IBAWA : EPIKONG BATANGUEÑO
are ginagawa sa mga tao ay?” galit na
Sa bayan ng Haliwas ay may
nakatirang isang prinsesa na
pagkaganda-ganda. Ang pangalan
niya ay Pyrena na mula sa palasyo ng
Haliwas. Ang ama niya ay si Haring
Imao na bukod sa galing at talino ay
may kakayahang patayin ang sinuman
na gusto niya sa isang kindat lamang.
Sila ay nirerespeto ng mga
mamamayan ng Haliwas. Sa
pagdating ng ikalabing- walong taong
gulang ni Pyrena, nakatakdang
ipakasal ang prinsesa sa magiting na
binata mula sa bayan ng Batangas at
karatig lalawigan. Ganoon na nga
nagpakaskil ang hari sa mga alagad
niya, na bukas ang palasyo sa
sinuman ang gusto at handing bihagin
ang damdamin ni Prinsesa Pyrena sa
pagharap ng mga pagsubok na
ipapataw sa kanila, at kung sila ay
nabigo, sila ay mamamatay na lang sa
pamamagitan ng kapangyarihan ng
hari. Maraming mga lalake na mula pa
sa iba’t ibang palasyo ang sumubok
sa hamon na ito, ngunit wala sa kanila
ang nagtagumpay at namatay o
nawala na lang bigla. Sa pagkalipas
ng ilang araw, nabalitan ito ng isang
lalake na nagngangalang Ibawa na
nagmula pa sa bayan ng Batangas.
“Aba’y are ay maganda ah!! Siguro eh
. ko ang aking kamay sa prinsesa.’’
reaksyon ni Ibawa nang mabalitan ang
hamon ng hari. Nang walang
pagaalinlangan, umalis si Ibawa sa
Batangas, at nagsimulang lumakbay
patungo sa bayan ng Haliwas. Nang
walang ano-ano’y, may nakasalubong
siyang ermitanyo. “Iho, maaari ko
bang matikman ang Goto na dala mo?
Gutom na gutom na kasi ako.”
pagmamakaawa ng ermitanyo. “Aba’y
syempre naman ho. Maaari niyo ho
itong matimus! Nagmula pa ho ito sa
Batangas eh, abay karipas na ho are
sa paglulouto nare at balak ko hong
suminsay sa Haliwas at duon daw ho
ay may magandang prinsesa!,” sambit
ni Ibawa.“Salamat iho! Bilang tanda ng
aking pasasalamt, bibigyan kita ng
aking basbas, basbas na talagang
ikatutuwa mo nang lubos.” wika ng
ermitanyo. “Ngayon palang eh
ikatutuwa ko na ho kung ano man
iyon.” sagot naman ni Ibawa sa
ermitanyo. Sa pagdating ni Ibawa sa
Haliwas, ay may napansin siyang
kakaiba sa mga tao doon. “Bakit ga
ang mga are’y nagpapatikaran,”
pansin ni Ibawa. Nang walang ano-
anoy may tumilapon na isang
nagliliyab na bolang apoy sa harap ni
Ibawa. Nahurindat si Ibawa at nagtaka
kung saan nanggaling iyon. “Hahaha!
Huwag kayong pahara-hara sa daan,
kundi gagawin ko kayong abo,”
halakhaw at sigaw ng isang
matipunong lalake. “Hoy ikaw!
Nakaka-kantsaw ka eh, bakit mo ga
Ang bawat isa ay magpapakilala ng
galit na sinabi ni Ibawa sa matipunong
lalake. “Ako si Hagorn. Prinsipe ng
Hatoria, at wala kang pakialam sa
kung ano’ng gusto kong gawin, at
naririto ako upang makuha ang puso
ni Pyrena.” pagmamalaki ni Hagorn.
