DEA 2313 K1

KOLEJ VOKASIONAL SULTAN ABDUL SAMAD

42700 BANTING, SELANGOR DARUL EHSAN

TEKNOLOGI ELEKTRIK

KERTAS KERJA
PROGRAM /
TEKNOLOGI ELEKTRIK
PROGRAMME
KOD KURSUS /
ETE 601
COURSE CODE
SEMESTER /
06 (ENAM)
SEMESTER
NAMA KURSUS /
ETE601 INDUSTRIAL SWITCHBOARD 2
COURSE NAME

STANDARD
1 INSTALL SUB-SWITCH BOARD
KANDUNGAN /
CONTENT STANDARD

Pelajar-pelajar akan boleh:

HASIL 1 Mendapatkan cetak biru papan suis

PEMBELAJARAN 2 Memeriksa lokasi sebenar
KURSUS / 3 Memilih saiz kabel bagi papan suis
COURSE OUTCOMES 4 Memastikan saiz kabel papan suis
5 Memasang papan suis dan tamatan kabel.
6 Malaksanakan langkah-langkah keselamatan.

NAMA PELAJAR /
…………………………………………………………………………………………………………………………………………
STUDENT'S NAME

NO. KAD
…………………………………………………………………………………………. MARKAH :
PENGENALAN /IC NO.

TARIKH / DATE …………………………………………………………………………………………. 100

TANDATANGAN /
…………………………………………………………………………………………. SIGNATURE
NAMA PENSYARAH /
LECTURER’S NAME ………………………………………………………………………………………….

1 20
PROGRAM / PROGRAMME TEKNOLOGI ELEKTRIK
KOD MODUL / MODUL CODE EEK 102
SEMESTER / SEMESTER 01 ( SATU )
 DEA 2313 K1

NAMA KURSUS /
DEA 2313 LOW VOLTAGE SWITCHBOARD
COURSE NAME
STANDARD KANDUNGAN / 1 INSTALL SUB-SWITCH BOARD
CONTENT STANDARD
TEMPAT : BENGKEL ELEKTRIK TEMPOH : 9 JAM

ARAHAN:

Anda dikehendaki melaksanakan amali yang diberi dengan mematuhi segala peraturan yang ditetapkan dan
mengamalkan prosedur kerja yang selamat serta menggunakan kelengkapan / peralatan keselamatan mengikut
kesesuaian kerja.

PERHATIAN :
1. Didalam amali ini anda akan menyambungkan 230 VAC dan 400 VAC, untuk keselamatan anda sila pastikan
semua sambungan telah ditebat dengan baik.
2. Pelajar dikehendaki mematuhi semua langkah keselamatan pemasangan dan pengujian serta
mengamalkan kaedah persekitaran kerja selamat berpandukan standard 5S.
3. Keputusan pentaksiran ini akan dimasukkan ke dalam penilaian PBS Pelajar.

Jadual 1 : Senarai alatan, kelengkapan, bahan, komponen dan aksesori.

Kuantiti KOMPONEN / AKSESORI Kuantiti

ALAT, KELENGKAPAN & BAHAN

1. BUS BAR HOLDER Secukupnya 1. MCCB 4P 2

2. BUS BAR Secukupnya 2. MCCB 3P 1 set
3. Bongkah penyambung Secukupnya 3. MCB 1
4. NEUTRAL LINK Secukupnya 4. MCB 3
5. SUB SWITCH BOARD BOX Secukupnya 5. IDMT OVERCURRENT 1 set
6. Dawai 16 mm2 Secukupnya 6. IDMT EARTH LEAKAGE RELAY 1
7. Dawai 2.5 mm2 Secukupnya 7. IDMT EARTH FAULT RELAY 2
8. Hex Crimpers Secukupnya 8. CURRENT TRANSFORMER (CT) 3
9. Crimping tools Secukupnya 9. ZERO CURRENT TRANSFORMER 1
10. Cable Lux 2.5 mm Secukupnya (ZCT)
11. Cable Lux 4 mm Secukupnya 10. SHUNT TRIP COIL 2
12. Cable Lux 10 mm Secukupnya 11. VOLTMETER SELECTION SWITCH 1
13. Cable Lux 16 mm Secukupnya 12. AMMETER SELECTION SWITCH 1
14. Rubber heat shrink (Red) Secukupnya 13. METER VOLT 1
15. Rubber heat shrink Secukupnya 14. METER COS 1
(Yellow) 15. METER KW 1
16. Rubber heat shrink (Blue) Secukupnya 16. METER A 1
17. Wiring Duck ( Panel ) 32.0 Secukupnya 17. METER HZ 1
mm x 28.4 mm 18. INDICATOR LAMP 3
18. Cable Ties . 23 mulfkng 6" Secukupnya

