17.11.

2019 Okuma Atlası Sanat: Duchamp, Marcel

D ğer blackkugu@

Ana Sayfa Türk Sanatçılar A B C D E F H İ K L M N O,Ö R S Ş T U Y Z

A B C D E F G H I J K L M N O P R S T U V W Z

Sözlük Ab-An Ar-Az B C Ç D E F G H I,İ J K L M N O P R S,Ş T U,Ü V Y

Bu Blogda Ara

Duchamp, Marcel Ara

Marcel Duchamp, (1887- 1968)

Hakkımda
Sanat yapıtı le günlük nesneler arasındak ayrımı ortadan kaldıran Fransız ressam. Yerleşm ş
B.Berksan
estet k ölçülere duyduğu nefret, sanatta devr me öncülük eden ünlü hazır nesneler n
gel şt rmes ne yol açmıştır. Prof l m n tamamını görüntüle

Gençl ğ .Duchamp'ın babası noterd , ama a lede b r sanat geleneğ vardı. Duchamp'lar altı Sanat Tar h
kardeşt ler, bunlardan dördü sanatçı oldu. Gaston daha sonra Jacques V llon adıyla tanındı;
Raymond, Duchamp-V llon adını aldı. Erkek kardeşler n en küçüğü olan Marcel ve kız kardeş Ana Sayfa
Suzanne sanat yaşamlarında Duchamp soyadını korudular. Sanatın Başlangıçları
Lascaux Mağarası
Duchamp Ek m 1904'te Par s'e g tt ğ nde, k ağabey de ona destek olab lecek konumdaydılar. Esk Taş Devr
Duchamp daha önce de res mle uğraşıyordu. "Marcel Lefranço s'nın Portres " (1904, Ph ladelph a Mezopotamya Sanatı
Sanat Müzes ) adlı resm bell b r üslubu ve tekn ğ olduğunu göster r. Sonrak b rkaç yıl ç nde b r
Esk Mısır Sanatı
yandan m zah derg ler ne kar katürler ç zen Duchamp, b r yandan da sırayla ard zlen mc l k, fov zm
İslam yet Önces İran Sanatı
ve küb zm g b çağdaş sanat eğ l mler n dened , Cézanne'ın sanatına yöneld , ama bunların
Türk Sanatı: Başlangıçlar ve Hun Sanatı
h çb r n ben msenmeye değer görmed . Tekrardan kaçmıyordu, fazla ürün vermek ya da
yaptıklarını serg lemek g b b r kaygısı da yoktu. İlk yapıtlarının en y örnekler n , fov st üslupta, Anadolu'daTaş Çağı
ama fov zm akımının etk s n y t rmes nden üç dört yıl sonra verd . Anadolu'da Neol t k Çağ
Çatalhöyük
"Kend Babasının Portres " (1910, Ph ladelph a Sanat Müzes ) bunların en öneml ler nden b r d r. Hatt Sanatı
1911'de küb zm n zler n taşıyan b r üslupta çalışmaya başladı. O günlerde küb zm ve her türlü M nos Sanatı
avant-garde akımı destekleyen şa r Gu llaume Apoll na re le arkadaş olmuştu. B r başka yakın M ken Sanatı
arkadaşı da,1909'a değ n katı b r zlen mc olan, ama o sıralarda tümüyle farklı b r anlatım arayan
H t t Sanatı
Franc s P cab a'ydı. P cab a ve Duchamp küb zm gereğ nden fazla s stemat k, durağan ve "can
Urartu Sanatı
sıkıcı" buluyorlardı. Kısa sürede k s de "yarı gerçekç " hareket anlayışından "salt soyut" anlayışa
Fr g Sanatı
geçt ler. Böylece daha önce yalnızca adlarını duydukları "gelecekç l k" ve "soyutlama" g b
eğ l mlerle karşı karşıya geld ler. L dya Sanatı
Esk Yunan Sanatı
"Çıplak". Duchamp 1911'de, hemen hemen tek renkle boyanmış beş ayrı s luet n üst üste Helen st k Sanat
çakıştırılmasından oluşan "Portre" (Ph ladelph a Sanat Müzes ) adlı resm n b r serg ye verd . Bu Esk Roma Sanatı
düşünceden, yan tek b r vücudun b rb r n zleyen hareketler n n üst üste get r lerek ç z lmes nden Büyük Selçuklu Sanatı
"Merd venden İnen Çıplak, No. 2" (1912, Ph ladelph a Sanat Müzes ) doğdu. İk yapıt arasındak B zans Sanatı
başlıca fark, s luetler n "Portre"de tek tek seç leb lmeler ne karşılık, "Çıplak"ta ayrılamayacak kadar
Roman(esk) Sanatı
üst üste b nd r lm ş ve tüm kompoz syonun merd venlerden nen b r mak neye dönüşmüş
Got k Sanat
olmasıydı.
Rönesans Sanatı
Kuatroçento (Erken Rönesans)
Rönesans Olgun(Klas k) Dönem
Man yer zm
Kuzey Rönesansı
Barok Sanat
Rokoko
Osmanlı Sanatı
20.Yüzyıl Batı Sanatı

Akımlar

Klas kç l k
Romant zm
Yen Klas kç l k
Gerçekç l k
İzlen mc l k
S mgec l k
Ard İzlen mc l k
Nab 'ler
Neredeyse s nematograf k b r etk yapan böyle b r soyut görüntü, res m sanatında lk kez Art Nouveau
kullanılıyordu. "Çıplak" Şubat 1912'dek 28. Salon des Indépendants (Bağımsızlar Salonu) Art Deco

sanatokuma.blogspot.com/p/duchamp-marcel.html 1/9
17.11.2019 Okuma Atlası Sanat: Duchamp, Marcel
Serg s 'ne get r ld ğ nde, Duchamp a les n n dostlarından oluşan serg kurulu resm asmayı reddett . Jugendst l (Genç Üslup)
Kurul üyeler tutucu olmadıkları g b , küb zm de yakından tanıyan k ş lerd . Ne var k böyle b r V yana Sesesyonu
yen l ğ ben mseyemem şlerd , "Çıplak" b r yıl sonra New York kent nde açılan Armory Show'da Fov zm
serg lend ğ nde de (1912) yüzlerce yapıt ç nde gene en çok göze çarpan res m oldu. "Çıplak"ın
Der Blaue Re ter
Par s'te olay yaratan, New York'ta se başarı kazandıran özell ğ n n ne olduğu saptanamasa da,
Küb zm
gördüğü tepk ler n Duchamp'ı 25 yaşında resm bırakmaya tt ğ b r gerçekt r.
Fütür zm (Gelecekç l k)

Genel kanı Duchamp'ın resme ron k b r boyut kattığı ve res m sanatıyla k msen n kaldıramayacağı D e Brucke
b ç mde alay ett ğ doğrultusundaydı. Duchamp böylel kle, resme olan kend nancını da yok Dışavurumculuk
ed yordu. Resm n yalnızca başlığı b le ş mşekler çekmeye yeterl yd . Küb stler b le göze hoş Dada
gelecek şeyler yapmaya çalışırken, Duchamp'ın neredeyse tek amacı kışkırtıcılıktı. Gerçeküstücülük
Konstrükt v zm (Yapımcılık)
Sanata veda.Duchamp "Çıplak"tan sonra, 1912'de b rkaç res m daha yaptı. Bunlardan "Bak ren n Yen Plast s zm
Evl l ğe Geç ş " (Modern Sanat Müzes , New York) ve "Gel n" (Ph ladelph a Sanat Müzes ) o
Uluslararası Üslup
dönemdek en güzel yapıtları arasında sayılır. İk s de ne küb st, ne gelecekç , ne de soyuttur, ama
Ham Sanat (Brut Art)
Duchamp'ın nsan vücudunu en der n çtep ler yle algılamasını yansıtırlar.
Varoluşçu Sanat

