Professional Documents
Culture Documents
Oddziaływania Na Obiekty Mostowe WG Eurokodow PDF
Oddziaływania Na Obiekty Mostowe WG Eurokodow PDF
Oddziaływania na obiekty
mostowe wg Eurokodó w
Materiał dydaktyczny
Ograniczyłem jednak ich liczbę do niezbędnego minimum, ponieważ moim zdaniem zdecydowanie
ważniejsze od zabawy na liczbach jest zrozumienie ducha systemu Eurokodów i zasad jego prawidłowego
wykorzystania. Na konkretne przykłady liczbowe przyjdzie czas w trakcie zajęć dydaktycznych i praktycznego
wykorzystania Eurokodów w projektowaniu mostów.
Każda inna forma wykorzystania tekstu wymaga mojej pisemnej zgody. Materiał
chroniony jest prawem autorskim, a jego wykorzystanie sprzeczne z podanymi wyżej zasadami
jest nieetyczne i niezgodne z prawem.
UZUPEŁNIĆ
Efekt oddziaływania (E) to np. siła wewnętrzna, odkształcenie, ugięcie, obrót w elemencie
konstrukcji lub w całej konstrukcji.
Kombinacja oddziaływań to zbiór wartości obliczeniowych przyjęty do sprawdzania
niezawodności konstrukcji, kiedy w rozpatrywanym stanie granicznym występują jednocześnie różne
oddziaływania.
Kryterium użytkowalności to kryterium obliczeniowe dla stanu granicznego użytkowalności.
Niezawodność to zdolność konstrukcji lub elementu konstrukcji do spełnienia określonych
wymagań łącznie z uwzględnieniem okresu użytkowania, na który została zaprojektowana.
Niezawodność jest wyrażana miarami probabilistycznymi.
Nośność to zdolność elementu konstrukcji lub jej części albo przekroju lub części elementu
konstrukcji do przeniesienia oddziaływań bez uszkodzenia mechanicznego, np. nośność na zginanie,
nośność wyboczeniowa, nośność na rozciąganie.
Oddziaływania stałe (G) to oddziaływania, które uważa się za działające przez zadany okres
odniesienia, a zmienność jego wielkości w czasie jest pomijalna lub którego zmienność następuję
zawsze w tym samym kierunku (monotonicznie) do czasu osiągnięcia pewnej wielkości granicznej.
Oddziaływania zmienne (Q) to oddziaływania, którego zmienność w czasie nie jest pomijalna,
ani monotoniczna.
W katalogu Polskich Norm w zasadzie pozostały wyłącznie Eurokody. Inne normy są lub będą z
tego katalogu sukcesywnie usuwane. Istnieje formalna możliwość wdrażania norm krajowych
zgodnych z systemem Eurokodów, jednak trzeba zdawać sobie sprawę z faktu, że nie ma obecnie w
Polsce instytucji, która robiłaby to „z urzędu”. Żeby normę wprowadzić do katalogu Polskich Norm
trzeba znaleźć chętnego do jej opracowania, opłacić jej wdrożenie/wprowadzenie do katalogu
Polskich Norm przez Polski Komitet Normalizacyjny (PKN). Proces wprowadzania normy przez PKN
polega na weryfikacji jej treści we właściwym Komitecie Technicznym PKN pod kątem zgodności z
wymaganiami norm podstawowych i zasadami wiedzy technicznej oraz publikację. PKN w obecnym
stanie prawnym nadaje wyłącznie ramy organizacyjne procesowi wdrażania norm (powołuje
Stosowanie Eurokodów nie jest obowiązkowe, o ile nie wynika to z odrębnych przepisów (np.
rozporządzeń) lub z umowy. Jeśli zdecydujemy się na stosowanie Eurokodów w projektowaniu, to
należy stosować zasady oznaczone (P) (tj. zasady ogólne, definicje, wymagania i modele
obliczeniowe) dla których nie ma alternatywy. Odstępstwa dozwolone są od podanych w
Eurokodach reguł, które oznaczonych są cyframi w nawiasach okrągłych, np. (2) i są zgodne z
podanymi zasadami. Odstępstwo od reguły jest dopuszczalne pod warunkiem udokumentowania
zgodności stosowanej reguły zastępczej z zasadami.
Eurokody zalecają wykorzystywanie metody rozdzielonych współczynników bezpieczeństwa, ale
dopuszczają również możliwość stosowania metod probabilistycznych. Sprawdzenia wymagają dwa
stany graniczne: nośności i użytkowalności. Stan graniczny nośności oznaczany jest w Eurokodach
zwykle skrótem ULS od angielskiej nazwy Ultimate Limit State. Analogiczny skrót angielskiej nazwy
Serviceability Limit State, czyli SLS funkcjonuje w opisie stanu granicznego użytkowalności.
Duże i bardzo duże inwestycje takie jak wielkie tamy lub elektrownie atomowe są z reguły
projektowane z wykorzystaniem metod probabilistycznych – przy realizacji tego typu inwestycji można sobie
pozwolić na ich wykorzystanie, bo jest to efektywne ekonomicznie.
• GRUPA 2: Normy z grupy PN-EN 1991 opisujące modele i podające wartości oddziaływań na
konstrukcje oraz zasady i reguły ich wykorzystania. Oddziaływania ujęte w tej grupie norm nie są
uzależnione od materiału konstrukcyjnego – nie opisano tutaj np. oddziaływań gruntu na
konstrukcje takich jak parcie, tarcie negatywne lub wypór.
1
Zasady sprawdzania zmęczenia zostały opisane w normach materiałowych sytemu Eurokodów.
W zakresie oddziaływań na obiekty mostowe istotne są normy z grup PN-EN 1990, PN-EN 1991 i
PN-EN 1997, a w lokalizacjach narażonych na oddziaływania sejsmiczne także PN-EN 1998.
Zasady oddziaływań geotechnicznych zostaną omówione w ramach odrębnego
wykładu/szkolenia. Zagadnienia związane z oddziaływaniami sejsmicznymi zostaną pominięte, ze
względu na ich marginalne znaczenie w projektowaniu mostów w Polsce. Zasady uwzględniania
zmęczenia, jako materiałowo zależne, określone zostały w normach Grupy 3 i będą omawiane w
ramach wykładów/szkoleń poświęconego projektowaniu konstrukcji określonego rodzaju.
W materiale poświęconym oddziaływaniom omówione zostaną wybrane zagadnienia objęte
normami PN-EN 1990 i PN-EN 1991.
Z omówienia wyłączone zostaną:
• norma dotycząca oddziaływań na konstrukcję w warunkach pożaru (PN-EN 1991-1-2),
jednak jej wykorzystanie w projektowaniu mostów może w niektórych sytuacjach być
uzasadnione;
• norma dotycząca obciążenia śniegiem (PN-EN 1991-1-3), ponieważ obciążenie śniegiem
jest istotne w projektowaniu obiektów mostowych specyficznie zlokalizowanych
geograficznie (raczej nie dotyczy to obszaru Polski), obiektów mostowych zadaszonych
(coraz popularniejszych, jednak wciąż rzadko budowanych w Polsce) lub/i obiektów w
trakcie budowy;
2
Pewne przykłady wykorzystywane do zilustrowania zasad określania obciążeń będą jednak bazowały
na przykładach z etapu budowy obiektów.
Warto zauważyć, bardzo niepokojącą z praktycznego punktu widzenia, tendencję dotyczącą formy
publikowania poprawek do dokumentów normatywnych. Prawdopodobnie dla ograniczenia kosztów
poprawki publikowane są w postaci dodatkowych, ogólnodostępnych i darmowych dokumentów
elektronicznych (PDF). Pozwala to użytkownikowi normy ograniczyć koszty związane z zakupem nowej,
jednolitej wersji dokumentu, jednak z drugiej strony bardzo utrudnia zapewnienie aktualności używanym w
praktyce zawodowej dokumentom. To co wczoraj było jeszcze aktualne, dzisiaj może już takie nie być i do
końca nigdy nie wiadomo, czy posługujemy się aktualną lub właściwie zaktualizowaną wersją dokumentu.
Dodatkowym problemem jest jakość tłumaczeń poszczególnych dokumentów. Język polski nie jest
jednym z oficjalnych języków Eurokodów. Są nimi angielski, francuski i niemiecki. Na potrzeby polskich
inżynierów normy wymagają tłumaczenia z jednego z oryginałów (chociaż nie jest to wymagane – do
wdrożenia wystarczy polska strona tytułowa). W pierwszej fazie wdrażania Eurokodów PKN (Polski Komitet
Normalizacyjny) wymagał tzw. dosłownego tłumaczenia. Kto zna choć jeden z ww. języków oficjalnych musi
zdawać sobie sprawę z tego, że tłumaczenie dosłowne jest zadaniem karkołomnym i niestety doprowadziło w
wielu przypadkach do powstania bubli pojęciowych i całych fragmentów tekstu zupełnie niezrozumiałych dla
polskiego inżyniera. W przypadku dokumentów takich jak normy jest to sytuacja bardzo niekomfortowa.
Eurokody jako system normalizacyjny znacząco różnią się od systemu stosowanego dotychczas. Jest
to system bardzo rozbudowany, a jednocześnie pozwalający projektantowi na zdecydowanie większą swobodę
projektowania. O ile w przypadku konstrukcji mało skomplikowanych system ten może być mniej korzystny
i efektywny, o tyle w przypadku konstrukcji złożonych jego zalety powinny być w praktyce docenione.
Upraszczając:
• poprzedni system podawał proste metody osiągnięcia łatwych celów jakim było zaprojektowanie z reguły
typowych konstrukcji;
• Eurokody podają zasady i reguły, pozostawiając projektantowi swobodę doboru metod do realizacji
zadania projektowego.
Nie należy również zapominać, że Eurokody są owocem kompromisu (chciałoby się napisać
„zgniłego” kompromisu) między krajami o różnej tradycji projektowej, której emanacją były stosowane
poprzednio systemy normalizacyjne. Przyzwyczajenie jest drugą natura człowieka, więc trudno było dojść do
porozumienia i przyjęcia w głosowaniu jednolitych i w pełni konsekwentnych dokumentów. Stąd wielość
załączników i ustaleń, które musiały zostać zaakceptowane przez wszystkich członków CEN. Najbardziej
widoczne jest to w Eurokodzie geotechnicznym, który niesie za sobą chyba największe zmiany dla polskiego
inżyniera.
Nie zawsze należy projektować konstrukcję wg Eurokodów. W przypadku obiektów prostych i
powtarzalnych, w przypadku awarii których istnieje niewielkie zagrożenie dla życia ludzkiego wręcz nie jest to
zalecane (np. budynki inwentarskie). Nie dotyczy to jednak z reguły mostów w przypadku awarii których
zagrożenie bezpośrednie i pośrednie (np. ze względu na brak możliwości dojazdu służb ratunkowych) jest duże,
a w przypadku niektórych obiektów (o znaczeniu strategicznym) bardzo duże.
Eurokody nie są aktami prawa, lecz aktami technicznymi. Funkcjonują równolegle do systemu
prawnego i są z nim często powiązane, ale powiązania wynikają z zapisów w aktach prawnych, a nie w
systemie Eurokodów. To, że Eurokody są aktami technicznymi nakłada na przedstawicieli branży szczególny
obowiązek ich tworzenia i uaktualniania. O ile poprzedni system normalizacyjny był domena państwa, o tyle
Eurokody są domeną środowiska inżynierów. Fakt ten niestety nie znajduje istotnego praktycznego
odzwierciedlenia w działaniach stowarzyszeń branżowych i Polskiej Izby Inżynierów, choć takie możliwości
istnieją. Polscy inżynierowie, poza nielicznymi wyjątkami potwierdzającymi regułę, nie współtworzą
Eurokodów.