“Aba eh, dapat hindi mo binabalibang
ng mga apoy ang mga tao dito. Kahit
ako’y walang kapangyarihan, basta
malinis ang aking kalooban at
nagkakaisa kami bilang isang
Batangueño, nakakalikha kami ng
isang kapangyarihan at yuon ay ang
pagkakaisa.” paliwanag ni Ibawa.
“Kung ganoon, sa bagay naririto
tayong dalawa para makuha ang
matamis na oo ni Prinsesa Pyrena,
daanin na lang natin ito sa paligsahan.
Kung nakuha mo ang puso ng
prinsesa, papatayin mo ako, at kung
ako naman ang nagwagi, papatayin
kita gamit ang aking kapangyarihan, at
ibibigay mo sa akin ang lupain ng
Batangas. Tinatanggap mo ba ang
hamon?” alok ni Hagorn. “Ay oo na.
Tinatanggap ko ang hamon mo,
kasiwal-siwal mo! ” sagot naman ni
Ibawa. Hindi napansin ng mga kawal
ng palasyo ang mga nagaganap sa
labas, kung kaya’t malayang
nakapaggugulo si Hagorn sa labas ng
palasyo. Abalang- abala ang lahat ng
mga tao sa palasyo sa kanilang mga
ginagawa, pati na ang hari at prinsesa
sa pagpili at sa pagbibigay ng mga
hamon sa mga lalake na
nagsisipuntahan doon. Naunang
sumubok sa hamon ng hari si Ibawa.
Pumasok siya sa kaharian at nakita si
Haring Imao at Prinsesa Pyrena. “Sino
ka at saang lugar ka nanggaling?”
tanong ng prinsesa kay Ibawa.
“Ako ay si Ibawa...”Dumating si
Hagorn na nakasakay sa puting
kabayo may pakpak at ang paa nitoý
mistulang sa dragon. Dumadagabag
ang tunog ng takbo ng kabayo na
nkaagaw ng pansin ng lahat. Yumanig
ang mga lamesa, baso at iba’t iba
pang gamit. “At sino ka naman?”
tanong ng hari kay Hagorn. “Ako si
Hagorn, prinsepe ng Hatoria at naririto
ako para makuha ang loob ng iyong
anak.” sagot ni Hagorn “At ako naman
ay si Ibawa, mula sa bayan ng kapeng
barako at balisong, lipi ng mga bayani
at huwaran, Batangas, bayan kong
mahal.” dagliang dugtong ni Ibawa.
“Kung ganon, sa bagay may nakikita
akong kakaiba sa inyong dalawa,
bibigyan ko lang kayo ng dalawang
pagsubok. Kung makokompleto ninyo
ang dalawang pagsubok na ito,
mapapasainyo ang aking anak, at
kung nabigo kayo, mawawala na
lamang kayo na parang bula,”
paliwanag ng Hari. “Tinatanggap
namin ang hamon ninyo.” sagot ng
dalawa sa hari.
UNANG PAGSUBOK
mga pagkain na galing sa kanilang
lugar sa palasyo at ipapaliwanag kung
paano ito kinakain.Naunang sumubok
sa hamon si Ibawa. Bumalik siya sa
Batangas at naghanda o kumuha ng
mga pagkain sa kanila. Bumalik si
Ibawa sa palasyo. “Ang dinala kong
pagkain ngayon ho ay Dulong, Goto,
Suman, Kalamay, at syempre ang
aking pinakapaborito ang Lomi,” wika
ni Ibawa. “Ang Dulong o kung tawagin
ay Dilis sa ibang lugar ay mas maliit
pa ho sa Dilis. Ito ho ay ginagawa ding
Bagoong. Mas masarap pa ho ang
pagkain kung ipapasamano niyo ho ito
at isama sa kape. Ang Goto naman ho
ay nilantak sa laman loob ng baka,
may tuwalya, atay, dugo at pwede rin
siyang iulam sa kanin. Ang suman at
kalamay naman ho ay isa din sa
pinagmamalaking produkto ng
Batangas ay di mawawala kapag may
baysanang nagaganap. Gawa ho ito
sa butaw na sangkap. Ang Lomi
naman ho ay gawa sa sabaw. May
pansit, atay, kikyam at marami pa ay.
