέρρηξαν κατά τα φαινόμενα με το ριζοσπαστικότε-
Απελευθέρω ση» ρο τρόπο τις σχέσεις τους με την αστική τους ύπαρξη.
Η δράση της RAF που ξεκίνησε θεαματικά με την απελευθέρωση του
συντρόφου Μπάαντερ από τη φυλακή, επέμεινε αρχικά στην προετοι­
μασία του ένοπλου αγώνα: χρηματοδότηση της στρατιωτικής οργάνω­
σης με ενέργειες απαλλοτρίωσης. Δικαιολόγησαν την ανοικοδόμηση ε­
νός Κόκκινου Στρατού στις τρέχουσες συνθήκες με την αναγκαιότητα
ανταπάντησης, με ενέργειες τύπου αντάρτικου πόλης, στη 6ία του πα­
γκόσμιου ιμπεριαλιστικού συστήματος.
Η ίδρυση της RAF ως παράνομης οργάνωσης σε μια εποχή που η
πολιτική δραστηριότητα δεν βρίσκεται ακόμη εν πολλοίς εκτός νόμου
περιορίζει συνειδητά το φάσμα των δυνατοτήτων και των επιλογών
πολιτικής δράσης και την υποχρεώνει να παραμένει στην απομόνωση.
Οι δεσμοί της RAF με τις πρώτες πρωτοβουλίες των πολιτικών οργανώ­
σεων αποκόπηκαν συνειδητά, και μάλιστα με την αιτιολόγηση ότι πα­
ράλληλα με τη δράση των νόμιμων πολιτικών οργανώσεων που προω­
θούν την οικονομική πάλη πρέπει να δημιουργηθεί μια παράνομη στρα­
τιωτική πρωτοπορία. Γι' αυτόν το λόγο, σε μεγάλο βαθμό, ο μόνος τρό­
πος που είχαμε να αντιπαρατεθούμε με τις ενέργειες της RAF ήταν δια­
μέσου του αστικού Τύπου. Λόγω αυτής της απομόνωσης της οργάνω­
σης, όχι μόνο από το λαό, αλλά και από την αριστερά, ο κρατικός μηχα­
νισμός διευκολύνθηκε να δολοφονεί συντρόφους της RAF, χωρίς να δια­
θέτει καμιά νομιμοποίηση, αλλά και χωρίς αυτό να οδηγεί σε μαζικές
διαδηλώσεις αλληλεγγύης από την ίδια την αριστερά (εκτός του Δυτι­
κού Βερολίνου).
θεωρούμε τις πολιτικές αφετηρίες μέσα στη νεολαία ως αναπόσπα­
στο και ουσιαστικό τμήμα του επαναστατικού κινήματος, είναι η βάση
για ένα τμήμα των μαχητικών πρακτικών μας. Ωστόσο η ανάπτυξη νέ­
ων πολιτικών εγχειρημάτων με προλετάριους νέους μάς βάζει μπροστά
σε τεράστιες δυσκολίες. Την εποχή του φοιτητικού κινήματος, αλλά και
σήμερα στη δουλειά μας μέσα στα εργοστάσια πολιτικοποιούνται ανει­
δίκευτοι και νέοι εργάτες' ωστόσο η προοπτική ενσωμάτωσής τους
στις πολιτικές οργανώσεις που καθορίζονται σε μεγάλο βαθμό ακόμη α­
πό τους φοιτητές παραμένει ασαφής. Το πρόβλημα γι' αυτούς τους νέ­
ους προλετάριους έχει να κάνει με το ότι δεν προκύπτουν προς το πα­
ρόν αυτόνομα οργανωτικά εγχειρήματα στους χώρους εργασίας και εκ­
παίδευσής τους, πράγμα που σημαίνει ότι έρχονται σε μας είτε με την
παράσταση να κάνουν μια εκπαίδευση, δηλαδή με την ιδεολογία της α­
νόδου, είτε βολοδέρνουν από κομούνα σε κομούνα χωρίς να σχεδιά­
ζουν το μέλλον τους. Σε κάθε περίπτωση δεν θέλουν ούτε μπορούν να
υποταχθούν πια στο πεπρωμένο της μισθωτής εργασίας. Συνέπεια της
ανεπαρκούς ενσωμάτωσης αυτών των συντρόφων είναι τότε ότι, ενώ
δεν μπορούν να ενταχθούν στη διαδικασία ενός μακροπρόθεσμου σχε­
διασμού, κατορθώνουν να εκφράσουν την κριτική και την οργή τους σε
1921 αυτό το σύστημα μετατρεπόμενοι σε μάχιμο πυρήνα των δυναμικών ε-
νεργειών. Όταν καταλαμβάνουμε ένα σπίτι και θέλουμε να το υπερα­ Ντοκουμέντα
σπίσουμε, ο κάθε σύντροφος γνωρίζει ότι το ζήτημα είναι να μην το βά­
λουμε στα πόδια μόλις φτάσουν οι πρώτοι μπάτσοι, αλλά να σκεφτούμε
τι μπορούμε να κάνουμε. Παρ' όλα αυτά, αναπτύσσεται από μόνη της η
μοιρολατρική τάση, τη στιγμή δηλαδή που ορισμένοι σύντροφοι, κυ­
ρίως οι νέοι προλετάριοι, κρατούν ενεργητική στάση, πολλοί σπουδα­
στές σύντροφοι την κοπανάνε ατομικά.
Με τον τρόπο αυτό στη συγκεκριμένη φάση της σύγκρουσης δεν
παραδίδουμε μόνο αυτούς τους συντρόφους στην αστυνομία, αλλά ε­
νισχύουμε και τη δυσπιστία τους απέναντι μας και τους κάνουμε δεκτι­
κούς στη μορφή της ατομικής άσκησης θάρρους που προσφέρει η !*ΑΡ.
Η αυτοκριτική αυτή επιδιώκει την αντανάκλασή της στην περαιτέρω
στάση μας: σύντροφοι, συζητήστε τους φόβους σας και καταπολεμή­
στε τους πρακτικά και συλλογικά, διαφορετικά δεν πρόκειται να τους υ-
περβείτε ποτέ. Μην τους αγνοείται όμως. Γιατί αυτό μπορεί να οδηγή­
σει σε πολιτική αυτοκτονία.
Η πολιτική των βομβών της ΛΑί δεν ξεκαθαρίζει το ζήτημα μιας μα­
κροπρόθεσμης επαναστατικής στρατηγικής, επειδή δεν ρωτά πώς μα­
θαίνουν οι μάζες να αντιστέκονται μόνες τους. Δεν είναι οι βόμβες που
απειλούν το καπιταλιστικό σύστημα, θα βρεθεί να απειλείται πραγματι­
κά όταν οι μάζες δεν θα το θέλουν πια και δούνε μια εναλλακτική προο­
πτική του πώς μπορούν να αλλάξουν τη ζωή τους. Οι βόμβες δεν αλλά­
ζουν τίποτα στην εξαθλίωση του καπιταλισμού, την απομόνωση των
σύγχρονων παραπηγμάτων, στο διαχωρισμό στους χώρους εργασίας,
επειδή δεν είναι δυνατόν να λειτουργήσουν διδακτικά ενέργειες που
σχεδιάζει, πραγματοποιεί και ερμηνεύει απομονωμένα μια οργάνωση.
Η επαναστατική πολιτική κρίνεται στο ζήτημα του σε ποιο βαθμό η
μορφή και το περιεχόμενο της ενέργειας που πραγματοποιεί μια οργά­
νωση είναι οικειοποιήσιμη τουλάχιστον από την αριστερά. Αυτό δεν ση­
μαίνει πώς προσαρμοζόμαστε στην τρέχουσα συνείδηση, αλλά ποιες
δυνατότητες διανοίγονται από την διαδικασία ανάλυσης να διαρρήξου-
με την υφιστάμενη συνείδηση.
Οι ενέργειες του φοιτητικού κινήματος βρίσκονταν σε συνάρτηση
με μια παγκόσμια νεολαίστικη εξέγερση. Η μαχητικότητά μας στις δια­
δηλώσεις ή τις καταλήψεις αναπτύχθηκε στο πλαίσιο αυτού του κινή­
ματος. Σ ε αντιδιαστολή με αυτό, η (ΜΕ ακολουθεί το μοντέλο μιας
μπλανκιστικής οργάνωσης. Οι ενέργειές της είναι εξ αρχής αποκομμέ­
νες από το μαζικό κίνημα, μπορούν να καταδικαστούν, να υποστηρι­
χτούν ή να αγνοηθούν, παρουσιάζονται στις μάζες σαν ένα θεατρικό
έργο ή ένας ποδοσφαιρικός αγώνας. Η τοποθέτηση της ί?ΑΕ ότι θέλου­
με να μεταθέσουμε στο μέλλον το ζήτημα της βίας είναι λάθος. Πολύ
περισσότερο, οι βόμβες στον ουρανοξύστη του Σπρίνγκερ πέφτουν πο­
λύ πιο πίσω από τους δυναμικούς αποκλεισμούς της διανομής των ε­
φημερίδων του Σπρίνγκερ το 1968. Η διαφορά βρίσκεται στο ότι τότε
κάποιες χιλιάδες είχαν έναν πολιτικό στόχο και κάποιες χιλιάδες αποφά­
σισαν με ποιο τρόπο θα τον πετύχουν και κάποιες χιλιάδες έμαθαν ότι 1193
raf « A uto μπορούν αντιστέκονται από κοινού. Σε κάθε περίπτωση δεν ξεριζώνε-
ήχαν για μας ται ούτε σωπαίνει με βόμβες ο Σπρίνγκερ.
Απελευθέρω ση» Το ζήτημα της βίας τίθεται σε μας ποιοτικά: δεν είναι να αποδυνα­
μώσεις το σύστημα σε στρατιωτικό επίπεδο με ίση δύναμη πυρός ή με
πιο έξυπνα τεχνάσματα. Η τελική μάχη ούτε πλησιάζει, ούτε μπορεί να
ξεσπάσει ποτέ ανεξάρτητα από τους μαζικούς αγώνες. Δεν επινοήσαμε
την αστική βία, αλλά την βρήκαμε μπροστά μας' και η βία την οποία α­
ντιτάσσουμε πρέπει να είναι συνδεδεμένη με θετικά στοιχεία: την εμπει­
ρία της αλληλεγγύης, την ανάπτυξη νέων μορφών κινητοποιήσεων.
Δεν θέτουμε το ερώτημα αν είναι σωστό ή λάθος να χρησιμοποιού­
με βία ως ζήτημα αρχής. Για μας το ζήτημα τίθεται πρακτικά' ρωτάμε:
ποια είναι τα συμφέροντά μας και πώς μπορούμε να τα επιβάλλουμε.
Και ο τρόπος με τον οποίο μπορούμε να τα επιβάλλουμε υπαγορεύεται
από την καθημερινότητα της βίας που δυναστεύει τη ζωή μας. Γιατί:
δεν είναι βία τα εργοστάσια υπό αυτές τις δολοφονικές συνθήκες εργα­
σίας; Δεν συντηρείται βίαια η εργασιακή πειθαρχία στα εργοστάσια με
τα συστήματα αμοιβών, την τρομοκρατία της σύνδεσης μισθού-παρα-
γωγικότητας, την εργοστασιακή αστυνομία και τους προϊστάμενους;
Με τη βία καταστέλλεται κάθε απόπειρα αυτόνομης έκφρασης συμφε­
ρόντων ή εναλλακτικών μορφών οργάνωσης της ζωής. Οι φοιτητές εί­
ναι καταδικασμένοι να λουφάζουν σε απομονωμένα υπενοικιασμένα
δωμάτια ή σε γκέτο ατομικών ξενώνων' οι μετανάστες οφείλουν να α­
ποδεχτούν τις καταναγκαστικές αναξιοπρεπείς συνθήκες ζωής που
τους επιβάλλονται. Ξέρουμε ότι η κυρίαρχη βία δεν αποκαλύπτεται μό­
νο στον αστυνομικό μηχανισμό, αλλά και σε νόμους που εγγυώνται την
ατομική ιδιοκτησία, στον καπιταλιστικό πολεοδομικό σχεδιασμό των πό­
λεων, στην επιδείνωση των συνθηκών εκπαίδευσης και στην απαγό­
ρευση εργασίας.
Απάντησή μας σε αυτή την καταπίεση είναι η ανάπτυξη μιας πολιτι­
κής πρακτικής που επικεντρώνεται επίκαιρα στην ανάπτυξη της παρέμ­
βασής μας στα εργοστάσια και την υποστήριξη του αγώνα των καταλή­
ψεων στέγης εδώ στην Φρανκφούρτη. Το να θέσουμε το ζήτημα της
βίας για μας πρακτικά σημαίνει: είμαστε διατεθειμένοι να υποστηρίξου­
με αυτό τον αγώνα; Είμαστε διατεθειμένοι να ταχθούμε αλληλέγγυοι με
τους απεργούς εργάτες στην πάλη κατά των απεργοσπαστών και των
μπάτσων;
Η κριτική μας στη RAF διαχωρίζεται από την κριτική των Μ-Λ ή των
ρεβιζιονιστών. Δεν περιχαρακώνουμε το πολιτικό κίνημα στην απόπει­
ρα οικοδόμησης ενός κόμματος στον παραδοσιακά καθορισμένο χώρο
του βιομηχανικού προλεταριάτου. Συνδεόμαστε με την παγκόσμια νεο-
λαΐστικη εξέγερση, αντιλαμβανόμαστε ως τμήμα του δικού μας πολιτι­
κού αγώνα το γεγονός ότι οι νέοι θέλουν να ζήσουν διαφορετικά, για
την ακρίβεια σε κομούνες. Εδώ διαφοροποιείται η κριτική μας, επειδή
δεν λέμε ότι η RAF θα πρέπει να προσαρμοστεί στη συνείδηση των μα­
ζών' η δική μας κριτική αναφέρει ότι οι ενέργειες της RAF αποκόπηκαν
1941 συνολικά από το κίνημα.
 Στο σημείο αυτό οφείλουμε να ασκήσουμε κριτική στις δικές μας ε­ Ντοκουμέντα

νέργειες και ενδεχομένως τη δική μας απραξία, αφού δεν είχαμε αντι­
ληφθεί ότι η καταδίωξη και η ποινικοποίηση της ΚΜ θα αποτελέσει μό­
νο την απαρχή μιας οξυμμένης καταστολής ενάντια στο σύνολο της α­
ριστεράς. Καταστολή που είναι συνυφασμένη με την απαγόρευση ερ­
γασίας για τους αριστερούς, την επέκταση της Υπηρεσίας Προστασίας
του Πολιτεύματος, την καταδίωξη ξένων αριστερών οργανώσεων, τη
θέσπιση ακόμη πιο αυστηρών νόμων για τους αλλοδαπούς κ.ο.κ.
Πρέπει να διερωτηθούμε σε ποιο βαθμό η κλιμάκωση της κρατικής
καταστολής συναρτάται με την ένοπλη οργάνωση και τις ενέργειες της
ΙίΑΡ όπως ισχυρίζεται ο αστικός Τύπος.

I 195
RAF «Αυτό > Δήλωση της 'Ιρμγκαρντ Μέλερ
ήταν για μας βίο δικαστήριο του Αμβούργου,
Απελευθέρω ση» Μάιος 1975

Η εμφάνιση του Μύλερ εδώ αποσκοπεί στο να μετατρέψει αυτήν τη

δίκη σε μια ψευτοδίκη κατά της επαναστατικής πολιτικής, θέλει να του
προσφέρει μια αξιοπιστία ως Μάρτυρα του Στέμματος, παρ' όλο που
αυτή έχει πληγεί εδώ και καιρό ανεπανόρθωτα, κι αυτό προτού ακόμη
νομιμοποιηθεί ο έκτακτος νόμος.
Μετά το φιάσκο με τον Ρούλαντ, οι υπηρεσίες ασφαλείας αντιλή­
φθηκαν ότι η πολιτική εφαρμογή της προδοσίας -και αυτή είναι που τις
ενδιαφέρει- πετυχαίνει το στόχο της μόνο όταν μεταδίδει την ψευδή ει­
κόνα ότι είναι δήθεν προϊόν του προδομένου και όχι δικό τους, δηλαδή
των υπηρεσιών ασφαλείας, ότι έχει περισσότερο σχέση με την πραγμα­
τικότητα του προδομένου παρά με εκείνη των μπάτσων. Να είσαι υπο­
κείμενο αντί για αντικείμενο της κρατικής εξουσίας.
Δεν μπορεί να μεταδώσει αυτήν την ψευδή εικόνα, επειδή από την
διαλεκτική της προδοσίας αποδομείται πλήρως η προσωπικότητα του
προδότη, και στο τέλος δεν μένει τίποτα εκτός από μια στυμμένη λεμο­
νόκουπα.
Ασφαλώς η εισαγωγή του Μάρτυρα του Στέμματος, η νομιμοποίη­
ση της δωροδοκίας μαρτύρων στις δίκες εναντίον μας, απεικονίζει ένα
νέο επίπεδο στη διαδικασία εκφασισμού αυτού του κράτους, ακόμη κι
αν είναι -η δωροδοκία μαρτύρων- θέμα ήσσονος σημασίας στο σχέδιο
της σοσιαλδημοκρατίας που μετατρέπει την πολιτική της CIA σε επίση­
μη πολιτική αυτού του κράτους. Σε αυτό το πλαίσιο η φιγούρα του Μύ­
λερ είναι απλώς ένα περιθωριακό φαινόμενο.
Και καθώς η Ομοσπονδιακή Εισαγγελία είχε την επιτακτική ανάγκη
αστυνομικών επεμβάσεων για να επιτεθεί στη δίκη του Στάμχαϊμ και
στην προετοιμασία αυτής εδώ της δίκης -βλέπε σύλληψη των Κλάους
Κρουασάντ και Κρίστιαν Στρέμπελε-, η επιχείρηση για την οποία ξεπου­
λήθηκε ο Μ ύλερ έχει ξεπεραστεί κανονικά. Δεν απέφερε αυτό που έ­
πρεπε να αποφέρει: την ηθική εξόντωση της RAF. Επειδή αυτό δεν γίνε­
ται, η απόπειρα να χρησιμοποιηθεί ο Μύλερ ως τεκμήριο εναντίον του
συλλογικού αγώνα της RAF και μ' αυτή την έννοια εναντίον του επανα­
στατικού αγώνα, γενικότερα εναντίον της επαναστατικής ηθικής, δεν
πρόκειται να λειτουργήσει.
Η Ομοσπονδιακή Εισαγγελία μέσα αε πέντε χρόνια διεξαγωγής επι­
χειρήσεων ψυχολογικού πολέμου εναντίον μας, όπου το ένα σχέδιο από
το οπλοστάσιο της βρόμικης φαντασίας της («οι ανόητοι τον αποκα­
λούν ανόητο, οι βρόμικοι τον αποκαλούν βρόμικο», λέει ο Μπρεχτ για
τον κομουνισμό) είναι πιο άθλιο από το άλλο, ενώ το σύστημα αποκα­
λύπτει τα πάντα για τον εαυτό του και τίποτα για μας, δεν κατόρθωσε
να αποτρέψει την πρόσληψη του αντάρτικου πόλης ως αυτό που είναι:
ο προλεταριακός πυρήνας του απελευθερωτικού στρατού στις μητρο-
19 6 1 πόλεις, ο οργανωμένος αγώνας εναντίον της ανθρώπινης απαξίωσης
που ενσαρκώνει το ιμπεριαλιστικό κράτος - και δεν κατόρθωσε να απο­ Ντοκουμέντα
τρέψει την ανάπτυξή του.
Ασφαλώς -σ ε μια αντιφατική και μακροχρόνια διαδικασία, αλλά μέ­
σα από το συσχετισμό δυνάμεων αντάρτικου-κράτους, όπου το κράτος
διαθέτει όλα τα μέσα και εμείς τίποτα άλλο εκτός από την αποφασιστι-
κότητά μας να αγωνιστούμε- σε αυτό τον άνισο συσχετισμό δυνάμεων
είναι το κράτος αυτό που υποχρεώνεται να κλιμακώσει τον πόλεμο, να
επιτεθεί εναντίον μας με ψεύδη, νόμους έκτακτης ανάγκης, Βασανιστή­
ρια και φυλακίσεις δικηγόρων μας.
Για ΕΜΑΣ ο ρουφιάνος Μύλερ δεν λέει τίποτα, επειδή δεν γνωρίζει
τίποτα. Αυτό που παρουσιάζει και το μόνο άλλωστε που μπορεί να πα­
ρουσιάσει είναι η απόγνωση ενός κράτους που στέκεται με το τερατώ­
δες δυναμικό της βίας του πάνω σε πήλινα πόδια.
Ανήκει στη λογική της επαναστατικής διαδικασίας το γεγονός ότι το
εποικοδόμημα, η Δικαιοσύνη και η αστυνομία, η ηθική αλλά και η νομι­
μοποίηση την οποία επικαλείται αυτό το κράτος, γίνεται εύθραυστο και
θρυμματίζεται εκεί όπου δεν ανταποκρίνεται πια στις διαδικασίες ανα­
τροπής της βάσης.
Με τη φιγούρα του Μάρτυρα του Στέμματος, δηλαδή με τον Μύ­
λερ, το σύστημα αποκάλυψε απλώς το καθαρό του περιεχόμενο: χρή­
μα, εξαγορά. Δεν έχουμε να πούμε τίποτα για τα ψέματα του Μύλερ.
Έτσι κι αλλιώς δεν είναι αυτά το ζήτημα. Δεν είναι δουλειά μας να αντι-
κρούουμε καθημερινά την Μπιλντ.
Ψέμα, εξατομίκευση, αποτύπωση κατά το δοκούν και ο ισχυρισμός
της «φυσικότητας»: συναπαρτίζουν τη δομή των επιχειρήσεων ψυχο­
λογικού πολέμου και αυτή καθαυτή η επιχείρηση ψυχολογικού πολέμου
είναι η συνέχεια των δομών της καπιταλιστικής παραγωγής και κατανά­
λωσης σε αντίθεση προς την ανάπτυξη των παραγωγικών δυνάμεων'
αυτό σημαίνει ότι είναι η πολεμική, ιμπεριαλιστική, φασιστική αξιοποίη­
σή τους εναντίον της επαναστατικής δράσης και του επαναστατικού κι­
νήματος, εναντίον της τάσης για απελευθέρωση, της εγγενούς στην
κοινωνικοποίηση της παραγωγής τάσης για εξέγερση εναντίον των κα­
ταδυναστευτικών παραγωγικών σχέσεων.
Ο Μύλερ αποφάσισε οριστικά να υπηρετήσει το κράτος ως ρουφιά­
νος (πάντα έπαιζε με την ιδέα).
Μετά τη δολοφονία του Χόλγκερ, όταν έγινε ξεκάθαρο ότι η Ομο­
σπονδιακή Εισαγγελία, ως η αρμόδια για την εξολόθρευσή μας υπηρε­
σία, προτιμά να εξοντώσει πλείστους από εμάς παρά να ικανοποιήσει
τα απλά μας αιτήματα για άρση της απομόνωσης και της εξοντωτικής
κράτησης, όταν δεν υπήρχαν πια περιθώρια αμφιβολίας για τις δολοφο­
νικές προθέσεις της Ομοσπονδιακής Εισαγγελίας κι έτσι δεν απέμενε
άλλη επιλογή για τον ίδιο απ' το να επιβιώσει αγωνιζόμενος ή να πεθά­
νει, όταν έγινε ξεκάθαρο ότι δεν μπορεί να υποδύεται πια «ως εάν», ότι
ο αγώνας δεν σταματάει ποτέ, τότε ανακάλυψε την ταύτισή του με αυ­
τό το κράτος, ειδικότερα με το SPD. Εν τέλει ολόκληρη η ηγεσία του
κόμματος μετά το '45, από τον Σούμαχερ μέχρι τον Μπραντ, εξαγορά- 1197
raf «Αυτό στηκε από το αμερικανικό κεφάλαιο, έτσι όπως και η δωροδοκία πολιτι-
ήταν y a μας κών μετατράπηκε εν γένει σε βασικό συντελεστή των ιμπεριαλιστικών
Απελευθέρω ση» κυβερνήσεων με στόχο να αποκτήσουν νομιμοποίηση: εκεί όπου δεν
μπορεί πια να κατασκευαστεί, η διαφθορά γίνεται μέσο της ιμπεριαλι­
στικής πολιτικής.
Στην ιστορία του Μ ύλερ ανήκουν και οι φυλακές Κολονίας-Όσε-
ντορφ' αφότου οι καμπάνιες κατά των λευκών κελιών, περιλαμβανομέ­
νων και των διαμαρτυριών από το εξωτερικό, δεν κατόρθωσαν να απο­
τρέψουν τη μεταγωγή του Ρόναλντ (Σ.χ.Μ .: αναφέρεται στον Ολλανδό
Ρόναλντ Αουγκουστιν που συνελήφθη το 1973 λόγω συμμετοχής στη
RAF και αποφυλακίστηκε το 1980) στη νεκρή πτέρυγα του Ανόβερου και
την ανέγερση νέων ανάλογων πτερύγων σε Στάμχαϊμ, Αμβούργο κ.λπ.,
η αναποτελεσματικότητα των διαμαρτυριών που απευθύνονταν στο
κράτος στο όνομα αξιών τις οποίες το ίδιο τσακίζει με τα βασανιστήρια
ήταν αυταπόδεικτη - το κράτος δεν αποτελεί πια παραλήπτη ανθρωπι­
στικών επικλήσεων. Ομοίως αυταπόδεικτη και η εργαλειοποίηση της Δι­
καιοσύνης που επιβάλλει τις συνθήκες κράτησής μας καθ' υπαγόρευση
της Κρατικής Ασφάλειας.
Στη συνέχεια ο Μύλερ σκέφτηκε τον Κλουγκ. Ο Κλουγκ είχε πει για
την Ούλρικε ότι σκοπός της απομόνωσης είναι ο σωφρονισμός των πο­
λιτικών κρατουμένων. (Κατά λέξη: «Αυτή είναι η θεραπεία. Και ο Μάλερ
εκτίει την προφυλάκισή του στην απομόνωση», αυτό συνέβη τον Ια­
νουάριο του '73, «Έτσι ώστε, όταν ξαναβγεί, να μην κάνει πάλι αυτό
που έκανε πριν»). Ο Κλουγκ δηλαδή είχε ταυτιστεί πλήρως με το μέτρο
και μάλιστα στα λευκά κελιά της Κολονίας, όμως το ίχνος του ανθρωπι­
σμού που η κοινή γνώμη εξακολουθεί να συνδέει με αυτή η ψευδοφιλε-
λεύθερη φιγούρα, γέννησε και στον Μύλερ ελπίδες, την αυταπάτη ότι
μπορεί να επιβιώσει χωρίς να αγωνιστεί.
Τέλος, έπαιξε ρόλο και η αντίδραση των ΜΜΕ στη δολοφονία του
Χόλγκερ, στο απολύτως ξεκάθαρο γεγονός ότι η Ομοσπονδιακή Εισαγ­
γελία τον εξόντωσε σκόπιμα καθυστερώντας εσκεμμένα τη μεταφορά
του, που όχι μόνο, όπως ήλπιζε ο Μύλερ, δεν απαιτούσαν πλέον την
κατάργηση της απομόνωσης, αλλά εμπλέκονταν στην πλατιά συζήτηση
με τις κομματικές ηγεσίες στη Βόννη και στα κρατίδια, θέτοντας το ζή­
τημα μήπως θα ήταν προτιμότερο να εξοντωθεί ολόκληρη η RAF στο
βαθμό που βρίσκεται στη φυλακή στη διάρκεια της απεργίας πείνας με
τη διακοπή της υποχρεωτικής σίτισης.
Παραπέρα: το καλοκαίρι του '73 έκοψαν για οκτώ μέρες το νερό
στον Αντρέας κατά τη διάρκεια της δεύτερης απεργίας πείνας. Αυτή ή­
ταν μια σκόπιμη ενέργεια για να σπάσουν την απεργία και να τον δολο­
φονήσουν. Επειδή πρόκειται για το ένα και το αυτό: η συνθηκολόγηση
του αγωνιστή είναι ο θάνατός του.
Το εξηγήσαμε στην απεργία πείνας του περασμένου χειμώνα. Όχι ε­
πειδή ελπίζαμε κάτι από αυτό, αλλά επειδή το ξεσκέπασμα του συστή­
ματος, η δημοσιοποίηση των μεθόδων της αντεπανάστασης, είναι ένα
1981 κομμάτι της επαναστατικής πολιτικής. Είχαμε δηλώσει ότι δεν θα ξανα-
πιεί κανείς αν κόψουν το νερό σε έναν από μας και το κάναμε. Ο μοναδι- Ντοκουμέντα