Jeśli my nie wdrożymy sami Eurokodów, wymuszą to na nas firmy ubezpieczające kontrakty w
budownictwie dla których realizacja ich zgodnie z zasadami Eurokodów stanowi gwarancję jakości i
podwyższa bezpieczeństwo inwestycji …. finansowej.
Stany graniczne nośności (ULS) (P) dotyczą bezpieczeństwa konstrukcji lub/i ludzi, traktowanego
jako stan katastrofy lub stan bezpośrednio poprzedzający katastrofę.
Stan graniczny nośności obejmuje np.:
3
Załącznik podający zasady i reguły kombinacji oddziaływań dla mostów.
4
UWAGA! Fragmenty tekstu oznaczone (P) stanowią zasady, od których nie ma odstępstwa.
STR/GEO
Generalnie panuje pogląd, że Eurokody służą do projektowania nowych obiektów. Coraz częściej
dyskutuje się jednak możliwość ich wykorzystania do projektowania przebudów i sprawdzania nośności
obiektów istniejących obiektów. Wydaje się, że nie ma racjonalnej alternatywy dla takiego podejścia ….
5
W załączniku przyjęto ogólną zasadę, że oddziaływania nieokreślone w Eurokodach powinny zostać
opisane w indywidualnej dokumentacji technicznej zgodnie z zasadami podanymi w PN-EN 1990 wraz z
regułami kombinacji.
7 7
Sprężanie Obciążenie śniegiem Trzęsienie ziemi
Parcie gruntu Oddziaływania
6
Parcie wody pośrednie, np. efekt
Oddziaływania pośrednie, np. efekt osiadania oddziaływania
podpór temperatury
6
Oddziaływanie może być w niektórych przypadkach traktowane jako stałe lub zmienne
7
Oddziaływanie może być w niektórych przypadkach traktowane jako zmienne lub wyjątkowe
niezależne od rodzaju konstrukcji i jej reakcji zależne od rodzaju konstrukcji i jej reakcji na
na oddziaływanie; oddziaływanie
Ciężar własny konstrukcji Skurcz - wywołuje efekty w konstrukcji jedynie wtedy gdy
9
Ciężar własny wyposażenia na konstrukcję nałożone ograniczenia swobody skurczu
Sprężanie Zmiana temperatury - powoduje powstanie odkształceń,
Przykłady
8
Oddziaływanie może być w niektórych przypadkach traktowane jako stałe lub zmienne
9
Warto w tym miejscu podkreślić, że pełzanie nie jest samodzielnym oddziaływaniem. Jego efekty są
konsekwencje dla innych oddziaływań.
1.64σG 1.64σG
σG σG
Gk,inf µG Gk,sup
Rysunek 2. Definicja dolnej Gk,inf i górnej Gk,sup wartości charakterystycznej oddziaływania stałego
𝐺𝑘,𝑖𝑛𝑓 = 𝜇𝐺 − 1.64𝜎𝐺 = 𝜇𝐺 (1 − 1.64𝑉𝐺 )
𝐺𝑘,𝑠𝑢𝑝 = 𝜇𝐺 + 1.64𝜎𝐺 = 𝜇𝐺 (1 + 1.64𝑉𝐺 )
w których VG jest współczynnikiem zmienności obciążenia G, a µG jest średnią wartością
obciążenia G. Graficzną prezentację zależności pokazano na rysunku powyżej.
Dodatkowo, poza klasyfikacjami opisanymi powyżej, norma PN-EN 1990 bierze pod uwagę
również oddziaływania środowiskowe chemiczne, fizyczne i biologiczne, jako odrębną grupę
oddziaływań. Oddziaływania te mają wiele wspólnego z oddziaływaniami mechanicznymi i mogą być
podobnie klasyfikowane (np. klasyfikacja środowisk wg PN-EN 206). Generalnie wg Eurokodów mogą
one powodować degradację właściwości materiałów w czasie i stopniowe zmniejszenie
niezawodności konstrukcji.
1.64σG 1.64σG
σG σG
µG
µG Gk, sup
Gk,sup Gk,inf ,
Gk,inf
EQU
Rysunek 3. Przykład konstrukcji w fazie budowy wrażliwej na zmiany wartości obciążenia stałego
Wartość współczynnika zmienności obciążeń stałych (np. ciężaru betonu) mieści się zwykle w
granicach 0.05-0.1. W przypadku mostów (szczególnie długich) wartość tego współczynnik mieści się
zwykle w węższym przedziale 0.02-0.05. Dlatego w większości przypadków można wykorzystywać
przy opisie ciężarów własnych wartość średnią.
Do opisu obciążeń stałych wykorzystuje się rozkład normalny i wartości obciążeń odpowiadające
prawdopodobieństwu przekroczenia 0.05 lub 0.95 w zależności od sytuacji obliczeniowej.
Typowymi przypadkami wykorzystywania oszacowania dolnego i górnego jest wspomniany stan
równowagi EQU (Rysunek 3) i uwzględnianie sprężenia P (wg PN-EN 1992).
Dane dla większości obciążeń zmiennych są na tyle obszerne, że możliwe jest statystyczne
wyznaczenie wartości charakterystycznej Qk. Przykładem mogą być dane klimatyczne, takie jak wiatr,
śnieg i temperatura, które są w większości krajów europejskich zbierane od ponad 40-tu lat oraz
dane nt. obciążeń ruchomych mostów, których wartości określono w Eurokodach na podstawie
Zdecydowanie mniej danych zebrano nt. obciążeń pieszymi, a szczególnie nt. dynamicznej
charakterystyki tego rodzaju ruchu (stąd m.in. sławna już awaria użytkowa kładki Milenijnej w
Londynie). Mimo to wartości podane w PN-EN 1991-2 należy traktować jako wiarygodne i opisujące
rzeczywisty zakres efektów omawianych oddziaływań.
W przypadku możliwości oszacowania statystycznego wartości charakterystycznej obciążenia Qk,
podawana w normie wartość koresponduje z dolnym lub górnym oszacowaniem
prawdopodobieństw nieprzekroczenia w okresie referencyjnym. Dla oddziaływań klimatycznych
przyjęto poziom prawdopodobieństwa nieprzekroczenia 0.98 w okresie referencyjnym 1 roku, co
odpowiada okresowi powrotu równemu T=50 lat.
𝜏 𝜏
𝑇= =≅
𝐿𝑛(1 − 𝑝) 𝑝
w którym: T to okres powrotu, τ – okres referencyjny, p – prawdopodobieństwo
nieprzekroczenia wartości obciążenia.
W praktyce oznacza to, że podane w normach wartości ekstremalne oddziaływań klimatycznych
pojawiają się raz w okresie referencyjnym. To ważna informacja wykorzystywana w budowaniu kombinacji
oddziaływań opisanych wartościami ekstremalnymi. każde Dlatego, że np. pojawienie się na obiekcie
obciążenia ruchomego o 1000-letniej ekstremalnej wartości w czasie, gdy temperatura osiąga swoje
pięćdziesięcioletnie ekstremum, jest bardziej niż bardzo mało prawdopodobne, wprowadzono w Eurokodach
pojęcia wartości charakterystycznej (tej 1000-letniej), kombinacyjnej (znacznie mniejszej), częstej i quasi-
stałej oraz współczynniki kombinacji ψ.
Warto podkreślić, że nie wszystkie oddziaływania zmienne mają charakter okresowy i nie stosują
się do nich okresy referencyjne i okresy powrotu. W ich przypadku wartość charakterystyczna jest
wyznaczana w inny sposób uwzgledniający specyfikę oddziaływania. Dla przykładu oddziaływania od
wody powinny uwzględniać z jednej strony zmienność poziomów wody, a z drugiej powierzchnię
konstrukcji narażona na jej oddziaływanie przy danym poziomie.
W niektórych przypadkach wartością reprezentatywną będzie wartość nominalna obciążenia.
Warto podkreślić, że wykorzystywane w Eurokodach modele obciążeń ruchomych (użytkowych) nie
odwzorowują rzeczywistych pojazdów i ruchu pieszych, a jedynie zostały tak dobrane, aby wywoływane
w konstrukcjach efekty były zbliżone do rzeczywistych.
⎧� 𝛾𝐺,𝑗 𝐺𝑘,𝑗 ” + ”𝛾𝑝 𝑃” + ”𝛾𝑄,1 𝜓0,1 𝑄𝑘,1 ” + ” � 𝛾𝑄,𝑖 𝜓0,𝑖 𝑄𝑘,𝑖 (6.10𝑎)
⎪ 𝑗≥1 𝑖>1
⎨� 𝜉𝑗 𝛾𝐺,𝑗 𝐺𝑘,𝑗 ” + ”𝛾𝑝 𝑃” + ”𝛾𝑄,1 𝑄𝑘,1 ” + ” � 𝛾𝑄,𝑖 𝜓0,𝑖 𝑄𝑘,𝑖 (6.10𝑏)
⎪
⎩ 𝑗≥1 𝑖>1
Jeżeli związek pomiędzy oddziaływaniami i ich efektami jest nieliniowy zaleca się stosowanie
bezpośrednio wyrażeń (6.9a) lub (6.9b) zależnie od względnego przyrostu efektów oddziaływań
porównywanego ze wzrostem wielkości oddziaływań. Kiedy efekt pojedynczego oddziaływania
dominującego rośnie szybciej niż samo oddziaływanie współczynnik częściowy zaleca się stosować do
oddziaływania i odwrotnie, jeśli efekt oddziaływania rośnie wolniej niż oddziaływanie współczynnik
zaleca się stosować do efektu oddziaływania.
10
Ustalenie to, jak i wiele innych, może być przedmiotem ustaleń krajowych, jednak polski załącznik
krajowy jedynie akceptuje zalecenia zawarte w podstawowym tekście załącznika nie definiując żadnych
wartości i zaleceń specyficznych dla Polski. W dalszej części tekstu uwzględniono polskie postanowienia
krajowe bez ich szczególnego wyróżniania.
Kombinacja charakterystyczna
𝐸𝑑 = 𝐸�𝐺𝑘,𝑗 ; 𝑃; 𝑄𝑘,1 ; 𝜓0,𝑖 𝑄𝑘,𝑖 � 𝑗 ≥ 1; 𝑖 > 1 (6.14a)
Kombinację oddziaływań podaną w nawiasach klamrowych zależności (6.14a) można przedstawić
w następujący sposób:
∑𝐽≥1 𝐺𝑘,𝑗 ” + ”𝑃” + ”𝑄𝑘,1 ” + ” ∑𝑖>1 𝜓0,𝑖 𝑄𝑘,𝑖 (6.14b)
Kombinacja częsta:
𝐸𝑑 = 𝐸�𝐺𝑘,𝑗 ; 𝑃; 𝜓1,1 𝑄𝑘,1 ; 𝜓2,𝑖 𝑄𝑘,𝑖 � 𝑗 ≥ 1; 𝑖 > 1 (6.15a)
Kombinację oddziaływań podaną w nawiasach klamrowych zależności (6.15a) można przedstawić
w następujący sposób:
∑𝑗≥1 𝐺𝑘,𝑗 ” + ”𝑃” + ”𝜓1,1 𝑄𝑘,1 ” + ” ∑𝑖>1 𝜓2,𝑖 𝑄𝑘,𝑖 (6.15b)
Kombinacja quasi-stała:
𝐸𝑑 = 𝐸�𝐺𝑘,𝑗 ; 𝑃; 𝜓2,𝑖 𝑄𝑘,𝑖 � 𝑗 ≥ 1; 𝑖 ≥ 1 (6.16a)
Kombinację oddziaływań podaną w nawiasach klamrowych zależności (6.16a) można przedstawić
w następujący sposób:
∑𝑗≥1 𝐺𝑘,𝑗 ” + ”𝑃” + ” ∑𝑖>1 𝜓2,𝑖 𝑄𝑘,𝑖 (6.16b)
We wszystkich zamieszczonych powyżej wzorach „+” oznacza: „należy uwzględnić w
kombinacji z”, Σ oznacza efekt łączny, a ξ oznacza współczynnik redukcyjny dla niekorzystnych
oddziaływań stałych G.