Talagang kapus ang plato sa
bangerahan pag inyong inihayin ang
lahat ng ito!.” mga paliwanag ni Ibawa
sa maharlika. Napabilib si Prinsesa
Pyrena kay Ibawa kung paano niya
ipinakita ang kanilang mga pagkain sa
Batangas. Sumunod naman si Hagor.
Kakaunti lang ang kanyang naipakita,
dahil sa kanila wala silang masyadong
pagkain at nagdadamutan pa sila kasi
wala silang pagkakaisa hindi katulad
ng mga mamamayan ng Batangas.
PANGALAWANG PAGSUBOK
Sa ikalawang pagsubok naman,
kailangan nilang ikwento ang mga
magagandang tanawin na makikita sa
kanilang lugar. Kailangan rin nilang
sabihin kung ano ang kanilang mga
kaugalian, para madaling
makakasalamuha ng prinsesa ang
mga taong nasa paligid niya kung sino
man ang mapipili sa kanila. Naunang
sumubok sa hamon na ito si Ibawa.
“Aba’y sa amin ho madami kayong
makikitang magagandang tanawin.
Nandiyan ang Bulkang Taal. Noong
unang panahon wala yung kabuog-
buog, pero maganda iyon. Nandiyan
naman ang mga dagat mula Nasugbu
hanggang San Juan! .Sa linaw ng
tubig doon eh madali kayong
makakalakdaw sa tubig. Makikita niyo
din doon ang Simbahan ng Santisima
Trinidad, Monte Maria at ang Padre
Pio sa Sto. Tomas. Doon ninyo pwede
iatungal ang inyong mga kasalanan at
doon na mismo mapapawi ito. Sa
kaugalian naman, hindi kami
balasubas ang mga ugali. Aba’y
magalang kami, maalaga, matulungin,
nagrerespeto sa isa’t isa, matalino,
palaging aktibo, mapagbiro at palaging
masayahin. Palagi ho naming
kahuntahan an gaming mga
kahanggan at minsan pa nga ho ay
naisisingit pa ang kaunting barikan ng
lambanog! Ang mga Batangueno ay
palaging nagkakaisa sa kabila ng mga
hamon sa buhay. Mas iniisip namin
ang kapakanan ng iba kaysa sa aming
sarili. Aba’y ipinagmamalaki ko ang
aking sarili eh na ako’y isang
Batangueño.” ang mahaba at buong
pagmamalaking salaysay ni Ibawa sa
Hari at Prinsesa. Sa nasabi ni Ibawa,
mas napaantig pa si Prinsesa Pyrena
sa kanya. Hindi siya makapaniwala sa
galing at husay niya. Mababanaag
naman sa mukha ng hari ang kanyang
ngiti at saya, na halatang hindi siya
nagkamali sa pagpili sa kanya.
Sumunod naman sa pagprepresenta
si Hagorn. Sa kanyang sinabi,
nagsinungaling siya na marami daw
silang mga magagandang tanawin.
Ang totoo sinunog na niya ang lahat
ng ito, dahil sa galit niya sa mga taga-
Hatoria. Sinabi niya na maganda ang
kanilang kalooban sa lahat ng tao,
kahit na sa tunay ay puro inggitan at
sakiman. Sa nasabi ni Hagorn, walang
reaksyon ang prinsesa pati na ang
hari, dahil alam naman ng prinsesa
kung ano ba talaga ang meron sa
kanila dahil may kapangyarihan
siya’ng Ivitre o ang kakayahang
tumingin sa isipan ng tao. Dumating
na ang araw ng pagpipili sa dalawa.