κός που παραπονέθηκε εκ των υστέρων γι' αυτό ήταν ο Μύλερ.

Γι' αυτόν το λόγο φυλακίστηκε ο Κλάους Κρουασάντ, επειδή συνέ­
βαλε καθοριστικά στην δημοσιοποίηση του αγώνα των κρατουμένων ε­
ναντίον των εξοντωτικών συνθηκών κράτησης, επειδή εκπροσωπούσε
τα συμφέροντα των κρατουμένων και αρνήθηκε να εκπροσωπήσει τα
συμφέροντα του κράτους κόντρα στους κρατούμενους, επέμενε στη
νομιμότητα της διαδικασίας για να προστατέψει τους κρατούμενους,
την ώρα που η αντεπαναστατική στρατηγική -αυτό πρέπει να το φα­
νταστεί κανείς- θέσπιζε ειδικούς νόμους. Η ειδική νομοθεσία έχει έναν
σκοπό αποκλειστικά: να κατασκευάσει ένα πέπλο σιωπής που απαιτεί α­
κόμη η πολιτική Δικαιοσύνη για την ανεμπόδιστη εξόντωση των κρα­
τουμένων.
Ο Κλάους φυλακίστηκε επίσης αμέσως μόλις ολοκλήρωσε την έρευ-
νά του για τη δολοφονία του Ζίγκφριντ (Σ.τ.Μ .: Χάουζνερ) και υπέβαλε
μήνυση εναντίον των αρχών ασφαλείας, καθώς από την πορεία της με­
ταγωγής του Ζίγκφριντ στο Στάμχαϊμ με κρανιοεγκεφαλικές κακώσεις
και εγκαύματα είχε γίνει ξεκάθαρο ότι:
1. Η Ομοσπονδιακή Εισαγγελία περιέφερε σε όλη τη χώρα τον Ζίκ-
γκφριντ, ενώ η κατάστασή του απαγόρευε τις μετακινήσεις.
2. Τον έφερε στο Στάμχαϊμ έχοντας πλήρη επίγνωση ότι στο Στάμ-
χαϊμ δεν μπορούν να αντιμετωπιστούν θεραπευτικά ούτε εγκαύματα
ούτε κρανιοεγκεφαλικές κακώσεις.
3. Τα αποτελέσματα της νεκροψίας είναι παραπλανητικά, επειδή α-
ποσιωπούνται οι διαγνωσμένες στην Πανεπιστημιακή Κλινική της Κολο-
νίας και στο Στάμχαϊμ κρανιοεγκεφαλικές κακώσεις που προκλήθηκαν α­
πό χτυπήματα κοντακίων οπλοπολυβόλων. Μια αποσιώπιση που έχει
σκοπό να καλύψει τη σουηδική αστυνομία, αλλά και το γεγονός ότι η
Ομοσπονδιακή Εισαγγελία με την απόφασή της να φέρει τον Ζίγκφριντ
στο Στάμχαϊμ αποφάσισε το θάνατό του.
Ο Μύλερ είχε συμβιβαστεί στην απομόνωση. Δεν ήθελε να αγωνι­
στεί, γιατί, στη διαδικασία ανάπτυξης της επαναστατικής πολιτικής, δεν
είναι δυνατόν με πρόθεση το ξεσκέπασμα αυτού του κράτους, να τρέ­
φεις ελπίδες ότι μπορείς μη βίαια, με τα μέσα της δημόσιας διαμαρτυ­
ρίας να κατακτήσεις κάτι άλλο εκτός από διαφοροποιημένους όρους α­
γώνα. Ασφαλώς η δημόσια διαμαρτυρία μπορεί να προστατέψει σε μια
συγκεκριμένη κατάσταση τη ζωή ενός αγωνιστή, όμως δεν μπορεί να
ακυρώσει την πρόθεση της Ομοσπονδιακής Εισαγγελίας να μας εξο­
ντώσει. Για το σκοπό αυτόν της λείπει η απαιτούμενη δύναμη. Αυτό
που αξίζει να επιβάλλουμε στη συγκεκριμένη φάση του αγώνα είναι αυ­
τό που συμβαίνει να συμβαίνει δημόσια. Ώστε ο φασισμός, που κρύβε­
ται πίσω από το προσωπείο του κράτους-δικαίου κι αποκαλύπτεται ό­
ποτε θεωρεί ότι είναι η κατάλληλη ευκαιρία, να γίνει ευδιάκριτος ως η
ουσία της ιμπεριαλιστικής πολιτικής.
Όμως ο Μύλερ νοιάζεται πιο πολύ για το τομάρι του -και μ' αυτό η
έννοια του προδότη αποκτά την πλήρη σημασία τη ς- παρά για τους 1199
ραρ «Αυτό συντρόφους, τη ζωή των αγωνιστών, τον αγώνα, και φυσικά όπως όλοι
ήταν για μας οι προδότες, δεν λέει: «Εγώ θέλω να ζήσω με κάθε τίμημα», αλλά: «Ο
Απελευθέρω ση» λαός θέλει να ζήσει με κάθε τίμημα». Φυσικά δεν μπορεί να πει πια, ό­
πως εμείς και ο καθένας που αγωνίζεται, τα λόγια του Λένιν: «Το κρά­
τος είναι η ενσάρκωση του γυμνού τρόμου», αλλά είναι αναγκασμένος
να λέει: «ο Αντρέας είναι κ.ο.κ.», ή να λέει: «η ΚΑί είναι κ.ο.κ.», είναι ανα­
γκασμένος να αντιστρέφει πλήρως τα γεγονότα.
Έβλεπε τον αγώνα ως εμπόρευμα. Νόμιζε ότι θα μπορούσε να χρη­
σιμοποιήσει τη Ι*ΑΡ για να κάνει πραγματικότητα αυτό που επεδίωκε: να
βγει έξω σπουδαίος, να ανέλθει στην ιεραρχία του ιμπεριαλισμού, κάτι
που δεν είναι εφικτό στη ΛΑΡ, γι' αυτό και κάθεται τώρα εκεί: στην παγί­
δα της προδοσίας του ως εργαλείο του κράτους, μια αξιοθρήνητη φι­
γούρα σε πορεία φυγής από την ιστορία του που τον ξεπέρασε, ως
«καημένο αγόρι», μια διατύπω ση με την οποία σε σχόλιό του το
«Στερν» απέδωσε ολοκληρωμένα τη σχέση της κυρίαρχης τάξης προς
έναν από τους υπηρέτες της.
Η διαδικασία του αγώνα στο αντάρτικο προλεταριοποιεί τους αγω­
νιστές, τους κάνει ίσους. Καταργεί ακριβώς αυτό: τα αντανακλαστικά
του ανταγωνισμού, του οπορτουνισμού, της υποταγής σε «αυθεντίες»
που δεν υπάρχουν στο αντάρτικο, τη συμμόρφωση με σκοπό το προ­
σωπικό όφελος, στο αντάρτικο ο κάθε αγωνιστής έχει κύρος. Το τελευ­
ταίο προκύπτει από τη διαδικασία προλεταριοποίησης, την ανάπτυξη
της συλλογικής συνείδησης ως ατομική συνείδηση του καθενός, το αί­
σθημα ευθύνης του καθενός για το Όλον. Σύμφωνα με τη διατύπωση
ενός φυλακισμένου Τουπαμάρος:
«Ο μικροαστός είναι αυτάρεσκος. Ζητούμενη είναι η δημιουργία αί­
σθησης εξάρτησης του αγωνιστή από την ομάδα, η συνείδηση ότι ο ί­
διος μόνος του δεν μπορεί να κατορθώσει πολλά, ότι οι άλλοι τού είναι
απαραίτητοι. Αυτό αποκαλείται προλεταριοποίηση, επειδή το αίσθημα
που δημιουργείται με αυτό τον τρόπο είναι χαρακτηριστικό για κάποιον
εργάτη. Ο τρόπος της καπιταλιστικής παραγωγής γεννά στον εργάτη
μια συνείδηση εξάρτησης από τους άλλους εργάτες. Ξέρει ότι το προϊ­
όν του δεν είναι αποτέλεσμα της ατομικής του προσπάθειας, αλλά αυ­
τό μιας κοινής προσπάθειας.
Αυτό που πρέπει να γίνει κατανοητό σε κάποιον νέο που εντάσσεται
στο κίνημα, και είναι γενικώς πολύ δύσκολο, είναι ότι η επανάσταση συ­
ντελείται αδιάκοπα σε χώρους ασήμαντους' ότι τα περισσότερα γεγο­
νότα είναι μάλλον ανιαρά και χωρίς μεγαλείο. Ένας αγωνιστής που έχει
κατανοήσει αυτό ίσως έχει αντιληφθεί και την ουσία».
Ηγεσία, κατά τη δική μας έννοια, αυτό που είναι και οφείλει να είναι,
είναι η ικανότητα μετάδοσης του συγκεκριμένου, της πρακτικής έννοιας
της κατάστασης και η ικανότητα μετασχηματισμού της: ο καθορισμός
των στόχων και η μετάδοσή τους στη δομή της μαχόμενης ομάδας,
στην οργάνωση. Ηγεσία είναι αυτό που κάνει την ομάδα να είναι αυτό
που θέλει να είναι: αντάρτικο πόλης, πράγμα που γίνεται μόνο στο βαθ-
2001 μό που δρα, αγωνίζεται. Με αυτή την έννοια στόχος της ηγεσίας μπορεί
να είναι μόνο να μην είναι πια αναγκαία η ίδια διαμέσου της ανάπτυξης Ντοκουμέντα
της αυτονομίας του αγωνιστή μέσα σε μια συλλογική διαδικασία.
Ο Μύλερ -όπως και το κράτος- έβαλε τον Αντρέας στο κέντρο των
δόλιων επινοήσεων του εναντίον μας και τον μισεί περισσότερο, γιατί ο
Αντρέας είναι εκείνος από την ομάδα που ενσαρκώνει, δηλαδή μεταδί­
δει, στο μέγιστο βαθμό αυτήν τη διαδικασία της συλλογικότητας και της
προλεταριοποίησης στον αγώνα και για τον αγώνα και μ' αυτή την έν­
νοια καταπολεμά, κυρίως μέσα από τις διαδικασίες κριτικής και αυτοκρι­
τικής, τον ανταγωνισμό, τις εξουσιαστικές επιδιώξεις, την ανειλικρίνεια,
τον ετεροκαθορισμό και τη δουλοπρέπεια που προκύπτει από αυτόν.
Επειδή ο Αντρέας δεν ήταν ποτέ διατεθειμένος να αποδεχτεί ότι η
σχέση παροχής υπηρεσιών εν είδη μισθωτής εργασίας του Μ ύλερ
προς τη ΙϊΑΡ, μέσα απ' την οποία ξεγλίστρησε έρποντας ως προδότης,
θα 'πρεπε να 'ναι και η μοίρα του.
Δεν υπάρχει ο μαχητής που λύγισε. Αυτό είναι μια φιγούρα από τον
καμβά της αντεπαναστατικής στρατηγικής. Κανείς δεν μπορεί να λυγί­
σει εκείνον που δεν σταματάει να σκέφτεται και να αγωνίζεται. Πεθαίνει
από τα βασανιστήρια, όπως εκατοντάδες χιλιάδες στη Χιλή, τη Βραζι­
λία, την Ουρουγουάη, στο Ισραήλ και όπως ο Χόλγκερ, στον αγώνα ε­
ναντίον τους.
Η συγκρότηση του προδότη είναι μια δομή. Είναι η ιμπεριαλιστική
δομή της δουλοπρέπειας, του φιλοτομαρισμού και του φόβου που ση­
μάδεψαν τον καθένα στη διαδικασία κοινωνικοποίησής του στην οικογέ­
νεια, στο σχολείο, στη δουλειά του. Αυτή είναι ένα πρόβλημα. Μπορεί
να επιλυθεί μόνο στο πλαίσιο του αγώνα και μόνο συλλογικά στη διαδι­
κασία ανάπτυξης του αγώνα και της προλεταριοποίησης των αγωνι­
στών. Γεγονός, το οποίο καμώνεται πως δεν κατανοεί η νόμιμη αριστε­
ρά, που πλανάται στο ζήτημα της προδοσίας, για να ακολουθήσουν οι
αρχές ασφαλείας με την εργαλειοποίηση του Μύλερ ως «Μάρτυρα του
Στέμματος», δηλαδή ως Μάρτυρα Υπεράσπισης του Κράτους.
Αυτά που μπορεί να καταθέσει ο Μ ύλερ είναι η δομή της προδο­
σίας, η διαφθορά του συστήματος, που είναι αναγκασμένο στη διαδικα­
σία κατάρρευσής του να ακυρώνει δημόσια λόγω του αγώνα του α­
ντάρτικου το νομιμοποιητικό πλαίσιο το οποίο επικαλείται: προστασία
των αξιών, των θεμελιακών αρχών του κράτους-δικαίου και τίποτα άλ­
λο. Και σίγουρα υπέρ της πολιτικής μας. Γιατί αυτό που εμείς έχουμε να
πούμε είναι: η ελευθερία είναι δυνατή μόνο στον αγώνα για την απε­
λευθέρωση. Μόνο στον αγώνα εναντίον του ιμπεριαλισμού, δηλαδή ε­
ναντίον του ιμπεριαλιστικού κράτους, είναι δυνατός ο ανθρωπισμός.
Είναι αναγκαίο να αγωνιστούμε, επειδή δεν μπορεί να καταργηθεί δια­
φορετικά ο ανταγωνισμός που έγινε η βάση της υπερδομής του ιμπερια­
λισμού παρά με την επαναστατική βία με τη βιετναμέζικη έννοια του ό­
ρου, που σημαίνει μέσω της επίθεσης, της αδιάκοπης επίθεσης εναντίον
του συστήματος, η οποία τελικά το κλονίζει μέχρις ότου καταστραφεί.
Για καθετί αντιδραστικό ισχύει ότι δεν καταρρέει αν δεν το χτυπή­
σεις. I 201
 «Αυτό Και υπάρχει μόνο μια μορφή να οργανωθεί ο αγώνας - κι αυτή είναι
ήταν για μας 0 στρατός μέσα στις μητροπόλεις, το αντάρτικο πόλης, που παλεύει
Απελευθέρω ση» μα ζί με τους απελευθερωτικούς στρατούς των λαών του Τρίτου Κό­
σμου. Ως τμήμα των απελευθερωτικών αγώνων στη διαδικασία των
παγκόσμιων επαναστάσεων, και υπάρχει μόνο μια ελπίδα: ο αγώνας.
Αυτό είναι που εμείς έχουμε να πούμε στο ζήτημα της προδοσίας που
προσωποποιείται στον Μύλερ. Δουλειά μας είναι να διαλύουμε τις σκό­
πιμες πλάνες.
Απελευθέρωση μέσω του ένοπλου αντιιμπεριαλιστικού αγώνα. Ζη­
τώ η (ΙΛΕ.
 > Αίτηση κλήτευσης των Σμιτ και Μπραντ στη δίκη, Ντοκουμέντα
29 Μαρτίου 1977

«Το πράγμα έχει τη μορφή αίτησης, γιατί διαφορετικά δεν θα ήταν εφι­
κτό να πούμε ούτε μια λέξη στο δικαστήριο. Στάμχαϊμ, 29.3.1977».