Przedstawione wyżej kombinacje w których użyto znaku dodawania, rzadko mają charakter
działania algebraicznego, a dużo częściej jest to działanie logiczne lub graficzne.
Tam gdzie jest to istotne oddziaływania zmienne związane z ruchem powinny być rozpatrywane
razem, każde z każdym zgodnie z odpowiednimi ustaleniami PN-EN 1991-2.
Jest to dość istotna informacja. Obciążenia zmienne ruchem w kombinacji tworzą tak naprawdę
jedno obciążenia (tzw. grupę) do której stosuje się z reguły inny współczynnik obciążenia niż do obciążeń
zmiennych występujących indywidualnie. Np. w ULS do grupy 1a obciążeń ruchomych stosuje się
współczynnik obciążenia 1,35, a do oddziaływania temperaturą występującego w kombinacji z tym
obciążeniem współczynnik 1,5 (z tym, że oddziaływanie temperatury wcześniej zredukowane jest poprzez
współczynnik ψ.) W przypadku analizowanie samodzielnego oddziaływania temperatury odziaływanie
występuje w wartościach charakterystycznych i jest w ULS mnożone przez współczynnik 1,5 itd. itp.
i+1
i-1 Poziom odniesienia
i
dset,i+1
dset,i-1
dset,i
Gset
Zasady i reguły kombinacji obciążeń dla poszczególnych rodzajów obiektów mostowych podano
w załączniku A2. Są to zasady i reguły wspólne dla wszystkich rodzajów obiektów mostowych, które
zostały omówione powyżej.
W części ogólnej, dotyczącej wszystkich konstrukcji, norma PN-EN 1991-1-1 podaje zasady i
reguły uwzględniania oddziaływań ważne także dla obiektów mostowych. Zakres jej wykorzystania
przez projektantów mostowych jest w zasadzie ograniczony do rozdziałów 1, 2, 3, 4 i fragmentów
rozdziału 6. Poniżej omówiono najważniejsze dla mostowców fragmenty normy.
W rozdziale 1 PN-EN 1991-1-1 podano postanowienia ogólne. Są to m.in. podstawowe definicje i
oznaczenia, które należy stosować w obliczeniach, np.:
A – oznacza powierzchnię obciążoną,
A0 – powierzchnię podstawową,
Qk – wartość charakterystyczną skupionego obciążenia zmiennego,
gk – ciężar własny na jednostkę powierzchni,
qk – wartość charakterystyczną obciążenia zmiennego rozłożonego lub liniowego,
f – współczynnik dynamiczny,
ψ0 – współczynnik wartości kombinacyjnej oddziaływania zmiennego.
(P) Podobnie jak w przypadku obciążeń stałych, poziom wody powinien być uwzględniany w
odpowiednich sytuacjach obliczeniowych.
Jeżeli przewiduje się, że materiał ulegnie konsolidacji, nawodnieniu lub inaczej zmieni swoje
właściwości w okresie użytkowania, zaleca się uwzględnianie górnej i dolnej charakterystycznej
gęstości elementów niekonstrukcyjnych takich ja balast mostów kolejowych lub materiał
wypełniający nad przepustami. Zaleca się określanie nominalnej wysokości balastu w mostach
kolejowych – do ustalenia górnej i dolnej wartości charakterystycznej grubości warstwy balastu
zaleca się uwzględnianie odchylania +/-30%.
Do określenia dolnej i górnej wartości charakterystycznej ciężaru własnego izolacji i
nawierzchni na mostach, jeżeli zmienność ich grubości może być duża, zaleca się uwzględnianie
odchylenia grubości całkowitej od grubości nominalnej o +/-20% jeżeli uwzględniono warstwy
powykonawcze (nakładane w trakcie remontów) lub +40% i -20% jeżeli takich dodatkowych warstw
nie uwzględniono.
Podobnie w przypadku ciężarów własnych kabli, rurociągów i przejść kontrolnych zaleca się,
przy określaniu wartości dolnej i górnej obciążenia, przyjęcie odchylenia +/-20%. W przypadku innych
elementów niekonstrukcyjnych (poręcze, bariery, krawężniki, złącza/łączniki, elementy formujące
pustki, itp.) zaleca się przyjmowanie wartości nominalnych. Otwarty pozostawiono problem
możliwości wypełnienia pustek wodą.
Dla betonu zwykłego należy przyjmować ciężar objętościowy żelbetu o wartości 25kN/m3, czyli
niższej niż stosowana dotychczas 27kN/m3, która stanowi raczej górne oszacowanie jego ciężaru
objętościowego.
Tabela 9. Ciężary objętościowe i ciężary na jednostkę długości materiałów budowlanych specyficznych dla mostów wg
Załącznika A PN-EN 1991-1-1
Materiał budowlany Ciężar objętościowy γ Tablica
[kN/m3] źródłowa
MATERIAŁY MOSTOWE
Nawierzchnie mostów drogowych
asfalt lany i beton asfaltowy 24,0÷25,0
kit asfaltowy 28,0÷22,0
asfalt wałowany na gorąco 23,0
Balasty mostowe
piasek (suchy) 15,0÷16,0
podsypka, żwir (luzem) 15,0÷16,0
gruz 18,5÷19,5
kruszony żużel 13,0÷14,5
ubijany tłuczeń kamienny 20,5÷21,5
urobiona glina 18,0÷19,5
0.30
Prefabrykowana
balustrada stalowa 12.10
0.30
Skrajnia
dr=2.00
0.30
wiatrowa ruchu
d3=1.20
0.30
samochodowego
Bariera stalowa
F*Wk
dtot=3.56
ażurowa
3%
FWk
dtot=2.90
d1=1.70
d2=1.56
Poprzecznica G
0.92
9.7°
Rysunek 10. Współczynnik siły cfz dla pomostów pochylonych (rys. 8.6 PN-EN 1991-1-4)
Mimośród działania siły FWz można przyjmować o wartości e=b/4. Powierzchnię referencyjną dla
pionowej siły wiatru należy przyjmować 𝐴𝑟𝑒𝑓𝑧 = L𝑐 ∙ b. Jako 𝑑𝑡𝑜𝑡 należy przyjmować wysokość
konstrukcyjną przęsła bez elementów wyposażenia. Wysokość 𝑧𝑒 należy przyjmować jak dla kierunku 𝑥
działania wiatru. W terenie płaskim należy kąt 𝛼 przyjmować równy ±5°. Obliczenia przy tak przyjętym kącie
są aktualne również dla terenu pagórkowatego z przęsłem na wysokości większej od 30m nad terenem.
Przyjęto: teren płaski, 𝑐𝑓𝑧 = ±0.9, 𝛼 = 5°, 𝐴𝑟𝑒𝑓 = 𝐿𝑐 ∙ 𝑏 = 49.7𝑚 ∙ 12.10𝑚 = 601.4𝑚2
Dariusz Sobala, dr inż. Zakład Dróg i Mostów Politechniki Rzeszowskiej
1.20
Aref2
1.20
1.20 7.00
4.95
4.83
4.08
1.00
3.48
Aref3
4.00
1.00
1.00
1.74
0.50
1.30
1.30
1.20
6.00 10.00
Wyznaczona siła jest bardzo mała i może zostać pominięta w dalszych analizach.
Oddziaływanie temperatury
Oddziaływanie temperatury należy uwzględniać zgodnie z zasadami podanymi w PN-EN 1991-1-5 z
uwzględnieniem informacji zawartych w Załączniku Krajowym.
Procedura określania wpływu temperatury na obiekt mostowy jest następująca:
Krok 1. Określenie lokalizacji obiektu mostowego na mapach rozkładów temperatur ekstremalnych
powietrza w cieniu i odczytanie z nich 𝑇𝑚𝑎𝑥 i 𝑇𝑚𝑖𝑛 . Wprowadzenie ewentualnej korekty wartości
temperatur odczytanych z mapy ze względu na inny wymagany poziom bezpieczeństwa różny od p=0.02
(50-cio letni okres powrotu).
Projektowany most jest obiektem stałym o okresie użytkowania T=100 lat. Oddziaływania termiczne w
normie PN-EN 1991-5 zostały tak skalibrowane, aby odpowiadały okresowi powrotu 50 lat, czyli
prawdopodobieństwu p=0.02. Wymagane zatem jest wprowadzenie korekty danych z normy ze względu na
wydłużony okres użytkowania. Przyjęto okres powrotu równy 100 lat i odpowiadający mu poziom
bezpieczeństwa równy p=0.01.
Mapy izotermiczne zostały zamieszczone w Załączniku Krajowym i sporządzone dla temperatur
ekstremalnych zredukowanych do poziomu morza. Pozwala to w większym stopniu uwzględnić lokalne
przewyższenia terenu niemożliwe w praktyce do uwzględnienia na mapach izotermicznych tej dokładności
sporządzonych dla rzeczywistych rzędnych terenu.
Krok 2. Określenie wysokości terenu 𝐻 w metrach nad poziom morza w miejscu lokalizacji obiektu i
wprowadzenie korekty temperatur ekstremalnych odczytanych w kroku 1.
℃
𝑇𝑚𝑎𝑥 (𝐻) = −0.0053𝐻 + 𝑇𝑚𝑎𝑥
𝑚
℃
𝑇𝑚𝑖𝑛 (𝐻) = −0.0035𝐻 + 𝑇𝑚𝑖𝑛
𝑚
Odpowiednie zależności cytowane powyżej podano w Załączniku krajowym..
Te,max
Te,min
70
60
maksymalne
50
40
30
20
10
-10
-20
-30
minimalne
-40
Tmin
-50
Tmax
-50 -40 -30 -20 -10 0 10 20 30 40 50
Mosty stalowe
Mosty zespolone
Mosty betonowe
Krok 4. Określenie wartości temperatury montażu 𝑇0 na podstawie Załącznika Krajowego oraz wartości
przyrostów/spadków temperatury ∆𝑇𝑁,𝑒𝑥𝑝 i ∆𝑇𝑁,𝑐𝑜𝑛 względem temperatury montażu.
𝑇0 = 8℃
∆𝑇𝑁,𝑒𝑥𝑝 = 𝑇𝑒,𝑚𝑎𝑥 − 𝑇0
∆𝑇𝑁,𝑐𝑜𝑛 = 𝑇0 − 𝑇𝑒,𝑚𝑎𝑥
S ΔTN,con ΔTN,exp S
ΔTN
Tabela 12. Schemat analizy temperatur ekstremalnych dla łożysk i urządzeń dylatacyjnych
Krok 4. Określenie wartości maksymalnej różnicy temperatury (rozkład liniowy) pomiędzy spodem i
wierzchem konstrukcji z korekty współczynnikiem 𝑘𝑠𝑢𝑟 uwzględniającym projektowane grubości warstw
wyposażenia.
Tabela 13. Zalecane wartości składowej liniowej różnicy temperatury dla różnych rodzajów pomostów mostów drogowych,
kolejowych i kładek dla pieszych
Rodzaj pomostu/ grubość Powierzchnia górna cieplejsza Powierzchnia dolna cieplejsza
nawierzchni ∆𝑇𝑀,ℎ𝑒𝑎𝑡 w °C ∆𝑇𝑀,𝑐𝑜𝑜𝑙 w °C
50mm 80mm 90mm 100mm 50mm 80mm 90mm 100mm
stalowy 18.0 14.8 13.7 12.6 13 14.6 15.1 15.6
zespolony 15.0 15.0 15.0 15.0 18 18.0 18.0 18
betonowy - skrzynkowy 10.0 8.2 7.6 7.0 5 5.0 5.0 5
betonowy - belkowy 15.0 12.3 11.4 10.5 8 8.0 8.0 8
betonowy - płytowy 15.0 12.3 11.4 10.5 8 8.0 8.0 8
Podstawowe dane w tablicy powyżej opisują ekstremalne różnice temperatur dla danych typów pomostów
przy grubości nawierzchni równej 50mm jako rozkłady liniowe. Tablicę uzupełniono dla popularnych w Polsce
grubości nawierzchni 80, 90 i 100mm na podstawie tabeli 6.2 normy PN-EN 1991-1-5. Inne grubości i
warianty wyposażenia należy analizować z uwzględnieniem współczynnika ksur podanego w tablicy 6.2.
