 28 Çelebi Mehmet

TANZİMAT HAZIRLIK DÖNEMİ (1800-1860)

Sefâretnamesi
 Osmanlı Devleti, yaşanan sorunlardan  Bu dönemde Tanzimat Hazırlık Dönemi’nin
ötürü Batılılaşma yoluna giderek Tanzimat ilk anısı olan Tabsıra, Âkif Paşa tarafından
Fermanı’nı 1839’da Gülhane Parkı’nda ilân yazılmıştır.
etmiştir.  Âkif Paşa, yazdığı Âdem Kasidesi
 Abdulmecid Dönemi’nde Mustafa ile bilinen kasideye soyut içerikler
Reşit Paşa tarafından okunmuş- sunmuştur.
tur.  Sadullah Paşa’nın 19. Asır Manzumesi
 Bu ilanla beraber Osmanlı’da bir eseri, Batı’yı takip ettiğini gösteren bir şiir-
Batılılaşma akımı ortaya çıkmıştır. dir.
 Bu ilanla beraber Avrupa’ya öğ-  Bilime, akla verilen önemi anlat-
renciler gönderilmiştir. ması bakımından eski tarzı yeni
 Özellikle Fransa’da yaşanan dev- içeriklerle bütünleştirmiştir.
rimler, bu öğrenciler üzerinde bü-  Ahmet Cevdet Paşa, Tanzimat Hazırlık Dö-
yük etkiler bırakmıştır. nemi’ne Tarih-i Cevdet, Kavaid-i Osma-
 Osmanlı’daki bu Batılılaşma çabası, Türk niyye, Belagat-ı Osmaniyye ile katkıda bu-
edebiyatında da kendisini göstermiştir. lunmuştur.
 Tanzimat edebiyatı bu arayışlar-  Münif Paşa, Mecmua-yı Fünun’u çıkarmış-
dan ötürü Arayışlar Devri Türk tır.
Edebiyatı olarak da bilinir.  Encümen-i Daniş, çeviri eserler oluştur-
www.edebiyatveturkce.com

 Yine yenileşme ihtiyacının olduğu mak, bilimsel eserler yazmak, Türkçeyi ge-
dönemde ortaya çıkması ile Türk liştirmek amacıyla kuruldu.
Teceddüt Edebiyatı, Yeni Türk
Edebiyatı, Batı Tesirindeki Türk
Edebiyatı, Avrupai Türk Edebiyatı Erişti evc-i kemâlâta nûr-ı idrâkât
adını da almaktadır. Yetişti rütbe-i imkâna kısm-ı mümteniât
 Batılılaşma kaygısıyla birçok yenilik oluştu- (Akıl, anlayış gücünün ışığı olgunluğun zirvesine erişti.
ruldu: Olmaz zannedilen birçok şey mümkün hâle geldi.)
 1831’de ilk resmî gazete, Takvim-i
Vekâyi çıkarıldı. Mebâhis-i felek ü arz ü hikmet ü kimyâ
 1840’ta ilk yarı resmî gazete Ce- Değil vesâvis-i ezhân ü vehm ü temsilât
ride-i Havadis, W. Churchill tara- (Astronomi, coğrafya, kimya, fizik ve felsefe konuları
fından çıkarıldı. artık zihnî kuruntulardan, mantık yürütmekten ibaret
 1849’da ilk mesleki, bilimsel ga- değil.)
zete olan Vaka-i Tıbbiye çıkarıldı.
 1852’de Dar’ülfünun (Fenler Ka- Havâ vü berk ü ziyâ vü buhâr u mıknâtıs
pısı) kuruldu ve Encümen-i Daniş Yed-i tasarruf-ı insanda unsur-ı harekât
kurulu oluşturuldu. [(Bilim sayesinde) hava, elektrik, ışık, buhar ve mıkna-
 1876’da Namık Kemal, Ziya Paşa tıs, insanın elindeki hareket unsurlarıdır.]
ve Ali Suavi tarafından Kanun-i Şekil 1: 19. Asır Manzumesi
Esasi hazırlandı ve 1. Meşrutiyet
ile yürürlüğe girdi. TANZİMAT EDEBİYATI 1. DÖNEM
 1876’da İbrahim Müteferrika ilk
Türk matbaasını kurdu.  Fransız edebiyatının örnek alındığı bir dö-
 Avrupa’ya gönderilen elçilerin nemdir.
yazdığı eserler, toplumda Avrupai  Öykü, eleştiri, fabl, roman, ma-
yaşama yönelik büyük bir ilgi kale, tiyatro gibi türler Batılı an-
uyandırdı. lamda ilk defa karşımıza çıkmıştır.