Προς
Εφετείο Στουτγάρδης, Τ.Κ. 7000
Αριθμός πρωτοκόλλου: 2 (Εφετείο Στγδ.) 1/74
Αιτούμαστε -να σημειωθεί για πρώτη φορά- την κλήτευση στο δι­
καστήριο των Μπραντ και Σμιτ ως επικεφαλών των κυβερνήσεω ν
Μπράντ/Σέελ και Σμιτ/Γκένσερ, για να αποδείξουμε ότι
1. Από το 1972 η RAF καταδιώκεται με μια αντισυνταγματική και ε­
χθρική προς το σύνταγμα αντίληψη διεξαγωγής αντεπαναστατικού πο­
λέμου που ανταποκρίνεται τεχνικά, μεθοδολογικά και οργανωτικά στα
διεθνή στάνταρ της αμερικανικής αντικατασκοπείας και η οποία
α) επιδιώκει, δια της καταστολής και της χειραγώγησης, την «ανο­
σοποίηση» (Μπραντ) της κοινωνίας εναντίον της θεμελιακής αντικαπι-
ταλιστικής αντιπολίτευσης και η οποία
6) μέσα από μια σύνθετη στρατηγική πολιτικών, οικονομικών, στρα-
τιωτικοπολιτικών και νομικών πρωτοβουλιών, στοχεύει στην ενοποίηση
των μηχανισμών της «εσωτερικής και εξωτερικής ασφάλειας» και των
κρατικών συστημάτων επεξεργασίας δεδομένων του ΝΑΤΟ, για να θε-
σμοποιήσει τη μόνιμη εμπλοκή της αμερικανικής εξωτερικής πολιτικής
στις εσωτερικές υποθέσεις των δυτικοευρωπαϊκών χωρών, η οποία
γ) έχει ως άμεσο στόχο να εξουδετερώσει και να αφανίσει τις κο­
μουνιστικές και ριζοσπαστικές ομάδες αντίστασης που οργανώθηκαν
και εξοπλίστηκαν στην παρανομία μετά τη διάλυση της νόμιμης αντιπο­
λίτευσης στον πόλεμο του Βιετνάμ με σκοπό να αγωνιστούν εναντίον
της αμερικανικής στρατηγικής απέναντι στο Νότο, στην Ανατολή και
στους εργάτες της Δυτικής Ευρώπης, η οποία καθοδηγεί ευθέως την ε­
σωτερική και εξωτερική πολιτική της ΟΔΓ.
2. Για τη χάραξη αντιαντάρτικης στρατηγικής, έλαβαν χώρα διαβου­
λεύσεις με αμερικανικές υπηρεσίες και στις κρίσιμες συνεδριάσεις της
αντεπαναστατικής επιχείρησης περιλαμβάνονταν
- το επιτελείο του ανώτατου στρατιωτικού διοικητή των ΗΠΑ στην
ΟΔΓ,
- Αμερικανοί κυβερνητικοί αξιωματούχοι, διπλωμάτες και υπάλληλοι
μυστικών υπηρεσιών,
- η Γενική Γραμματεία του ΝΑΤΟ στις Βρυξέλλες και
- η Επιτροπή Δράσης του NATO (Action Committee/AC-46) στην ο­
ποία από τα 1971172 είναι ενσωματωμένο το ηγετικό κλιμάκιο των υπη­
ρεσιών πληροφοριών της ΟΔΓ, και
- η έκθεση για την ψυχολογική άμυνα στο 3ο επιτελικό τμήμα του
αρχηγείου των ενόπλων δυνάμεων.
3. Ειδικές αμερικανικές μονάδες αντικατασκοπείας επιχειρούν στην 1203
raf « A uto μεταξύ αυτών οι επίσημα από τον Αύγουστο του 1975 καταχώρι­
Ο Δ Γ,
ζ α ν για μας σμένοι ως ναυτικοί ακόλουθοι της αμερικανικής πρεσβείας στο Μπαντ
Α πελευθέρω ση» Γκόντεσμπεργκ ειδικοί για «ενέργειες αντιποίνων, π.χ. απαγωγές».
4. Με τη συνδρομή υπηρεσιών αντικατασκοπείας στο Ευρωπαϊκό
Συμβούλιο, στη συνδιάσκεψη των υπουργών Εσωτερικών και Δικαιοσύ­
νης και των αντίστοιχων πολιτικών και στρατιωτικών οργανισμών του
ΝΑΤΟ επετεύχθη μια συναίνεση στην επικράτηση της οποίας συμμετεί­
χε ενεργά η ΟΔΓ.
5 α) Στο πλαίσιο της αντίληψης της αντιανατρεπτικής δράσης με
πρωτοβουλία της κυβέρνησης και του στρατού των ΗΠΑ, επιβλήθηκαν
μέσω της ΟΔΓ αρχικά διμερείς συμφωνίες με τα δυτικοευρωπαϊκά κρά­
τη, στη συνέχεια εντός των στρατιωτικών και πολιτικών ευρωπαϊκών
μεταοργανισμών-του ΝΑΤΟ και της ΕΟΚ- η συγκρότηση ειδικών μονά­
δων που θα δρουν σύμφωνα με ένα ενιαίο δόγμα και με ενιαίες τακτι­
κές και στρατηγικές απόψεις και
β) σε συνεργασία με αμερικανικές υπηρεσίες σχεδιάστηκαν και
συγκροτήθηκαν στην ΟΔΓ οι ειδικές αντιτρομοκρατικές μονάδες -GSG
9, MEK στη Βάδη-Βυρτεμβέργη, SEK κ.ο .κ .- και ο μετασχηματισμός
της Ομοσπονδιακής Συνοριακής Ασφάλειας σε Ομοσπονδιακή Αστυ­
νομία.
6. Ηγετικά και εκτελεστικά στελέχη αυτών των μονάδων εκπαιδεύ­
τηκαν σε αμερικανικές Ειδικές Σχολές Πολέμου στις ΗΠΑ από το στρατό
και τις μυστικές υπηρεσίες στη στρατηγική και την τακτική διεξαγωγής
του αντιανατρεπτικού πολέμου και εκεί έλαβαν ειδική εκπαίδευση στη
χρήση τεχνικών ψυχολογικού πολέμου, στην οποία περιλαμβάνονται ε­
πιστημονικά αναπτυγμένες μέθοδοι χειραγώγησης της μαζικής ενημέ­
ρωσης και διαμόρφωσης της κοινής γνώμης.
7. Στο πλαίσιο της αντιανατρεπτικής δράσης αποφασίζονται και κα­
θοδηγούνται κεντρικά καμπάνιες στα ΜΜΕ σύμφωνα με τις στρατηγικές
των επιχειρήσεων ψυχολογικού πολέμου και μεθοδεύτηκαν σε συνδυα­
σμό με τη δίωξη και τις δίκες η διασπορά ψευδών ειδήσεων όπως
α) η RAF σχεδίαζε δήθεν να πυροδοτήσει τρεις βόμβες στο κέντρο
της Στουτγάρδης (Ιούνιος '72),
β) η RAF σχεδίαζε δήθεν να επιτεθεί με ρουκέτες σε γεμάτα στάδια
κατά τη διάρκεια του Παγκόσμιου Κυπέλλου Ποδοσφαίρου (καλοκαίρι
'74),
γ) η RAF σχεδίαζε δήθεν να μολύνει το νερό κάποιας μεγαλούπολης
(καλοκαίρι '74),
δ) η RAF είχε δήθεν κλέψει αέρια μουστάρδας και σχεδίαζε να τα
χρησιμοποιήσει (καλοκαίρι '75),
ε) το Κομάντο Χόλγκερ Μάινς ανατίναξε δήθεν το ίδιο το κτίριο της
πρεσβείας στη Στοκχόλμη (Απρίλιος '75),
στ) υπήρχαν δήθεν «εντάσεις» εντός της ομάδας των κατηγορού­
μενων (Φεβρουάριος '72 μετά το θάνατο της Ούλρικε Μάινχοφ),
ζ) η RAF σχεδίαζε δήθεν να εισβάλει σε παιδική χαρά και να πάρει ο-
2 0 4 1 μήρους παιδιά (Μάρτιος ' 77),
 η) η RAF σχεδίαζε δήθεν επιθέσεις σε πυρηνικά εργοστάσια και χρήση Ντοκουμέντα
πυρηνικών, χημικών και μικροβιολογικών όπλων (από Ιανουάριο '76),
θ) η RAF σχεδίαζε δήθεν να μολύνει τη λίμνη της Κονσταντίας με πυ­
ρηνικά απόβλητα (Σεπτέμβριος '75),
και προβοκάτσιες μυστικών υπηρεσιών όπως
ι) βομβιστικές επιθέσεις στους κεντρικούς σιδηροδρομικούς σταθ­
μούς (Βρέμη Δεκέμβριος '74, Αμβούργο Σεπτέμβριος '75, Νυρεμβέργη,
Αουγκσμπουργκ, Μόναχο, Κολονία)
κ) βομβιστικές ή και εμπρηστικές επιθέσεις στους διορισμένους από
το δικαστήριο συνηγόρους Λάνγκνερ στο Αμβούργο (19 Ιουνίου 1976)
και Πέτερς στο Ντύσελντορφ (16.2.77)1 με σκοπό
«να αποκόψουμε κάθε αλληλεγγύη σε αυτές τις ομάδες, προ παντός
να τις απομονώσουμε από οποιεσδήποτε άλλες ριζοσπαστικές απόψεις
μπορεί να υπάρχουν σε αυτή τη χώρα εναντίον μας. Αυτή είναι μια από
τις σημαντικότερες αποστολές μας». (Έμκε, συντονιστής των μυστικών
υπηρεσιών ως υπουργός Επικρατείας, Βουλή, 7.6.72)
«.. .να αποξηράνουμε το βάλτο -και το λέω πολύ σκληρά- απ' τον ο­
ποίο άνθισαν τα βλαστάρια της συμμορίας Μπάανχερ-Μάινχοφ». (Κολ,
τηλεοπτική συνέντευξη 25.4.75)
«...να χαράξουμε... μια βαθιά, μη διφορούμενη, σαφή διαχωριστική
γραμμή ανάμεσα στα μέλη αυτής της συμμορίας και σε όλη χην υπό­
λοιπη κοινωνία...» (Κάρστενς, κοινοβουλευτικός εκπρόσωπος της CDU,
στις 25.4.75 οτη Βουλή)
« ... το ζήτημα είναι -θα το πω- η διείσδυση στις ομάδες των συ-
μπαθούντων» (Σμιτ, κυβερνητική ανακοίνωση 13.3.75)
«Οι ενέργειες κατά της RAF πρέπει να εκτυλίσσονται πάντα με τέτοιο
τρόπο ώστε να αποκόβονται οι θέσεις των συμπαθούντων». (Χέρολντ,
Αρχηγός της Ομοσπονδιακής Εγκληματολογικής Υπηρεσίας στη συνδιά­
σκεψη των Υπουργών Εσωτερικών, Ιανουάριος '72)
« ... να ερεθίσουμε το δίκτυο των νευρώνων του αντιπάλου και στη
συνέχεια να τους επιτεθούμε, να τους παραλύσουμε, να τους εξουδε­
τερώσουμε με στοχευμένα μέτρα» (Χέρολντ, Φόρουμ Έσσης, Μάιος
1975) και
λ) ο σχεδιασμός και η εφαρμογή αυτών των εκστρατειών ανταπο­
κρίνονται στις καθορισμένες κατευθύνσεις της Έκθεσης της ISC (Σ.τ.Μ .:
Διεθνής Μόνιμη Επιτροπή του ΝΑΤΟ) του Μαΐου 1975 για το νατοϊκό
χώρο που μιλούσε για «αποκοπή, απομόνωση και εξάλειψη» των παρά­
νομων ομάδων.
8. Στο πλαίσιο της αντιανατρεπτικής δράσης η Δικαιοσύνη δεν μπαί­
νει στη μάχη σύμφωνα με το καθήκον που αξιώνει το σύνταγμα, δεν εί-

1. Εναντίον του Λάνγκνερ για να εξουδετερώσουν την κατάθεση της Μάργκριτ

Σίλερ κατά του Μάρτυρα του Στέμματος Μύλερ λίγο προτού ο τελευταίος κά­
νει την εμφάνισή του στο Στάμχαϊμ. Και εναντίον του Πέτερς για να δυσφημή­
σουν τα κρίσιμα αποδεικτικά αιτήματα της υπεράσπισης στο Ντύσελντορφ και
ως εργαλείο για την παραδειγματική δίωξη σε βάρος του Κρουαοάντ. I 205
raf «Αυτό ναι τρίτη εξουσία και ανεξάρτητη, αλλά δρα σαν στεγανή βαθμίδα που
ήταν για μας βρίσκεται κάτω από τις ντιρεκτίβες της κυβέρνησης και υπόκειται σε έ-
Απελευθέρω ση» ναν ευρ ύ σχεδιασμό στο πλαίσιο της αντικατασκοπείας μέσω ενός

πλέγματος ειδικών δικαστηρίων και ειδικών τμημάτων των εισαγγελιών

στην διάρθρωση, τη καθοδηγητική στελέχωση και τον ιδεολογικό επη­
ρεασμό των οποίων συμμετέχουν άμεσα ο ομοσπονδιακός εισαγγελέας
και η Κρατική Ασφάλεια.
9) Για το σκοπό αυτό
α) στη συνέντευξη τύπου στην έδρα της ομοσπονδιακής εισαγγε­
λίας της Καρλσρούης θεσμοθετήθηκε ένα δίκτυο δημοσιογράφων της
κρατικής ασφάλειας που έχει ως σκοπό να καλύπτει την εξέλιξη των δι­
κών μέσω μιας ομογενοποιημένης πληροφόρησης
β) καταβλήθηκε προσπάθεια μέσω διασκέψεων με τους διευθυντές
των εφημερίδων να δομηθεί η πληροφόρηση για τις δίκες σύμφωνα με
τη γραμμή του γενικού ομοσπονδιακού εισαγγελέα «να περιοριστούν οι
δημοσιογράφοι στο έργο του διαμεσολαβητή ανάμεσα στην αστυνο­
μία, την εισαγγελία και στο λαό» (Μπούμπακ στην τηλεοπτική εκπομπή
Kennzeichen D, 6.5.75).
10. Οργανώθηκε και καθοδηγήθηκε η προκαταβολική καταδίκη των
κρατουμένων μέσω της διασποράς ψευδών ειδήσεων, συκοφαντιών,
φημών και της δημοσιοποίησης εγγράφων της δίκης σύμφωνα με τις
μεθόδους των επιχειρήσεων ψυχολογικού πολέμου, και για τον σκοπό
αυτόν
11. Η απαγγελία των κατηγοριών καθυστέρησε 3 Vi χρόνια και η
δίωξη εναντίον της RAF κατακερματίστηκε σε χωριστές δίκες που ορί­
στηκαν σύμφωνα με τις απόψεις της πολιτικής προπαγάνδας, και
12. Με μια συντονισμένη λήψη μέτρων
α) ψηφίστηκε νόμος για τον αποκλεισμό δικηγόρων, τον περιορισμό
του αριθμού των συνηγόρων σε τρεις και την απαγόρευση της συλλο­
γικής υπεράσπισης,
β) υποκινήθηκε και επιβλήθηκε ο αποκλεισμός των Κρουασάντ,
Γκρένεβαλντ και Στρέμπελε από τη δίκη του Στάμχαϊμ «την τακτικά ευ­
νοϊκότερη χρονική στιγμή» (Μπούμπακ),
γ) επαναστελεχώθηκαν μέσω μιας υποβολιμαίας πολιτικής προσω­
πικού τα πειθαρχικά των δικηγορικών συλλόγων σε Αμβούργο και
Φρανκφούρτη,
δ) διορίστηκαν υποχρεωτικοί συνήγοροι στην επιλογή των οποίων
συμμετείχε άμεσα η κατηγορούσα αρχή με στόχο να παρεμποδίσει μια
αποτελεσματική υπεράσπιση στη δίκη ή τουλάχιστον μια στοιχειώδη
προετοιμασία της, και
ε) παρακολουθούνταν οι συνομιλίες ανάμεσα στους κατηγορούμε­
νους και σε δικηγόρους της εμπιστοσύνης τους, καθώς και τα γρα­
φεία, τα σπίτια και τα τηλέφωνα των δικηγόρων με στόχο να παρει­
σφρήσουν σε πρωτοβουλίες της υπεράσπισης εντός και εκτός της δί­
κης και ότι με βάση τη γνώση που λάμβαναν υποκλέπτοντας τις συνο-
2061 μιλιές
 ΐ) επηρέασαν μαρτυρικές καταθέσεις ή αλλού κράτησαν μακριά α­ Ντοκουμέντα
παλλακτικούς μάρτυρες (Μύλερ, Σίλερ) και
Π) προσεγγίστηκαν φίλοι, γνωστοί και υπάλληλοι από δικηγόρους
των μυστικών υπηρεσιών με στόχο τον προσεταιρισμό τους (Βόλ-
φγκανγκ Πφάιφερ, Νατάσα Τοέρερ, Ίνγκριντ Ντόκτορς) και
στ) ο Κρουσάντ και ο Στρέμπελε φυλακίστηκαν σκόπιμα με στόχο να
αποτραπούν μια σειρά από διεθνείς συνεντεύξεις Τύπου τις οποίες εί­
χαν προετοιμάσει με σκοπό την ενημέρωση της δυτικοευρωπαϊκής κοι­
νής γνώμης για τις δίκες κρατικής ασφάλειας στην ΟΔΓ και την ευθύνη
της Ομοσπονδιακής Εισαγγελίας για το θάνατο του Χόλγκερ Μάινς και
του Ζίγκφριντ Χάουζνερ.
13. Συνεπεία της αποδεικτικής ανάγκης στη δίκη του Στάμχαϊμ σχε­
διάστηκε με πρωτοβουλία της Κρατικής Ασφάλειας ένας νόμος για
τους Μάρτυρες του Στέμματος σύμφωνα με τους όρους του Μύλερ, ο
οποίος έμεινε στα χαρτιά μετά την απόφανση της Ομοσπονδιακής Ει­
σαγγελίας ότι στο πλαίσιο της δικαιοσύνης κρατικής ασφαλείας δεν υφί­
σταται καμιά αναγκαιότητα για νομοθετική ρύθμιση, επειδή έμοιαζε α-
πλούσχερο να κατασκευάζει παράνομα Μάρτυρες του Στέμματος με
τη βοήθεια πρακτορικών μεθόδων.
14. Με υπόδειξη του γενικού ομοσπονδιακού εισαγγελέα παρακρα­
τήθηκαν από το Δικαστήριο του Αμβούργου τα πρακτικά της ομολογίας
του Μύλερ και ουγκαλύφθηκαν υπηρεσιακά με διαταγή απαγόρευσης
δημοσίευσης από τον υπουργό Δικαιοσύνης Φόγκελ, ώστε να γίνει δυ­
νατή η απαλλαγή του Μύλερ από την κατηγορία του φόνου, την οποία
ο τελευταίος είχε θέσει ως όρο για την κατάθεσή του στο Στάμχαϊμ.
15. Η Ομοσπονδιακή Εισαγγελία, που ως καθοδηγητικό όργανο συ­
ντονίζει τη δικαστική και κοινωνική αξιοποίηση των πρακτορικών ενεργει­
ών με την κυβερνητική πολιτική, ήταν εξ αρχής πληροφορημένη για τις
υποκλοπές και τα ουσιαστικά τους αποτελέσματα, και για την ακρίβεια
α) από τις αναφορές της Εθνικής Υπηρεσίας Πληροφοριών και της
Υπηρεσίας Προστασίας του Πολιτεύματος,
6) από την υποχρέωση ενημέρωσης της Κρατικής Ασφάλειας, ένα­
ντι της οποίας υφίσταται υποχρέωση ενημέρωσης των τοπικών υπηρε­
σιών ασφαλείας,
γ) από τις συζητήσεις εκτίμησης της κατάστασης που λαμβάνουν
χώρα μηνιαίως ανάμεσα στο γενικό ομοσπονδιακό εισαγγελέα και τους
επικεφαλής των τριών δυτικογερμανικών υπηρεσιών πληροφοριών.
16. Στο πλαίσιο της καταδίωξης και της προετοιμασίας των κύριων
δημόσιων ακροαματικών διαδικασιών
α) κρατούμενοι υποβλήθηκαν σε ανακριτικές μεθόδους ψυχικής,
φαρμακευτικής και σωματικής βίας με στόχο την απόσπαση πληροφο­
ριών,
β) εφαρμόστηκαν προγράμματα αισθητηριακής κατάρρευσης, απο­
μόνωσης με τη μορφή της ομαδικής απομόνωσης, πρόκλησης τεχνη­
τού στρες με το στόχο να καμφθούν ψυχικά και διανοητικά οι κατηγο­
ρούμενοι, I 207
^ «Αυτό γ) χα προγράμματα αυτά μέσω μιας απόλυτης επιτήρησης κάθε έκ-
ήταν για μας φράσης ζωής και επαφών των κρατουμένων μέσα στα κελιά τους, στις
Απελευθέρω ση» αίθουσες δικηγόρων και επισκεπτηρίων, αλλά και στα κλουβιά μέσα στα
οποία προαυλίζονται, αξιοποιήθηκαν και καθοδηγήθηκαν από ψυχία­
τρους και ειδικά εκπαιδευμένους υπαλλήλους της Κρατικής Ασφάλειας,
ενώ συντονίστηκε η σύλληψη, η αξιολόγηση και η περαιτέρω ανάπτυξη
αυτών των προγραμμάτων και μια ανταλλαγή των αποτελεσμάτων με
επιστημονικά ερευνητικά ιδρύματα - όπως π.χ. τον Τομέα Ειδικών
Ερευνών 14 του Πανεπιστημίου Αμβούργου-Επεντορφ,
δ) παραδειγματικά η τοποθέτηση της Ούλρικε Μάινχοφ και αργότε­
ρα των Ούλρικε Μάινχοφ και Γκούντρουν'Ενσλιν στη Νεκρή Πτέρυγα
των φυλακών Κολονίας-Οσεντορφ συνοδεύτηκε από ένα ερευνητικό
εγχείρημα της Πανεπιστημιακής Κλινικής του Αμβούργου («Πρότζεκτ
Α8: κοινωνική διαδραστικότηχα μέσα σε μια πρότυπη ασύμβατη ομαδι­
κή κατάσταση με ιδιαίτερο βάρος στην επιθετικότητα»), στο πλαίσιο
του οποίου προσομοιώθηκαν οι συνθήκες ζωής και διαδραστικότητας
των δύο κρατουμένων,
ε) ιδιαίτερα η Ούλρικε Μάινχοφ, εξαιτίας του ρόλου της στη χάραξη
κατευθύνσεων μέσα στην εξωκοινοβουλευτική αντιπολίτευση από την
εποχή του κινήματος κατά των πυρηνικών όπλων και λόγω του ρόλου
της μέσα στην οργάνωση, αμέσως μετά τη σύλληψή της υποβλήθηκε
με παρότρυνση της Ομοσπονδιακής Εισαγγελίας επί 8 μήνες μέσα στην
αισθητηριακά απομονωμένη πτέρυγα σε ψυχιατρικά βασανιστήρια με
σκοπό να καμφθεί και να ψυχιατρικοποιηθεί, και στη συνέχεια, όταν αυ­
τό το εγχείρημα σκόνταψε στη αντίσταση της ίδιας και των δικηγόρων
της, έγινε απόπειρα να καταστραφεί η συνείδησή της μέσω μιας επέμ­
βασης λοβοτομής στον εγκέφαλό της.
17. Η εισαγωγή της παραγράφου 231 α που δίνει τη δυνατότητα να
διεξάγεται στο μέλλον η δίκη με απόντες του κατηγορούμενους ύστερα
από μια μη δημόσια «διαδικασία ακρόασης» και οι ειδικοί νόμοι παρ.138
και παρ.146 που δίνουν τη δυνατότητα αποκλεισμού συνηγόρων με
βάση μια απλή υποψία, έχουν ως στόχο να μην αποκαλύπτονται αυτές
οι μέθοδοι των αρχών ασφαλείας.
18. Διατυπώσεις όπως
«να αντιδράσουμε ακραία»,
«στα όρια του κράτους-δικαίου»,
«με όλα τα μέσα»,
«να αφανίσουμε την οργάνωση»,
«σκληρότατη επέμβαση του κράτους που από θέση άμυνας δεν πρέ­
πει να δειλιάζει να σκοτώσει το ίδιο» (Σμιτ, κυβερνητική ανακοίνωση,
13.3.1975) εκφράζουν την απόφαση και τη συναίνεση σε ανώτατο κυ­
βερνητικό επίπεδο στο πλαίσιο της αντιανατρεπτικής δράσης για επιλεγ­
μένες και συγκαλυμμένες δολοφονίες μελών παράνομων οργανώσεων
στο εσωτερικό και στο εξωτερικό, καθώς και κρατουμένων στις φυλακές.
19. Ο θάνατος της Ούλρικε Μάινχοφ,
2081 του Χόλγκερ Μάινς,
 του Ζίκγφριντ Χάουζνερ και Ντοκουμέντα

του Ούλριχ Βέσελ

είναι αποτέλεσμα αυτής της απόφασης.
20. Για τη δραματουργία της χρονικής στιγμής του θανάτου της
Ούλρικε Μάινχοφ καθοριστικό ρόλο έπαιξαν
α) μια επικείμενη αντάρτικη ενέργεια για την απελευθέρωση των
κρατουμένων του Στάμχαϊμ, την οποία είχαν πληροφορηθεί οι υπηρε­
σίες πληροφοριών,
6) η ανταλλαγή των κρατουμένων στο Στάμχαϊμ για την οποία κατέ­
βαλε προσπάθειες η ΛΔΓ,
γ) η απεργία των τυπογράφων
δ) οι κατατεθειμένες λίγο νωρίτερα αιτήσεις προσκόμισης αποδείξε­
ων από τους κρατούμενους και οι κλήσεις μαρτύρων των πρώην με­
λών των αμερικανικών μυστικών υπηρεσιών Έιτζι, Πεκ, Όζμπορν, Τό-
μας, που είχαν ως θέμα
- την περιορισμένη κυριαρχία της ΟΔΓ έναντι των ΗΠΑ,
- τ η διείσδυση των αμερικανικών μυστικών υπηρεσιών σε κυβέρνη­
ση, κόμματα και συνδικάτα,
- τ ο ρόλο της ΟΔΓ στο πλαίσιο της αμερικανικής πλανητικής στρα­
τηγικής γενικότερα και ειδικότερα κατά τη διάρκεια του πολέμου στο
Βιετνάμ.
21. Η απόφαση να ριχτούν στη μάχη, παράλληλα με ολόκληρη την
κεντρικά καθοδηγούμενη από την Ομοσπονδιακή Εγκληματολογική
Υπηρεσία (ΒΚΑ) και τις ειδικές επιτροπές Αστυνομία, την Ομοσπονδιακή
Συνοριακή Φύλαξη (BCS), τις ειδικές μονάδες του στρατού, τα ΜΜΕ, και
η Δικαιοσύνη, τμήματα του αμερικανικού στρατού (δημοσιεύματα εφη­
μερίδων Στουτγάρδης 30.5.1972, 3.6.1972 και 5.6.1972), όλες οι γερ­
μανικές και αμερικανικές υπηρεσίες πληροφοριών και «όλες» ή «ακραί­
ες» μέθοδοι μυστικών υπηρεσιών στο πλαίσιο της διεθνούς καταπολέ­
μησης του αντάρτικου, καθώς και η δικαιολόγηση αυτής της επέμβα­
σης με την «υπεράνω νόμων κατάσταση έκτακτης ανάγκης», ορίζουν
τα μέτρα της κυβέρνησης κατά της οργάνωσης ως μια συγκαλυμμένη
πολεμική επιχείρηση που προσβάλει τα ανθρώπινα δικαιώματα, ενα­
ντίον της οποίας, καθώς παραγκωνίζεται το σύνταγμα της ΟΔΓ, η αντί­
σταση είναι νόμιμη.