W kombinacjach należy uwzględniać możliwość jednoczesnego wystąpienia obydwu składowych, jednak nie
o charakterystycznych, lecz kombinacyjnych wartościach.. Kombinacje przedstawiające możliwości jednoczesnego
wystąpienia poszczególnych składowych przedstawiają zależności powyżej.
Uwaga! Powyższe zależności prezentują logiczne kombinacje oddziaływań, które nie podlegają sumowaniu
liczbowemu, a jedynie sumowaniu graficznemu (rozkładów). Najłatwiej jednak sumowaniu poddać efekty działania
rozkładów temperatury uwzględnionych w kombinacjach.
Modele i związane z nimi reguły powinny uwzględniać wszystkie normalnie przewidywane sytuacje
ruchowe (tzn. warunki ruchu w dowolnym kierunku na każdym pasie wywołane ruchem drogowym). W
przypadku mostów odpowiednio wyposażonych (łącznie ze znakami drogowymi) w celu ścisłego
ograniczenia ciężaru pojazdów (np. na drogach lokalnych, rolniczych lub prywatnych) modele szczególne
można opisać w załączniku krajowym lub indywidualnej dokumentacji technicznej.
Modele obciążeń przyczółków i ścian przyległych do mostów określono odrębnie w p. 4.9. Wynikają one
z modeli ruchu drogowego bez uwzględnienia efektów dynamicznych. W mostach o konstrukcji ramowej
obciążenie nasypów drogowych (parcie) mogą również wywoływać oddziaływania pośrednie na
konstrukcję obiektów (np. oddziaływanie termiczne).
W normie nie ujęto skutków obciążeń technologicznych związanych z budowa dróg w sąsiedztwie
obiektów oraz związanych z ich utrzymaniem (np. obciążenie pojazdem do przeglądów mostów). Zalecono,
by uwzględniać je niezależnie od wymagań normy, jeśli zachodzi taka potrzeba.
7.4.2. Przedstawienie oddziaływań
11
W przypadku większych długości obciążanych modele można określić w załączniku krajowym lub
indywidualnej dokumentacji technicznej.
12
W przypadku mostów odpowiednio oznakowanych i wyposażonych w celu ścisłego ograniczenia ciężaru
pojazdów szczególne modele można określić w załączniku krajowym lub indywidualnej dokumentacji technicznej
13
Gdyby zaistniała konieczność uwzględnienia modeli wykraczających poza zakres modeli normowych to
można je określić jako modele uzupełniające w załączniku krajowym wraz z regułami ich kombinacji.
Jeżeli w projektowaniu mostu należy uwzględnić pojazdy (np. wojskowe) nie odpowiadające krajowym
przepisom w zakresie ciężaru lub/i wymiarów i jednocześnie nie wymagające specjalnych pozwoleń to
zalecane jest ich określenie, np. w załączniku krajowym. Wytyczne dotyczące typowych modeli pojazdów
specjalnych i ich zastosowania podano w Załączniku A.
Obecnie wykorzystywanym w projektowaniu modelem takiego pojazdu jest STANAG. Jego opis w systemie
Eurokodów może znaleźć się w Załączniku Krajowym lub pozostać, jak dotychczas, we właściwym rozporządzeniu.
Klasy obciążeń
Rzeczywiste obciążenia mostów są wynikiem działania różnych kategorii pojazdów oraz pieszych. Ruch
na mostach może różnić się:
• składem, np. procentowym udziałem samochodów ciężarowych,
• natężeniem, np. średnią liczba pojazdów w ciągu roku,
• warunkami ruchu, np. częstością zatorów,
• ekstremalnymi wartościami ciężaru pojazdów i
• ekstremalnymi naciskami na osie oraz
• wpływem znaków drogowych ograniczających ładowność, jeśli taka sytuacja ma miejsce.
Różnice te należy brać pod uwagę wykorzystując normowe modele obciążeń dostosowane do
położenia/lokalizacji mostu, np. przez określenie właściwej wartości współczynników dostosowawczych α
dla Modelu Obciążenia 1 wg p. 4.3.2 lub β dla Modelu Obciążenia 2 wg p. 4.3.3 normy. Współczynniki α i
β o wartości równej 1,0 odwzorowują warunki obciążenia panujące na głównych europejskich szlakach
transportowych. Przy ich pomocy administratorzy poszczególnych dróg mogą kalibrować modele normowe
obciążenia i dostosowywać do swoich potrzeb.
Nie jest zalecane nadmierne różnicowanie klas obciążeń mostów na poszczególnych rodzajach dróg (główne,
drugorzędne, lokalne). W praktyce europejskiej różnicowanie to sprowadza się zwykle do maksymalnie dwóch klas
obciążenia mostów, czyli określenia dwóch zestawów wartości współczynników αi i βi. Z praktyki wiadomo, że
pojazdy dopuszczone do ruchu poruszają się po całej sieci drogowej. O ile w przypadku drogi przekroczenie
dopuszczalnego ciężaru maksymalnego pojazdu prowadzi zwykle do przyśpieszonej degradacji jej stanu, o tyle w
przypadku obiektów mostowych stanowi realne zagrożenie dla bezpieczeństwa obiektu i jego użytkowników.
Następnie szerokość jezdni należy podzielić na możliwie dużą liczbę pasów obciążenia. Typowa
szerokość pojedynczego pasa obciążenia wynosi w1=3,0m za wyjątkiem przypadku 5,4m ≤ w < 6,0m, gdy
szerokość pojedynczego pasa należy przyjmować jako równą w/2. Pas o szerokości wynikającej z różnicy
między szerokością jezdni i sumą szerokości pasów obciążenia należy wydzielić jako obszar/pas pozostały.
Podane wyżej zasady obowiązują również w przypadku zmiennej szerokości jezdni.
Jeśli pomost jest fizycznie rozdzielony na dwie niezależne jezdnie:
• każda jezdnia podlega zasadom podziału jak wyżej, jeśli jezdnie oddzielone są od siebie
stałą barierą separacyjną;
• szerokości obydwu jezdni sumuje się i dzieli na pasy wg zasad jak wyżej, jeżeli jezdnie
oddzielone są od siebie tymczasową barierą przestawną.
Dla przykładu jezdnię o szerokości całkowitej w=11m należy podzielić na ni pasów obciążenia wg zasady jak
wyżej: ni= Int(w/w1)= Int (11,0/3,0) = 3. Szerokość pasa jezdni obszaru pozostałego jest wówczas równa: w - ni ⋅
w1 = 11,0m – 3 ⋅ 3,0m = 2,0m.
Obszar pozostały należy lokalizować na skraju jezdni. Nie jest to co prawda nigdzie zapisane w normie,
ale doświadczenia z licznych przeprowadzonych analiz wskazują, że takie usytuowanie tego obszaru jest
najbardziej niekorzystne.
Model Obciążenia 3 (LM3) – Zbiór zestawów nacisków osi przedstawiający pojazdy specjalne (np. do
transportu przemysłowego), które poruszają się po drogach dopuszczonych do obciążeń nienormatywnych.
Jest przeznaczonych do sprawdzeń ogólnych i lokalnych.
Model Obciążenia 4 (LM4) – Obciążenie tłumem przeznaczone do sprawdzeń ogólnych.
W typowym przypadku w projektowaniu mostów wykorzystuje się Model Obciążenia 1 i 2. Pozostałe
modele wykorzystuje się wyłącznie w uzasadnionych przypadkach obiektów specyficznie zlokalizowanych – np. LM4
należy wykorzystywać w przypadku mostów zlokalizowanych w bezpośrednim sąsiedztwie dużych obiektów
użyteczności publicznej, jak hale sportowe, stadiony, dworce lub lotniska..
0.40
0.40
αq1q1k
2.00
TS1 1
1.30
0.50
TS2 2
αq2q2k
TS3 3
Nie jest korzystne określanie zbyt wielu klas obciążenia. Najkorzystniejsze w wielu przypadkach jest określenie
dwóch klas obciążenia:
• klasy dla obiektów w ciągu dróg głównych z międzynarodowym, ciężkim ruchem;
• klasy dla wszystkich pozostałych obiektów mniej lub bardziej obciążonych ruchem ciężkim
Wybór klasy obciążenia jest podyktowany koniecznością zapewnienia, że w ciągu okresu użytkowania
zakładane obciążenia nie zostaną przekroczone uwzględniając zmiany w ruchu drogowym i jego oddziaływania
dynamiczne. Poniżej w tabeli przedstawiono przykładowe klasy obciążeń dla mostów w Wielkiej Brytanii.
Dalsze uproszczenia mogą dotyczyć rozróżnienia analizy dla efektów globalnych i lokalnych, np. przez
redukcję liczby tandemów na pasie 2 i 3 obciążenia oraz rozróżnienie analiz wstępnych i dokładnych np. przez
zastąpienie tandemu pojedynczą osią zastępczą dla analiz wstępnych..
Należy pamiętać, że w Polsce wciąż brak jest Załącznika Krajowego i nowelizacji rozporządzenia dotyczącego
warunków jakim powinny odpowiadać obiekty mostowe zlokalizowane w ciągu dróg publicznych i linii kolejowych.
TS
UDL
TS
UDL
Rysunek 14. Ustawienie modelu obciążenia 1 na belce trójprzęsłowej ciągłej – przykład dla momentu przęsłowego i
podporowego
Model Obciążenia 2
Model obciążenia 1 nie generuje wszystkich efektów lokalnych z ruchem drogowym. Dlatego konieczne
było wprowadzenie do normy dodatkowego Modelu Obciążenia 2, którego głównym celem jest
generowanie efektów lokalnych dla krótkich elementów konstrukcyjnych (np. elementów konstrukcyjnych
płyty ortotropowej). Modele 1 i 2 różnią się kształtem powierzchni kontaktu koła z pomostem, co również
pozwala sprawdzić w właściwy sposób szerszą gamę układów konstrukcyjnych pomostów.
Podstawowe obciążenie charakterystyczne pojedynczej osi Modelu Obciążenia 2 wynosi 400kN.
Z modelem związany jest współczynnik βQ, którego wartość pozwala na kalibrację do przyjętej w projekcie
klasy obciążenia. Zastępczy nacisk bezpośredni koła dla Modelu Obciążenia 2 jest równy 0,952βQ w MPa.
Zalecane jest przyjmowanie wartości βQ=αQ1. W przypadku dróg głównych obciążonych międzynarodowym
ruchem ciężkim zalecaną wartością współczynnika βQ jest 1,0.
KRAWĘŻNIK
0.60
2.00
0.35
Siła pozioma:
𝑄1𝑘 = 0,6𝛼𝑄1 (2𝑄1𝑘 ) + 0.1𝛼𝑞1 𝑞1𝑘 𝑤1 𝐿
180𝛼𝑄1 𝑘𝑁 ≤ 𝑄1𝑘 ≤ 900 𝑘𝑁
gdzie:
L – długość pomostu lub jego analizowanej części;
2Q1k – ciężar tandemu osi pasa obciążenia nr 1 dla L ≥ 1,2m, w pozostałych przypadkach należy uwzględnić
pojedynczą oś;
q1k – obciążenie równomiernie rozłożone dla pasa obciążenia nr 1;
w1 – szerokość pasa obciążenia (w normalnych warunkach równa 3,0m);
αQ1 , αq1 – współczynniki modelu obciążenia, zależny od klasy obciążenia.