Duchamp'ın en yetenekl ressamlarla aynı düzeyde olduğundan k msen n kuşkusu yoktu. Onun CoBra
eks ğ sanata nanmamasıydı. Bu yüzden de yen dünyasında, sağduyu dünyasına karşı çıkan Fluxus
saldırgan b r entelektüell ğ , estet k değerler n yer ne geç rmeye çalışıyordu. 1913 g b erken b r Neo Dada
tar hte, "Büyük Cam ya da Bekârların Çırılçıplak Soyduğu Gel n, Eş t" (1915-23, Ph ladelph a Somut Sanat
Sanat Müzes ) adlı son derece gar p b r yapıtın hazırlık çalışmalarına başladı. Bu çalışmasında, Soyut Dışavurumculuk (Soyut
"ret nal sanat" adını verd ğ özell kler bütünüyle reddederek endüstr tasarımına özgü geometr k Ekspresyon zm)
yöntemler ben msem şt . Yapıt, sonunda Duchamp'ın kadın, erkek ve aşk konusundak Sosyal Gerçekç l k
düşünceler n yansıtan s mgesel b r mak ne resm ne dönüştü. Süpremat zm
Performans (Performance)
"Çıplak" g b "Büyük Cam" da çağdaş res m sanatında b r benzer daha olmayan b r yapıttı.
Yen Gerçekç l k
Duchamp 1913-23 arasında hemen hemen yalnızca bu resm hazırlamak ç n çalıştı. Resme veda
S tuasyon st Enternasyonal
ed ş , çalışmaya da veda ett ğ anlamına gelm yordu.
Vücut sanatı, Gövde Sanatı, (Body-art )
Postmodern zm
Araz Sanatı (Land Art), Toprak Sanatı
(Earth Art
Yen Dışavurumculuk (Neo- Ekspresyon zm)
Neo-Pop
İnternet Sanatı
M n mal Sanat
Kavramsal Sanat
Foto Gerçekç l k (H perreal zm
Montaj
Beden Sanatı
Ses Sanatı
V deo Sanatı
Yoksul Sanat (Arte Povera)
K net k Sanat
Yerleşt rme (Enstalasyon
Opt k Sanat (Op Art)
Pop Art
Bauhaus
Duchamp bu sırada dâh ce b r es nle, çağdaş sanatta çok öneml b r yer olan hazır nesneler Sanat Akımları (Tablo)
buldu. Böylece 1913'te gerçekleşt rd ğ "B s klet Tekerleğ " (model , Modern Sanat Müzes , New Sosyal st Gerçekç l k
York) sıradan b r b s klet tekerleğ nden başka b r şey değ ld . 1914'tek "Eczane" adlı yapıtını da b r Akımlar D z n
kış manzarası baskısına laç ş şeler n anımsatan k f gür ekleyerek oluşturmuştu. Hazır
nesneler n, sanat yapıtlarına ver len aşırı önem alaya almaktan daha öteye b r anlam çerd ğ n n
Sanat Alanları
ve olumlu değerler taşıdığının anlaşılab lmes ç n neredeyse 40 yıl geçmes gerekt . Hazır
nesneler n ortaya çıkışıyla b rl kte çağdaş sanat, yaratı ve eleşt r n n b r b reş m ne dönüştü. Ana Sayfa
Res m
Duchamp askerl k görev nden bağışık tutulmuştu. I. Dünya Savaşı çıktığında herkesten uzakta b r
Esk Mısır Tasv r Sanatı
başına çalışıyordu. Armory Show dolayısıyla b rçok arkadaş ed nd ğ ABD'ye g tmek üzere
Roma Duvar Resm
Fransa'dan ayrıldı. Haz ran 1915'te New York'a vardığında gazetec ler tarafından ünlü b r olarak
Moza k Sanatı
karşılandı. Aydın çevrelerde sıcak b r lg gördü. Zeng n şa r ve koleks yoncu Walter Ârensberg' n
ev n n atölye olarak ayırdığı b r bölümünde, vak t geç rmeden "Büyük Cam" üzer nde çalışmaya Osmanlı Tasv r Sanatları
başladı. Arensberg' n çevres ndek nsanların bütün lg s n üzer nde toplamış, b rçok galer den Osmanlı M nyatür Sanatı (Erken dönem)
öner ler almıştı. O se, bütün zamanını resme ayırmak stemed ğ nden bunları ger çev rd . Osmanlı M nyatürü (Klas k Dönem)
Yaşamını Fransızca dersler vererek kazanıyordu. Çok aranan b r sanatçı olmasına karşın, Osmanlı M nyatürü (Klas k sonrası)
res mler n dostlarına ya parasız ver yor ya da s mgesel b r ücret karşılığında satıyordu. Yaşamının Türk Resm
sonuna değ n de bu tutumunu sürdürdü. Osmanlı Ressamlar Cem yet
Türk Resm n n Çağdaşlaşmasında Asker
1923'e değ n üzer nde sek z yıl çalıştığı "Büyük Cam"dan başka b rkaç hazır nesne daha ürett . Ressamların E...
Bunlardan b r olan "Çeşme" (model , S dney Jan s Koleks yonu, New York) b r p suvardan 1914 Kuşağı
oluşuyordu. Duchamp bununla Bağımsız Sanatçılar B rl ğ 'n n 1917'dek lk serg s ne katılmak
1923-50 Dönem Türk Resm
sted . Bu b rl ğ n kurucu üyeler nden olduğu halde, "R. Mutt" adıyla mzaladığı yapıtı serg ye kabul
Müstak ller
ed lmed . Duchamp'ın hazır nesneler , P cab a'nın 1917'de çıkardığı 291 adlı derg yle New York'ta
d Grubu
tanıtmaya çalıştığı dadacılık hareket n n öncüsüydü. Duchamp, hareket n ses n duyurmak
amacıyla yayımlanan The Bl nd Man ve Rongwrongadlı derg ler n hazırlanmasında Arensberg'le Yen ler
H. P. Roche'ye yardım ett . Daha sonra da Man Ray'le b rl kte 1921'de New York Dada'nın tek On'lar Grubu
sayısını yayımladı. 1950-60 Dönem Türk Resm
1960-80 Dönem Türk Resm
B r türlü b t remed ğ "Büyük Cam"ı 1918'de Walter Arensberg'e sattı. Ertes yılı P cab a le Par s'te
geç rd ve lk dadacılarla bağlantı kurdu. O günlerde en ünlü hazır nesnes n yarattı. Ünlü Mona
M marlık
L sa tablosunun b r fotoğrafına bıyık ve sakal ekleyerek oluşturduğu ("L.H.D.O.Q.", Mary S sler
Koleks yonu, New York) bu yapıtla, dadacıların, geçm ş n sanat ürünler n hor gören tavırlarını Mezopotamya M mar
yansıtıyordu. Dadacıların gözünde geçm ş dönemler n sanatı, yen sona eren I. Dünya Savaşı g b Esk Mısır M marlık
korkunç b r felaket üretm ş olan b r uygarlığın ürünüydü. H t t M marlık

sanatokuma.blogspot.com/p/duchamp-marcel.html 2/9
17.11.2019 Okuma Atlası Sanat: Duchamp, Marcel
Esk Yunan M marlığı, Arka k Dönem
Esk Yunan M marlığı, Klas k Dönem
Esk Yunan M marlığı, Klas k Dönem II
Hellen st k Dönem M marlık
Roma M marlığı
B zans M marlığı (İstanbul)
Roman(esk) M mar
Got k M marlık
Büyük Selçuklu M marlığı
Büyük Selçuklu M mar s - Türbeler ve
Kümbetler
Büyük Selçuklu Dönem Kervansaraylar
Anadolu Türk M mar s - Genel Bakış
Anadolu’da Büyük Selçuklu ve Erken Türk
Beyl kler ...
Anadolu Selçuklu M mar s I Cam ler,
mesc tler, me...
Anadolu Selçuklu M mar s II Medreseler.
Duchamp 1923'te "Büyük Cam"ı artık kes nl kle b tmem ş b r yapıt olarak n teled ve çalışmayı Anadolu Selçuklu M mar s III
Kervansaraylar
bıraktı. Yıllar geçt kçe her türlü sanat etk nl ğ yle daha az lg len r oldu. Hareketten aldığı tadı
s nemada bulmaya çalıştı. Bu döneme değ n mak neye yalnızca "benzeyen" şeyler üretm şt . Artık Erken Osmanlı M mar s : Cam ler
çalışan, hareket eden gerçek mak neler yaratmanın zamanı geld ğ ne nanıyordu. Opt k deneylere Erken Osmanlı M mar s : D ğer Yapılar
yönel k lk çalışmalarının sonucu 1926'da Anem c C nema adlı kısa b r f lm oldu. Duchamp b r tür M mar S nan ve Osmanlı M mar s n n Klâs k
amatör mühend s g b çalışıyor, aralarında "opt k fonograf plakları"nın da bulunduğu b r sürü yen Çağı-I

