IRITZI ADITZA

Aditz honek zer-nori-nork adizkiak baino ez dauzka.

ORAINA IRAGANA
Deritz _da_ t neritz_ da_ n
deritz_ a/na_ k/t heritz_ a/na _n
deritz_ o_ zeritz_ o_ n
deritz_gu _gu generitz_ gu_ n
deritz_zu_ zu zeneritz_ zu_ n
deritz_zue_ zue zeneritz_ zue _ te_n
deritz_e_ te zeritz_ e_ te _ n

IRITZI aditzaren zer-nori-nork adizkiek zenbait aldaketa fonetiko jasaten dituzte. Hona
hemen eskema bat:
TZ + T >> ZT deriZT, deriZTazu, zeriZTan...
TZ + K/N >> Za/Zna deriZat, deriZnat, neriZan, neriZnan...
TZ + G >> ZK deriZKU, deriZKUzu, zeriZKUn...
TZ + Z >> TZ deriTZUt, deriTZUEgu, neriTZUn...

IRITZI aditzak esangura bikoitza dauka: alde batetik, DEITU aditzaren sinonimo bezala
erabiltzen da eta; bestetik, IRUDITU aditzaren sinonimo gisa. Gaur egun bigarren adiera da
erabiliena. Adibidez:
Nola deritzu zuri? Niri Joseba derizt (¿Cómo te llamas? Me llamo Joseba) (Literalmente:
¿Cómo te llama "la gente" a tí? A mi "la gente" me llama Joseba)
Goikolanda deritzon baserrian egon gara (Hemos estado en un baserri llamado
Goikolanda)
Eskolan Jon Arrieta zeritzon mutil bat ezagutu nuen (En la escuela conocí a un muchacho
llamado Jon Arrieta)
Zer deritzozu honi? Nik ez deritzot ondo (¿Qué te parece esto? A mí no parece
bien) (Literalmente: ¿Qué le llamas a esto? Yo no le llamo bien)
Zer deritzozue mendira joateari? (¿Qué opinais de ir al monte?)
Zer deritzezue praka hauei? (¿Qué os parecen estos pantalones?)

Perpau konpletiboarekin ere erabil daiteke. Adibidez:

Nik txarto dagoela deritzot (Yo opino que está mal)

Euskaltzaindiak 3. pertsonan aldaera bi onartzen ditu: nori marka "O" nahiz "A" izan
daiteke. Adibidez:
Zer deritzazu (deritzozu) honi? Ondo deritzat (deritzot)
Ez deritzat (deritzot) ondo hori egiteari
Norberto zeritzan (zeritzon) agure bat ere bazen han

Beste aldaera bat ere badago: datibo pluralean "deritze-" erarekin batera, "derizte-" ere
onartuta dago. Adibidez:
Zer deritzezu (deriztezu) oihal hauei?
Nik ez deritzet (deriztet) ondo