I 209
ΒΑΡ « Α υ ΐό > Πρωτόκολλο της τελευταίας συνομιλίας
ήταν για μας με τον Αντρέας Μπάαντερ,
Απελευθέρω ση» 17 Οκτωβρίου 1977

Έ ν α ς υπάλληλος του υπουργείου Επικρατείας διεξάγει μια συζήτηση με

τον Αντρέας Μπάαντερ στην αίθουσα επισκεπτηρίων των φυλακών
Στουτγάρδης-Στάμχαϊμ. Στη συνέχεια κάνει την ακόλουθη καταγραφή:

« I.Αποστολή
Κατόπιν διαβούλευσης στο «Μικρό Επιτελείο Διαχείρισης Κρίσεων» στις
16.10.1977, ώρα 20.10, ο ομοσπονδιακός καγκελάριος μού έδωσε ε­
ντολή να συνομιλήσω στις 17.10 με τον Μπάαντερ. Σύμφωνα με ενη­
μέρωση που λάβαμε από την Ομοσπονδιακή Εγκληματολογική Υπηρε­
σία, νωρίτερα ο Μπάαντερ εξέφρασε επανειλημμένως την επιθυμία να
συνομιλήσει με τον υφυπουργό Σούλερ. Μια αρχικά προβλεπόμενη τη­
λεφωνική συνομιλία ανάμεσα στον υφυπουργό και τον Μπάαντερ, απ'
όσο γνωρίζω, δεν πραγματοποιήθηκε. Η αποστολή μου κινούνταν στην
κατεύθυνση να πληροφορηθώ μέσα από μια ενδελεχή συζήτηση με τον
Μπάαντερ όσο το δυνατόν ακριβέστερα αυτό που θέλει να ανακοινώ­
σει στον υφυπουργό Σούλερ και δεν μπορεί να συζητήσει, όπως είχε πει
ο Μπάαντερ σύμφωνα με ενημέρωση της Ομοσπονδιακής Εγκληματο-
λογικής Υπηρεσίας, με κάποιον αστυνομικό.

2. Παρατηρήσεις για τις συνθήκες

και την πορεία της συζήτησης
Δεν είχα ξαναδεί ποτέ στο παρελθόν προσωπικά τον Μπάαντερ και ού­
τε είχα λάβει κάποια ειδική αναφορά με λεπτομέρειες από την πορεία
της ζωής του και τις αξιόποινες πράξεις για τις οποίες κατηγορείται. Γι'
αυτό, κατόπιν δικής μου παράκλησης, ο υπάλληλος της Ομοσπονδια­
κής Εγκληματολογικής Υπηρεσίας που με συνόδευε μου έκανε μια λε­
πτομερή ενημέρωση και με προετοίμασε για το γεγονός ότι ο Μπάα­
ντερ αυτή την εποχή είναι νευρικός και κάπως μπερδεμένος.
Δεν γνωρίζω αν ο Μπάαντερ είχε ενημερωθεί νωρίτερα για την άφι­
ξή μου, καθώς η επίσκεψη είχε προετοιμαστεί από την Ομοσπονδιακή
Εγκληματολογική Υπηρεσία. Σχημάτισα την εντύπωση ότι μάλλον δεν
είχε συμβεί κάτι τέτοιο.
Ο Μπάαντερ οδηγήθηκε μπροστά, δέχτηκε ένα σύντομο χαιρετισμό
από το γνωστό του υπάλληλο της Ομοσπονδιακής Εγκληματολογικής
Υπηρεσίας και πληροφορήθηκε ότι έχω εξουσιοδοτηθεί από τον υφυ­
πουργό Σούλερ να μιλήσω μαζί του. Ύστερα από ένα σύντομο διάστη­
μα δισταγμού, ο Μπάαντερ ξεκίνησε χωρίς περιστροφές τη συζήτηση.
Ο Μπάαντερ ήταν χλομός και έδειχνε, σε σχέση με φωτογραφίες που
θυμόμουν, πολύ γερασμένος. Η συζήτηση κράτησε περίπου 70 λεπτά'
2101 παρόντες σε όλη τη διάρκεια ήταν από απόσταση ο υπάλληλος της
 Ομοσπονδιακής Εγκληματολογικής Υπηρεσίας και ένας σωφρονιστικός Ντοκουμέντα
υπάλληλος. Σε όλη τη διάρκεια της συζήτησης ο Μπάαντερ ήταν πολύ
νηφάλιος και ευγενικός απέναντι μου, απεναντίας κάποιες σύντομες πα­
ρεμβάσεις του υπαλλήλου της Ομοσπονδιακής Εγκληματολογικής Υπη­
ρεσίας τις απέρριψε μάλλον αγενώς, ενώ μια φορά στράφηκε στον σω­
φρονιστικό υπάλληλο χαρακτηρίζοντάς τον γουρούνι που μεταχειρίζε­
ται άσχημα τους κρατούμενους.
'Ενα τσιγάρο που του πρόσφερε ο υπάλληλος της Ομοσπονδιακής
Εγκληματολογικής Υπηρεσίας το αρνήθηκε. Απ' όσο θυμάμαι, έστριψε
μόνος του κατά τη διάρκεια της συζήτησης πολλά τσιγάρα.
Μου φάνηκε εσωτερικά ταραγμένος, νευρικός και στον τρόπο που
μιλούσε εν μέρει δυσνόητος, επειδή σύμφωνα με την εντύπωσή μου εί­
χε δυσκολίες στην άρθρωση λόγω σωματικής καταπόνησης. Καθώς -ό­
πως προανέφερα- τον έβλεπα για πρώτη φορά, δεν έχω επαρκή ερεί­
σματα για το σε ποιο βαθμό παρέκκλινε η ψυχική και φυσική του κατά­
σταση από μια αντικειμενικά «φυσιολογική κατάσταση» ή από την κατά­
στασή του στο πρόσφατο παρελθόν. Κατά τη διάρκεια της συζήτησης
σχημάτισα την προσωπική εντύπωση ότι αυτά που κυρίως τον είχαν
καταβάλει εσωτερικά ήταν η παρατεινόμενη επί εβδομάδες αβεβαιότη­
τα για την απελευθέρωσή του και η εναλλαγή ελπίδας και απογοήτευ­
σης. Η υπόθεσή μου αυτή στηρίζεται προ πάντων στο γεγονός ότι οι α­
ναφορές του περιστρέφονταν πάντα γυρω από την απελευθέρωσή
του. Αφότου πληροφορήθηκα για την αυτοκτονία του, αναρωτιέμαι
φυσικά αν η εντύπωσή μου ήταν τόσο σωστή. Κοιτάζοντας και προς τα
πίσω, πιστεύω όλο και περισσότερο ότι η συντριπτική για εκείνον είδη­
ση της έκβασης της αεροπειρατείας στη Σομαλία πρέπει να επιδείνωσε
ακόμη πιο αποφασιστικά την ψυχική του κατάσταση.
Μετά τη συζήτηση, περίπου στις 16.00, ο συνοδός σωφρονιστικός
υπάλληλος παρενέβη σημειώνοντας ότι οι δύο ιερείς της φυλακής είχαν
προτείνει πριν από μερικές μέρες (;) μια συζήτηση στην Γκούντρουν
'Ενσλιν. Και πρόσθεσε ότι σήμερα η κυρία Ένσλιν συναίνεσε στην πιθα­
νότητα μιας τέτοιας συζήτησης.
Για να μην διαταράξω την ατμόσφαιρα της κουβέντας, δεν κρατού­
σα καθόλου σημειώσεις κατά τη διάρκεια της παρουσίας του Μπάα­
ντερ, τα όσα ουσιαστικά κατά την κρίση μου είχαν ειπωθεί τα κατέγρα­
ψα από μνήμης κατά στο ταξίδι της επιστροφής μου.
Κατόπιν παράκλησης του σωφρονιστικού υπαλλήλου, παρέμεινα
μετά τη συζήτηση ακόμη λίγα λεπτά κοντά στην αίθουσα του επισκε­
πτηρίου για την περίπτωση που κάποιος άλλος κρατούμενος εξέφραζε
επιθυμία συνομιλίας. Κάτι τέτοιο δεν συνέβη. Λίγο προτού αποχωρή­
σω, έριξα μια σύντομη ματιά από τον προθάλαμο στην πτέρυγα όπου
βρίσκονται συγκεντρωμένα τα κελιά των κρατουμένων της ομάδας
Μπάαντερ-Μάινχοφ. Δεν επιθεώρησα τα ίδια τα κελιά.
Αμέσως μετά την άφιξή μου στις φυλακές, είχα μια σύντομη ενημε­
ρωτική συνομιλία με το διευθυντή των φυλακών. Μετά το πέρας της
συνομιλίας, τον αποχαιρέτησα. Μέσα στις φυλακές ακόμη ερωτήθηκα 1211
raf «Αυτό τηλεφωνικά από τον εκπρόσωπο Τύπου του επικεφαλής της Ομοσπον-
ήταν για μας διακής Εγκληματολογικής Υπηρεσίας αν η συζήτηση απέδωσε νέες πλη-
Απελευθέρωσπ» ροφορίες. Του απάντησα αρνητικά και στη συνέχεια του τόνισα ότι α­
μέσως μετά την επιστροφή μου θα ενημέρωνα το ταχύτερο τον υφυ­
πουργό Σούλερ. Αυτό συνέβη γύρω στις 19.00.

3. Το περιεχόμενο της συζήτησης

Η συζήτηση περιστράφηκε ευρέως γύρω από τους πολιτικούς στόχους
και τις στρατηγικές της RAF σε σχετικά γενική μορφή. Κατά τη δική μου
οπτική δεν προέκυψαν νέες πληροφορίες. Οι ουσιαστικές του δηλώσεις
μπορούν να συνοψιστούν ως εξής:
- Εκείνοι, δηλαδή οι κρατούμενοι, ποτέ δεν θα ενέκριναν ούτε και
στην προκειμένη περίπτωση εγκρίνουν την τρομοκρατία με την έννοια
των τωρινών βάναυσων ενεργειών κατά αμάχων. Η κυβέρνηση θα πρέ­
πει να θεωρεί δεδομένο ότι η σημερινή 2η και 3η γενιά της RAF θα κλι­
μακώσει χωρίς αναστολές τη βίαιη δράση της. Οι Παλαιστίνιοι έχουν ε­
πηρεαστεί από τα γεγονότα στο Τελ Ζαατάρ και οι Γιαπωνέζοι ασκού­
σαν αυτή την εποχή ωμή τρομοκρατία χωρίς πραγματικό πολιτικό στό­
χο. Είναι ανοησία να πιστεύεται ότι καθοδήγησαν τις ενέργειες μέσα α­
πό τα κελιά.
- Η τότε αφορμή για τις δικές τους ενέργειες, η παροχή γερμανικής
υποστήριξης στους Αμερικανούς στον πόλεμο του Βιετνάμ θεωρεί ακό­
μη και σήμερα ότι επέβαλε τέτοιου είδους ενέργειες. Ωστόσο η οργά­
νωσή του διέπραξε και λάθη.
-Έ ρ ιξ ε στο τραπέζι το ζήτημα -χωρίς να εμβαθύνει περισσότερο-
του ποιον ωφελεί η υπ' ευθύνη του κράτους κλιμάκωση της τρομοκρα­
τίας και της βαναυσότητας' ίσως μάλιστα και κάποιοι να την επιθυμούν.
Σε κάθε περίπτωση θα γεννήσει ένα πλατύ παράνομο κίνημα που θα
συνδράμει τη RAF στην πορεία της προς την εξουσία.
- Αν εκείνοι, δηλαδή οι κρατούμενοι, είχαν αφεθεί νωρίτερα ελεύθε­
ροι, θα είχαν εμποδίσει σίγουρα την τωρινή αιματηρή εξέλιξη. Τώρα εί­
ναι αργά, ίσως πολύ αργά πια' όμως, παρ' όλα αυτά, πιστεύει ότι η ιδε­
ολογική επιρροή που ασκούν στους σημερινούς τρομοκράτες μπορεί
να τους βγάλει από το λάθος δρόμο. Ωστόσο, ο κόσμος που δρα τώρα
τού είναι ελάχιστα έως καθόλου γνωστός.
- Μετά την απελευθέρωσή τους εννοείται ότι θα τηρήσουν την υ­
πόσχεσή τους να μην πραγματοποιήσουν άλλες επιθέσεις στην ΟΔΓ. Εί­
ναι κατηγορηματικός στο ότι φυσικά δεν πρόκειται να πραγματοποιή­
σουν βίαιες ενέργειες ούτε και στο εξωτερικό, παρά μόνο πολιτικά εγ­
χειρήματα' επί παραδείγματι, θεωρούν πολύ σπουδαία τα γεγονότα
που συνδέονται με την αίτηση έκδοσης του Πόλε στην Ελλάδα. Κάτι τέ­
τοιο κατανοεί ως πολιτικό εγχείρημα.
- Η ιδέα ότι κρατούμενοι μπορεί να πεθάνουν στις φυλακές αναφέρ­
θηκε μάλλον παρεμπιπτόντως από τον ίδιο και δεν συγκεκριμενοποιή-
212 I θηκε ουδόλως έναντι παλιότερων δηλώσεων.
 - Επαναλαμβάνω ότι ολόκληρη η επιχειρηματολογία του επικεντρώ­ Ντοκουμέντα

θηκε σχεδόν αποκλειστικά στην ιδέα της απελευθέρωσής τους.

Επέδειξα ευρύτατη συγκατάβαση και συνέβαλα κατ' ουσίαν στη συ­
ζήτηση με σύντομες συμπληρωματικές ερωτήσεις στα λεγόμενό του.
Στο τέλος τον διαβεβαίωσα ότι θα αναφέρω σήμερα κιόλας στον υ­
φυπουργό Σούλερ όσα διαμείφθηκαν μεταξύ μας».

1213
ΚΑΡ «Αυτό > Η ανακοίνωση τερματισμού της δράσης
ήταν για μας της Φράξιας Κόκκινος Σ τ ρ ο τ ό ς Μ , Μάρτιος 1998
Απελευθέρω ση»

Πριν από 28 χρόνια, στις 14 Μαΐου 1970, σε μια ενέργεια απελευθέρω­

σης κρατουμένου γεννήθηκε η Ι*ΑΡ. Σήμερα διακόπτουμε οριστικά αυτό
το εγχείρημα. Το αντάρτικο πόλης με τη μορφή της (ίΑΡ ανήκει πλέον
στην Ιστορία. Εμείς, δηλαδή όλοι όσοι ήμασταν οργανωμένοι μέχρι τέ­
λους στη ΙϊΑΡ, αναλάβαμε από κοινού την ευθύνη αυτού του βήματος.
Από αυτήν τη στιγμή εμείς -όπως και όλοι οι άλλοι που είχαν σχέση με
τη ΡΑΙ^- είμαστε πρώην μαχητές της ΚΑί.

Υπερασπίζουμε την ιστορία μας

Η ΛΑΡ ήταν η επαναστατική απόπειρα μιας μειοψηφίας -κόντρα στην
κυρίαρχη τάση αυτής της κοινωνίας- να συμβάλλει στην ανατροπή των
καπιταλιστικών συνθηκών. Χαιρόμαστε που ήμασταν τμήμα αυτής της
προσπάθειας.
Η λήξη αυτού του εγχειρήματος έδειξε ότι δεν κατορθώσαμε να πο­
ρευτούμε μέχρι τέλους αυτόν το δρόμο, αλλά δεν αναιρεί την αναγκαι­
ότητα και τη νομιμότητα της εξέγερσης. Η βΑΡ υπήρξε η απόφασή μας
να σταθούμε στο πλευρό όλων εκείνων, όπου γης, που αγωνίζονται ε­
νάντια στην κυριαρχία με στόχο την απελευθέρωση. Για μας αυτή η α­
πόφαση ήταν σωστή.
Τα εκατοντάδες συνολικά χρόνια φυλακής που επιβλήθηκαν στους
κρατούμενους της ΛΑΡ δεν κατάφεραν να μας εξαφανίσουν όπως επί­
σης και όλες οι υπόλοιπες προσπάθειες συντριβής του αντάρτικου. Η α­
πόφασή μας να συγκρουστούμε με την εξουσία ήταν συνειδητή. Υπήρ­
ξαμε υποκείμενο ικανό να αποφασίσει πριν από 27 χρόνια την ίδρυση
της ΙίΑΡ. Παραμείναμε υποκείμενο ικανό να την παραδώσει σήμερα
στην Ιστορία.
Το αποτέλεσμα μας αποδοκιμάζει. Όμως η Ι*ΑΡ -όπως και το σύνο­
λο της μέχρι τώρα αριστεράς- δεν είναι παρά ένα μεταβατικό στάδιο
στην πορεία της απελευθέρωσης.
Μετά το φασισμό και τον πόλεμο η (<ΑΡ έφερε κάτι νέο στην κοινω­
νία: το στοιχείο της ρήξης με το σύστημα και την ιστορική αναλαμπή της
συνειδητής αντιπαλότητας με τις συνθήκες μέσα στις οποίες οι άνθρω­
ποι βιώνουν δομικά την καταπίεση και την εκμετάλλευση και οι οποίες
δημιούργησαν μια κοινωνία όπου οι ίδιοι οι άνθρωποι συγκρούονται με­
ταξύ τους. Ο αγώνας μέσα σε αυτό κοινωνικό ρήγμα που σημάδεψε την
αντιπαλότητά μας ήταν απλώς ο πρόδρομος μιας απελευθέρωσης που
θα είναι πραγματικά κοινωνική: το ρήγμα ανάμεσα σε ένα σύστημα στο
οποίο το κέρδος είναι το υποκείμενο και ο άνθρωπος το αντικείμενο και
στον πόθο για μια ζωή χωρίς το ψεύδος και την εξαπάτηση αυτής της
χωρίς νόημα κοινωνίας. Βαρεθήκαμε να σκύβουμε, να είμαστε εξαρτή­
ματα της μηχανής τους, να μας κλοτσούν και να κλοτσάμε με τη σειρά
2 1 4 1 μας. Από την άρνηση στην επίθεση, στην απελευθέρωση.
Η ΠΑΡ γεννήθηκε από την ελπίδα για απελευθέρωση Ντοκουμέντα

Με εφόδιο τη γενναιότητα που ακτινοβολούσαν οι αντάρτες του Νότου

και του εσωτερικού των πλούσιων χωρών του Βορρά γεννήθηκε στις
αρχές της δεκαετίας του εβδομήντα η ΚΑΡ, ξεκινώντας με κίνητρο την
αλληλεγγύη έναν κοινό αγώνα με τα απελευθερωτικά κινήματα. Εκατομ­
μύρια άνθρωποι σε όλη την υφήλιο ανακάλυψαν μια ελπίδα και για τους
εαυτούς τους μέσα στους αγώνες της αντίστασης και της απελευθέρω­
σης. Ο ένοπλος αγώνας έγινε σε πολλά μέρη του κόσμου η ελπίδα για
την απελευθέρωση. Και στην ΟΔΓ ήταν δεκάδες χιλιάδες αυτοί που στά­
θηκαν αλληλέγγυοι με τον αγώνα των ένοπλων οργανώσεων του Κινή­
ματος 2 Ιούνη, των Επαναστατικών Πυρήνων, της ί*ΑΡ και αργότερα της
Κόκκινης Ζόρα. Η ΙίΑΡ γεννήθηκε ως αποτέλεσμα των συζητήσεων χιλιά­
δων ανθρώπων στην ΟΔΓ οι οποίοι στα τέλη της δεκαετίας του εξήντα
και στις αρχές της δεκαετίας του εβδομήντα καταπιάστηκαν σοβαρά με
τον ένοπλο αγώνα ως δρόμο που οδηγεί στην απελευθέρωση.
Η (*ΑΡ ξεκίνησε τον αγώνα εναντίον ενός κράτους που μετά την απε­
λευθέρωση από το ναζιστικό φασισμό δεν είχε κόψει τους δεσμούς του
με το εθνικοσοσιαλιστικό του παρελθόν.
Ο ένοπλος αγώνας ήταν η ανταρσία εναντίον μιας αυταρχικής κοι­
νωνικής οργάνωσης, εναντίον της εξατομίκευσης και του ανταγωνι­
σμού. Ήταν η ανταρσία για μια άλλη κοινωνική και πολιτιστική πραγμα­
τικότητα. Ο ούριος άνεμος των παγκόσμιων απελευθερωτικών πειρα­
μάτων ευνόησε την ωρίμανση μιας εποχής αποφασιστικού αγώνα που
δεν σεβόταν πια την ψευδοαντικειμενική νομιμοποίηση του συστήμα­
τος και επιδίωκε στα σοβαρά την υπέρβασή του.