W badaniach ustalono, że odcinek jednoczesnego hamowania pojazdów na moście jest ograniczony. Gdy
jedne pojazdy hamują inne już się zatrzymały, a jeszcze inne ruszają – stąd ograniczenie siły hamowania do
maksymalnej wartości 900kN.
Siła odśrodkowa
Siła odśrodkowa jest równa:
𝑄𝑡𝑘 = 0,2 𝑄𝑣 𝑗𝑒ż𝑒𝑙𝑖 𝑟 < 200𝑚
40𝑄𝑣
𝑄𝑡𝑘 = 𝑘𝑁 𝑗𝑒ż𝑒𝑙𝑖 200𝑚 ≤ 𝑟 ≤ 1500𝑚
𝑟
𝑄𝑡𝑘 = 0𝑘𝑁 𝑗𝑒ż𝑒𝑙𝑖 𝑟 > 1500𝑚
gdzie:
r – promień zakrzywienia osi podłużnej mostu;
Qv – maksymalny ciężar tandemu osi modelu obciążenia 1, tj. �𝑖 𝛼𝑄𝑖 (2𝑄𝑖𝑘 )
7.4.5. Grupy obciążeń ruchomych mostów drogowych
Grupy obciążenia i ich stosowanie opisano w rozdziale poświęconym załącznikowi A2 do normy PN-EN
1990. Opisano je również w formie tabeli zamieszczonej w PN-EN 1991-2:2007/AC:2010 (Tabela 12).
Grupa gr1a – model obciążenia 1 (wartość charakterystyczna) + obciążenie chodników (wartość
kombinacyjna lub zredukowana, np. 3,0kN/m2). Ważna w analizie globalnej przęseł oraz sprawdzaniu
efektów lokalnych.
Grupa gr1b – model obciążenia 2 (wartość charakterystyczna). Ważna w sprawdzeniach lokalnych.
W kombinacjach obciążeń występują wyłącznie grupy obciążeń ruchomych. W przypadku grupy obciążeń
zalecaną wartością współczynnika obciążenia jest 1,35.
• dla zwykłej analizy zmęczenia przy użyciu jednego lub kilku modeli obciążenia;
• dla dokładnej analizy zmęczenia (opartej na analizie kumulacji uszkodzeń).
Modele 1 i 2 są bardzo konserwatywne i służą do uproszczonej i ogólnej weryfikacji wpływu zmęczenia
na elementy mostu drogowego. Obydwa modele uzupełniają się wzajemnie. Nie powinny być stosowane do
mostów betonowych. Model 1 powinien być stosowany do większych powierzchni.
Model 3 jest stosowany do zwykłej weryfikacji zmęczeniowej.
Modele 4 i 5 wykorzystują hipotezę kumulacji uszkodzeń Palmgrena-Miner’a.
Modele od 1 do 4 zakładają, że nawierzchnia obiektu jest w dobrym stanie technicznym.
Model 5 wykorzystuje bezpośrednio pomiary ruchu. W normie podano również warunki jakie muszą
spełniać dane wykorzystywane do modelu 5.
7.4.7. Oddziaływania w wyjątkowych sytuacjach obliczeniowych
Postanowienia ogólne
Oddziaływania wyjątkowe uwzględnione w omawianej normie dotyczą:
• kolizji pojazdów z filarami, spodem konstrukcji mostu lub pomostem;
• obecności ciężkich kół lub pojazdów na chodnikach i
• uderzeń pojazdów z krawężnikami, barierami oraz elementami konstrukcji.
Oddziaływania związane z kolizjami pojazdów z elementami podporowymi mostów (np. filarami) i
przęsłami podane w normie PN-EN 1991-2 stanowią jedynie wartości rekomendowane. Związane jest to z
faktem, ze właściwa norma zawierająca wytyczne obciążeń wyjątkowych PN-EN 1991-1-7 powstała znacznie
później niż norma PN-EN 1991-2.
1.0kN/m
qfk
Rysunek 17. Schemat obciążenia dla projektowania zamocowania balustrady odpowiednio zabezpieczonej przed uderzeniami
pojazdów
14
Wartość zalecana, która może zostać zmieniona w załączniku krajowym
15
Wartości sił uderzenia pojazdów mogą zostać określone w załączniku krajowym.
16
Wartości obciążenia balustrady mogą być przedmiotem ustaleń krajowych.
Jeżeli balustrady są odpowiednio chronione przed uderzeniem pojazdu zalecane jest projektowanie
zamocowania przy jednoczesnym uwzględnieniu obciążenia poziomego działającego równocześnie z
obciążeniem równomiernie rozłożonym chodnika opisanym w p. 6.4.1. Balustrady należy uznać za właściwie
chronione, gdy zabezpieczenie spełnia wymagania indywidualnej dokumentacji technicznej. Jeżeli
balustrady nie można uznać za dostatecznie chronioną, to jej zamocowanie w pomoście zaleca się
projektować na 125% nośności charakterystycznej słupka balustrady z pominięciem innego obciążenia
zmiennego.
7.4.9. Modele obciążeń przyczółków i ścian przyległych do mostów
Obciążenia pionowe
Jezdnia w rejonie zasypki przyczółków, skrzydeł, ścian bocznych lub i innych części mostu
kontaktujących się bezpośrednio z gruntem powinna być obciążona odpowiednimi modelami obciążenia.
Zalecane jest stosowanie Modelu Obciążenia 1 17 w uproszczonej formie w której układ tandemowy
zastąpiono równoważnym obciążeniem równomiernie rozłożonym qeq na powierzchni w kształcie
prostokąta i wymiarach zależnych od kąta rozkładu obciążenia przez zasypkę i grunt. Informacji na temat
wartości kątów rozkładu obciążenia można szukać w normie (PN-EN 1997-1, 2008). W przypadku braku
innych danych dla prawidłowo zagęszczonej zasypki zalecane jest przyjmowanie kąta 30°. Przy takim
założeniu obciążenie qeq zostanie przyłożone na powierzchni prostokąta o wymiarach 3.00x2.20m.
Nie należy uwzględniać wartości reprezentatywnych modelu obciążenia innych niż wartości
charakterystyczne. Zalecane jest stosowanie współczynnika redukcyjnego 0.7 do Modelu Obciążenia 1 ze
względu na konieczność zredukowania zawartej w nim nadwyżki dynamicznej, która nie powinna być
stosowana do podpór. Zatem obciążenie dla pasa obciążenia nr 1 dla współczynnika α=1 przyjmuje wartość
0,7∙600𝑘𝑁
𝑞𝑒𝑞 = = 63,6𝑘𝑁/𝑚2. Poza tą powierzchnią obciążenia obciążenie powierzchniowe równomiernie
3𝑚𝑥2,2𝑚
rozłożone przyjmuje wartość 0,7x9,3kN/m2=6,3kN/m2.
Siła pozioma
Na poziomie jezdni nad zasypką nie zaleca się uwzględniania działania siły poziomej.
W projektowaniu ścianek zaplecznych przyczółka powinna być uwzględniana pozioma siła od
hamowania o wartości charakterystycznej 0.6αQ1Q1k=180αQ1 działająca równocześnie z obciążeniem
osiowym αQ1Q1k=300αQ1 Modelu Obciążenia 1 oraz parciem gruntu od strony zasypki. Zalecane jest
przyjmowanie założenia, że zasypka nie jest jednocześnie obciążona.
αQ1 Q1k
Przęsło
Ścianka zapleczna
(żwirowa)
Przyczółek
W SLS mogą być stosowane nieczęste wartości oddziaływań zmiennych. Nieczęstą kombinację
oddziaływań zmiennych opisuje wyrażenie:
17
Model obciążenia zasypki może zostać ustalony w załączniku krajowym
18
Z wyjątkiem mostów zadaszonych
19
W przypadku szczególnych warunków klimatycznych w indywidualnej dokumentacji technicznej można
zdefiniować reguły jednoczesnego uwzględniania oddziaływań wiatru i temperatury.
Qk - wartość charakterystyczna
Rozkład
prawdopodobieństwa
ψ0Qk - wartość kombinacyjna
Czas t p
W pewnych warunkach wymagane może być również określenie wartości ψ1 dla gr5 (pojazdy specjalne)
w przypadku, gdy określony typ pojazdu specjalnego może przejeżdżać przez most regularnie. W takim
przypadku zaleca się przyjmować ψ1=1.0.
21
Zalecana wartość ψ0 dla oddziaływań termicznych w wielu przypadkach może być zredukowana do zera w
stanach granicznych nośności EQU, STR i GEO.
8.2. Oddziaływania
8.2.1. Modele obciążeń
Obciążenia użytkowe omawiane w rozdziale 5 normy PN-EN 1991-2 wywołane są ruchem pieszych i
rowerowym, niewielkimi obciążeniami budowlanymi i utrzymaniowymi oraz sytuacjami wyjątkowymi takimi
jak:
• wyjątkowa obecność pojazdu na przęśle kładki dla pieszych,
• uderzenie pojazdu o filar lub o przęsło kładki.
Obciążenia te wywołują statyczne i dynamiczne siły pionowe i poziome.
Zunifikowanie obciążeń chodników i ścieżek rowerowych (które teoretycznie są znacznie mniej
obciążone) związane jest z bardzo częstą sytuacja polegającą na pojawianiu się pieszych na ścieżkach
rowerowych. W uzasadnionych przypadkach należy w indywidualnej dokumentacji projektowej uwzględnić
obciążenia od bydła i koni (np. w obiektach zlokalizowanych na terenie lub w pobliżu stadniny).
Opisane w normie modele obciążeń nie opisują obciążeń rzeczywistych. Dobrano je w ten sposób, by
ich efekty były zbliżone do efektów wywołanych rzeczywistym ruchem.
0.1m
QfWk
qfk
0.1m
a) b)
Rysunek 20. Obciążenie charakterystyczne na chodniku lub ścieżce rowerowej drogowego obiektu mostowego: a) obciążenie
równomiernie rozłożone, b) obciążenie skupione
Zalecana wartość obciążenia qfk=5,0kN/m2. Obciążenie należy ustawiać w niekorzystnych obszarach
powierzchni wpływu. Podana wartość qfk może być przedmiotem ustaleń krajowych.
Model Obciążenia 4 (obciążenie tłumem) mostów drogowych qfk=5,0kN/m2 można przyjąć do
uwzględnienia efektów statycznych oddziaływania ciągłego, gęstego tłumu na obiekt mostowy. Obciążenie
takie zaleca się uwzględniać na obiektach mostowych zlokalizowanych w terenach zurbanizowanych
(szczególnie zlokalizowanych w sąsiedztwie obiektów przeznaczonych do użytku masowego: stadiony, sale
koncertowe itp.) niezależnie od ich głównej funkcji. Gdy stosowanie tego modelu w kładkach dla pieszych
nie jest wymagane to zalecana wartość obciążenia qfk wynosi:
120
𝑞𝑓𝑘 = 2,0 + 𝑘𝑁/𝑚2
𝐿+30
5,0 𝑘𝑁/𝑚2 ≥ 𝑞𝑓𝑘 ≥ 2,5 𝑘𝑁/𝑚2
przy czym L jest długością obciążenia wyrażoną w metrach.
Wartość obciążenia qfk, kN/m2
5.5
5
4.5
4
3.5
3
2.5
2
0 10 50 100 150 200 250 300
Długość obciążenia L, m
3.00
0.20
0.20
Zalecane jest uwzględnianie obciążenia poziomego Qflk jedynie w przypadku kładek dla pieszych jako
działającego wzdłuż osi przęsła na poziomie nawierzchni. Wartość tego obciążenia należy przyjmować jako
większą z dwóch następujących wartości:
• 10% całkowitego obciążenia równomiernie rozłożonego qfk;
• 60% obciążenia całkowitego pojazdem służbowym, jeżeli dla obiektu analizowano
możliwość wjechania pojazdem służbowym.