şey üret yordu. Bu ürünler n n sıradanlığını da sanay n n hırslı hedefler yle alay etmek ç n M mar S nan ve Osmanlı M mar s n n Klâs k
Çağı-II
kullanab l yordu. Artakalan zamanını satranç oynayarak geç r yordu. Hatta uluslararası satranç
turnuvalarına katıldığı g b , 1932'de bu konuda b r de nceleme yazdı. Duchamp sanat Osmanlı M mar s nde Geç Klas k Çağ

çevreler nden uzak durmakla b rl kte, esk dadacı arkadaşlarının Par s'te oluşturdukları Batıya açılış ve Osmanlı M mar s n n Son
Dönem
gerçeküstücü grupla bağlantılarını sürdürdü. 1934'te "Büyük Cam"la lg l b r d z belgey çeren
GreenBox' (Yeş l Kutu) yayımladı. Gerçeküstücü şa r André Breton, bu yapıtın önem n kavrayarak
Duchamp'ı konu alan lk gen ş kapsamlı yazıyı yazdı. Yazının 1935'te, Par s'te M notaure adlı Blog Arş v
derg de çıkmasından sonra Duchamp'la gerçeküstücüler arasında daha yakın b r şb rl ğ kuruldu.
▼
▼ 2017 (1)
1938'den 1959'a değ n açılan bütün gerçeküstücü serg ler n düzenlenmes nde Duchamp, Breton'a
yardım ett . II. Dünya Savaşı'ndan hemen önce yapıtlarından 68 tanes n n küçük boyutlu baskısını ▼
▼ Kasım (1)
b r val z ç nde toplayarak Val zdek Kutu"(1938-42, Mary S sler Koleks yonu, New York) adım Sanat Tartışmaları
verd ğ yapıtı gerçekleşt rd . Naz ler n Fransa'yı şgal etmes üzer ne bu yapıtı New York'a kaçırdı.
Aralarında Breton, Max Ernst, Yves Tanguy'nün de bulunduğu sürgündek b r grup ►
► 2016 (1)
gerçeküstücüyle buluştuğu bu kentte, Ek m-Kasım 1942'de b r gerçeküstücü serg düzenled . ►
► 2015 (2)
Breton ve Ernst'le b rl kte WV adlı gerçeküstücü b r derg yayımladı.
graf k/M.Duchamp1.jpg

Sürgündek öbür arkadaşlarının ters ne, b rçok dost ed nd ğ Amer ka'da Duchamp kend n ev nde
sayıyordu. "Büyük Cam"ın savaş sırasında New York kent ndek Modern Sanat Müzes 'nde
serg lenmes , ününün yen lenmes n sağladı. V ew adlı sanat derg s 1945'te onun ç n özel b r sayı
yayımladı. Duchamp k yıl sonra gene Par s'e g derek b r gerçeküstücü serg n n hazırlamasında
Breton'a yardım ett . 1955'te ABD uyruğuna geçt ve bundan sonra çoğunlukla New York'ta yaşadı.
Bu arada 1954'te Teeny Sattler'la evlenm ş, her zamank nden daha çok nz vaya çek lm şt .
Yalnızca satranç oynamakla ve aklına est ğ nde gar p nesneler üretmekle yet n yordu.

Bu sess z yaşam 1960'larda, genç kuşaktan Amer kalı sanatçıların, kend ler n n ortaya koyduğu b r
sürü soruna Duchamp'ın çok önceden zaten yanıt bulmuş olduğunu keşfetmeler yle sona erd .
Duchamp'a dünyanın her köşes nden övgüler yağmaya başladı. Avrupa ve Amer ka'da retrospekt f
serg ler düzenlend . Ayrıca Duchamp'ın zn yle hazır nesneler n n sınırlı sayıda kopyaları yapıldı.
Ölümünden sonra onun, son 20 yılında g zl ce "Ver : 1. Cavlan, 2. Aydınlatma Gazı" adlı büyük b r
yapıt üzer nde çalışmakta olduğu öğren ld . 1969'da Ph ladelph a Sanat Müzes 'ne yerleşt r len bu
yapıttak ağır ahşap kapının üstünde bulunan k del k, sank zley c ye Duchamp'ın anlaşılmaz
dünyasına b r göz atma olanağı sağlamak ç n açılmış g b d r.

Değerlend rme.Sanatçı ve karşı-sanatçı k ş l ğ yle Duchamp, 20. yüzyıl resm n n en önde gelen
k ş l kler nden b r yd . "Merd venden İnen Çıplak, No. 2"n n dışındak çalışmalarının h çb r halk
tarafından beğen lmed . Duchamp'ın büyük b r sanatçı olduğunu 1960'a değ n yalnızca
gerçeküstücüler g b öncü gruplar kabul ett ler. "Resm " sanat çevreler n n ve ler gelen sanat
eleşt rmenler n n gözünde, yalnızca acay pl kler peş nde koşan, b r anlamda da basan
kazanamamış b r nsandı.

Toplum ve sanat konusunda yepyen b r bakış açısı get rm ş g zl b r usta olarak

değerlend r ld ğ nde, yaşı 70' aşmıştı. Tavrının aslında olumsuz ya da n h l st olmadığı g b , pop

sanatokuma.blogspot.com/p/duchamp-marcel.html 3/9
17.11.2019 Okuma Atlası Sanat: Duchamp, Marcel
sanat başta olmak üzere, bütün yen eğ l mlere öncülük ett ğ de bu dönemde anlaşıldı. Duchamp
yalnızca görsel sanatları değ l, sanatçının bakış açısını da değ şt rm ş b r k ş yd .
ÖBÜR ÖNEMLİ YAPITLARI. "Bla nv lle'de K l se" (1902, Ph ladelph a Sanat Müzes ), "Çıplak
Üstüne Çıplak" (1909?, Arnold D. Fawcus Koleks yonu, Par s), "Kırmızı Çıplak" (1910, Mary S sler
Koleks yonu, New York), "Trendek Hüzünlü Genç Adam" (1911, Peggy Guggenhe m Koleks yonu,
New York), "Merd venden İnen Çıplak, No.l" (1911, Ph ladelph a Sanat Müzes ), "3 Standart
Stopaj" (1913-15, Ph ladelph a Sanat Müzes ), "Stopaj Ağı" (1914, Modern Sanat Müzes , New
York), "Merd venden İnen Çıplak, No. 3" (1916, Ph ladelph a Sanat Müzes ), "Merd venden İnen
Çıplak, No. 4" (1918, New York Kent Müzes ), "N ç n Hapşırmıyorsun Rose Sélavy?" (1921,
Ph ladelph a Sanat Müzes ), "Delvaux Tarzında" (1942, V. ve A. Schwarz Koleks yonu, M lano),
"D ş İnc r Yaprağı" (1950, Mary S sler Koleks yonu, New York), "Heykel-Ölüm" (1959, R. Lebel
Koleks yonu, Par s). A.B.

Kontrolü b l nçl olarak bırakma eğ l m , daha o yıllarda Marcel Duchamp'ın bell yapıtlarının temel n
oluşturmuştu. Duchamp, 1912yılına kadar karşısına çıkan yen anlatım yollarını, ş rsel ve çel ş k
doğrultularda gel şt rmeye çalışan araştırıcı ve huzursuz b r ressamdı; 1913' te b rer metre
uzunluğunda üç pl k parçasını b r metre yüksekl kten b r tual üzer ne atarak bu pl kler , düştükler
düzens z b ç mde tual üzer nde tutturdu ve sonuca 3 Standard Stopaj adını verd .