Melih ÖZDAMAR – Türk Dili ve Edebiyatı Öğretmeni

  Teknik açıdan zayıf nitelikte eser-  Ölüm, Allah, hayat gibi metafizik-
ler verilmiştir. sel yeni konular işlenmiştir.
 Bu dönem edebiyatçıları, sanatın halka yö-  Sanat, sanat içindir anlayışı hâkimdir.
nelik olması gerektiğini savunmuştur.  Dil oldukça ağırlaştırılmıştır.
 Edebiyat, onlara göre halkı eğit-  Arapça ve Farsça tamla-
mede bir araçtır. malarla kurulu bir dil
 Gazete, halka ulaşmada oluşturulmuştur.
bir araç olarak tercih  Tiyatro eserleri, sadece okunmak
edilmiştir. için yazılmıştır.
 Sanat, toplum içindir anlayışı gü-  Batı edebiyatı savunulmuş, nazım şekilleri
dülmüştür. üzerinde değişimler yapılmıştır.
 Divan edebiyatının ağır dilini eleş-  Realizm, natüralizm bu dönemdeki etkin
tirmiş, halkın dilinin edebiyatın akımlardır.
dili olması gerektiğini savunmuş-
lardır. Tanzimat 1. Dönem Şairleri
 Ancak divan edebiyatı
Şemsettin Sami Namık Kemal
etkisinden ötürü, bu sa-
dece fikir olarak kalmış- Ahmet Mithat Efendi Ahmet Vefik Paşa
tır. Ziya Paşa İbrahim Şinasi
 Ölçü olarak hece arzu-
lansa da aruz ölçüsü kul- Tanzimat 2. Dönem Şairleri
www.edebiyatveturkce.com

lanılmıştır.
Samipaşazâde Sezai Nabizâde Nazım
 Fransız İhtilali etkisiyle eşitlik,
hak, özgürlük, adalet gibi konular A. Hamit Tarhan Muallim Naci
işlenmiştir. Recaizâde M. Ekrem
 Klasisizm ve romantizm etkisi söz
konusudur.
 Noktalama işaretleri, Batılı bir tarz ile ilk
defa bu dönemde Şinasi tarafından kulla-
nılmıştır.
 Tanzimat Dönemi'nde sebk-i hindî eko-
lünü Encümen-i Şuara şairleri devam etti-
rir.

TANZİMAT 2. DÖNEM

Bu dönemde Fransız İhtilali’nin sonucu olarak milli-

yetçilik propagandası, Osmanlı gibi çok uluslu dev-
letleri sıkıntıya sokmuştur. Özellikle Tanzimat 1. Dö-
nem’de edebî eserlerle bu düşüncenin yaygınlaşma-
sından çekinen Osmanlı yönetimi, İstibdat Dönemi
ile edebiyata da etki etmiştir.

 İstibdat Dönemi etkisiyle sanatçılar, içe ka-

panmayı tercih etmişlerdir.
 Toplumsal sorunlardan uzak du-
rulmuş, daha çok bireyi temele
oturtan bir edebiyat oluşturul-
muştur.