2 20

K1
LANGKAH KERJA
*Setiap langkah kerja dan hasil kerja akan
dinilai oleh pensyarah dan dicatat dalam jadual
permakahan.
1. Melukis litar skematik dan litar
pendawaian.
Rajah 1 : Litar skematik
Rajah 2 : Litar pendawaian
Rajah 3 : Gambarajah blok
DEA 2313 K1
MEMASANG SUB PAPAN SUIS
BUTIRAN KERJA
 Menyediakan beberapa jenis lukisan seperti litar skematik dan
lukisan pendawaian. Lukisan ini digunakan untuk menunjukkan
peralatan dan komponen untuk mudah difahami ketika
melakukan kerja-kerja pembuatan, pemasangan dan baikpulih
serta selenggara.
 Menggunakan simbol mengikut standard BS 3939.
 Litar skematik = menunjukkan sambungan komponen didalam
litar yang terdiri daripada simbol (komponen) dan garisan
(sambungan).
 Litar pendawaian = menunjukkan pendawaian antara
komponen seperti kawalan, bekalan kuasa, sambungan
perlindung bumi, penamatan, dan sambungan dalaman
termasuk blok, plag, soket dan pos terminal.
 Rajah Blok = merupakan lukisan kefungsian yang menunjukkan
dan menerangkan prinsip kendalian utama litar sebelum
memulakan lukisan litar skematik.
3 20
 DEA 2313 K1

K1 MEMASANG SUB PAPAN SUIS

LANGKAH KERJA BUTIRAN KERJA

2. Pembinaan struktur papan suis.
 Bingkai dan penutup luar.
a. Bingkai merupakan struktur asas papan suis yang
mana untuk menyokong komponen lain.
b. Terdapat pelbagai saiz kerangka luar papan suis
yang mana mengikut keperluan pengguna.
c. Penutup panel memberikan kesan kemasan pada
papan suis. Disini juga informasi berkenaan papan
suis dipamerkan.

 Bas bar.
a. Ialah pengalir ataupun sekumpulan pengalir
merupakan penyambungan asas untuk dua atau
lebih litar.
b. Terdapat turutan fasa bagi pemasangan basbar
mengikut standard NEMA (National Electrical
Manufacturers Association). Rujuk rajah
disebelah.
c. Bas bar dipasang pada kerangka papan suis
dimana:
i. Basbar melintang untuk mengagihkan
kuasa kepada setiap bahagian papan
suis.
ii. Basbar menegak adalah untuk
mengagihkan kuasa melalui peranti
voltan lebih kepada peranti beban.
d. Basbar diperbuat daripada tembaga bersalut
aluminium ataupun bersalut perak.
e. Kadar arus basbar merujuk kepada arus
maksimum per keluasan keretan rentas.
f. Basbar neutral mestilah sama saiz dengan
basbar talian fasa

4 20
 DEA 2313 K1

K1 MEMASANG SUB PAPAN SUIS

LANGKAH KERJA BUTIRAN KERJA

Saiz Bus-Bar Kuprum bagi Kadaran Arus Pemutus Litar

3. Peralatan bahagian masukan perkhidmatan.  Enam aturan pemutusan litar.

a. Setiap set masukan perkhidmatan tidak boleh
lebih daripada enam suis ataupun pemutus litar
yang digunakan untuk memutuskan litar
perkhidmatan daripada peralatan lain.

4. Jenis kabel dan persediaan
 Memilih jenis kabel yang sesuai untuk litar pendawaian
dengan mengambil kira faktor berikut :
a. Bahan penebatan.
b. Saiz pengalir
c. Pembuat
d. Jenis boleh lentur atau pejal.

5 20
 DEA 2313 K1

K1 MEMASANG SUB PAPAN SUIS

LANGKAH KERJA BUTIRAN KERJA

5. Peralatan  Landasan pelekap komponen (DIN rail- Deutsches Institut für

Normung)
a. Merupakan jalur logam yang mempunyai alur khas
yang membolehkan komponen atau sub-pemasangan
dilekapkan tanpa menggunakan skrew.
b. Untuk mengelakkan jalur logam bergoyang, gunakan
skrew jenis bawah rata.