Böylece, Fransız Yasama Mecl s n n 1799 yılında, yeryüzünün çevres n n çeyreğ n n on m lyonda b r n
b r metre olarak bel rlemes ve metr k s stem kabul etmes örneğ nde olduğu g b , yalnız nsanların
ş ne yarayan ve nsanların kararlaştırdığı ölçüler, doğa güçler n n araya g rmes yle yararsız duruma
sokulmuş oluyordu. Nasıl yararsız? Duchamp bu pl kler , yaptırmış olduğu b r tahta kutuya, metal
metre ölçüsü ç n göster len b r d kkatle yerleşt rm şt . Daha sonra bu konuda şunları yazıyordu! 'Bu
deney 1913'te rastlantı sonucu elde ed lm ş b ç mler saptamak ve korumak ç n yapıldı. Ayrıca,
uzunluk b r m —b r metre— metre n tel ğ bozulmadan doğru b r ç zg olmaktan çıkarılıp eğr ç zg
b ç m ne sokuldu ve k nokta arasındak en kısa mesafen n doğru ç zg olduğu kavramının 'pataf z k' b r
kuşkuyla karşılanması sağlandı. 1914'te Duchamp, b tmem ş b r f gürat f resm n ve yapmayı tasarladığı
anıtsal Büyük Cam'ın lk esk zler n n zler n taşıyan esk b r tual kullanarak Stopaj Ağı tablosunu yaptı.
Bu res m, Standard Stopajların her b r n n üç kere kullanılmasıyla elde ed lm ş b r dem ryolu har tasını
andırır. Bu har ta, daha sonra Büyük Cam'dak oyuna katılan toplulukların her üyes n n yer n
bel rlemek ç n kullanılmıştır. Böylece raslantı sonucu elde ed lm ş b ç mler, sanatçının daha sonrak
yapıtlarında bel rley c öğeler olarak kend n gösterm şt r.

Fakat bu tutumdan büsbütün de vazgeç leb l rd . Duchamp 1914' te var olan bazı eşyayı sanat
yapıtıymış g b ele alan çalışmalara g r şt . Kend dey m yle 'görsel aldırmazlık' anlayışından yola
çıkarak Par s'ten aldığı yuvarlak b r ş şe kılıfının üzer ne yazı yazmakla yet nd . 1915'te de b r kar
küreğ bularak buna Kırık Kolun Önü adını verd .

Gene New York'ta, 1917'de Mott Works f rmasının yaptığı b r porselen drar kabını 'R. Mutt' mzasıyla
b r serg ye gönderd . Bu serg herkese açık olmakla b rl kte, düzenleme kurulu bu parçayı serg lemey
göze alamadı; bu hazır-yapıt nesne serg yer nde korunduğu halde, halka göster lmed . Bu parçanın
varlığını, Duchamp'ın arkadaşı fotoğrafçı ve galer sah b Alfred St egl tz' n çekm ş olduğu b r
fotoğraftan b l yoruz. Bu nesneye ver len yen addan, Çeşme ve konumundan, bu parçanın amacının
değ şt r lm ş olduğunu anlıyoruz. Duchamp'nın amaçladığı daha öneml b r değ ş kl k sanatçı/sanat-
nesnes /halk l şk ler yd . Sanatçı, dış ya da çgüdüsüne dayanarak bell b r nesney ele alıp ona
herhang b r anlam verecek yaratıcılığı ve ustalığı kullanacağı yerde, sadece-b r nesne seç yordu -
hem de, Duchamp'ın vurguladığı g b rasgele b r b ç mde seç yordu. Bu nesne yen ve benzer olmayan
b r eşya olacağı yerde, sıradan ve ser yapım sonucu b r ürün oluyordu. Böyle b r nesnen n tek yen l ğ ,
sanatçının ona sağladığı yen konum ve bu değ şmen n get rd ğ anlam değ ş kl ğ yd (sanatçının
mzası ya da herhang b r ekleme de buna b r katkıda bulunab l rd ; örneğ n, fırçayla ressamca yazılmış
'R. Mutt' mzası bu sıradan soğuk parçaya bell b r özell k kazandırmıştı). Sanat sey rc s , böylece
sanattan beklemeye hakkı olduğunu sandığı b r doyumdan yoksun kalmış oluyor, her zaman olduğu
g b , b r sanat yapıtını ben msemek ya da reddetmek rolü yer ne, serg lenen yapıtın sanat olup
olmadığını kend ne sormak zorunda bırakılıyordu. Sanatçının bu durumda katkısı —buna katkı

sanatokuma.blogspot.com/p/duchamp-marcel.html 4/9
17.11.2019 Okuma Atlası Sanat: Duchamp, Marcel
den leb l rse— en az düzeye nd rgen yor, sanat sey rc s de her türlü kültür değerler n n yok olması
sorunuyla karşı karşıya kalıyordu.

Duchamp, sanata karşı kullandığı bu düşünsel baskıyı daha da ler boyutlara götürecekt . 1923'ten
sonra kend s n n b r süre sanata ara verd ğ n görüyoruz. Bu dönemde bol bol satranç oynamaktadır.
Zaman zaman b r serg n n düzenlenmes ne yardım ett ğ , ya da esk yapıtlarının yayımlanmasına karşı
çıkmadığı görülse b le, hemen hemen h çb r sanatsal etk nl k gösterm yordu. Sanatçı, b rşeyler
yapacağı yerde, varolmakla yet n yordu. Duchamp, Amer kan ve Fransız 'avangard' sanat
çevreler nde, kend s de orada varolmaktan öte h çb r katkıda bulunmadan o çevren n b r parçası
olarak koruyucu varlığını sürdürüyordu. Yıllar geçt kçe b r zamanların bu göster şç ve gar p sanatçısı,
modern sanat tar h nde yer önemsenen, kend s yle sık sık konuşmalar yapılan ve yücelt len b r
olmanın mutluluğuna er şt .

1968 yılında öldüğü zaman, y rm yıldır büyük yen b r yapıt üzer nde çalıştığı anlaşıldı. Ş md
Ph ladelph a'da bulunan bu yapıt, el nde b r gaz lambasıyla uzanmış yatan b r çıplakla, ger planda
hareket eden b r çağlayan manzarasından oluşmaktadır. Esk b r ç ftl ktek k kanatlı avlu kapısının
aralığından görünen bu manzara karşısında bakanlar b rer 'röntgenc ' g b gözetler durumda resm
zlerler. Tablonun adı Ver : 1. Çağlayan, 2. Aydınlatıcı Gaz'dır.

M.Duchamp, Büyük Cam

Duchamp 1912 le 1915 yılları arasında kes nl kle her zaman baş yapıtı sayılacak b r tablo olan
Bekârları Tarafından Çırılçıplak Soyulan Gel n, Eş t' tasarladı ve bu yapıtını 1915 le 1923 yılları
arasında tamamladı. Bu yapıt daha kolay b r ad olan Büyük Cam d ye anılır. Bu yapıt, b r sanatsever n
düşleyeb leceğ her türlü özen ve ustalık göster lerek gerçekleşt r lm şt r. Duchamp, daha sonra bu
tablonun hazırlık aşamasında yaptığı esk z ler , taslakları ve tuttuğu notları, karışık b r düzenle ve
tıpkıbasım olarak yayımlamıştır. Bunlara bakarak bu yapıtın hang dürtüler n ve etk ler n sonucu ortaya
çıktığı hakkında azçok b r f k r sah b , olab l r z: bunlar arasında matemat k, teknoloj , s mya,
Sembol zm n görsel ve sözsel m rası, sanatçının daha öncek çalışmalarının b ç msel ve kavramsal
öğeler ne rastlayab l r z. Bütün bu öğeler n çağrıştırdığı çedönük tasarım, en az sanatçının önceler
b z şaşırtmak ç n kullandığı ustalık, zekâ, tepeden bakan züppece yaklaşım kadar öneml d r.
Anlamsızmış g b görünen b r res m üzer nde, h çb r zaman bu kadar b l nçle çalışılmamış; rasgele
varılmış kararlar zlen m n veren bu özell kler üzer nde, h çb r zaman bu kadar t t zl kle durulmamıştır.
Duchamp, kalıcılık n tel ğ n elde etmek ç n tual yer ne cam kullanma yoluna g tm ş ve renkler k
saydam cam tabakasının arasına hava geç rmez b r b ç mde yerleşt rm şt r. Bu k l panonun üst
bölümündek gel n, Duchamp'ın kızkardeş n , kral çeler ve gel nler konu alan b r d z resm n n
özümsenm ş b r sonucudur. Onun yanındak 'ç çek açan' bulut, üç ağ p stonundan oluşmaktadır.
D kdörtgen andıran bu b ç mler, kare b ç m ndek b r ağ fotoğrafının 1914'te üstüste üç kez
çek lmes yle elde ed lm şt r. Bulutun sağ alt yanındak del kler, boyaya batırılmış k br t çöpler n n
oyuncak b r s lahın namlusundan cama fırlatılmasıyla açılmıştır. Resm n alt bölümünde se yarı
uydurulmuş, yarı örneğe baka'rak resmed lm ş mak neler vardır. Bunlar arasındak çark, hareket
ett r len ed lgen b r araç, kakao değ rmen se kend s hareket eden etk n b r araçtır. ('Bekâr kend
kakaosunu kend öğütür' sözü b r Fransız dey m d r. Bu araçların yanında dönen ve döndürülen başka
b ç mler vardır. Bunlar solda toplanmış olan pl k parçalarıyla bel rlenm ş Dokuz Elma Kalıbı, ortada
boyayla değ l de New York'un tozuyla renklend r lm ş kon b ç m ndek elekler, sağda göz doktorlarının
muayenehaneler nde rastlanan levhalardır. Panonun bu alt bölümü, ustaca sağlanan perspekt f
duygusuyla ve yatay b r düzlem üzer nde ölçüleb l r b r yüksekl kle, hemen l şk kurab leceğ m z gerçek
b r dünyayı anımsatır. Fakat bu tutarlı ve b rçok bakımdan güven ver c yapı, saydam b r yüzey
üzer nde ve fotoğrafta sağlam ve anlamlı b r yapı görünümü sağlayan, perspekt f kurallarının saydam
cam üzer nde görsel b r anlamı yoktur. Çünkü bu durumda, res mdek c s mler n üzer nde durduğu b r
zem n ya da b r arka plan yoktur ve bu tablo ster Arensberg b nasında, Kather ne S.Dre er' n
k taplığında, ster serg lerde, ster ş md bulunduğu Ph ladehph a Sanat Müzes nde karşımıza çıksın,
çevres ndek durağan ve hareketl c s mler sürekl olarak araya g recekt r.