Obciążenie poziome powinno być analizowane z odpowiednim obciążeniem pionowym qfk lub Qserv.
Konstrukcja obiektu z reguły umożliwia zapewnienie stateczności podłużnej przy tak określonych
obciążeniach. Stateczność poprzeczną kładki należy zapewniać uwzględniając inne oddziaływania lub
stosując odpowiednie rozwiązania projektowe. Wartość obciążenia poziomego może być przedmiotem
ustaleń krajowych lub przedmiotem ustaleń indywidualnej dokumentacji technicznej.
Jeśli zachodzi taka potrzeba, w przypadku kładek dla pieszych, obciążenia pionowe i siły poziome
związane z ruchem należy przyjmować w postaci grup obciążeń:
• gr1 składa się z obciążenia qfk i obciążenia Qflk;
• gr 2 składa się z obciążenia Qserv i obciążenia Qflk.
Każdą z tych wykluczających się wzajemnie grup należy traktować jako określającą oddziaływanie
charakterystyczne w kombinacji z oddziaływaniami nie pochodzącymi od ruchu. W każdej kombinacji
obciążeń użytkowych taką grupę należy traktować jako jednio oddziaływanie.
Nie należy analizować przypadku obciążenia wyjątkowego, gdy model tego obciążenia został
wykorzystany jako model obciążenia pojazdem służbowym Qserv.
Źródła drgań kładek dla pieszych mogą być bardzo zróżnicowane. Drgania mogą powodować ludzie
spacerujący, biegający, skaczący lub tańczący na pomoście. Drgania mogą być wywołane również przez
wiatr lub spowodowane aktami wandalizmu. W zależności od charakterystyki dynamicznej konstrukcji
należy wyznaczyć, w oparciu o odpowiedni jej model, częstości drgań własnych pionowych, poziomych i
skrętnych konstrukcji przęsła kładki. Siły wymuszone przez pieszych z częstotliwością równą jednej z
częstotliwości drgań własnych mogą spowodować rezonans i muszą być brane pod uwagę w sprawdzaniu
stanu granicznego związanego z drganiami obiektu.
Efekty ruchu pieszych zależą od różnych parametrów, m.in. od liczby i rozmieszczenia pieszych na
obiekcie, od warunków zewnętrznych mniej lub bardziej związanych z położeniem mostu. W razie braku
wyraźnej odpowiedzi ze strony mostu pieszy wywiera jednocześnie następujące siły cykliczne:
• w kierunku pionowym w zakresie częstotliwości 1-3Hz i
• w kierunku poziomym w zakresie częstotliwości 0,5-1,5Hz.
Natomiast grupy biegaczy mogą przekraczać kładkę z częstotliwością 3Hz.
Należy zatem określić odpowiednie modele dynamiczne obciążeń pieszymi i kryteria komfortu.
Powyższe wymagania mogą być przedmiotem indywidualnej dokumentacji technicznej lub ustaleń
krajowych. Patrz również PN-EN 1990, A2.
Oddziaływania na balustrady kładek dla pieszych zaleca się określać w ten sam sposób jak dla balustrad
mostów drogowych. Zalecane jest:
• przyjmowanie sił przekazywanych z balustrad na pomost jako obciążeń zmiennych;
• przyjmowanie obciążeń pionowych lub/i poziomych balustrady chodnika lub kładki dla pieszych
o wartości z przedziału od 1 do 3kN/m - zalecana wartością jest wartość 1kN/m
odpowiadająca klasie C obciążenia balustrady wg EN 1317-6,
• dla bocznych chodników służbowych zalecane jest przyjmowanie minimalnej wartości
obciążenia na poziomie 0,8kN/m,
• w projektowaniu zamocowania balustrady odpowiednio zabezpieczonej przed uderzeniem
pojazdu zalecane jest uwzględnianie jednoczesnego działania obciążenia poziomego na
balustradę i na pomost chodnika,
• projektowanie zamocowania balustrady odpowiednio zabezpieczonej przed uderzeniami
pojazdów na 1,25 nośności charakterystycznej balustrady z pominięciem innego obciążenia
zmiennego.
Najczęściej przyjmowanym modelem obciążenia balustrady jest obciążenie pochwytu zlokalizowane na
wysokości 1,0m (tj. 0,1m poniżej wierzchu balustrady) siłą 1kN/m rozłożona na odcinku o długości 0,5m.
1.0kN/m
1.0kN/m
1,0m
qfk
Rysunek 22. Schemat obciążenia dla projektowania zamocowania balustrady odpowiednio zabezpieczonej przed uderzeniami
pojazdów
Zaleca się, aby obszar zewnętrzny jezdni i znajdujący się poza przyczółkami, ścianami skrzydeł i ścianami
oporowymi i innymi częściami kładki mającymi kontakt z gruntem obciążać obciążeniem równomiernie
rozłożonym o wartości 5kN/m2. Obciążenie to nie uwzględnia obciążeń technologicznych związanych z
układaniem zasypki, a więc ruchu pojazdów ciężkich i innych urządzeń budowlanych. Właściwa dla obiektu
wartość charakterystyczna obciążenia naziomu może być ustalona w indywidualnej dokumentacji
technicznej.
Kombinacje obciążeń dla chodników, ścieżek rowerowych i kładek dla pieszych zostały opisane w
załączniku normatywnym A2 Zastosowanie do mostów normy PN-EN 1990 Podstawy projektowania
konstrukcji.
Nie jest wymagane łączne rozpatrywanie:
• obciążenia skupionego Qfwk z innymi oddziaływaniami zmiennymi, które nie pochodzą od
ruchu;
• odziaływania wiatru i temperatury19;
• obciążenia śniegiem łącznie z grupami obciążeń gr1 i gr2 kładek dla pieszych, chyba że
dotyczy to szczególnych terenów geograficznych lub określonych rodzajów kładek dla
pieszych, np. kładek zadaszonych;
W przypadku kładek na których ruch jest w pełni chroniony od wszelkich zmian pogody należy w
indywidualnej dokumentacji technicznej ustalić właściwe kombinacje oddziaływań. W kombinacjach
oddziaływań podobnych do tych przyjmowanych dla budynków (patrz załącznik A1 do PN-EN 1990)
zalecane jest zastępowanie obciążenia użytkowego odpowiednia grupą obciążeń, a współczynniki ψ
oddziaływań ruchomych należy przyjmować zgodnie z tablicą A2.2.
Tabela 17. Zalecane wartości współczynników ψ dla kładek dla pieszych (PN-EN 1990, Załącznik A2, Tablica A2.2)
Oddziaływanie Symbol ψ0 ψ1 ψ2
Obciążenia ruchome gr1 0.40 0.40 0
Qfwk 0 0 0
gr2 0 0 0
Siły wiatru Fwk 0.30 0.20 0
Oddziaływania termiczne Tk 0.60 0.60 0.50
Obciążenie śniegiem Q (podczas budowy) 0.80 - 0
Obciążenia w czasie budowy Qc 1.0 - 1.0
8.12. Podsumowanie
Wykonanie prawidłowego zestawienia obciążeń na chodniki, ścieżki rowerowe i kładki dla pieszych wg
nowego systemu norm europejskich wymaga wykorzystania co najmniej kilku norm z grupy PN-EN 1990
oraz PN-EN 1991.
Zalecane w Eurokodach wyższe wartości reprezentatywne obciążeń użytkowych od tłumu prawidłowo
wykorzystane w racjonalnych kombinacjach z innymi rodzajami odziaływań pozwalają na projektowanie
efektywnych ekonomicznie i efektownych technicznie konstrukcji obiektów przeznaczonych dla ruchu
pieszych i rowerzystów. Warunkiem koniecznym do osiągnięcia tych efektów jest posiadanie przez
Projektanta szerokiej wiedzy podstawowej w zakresie zasad projektowania konstrukcji wg Eurokodów oraz
natury oddziaływań na konstrukcje. W zamian Projektant otrzymuje dużą swobodę projektowania, która
jednak związana jest silnie z poszerzonym obszarem odpowiedzialności.
W normie podano oddziaływania dla linii kolejowych normalno- i szeroko torowych głównej sieci
europejskiej. Opisane modele obciążeń nie opisują jak zwykle pociągów rzeczywistych, a jedynie pozwalają
na osiągnięcie podobnych efektów oddziaływań z oddzielnym uwzględnieniem efektów dynamicznych.
Norma nie zamyka w uzasadnionych przypadkach możliwości wykorzystania modeli alternatywnych
wynikających ze specyfiki danej linii kolejowej.
Norma nie dotyczy obciążeń wywołanych:
• kolejami wąskotorowymi,
• liniami tramwajowymi i innymi liniami lekkiego ruchu szynowego,
• kolejami dojazdowymi,
• kolejami łańcuchowymi i zębatymi,
• kolejami linowymi.
które mogą być przedmiotem ustaleń krajowych.
Ograniczenia dla odkształceń konstrukcji mostów kolejowych mające wpływ na komfort pasażerów
podano w PN-EN 1990, Załącznik A.2. Szczególną ostrożność zaleca norma projektantom przy
projektowaniu tymczasowych mostów kolejowych ze względu na mniejszą sztywność niektórych konstrukcji
typowych.
Oddziaływania ruchu kolejowego określono za pomocą modeli obciążeń. Podano pięć modeli
obciążenia kolejowego:
• Model Obciążenia 71 (i Model Obciążenia SW/0 do mostów ciągłych) przedstawiający normalny ruch
kolejowy na głównych liniach kolejowych,
• Model Obciążenia SW/2 przedstawiający ciężki ruch towarowy,
• Model Obciążenia HSLM przedstawiający obciążenie od pociągów pasażerskich przy prędkościach
przekraczających 200 km/h,
• Model Obciążenia „pociągiem bez ładunku” przedstawiający efekt pociągu nieobciążonego
Wymagania dotyczące stosowania poszczególnych modeli obciążeń podano w p. 6.8.1 PN-EN 1991-
2. Umożliwiono zróżnicowanie określonego obciążenia, dopuszczając różnice w rodzaju, natężeniu i
maksymalnym ciężarze ruchu kolejowego na różnych liniach, jak również w różnej jakości toru.
9.3.1. Model Obciążenia 71
Model Obciążenia 71 przedstawia statyczny efekt obciążenia pionowego wywołany normalnym
ruchem kolejowym. Ustawienie obciążenia i wartości charakterystyczne obciążeń pionowych należy
przyjmować wyłącznie zgodnie z Rysunkiem 6.1 z PN-EN 1991-2.
Rysunek 23. Rysunek 6.1 z PN-EN 1991-2 – Model Obciążenia 71 i wartości charakterystyczne obciążeń pionowych
Wartości charakterystyczne podane na Rysunku 6.1 należy mnożyć przez współczynnik α na liniach,
w ciągu których ruch kolejowy jest cięższy lub lżejszy od normalnego ruchu kolejowego. Obciążenia
mnożone przez współczynnik α są nazywane „sklasyfikowanymi obciążeniami pionowymi”. Ten
współczynnik α należy przyjmować za jeden z następujących:
0,75 - 0,83 - 0,91 - 1,00 - 1,10 - 1,21 - 1,33 - 1,46
Oddziaływania wymienione poniżej należy mnożyć przez ten sam współczynnik α:
• równoważne obciążenie pionowe dla efektów robót ziemnych i parcia gruntu zgodnie z p.
6.3.6.4 PN-EN 1991-2,
Rysunek 24. Rysunek 6.2 z PN-EN 1991-2 - Modele Obciążeń SW/0 i SW/2
Tabela 18. Tablica 6.1 z PN-EN 1991-2. Wartości charakterystyczne obciążeń pionowych w Modelach Obciążeń SW/0 i SW/2
Norma nakazuje określić linie lub odcinek linii, na których może występować ciężki ruch kolejowy
uwzględniany za pomocą Modelu Obciążenia SW/2. Model Obciążenia SW/0 należy mnożyć przez
współczynnik α zgodnie z p. 7.3.1.