Melih ÖZDAMAR – Türk Dili ve Edebiyatı Öğretmeni

 TANZİMAT DÖNEMİ ŞİİRİ
Tanzimat 1. Dönem Şiiri
Bu dönemde şiir çevirileri yapılmıştır. Şinasi, “Ter-
cüme-i Manzume ile ilk çeviri şiirleri yayımlamıştır.
Batı etkisinde kalındığından divan mazmunları ye-
rine Fransız mecazları ele alınmıştır.
Gelenek olarak divan şiiri geleneği devam ettirilse de
içerik olarak yenilikler sunulmuştur.
 Toplumsal konular, şiire dâhil edilmiş;
“hak, hürriyet, eşitlik, adalet, vatan, mede-
niyet” gibi konular işlenmiştir.
 Divan şiirinin aksine konu bütünlüğü tercih
edilmiştir.
 Aruz ölçüsünün yanında hece ölçüsü de de-
nenmiştir.
 Kafiye göz içindir anlayışı devam etmiştir.
 Divan şiiri nazım şekilleri kullanılmaya de-
vam edilmiş, bu şekillerde değişiklikler ya-
pılmıştır.
 Kasidedeki “nesib, fahriye, tegazzül” kaldı-
rılmıştır.
 Kişi, yenilikler yapmışsa bu yaptığı yenilik-
ler övülmüştür.
Romantizm akımının etkisi görülür.
DİVAN ŞİİRİ VE TANZİ MAT ŞİİRİ ÖRNEKLERİ
DİVAN ŞİİRİ (Fuzulî)
Yâ Rab bela-yı aşk ile kıl âşîna beni
Bir dem bela-yı aşktan kılma cüdâ beni
Az eyleme inayetini ehl-i dertten
Yani ki çoh belâlara kıl müptelâ beni
Gittikçe hüsnün eyle ziyâde nigârımın
Geldikçe derdine beter et müptelâ beni
Öyle zaîf kıl tenimi firkatinde kim
Vaslına mümkün ola yetürmek sabâ beni
Nahvet kılıp nasîb Fuzuli gibi bana
Yâ Rab mukayyed eyleme mutlak bana beni
ABES- MUKTEBES TARTIŞMASI
Özellikle Tanzimat 2. Dönem edebiyatını etkileyen bu tartışma, Hasan Asaf’ın “Burhan-ı Kudret” adlı şiirinde yer alan “abes, muktebes” söz-
cüklerindeki kafiyeden ortaya çıkmıştır. Hasan Asaf, “kafiye kulak içindir” söylemiyle Recaizâde Mahmut Ekrem’i destek olarak görürken bu
tartışmanın temeli de atılmıştır.
“Zerre-i nurundan iken muktebes (‫)مقتبس‬
Mihr ü mehe etmek işaret abes (‫”)عبث‬
Melih ÖZDAMAR – Türk Dili ve Edebiyatı Öğretmeni
Tanzimat 2. Dönem Şiiri
Oluşan baskı ortamından ötürü sanat, sanat içindir
anlayışı güdülmüştür.
 Bireysel, soyut, metafizik, tabiat gibi konular
işlenmiştir.
 Akif Paşa'nın Mersiye'sinden R. M. Ekrem ve
A. Hamit Tarhan etkilenmiştir.
 Ağır, sanatlı bir dil işlenmiştir.
Güzel olan her şey, 2. Dönem şairlerine göre şiirin
konusu olabilir. Estetik, şiir için önem arz etmekte-
dir.
Divan şiiri nazım şekillerinin kullanımı daha baskın
olsa da yeni nazım biçimleri de denenmiştir.
 Aruz ölçüsü ağırlıkla kullanılsa da birkaç şi-
irde hece ölçüsü de denenmiştir.
 Nazım birimi olarak dize, beyit ve bent ter-
cih edilmiştir.
 Göz için kafiye, kulak için kafiye tartışması
bu dönemde başlamış; Muallim Naci “göz
için kafiye” derken Recaizade ve öğrencileri