düşünürün manev özlemler n n s mges olan c nsell k. Örneğ n s myacılıkta, gel n n z faf geces nde
çırılçıplak soyulması, madden n arıtılmasını ve aklın d kkat dağıtıcı öğelerden kurtarılmasını s mgeler.
Fakat buradak c nsell k, sonuçta başarısızlığı yansıtır. Çünkü gel nle bekâr del kanlılar b r araya
gelmezler, sonsuza kadar gel n ve bekâr erkekler olarak kalırlar. Düşled kler b rleşme yalnız onlara
özgü b r tutkudur. İk cam panonun b rb r nden ayrılığı bu başarısızlığı kanıtlar ve panolardak
düşünceler b rb r nden ayırır. Bu k pano, 1926'dak lk serg den sonra paketlen rken kırılmıştı.
Duchamp bunun üzer ne yapıtın böylece tamamlandığını söylem şse de, daha sonra büyük b r çabayla
parçaları yen den b r araya get rerek tabloyu onarmıştır. Bu yapıtın k nc b r teması da mak neyd .

sanatokuma.blogspot.com/p/duchamp-marcel.html 5/9
17.11.2019 Okuma Atlası Sanat: Duchamp, Marcel
Büyük Cam'm tasarlandığı B r nc Dünya Savaşı önces yle, tamamlandığı 1923 arasındak dönem
anımsayalım. Başka sanatçılar sözcükler, görüntüler ve seslerle teknoloj y yücelt yorlardı; bazıları
mak ney nsanlığın alaycı b r mges olarak kullanıyor, bazıları da mak ne karşısında duydukları
korkuyu d le get r yorlardı. Büyük Cam y mser b l m-kurgu mgeler ne ve en y örnekler n L ss tzky'n n
res mler nde gördüğümüz teknoloj den es nlenen soyut mgelere b r yanıt olarak da değerlend r leb l r.
Duchamp'ın arkadaşı P cab a, mak ne mgeler n , nsan davranışlarını yansılamak ç n kullanan
sanatçılardan b r yd . Duchamp'ın el nde bu alaycı yaklaşım, köklü b r merak ve zekâyla, aynı zamanda
da son derecede yalnız b r nsanın hüznüyle beslenerek kutsal b r düzeye ulaşır. Duchamp sanatla
haşır neş r olmuş b r a leden gelen eng n b r kültüre sah p özgün b r düşünürdü. Sanatın yerleşm ş
değerler ne, köktenc b r tutumla saldırırken sanat tar h n n ne olduğunu da b l yordu. Kend s putları
b len b r put düşmanıydı. Bekârlar Tarafìndan Çırılçıplak Soyulan Gel n, Bott cell 'n n Venüs'ün Doğuşu
ve T z ano'nun Meryem' n Göğe Yüksel ş geleneğ nde b r res md r.
Duchamp'ın yayımlanan belgeler nden b r nde şöyle b r nota rastlanır: 'Res mdek bekâr del kanlılar
Gel n ç n m mar b r temel şlev görürler, Gel n de bekâret n kutsanmasını s mgeler. Duchamp'ın
yücelt c b r geleneğ n örneğ olan bu resm hem hüzünlü, hem de anlamı g zl b r yapıttır.
Modern Sanatın Öyküsü, Norbert Lyonton, Remz K tabev