9.3.3. Model Obciążenia „pociągiem bez ładunku”
W niektórych szczegółowych sprawdzeniach (patrz EN 1990, A.2, § 2.2.4(2)) stosowany jest
szczególny model obciążenia nazywany „pociągiem bez ładunku”. Model Obciążenia „pociągiem bez
ładunku” składa się z pionowego obciążenia równomiernie rozłożonego o wartości charakterystycznej 10,0
kN/m.
Objaśnienia:
(1) Obciążenie równomiernie rozłożone oraz obciążenia skupione odpowiednio na każdej szynie
(2) LM 71 (i SW/O jeśli wymagane)
(3) Rozstaw poprzeczny nacisków kół
Rysunek 25. Mimośród obciążeń pionowych może być pominięty przy sprawdzaniu zmęczenia.
Objaśnienia:
Qvi siła skupiona na każdej z szyn wywołana Modelem Obciążenia 71 lub naciskiem koła Pociągu
Rzeczywistego zgodnie z 6.3.5, Pociągu Zmęczeniowego lub HSLM (z wyjątkiem HSLM-B)
Objaśnienia
(1) Obciążenie podkładu
(2) Płaszczyzna odniesienia
Rysunek 26. Rozkład podłużny obciążenia poprzez podkład i podsypkę
Objaśnienia
(1) Płaszczyzna odniesienia
Rysunek 27. Rozkład poprzeczny oddziaływań poprzez podkłady i podsypkę, tor bez przechyłki (nie pokazano efektu
mimośrodu obciążeń pionowych
Zalecane jest, by w mostach z podsypką (bez przechyłki) oraz z podkładami pełnej długości, gdy
podsypka jest zagęszczona tylko pod szynami lub gdy zastosowano podkłady dwublokowe, oddziaływania
rozkładano poprzecznie zgodnie z rysunkiem poniżej.
Objaśnienia
(1) Płaszczyzna jazdy
(2) Płaszczyzna odniesienia
Rysunek 28. Rozkład poprzeczny oddziaływań poprzez podkłady i podsypkę, tor bez przechyłki (nie pokazano skutku mimośrodu
obciążeń pionowych)
Objaśnienia
(1) Płaszczyzna odniesienia
Rysunek 29. Rozkład poprzeczny oddziaływań poprzez podkłady i podsypkę, tor z przechyłką (nie pokazano
efektu mimośrodu obciążeń pionowych)
W mostach z torem na podsypce i przechyłką oraz podkładami pełnej długości, gdy podsypka jest
zagęszczona tylko pod szynami, lub podkładami dwublokowymi schemat pokazany na rysunku (Rysunek 22)
należy odpowiednio zmodyfikować w celu uwzględnienia rozkładu poprzecznego obciążenia pod każdą z
szyn jak na rysunku (Rysunek 21). Należy określić, który z rozkładów poprzecznych ma być zastosowany.
22
Zaleca się okresowe przeglądanie strony http://sobala.sd.prz.edu.pl/ na której okresowo pojawiają się
materiały uzupełniające w różnej formie.
Tabela 19. Liczba torów obciążanych przy sprawdzaniu granicznego ugięcia i drgań. Tablica 6.10 wg PN-EN 1991-2.
Tabela 20. Tablica 6.11 wg PN-EN 1991-2. Oszacowanie Grup Obciążeń ruchu kolejowego (wartości charakterystyczne
oddziaływań wieloskładnikowych)
Norma wymaga, aby ocenę uszkodzenia zmęczeniowego należy przeprowadzać dla wszystkich
elementów konstrukcyjnych poddanych zmianom naprężenia. W przypadku ruchu normalnego opartego
na wartościach charakterystycznych Modelu Obciążenia 71 łącznie ze współczynnikiem dynamicznym Φ,
ocenę zmęczenia należy przeprowadzać na podstawie kompozycji ruchu, „ruchu standardowego”, „ruchu z
obciążeniem na oś 250 kN” lub „kompozycji ruchu lekkiego”, zależnie od tego, czy konstrukcja przenosi ruch
mieszany, dominujący ciężki ruch towarowy lub lekki ruch pasażerski zgodnie z określonymi wymaganiami.
Szczegóły dotyczące pociągów służbowych i rozpatrywanych kompozycji ruchu oraz dynamicznej
nadwyżki, którą trzeba zastosować, podano w Załączniku D.
Jeżeli kompozycja ruchu nie przedstawia ruchu rzeczywistego (np. w sytuacjach specjalnych, gdy o
obciążeniu zmęczeniowym decyduje ograniczona liczba typu (typów) pojazdów lub w przypadku ruchu
wymagającego wartości a większej od jedności zgodnie z p. 6.3.2(3) PN-EN 1991-2), to zalecana jest
określona alternatywna kompozycja.
Każda z kompozycji opiera się na rocznym tonażu ruchu 25 x 106 ton przejeżdżającym po moście na
każdym torze. Wymagane jest, aby w przypadku konstrukcji niosących wiele torów obciążenie
zmęczeniowe należy stosować co najwyżej na dwóch torach w najbardziej niekorzystnych położeniach.
Uszkodzenia zmęczeniowe należy oceniać w całym projektowanym okresie użytkowania wg PN-EN 1990
(zalecane 100 lat). Dopuszcza się alternatywne kompozycje ruchu do sprowadzania zmęczenia, które
powinny zostać określone w indywidualnej dokumentacji technicznej lub załączniku krajowym..
Wymagania dodatkowe dotyczące oceny zmęczenia mostów, jeśli jest wymagana analiza
dynamiczna zgodnie z 6.4.4, w sytuacji, gdy jest prawdopodobne, że efekty dynamiczne będą nadmierne,
podano w p. 6.4.6.6. PN-EN 1991-2. W ocenie zmęczenia powinny być uwzględnione pionowe
oddziaływania ruchu kolejowego wraz z efektami dynamicznymi oraz siłami odśrodkowymi. Na ogół w
ocenie zmęczenia mogą być pominięte uderzenia boczne oraz oddziaływania podłużne ruchu. W niektórych
sytuacjach specjalnych, na przykład w mostach niosących tory na stacjach końcowych, w ocenie zmęczenia
zalecane jest uwzględnianie skutku oddziaływań podłużnych.
Przykład opracowano jako zestawienie oddziaływań dla wybranych elementów konkretnego obiektu
przedstawionego na rysunkach/schematach.
Zestawienie oddziaływań to nic innego jak zestawienie „obciążeń” opisane przy użyciu poprawnych pojęć.
„Oddziaływania” są pojęciem znacznie szerszym od „obciążeń” i obejmują zarówno obciążenia (oddziaływania
bezpośrednie – z opisanym miejscem przyłożenia, wartość kierunek i zwrot siły) jak i oddziaływania pośrednie,
których w ten sposób opisać nie można (np. oddziaływanie temperatury, skurcz lub nierównomierne osiadanie
podpór nie są formalnie obciążeniami).
Oś odwodnienia
Oś odwodnienia
Prefabrykowana Prefabrykowana 0.45
balustrada stalowa bariera stalowa
Oś mostu
Krawężnik kamienny 0,2x0,22m
Monolityczna 0.05 A B 3%
płyta chodnikowa Wpust żeliwny 2%
2.80
Oś łożyska
0.22
0.36
0.28
Prefabrykowana
1.46
1.05
0.40
Poprzecznica
0.40
deska gzymsowa
polimerobetonowa Powierzchnia
hydrofobizowana
Rysunek 30. Schemat przekroju poprzecznego wiaduktu do zestawienia obciążeń stałych wg PN-EN 1991-1-1
Tabela 21. Tabelaryczne zestawienie elementów przęsła wraz z podstawowymi charakterystykami geometrycznymi
Podstawowe wymiary, parametry powierzchni i objętości Liczba Długość Powierzchnia Objętość
ELEMENT Uwagi
[m, m2, m3] elementów całkowita całkowita całkowita
Szerokość Wysokość Powierzchnia Długość Objętość [szt.] [m] [m2] [m3]
ELEMENTY NOŚNE
Wspornik 2.330 0.310 0.722 49.70 35.90 2 99.4 1.445 71.80
Dźwigar 1.725 1.400 2.415 49.70 120.03 2 99.4 4.830 240.05 szerokość średnia
Płyta pomiędzy dźwigarami 3.650 0.306 1.118 49.70 55.56 1 49.7 1.118 55.56 wysokość uśredniona
Poprzecznica (1 szt.) 1.000 0.971 0.971 3.96 3.85 5 19.8 4.856 19.23 element występujący loklanie
ELEMENTY WYPOSAŻENIA
Odwodnienie - - - 49.70 - 2 99.4 - - obciążenie liniowe
Urządzania dylatacyjne 12.000 - - 12.00 - 2 24 - - obciążenie liniowe
nom. 12.000 0.010 0.120 49.70 5.96 1 49.7 0.120 5.96 wartość mominalna 100%
Izolacja pomostu min. 12.000 0.008 0.096 49.70 4.77 1 49.7 0.096 4.77 wartość minimalna -20% grubości
max. 12.000 0.014 0.168 49.70 8.35 1 49.7 0.168 8.35 wartość maksymalna +40% grubości
Deska gzymsowa 0.040 0.600 0.024 49.70 1.19 5 248.5 0.120 5.96
Podbudowa krawężnika 0.220 0.040 0.009 49.70 0.44 2 99.4 0.018 0.87
Krawężnik 0.220 0.200 0.044 49.70 2.19 2 99.4 0.088 4.37
Płyta chodnikowa 2.000 0.240 0.480 49.70 23.86 2 99.4 0.960 47.71
Balustrada 0.120 1.100 - 49.70 - 2 99.4 - - obciążenie liniowe
Bariera ochronna 0.360 0.500 - 49.70 - 2 99.4 - - obciążenie liniowe
nom. 7.600 0.085 0.646 49.70 32.11 1 49.7 0.646 32.11 wartość mominalna 100%
Nawierzchnia jezdni min. 7.600 0.068 0.517 49.70 25.68 1 49.7 0.517 25.68 wartość minimalna -20% grubości
max. 7.600 0.119 0.904 49.70 44.95 1 49.7 0.904 44.95 wartość maksymalna +40% grubości
nom. 2.000 0.012 0.024 49.70 1.19 2 99.4 0.048 2.39 wartość mominalna 100%
Nawierzchnia chodnika min. 2.000 0.010 0.019 49.70 0.95 2 99.4 0.038 1.91 wartość minimalna -20% grubości
max. 2.000 0.017 0.034 49.70 1.67 2 99.4 0.067 3.34 wartość maksymalna +40% grubości
49.70
24.30 24.30
DROGA
4.20
5.00
DROGA
LOKALNA DROGA EKSPRESOWA
GRUNTOWA
RZEKA
Piaski drobne
Id=0.35
Namuł/Torf
17.00
19.00
21.00
Piaski średnie
Id=0.6
Glina IL=0.20
Piaski średnie
Id=0.7
10.2.2. Łożyska
W obiekcie przyjęto podparcie konstrukcji przęsła na podporach za pośrednictwem łożysk
garnkowych. Schemat łożyskowania obiektu pokazano na schemacie poniżej.
Y
Przyczółek P1
Przyczółek P3
Filar P2
Oś dźwigara D1
10.2.3. Podpory
Na konstrukcję wiaduktu składają się dwa jednakowe przyczółki oraz filar. Schematy podpór
pokazano na rysunkach. W tabelach zestawiono charakterystyki geometryczne części składowych
podpór wykorzystywane w zestawieniach oddziaływań. Wszelkie oddziaływania geotechniczne na
podpory należy zestawiać zgodnie z PN-EN 1997-1. Oddziaływań tych (np. parć na przyczółki) nie
uwzględniono w niniejszym przykładzie. Podano natomiast model obciążenia naziomu, który w
projektowaniu przyczółka należy uwzględnić.