 Sesalur Plastik (PVC)

a. Merupakan salah satu laluan kabel. Ianya memberikan
perlindungan pada kabel dan susunan yang kemas.
b. Tanggalkan penutup sesalur dan susun kabel
didalamnya. Keluarkan kabel melalui lubang disebelah
sisi.
c. Kabel yang dimasukkan kedalam sesalur mestilah tidak
melebihi separuh daripada keluasan sesalur tersebut.
d. Rancang laluan kabel agar tidak berlaku persilangan
antara kabel.
e. Susunan sesalur dan pelekap komponen mestilah
seperti dirajah sebelah.

 Blok terminal
a. Bagi sambungan utama pengawal kuasa biasanya
menggunakan pengapit skrew.
b. Terdapat sambungan terminal individu yang diklip pada
ril DIN untuk menghasilkan multilaluan.
c. Setiap terminal mestilah tidak melebihi daripada 2
dawai/kabel.
d. Perbagai warna mungkin digunakan untuk mewujudkan
perbezaan fungsi.
e. Terminal bumi biasanya bewarna hijau ataupun kuning
f. Gunakan penebat pembahagi untuk mengasingkan
sambungan voltan tinggi.
g. Gunakan penghenti hujung bagi memastikan kesemua
terminal disusun dengan rapi.

6 20
 DEA 2313 K1

K1 MEMASANG SUB PAPAN SUIS

LANGKAH KERJA BUTIRAN KERJA

6. Pembumian a. Litar pemasangan perlindungan.
a. Pembumian peralatan elektrik adalah bertujuan
memberikan perlindungan pengguna daripada
renjatan elektrik.
b. Bekalan elektrik daripada stesen janakuasa
disambungkan pada transformer dan seterusnya
kepada bekalan utama kilang.

 Bekalan penghantara kemungkinan 11000V ataupun 33000V

dan pengubah akan menurunkannya kepada 400V dan 230 V.
b. Merujuk pada gamabarajah litar pengubah, titik neutral turut
disambung pada bumi. Biasanya ia disambung dengan plat
tembaga bersaiz besar kedalam bumi.
c. Ini bermaksud voltan antara talian hidup dan neutral adalah
sama dengan voltan antara talian hidup dengan bumi iaitu
230V.
d. Walaubagaimanapun sambungan bumi ini tidak sama dengan
sambungan bumi didalam papan suis. Sambungan bumi ini
bertujuan sebagai fungsi keselamatan.

 Ini menunjukkan gambarajah pendawaian asas sambungan

bekalan utama dengan peralatan didalam kotak logam.
 Tanpa sambungan bumi pada kotak logam, ia akan
menyebabkan bahan logam akan menjadi talian hidup yang
akan menyebabkan kejutan elektrik apabila penguna
menyentuhnya.

7 20
 DEA 2313 K1

K1 MEMASANG SUB PAPAN SUIS

LANGKAH KERJA BUTIRAN KERJA

e. Terminal yang akan disambungkan ke talian bumi sepatutnya
dilabelkan dengan PE ( Protective Earth).
f. Terminal perlindungan bumi akan disambungkan kerangka,
casis, dan peralatan lain yang terdiri daripada logam. Ianya
dipasang menggunakan basbar.
g. Demi keselamatan terdapat beberapa perkara disarankan dan
perlu dilaksanakan iaitu :
a. Kesemua bahagian pengalir yang terdedah daripada
peralatan elektrik hendaklah disambung ke litar
perlindungan.
b. Sesalur logam dan perlindung logam kabel perlu
disambung ke tamatan perlindungan.
c. Tiada peranti pensuisan disambung didalam litar
perlindungan. Ianya hanya boleh diputuskan dengan
alatan tangan.
d. Ianya tidak perlu melakukan penyambungan pada
bahagian yang kecil seperti skrew, ribet, plat nama.
e. Dimana sub pemasangan disambung menggunakan
kombinasi soket dan palam, pastikan litar
perlindungan merupakan yang terakhir diputuskan.
Biasanya pin bumi pada palam adalah lebih panjang.
f. Pengalir perlindungan mestilah boleh dikenalpasti
dengan penandaan, bentuk ataupun warna.
g. Warna yang digunakan mestilah bewarna hijau dan
kuning.
h. Bentuknya mestilah agak berbeza seperti dalam
bentuk jalinan.
i. Penandaan terminal selain daripada PE, mesti
menggunakan simbol bumi ataupun warna hijau
kuning.
j. Bagi pintu panel mestilah menggunakan pengalir
bolehlentur bagi sambungan perlindungan.