Kırıcı Marcel Duchamp

Duchamp olgusu, burada, çağdaş sanata etk s n n zamanla arttığını gördüğümüz lg çek c b r
olgudur. B r yandan, ona adanan eserler n sayısı g derek önem kazanmakta,2 d ğer yandan,
günümüzde, b rçok sanatçıya bel rl ya da bel rs z b r b ç mde referans olmaktadır. Pek neden?
Çünkü, bu sanatçı -özgünlüğü savunan- çağdaş beklent ler karşılayan bas t b r davranış model
kazanmış g b görünmekted r. Bu, eser n n estet k çer ğ nden çok, çalışmasının sanat rej m yle ve
dolayımıyla arasındak l şk y tahayyül ed ş b ç m yle lg l d r.
D ğer kavramlar Duchamp'ı çek c kılan sürekl durumlardır ve onu "kırıcılar”ın lk sırasına
yerleşt r r.
1. Sanat alanı le estet k alanın farkı.
(Kend değer olarak estet k, eserler n çer ğ n bel rler. Sanat se, özel b r çer ğ bel rlemeks z n,
d ğerler arasında bas t etk nl k alanıdır.)
2. Sanat alanında, estet ğe bağlı olmadığı g b , aktörler n roller de öncel kl olarak ayrılmaz.
(Üret c ler, aracılar ve tüket c ler ayırt ed lmem ş olab l r... Aynı zamanda bütün roller oynanmış
olab l r. Kend kabul gören tüket m ne kadar b r eser n zled ğ yol ç zg sel değ ld r. Fakat büklemsel
b r b ç mde lerler.)
3. Bu alan d ğer etk nl k alanlarıyla çatışma hal nde değ ld r, aks ne b r bütünleşme alanıdır.
("Sanatçı" f gürünün romant zm ve avangard hareketler n terk ed lmes .)
4. Onu açıklayan gerçekl kle, d ğer şaretler arasında b r şaretler s stem olarak sanat,
bel rley c b r unsur olan d l aracılığıyla oluşturulur.
(D l oyunlarının ve gerçekl ğ n oluşturulmasının önem yle sanat duygu değ l, düşünced r. Gözlemc
ve gözlem, bu oluşum ç nde ve bu oluşumla b rl kte b r araya gel rler.)
H ç kuşkusuz, bu dört nokta kolayca anlaşılamayab l r. Hâk m modern düzenle çatışmaya g rer ve
sadece kabullenmede değ l, aynı zamanda algılamada da var olmak ç n çok ağır muhal f b r
yükümlülük taşırlar. Ya da fazlasıyla modern sanatın aşırı b r noktası olarak kabul ed l rler. B r
yandan, gerçekten de, Duchamp'ın eserler üslup yargısına yol açan estet k b r n tel k sunmuyordu,
d ğer yandan, sanat alanının varlığının alaycı b r doğrulanmasından3 baret an b r doğrulamadan
oluştukları ç n madd olarak kavranamazlardır.
Yarattıktan yen l ğe hakkını vermek ç n, sanat tar h ne has b r olgu olan şey , yan eserler n nce
nce çözümlemes n değ l, Duchampcı b çem n küresel ölçektek yerleşt r m n d kkate almalıyız
öyleyse.
1. B r nc öner : sanat/estet k ayrımı
A) Kırılma. - Devamlılık, sıralanmalar, kırılmalar: ressamlar, genel olarak onları kend önceller ne
bağlayan b r referans ağındadırlar. Sanatsal hareketler -artışlar ve yok olmalarla- başka b r b ç m
altında yen den devam etmek ç n kend ler n gel şt r rler. Genç Duchamp "aynı" ya da "farklı"
res mler yapar. 1907 yılından 1910 yılma kadar İzlen mc b r d z res m yapar. Sonra 1911 yılında
Courant d’a r sur pomm er du Japon le Cézanne'a yaklaşır ve Jeune homme tr ste dans un tra n
le Küb zm'e geçer. Daha sonra 1912 tar hl Nu descendant un escal er le özel b r kavramı ortaya
koyar. Böylece yazarları, şa rler ve ressamları etrafına toplar. Duchamp'ın k erkek kardeş de,
Jacques V llon ve Raymond Duchamp-V llon, ressam ve heykeltıraştır. Apoll nare ve Breton'larla
olan sık sık görüşmeler yle ve tartışmalarıyla, Küb zm'e ve Sürreal zme katılır ve Cézanne'dan
uzaklaşmaya başlar. 1912 yılında Mün h'e yaptığı b r yolculukta, Dadacılık ona çok boş gel r.
Duchamp resm n estet k b r uygulamasından ayrılır: kend n "sanat kırıcısı" olarak tanımlar. Ve
böylece macera başlar.
Bu kırılma, nedensel b r sıralamada kend karşı tez n ortaya koyacak b r karşıtlık değ l, b r yer
değ şt rmed r. Onun ç n sanat, b r çer k sorunu (b ç mler, renkler, görüşler gerçekl k yorumları,
b ç m ya da dayanak) değ l, çeren sorunudur. Böylece, McLuhan'ın 50’lerde, çok geç olarak
söyled ğ "araç mesajdır" sözü, medya araçları arasında let ş m n b rl ğ n yerleşt rmek ç n mesaj
(amaçsal çer k) ve yayılma aracı (etk s z ve tarafsız) arasındak klas k ayrımı ortadan kaldırır.
Duchamp aracılığıyla eser n rad çer ğ n n çeren karşısında hükümsüz kılınması, söz konusu
olanın sanat olduğunu anlatmaya yeter.
Ünlü b r met nde tek olan ve yen den üret lemez sanat eser n n özgünlüğünün y tmes ne üzülen
Walter Benjam n' n çel şk l tavrı, tekn k üret m n mekan k oyunundak küçük b r parçaydı. Önceden,
eser tasarlandığı şey ç n ve tasarlandığı yere atfed l yordu. Ş md se kend s ne a t olmayan tüm
yerlerde sunulmaktadır.7 W. Benjam n ç n serg markadır, modernl kt r ve eserler n gerçek
d ş l ğ d r.
B) Ready made [hazır ürün]. - 1913 yılında Duchamp lk ready 'made n , (Roue de b cyclette),
daha sonra 1917yılında se New York Bağımsızlarına Fonta ne' serg ler. Tam anlamıyla "asıl olgu"
olarak adlandırdığı estet k alanı terk eder. Daha fazla dayanak, daha fazla b ç m, sadece " şaretler’
yan yerler bel rleyen b r göstergeler s stem d r. Genel olarak b s klet g b ya da "fonta ne"de vaft z
ed len çocuk g b , gündel k yaşamda kullanılan ve daha önce orada olan "bütün olguların"
nesneler n serg leyerek, yalnızca serg alanının sanat eserler n n bu nesneler n ortaya koyduğuna
şaret eder. B r nesneye sanatsal değer , b raz da sah p olduğu estet k değer veren budur. Bu,
sanatsal yükümlülüğü taşıyan çer kler barındıran unsurdur: sanat galer ler , serg salonları,
müzeler. Ya da met nler, gazeteler, notlar, yayınlar, hatta Duchamp'ın val zler ve kutular olan (1914
kutusu, yeş l kutu, val zdek kutular) taşınab l r müzes g b g zlenm ş notlardır.8
Aynı şek lde, "kutu" kavramı, Duchamp'ın çerene yükled ğ şlev en y şek lde açıklar. Taşınab l r
müze, asla açık olmayab l r ya da hâlâ, kutu onaylanmamış olab l r ve h çb r şey çermeyeb l r:
"Ses yen den tanınamaz, herhang busey kapsayan b r kutuyla b rl kte ready made ortaya koymak

sanatokuma.blogspot.com/p/duchamp-marcel.html 6/9
17.11.2019 Okuma Atlası Sanat: Duchamp, Marcel
ve kutuyu b rleşt rmek.9
Esere göre, ne olursa olsun, böyle b randa oluşturulab l r. Değer yer değ şt rd : Şu anda değer yere
ve zamana bağlanır ve böylece kend kend ne nesney yadsır. Sanat ve estet k arasmdak
paylaşım, göster len n, sanatın ortaya konduğu sahne g b sınırlandıran b r alanın yararınadır.
Bu durumda, eser n yaratıcısı sanatçı-ressam olarak kaybolur, o, sadece göster c , serg ley c d r.
Bu şaretleme ve açıklama ona yeter. Varoluşunun tek bel rt s , nesneye eşl k eden mzadır ve bu,
sürekl olarak kend kend n g zleyen b r bel rt d r: Böylece ur no r'ı mzalayan R. Mutt, R. Rose
Selavy ya da b rkaç yardımcı (yardımcı ready made), böyle G zl Gürültü (A bru t secret, 1916).

G zeml b r yumak k metal plaka arasına y ce yerleş r. Yumağın ç nde, Duchamp Arensberg'e
Duchamp'ın (ve zley c n n) b lme-HB| küçük b r nesney yerleşt rmes n ster. Aks halde ready
made b r karışıklığa yol açtığında b r söylent y ortaya atar. Nesneye eşl k eden b lg ler, (b lg ler n
eklenmes yle) bu kez eser sah b n n adına değ l, nesnen n kend adına alaycı b r b ç mde g zlenen
bel rt lerd r: Bu çel k b r tarakta olduğu g b kenarına kazınır ve cümle devam eder: Tepeden düşen
üç ya da dört damla, asla yabanıllık olarak görülmeyecekt r. "Aynı tarak, "dem r n mkânsızlığı"
formülüne eşl k etm ş de olab l r. Sözcük oyunu olduğu ortadadır, söz konusu olan, estet k olarak
algılanan res msell k, "eldek gerçekle" b rl kte kırılmayı bel rtmekt r.

C) Tesadüf ve terc h.- Eğer b r şey gerçekleşt rmek mkansızsa, sanatçının payının azaldığı
terc h sürer. Eğer c s msel olarak çeren öneml yse, zamansal, geç c olan ç n tamamen d ğerler
g b d r. Dolayısıyla nesnen n terc h tesadüfe, karşılaşmaya, fırsata bağlıdır. Duchamp bu geç c
uygulamayı tutucu b r tesadüf olarak adlandıracaktır.

Şüphes z, buradak son z, geçm ş b r b ç me doğrudur Sanatsal b r çalışmada hâlâ gerçek olan
yaratıcı b r önsez n n, yetenekl b r varoluşun bel rt s d r. Bu tesadüf karşılaşmada, bu yeteneğ n
sığındığı b r kurmacadır. Yan "sanatçı-olmayan" b r olarak düşünülen sanatçının b lme terc h d r.
Tesadüfen b r ready made seç l r ve b r kenara ayrılır, bu, aynı zamanda bell b r zamandak
sanatın durumum da anlatır. Bu ready made, sanat olaylarının bütünüyle parçalı b r l şk ç nded r.
Başka b r durumda bambaşka b r eser değ ld r, estet k b r değerle kend kend n zeng nleşt ren b r
eser de değ ld r: sözd z msel s stemde b r şaret, b r gösterged r. Bu söz d z m n tek b r durumla
açıklar.

2. İk nc öner : roller n farksızlığı. - Eğer estet k, sah p olunan yetenek b r kenara bırakıldıysa,
eğer sanatçı b r göster c yse ve eğer şaretler üret yorsa, sanat alanındak roller n bütün farklılığı
yen den ele alınacaktır. Duchamp bunu yapmaya çalışır.