Kabang kabang si Ibawa at pati
naman rin si Hagorn. Naunang
nagsalita ang Hari. “Napabilib ako sa
kanyang kahusayan sa pagharap niya
sa dalawang pagsubok. Sa kabila ng
aking hinihintay, ay may nakita na rin
akong magbabagay sa aking anak.
Sana ipangako mo na aalagan mo ang
aking ana anuman ang mangyari sa
buhay ninyong mag-asawa.” wika ni
Haring Imao. Sumunod naman si
Prinsesa Pyrena sa pagsasalita.
“Humanga ako sa kanyang
katapangan na harapin ang pagsubok
ng aking ama upang makuha ang
aking puso. Lubos akong nasisiyahan
at nais kong mas makilala siya at
makasama habangbuhay.” maikling
pahayag ni Prinsesa Pyrena. “Ang
napili ko bilang aking mapupusuan ay
si Ibawa.” dagliang sagot ni Prinsesa
Pyrena. “Aba’y ikinatutuwa ko na ako
ang pinili mo mahal ko.” sagot ni
Ibawa. Galit na galit naman si Hagorn
sapagkat si Ibawa ang napili. Namula
siya at umusok sa buong kaharian na
lumabas sa kanyang ilong. Dagliang
tumakas si Hagorn sa palasyo bago
pa man siya napatay ng Hari. Nagalit
ang Hari sa kanyang pagtakas, pero
inisip na lang nila na masaya na sila
dahil may dumagdag sa pamilya ng
mga maharlika na si Ibawa. Nang
makabalik si Hagorn sa Hatoria,
nangako siya na maghihiganti siya sa
Hari at Prinsesa. Tinipon niya ang
lahat ng kanyang mg kawal at
pinaghanda sa paglusob. Nag-ensayo
sila ng mabuti para magtagumpay sila
sa kanilang misyon. Pumunta si
Hagorn sa isang mangkukulam at
humingi ng isang mahika. “Hihingi ako
sayo ng isang mahika. Mahika na
makakapagtapat sa kapangyarihan ng
Hari na patayin ang sinuman sa isang
kindat lamang.” wika ni Hagorn sa
mangkukulam. “Sige bumalik ka na sa
iyong pinanggalingan at magkakaroon
na kayo ng mahika sa inyong
katawan.” sagot ng mangkukulam.
ANG PAGLUSOB NG HATORIA
Sa pagdidiwang ng taga-Haliwas,
biglang nagdilim ang paligid at lumitaw
ang pulang buwan sa kalangitan.
“Kalaki naman iyang pulang buwan na
iyan. Kadungaw-dungaw are sa itaas
pati na rin sa ibaba ng palasyo eh. ”
wika ni Ibawa. “Isa itong babala na
may lulusob sa atin. Mga kababayan
maghanda na kayo sa paparating na
paglusob sa Haliwas.” sigaw ng hari.
Bago pa man maghanda ang mga
kawal ng Haliwas, lumitaw ang mga
bolang apoy sa itaas at nagbagsakan
sa buong lupain ng Haliwas. Nasunog
ang mga bahay at ang mga paninda
nila. Doon na nga nagsimula ang
digmaan sa pagitan ng Hatoria at
nang Haliwas. Sa pakikipagdigmaan,
nagtaka ang Hari kung bakit hindi
natatablan ng kanyang kapangyarihan
ang mga taga Hatoria. Tumawa na
lang si Hagorn sa Hari at sinabi na
may mahika sila na pantabla sa
kapangyarihan niya. Nagalit ang hari
at nagpatuloy pa rin ang labanan.
“Mahal ko, ako’y papanaog sa palasyo
at tutulungan ko ang Hari sa
pakikipaglaban.” daing ni Ibawa. “Sige
mahal ko. Magiingat ka nang mabuti.”
sagot naman ng prinsesa. Sa pagbaba
ni Ibawa sa palasyo, nakita niya ang
hari na nakahandusay sa lupa na
puno ng sugat sa katawan. Sa harap
ng hari ay nakita niya si Hagorn na
tuwang tuwa sa nangyari sa hari.