1975-77
Με την κατάληψη της γερμανικής πρεσβείας της Στοκχόλμης το 1975
άνοιξε ένας κύκλος όπου η Ι^ΑΡ έριξε όλες τις δυνάμεις της για να απε­
λευθερώσει τους αιχμαλώτους της από τις φυλακές.
Φτάσαμε στην «Επίθεση του 1977», κατά τη διάρκεια της οποίας η
ΙΜ1απήγαγε τον Σλάιερ. Η βΑΡ έθεσε επί τάπητος το ζήτημα της εξου­
σίας. Ξεκίνησε μια ριζοσπαστική και αποφασιστική προσπάθεια να επι­
κρατήσει μια ανοιχτή αντιεξουσιαστική τοποθέτηση υπέρ της αριστε­
ράς. Αυτό ακριβώς ήθελε να αποτρέψει το κράτος. Το εκρηκτικό στοι­
χείο όμως -η κλιμάκωση της σύγκρουσης- προήλθε και από το φόντο
της γερμανικής ιστορίας: τη συνέχεια του κράτους-διαδόχου των ναζί
την οποία έπληξε η ΠΑΡ με την επιθετική στρατηγική της.
Ο Σλάιερ που ήταν στέλεχος των Ες-Ες κατά τη διάρκεια του ναζι-
στικού καθεστώτος, επανέκτησε πάλι, όπως και πολλοί άλλοι ναζί όλων
των κοινωνικών στρωμάτων, όλα τα αξιώματα και προνόμιά του. Στα­
διοδρομίες που ξεκίνησαν από τους ναζί έφτασαν μέχρι τα κυβερνητικά
αξιώματα της ΟΔΓ, τη Δικαιοσύνη, την αστυνομία, τις ένοπλες δυνά­
μεις, τα ΜΜΕ και τις κορυφές των μεγάλων επιχειρήσεων. 1215
καρ «Αυτό ο Σλάιερ πρόσφερε τις υπηρεσίες του στο σύμπλεγμα των ναζί και
ήταν για μας του κεφαλαίου για τη δημιουργία του ευρωπαϊκού οικονομικού χώρου
Απελευθέρωση» υπό γερμανική πρωτοκαθεδρία. Οι ναζί στόχευαν σε μια Ευρώπη στην
οποία δεν θα έπρεπε να υπάρχουν ούτε αγώνες ανάμεσα στους βιομη­
χανικούς εργάτες και στο κεφάλαιο, ούτε γενικότερα αντίσταση ενα­
ντίον του συστήματος τους. Οραματίζονταν την κατάργηση της ταξι­
κής πάλης, προσπαθώντας να ενσωματώσουν στη «λαϊκή κοινότητα»
τους γερμανόψυχους ή «γερμανοποιήσιμους» ως ωφέλιμο εργατικό
δυναμικό. Οι υπόλοιποι υποδουλώθηκαν στα κάτεργα της καταναγκα­
στικής εργασίας ή εξοντώθηκαν συστηματικά στα στρατόπεδα συγκέ­
ντρωσης.
Μετά την απελευθέρωση από το φασισμό των ναζί και το τέλος της
βιομηχανικής εξόντωσης ανθρώπων από τους ναζί, δεν ακολούθησε η
απελευθέρωση από τον καπιταλισμό. Ο Σλάιερ μετά το '45 δούλευε για
τους ίδιους οικονομικούς σκοπούς - στην εκσυγχρονισμένη τους μορ­
φή. Το εκσυγχρονιστικό άλμα επήλθε με το σοσιαλδημοκρατικό μοντέ­
λο της δεκαετίας του εβδομήντα. Ως πρόεδρος των βιομηχάνων συνέ­
χισε να δραστηριοποιείται για την οικοδόμηση ενός συστήματος περι­
στολής της κοινωνικής αντίστασης σύμφωνα με τους όρους του κεφα­
λαίου -π.χ. ομαδικές απολύσεις- και την ενσωμάτωσή της στο σύστη­
μα μέσω συλλογικών συμβάσεων κοινωνικής ασφάλισης. Και πάλι το
ζητούμενο ήταν κυρίως η ενσωμάτωση του γερμανικού τμήματος της
κοινωνίας η οποία άνοιξε το δρόμο στο κεφάλαιο για την επίταση της
εκμετάλλευσης των μεταναστών εργατών και, σε παγκόσμια κλίμακα,
για την ποδηγέτηση και το ξεζούμισμα των ανθρώπων του Νότου, κάτι
που εκεί οδήγησε σε μαζική λιμοκτονία.
Η συνέχεια του συστήματος που ενσάρκωνε ο Σλάιερ -στη δεκαετία
του εβδομήντα κατά την περίοδο του σοσιαλδημοκρατικού μοντέλου-
ήταν ένα ουσιαστικό στοιχείο της ανοικοδόμησης και της ανάπτυξης
της ΟΔΓ.
Ο απόλυτος καταναγκασμός σε συναίνεση σε όλα τα μέτρα του Επι­
τελείου Διαχείρισης Κρίσεων και η καταδίωξη κάθε κριτικής φωνής που
έφτανε μέχρι και την απόπειρα εξάλειψης του πολιτικού αντιπάλου - ό­
λα αυτά ήταν ακριβώς τα ίδια πρότυπα δράσης που εφάρμοσαν οι ναζί.
Οι ενέργειες της «Επίθεσης του 1977» έδειξαν με σαφήνεια ότι υ­
πάρχουν τόποι στην κοινωνία που δεν μπορούν να ενσωματωθούν και
να ελεγχθούν με κανένα τρόπο. Για πρώτη φορά ύστερα από την εξο-
λόθρευση της αντίστασης από τους ναζί, οι ενέργειες των οργανώσε­
ων του αντάρτικου πόλης μετά το '68 επανέφεραν ένα μη αφομοιώσι­
μο πλέον στοιχείο της ταξικής πάλης στη μεταφασιστική Δυτική Γερμα­
νία. Η απαγωγή του Σλάιερ όξυνε ουσιαστικά αυτή την όψη της ταξικής
πάλης. Τα κράτος δεν απάντησε σε καμιά περίπτωση πανικόβλητο, έτσι
όπως συχνά λέγεται σήμερα. Αντέδρασε με την καταστολή όλων των
εκφράσεων που δεν υποστήριξαν πλήρως τα μέτρα του κράτους έκτα­
κτης ανάγκης. Το κράτος απαίτησε την υποταγή του συνόλου των ΜΜΕ
2161 στη γραμμή του Επιτελείου Διαχείρισης Κρίσεων, την οποία τα περισσό-
τερα τήρησαν εκούσια. Όλα όσα δεν συμμορφώθηκαν απειλούνταν να Ντοκουμέντα
βρεθούν αντιμέτωπα με το σύστημα. Διανοούμενοι για τους οποίους ή­
ξεραν όλοι ότι δεν υποστήριζαν τη ΚΑΡ, αλλά εξέφραζαν την αντίθεσή
τους στην κατάσταση έκτακτης ανάγκης που επέβαλε το σύστημα, δεν
ήταν πια ασφαλείς απέναντι σε προπηλακισμούς και διώξεις. Τα στελέ­
χη του Επιτελείου Διαχείρισης Κρίσεων με πείρα εν μέρει από τη θητεία
τους στη Βέρμαχτ αντέδρασαν το '77 πάνω στο ίδιο καλούπι -αν και όχι
με την ίδια βαρβαρότητα- όπως οι ναζί για να αποτρέψουν ή να κατα­
πνίξουν τους αντικαπιταλιστικούς και αντιφασιστικούς αγώνες. Η κρατι­
κή πολιτική, τόσο επί εθνικοσιαλισμού όσο και το 1977, στόχευε στο να
μην αφήσει καθόλου χώρο πέρα από την αφοσιωμένη νομιμοφροσύνη
στο κράτος έκτακτης ανάγκης από τη μια πλευρά και την καταστολή α­
πό την άλλη.
Αφότου γινόταν ολοένα πιο ξεκάθαρο ότι το κράτος θα εγκατέλειπε
τον Σλάιερ στη τύχη του, φτάσαμε με έγκριση της ΜΕ, σε μια αντάρτι­
κη ενέργεια, την αεροπειρατεία πολιτικού αεροσκάφους στο πλαίσιο
της επιθετικής στρατηγικής, που αναπόφευκτα έδινε την εντύπωση ότι
η ΛΑΡ δεν κάνει πλέον διακρίσεις ανάμεσα στα κατώτερα και τα ανώτε­
ρα κοινωνικά στρώματα. Με αυτό τον τρόπο ήταν αδύνατο πια να ταυ-
τοποιηθεί η κοινωνικοπολιτική διάσταση του αγώνα σε μια δίκαιη από­
πειρα απελευθέρωσης των κρατουμένων από τα βασανιστήρια. Από τη
ρήξη με το σύστημα και την απόρριψη των κυρίαρχων συνθηκών αυ­
τής της κοινωνίας -κάτι που αποτελεί προϋπόθεση για κάθε επαναστα­
τικό κίνημα- είχαμε οδηγηθεί στη ρήξη με την κοινωνία.

Από τη δεκαετία του ’70 στη δεκαετία του '80

Η Ι*ΑΡ έριξε όλες της τις δυνάμεις στη διελκυστίνδα και υπέστη μια μεγά­
λη ήττα. Στη διαδικασία του αγώνα μέχρι τα τέλη της δεκαετίας του ε­
βδομήντα είχε αποδειχτεί ότι η απέμεινε μαζί με πολύ λίγους ακόμη
από το ξέσπασμα του '68. Πολλοί από το κίνημα του'68 αποσύρθηκαν
και αξιοποίησαν τις δυνατότητές τους για καριέρα μέσα στο σύστημα.
Η (*ΑΡ είχε κηρύξει τον απελευθερωτικό πόλεμο στην ΟΔΓ ως τμήμα
των παγκόσμιων αντ/ιμπεριαλιστικών αγώνων. Το 1977 αποδείχτηκε ό ­
τι δεν διέθετε ούτε την πολιτική ούτε τη στρατιωτική δύναμη ώστε να
είναι σε θέση να μπορεί να καθορίσει την κατάσταση μετά την αντίδρα­
ση που η ίδια είχε προκαλέσει - τον πόλεμο στο εσωτερικό.
Ήταν σωστό και δίκαιο να αξιοποιήσει την ιστορική συγκυρία στις
αρχές της δεκαετίας του εβδομήντα και να ανοίξει ένα νέο, άγνωστο
στις μητροπόλεις, κεφάλαιο σύγκρουσης ανάμεσα στον ιμπεριαλισμό
και στην απελευθέρωση. Η εμπειρία της ήττας του 1977 αποκάλυψε τα
όρια του παλιού σχεδίου αντάρτικου πόλης της (?ΑΡ. Η μόνη δυνατότη­
τα ήταν να αναπτυχθεί ένα νέο οχέδιο απελευθέρωσης.
Ο σχεδιασμός του Μετώπου της δεκαετίας του ογδόντα ήταν μια α­
πόπειρα σε αυτή την κατεύθυνση. 1-1βΑΡ αναζητούσε νέους δεσμούς
και ήθελε να θέσει τις βάσεις για έναν κοινό αγώνα με ριζοσπαστικά 1217
 «Αυτό τμήματα των κινημάτων αντίστασης που γεννήθηκαν προς τα τέλη της
ήταν για μας δεκαετίας του εβδομήντα. Ωστόσο το Σχέδιο του Μετώπου διατηρού-
Απελευθέρω ση» σε στην ουσία του τα βασικά χαρακτηριστικά του παλιού εγχειρήματος
της δεκαετίας του εβδομήντα. Η ένοπλη δράση παρέμεινε κεντρικό και
καθοριστικό στοιχείο ολόκληρης της επαναστατικής διαδικασίας που ο­
ριζόταν ως απελευθερωτικός πόλεμος.

Το αντιιμπεριαλιστικό μέτωπο της δεκαετίας του '80

Στις αρχές της δεκαετίας του ογδόντα υπήρξαν πολλοί αγώνες που
στρέφονταν κατά πολλών απάνθρωπων σχεδίων του συστήματος, αλ­
λά ταυτόχρονα ήταν και μια έκφραση αναζήτησης χειραφετημένων
μορφών ζωής. Ένα κοινωνικό ξέσπασμα που αναζητούσε «εδώ και τώ­
ρα» την αρχή μιας άλλης κοινωνικής πραγματικότητας.
Χιλιάδες άνθρωποι από τα διάφορα κινήματα βγήκαν στους δρόμους
τη δεκαετία του ογδόντα εναντίον αυτού που και η ϊϊΑΡ είχε στοχοποιή-
σει μετά το '79: τη στρατιωτικοποίηση της πολιτικής των κρατών του
ΝΑΤΟ η οποία θα του εξασφάλιζε τη δυνατότητα διεξαγωγής «ενάμισι»
πολέμου ταυτόχρονα - πόλεμο κατά της Σοβιετικής Ένωσης και ταυτό­
χρονα στρατιωτικές επεμβάσεις κατά απελευθερωτικών κινημάτων και
επαναστάσεων όπως της Νικαράγουας που είχαν καταφέρει να κάνουν
ένα βήμα για την απελευθέρωσή τους από τις δυτικές δικτατορίες.
Η βΑΡ εκκινούσε από τη βάση ότι σε αυτόν το νέο γύρο δεν θα έμενε
μόνη της. Το σχέδιο εμφορούνταν από την ελπίδα ότι τα συγκρουσιακό
τμήματα των διάφορων κινημάτων θα συμμετείχαν ατο κοινό μέτωπο.
Όμως αυτό το σχέδιο δεν περιείχε κανένα στοιχείο που να λαμβάνει υπ'
όψιν ότι στις δοσμένες συνθήκες μόνο μια μειοψηφία θεωρούσε ότι έχει
νόημα ένας αγώνας στο επίπεδο του πολέμου. Ο απελευθερωτικός α­
γώνας, του οποίου κεντρικό στοιχείο είναι αυτό του πολέμου, έχει νόη­
μα μόνο στην περίπτωση που υπάρχουν δυνάμεις μέσα στην κοινωνία
που είναι διατεθειμένες να τον υιοθετήσουν. Εάν υπάρχει μια ελπίδα ότι
θα διευρυνθεί - και αν βρίσκεται τουλάχιστον στο ριζοσπαστικό τμήμα
των κινημάτων.
Αλλά ακόμη κι αυτοί που στέκονταν αλληλέγγυοι -και δεν ήταν λί­
γοι- δεν συμμετείχαν στον αγώνα με αυτή την αντίληψη. Ο ανταρτοπό­
λεμος έχει ανάγκη από την οπτική της διεύρυνσης σε ένα νέο επίπεδο
αγώνα. Αυτή την υπαρξιακής αξίας ανάπτυξη του αντάρτικου δεν την
κατακτήσαμε ποτέ.
Η αντίληψη της Ι*ΑΡ που όριζε την ένοπλη δράση στο επίκεντρο του
αγώνα υποτιμούσε της διαδικασίες πολιτικής και αντικουλτούρας έξω
από τα όρια του πολιτικοστρατιωτικού αγώνα. Η υπέρβαση αυτής της
στρατηγικής κατεύθυνσης, που δεν ξέφυγε στη βασική της δομή από
το σχέδιο της δεκαετίας του εβδομήντα, θα μπορούσε να αποτελέσει
προϋπόθεση για ένα νέο επαναστατικό εγχείρημα. Το Μέτωπο δεν μπο­
ρούσε να είναι το νέο απελευθερωτικό εγχείρημα που θα καταργούσε
2181 το διαχωρισμό ανάμεσα στα κινήματα και το αντάρτικο.
 Τη δεκαετία του ογδόντα η βΑΡ θεωρούσε ότι η επίθεση στις κεντρι­ Ντοκουμέντα

κές δομές εξουσίας του ιμπεριαλισμού εμπεριείχε το στοιχείο της κοι­

νωνικής επανάστασης. Με αυτή την παράσταση η πολιτική γινόταν όλο
και πιο αφηρημένη. Οδηγούσε στη διάσπαση αυτού που είναι αδιαίρε­
το: του αντιιμπεριαλισμού και της κοινωνικής επανάστασης. Η αφετη­
ριακή θέση της κοινωνικής επανάστασης εξαφανίστηκε από τη θεωρία
και την πρακτική της ΙίΑΡ. Αυτό είχε ως συνέπεια ο προσανατολισμός
του αντιιμπεριαλιστικού Μετώπου να περιοριστεί στην αντιιμπεριαλι-
στική γραμμή. Η βΑΡ δεν ήταν πια διακριτή στο κοινωνικό ζήτημα. Κι
αυτό ήταν ένα θεμελιώδες λάθος.
Η υπαγωγή κάθε κοινωνικού και πολιτικού περιεχομένου στην αντιι-
μπεριαλιστική επίθεση κατά του «συστήματος συνολικά» παρήγαγε
ψευδείς διαχωρισμούς αντί μιας ενοποιητικής διαδικασίας. Και οδήγησε
σε μια ασάφεια σε συγκεκριμένα ζητήματα και περιεχόμενα του αγώνα.
Η επιρροή μας στην κοινωνία παρέμεινε περιορισμένη, καθώς εξα­
φανιζόταν σταθερά η πεποίθηση της επικράτησης που οτηριζόταν στη
δημιουργία μιας κοινωνικής συνείδησης η οποία θα διαρρήγνυε τη συ­
ναίνεση ανάμεσα στο κράτος και στην κοινωνία - κεντρικό στοιχείο κά­
θε επαναστατικής διαδικασίας. Αντ' αυτού η βΑΡ προσπάθησε να κλονί­
σει τη δομική κυριαρχία του κράτους εντείνοντας την επίθεση. Οι προ­
τεραιότητες μετατοπίστηκαν προς όφελος του στρατιωτικού στοιχεί­
ου. Αυτή η στάθμιση στη διαδικασία του αγώνα παρέμεινε σταθερή σε
όλη τη διάρκεια της δεκαετίας του ογδόντα και σφράγισε τον αγώνα
μας.
Πραγματοποιήσαμε επιθέσεις εναντίον των σχεδίων του ΝΑΤΟ και
μαζί με άλλες οργανώσεις του αντάρτικου της Δυτικής Ευρώπης επιτε­
θήκαμε εναντίον του στρατιωτικοβιομηχανικού συμπλέγματος του κε­
φαλαίου. Υπήρξε η προσπάθεια οικοδόμησης ενός δυτικοευρωπαϊκού
μετώπου αντάρτικου πόλης από τη γαλλική Αμεση Δράση, τις ιταλικές
Ερυθρές Ταξιαρχίες και εμάς.
Η Ι*ΑΡ επικεντρώθηκε στη δυναμική προώθηση των επιθέσεων-στο
μέτρο των δυνάμεων της- εναντίον των νατοϊκών σχεδιασμών και, με­
τά το '84, εναντίον της συγκρότησης των δυτικοευρωπαϊκών κρατών
σε ένα νέο μπλοκ ισχύος. Κι αυτό την οδήγησε να επικεντρωθεί στις δι­
κές της λιγοστές δυνάμεις και σ' εκείνες των αγωνιστών που βρίσκο­
νταν πολύ κοντά στη Ι*ΑΡ.
Η απόπειρα οικοδόμησης ενός κοινού μετώπου με άλλες οργανώ­
σεις της αντίστασης μετατράπηκε μάλλον σε στενό κορσέ παρά οδήγη­
σε σε μια πλατιά διεύρυνση. Γι' αυτόν το λόγο άλλωστε το Μέτωπο δια­
λύθηκε στα εξ ων συνετέθη αφού σπαταλιόνταν υπερβολικά μεγάλη ε­
νέργεια στην τήρηση της «σωστής» γραμμής. Μέσα σε αυτό το ασφυ­
κτικό πλαίσιο δεν μπορούσε να ξεδιπλωθεί καμιά πολιτική δυναμική.
Αντί ενός νέου ορίζοντα, που έμοιαζε να ανοίγεται μέσα στην πολυ­
μορφία της αντίστασης στις αρχές της δεκαετίας του ογδόντα, η πολι­
τική μας στην πορεία της δεκαετίας καθηλώθηκε από την ακαμψία και
τη στενότητα. I 219
βΑΕ «Αυτό Υπήρξε μια μεγάλη απόκλιση ανάμεσα στη διαθεσιμότητα των μα-
ήταν για μας χητών της βΑΡ να τα δώσουν όλα στη σύγκρουση και την ταυτόχρονη
Απελευθέρω ση» δυστοκία στην αναζήτηση νέων ιδεών για την απελευθερωτική διαδικα­
σία. Από αυτή την άποψη πάρθηκαν ελάχιστα ρίσκα.
Εκείνη την εποχή -το σχέδιο της δεκαετίας του ογδόντα ήταν λίγων
ετών- υπήρξε και μια εξέλιξη στη δική μας πλευρά που προσδιορίστηκε
από μια, ορισμένες φορές, επιδεικτικά υπολογιστική άσκηση πολιτικής
που τελικά πράγματι δεν ήταν τίποτα παραπάνω από μια «ψυχρή πολι­
τική» που απείχε πολύ απ' όλα όσα είναι η απελευθέρωση.
Παρ' όλα αυτά ήταν μια εποχή κατά την οποία η βΑΡ και οι κρατού­
μενοι της ΙΙΑΡ περνώντας μέσα από δυσχέρειες και ήττες απέδειξαν με
την αποφασιστικότητά τους ότι είχαν παραμείνει άφθαρτοι στην πορεία
της ιστορίας και επέμεναν σταθερά στο όραμα της αλλαγής των συν­
θηκών κόντρα στις βουλήσεις της εξουσίας. Αυτό δημιούργησε ελπίδες
και σε άλλους και προσέλκυσε πολλούς, αφού ο αγώνας για τη συλλογι­
κότητα και την αλληλεγγύη των αγωνιστών ερχόταν σε σύγκρουση με
την εξατομίκευση και την αποξένωση μέσα στην κοινωνία. Ο αγώνας
των κρατουμένων εναντίον της απομόνωσης και υπέρ της συμβίωσής
τους, ο αγώνας τους για αξιοπρέπεια και ελευθερία εμπεριείχε κάτι το
οποίο ποθούσαν και άλλοι και με το οποίο μπορούσαν να ταυτιστούν
πολλοί. Η συνεπής και η ασυμβίβαστη στάση της ΙίΑΡ και των κρατου­
μένων ενάντια στην εξουσία συγκρούστηκε με κάθε απόπειρα των κυ­
ρίαρχων να τσακίσουν τους αγώνες για μια διαφορετική ζωή.