8 20
 DEA 2313 K1

K1 MEMASANG SUB PAPAN SUIS

LANGKAH KERJA BUTIRAN KERJA

7. Pemeriksaan dan pengujian pemasangan. Lakukan semua pemeriksaan dan pengujian setelah papan suis
siap dipasang agar dapat menjamin kefungsian dan
keselamatannya.

Pemeriksaan mekanikal.
 Membersihkan papan suis daripada kabel atau dawai yang
dipotong ketika proses pemasangan.
 Memeriksa semua sambungan mekanikal dalam keadaan baik
seperti sambungan pada kerangka asas dan basbar.
 Memeriksa semua tamatan kabel dalam keadaan kemas dan
ketat.
 Memeriksa keadaan fizikal papan suis daripada kesan calar dan
kesan hentakan.

Pengujian elektrik
 Lakukan pengujian keterusan pengalir bumi menggunakan
meter ohm.
 Catatkan jadual keputusan didalam jadual 1.
 Lakukan ujian penebatan setiap talian fasa dan neutral
menggunakan penguji megaohm.
 Catatkan jadual keputusan didalam jadual 2.
 Lakukan ujian kekutuban talian fasa pada setiap peralatan dan
komponen menggunakan meter ohm.
 Catatkan jadual keputusan didalam jadual 3.
 Lakukan ujian kefungsian pada papan suis dengan mengukur
voltan bekalan masuk dan voltan bekalan keluar menggunakan
meter volt.
 Catatkan jadual keputusan didalam jadual 4 dan 5.

9 20
 DEA 2313 K1

Rajah 1 : Litar skematik satu garisan sub papan suis.

10 20
 DEA 2313 K1

Rajah 2 : Melukis litar skematik satu garisan sub papan suis.

11 20
 DEA 2313 K1

Rajah 3 : Litar skematik empat garisan sub papan suis.

12 20
 DEA 2313 K1

Rajah 4 : Melukis litar skematik empat garisan sub papan suis.

13 20
 DEA 2313 K1

Rajah 5 : Pemasangan pengubah arus pada palang bas (bus bar).

Rajah 6 : Pemasangan pengubah arus dalam papan suis

14 20
 DEA 2313 K1

Rajah 7 : Litar skematik sambungan meter watt

Rajah 8 : Litar skematik sambungan geganti bocor kebumi

Rajah 9: Litar skematik sambungan kombinasi geganti rosak kebumi dan arus lebih.

15 20
 DEA 2313

16
Rajah 10 : Lukisan susun atur komponen dan peralatan papan suis
K1

20
 Ra
ja
h
11
:
Pa
ne
l
Su
b
Pa
pa
n
Sui
s
DEA 2313

17
K1

20
 DEA 2313 K1

UJIAN PEMASANGAN PAPAN SUIS

i. Ujian keterusan pengalir bumi
Jenis & Jenama Meter : …………………………………
Jadual 1 : Ujian keterusan
Tamatan PE – Kerangka PE - Pintu Panel

Bacaan Meter

ii. Ujian Penebatan

Jenis & Jenama Meter : …………………………………

Jadual 2 : Ujian penebatan

TAMATAN R-Y Y-B B-R R-N Y-N B-N R-E Y-E B-E N-E

BACAAN (Ω)

iii. Ujian kekutuban

Jenis & Jenama Meter : …………………………………

Jadual 3 : Ujian kekutuban

TALIAN BACAAN OHM (Ω)

TALIAN MERAH (R)

TALIAN KUNING (Y)

TALIAN BIRU (B)

iv. Bacaan Voltan.

Jenis & Jenama Meter : …………………………………

Jadual 4 : Ujian voltan masukan

VOLTAN MASUKAN BACAAN VOLTAN (V)

TALIAN MERAH (R) - KUNING (Y)

TALIAN KUNING (Y) – BIRU (B)

TALIAN BIRU (B) – MERAH (R)

TALIAN MERAH (R) – NEUTRAL

TALIAN KUNING (Y) – NEUTRAL

TALIAN BIRU (B) – NEUTRAL

18 20
 DEA 2313 K1

Jadual 5 : Ujian voltan keluaran

VOLTAN KELUARAN BACAAN VOLTAN (V)
TALIAN MERAH (R) - KUNING (Y)

TALIAN KUNING (Y) – BIRU (B)

TALIAN BIRU (B) – MERAH (R)

TALIAN MERAH (R) – NEUTRAL

TALIAN KUNING (Y) – NEUTRAL

TALIAN BIRU (B) – NEUTRAL

Jadual 6 : SENARAI SEMAK BAGI PEMASANGAN PAPAN SUIS.