“Hagorn! Bakit mo ga are’y ginagawa
sa mag tao ay? Wala kaming
kasalanan sa inyo.” wika ni Ibawa.
“Wala kang pakialam. Kukuhanin ko
ang prinsesa dito at huwag kang
pahara-hara diyan sa daan.” galit na
sinabi ni Hagorn. “Ipapatapisak kita
ngayon, at humanda ka na.” sagot ni
Ibawa. Naglabanan ang dalawa na
napayanig sa buong Haliwas. Kara-
karakay may gintong balisong na
lumipad patungo sa kamay ni Ibawa at
itoý kanyang nagamit upang isaksak
kay Hagorn. Naglaban ang dalawa
subalit parehong malakas ang
kanilang taglay na sandata. Sa
sobrang pagod ni Ibawa ay napasigaw
siya at maging siya ay nagitla din nang
may mga butil ng kapeng barako ang
lumabas mula sa kanyang bibig na
nang dumapo sa balat ni Hagorn ay
kaagad nito itong ikinasilab.
Nagtatakbo si Hogorn papunta sa
tuktok ng palasyo upang gawing bihag
ang Prinsesa dahil alam niyang maari
siyang mamatay sa taglay na
kapangyarihan ni Ibawa.
“Ako’y papanhik sa itaas at hahabulin
ko si Hagorn.” sabi ni Ibawa sa kawal.
“Sige po.” sagot naman ng kawal.
Pagdating naman ni Ibawa sa itaas ng
palasyo, nakita niya na sinaksak ni
Hagorn ang kanyang minamahal.
“Hahaha. Hindi naman ikaw ang aking
kailangan dito kundi ang makamtan ko
ang inyong mga kayamanan at lupain.
Napakabobo ninyo talaga.” malakas
na sinabi ni Hagorn sa buong palasyo.
“Walanghiya ka Hagorn!! Ngayon
matutupad ko na ang ating
pinangakuan!” galit na sinabi ni Ibawa.
Tumakbo si Ibawa sa likod ni Hagorn
at sinaksak siya gamit ang kanyang
gintong balisong. Umilaw ang buong
katawan ni Hagorn at naglaho na
lamang siya. Nagmadaling tumakbo si
Ibawa sa minamahal niya. “Mahal ko.
Patawad hindi kita naprotektahan.
Wala akong silbi!!!” iyak ni Ibawa sa
mukha ng prinsesa. Nang tumulo ang
luha ni Ibawa sa mukha ng prinsesa
biglang nagliwanag ang katawan ng
prinsesa at naghilom ang natamong
sugat niya. “Paano nangyari ito?”
gitlang gitlang bulalas ng bagong
bayani ng Haliwas. “Utoy, iyan ang
iyong gantimpala sa pagiging mababa
ang loob at matulungin sa akin.
Patuloy kang maging mabuting anak
ng Batangas.” Turan ng isang tinig
mula sa kalangitan, ang boses ng
ermitanyong kanyang natulungan sa
daan. “Maraming salamat amang!
Maraming salamat sa kapangyarihang
iligtas ang aking minamahal at
kababayan!.” Umaatungal sa sayang
sambit ni Ibawa at maya-mayaý
napaumis na lamang dahil sa
kaligayahan. Lumitaw na ang
kapayapaan sa buong lupain ng
Haliwas at bumalik na ang mga Hator
nang malaman nilang patay na ang
kanilang prinsipe. Namuhay nang
masaya at mapayapa ang kaharian ng
Haliwas na pinamuan na nina Pyrena
at Ibawa dahil sa pagpanaw ng hari sa
naganap na digmaan. Mula noon, higit
na kinilala asi Ibawa bilang mabuting
Batangueñong hari.