Εμείς που στην πλειοψηφία μας οργανωθήκαμε αργότερα

στη Ρ Α Ρ ..
... ήρθαμε εδώ με την ελπίδα να επαναπροσδιορίσουμε τον αγώνα μας
σύμφωνα με τις διαφοροποιημένες συνθήκες μετά τις παγκόσμιες ανα­
τροπές που είχαν συντελεστεί. Επιζητούσαμε τις αλλαγές στον απελευ­
θερωτικό αγώνα, ένα νέο δρόμο όπου θα κατορθώναμε να συναντη­
θούμε μαζί με άλλους. Και πιστεύαμε ότι ανακαλύψαμε κάτι από εκεί­
νους που είχαν ξεκινήσει τον αγώνα πριν από εμάς, που είχαν πεθάνει ή
βρίσκονταν στις φυλακές.
Ο αγώνας στην παρανομία ασκούσε μεγάλη έλξη πάνω μας. θέλα ­
με να υπερβούμε τα όριά μας και να απελευθερωθούμε απ' όλα όσα
μας κρατούν στο σύστημα.
Ο ένοπλος αγώνας στην παρανομία δεν ήταν πλέον για μας η μονα­
δική δυνατή και αναγκαία διαδικασία απελευθέρωσης. Παρ' όλα αυτά,
θέλαμε, ειδικά μπροστά στην παγκόσμια κρίση της αριστεράς, να ανα­
πτύξουμε παραπέρα το αντάρτικο πόλης ως δυνατότητα και την παρα­
νομία ως ένα έδαφος της απελευθερωτικής διαδικασίας. Βλέπαμε, ό­
μως, τότε ότι αυτό από μόνο του δεν θα αρκούσε. Και το ίδιο το αντάρ­
τικο θα έπρεπε να αλλάξει.
Στηρίζαμε τις ελπίδες μας σε μια νέα σύνδεση του αντάρτικου με
2201 άλλους χώρους της αντίστασης μέσα στην κοινωνία. Για το σκοπό αυ-
τόν αναζητούσαμε ένα νέο σχέδιο όπου θα μπορούσαν να συνυπάρ- Ντοκουμέντα
χουν οι αγώνες της γειτονιάς μέχρι και το αντάρτικο.
Για μας ήταν σημαντικό, μετά την κατάρρευση της Ααϊκής Δημοκρα­
τίας της Γερμανίας (ΛΔΓ), να αποκαταστήσουμε τη σχέση μας με τη νέα
κοινωνική κατάσταση που είχε προκύψει.
θέλαμε τα βήματά μας να αναφέρονται σε όλους εκείνους που τα
όνειρά τους καταποντίστηκαν με το τέλος της ΛΔΓ και την ενσωμάτωσή
της στην ΟΔΓ. Είτε ήταν αυτοί που αναγκάστηκαν να αναγνωρίσουν ότι
ο υπαρκτός σοσιαλισμός δεν είχε δημιουργήσει όρους κοινωνικής απε­
λευθέρωσης είτε άλλοι που κατά καιρούς ακόμη και επί εποχής ΛΔΓ τη­
ρούσαν αντιπολιτευτική στάση απέναντι στον υπαρκτό σοσιαλισμό και
είχαν ονειρευτεί να πετύχουν κάτι πέρα από τον υπαρκτό σοσιαλισμό
και τον καπιταλισμό.
Οι περισσότεροι από εκείνους που είχαν ζήσει στη ΛΔΓ και το 1989
απαιτούσαν την ένωση με την ΟΔΓ δεν είχαν ακόμη αντιληφθεί τις νέες
συνθήκες κοινωνικής καταπίεσης στη δημιουργία των οποίων είχαν
συμβάλλει ούτε και τη μαζική απώλεια κοινωνικών κεκτημένων και δι­
καιωμάτων. Σε αυτές τις πρωτόγνωρες για όλους συνθήκες, θέλαμε να
αποκαταστήσουμε μια σχέση ανάμεσα σε εκείνους που σε μετωπική α­
ντιπαράθεση με το κράτος της ΟΔΓ πάλευαν για την κοινωνική απελευ­
θέρωση και σε αυτούς που στην πάλαι ποτέ ΛΔΓ δυσανασχετούσαν ήδη
με τις ρατσιστικές και συνολικά αντιδραστικές εξελίξεις. Δεν θέλαμε να
παραδώσουμε το πεδίο ούτε στην παραίτηση ούτε στη δεξιά.
Αργότερα διαπιστώσαμε ότι οι διαστάσεις των μεταβολών ήταν τέ­
τοιες που απαιτούσαν ένα νέο και διεθνιστικό απελευθερωτικό σχέδιο
το οποίο θα ανταποκρινόταν στη νέα πραγματικότητα σε Ανατολή και
Δύση. Η Ι*ΛΡ ριζωμένη αποκλειστικά στην ιστορία αντίστασης της πα­
λιάς ΟΔΓ δεν ήταν κατάλληλη γι' αυτό.
Η προσπάθεια να αναπροσαρμόσουμε τη Ι*ΑΡ στις συνθήκες της δε­
καετίας του ενενήντα ήταν μια μη-ρεαλιστική απόπειρα.
Επιδιώξαμε ένα μετασχηματισμό του γεννημένου μέσα από το κίνη­
μα του '68 μορφώματος σε ένα νέο επαναστατικό και διεθνιστικό σχέ­
διο της δεκαετίας του ενενήντα. Ήταν μια περίοδος που αναζητούσαμε
το νέο, αλλά δεν μπορούσαμε -εμφορούμενοι από τα δόγματα των πε­
ρασμένων χρόνων- να υπερβούμε ριζοσπαστικά το παλιό.
Κι έτσι επαναλάβαμε το λάθος που είχαν κάνει όλοι οι δικοί μας μετά
το '77: υπερεκτιμήσαμε τη σημασία της συνέχειας του τρόπου πάλης
μας. Κατά βάση, όμως, ο κίνδυνος δυσφήμησης του ένοπλου αγώνα
ελλοχεύει όταν αυτός συνεχίζεται χωρίς να έχει ξεκαθαριστεί με ποιον
τρόπο συμβάλλει εμφανώς στην ανάπτυξη της επαναστατικής διαδικα­
σίας και στην ενδυνάμωση του απελευθερωτικού αγώνα. Ο υπεύθυνος
χειρισμός αυτού του τρόπου πάλης είναι σημαντικός, αφού διαφορετι­
κά η δυσφήμηση του ένοπλου αγώνα θα είναι διαρκής - ακόμη και σε
διαφορετικές συνθήκες που θα είναι πάλι χρήσιμος.
Η κρίση, μέσα στην οποία η αριστερά στη δεκαετία του ογδόντα έ­
φτασε στα όριά της και μπήκε κιόλας σε διαδικασία διάλυσης, μετέτρε- 1221
raf «A uto ψε σε μη-ρεαλιστική την απόπειρά μας να εντάξουμε τη RAF σε ένα νέο
ήταν για μας εγχείρημα.
Α πελευθέρωση» Ήταν πια πολύ αργά - ακόμη κι αν, ύστερα από μια διαδικασία ανα-
στοχασμού, προχωρούσαμε σε ένα μετασχηματισμό της RAF.
Η κριτική και η αυτοκριτική, άλλωστε, δεν έχουν στόχο να βάλουν
τέλος σε κάτι, αλλά τη μετεξέλιξή του. Εν κατακλείδι, το τέλος της RAF
δεν είναι αποτέλεσμα μιας διαδικασίας (αυτο)κριτικής και αναστοχα-
σμού, είναι όμως αναγκαίο επειδή η αντίληψη της RAF δεν εμπεριέχει
αυτό απ' το οποίο τώρα θα μπορέσει να γεννηθεί κάτι νέο.
Αν επιχειρήσουμε να κατατάξουμε αυτό το τμήμα της ιστορίας μας
σήμερα στο σύνολο του ιστορικού γίγνεσθαι, τότε μπορεί κανείς να δει
ότι αυτή η προσπάθεια επαναφοράς της RAF σε μια δυναμικότερη πολιτι­
κή διαδικασία οδήγησε, πάνω απ' όλα, στην παράταση ενός πράγματος
το οποίο άξιζε από καιρό την οπτική ενός περατωμένου εγχειρήματος.
Ήμασταν υποχρεωμένοι να αναγνωρίσουμε ότι από το παλιό επανα­
στατικό ξέσπασμα απέμεινε κυρίως ο τρόπος πάλης. Ότι δεν είναι ακό­
μη ευδιάκριτη μια νέα συνείδηση που θα ανοίξει μια προοπτική πέρα α­
πό την κοινωνία των εργαζομένων και της απάνθρωπης, κερδοσκοπι­
κής οικονομίας και θα μπορέσει να γίνει η βάση του απελευθερωτικού
αγώνα στο μέλλον συνθέτοντας πολλά πράγματα.
Μετά την ήττα μας το 1993, ξέραμε ότι δεν μπορούμε να συνεχί­
σουμε έτσι απλά με τον ίδιο ακριβώς τρόπο, έτσι όπως αρχίσαμε με την
τομή στον αγώνα μας το 1992. Ήμασταν σίγουροι ότι είχαμε καθορίσει
σωστά τους στόχους μας, αλλά είχαμε κάνει ωστόσο σοβαρά τακτικά
λάθη. θελήσαμε να τα σκεφτούμε άλλη μια φορά μαζί με εκείνους που
βρίσκονταν ακόμη στις φυλακές και να ξεκινήσουμε από κοινού ένα νέο
γύρο.
Στο τέλος όμως η οδυνηρή διάσπαση ενός τμήματος των κρατου­
μένων μας που μας ανακήρυξε σε εχθρούς αποκάλυψε ότι οι όροι δημι­
ουργίας της RAF -αλληλεγγύη και αγώνας για συλλογικότητα- ήταν ήδη
από καιρό στάχτη και αποκαΐδια.

Η διαδικασία της δικής μας απελευθέρωσης...

...α ν και υπήρξε σημαντική για μας, έπεφτε συνεχώς σε τέλμα. Επιθυ­
μούσαμε τη συλλογικότητα εξίσου με την κοινή υπέρβαση κάθε μορ­
φής αλλοτρίωσης. Ό μως πολύ συχνά απωθούσαμε κάθε συζήτηση για
την αντίφαση ανάμεσα στον πόλεμο και στην απελευθέρωση. Και ο ε­
παναστατικός πόλεμος παράγει αλλοτρίωση και αυταρχικές δομές που
έρχονται σε αντίφαση με την απελευθέρωση. Μόνο η ύπαρξη μια ανά­
λογης συνείδησης προσφέρει τη δυνατότητα διαχείρισης αυτού του
φαινομένου χωρίς τον κίνδυνο να παγιωθεί σε δομή. Σε διαφορετική πε­
ρίπτωση αυτονομούνται νέες αυταρχικές δομές και η αναλγησία τόσο
στην πολιτική όσο και στις σχέσεις. Αυτό φάνηκε, μεταξύ άλλων, ατις
συχνά αμοιβαίες ιεραρχικές δομές του Μετώπου τη δεκαετία του ογδό-
2221 ντα και στα αυταρχικά χαρακτηριστικά της διάσπασης το 1993. Φαίνε-
ται επίσης στην επιστροφή στην αστική αντίληψη και σκέψη, κάτι που Νΐοκουμένια
στην ιστορία της ΙίΑΡ οδήγησε πάρα πολλούς που αγωνίστηκαν μαζί
μας να μην μπορούν να διακρίνουν πια την ορθότητα του εγχειρήματος
συνολικά.
Λάθος στρατηγικής σημασίας ήταν ότι δεν οικοδομήθηκε, παράλλη­
λα με την παράνομη ένοπλη οργάνωση, μια οργάνωση πολιτικοκοινωνι­
κού χαρακτήρα.
Σε καμιά φάση της ιστορίας μας δεν δημιουργήθηκε μια πολιτική
οργάνωση που να ξεπερνάει τα όρια του πολιτικοστρατιωτικού αγώνα.
Το σχέδιο της ΙίΑΡ περιείχε εντέλει μόνο τον ένοπλο αγώνα - με την πο-
λιτικοστρατιωτική επίθεση στο επίκεντρο.
Στις βασικές ανακοινώσεις της βΑί μέχρι τα μέσα της δεκαετίας του
εβδομήντα το ζήτημα αυτό δεν είχε ακόμη αποσαφηνιστεί και δεν θα
μπορούσε να γίνει και διαφορετικά. Στις μητροπόλεις υπήρχαν ελάχι­
στες εμπειρίες αντάρτικου πόλης και στην ΟΔΓ καθόλου. Υπήρχε η πρω­
ταρχική ανάγκη να ανακαλυφθούν πράγματα τα οποία ο χρόνος θα έ­
δειχνε αν ήταν σωστά ή λάθος. Παρ' όλα αυτά, υπήρχε μια κατεύθυνση
στο κρίσιμο αυτό ζήτημα, στο αν δηλαδή το απελευθερωτικό εγχείρη­
μα μπορεί να καλυφθεί από μια παράνομη οργάνωση του ένοπλου α­
γώνα - ή αν η οικοδόμηση του αντάρτικου πρέπει να πηγαίνει χέρι χέρι
με την οικοδόμηση πολιτικών δομών που θα αναπτυχθούν μέσα από
διαδικασίες βάσης. Πάνω σε αυτό το ζήτημα οι κρατούμενοι σύντροφοί
μας έγραψαν τον Ιανουάριο του 1976 ότι ο ένοπλος αγώνας σε συνθή­
κες παρανομίας είναι η μοναδική δυνατότητα έμπρακτης κριτικής δρά­
σης μίέσα στον ιμπεριαλισμό2.
Μ λά και το σχέδιο του 1982 επέμενε σε αυτήν τη λανθασμένη αντί­
ληψη παρ' όλες τις αντιφάσεις και μολονότι ήταν μια προσπάθεια να
βρεθεί ένα κοινό πολιτικό πλαίσιο με άλλες δυνάμεις. Κι αυτό επειδή και
το εν λόγω σχέδιο δεν αρνιόταν την κεντρικότητα του ένοπλου αγώνα
στις μητροπόλεις. Οι πολιτικές δραστηριότητες που προέκυπταν από τη
διαδικασία του Μετώπου έφθαναν συνήθως μέχρι τη διαμεσολάβηση
της ένοπλης επίθεσης εντός των δομών της ριζοσπαστικής αριστεράς.
Η απουσία μιας πολιτικής οργάνωσης για περισσότερο από είκοσι
χρόνια είχε σε μόνιμη βάση ως αποτέλεσμα μια συνολικά αδύναμη πολι­
τική διαδικασία. Η επί δεκαετίες υπερεκτίμηση της εμβέλειας των πολι-
τικοστρατιωτικών ενεργειών στη Μητρόπολη βρισκόταν στη βάση αυ­
τής της αντίληψης.
Η ΙΐΑΡ εφάρμοσε τη στρατηγική του ένοπλου αγώνα με διαφορετικό
τρόπο στις διάφορες φάσεις και δεν έφτασε ποτέ σε εκείνο το στάδιο ό­
που η ένοπλη επίθεση αποκτά τη διάσταση που της αρμόζει ως τακτική
επιλογή μιας συνολικής απελευθερωτικής στρατηγικής.
Η αδυναμία αυτή συνέβαλε στο να μην μπορεί να μετασχηματιστεί