BIL SENARAI PEMERIKSAAN KETERANGAN CATATAN (√)
1 Penyediaan dokumen  Lukisan pendawaian
 Mengikut keperluan pengguna

2 Pemeriksaan secara visual  Cat (warna, kemasan) papan suis

 Tidak calar ataupun tiada kesan hentakkan

3 Kerangka dan struktur  Pintu panel berfungsi dengan baik

 Terdapat perlindungan bumi pada struktur logam

4 Palang bas  Sambungan kemas

 Palang bas dalam keadaan baik

5 Sambungan  Tamatan diikat dengan kemas dan ketat.

 Penandaan bagi setiap tamatan.

6 Perlindungan pengguna  Sambungan litar bumi

7 Pengujian  Penebatan (Megohmeter)
 Turutan fasa
 Kekutuban
 Keterusan

8 Kefungsian  Bekalan Masukan (Incoming AC. Supply)

 Bekalan keluaran (Output supply)
 Trip test
 Lampu penunjuk
 Meter pengukuran.
 Tatahan arus Sekunder ( OCR)
 Tatahan EFR
 Power factor setting

19 20
 DEA 2313 K1

MARKAH DIBERI PERATUS

MARKAH
BIL PERKARA YANG DINILAI PEMBERAT MARKAH
DIPEROLEH
0 1 2 3 DIPEROLEH

1 Persediaan, Pelaksanaan dan

Pemantauan – 40%
(Proses & Prosedur kerja)
Melukis litar skematik dengan kemas. 2
Melukis litar pendawaian dengan kemas 2 / 27 X 40
Menguji setiap komponen dengan
2
kaedah yang betul
Menyediakan bahan, peralatan dan alat
3
tangan

JUMLAH (1) 9 %
2.
Penilaian hasil kerja - 50%
Keputusan/laporan/rekod
Litar disambung dengan betul 3
Kedudukan komponen dan peralatan
3
disusun dengan kemas / 60 X 50
Pendawaian disusun dengan kemas 3
Melakukan pengujian dengan kaedah
3
yang betul.
Membuat penatahan ELR, EFR dan OCR
3
dengan tepat.
Litar dan papan suis berfungsi dengan
3
baik.
Mencatat keputusan pengujian dalam
2
jadual.
JUMLAH (2) 14 %
3.
Sikap dan keselamatan - 10%
Persediaan diri 1
Pengurusan peralatan 1
Kekemasan kawasan kerja 1 / 15X 10
Keselamatan diri & peralatan 1
Ketepatan masa 1
JUMLAH (3) 5 %
JUMLAH BESAR (1 + 2 + 3 ) %

MARKAH AKHIR PRAKTIKAL (100%) %

1.Skala Markah: NAMA PELAJAR

3 – mengikut dan melebihi kriteria ditetapkan
2 – mengikut kriteria ditetapkan KEPUTUSAN LULUS / GAGAL
1 – mengikut sebahagian daripada kriteria
yang ditetapkan TANDATANGAN
0 – tidak mengikut kriteria ditetapkan
PENSYARAH
2.Tandakan √ di ruang markah yang disediakan
TARIKH

20 20
 DEA 2313 K1

KOLEJ KOLEJ VOKASIONAL BALIK PULAU

JABATAN KEJURUTERAAN ELEKTRIK DAN ELEKTRONIK

UNIT ELEKTRIK

KERTAS KERTAS KERJA

NAMA KURSUS / COURSE
ETE601 INDUSTRIAL SWITCHBOARD 2
NAME
STANDARD KANDUNGAN
K1 INSTALL SUB-SWITCH BOARD
/
CONTENT STANDARD
JUMLAH MUKA SURAT 26

Disediakan oleh :

…………………………………………………………………………………..
( AZHAR BIN SULAIMAN )
PENSYARAH MODUL DEA2313
UNIT ELEKTRIK
KOLEJ VOKASIONAL SULTAN ABDUL SAMAD BANTING

Disemak oleh :

……………………………………………………………………………………….
( AZIZAN BIN SURADI )
KETUA UNIT ELEKTRIK
UNIT ELEKTRIK
KOLEJ VOKASIONAL SULTAN ABDUL SAMAD BANTING

Disahkan oleh :

…………………………………………………………………………………………
( )
KETUA JABATAN KEJURUTERAAN ELEKTRIK DAN ELEKTRONIK
KOLEJ VOKASIONAL SULTAN ABDUL SAMAD BANTING

21 20