A) Üret c olarak sanatçı.- Bu yen oyunda, sanatçı üretend r. Yan b r nesney ler sürer, çıkarıp
serg ler. Onu yerleşt r r ve ona sah p olur. Böylece, onu sanat alanındak sanatçılardan oluşan
galer c -satıcıyla özdeşleşt r r. Böylece onları ortaya çıkarır ve b rçok b ç mde onlara sah p olur.
Zaten söz konusu nesnen n üret c s yle de özdeşles r. Kısacası, üret len bu nesnede sanatçının
müdahales çok azdır. B rkaç defa ready made'e ya da şarete yardımcı olur. Fakat nesnen n
maddes onun dışında kalır. Gösteren n, yönetmen n (eser serg leyen n) çalışması, nesnen n yer
değ şt rmel yle lg l d r: onun zamansallığını ve yer n değ şt r r. Böylece renkler n ve b ç mler n
yaratılmasında bütün dd a redded l r ya da kaybolur. Sanatçı yaratmaz, sadece maddey kullanır.
"Herhang b r şey yapmak, bu mav ya da kırmızı boya tüpünü seçmekt r... Bu boya tüpünü satın
aldınız ve onu kullanmadınız. Onu ready made olarak satın aldınız: dünyanın bütün tuvaller ,
yardım almış 'ready madeler ve toplama çalışmalardır.. Duchamp'ın gösterd ğ şey, bas tçe, bütün
eser n, bütün olarak resm n normal b r durumudur.
Eser n lk üret c s endüstr yeld r, k nc s se üret len b r nesney kullanmayı terc h eden sanatçıdır.
Sanatçı, endüstr yel üret m n b r aşamasıyla özdeşleş r ve bas t b r "sanat katsayısı" ver r. Ready
made'e yardımcı olur, ama üret me de yardımcı olur.

B) İzley c olarak üret c .—Bu, roller n k nc kez yer değ şt rmes d r. Duchamp'ın ünlü öner s
şudur "Bu resm ortaya koyan zley c d r" ve bunu h çb r değ ş kl k yapmadan kabul edecekt r.
Çoğunlukla düşünüldüğü g b , bu öner , bakışın anlamsız b r metaf z ğ ne, algılanan öznen n b r
deal zm ne başvurmaz, fakat s bernet kte çok y b l nen b r kurala uyar ve let ş m kuramlarını
yen den ele alır: gözlemc gözlemled ğ s stem n b r parçasıdır; gözleyerek gözlem n koşullarını
ortaya koyar ve zlenen nesney dönüştürür. Görülüyor k , potans yel olarak var olan tüket c den
sanatçının ayırt ed lmes olanaklı değ ld r, fakat onlar aynı üret m sürec nde b r araya get r leb l rler.
Sanatçı, b r yandan üret c yle, d ğer yandan gözlemc yle özdeşleşerek kend n bulur.
(Bardak üzer ndek nce yazıları karıştıran grand verre ç nde, çok nce b r cam bardak kend özel
yansımasını gözlemc ye ver r.)

C) Tüket c olarak sanatçı.— Her şeyden önce, burada roller y ce karıştı: arabulucu-yönet c ,
galer c ya da satıcı, bu kend kend ne b r sanatçıdır. Duchamp eserler n sadece tutucu b r
anlayışla tesadüfen korumaz. Fakat, val zler nde, val zler ndek kutularda olan notları, met nler ,
kopyalanmış nesneler korur. Onları b r araya get r r ve yanında taşır.
D ğer yandan dönüşümü tamamlamak ç n, Arensberg koleks yonunun 45 eser n serg leyen
Ph ladelph a Müzes 'n n lg l bölümünün yönet c s olur: kend özel eserler yle. Aynı zamanda k
role sah p b r jür üyes d r, kend çalışmalarını serg leyen b r sanatçı rolü ve "fonta ne" reddeden b r
jür üyes rolü.

sanatokuma.blogspot.com/p/duchamp-marcel.html 7/9
17.11.2019 Okuma Atlası Sanat: Duchamp, Marcel
N san 1917 tar h nde Bağımsızlar Derneğ 'nde R. Mutt’un mzasını taşıyan süslenm ş b r seram k
p suvar serg len yordu. "Jür üyeler arasındaydım, ama yüksek rütbedek jür üyeler onu
gönderen n ben olduğumu b lm yorlardı. K ş sel bazı nedenlerle, lg den kaçınmak ç n Mutt adıyla
kaydolmuştum. Bu durum, aynı zamanda, yeter nce kışkırtıcıydı."
Göster kusursuzdu: Sanatçı bütünsel b r s stemden ayrılan bambaşka b r unsur değ l, eser n
yaratıcısı ya da alıcısı değ l, sadece kend kend n kapsayan b r let ş m kanalıdır.

3. Üçüncü öner : sanat düzen ağda b r araya gel r. -İlk k öner doğrudan k nc s ne yönel r.
Gerçekten de, genel düzenle (toplumsal, s yasal, ekonom k) sanatın l şk s , b r bütünleşmed r,
çatışma değ l. Eşzamanlı parçalardan faydalanarak, Duchamp, karşı çıkılan, redded len, b r kenara
bırakılan sanatçının esk deoloj s n yıkar: estet k, genel düzen n farklı kurallarına sah p olan b r
alan değ ld r. Çıkış g b g r ş n de bulunamadığı b r let ş m oyununda, bas t b r bölümdür. Merkezde
değ ld r, sonda da değ ld r. B r kıvrımdır. B r ağın çalışması, ağ sah pler n n ş d r, sanatçının steğ
değ l değ l. Ağın her noktası d ğerler n b r araya get r r ve aynı zamanda her müdahalec , aynı
zamanda her yerde olab l r.
Bu durum, açıkçası avangard değ ld r; toplum karşıtı ya da p yasa karşıtı b r açıklama da değ ld r.
Ters ne, sanat oyunu, üret len b r nesnen n bas t b r serg lenmes n n değer
üzer nde düşünmekten farksızdı. Serg , şaret n tek b r değer n ortaya koyar. Tasarlanan bu değer,
sanat alanında kuramsal olarak bel rlenm ş, kend hakkıyla ed nd ğ b r hakka sah pt r.
Sürekl yol açtığı anlaşılmazlıkla, Duchamp'ın özgünlüğü, b r şlev açıkça ortaya koyar ve onun
heyecanlı ve stekl çer ğ eser ve sanatçıyı yok sayar. Mar ée m se à nu, bu kend başına y b r
sanat eser d r; estet k, yaldızlı şlemelerden kurtulmuştur. Grand ferre'de görülen soğuk ve ez c
mekan zmaları, burada gölge olarak bel ren çağdaş sanatın yen s stem ve onun kusursuz
mantığıdır.
Ortak b r ağ mantığı: Başlığı Man Ray olan ve Kather ne Dre er ve Duchamp tarafından kurulan
Soc été anonyme (ortak b r dernek), Yale Ün vers tes Galer s 'nde, b r müzeye devred lmes
gereken sürekl b r uluslararası koleks yon düzenler: bu New York, Par s, Buenos A res arasında
dokunan uluslararası b r mantıktır.

4. Dördüncü öner : sanat kel melerle düşünür. -Son etk bell b r düzen ç nded r: d l n önem .
Bel rl ve büyük b r oyun ç nde, sanat katsayısını ona tahs s etmekten ve tüket m n her zamank
tutumunda nesney bel rtmekten baret yardım, yen b r b rl ktel kten, daha çok da, zorunlu olarak
ona eşl k eden başlıklardan kaynaklanmış olab l r.