Obciążenie zasypki przyczółka wg PN-EN 1991-2
1
αq,i x qi,k - obciążenie równomierne
2
rozłożone modelu obciążenia LM1 – pas αQ,i x Qi,k - obciążenie zastępcze równomiernie
2, 3, pozostałe pasy i pozostały obszar 3
rozłożone na prostokącie o wymiarach
2.2x3.0m od tandemów osi na pasach 1, 2 i 3
10.2.4. Fundamenty
Podpory posadowiono na fundamentach palowych. Schematy planów palowania pokazano na
rysunkach. W tabeli zestawiono poszczególne fundamenty pod kątem zużycia materiałów. W
obliczeniach fundamentów palowych nie uwzględnia się zwykle ciężaru trzonów pali. Ciężar trzonu
jest porównywalny z ciężarem usuniętego gruntu, a wyniki badań nośności uzyskiwane w poziomie
głowicy pali uwzględniają ten ciężar. Zasada ta nie dotyczy pali pracujących na wyciąganie oraz
bardzo długich pali przechodzących przez bardzo grube warstwy gruntów słabych. Wszelkie
oddziaływania geotechniczne na pale należy zestawiać zgodnie z PN-EN 1997-1. Oddziaływań tych
(np. tarcia negatywnego lub parcia na pale, osiadania lub/i nierównomiernego osiadania podpór) nie
uwzględniono w niniejszym zestawieniu.
Powyższa tabela zawiera właściwe zestawienie obciążeń stałych dla projektowanego wiaduktu
drogowego. Wartości ciężarów właściwych materiałów budowlanych przyjęto z właściwych tablic
załącznika A do PN-EN 1991-1.
Obciążenia liniowe dla elementów barier, balustrad, urządzeń dylatacyjnych oraz odwodnienia
przyjęto na podstawie informacji katalogowych dla przykładowych, typowych rozwiązań
konstrukcyjnych.
Wartość całkowitego obciążenia stałego wynosi:
• Gnom=12 246kN
• Gmin=12 060kN
• Gmax=12 618kN
W praktyce wartość Gnom nie będzie w projektowaniu dalej używana. Do ustalenia oddziaływań
stałych minimalnych wykorzystywana będzie wartość Gmin, natomiast maksymalnych Gmax.
ψqfk ψqfk
TS1 TS2
Oś łożyska
αrkqrk=αrk2.5kN/m2
Poprzecznica
αq,2qk,2=αq,22.5kN/m2
Obciążenie na
αq,1qk,1 =αq,19.0kN/m2 pozostałym obszarze,
który nie tworzy pasa,
αq,1qk,1 αq,2qk,2 αrkqrk w<3.0m
UDL1 UDL2
αQ,1Qk,1
2.00
0.40
αQ,2Qk,2
0.40
0.30
1.30
TS1 TS2
ψqfk
Obszary powierzchni wpływu dla
αQ,1Qk,1 αQ,2Qk,2
lewego dźwigara (rozkład 0-1)
wyłączone z obciążenia
ruchomego (przykład)
1 2
Rysunek 33. Schemat obciążenia użytkowego dla określenia maksymalnego momentu przęsłowego
Na schemacie powyżej podano podział jezdni na pasy obciążenia oraz schematycznie
rozmieszczono na szerokości pomostu poszczególne rodzaje obciążeń ruchomych wykorzystywanych
w analizie elementów głównych, tj. grupę 1a. Pominięcie obciążeń po prawej stronie osi prawego
dźwigara wynika z przyjętej metody analizy rozkładu poprzecznego obciążenia (metoda sztywnej
poprzecznicy). Wartości współczynników αi i β i zgodnie ze wcześniejszymi ustaleniami dotyczącymi
klasy obciążenia. Obciążenia zmienne należy rozmieszczać wyłącznie w obszarach powierzchni
wpływu w których wywołują zwiększenie efektu obciążenia.
qfk
Oś łożyska
a) b)
Rysunek 34. Schemat obciążenia wspornika chodnikowego a) tłumem pieszych b) siłą skupioną w dowolnej pozycji w
obszarze chodnika
Model obciążenia wspornika chodnikowego różni się od modelu obciążenia przęsła tym, że
obciążenia użytkowe występują w wartości charakterystycznej, a nie kombinacyjnej (Rysunek 34a).
Zatem zalecana wartość obciążenia powierzchni chodnika tłumem pieszych wynosi qfk=5kN/m2 i
stanowi samodzielną składową grupy 3 obciążenia przęsła. W tym przypadku uznano barierę za
wystarczające zabezpieczenie chodnika przed możliwością wjazdu samochodu. Alternatywnie,
wspornik należy sprawdzić na siłę skupioną o wartości Qfwk=10kN (Rysunek 34b).
Oczywiście sprawdzanie na siłę skupioną o wartości Qfwk=10kN musi mieć sens. Wykorzystywane jest
przy sprawdzeniach lokalnych. W sytuacji przedstawionej na rysunku można to sprawdzenie pominąć.
Grupy obciążeń
Obciążenia zmienne do kombinacji przyjęto:
• do obliczeń dźwigarów głównych jako grupę 1a (LM1 wartość charakterystyczna +
obciążenie tłumem na chodnikach o wartości kombinacyjnej 3kN/m2),
• do obliczeń wspornika chodnikowego jako grupę 3 (obciążenie tłumem o wartości
charakterystycznej 3kN/m2);
• do obliczeń elementów pomostu jako grupę 1a lub 1b (LM1 wartość
charakterystyczna + obciążenie tłumem na chodnikach o wartości kombinacyjnej
3kN/m2 lub LM2 wartość charakterystyczna);
• do obliczeń obciążeń poziomych łożysk (LM1 wartość częsta + obciążenia poziome –
hamowanie lub/i siła odśrodkowa)
ze współczynnikiem obciążenia 1,35 w kombinacji z innym oddziaływaniami zmiennymi.
Siła pozioma
Siłę poziomą wyznaczono wg p. 5.4.4
Obciążenia zmęczeniowe
W normie PN-EN 1991-2 podano modele obciążeń zmęczeniowych, które są wykorzystywane w
zależności od modeli zmęczenia analizowanego materiału konstrukcyjnego. Analiza zmęczenia wg
właściwych norm projektowania rodzaju konstrukcji – w przypadku omawianego mostu wg PN-EN
1992.
10.3.3. Oddziaływania wyjątkowe
Uderzenie w przęsło
Dla drogi ekspresowej przyjęto Fdx=500kN. Obciążenie nie podlega redukcji, ponieważ przęsło
znajduje się w odległości h=5m nad poziomem jezdni. Siła uderzenia skierowana jest poziomo.
Powierzchnia przyłożenia obciążenia to kwadrat o boku 0,25m.
Uderzenie w podporę
Dla drogi ekspresowej przyjęto uderzenie w filar w kierunku jazdy Fdx=1000kN oraz w kierunku
poprzecznym do kierunku jazdy Fdy=500kN. Wysokość przyłożenia siły przyjęto na poziomie 1,5m nad
poziomej jedni drogi ekspresowej. Pole przyłożenia obciążenia przyjęto równe 0,5mx1,0m (szerokość
słupa).
10.3.4. Oddziaływania w trakcie budowy
W projekcie obiektu nie uwzględniono oddziaływań z etapu budowy – założono betonowanie
przęsła i podpór z wykorzystaniem rusztowań stacjonarnych i deskowań systemowych.
10.3.5. Inne oddziaływania
Do innych, nie ujętych w niniejszym przykładzie oddziaływań, które należy uwzględnić w
projektowaniu należą oddziaływania uzależnione od wykorzystywanego materiału konstrukcyjnego
lub rodzaju konstrukcji. Należą do nich m.in. :
• oddziaływania od skurczu betonu z pełzaniem (wg PN-EN 1992),
• od sprężenia z pełzaniem (wg założeń indywidualnego projektu sprężania) oraz
• od oddziaływania gruntu na konstrukcję (parcie, tarcie negatywne działające na pale
– wg PN-EN 1997-1).
0.75 0.75
0.24
1.20
1.20 7.00
1.00
4.00
1.00
1.00
0.50
1.30
1.30
1.20
6.00 10.00
Kombinacje oddziaływań podano dla przekroju przęsłowego dźwigara głównego w przęśle 1-2..
Dla innych projektowanych elementów skład i forma kombinacji oddziaływań może być inna..
10.5.1. Współczynniki ψ
Tabela 23. Tabela A2.1 z załącznika A2 do PN-EN 1990
Dla przęsła (przekrój środkowy) kombinacja wyjątkowa może przyjąć następującą postać:
Współczynnik Współczynnik
Kombinacja Oddziaływanie
ψ obciążenia γ
Obciążenie stałe Gk - γG =1,00
Obciążenie od sprężania Pk wg PN-EN 1992 - γP=1,00
Obciążenie wyjątkowe - uderzenie w przęsło
- γA=1,00
1 Fdx=500kN
Obciążenie użytkowe gr 1a na przęśle 1-2 Qk ψ1,1= 0,75/0,40 γQ,1 =1,00
Oddziaływanie temperatury (składowa
ψ2,i= 0,5 γQ,i =1,00
liniowa po wysokości - oziębienie) Tk
……….
Kombinacja charakterystyczna
Poniżej przestawiono przykład kombinacji charakterystycznej:
Współczynnik Współczynnik
Kombinacja Oddziaływanie
ψ obciążenia γ
Obciążenie stałe Gk - γG =1,00
Obciążenie od sprężania Pk wg PN-EN 1992 - γP=1,00
charakterystyczna Obciążenie użytkowe gr 1a na przęśle 1-2 Qk - γQ,1 =1,00
Oddziaływanie temperatury (składowa
ψ0,1= 0,6 γQ,i =1,00
liniowa po wysokości - oziębienie) Tk
Obciążenie stałe Gk - γG =1,00
Obciążenie od sprężania Pk - γP=1,00
charakterystyczna Obciążenie użytkowe gr 1a na przęśle 1-2 Qk ψ0,1= 0,75/0,40 γQ,1 =1,00
Oddziaływanie temperatury (składowa
- γQ,i =1,00
liniowa po wysokości - oziębienie) Tk
……………
Kombinacja częsta
Poniżej przestawiono przykład kombinacji częstej:
Współczynnik
Kombinacja Oddziaływanie Współczynnik ψ
obciążenia γ
Obciążenie stałe Gk - γG =1,00
Obciążenie od sprężania Pk wg PN-EN 1992 - γP=1,00
częsta
Oddziaływanie temperatury (składowa
ψ1,1= 0,6 γQ,i =1,00
liniowa po wysokości - oziębienie) Tk
Obciążenie stałe Gk - γG =1,00
Obciążenie od sprężania Pk - γP=1,00
Obciążenie użytkowe gr 1a na przęśle 1-2
częsta ψ1,1= 0,75/0,40 γQ,1 =1,00
Qk
Oddziaływanie temperatury (składowa
ψ2,1= 0,5 γQ,i =1,00
liniowa po wysokości - oziębienie) Tk
……………
Kombinacja quasi-stała
wc
w1
w2
wtot
wmax w3
Na schemacie powyżej pokazano ugięcia, które mogą być przedmiotem analizy w stanie
granicznym użytkowalności. Każde z nich powinno być analizowane przy wykorzystaniu innych
kombinacji obciążeń. Podniesienie wykonawcze powinno być wyznaczane na podstawie kombinacji
quasi-stałej (prawie stałej), ale dla okresu stanowiącego ok. ½ do ¾ okresu użytkowalności obiektu,
ugięcie całkowite powinno być wyznaczane, jeśli jest taka potrzeba, przy wykorzystaniu kombinacji
charakterystycznej, ugięcie od obciążeń użytkowych (dla spełnienia kryterium komfortu) dla
kombinacji częstej bez uwzględniania oddziaływań stałych, itd.