2. Εννοείται η «Δήλωση για την Υπόθεση» των Αντρέας Μπάαντερ, Γκούντρουν

Ένσλιν, Γιαν Καρλ Ράσπε και Ούλρικε Μάινχοφ στη δίκη του Στάμχαϊμ. I 223
 «Αυτό πια η οργάνωσή μας στο κλείσιμο του εικοσαετούς και πλέον κύκλου. Οι
ήταν για μας προϋποθέσεις για να μεταφέρουμε το κέντρο βάρους του αγώνα στο πο-
Απελευθέρω ση» λιχικό επίπεδο -όπως επιθυμούσαμε το 1992- δεν υπήρχαν. Αυτό όμως
εντέλει ήταν απλώς μια συνέπεια του θεμελιώδους στρατηγικού λάθους.
Η απουσία μιας πολιτικοκοινωνικής οργάνωσης υπήρξε ένα κρίσιμο
λάθος της [*ΑΡ. Δεν είναι ο μοναδικός, αλλά ένας σημαντικός λόγος εξαι­
τίας του οποίου η ΙίΑΡ δεν κατόρθωσε να διαμορφώσει ένα ισχυρότερο
απελευθερωτικό σχέδιο. Με αυτό τον τρόπο εντέλει έλειπε μια αποφα­
σιστική προϋπόθεση ώστε να αποκτήσει ισχυρότερη επιρροή στις κοι­
νωνικές εξελίξεις οικοδομώντας ένα κίνημα αντίστασης που να επιδιώ­
κει την απελευθέρωση και να μάχεται γι' αυτήν. Λάθη του εγχειρήματος
όπως αυτό που συνόδευε τη (ϊΑΡ σε όλη την ιστορία της δείχνουν ότι το
σχέδιο της Ι*ΑΡ δεν μπορεί να έχει ισχύ στις απελευθερωτικές διαδικα­
σίες του μέλλοντος.
Το τέλος της Ι*ΑΡ συμπίπτει με μια περίοδο όπου ολόκληρος ο κό­
σμος βρίσκεται αντιμέτωπος με τις συνέπειες του νεοφιλελευθερισμού.
Ο διεθνής αγώνας κατά των βίαιων εκτοπισμών, κατά της περιθω­
ριοποίησης πληθυσμών για μια δίκαιη και ριζικά διαφορετική κοινωνική
πραγματικότητα έρχεται σε σύγκρουση με τη συνολική ανάπτυξη του
καπιταλισμού.
Οι παγκόσμιες και ενδοκοινωνικές συνθήκες οξύνονται συνεχώς στη
δίνη των ιστορικών εξελίξεων μετά το τέλος του υπαρκτού σοσιαλι­
σμού. Δεν υφίσταται καμιά αντίφαση να βάλουμε τέλος στο εγχείρημά
μας και, παρ' όλα αυτά, να συνεχίζουμε να βλέπουμε την αναγκαιότητα
να γίνουν τα πάντα, όλα όσα είναι σκόπιμο και δυνατόν να γίνουν, ώστε
να γίνει εφικτός ένας κόσμος πέρα από τον καπιταλισμό μέσα στον οποίο
θα μπορέσει να πραγματοποιηθεί η χειραφέτηση της ανθρωπότητας.
Με δεδομένες τις καταστροφικές συνέπειες της κατάρρευσης του
υπαρκτού σοσιαλισμού και τη μαζική εξαθλίωση εκατομμυρίων ανθρώ­
πων στην πρώην Σοβιετική Ένωση είναι σήμερα πολύ λίγο να μιλάμε α­
πλώς και μόνο για τις ευκαιρίες που προκύπτουν από το τέλος του υ­
παρκτού σοσιαλισμού. Παρ' όλα αυτά βλέπουμε ότι δεν ήταν δυνατή η
πραγματική απελευθέρωση μέσα στο μοντέλο του υπαρκτού σοσιαλι­
σμού. θ α πρέπει να εξαχθούν τα απαιτούμενα συμπεράσματα για τους
μελλοντικούς δρόμους της απελευθέρωσης μέσα από τις εμπειρίες α­
νελευθερίας του αυταρχικού και γραφειοκρατικού εγχειρήματος του υ­
παρκτού σοσιαλισμού.
Με την κατάρρευση του υπαρκτού σοσιαλισμού έπαψε πια να ισχύει
ο ανταγωνισμός των συστημάτων, καθώς και η ανάγκη των διαχειρι­
στών του καπιταλιστικού συστήματος να εμφανίζουν το σύστημά τους
ως συγκριτικά «καλύτερο».
Αφότου έπαψε να υπάρχει αυτό το ιδεολογικό εμπόδιο, εισήλθαμε
σε μια διαδικασία αποχαλίνωσης του παγκόσμιου κεφαλαίου: ολόκληρη
η ανθρωπότητα είναι υποχρεωμένη να υποταχθεί στις απαιτήσεις του
κεφαλαίου. Ο νεοφιλελευθερισμός είναι η ιδεολογική και οικονομική βά-
2241 ση για μια γενικευμένη απαξίωση του ανθρώπου και της φύσης υπέρ
του κεφαλαίου. Οι εκπρόσωποι του συστήματος το αποκαλούν «μεταρ­ Ντοκουμέντα
ρυθμιστική ώθηση» ή «εκσυγχρονισμό».
Είναι πια κάτι παραπάνω από σαφές ότι το παρόν επίπεδο ανάπτυ­
ξης του συστήματος κουβαλάει μαζί του παραπέρα κοινωνικές και βιο­
τικές αντιξοότητες για το ηττημένο τμήμα της ανθρωπότητας. Για την
πλειοψηφία του κόσμου ο νεοφιλελευθερισμός σημαίνει μια νέων δια­
στάσεων απειλή της ζωής τους.
Στον αγώνα για πολιτική ηγεμονία και οικονομική ισχύ επιβιώνουν
μόνο οι οικονομίες των οποίων οι αποδόσεις συγκεντρώνονται με αυξη­
τική τάση προς όφελος του καθαρού κέρδους των επιχειρήσεων και ε­
νός ολοένα μικρότερου τμήματος της κοινωνίας. Ο αντίκτυπος αυτής
της ξέφρενης πορείας του συστήματος οδηγεί σε βαθιές αλλαγές στο
εσωτερικό των κοινωνιών. Και επιπλέον στην έκρηξη του πολέμου και
της βαρβαρότητας λόγω της αυξανόμενης μιζέριας και της ωμότητας
που αυτή παράγει. Αν απειληθούν τα οικονομικά και πολιτικά τους συμ­
φέροντα, τα πλούσια κράτη θα αντιδράσουν σε τέτοιες συγκρούσεις α­
πό την πλευρά τους με πόλεμο, για να διασφαλίσουν την απρόσκοπτη
«απεριόριστη πρόσβαση στις πρώτες ύλες» του πλανήτη, για να επι­
βάλλουν τις αξιώσεις ισχύος τους. Ποτέ δεν θα ενδιαφερθούν για πραγ­
ματικές λύσεις στα προβλήματα των ανθρώπων, αλλά μόνο για τον έ ­
λεγχο της καταστροφής που προκαλεί το σύστημά τους και την από­
σπαση των κερδών υπέρ της ολιγαρχίας.
Δεν αποτελεί αντίφαση, αλλά ανταποκρίνεται πλήρως στη λογική του
συστήματος, το γεγονός ότι ζούμε σε αυτήν τη φάση σε όλα τα μήκη και
πλάτη του κόσμου τις κρίσεις των πολιτικών συστημάτων και την απο­
σάθρωση των κοινωνιών που φτάνουν μέχρι την εξαθλίωση μεγάλων
τμημάτων των μέχρι τώρα απρόσβλητων από την υλική ανέχεια μητρο-
πολιτικών μαζών, ενώ ταυτόχρονα οι υπερεθνικές επιχειρήσεις γιγαντώ­
νονται και απομυζούν τα μεγαλύτερα κέρδη απ' όσο ποτέ άλλοτε.
Κατά παράδοξο τρόπο φαίνεται ότι η αποτελεσματική μεγιστοποίηση
των κερδών του κεφαλαίου ωθεί τον καπιταλισμό στα όριά του με τη
συνακόλουθη διαδικασία αποσύνθεσης των κοινωνιών. Αυτή η εξέλιξη
απειλεί αρχικά με μια επέλαση της βαρβαρότητας. Και αυτή η αρνητική
διαδικασία θα αναπτύσσεται ολοένα από την εγγενή δυναμική της εξέλι­
ξης του συστήματος μέχρι να υπάρξει μια αντίληψη απελευθέρωσης α­
πό την οποία θα γεννηθεί νέα δύναμη για την υπέρβαση του συστήμα­
τος. Όμως ακόμη και σήμερα δεν υπάρχουν μόνο η ήττα της ιστορικής
αριστεράς και η βία των παγκόσμιων κοινωνικών σχέσεων, αλλά και η
θρυαλλίδα των εξεγερτικών κινημάτων που μπορούν να έχουν ως αφε­
τηρία τις εμπειρίες της παγκόσμιας ιστορίας της αντίστασης.
Σε αυτή την πλανητική διαδικασία ο καπιταλισμός ακόμη και στις μη-
τροπόλεις ποντάρει ολοένα και λιγότερο στη δυνατότητα να εξαγορά­
σει τη γενικευμένη συναίνεση με «συστήματα κοινωνικού κράτους».
Αντ' αυτού περιθωριοποιούνται ολοένα και μεγαλύτερα τμήματα της
κοινωνίας που δεν θεωρούνται πλέον απαραίτητα στην παραγωγική
διαδικασία. «Παγκόσμια ισχύ» και «κοινωνικά κράτος» δεν χωράνε πια 1225
καρ «Αυτό κάτω απ' την ίδια στέγη. Στη θέση των παλιών «κοινωνικών κρατών»,
ήταν για μας για παράδειγμα, συγκροτείται στην Ευρώπη υπό την πολιτική και οικο-
Απελευθέρωση» νομική ηγεμονία της ΟΔΓ και με την ΟΔΓ ως μετωπικό ρατσιστικό κρά­
τος ένα πανηπειρωτικό αστυνομικό κράτος.
Αστυνομία και στρατός εναντίον των κυνηγημένων από τη φτώχεια,
τον πόλεμο και την καταπίεση. Εκτοπισμοί σε πόλεμο και βασανιστήρια.
Μια κοινωνία γεμάτη φυλακές. Αποβολή από τα καταναλωτικά κέντρα
των ανέστιων, των νέων και όλων όσοι έρχονται σε αντίθεση με το συ­
ντηρητικό καθωσπρεπισμό της μπουρζουαζίας, από την αστυνομία και
τους μηχανισμούς ασφαλείας. Η επαναφορά κλειστών ιδρυμάτων ως
φυλακές-ανηλίκων. Η προσπάθεια απόλυτου ελέγχου των προσφύγων
με ηλεκτρονικά τσιπάκια στο άμεσο μέλλον και άλλων κοινωνικών ομά­
δων στο απώτερο. Γκλοπ και όπλα εναντίον των αναμενόμενων εξεγέρ­
σεων των απόβλητων του κοινωνικού περιθωρίου. Αποκλεισμοί, διώ­
ξεις και εκτοπισμοί. Ενώ δεν μπορεί να αποκλειστεί πια ούτε και η ίδια η
απόλυτη καθυπόταξη του ανθρώπου σε αυτά που κατασκευάζει η γε­
νετική του τεχνολογία.
Ακόμη και η περιθωριοποίηση και η καταδίωξη λόγω της κοινωνικής
αναισθητοποίησης είναι πια καθημερινότητα εδώ και αλλού. Ο ρατσι­
σμός από τα κάτω απειλεί τη ζωή εκατομμυρίων, κάτι που στη Γερμα­
νία κουβαλά μέσα του το δολοφονικό σημάδι της ιστορικής συνέχειας
αυτής της κοινωνίας. Αποκλεισμός των ατόμων με ειδικές ανάγκες από
τους επάνω και επιθετικότητα εναντίον τους από τα κάτω αποκαλύ­
πτουν μια βάναυση κοινωνία στην καθημερινότητά της. Επιθυμητοί εί­
ναι μόνο οι άνθρωποι που δεν αντιτίθενται στην αποδοτικότητα του οι­
κονομικού συστήματος και όλα όσα είναι αφομοιώσιμα από το καπιταλι­
στικό οικοδόμημα. Οτιδήποτε βρίσκεται πέρα από την καπιταλιστική
κοινωνία δεν έχει καμιά θέση. Οι πολλοί, που δεν μπορούν να ζήσουν
πια εδώ και δεν το θέλουν κιόλας - και είναι αρκετοί αυτοί που βάζουν
ένα τέλος στη ζωή τους- μιλούν μέρα με τη μέρα για την απουσία νοή­
ματος σε αυτό σύστημα και την αναλγησία της κοινωνίας.
Η εμπορευματοποίηση του ανθρώπου και η βία του καναπέ και των
δρόμων, είναι η βία της καταπίεσης, είναι το κοινωνικό ψύχος εναντίον
του διαφορετικού, της διαφορετικής, είναι η βία κατά των γυναικών -
όλα αυτά είναι έκφραση πατριαρχικών και ρατσιστικών σχέσεων.
Η βΑΓ στεκόταν πάντα απέναντι στη συνείδηση και τις νοοτροπίες ε­
νός μεγάλου τμήματος αυτής της κοινωνίας. Αυτό είναι ένα αναγκαίο
στοιχείο της απελευθερωτικής διαδικασίας επειδή δεν είναι μόνο οι
συνθήκες αντιδραστικές, αλλά οι ίδιες οι συνθήκες παράγουν το αντι­
δραστικό στοιχείο στους ανθρώπους που συνθλίβει μονίμως την ικανό­
τητά τους για απελευθέρωση. Χωρίς αμφιβολία, η αποφασιστική αντι­
παράθεση με το ρατσισμό και κάθε μορφής καταπίεση, καθώς και η κα­
ταπολέμησή τους είναι όρος ύπαρξης. Τα απελευθερωτικά σχέδια του
μέλλοντος όμως θα κριθούν και από το αν κατορθώσουν να ξεκλειδώ­
σουν την αντιδραστική συνείδηση, αφυπνίζοντας τις ανάγκες για χειρα-
2261 φέτηση και απελευθέρωση.
 Η πραγματικότητα του κόσμου σήμερα δείχνει ότι θα ήταν καλύτε­ Ντοκουμέντα
ρα αν είχε επικρατήσει το παγκόσμιο κίνημα αλλαγής από το οποίο
προήλθε και η βΑΡ.
Το παγκόσμιο κίνημα της αλλαγής όμως από το οποίο προήλθε η
Ι*ΑΡ δεν επικράτησε, κάτι που σημαίνει ότι η καταστροφική και άδικη ε­
ξέλιξη δεν μπόρεσε να αντιατραφεί μέχρι σήμερα.
Για μας πιο βαρύ κι από την ήττα μας είναι το γεγονός ότι δεν έχου­
με βρει τις απαντήσεις γι' αυτή την εξέλιξη. Η ΛΑΡ προέρχεται από το κί­
νημα αλλαγής των τελευταίων δεκαετιών που βέβαια δεν κατόρθωσε
να προβλέψει επακριβώς την εξέλιξη του συστήματος, αλλά αντιλή­
φθηκε την απειλή που ενέχει. Ξέραμε ότι σε αυτό το σύστημα παγκο­
σμίως όλο και λιγότεροι άνθρωποι θα είχαν τη δυνατότητα να ζήσουν
με αξιοπρέπεια. Και ξέραμε ότι αυτό το σύστημα επιδιώκει την απόλυ­
τη καθυπόταξη του ανθρώπου, έτσι που οι άνθρωποι να υπακούουν
αυτοβούλως στις αξίες του συστήματος και να τις ασπάζονται ως δικές
τους. Μέσα από αυτήν τη διαίσθησή μας γεννήθηκε και ο ριζοσπαστι­
σμός μας. Εμείς σε αυτό το σύστημα δεν είχαμε να χάσουμε τίποτα.
Ο αγώνας μας -η βία με την οποία στραφήκαμε ενάντια στις κυ­
ρίαρχες συνθήκες- έχει μια δύσκολη, μια βαρύνουσα πλευρά. Και ο α­
πελευθερωτικός πόλεμος έχει τις σκοτεινές του πλευρές. Η επίθεση ε­
ναντίον ανθρώπων που είναι όργανα αυτού του συστήματος αποτελεί
για όλους τους επαναστάτες όπου γης μια αντίφαση προς τη σκέψη και
τα συναισθήματά τους - προς την αντίληψη που έχουν για την απελευ­
θέρωση. Ακόμη κι αν στη διαδικασία της απελευθέρωσης υπάρχουν
φάσεις που αυτό θεωρείται ως κάτι αναγκαίο, επειδή υπάρχουν εκείνοι
που επιδιώκουν την αδικία και την καταπίεση και υπερασπίζουν την ε­
ξουσία, τη δική τους ή κάποιων άλλων. Οι επαναστάτες ποθούν έναν
κόσμο στον οποίο κανείς δεν θα αποφασίζει ποιος έχει δικαίωμα στη
ζωή και ποιος όχι. Παρ' όλα αυτά, η οργή για τη βία μας διαθέτει και α-
νορθολογικά στοιχεία. Κι αυτό επειδή πραγματική τρομοκρατία είναι η
ομαλή κατάσταση του οικονομικού συστήματος.
Η ΛΑΡ δεν υπήρξε η απάντηση στο ζήτημα της απελευθέρωσης - ί­
σως ήταν μια όψη αυτής της απάντησης.
Ακόμη κι αν σήμερα παραμένουν τόσα ερωτήματα ανοιχτά, είμαστε
σίγουροι ότι ο πυρήνας των συνθηκών ελευθερίας από την απελευθε­
ρωτική αντίληψη του μέλλοντος θα γεννηθεί μόνο αν κουβαλάει μαζί
του την πραγματική πολυμορφία εξαιτίας της οποίας θα ανατραπούν
αυτές οι συνθήκες. «Η σωστή γραμμή» που παραβλέπει όψεις της ζω­
ής, επειδή θεωρεί ότι δεν βοηθούν, είναι εξίσου άχρηστη όσο και η α­
ναζήτηση του επαναστατικού υποκειμένου. Το απελευθερωτικό εγχεί­
ρημα του μέλλοντος γνωρίζει πολλά υποκείμενα και μια ποικιλία όψεων
και περιεχομένων, αλλά όχι από το σωρό. Έχουμε ανάγκη από μια νέα
αντίληψη της οποίας υποκείμενο μπορούν να είναι ίσως οι πιο διαφορε­
τικές κοινωνικές ομάδες ή τα πιο διαφορετικά άτομα και η οποία τα ε­
νώνει παρ' όλα αυτά. Στο βαθμό αυτό το απελευθερωτικό εγχείρημα
του μέλλοντος δεν μπορεί να ανακαλυφθεί σε κανένα από τα παλιά σχέ- 1227
^α ρ «Αυτό δια της δυτικογερμανικής αριστεράς μετά το '68 - ούτε σ' εκείνα της
ήταν για μας [*ΑΡ ούτε πουθενά αλλού. Η χαρά της οικοδόμησης ενός συνολικού, ε-
Απελευθέρω ση» νός αντιαυταρχικού και ταυτόχρονα δεσμευτικού απελευθερωτικού εγ­

χειρήματος βρίσκεται ακόμη μπροστά μας ανέγγιχτη και προ πάντων

χωρίς να την έχουν δοκιμάσει πολλοί.
Παρατηρούμε ότι ακόμη και σε αυτό το τμήμα του κόσμου παντού
υπάρχουν κι εκείνοι που προσπαθούν να ανακαλύψουν δρόμους διαφυ­
γής από το αδιέξοδο.
Τις ελπίδες μας αναπτερώνουν επίσης εκείνοι που έχουν το θάρρος
και στην πιο απόμακρη γωνιά αυτής της χώρας -όπου η πολιτισμική η­
γεμονία της φασιστικής δεξιάς δεν είναι σπάνιο φαινόμενο- να συ­
μπράττουν σε ενέργειες εναντίον του ρατσισμού και των νεοναζί, να α­
γωνίζονται και να υπερασπίζουν τους εαυτούς τους και άλλους.
Είναι αναγκαίο να συνειδητοποιήσουμε ότι βρισκόμαστε σε αδιέξο­
δο γιατί μόνο έτσι θα βρούμε τις διεξόδους. Σε αυτές τις συνθήκες μπο­
ρεί και να είναι απολύτως σωστό να εγκαταλείψει κανείς κάτι που θεω­
ρητικά είναι δυνατόν να συνεχιστεί.
Η απόφασή μας να τερματίσουμε κάτι εκφράζει τη διάθεσή μας να
ψάξουμε για νέες απαντήσεις. Ξέρουμε ότι αυτή η αναζήτηση μας συν­
δέει με πολλούς παγκοσμίως, θα υπάρξουν πολλές ακόμη συζητήσεις
μέχρις ότου όλες μαζί οι εμπειρίες συνθέσουν μια ρεαλιστική εικόνα της
ιστορίας.
θέλουμε να είμαστε τμήμα της κοινής απελευθέρωσης. Επιθυμούμε
να καταστήσουμε όψεις της δικής μας διαδικασίας αναγνωρίσιμες και
να διδαχτούμε από άλλες.
Κι αυτό αποκλείει παλιές απόψεις περί πρωτοποριών που καθοδη­
γούν τους αγώνες. Ακόμη κι αν η έννοια της «πρωτοπορίας» εδώ και
πολλά χρόνια δεν έχει καμιά σχέση με την αντίληψή μας για τον αγώνα,
το παλιό σχέδιο της βΑί δεν επιτρέπει την πραγματική υπέρβασή της. Κι
αυτός είναι ένας ακόμη λόγος για να το εγκαταλείψουμε.
Οι αντάρτες των μητροπόλεων επανέφεραν τον πόλεμο, που διεξά­
γουν τα ιμπεριαλιστικά κράτη έξω από τα κέντρα της εξουσίας, στην
καρδιά του κτήνους.
Παρ' ότι θα μπορούσαμε να είχαμε κάνει πολλά πράγματα καλύτε­
ρα, ήταν κατά βάση σωστό να εναντιωθούμε στις συνθήκες που επι­
κρατούν στην ΟΔΓ και να προσπαθήσουμε να ανακόψουμε αντιστεκόμε-
νοι τη συνέχεια της γερμανικής ιστορίας, θέλαμε να δημιουργήσουμε
τις συνθήκες του επαναστατικού αγώνα και στις μητροπόλεις. Η [*ΑΡ ξε­
κίνησε τον αγώνα και προσπάθησε να τον αναπτύξει τουλάχιστον επί
δύο δεκαετίες σε ένα κοινωνικό πεδίο το οποίο ιστορικά είχε χαρακτηρι­
στεί αφενός από μικρή αντίσταση και την απουσία ενός κινήματος ενά­
ντια στο φασισμό και αφετέρου από έναν πληθυσμό αφοσιωμένο στο
φασισμό και τη βαρβαρότητα. Η απελευθέρωση από το φασισμό, σε α­
ντίθεση με άλλες χώρες, χρειάστηκε να έρθει από έξω. Δεν υπήρξε εδώ
μια αυτόνομη ρήξη «από τα κάτω» με το φασισμό. Σε αυτήν τη χώρα ή-
2281 ταν λίγοι εκείνοι που αντιστάθηκαν στο φασισμό, πολύ λίγοι εκείνοι που
άφησαν πίσω τους ίχνη ανθρωπιάς. Όλοι αυτοί που αγωνίστηκαν στην Ντοκουμέντα
εβραϊκή, την κομουνιστική ή την όποια άλλη αντιφασιστική αντίσταση
υπήρξαν σημαντικοί για μας. Και θα παραμείνουν για πάντα. Ήταν οι ε­
λάχιστες φωτεινές στιγμές στην ιστορία αυτής της χώρας από τότε
που ο φασισμός το '33 προσπάθησε να απονεκρώσει οτιδήποτε κοινω­
νικό σε αυτή τη χώρα.
Σε αντίθεση με εκείνους η γενική τάση αυτής της κοινωνίας αποδε­
χόταν σχεδόν πάντα όσα έλεγαν οι ισχυροί. Η αυθεντία ορίζει τι είναι
νόμιμο. Η αποσύνθεση του κοινωνικού στοιχείου, προϋπόθεση για τη
γενοκτονία των ναζί, περιέχει έως και σήμερα την αδιαφορία για τον
άλλο ως καθοριστικό στοιχείο.
Η βΑΕ ήρθε σε ρήξη με αυτήν τη γερμανική παράδοση μετά το φασι­
σμό των ναζί και αρνήθηκε οποιαδήποτε αποδοχή της. Γεννήθηκε από
το ξέσπασμα εναντίον της. Δεν απαρνήθηκε μόνο την εθνική και κοινωνι­
κή συνέχεια, αλλά τοποθέτησε στη θέση της άρνησης ένα διεθνιστικό α­
γώνα, η πρακτική του οποίου απέρριψε και επιτέθηκε εξίσου στις συνθή­
κες κυριαρχίας της ΟΔΓ και τις στρατιωτικές δομές των συμμάχων της
στο ΝΑΤΟ. Αυτή η συμμαχία, στην ιεραρχία της οποίας κινητήρια δύνα­
μη και αδιαμφισβήτητη ηγεσία είναι το κράτος των ΗΠΑ, προσπάθησε να
καταστείλει τις κοινωνικές εξεγέρσεις και τα απελευθερωτικά κινήματα
με στρατιωτικές επεμβάσεις και πολέμους σε όλο τον κόσμο. Οι αντάρ­
τες των μητροπόλεων επανέφεραν τον πόλεμο που διεξήγαγαν οι ιμπε­
ριαλιστές έξω από τα κέντρα της εξουσίας στην καρδιά του κτήνους.
Απαντήσαμε στις βίαιες συνθήκες με τη βία της εξέγερσης.
Η ιστορία μας δεν είναι ούτε ευθύγραμμη ούτε δίχως λάθη.
Προσπαθήσαμε όμως κάτι και σε αυτή την προσπάθεια υπερβήκαμε
πολλά από τα όρια που έχουν βάλει οι κυρίαρχοι και έχει εσωτερικεύσει
η αστική κοινωνία.
Η βΑΕ δεν κατάφερε να αναδείξει το δρόμο για την απελευθέρωση.
Συνέβαλε, όμως, για περισσότερο από δύο δεκαετίες στη διατήρηση
της ιδέας της απελευθέρωσης. Ήταν και είναι νομιμοποιημένο να θέ­
τεις ζήτημα συστήματος, όσο στη θέση της ελευθερίας, της χειραφέ­
τησης και της αξιοπρέπειας για όλους τους ανθρώπους του πλανήτη
κυριαρχούν η εξουσία και η καταπίεση.
Από τον αγώνα της ΛΑΡ εξακολουθούν να βρίσκονται στις φυλακές
εννέα πρώην μαχητές της. Αν και ο αγώνας για απελευθέρωση δεν έχει
τελειώσει ακόμη, αυτή η αντιπαράθεση έχει περάσει στην Ιστορία. Υπο­
στηρίζουμε όλες τις προσπάθειες που κατατείνουν στην έξοδο των κρα­
τουμένων αυτής της αντιπαράθεσης με αξιοπρέπεια από τις φυλακές.
Ετούτη τη στιγμή της ιστορίας μας θέλουμε να χαιρετήσουμε και να
ευχαριστήσουμε όλους εκείνους που μας πρόσφεραν αλληλεγγύη στη
διαδρομή των τελευταίων 28 χρόνων, που μας υποστήριξαν με διάφο­
ρους τρόπους και αγωνίστηκαν με τις δικές τους αφετηρίες και αρχές
μαζί μας. Η ΙίΑΡ θέλησε να συμβάλει αποφασιστικά στον αγώνα για την
απελευθέρωση. Αυτή η επαναστατική παρέμβαση σε αυτήν τη χώρα
και με αυτήν τη συγκεκριμένη ιστορία δεν θα είχε υπάρξει ποτέ αν πολ- I 229
 «Αυτό λοί άνθρωποι που δεν ήταν οργανωμένοι οι ίδιοι στη βΑΡ δεν είχαν δώ-
ηταν για μας σει κάτι από τον εαυτά τους στον αγώνα.
Απελευθέρω ση» Πίσω απ' όλους μας βρίσκεται μια κοινή ιστορία. Ελπίζουμε ότι θα
ξαναβρεθούμε όλοι στα άγνωστα και περίπλοκα μονοπάτια της απελευ­
θέρωσης μαζί με πολλούς άλλους ακόμη.
Η σκέψη μας στρέφεται σε όλους εκείνους που έπεσαν όπου γης
στον αγώνα για την απελευθέρωση ενάντια στην εξουσία. Οι στόχοι για
τους οποίους αγωνίστηκαν είναι οι στόχοι του σήμερα και του αύριο -
μέχρις ότου ανατραπούν όλες οι συνθήκες κάτω από τις οποίες ο άν­
θρωπος είναι ένα ταπεινωμένο, ένα υποδουλωμένο, ένα εγκαταλελει-
μένο, ένα περιφρονημένο πλάσμα. Ο θάνατός τους προκαλεί οδύνη,
αλλά δεν ήταν για το τίποτα. Ζουν και θα ζουν στους αγώνες και στις α­
πελευθερωτικές διαδικασίες του μέλλοντος.
Δεν θα ξεχάσουμε ποτέ τους συντρόφους του Λαϊκού Μετώπου για
την Απελευθέρωση της Παλαιστίνης (ΡΡΙ.Ρ) που έχασαν τη ζωή τους το
φθινόπωρο του 1977 σε μια ενέργεια διεθνιστικής αλληλεγγύης με στό­
χο την απελευθέρωση των πολιτικών κρατουμένων3.
θέλουμε ειδικά σήμερα να μνημονεύσουμε όλους εκείνους που α­
ποφάσισαν σε αυτήν τη χώρα να δώσουν τα πάντα για τον ένοπλο α­
γώνα και πέθαναν γι' αυτό.
Η μνήμη και ο σεβασμός μας στρέφονται σε εκείνους τους οποίους
δεν μπορούμε να αναφέρουμε επειδή δεν τους γνωρίζουμε και στους
Πέτρα Σ ελ μ , Γκέοργκ φον Ράουχ, Τόμας Βάισμπεκερ, Χόλγκερ
Μάινς, Καταρίνα Χάμερσμιτ4, Ούλριχ Βέσελ, Ζίγκφριντ Χάουζνερ, Βέρ-
νερ Ζάουμπερ5, Μπριγκίτε Κούλμαν, Βίλφριντ Μπέζε6, Ούλρικε Μάιν-