Böyle b r nesney serg lemek ona başlık koymaktır. Ps var b r kaynaktır, yere konulan askılık b r
tuzaktır nesne sanatsal b r unsur olarak yen den tanımlandığında (Mona L sa g b ) ona yardım
eden başlık estet k değerle yer değ şt r r. LHOOQ onu artık kutsal olarak görmez. D ğer yandan,
kutulara kapatılmış taşınab l r müzedek met nler ve notlar, hazır nesnelerle aynı başlığı taşıyan
eserlerd r. Bunlar hazır ve hemen hemen anlaşılmaz açıklamalardır. Sözde ready-made'lerd r. Söz
d z m kusursuz, anlam önems zd r. Sürreal st oyunların ters ne h çb r ş rsel etk özell kle
araştırılmaz. Bu kend kend ne yen den gönder len d l n sade b r uygulamasıdır. H çb r şek lde
sanatçının yeteneğ h ssed lmez ve öner ler kend tanımsal netl ğ nde donmuş g b d r. Roussel ve
Br sset göre onun hayranlığı şöyle açıklanır "B r ressam olarak düşünüyordum k , başka b r
ressam yer ne b r yazardan daha fazla etk lenm ş olmaktan y d r. B r ressam olarak kötü
anlatımdan yeter nce sıkıldım. "

Eğer resm n madd çer ğ (renkler ve b ç mler) redded ld yse, sanatın h ç ret nası ve görme yet s
yoksa , o halde bu bu durumda başka b r dayanak noktası bulunmalıdır. Ya da kel meler, let ş m
kanalında yerçek m olmaksızın hareket edeb len, b raz rahatsız ed c , elle tutulamayan
şaretlerd r.Kel meler, b ç m n yer n aldığı ve başlık attığı nesnelere hem yerde hem de zamanda
yardımcı olur: başlık b r renkt r.

Daha sonra çözüm yolları ç n altını ç zd ğ m z d l, daha önce orada ve kullanılmaya hazır olan
ready made 'd r D l kullanıcıları bunu keşfetmez, sadece yorumlar ya da b rkaç kez parçalarının
yer n değ şt r r Aynı şek lde, W ttgenste n ç n de d l oyunları mesajı netleşt rme, fakat d l n yapısı
ve kullanımı, aynı şek lde ready made'lere yardımcı olan -ya da ready made olarak kullanılan-
Duchamp'ın öner ler , alışılmış anlamı fazlasıyla karıştırmaya çalıştığı hem nesneler n hem de
sanatın şlev n netleşt rmez.

5) Dönüştürücü Duchamp. - Duchamp'ın eser b r anlam ç nde ya da d ğer nde, onu teşv k
ett kten sonra ortaya çıkacak olan sanatçıların gel ş m n n neden n çer r: kavramsal sanat,
dev msell k, popüler sanat, hatta kend yeteneğ n ortaya çıkaran oluşumlar. Fakat bu tar hsel ler-
lemede, Duchamp'ın yol açtığı dönüşümü araştırması gereken estet k çer k, bu gel ş m n
devamlılığı ç nde değ ld r. Bu durum, burada yanlış b r yoruma neden oluyor. Gerçekten kend
çalışmasının dönüştürücü olduğu, çağdaş sanat düzen n oluşturan ve açıklayan, bel rl öner ler
ç nded r. Burası, sanat alanının, sınırsız güce sah p olduğu let ş m çağına bağlı olduğu yerd r.
Bunları kısaca özetleyel m:

— İşaret n gönder c s ve alıcısıyla b rl kte n yetlenen mesajın geç ş , onu harekete geç rmeye
elver şl ağda ve ağ tarafından üret l yordur ( sm n g zl tutma, sahte mza, nesnen n önems zl ğ ,
gözlerdek heyecanın kaybolması).
— Buna paralel olarak, kararlı ve özgür b r özne olarak, eser sah b n n kaybolması. Karşılaşılan
tesadüf ve terc h yer değ şt r r; fırsat ve çabukluk çalışmanın yer ne geçer: "Ne olursa okun, fakat
böyle b r zamanda olsun. " Burada Duchamp, s stem tarafından bel rlenen b r unsur g b , yer n ve
öznen n ger dönüş hareket n önceden bel rler. Foucault'yu ve Barthes'ı bel rler.
— D l n önem , b r düşünce anlatımı olarak değ l, kend kend ne düşüncen n rad kal temel olarak
artar. Sanatın kend ç nde kend n düşünmes g b , d l de kend n düşünür. Bu, bütün pragmat k
Anglosakson okulu ve burada önceden bel rlenen W ttgensten’ın çalışmasıdır. Bu durum,
W ttgenste n’ın altmışların Amer kan sanatçıları ç n ded ğ g b ortaktır. Bunu Fransa'da referans
olarak söyleyen Duchamp'tır. (Ben tutkulu b r hayrandır.)
— Avangardların ve sosyo-pol t k mesajın kaybolması. B r araya gelen k etk : gerçekten de,
geleneksel sanat eleşt rmenler ç n avangard, sanat tar h ne bağlı b r olaydır. Bu, yen l ğ n
araştırılması ve kışkırtmalar aracılığıyla sanatın lerleme gücüdür. Eğer Duchamp'la b rl kte estet k
sanat tar h n n dışına çıkıyorsak, onu b ç msel yen l ğ nde değerlend r rken, artık duruma geçer ve
dolayısıyla gereğ nden fazla avangard’dır (zaten ardcı değ ld r). D ğer bîr olay se, avangard’ın
yer ne geçeb lecek olanın neredeyse b rden b re telaf ed lmes d r. Tamamıyla kabul ed lm ş,

sanatokuma.blogspot.com/p/duchamp-marcel.html 8/9
17.11.2019 Okuma Atlası Sanat: Duchamp, Marcel
alınmış ve güncel olarak altı ç z lm ş g b , avangard k tleden uzaklaşmayab l r.
D ğer yandan, avangardların, toplumsal ve s yas mesajı açıkça p yasa toplumunun b r eleşt r s d r
ve sermaye değerler n n redded lmes ya da geçers zleşmes olarak yerleş r. D ğerler arasında b r
alan olarak toplumla sanat bütünleşerek bu mesaj engellen r. İlet ş m toplumunda paranın b l-g den
daha az öneml olması g b (zeng n b r gerçekl k olarak
b lg ve akışı), çatışma kend nden kaynaklanır.
— B r şaret n yayılmasının m n mal şartlarının araştırması: mza sanatın güvences ve sanatsal
değer n katsayısıdır; eser, parasal b r türe a tt r.
Duchamp, tedav s n n ödemes n yaparken, d şç s Tzanck'a b r çek ver r. Sadece sanatçının
mzası b le bu çek değerl kılacaktır... Y rm yıl çok geçt r. Yves Kle n'ın serg s nde anımsanır:
res msel b r duyarlılık alanının satılması, alıcının büyük b r bedel ödeyerek satın aldığı gerçeğ ne
varır; karşılığında yakması gereken b r fatura geçer el ne, oysa, sanatçı el ndek altının yarısını
nehre atar (burada bahsed len Se ne Nehr 'd r).
B r yansıma olarak, bu, hâlâ kend s n "t caret adamı sanatçı" olarak adlandıran Warhol'un
sorunlarıdır.
— Nesney sanatsal duruma yerleşt ren mekânsal çer ğ n öteye konumlanması. (Bütünüyle bu
kehanet gerçek kılan ve bugün b r yankı uyandıran bölgesel şletmeler n, kuruluşların, galer ler n,
müzeler n gel ş m .)
— Sanat profesyoneller aracılığıyla b ç mlenen ağın açıkça ortaya konulmasının özet . (Bel rs zl ğe
ya da anlaşılmazlığa ve halkın kabul etmemes ne rağmen, görüleb l r eserler n b r kısmına,
profesyonellere -küçük b r seçk n grubu— rağmen beğen l r.)
Duchamp'ın model , sadece yet şm ş b rkaç k ş n n b l p b lmed ğ n n bel rs zl ğ yle, eser n
değerlend r c ye yardım ett ğ let ş m s stem nde daha önce gerçekleşen b r s steme, b r sanat
faal yet n n mümkün olan tek maj olduğu "yen majlar" sunmaz.
Bu andan t baren sanat alanı b r ger çek lme ve b r uyuşmazlık alanı, toplum ç nde b r çatışma
alanı değ l ,ayrıntılı olarak onu canlandıran mekan zmaların netleşmes d r.
Sanatçıların ç nde yer aldıkları bu benzer mekan zmaları göstererek, “sanatçı-olamayan”
sanatçılar, gen ş b r b ç mde bu ron k suç ortaklığından faydalanırlar.

http://www.marcelduchamp.net/marcelduchamp_ mages.php?show=a ll

H ç yorum yok:

Yorum Gönder

Yorumunuzu girin...

Yorumlama b ç m : blackkugu@gm Oturumu kapat

Yayınla Ön zleme Ben b lg lend r

Ana Sayfa

Kaydol: Kayıtlar (Atom)

Bas t teması. Blogger tarafından desteklenmekted r.

sanatokuma.blogspot.com/p/duchamp-marcel.html 9/9