3. Εννοούνται τα μέλη του Κομάντο «Μ άρτυρας Χαλιμέ» που κατέλαβαν στις

13 Οκτωβρίου 1977 ένα αεροπλάνο της Λουφτχάνζα με παραθεριστές από την
Μαγιόρκα και το οδήγησαν στο Μογκαντίσου. Η γερμανική ειδική αντιτρομο-
κρατική μονάδα GSG 9 εισέβαλε στο αεροσκάφος, οι όμηροι απελευθερώθηκαν
και τρεις αεροπειρατές έχασαν τη ζωή τους.
4. Η Καταρίνα Χ άμερσμιτ παραδόθηκε στην αστυνομία στις 29 Ιουνίου 1972
κατόπιν προτροπής του δικηγόρου της Ό τ ο Σίλι και προφυλακίστηκε. Στην πο­
ρεία της δίω ξης εναντίον της αναπτύχθηκε ένας κακοήθης όγκος στον εγκέφα­
λό της τον οποίο οι γιατροί στο νοσοκομείο τω ν φυλακών, παρά τις διαμαρτυ­
ρίες των συνηγόρων, δεν φρόντισαν όπως έπρεπε. Το 1974 η Καταρίνα Χάμερ-
σμιτ αφήνεται επιτέλους ελεύθερη λόγω του καρκίνου που στο μεταξύ όμω ς εί­
χε εξαπλω θεί. Π έθανε δυόμισι χρόνια αργότερα σ ε κάποιο νοσοκομείο του Βε­
ρολίνου.
5 . Ο Β έρνερ Ζάο υ μπ ερ καταζητούνταν λόγω συμμετοχής στην απαγωγή του
χριστιανοδημοκράτη πολιτικού Πέτερ Λόρεντς από το Κίνημα 2 Ιουνη και εργα­
ζόταν με ψεύτικο όνομα. Σκοτώθηκε σ ε μια ανταλλαγή πυροβολισμών με την α­
στυνομία στις 9 Μαΐου 1975 σ ε κάποιο πάρκινγκ της Κολονίας.
6. Η Κούλμαν και ο Μ π έζε προέρχονταν από το χώρο των «Σπόντι» της Φραν­
κφούρτης και ήταν μέλη των Επαναστατικών Πυρήνων. Συμμετείχαν στην αερο­
πειρατεία επιβατηγού αεροσκάφ ους της Ερ-Φρανς με προορισμό το Έντεμπε.
Στόχος τ η ς αεροπειρατείας ήταν να πετύχει την απ ελευθέρω ση 53 κρατουμέ-
230 I νω ν από φυλακές του Ισραήλ, της ΟΔΓ, της Ελβετίας και της Γαλλίας. Μέχρι και
χοφ, Γιαν Καρλ Ράσπε, Γκούντρουν Ένσλιν, Αντρέας Μπάαντερ, Ίνγκρι- Ντοκουμέντα
ντ Σούμπερτ7, Βίλι-Πέτερ Στολ8, Μίχαελ Κνολ9, Ελίζαμπετ φαν Ντάικ10,
Γιουλιάνε Πλάμπεκ, Βόλφγκανκ Μπέερ, Ζίγκουρντ Ντέπους, ΓιοχάνεςΤί-
με11, Γιούργκ Πέεμελερ, Ίνα Ζίπμαν12, Γκερτ 'Αλμπαρτους13, Βόλφγκανγκ
Γκραμς.
Η επανάσταση λέει: Ήμουν, είμαι και θα είμαι
Φράξια Κόκκινος Στρατός

σήμερα συνεχίζεται η διαμάχη για το αν κάποιοι επιβάτες υπέστησαν δυσμενή

μεταχείριση με κριτήριο τα διαβατήρια ή το «εβραίος». Σ ε κάθε περίπτωση δια­
χωρίστηκαν οι ισραηλινοί υπήκοοι από τους υπόλοιπους που αφέθηκαν ελεύθε­
ροι. Στις 4 Μ αΐου 1976 ένα ισραηλινό κομάντο εισέβαλε στο αεροσκάφος, οι ό­
μηροι απελευθερώ θηκαν και οι Μ π έζε και Κούλμαν έπεσαν νεκροί. Το παλαιστι­
νιακό όνομα της Μπριγκίτε Κούλμαν ήταν Χαλιμέ, και το δικό της όνομα πήρε έ ­
να χρόνο αργότερα το παλαιστινιακό κομάντο «Μ άρτυρας Χαλιμέ» που κατέλα­
β ε το αεροπλάνο της Λουφτχάνζα με τους παραθεριστές από την Μαγιόρκα.
7. Η Ίνγκριντ Σ ο ύ μ π ερ τ α ν ή κ ε σ τ η ν π ρώ τη ο μ ά δ α τ η ς Ι»ΑΓ. Σ υ ν ελ ή φ θ η τον
Οκτώβριο του 1970 και κατηγορήθηκε, μεταξύ άλλω ν, για συμμετοχή στην α­
π ελευθέρω ση του Μ πάαντερ. Στις 12 Ν οεμβρίου 1 97 7 β ρ έθ η κε κρεμασμένη
στο κελί τ η ς στις φυλακές Μ ονάχου-Σταντελχάιμ. Η επίσημη εκδοχή, η οποία
ω στόσο προσέκρουσε σ ε πολλές αμφιβολίες, έκανε λόγο για αυτοκτονία.
8. Το μέλος της ΐΐΑΕ Βίλι Πέτερ Στολ δολοφονήθηκε εν ψυχρώ στις 6 Σεπτεμβρίου
1978 σε έλεγχο ταυτοτήτων σ ε ένα μπαρ του Ντίσελντορφ από την αστυνομία.
9 . 0 Μ ίχαελ Κνολ ήταν στη (ΙΑΕ. Η επιχείρηση σύλληψ ής του στο Ν τόρτμουντ
εξελίχτηκε σ ε ανταλλαγή πυροβολισμών. Τα τραύματά του από τις σφ αίρες ή­
ταν τόσο βαριά που υπέκυψε δύο εβ δ ομ ά δ ες αργότερα, θ α νά σ ιμ α τραυματί­
στηκε επίσης και ο αστυνομικός Χανς-Βίλχελμ Χάνζεν.
10. Η Ελίζαμπετ φαν Ντάικ ήταν μέλος της Σοσιαλιστικής Κολεκτίβας Ασθενώ ν
(δΡΚ). Εντάχθηκε στη ΠΑΡ το 1977. Στις 4 Μαΐου 1979 πυροβολήθηκε εν ψυχρώ
την ώ ρα που έμπαινε στο διαμέρισμά της από τρεις αστυνομικούς. Οι τελευταί­
οι είχαν ειδοποιηθεί νω ρίτερα για την άφιξή τ η ς από ειδικό κομάντο παρακο­
λούθησης.
1 1 . 0 Γιοχάνες Τίμ ε σκοτώ θηκε στις 20 Ιανουαρίου 1 9 8 5 από μια βόμβα που
σκόπευε να τοποθετήσει σ ε ένα Κέντρο Επ εξεργασίας Δ εδ ομ ένω ν τ η ς Στουτ­
γάρδης. Από τη βόμβα τραυματίστηκε βαριά και η Κλάουντισ Βανερσντόρφερ.
12. Η Ίνα Ζίπμαν ανήκε στο Κίνημα 2 Ιούνη. Α π ελευ θερ ώ θ ηκε στο πλαίσιο της
απαγωγής του Λόρεντς το 1975 και «εξαφανίστηκε» το 1982 στο Λίβανο.
1 3 .0 Γκερντ Αλμπαρτους ήταν μέλος των Επαναστατικών Πυρήνων και καταδι­
κάστηκε σ ε φυλάκιση 4 ετώ ν και 9 μηνών για εμπρηστικές επιθέσεις σ ε κινημα­
τογράφους που προέβαλαν την ταινία «Έντεμπε». Μ ετά την αποφυλάκισή του
πήγαινε συχνά στη Μ έση Ανατολή όπου και σύμφ ω να μ ε τα λεγό μενα μελώ ν
των Επαναστατικών Πυρήνων στο κείμενο «Ο Γκερντ Αλμπαρτους είναι νεκρός»
καταδικάστηκε σε θάνατο, και μάλιστα από μια ομαδοποίηση για την οποία δού­
λευε ο ίδιος και η οποία συγκαταλεγόταν στην παλαιστινιακή αντίσταση. 1231
 Ευρειήριοονομάιων
Α λιέντε Σ α λ β α δ ό ρ 33
Α λμ π ρ εχτ Σ ο υ ζ ά ν ε 8 5 , 111
Α ν τ ρ ά ο υ ες Σου χά ιλα 7 9, 9 7
Ά σντονκ Μ πριγκίτε 3 8, 5 7
Βάγκνερ Ρολφ Κ λ έμ εν ς 1 5 8 , 1 8 0
Β άισ μπ εκερ Τ ό μ α ς 4 4 , 5 4 ,
Β έσ ελ Ο ύ λ ρ ιχ 32
Βισνιέφσκι Σ τ έφ α ν 141
Γιακομπ αμάιερ Ίνγκριντ 1 2 5 , 158
Γιού νσκε Κ λ ά ο υ ς 6 2 , 6 4 , 7 0 , 72
Γκο έργκενς Ιρ έν ε 3 8, 5 7
Γκόντερ Ανγκέλικα 1 5 9
Γκραμς Βόλφγκανγκ 1 6 2 , 1 6 7 -1 6 8
Γκράσχοφ Μ ά νφ ρ εντ 4 4 , 5 5 , 72
Έ κ ε ς Κρίστα 7 4, 1 2 5 , 158
Έ νσ λ ιν Γκούντρουν 2 5 , 3 3 , 4 1 ,
6 1 -6 3 , 7 6 , 7 9, 8 1 , 9 7 ,
1 0 3 -1 0 5 , 1 0 9 -1 1 0 , 1 1 3 -1 1 5 ,
117, 119, 132, 140
Ζ ά ιν τλ ερ Κρίστοφ 163
Ζ ό νενμ π ερ γ κ Γκύντερ 101
Κίνκελ Κ λ ά ο υ ς 1 5 8 , 1 6 4 -1 6 5
Κλαρ Κρίστιαν 1 2 5 , 1 4 2 , 1 4 5 ,
159, 180
Κ λ ά ο υ ς Α λφ ρ εντ 8 8 -8 9 , 181
Κον-Μ πεντίτ Ν τα νιέλ 2 4
Κόνρα ντ Γκερντ 1 8 2
Κουμπί Κ ριστίνε 1 4, 1 1 9 , 1 4 6
Κράμπε Χ άνο 14, 70, 1 10 , 146
Λ ό ρ ε ν τ ς Π έτ ερ 2 4 , 32
Μ ά ιν ς Χ ό λ γ κ ερ 3 2 , 4 1 , 6 2 , 6 7 -7 1 ,
8 2 , 8 5 , 9 5 , 1 1 4 -1 1 5 , 1 8 1 -1 8 2
Μ άινχοφ Ο ύ λ ρ ικ ε 1 5 , 1 9 , 2 5 , 3 2 ,
3 3 , 4 1 , 4 2 , 4 5 , 5 1 , 5 9 , 6 1 -6 3 ,
6 8 , 7 4 -7 6 , 8 2 , 8 5 , 9 5 , 1 0 0 ,
1 1 5 , 1 4 1 , 181
Μ ά ιχ ο φ ερ Β έ ρ ν ερ 75
Μ α κ λέο ντ Ία ν 6 4
Μ ά λερ Χ ορ στ 38, 198
Μ α ρ ιγκέλα Κ ά ρ λ ο ς 3 4 , 37
Μ ό νχαου π τ Μ πριγκίτε 4 1 , 6 2 ,
1 1 2 , 1 2 5 , 1 4 4 -1 4 5 , 1 6 8 -1 6 9 ,
180
Μ π ά α ν τ ερ Α ν τ ρ έ α ς 2 5 , 3 1 , 3 3,
3 5 , 3 7 , 3 8 -3 9 , 4 1 , 4 7 - 4 8 ,
6 1 -6 2 , 6 7 , 7 9 , 8 1 , 8 9 -9 0 ,
9 3 -9 7 , 1 0 0 , 1 0 4 -1 0 6 , 1 0 8 -1 1 0 ,
1 1 2 -1 1 5 , 1 1 7 , 1 1 9 , 1 4 0
Μ π έ ε ρ Βόλφγκανγκ 81
Μ π έκ ο υ ρ τ ς Κ α ρ λ Χ ά ιντ ς 1 3 2 ,
152
Μ π έλ Χ άινρ ιχ 5 4
Μ π έρ μ π ερ ιχ Μ όνικα 3 8 , 5 7
Μ π ο ύμ π α κ Ζίγκφριντ 6 8 , 7 8 ,
8 2 -8 5 , 9 2 , 1 2 0 , 1 5 2
Μ π ο ύ ν τ ενμ π ερ γ κ Βόλφ γκανγκ 3 1,
55, 57, 152
Μ π ρα ντ Βίλι 1 7, 2 9 - 3 0 , 4 5 , 1 74,
197, 203
Μ π ρ ά ο υ ν Μ π έρ ν χα ρ ν τ 4 1 , 62
Μ π ρ ά ο υ ν μ υ λ Γκέρολυτ φ ο ν 1 3 2
Μ π ρ ύ κ ν ερ Π έτ ερ 9 2 -9 3
Μ ύ λ ε ρ Γκέρχα ρντ 6 2 , 7 0 -7 3 , 1 1 8 ,
1 5 2 -1 5 3 , 1 5 5 , 1 7 0
Ν έγκτ Ό σ κ α ρ 4 1 , 6 3 , 171
raf «Αυτό Νάιζελ Χανς 162
rirav για μ α ς Ντάικ Ελίζαμπετ φαν 44, 123
Α π ελευ θέρω σ η » Ντέλβο Καρλ Χάιντς 146,
169-170
Ντέλβο Χανς Γιοάχιμ 141
Ντέμπους Ζίγκουρντ 132, 146
Ντούτσκε Ρούντι 18, 24, 60
Όνεζοργκ Μπένο 16
Πίμενταλ Έντβαρντ 132, 149,
155, 170
Πλάμπερ Πάουλ 181
Πολ Χέλμουτ 81, 109, 125, 157,
159, 164, 170, 177
Πόντο Γιουργκεν 78, 83-86, 88,
120, 123
Προλ Άστριντ 60, 62
Προλ θόρβαλντ 25
Ράσπε Γιαν-Καρλ 41, 62, 76, 79,
81, 97, 104-106, 108-110,
114-115, 117, 119, 144
Ράουχ Γκέοργκ φον 34
Ρένιτς Άλμπαν 181
Ρόβεντερ Ντέντλεφ Κάροτεν 162
Ρολ Κάρμεν 44, 70
Ρόλνικ Γκαμπριέλε 14, 159
Ροτ Καρλ Χάιντς 104-105, 108,
112 , 116
Ρούλαντ Καρλ Χάιντς 38, 45
Σαρτρ Ζαν-Πολ 91
Σελμ Πέτρα 55, 187
Σίλερ Μάργκριτ 70, 73-74, 205
Σλάιερ Χανς Μάρτιν 78, 80-84,
86, 88-89, 96, 108, 112-113,
117, 119-123, 125, 141, 150
234 I
Σμιτ Χέλμουτ 30, 83, 94, 109,
133
Σούμπερτ Ίνγκριντ 38, 57, 80-81,
101, 117, 153
Σουλτς Άντελχαϊντ 144, 158
Σπάιτελ Ανγκέλικα 119
Σπάιτελ Φόλκερ 110-111, 141
Στάινμετς Κλαους 162, 165, 168
Σταχόβιακ Ίλζε 63, 74
Στολ Βίλι Πέτερ 123
Στρέμπελε Κρίστιαν 168
Τάουφερ Λουτς 70, 146, 170
Τόιφελ Φριτς 23, 38-39
Τράουμπε Κλάους 75, 77, 86
Τσίμερμαν Έρνστ 132, 144
Φιτ Ίνγκε 163
Φόλκερτς Κνουτ 142, 145-146,
170
Χάαγκ Ζίγκφριντ 86
Χάας Μάνικα 97
Χάισλερ Ρολφ 44, 123
Χάμερσμιτ Καταρίνα 32, 95
Χάουζνερ Ζίγκφριντ 32, 70, 82,
85, 95
Χάουλε Εύα 180
Χέρολντ Χορστ 118, 205
Χερχάουζεν Αλφρεντ 133, 152,
162-163
Χόγκεφελντ Μπίργκιτ 162-163,
167-168, 170-1 71, 1 77, 180
Χόπε Βέρνερ 81
Χούμπερ Βόλφγκανγκ 70
Χόφμαν Ζιγκλίντε 70, 109, 158,
174
Σ ε ιρ ά Δοκίμια:
★ The Corporation
Το παθολογικό κυνήγι για κέρδος και εξουσία
του Τζόελ Μπάκαν
★ Η συνέχιση του εμφ υλίου με άλλα μέσα
του Άκη ΓαΒριηλίδη
★ Hudabank
Από ίο έγκλημα ίο υ Χρηματιστηρίου στην παγίδα των δανείων
ίο υ Χρήστου Γιαννίμπα
★ Η αυτοκρατορία του κεφ αλαίου
της Έλεν Μέικσινς Γουντ
★ Ζάπινγκ σε ιδέες του μέλλοντος
της ΣύλΒια ΟκαλιόΒα
★ Προκόπης Π ανταζής.Ένας αντάρτης και λογοτέχνης της Λέσβου
ίου Άρη Τασιάνη

Σ ε ιρ ά Κόμικς:
★ Palestine
Πολεμικές ανταποκρίσεις από την παλαιστινιακή Ινιιφάντα
του Τζό Σάκο
★ Χαιρετίσματα από τη Σερβία
του Aleksandar Zograf
★ Wobblies
Εικονογραφημένη ιστορία των Βιομηχανικών Εργατών ίο υ Κόσμου (IW W )
των Paul Buhle - Nicole Schulman
 ΗΑΡ «Αυτό ήταν για μας Απελευθέρωση»
ΙΡΜΓΚΑΡΝΤ ΜΕΛΕΡ
Τ ρ ιά ν τ α χ ρ ό ν ια α κ ρ ιβ ώ ς μ α ς χ ω ρ ίζ ο υ ν α π ό το π ο λ ύ κ ρ ο τ ο

«Γερμανικό Φ θ ιν ό π ω ρ ο » , κι ό μ ω ς τα γεγονότα που σ η μ ά δ ε ­

ψ α ν μιαν ο λό κ λ η ρ η γενιά η ο π οία επ ιχείρ η σ ε την « έ φ ο δ ο

σ τ ο ν ο υ ρ α ν ό » σ τ ο ν α π ό η χ ο του Μ άη του ’68 και τω ν νι­

κ η φ ό ρ ω ν τότε α π ελ ευ θ ερ ω τ ικ ώ ν κινημάτω ν του Τ ρ ίτ ο υ Κ ό σ μ ο υ α π έχο υ ν

*Γ>
πολύ απ ό το να κ α τα τά σ σ ο ντα ι σ'ε κάπ οιο μ ακρινό και α δ ιά φ ο ρ ο π αρελθόν.

Σ τ ο π λαίσιο αυ τό οι ε κ δ ό σ ε ις ΚΨ Μ π α ρ ο υ σ ιά ζο υ ν σ τ ο ελλη ν ικό α ν α γν ω σ τικ ό

κοινό μια μ ο ν α δ ική , ίσ ω ς , μ α ρ τ υ ρ ία για τη γ ερ μ α ν ικ ή ο ρ γ ά ν ω σ η του α ντά ρ τικ ο υ

π ό λη ς ΙΙΑΡ ( Φ ρ ά ξ ια Κ ό κ κ ιν ο ς Σ τ ρ α τ ό ς ) , η θ υ ε λ λ ώ δ η ς και α π ο φ α σ ισ τ ικ ή δ ρ ά σ η

της ο π ο ία ς επί δ ύ ο δ εκ α ετ ίες το υ λ ά χ ισ τ ο ν π ρ ο σ έ κ ρ ο υ σ ε σ το πιο ά γ ρ ιο α ν θ ρ ω π ο ­

κυνηγητό, στην πιο σ κ λ η ρ ή κρα τική κ α τ α σ τ ο λ ή που γ ν ώ ρ ισ ε ποτέ η μετα π ολεμική

Ευρώπη.

Η Ίρμγκαρντ Μ έλ ερ , κρα το ύ μ ενη πάνω α π ό 22 χ ρ ό ν ια σ ε φ υ λ α κ έ ς υψ ίστης α ­

σ φ α λ ε ία ς , μ οναδ ική ε π ιζή σ α σ α α π ό τη Ν ύ χ τ α Θ α ν ά τ ο υ (17η π ρ ο ς 18η Ο κ τ ω β ρ ί­

ου 1977) σ τ α λ ε υ κ ά κ ελιά του Σ τ ά μ χ α ϊμ , α ν τ ικρ ο ύ ει τ α επ ίσ η μ α κ ρ α τικ ά σ ε ν ά ρ ια

α λ λ ά και τ ο υ ς μ ύ θ ο υ ς που α ν α π τ ύ χθ η κ α ν γ εν ικ ό τ ερ α γ ύ ρ ω α π ό τα π ρ ό σ ω π α και

τη δ ρ ά σ η της ο ρ γ ά ν ω σ η ς . Σ ε μια εκ τεν ή σ υ νο μ ιλία με το δ η μ ο σ ιο γ ρ ά φ ο Ό λ ιβ ε ρ

Τ ό λ μ α ϊν και μ έ σ α α π ό μια οπτική που ε ξ α κ ο λ ο υ θ ε ί ν α εμ μ έν ει σ τ ο ό ρ α μ α της α ­

ν α τ ρ ο π ή ς, σ υ ζη τ ά α φ η γ ο ύ μ εν η την π ρο σ ω π ικ ή της δ ια δ ρ ο μ ή για τη γ έν νη σ η , την

π ο ρ εία και το τ έ λ ο ς του ε γ χ ε ιρ ή μ α τ ο ς της ΚΑΡ, δ ιηγείται τις σ υ ν θ ή κ ε ς κ ρ ά τ η σ η ς

που β ίω σ ε και τις α π ε ρ γ ίε ς π είνα ς που ω ς έ σ χ α τ ο μ έ σ ο π ά λ η ς α ν τ έ τ α ξ α ν σ ε α υ ­

τές, κ α θ ώ ς επίσης και τις εμπ ειρίες της μετά την α π ο φ υ λ ά κ ισ ή της το 1994.

Η σ υ νο μ ιλία σ υ μ π λη ρώ νετα ι α π ό μια σ ε ιρ ά ά γ ν ω σ τ ω ν εν π ο λλο ίς στην Ε λ λ ά ­

δ α κειμένω ν της ΚΑΕ.

φΐ ΒΒΝ, 978-960-6750-02-1

ΑΝΑΓΝ2Μ
ΤΨ ΗΛοΥ
Ρ ΙΙΚ ο ϊ