“kulak için kafiye” anlayışını savunmuştur.
(Abes-muktebes tartışması)
 İlk kafiyesiz şiir (Validem), ilk pastoral şiir
Tanzimat’ın ikinci döneminde yazılmıştır.
Romantizm akımının etkisi görülür.
TANZİMAT ŞİİRİ (Hürriyet Kasidesi)
Görüp ahkâm-ı asrı münharif sıdk u selâmetten
Çekildik izzet ü ikbal ile bâb-ı hükûmetten
Usanmaz kendini insan bilenler halka hizmetten
Mürüvvet-mend olan mazluma el çekmez iânetten
Hakîr olduysa millet, şânına noksan gelir sanma
Yere düşmekle cevher, sâkıt olmaz kadr-ü kıymetten
Vücûdun kim hamir-i mâyesi hâk-i vatandandır
Ne gâm râh-ı vatanda hak olursa cevr ü mihnetten.
Ne efsunkâr imişsin ah ey didâr-ı hürriyet
Esîr-i aşkın olduk gerçi kurtulduk esâretten
 TANZİMAT DÖNEMİ ROMA N VE HİKÂYESİ
Tanzimat 1. Dönem
Bu dönemde Türk edebiyatına roman, çeviri yoluyla
girmiştir.
 Odysseia’nin oğlu Telemak’ın serüvenleri-
nin anlatıldığı “Telemaque”, Yusuf Kâmil
Paşa tarafından çevrilmiştir.
 Bu dönemde Sefiller (Hikâye-i Mağdurin),
Monte Cristo (Teodor Kasap), Robinson
Crusoe (A. Lütfi Efendi) çevrilmiştir.
 İlk yerli roman, Şemsettin Sami tarafından
“Taaşşuk-ı Talat ve Fıtnat” adıyla yayımlan-
mıştır.
 İlk edebî roman İntibah ise Namık Kemal
tarafından yayımlanmıştır.
Romantizm akımının etkileri görülür.
 Yazarlar kişiliklerini gizlemez, olaylara mü-
dahale eder ve bu özellik bu dönem roma-
nını teknik açıdan zayıf kılar. İyiler ödüllen-
dirilir, kötüler ise cezalandırılır.
 Okuyucuyu bilgilendirme kaygısı güdülür.
 Tesadüflere bolca yer verilir.
Yanlış Batılılaşma, esirlik, cariyelik gibi konular iş-
lenmiştir.
Ahmet Mithat Efendi’nin Letaif-i Rivayat’ı ilk yerli
hikâye olarak kabul edilir.
TANZİMAT DÖNEMİ’NDE TİYATRO
TANZİMAT 1. DÖNEM
İlk tiyatro, 1859’da yazılan ve 1960’ta Tercüman-ı
Ahval’de yayımlanan Şair Evlenmesi; Şinasi tarafın-
dan yazılmış ve oynanmamıştır.
Namık Kemal, oynanan ilk tiyatro Vatan yahut Si-
listre’yi yazmıştır.
 Namık Kemal, Celaleddin Harzemşah’ın ön
sözünde tiyatroyu halkı eğitmede faydalı bir
araç olarak gördüğünü dile getirmiştir.
Bu dönem ürünleri, sahnelenmeye uygundur.
 Dil, sade ve anlaşılır bir dildir.
Geleneksel Türk tiyatrosundan faydalanılmıştır.
Bu dönemde Şinasi ve Ahmet Vefik Paşa, tiyatro
alanında klasisizm etkisindedir.
Konularda romantizm etkisi vardır.
Ali Haydar’ın yazdığı Sergüzeşt-i Perviz, trajedi ve
manzum tiyatronun ilk örneklerindendir.
Güllü Agop, 1867’de Gedik Paşa Tiyatrosunu kurmuştur.
Ahmet Vefik Paşa da Bursa'da tiyatro açmıştır.
Melih ÖZDAMAR – Türk Dili ve Edebiyatı Öğretmeni
Tanzimat 2. Dönem
Teknik açıdan daha sağlam içeriğe sahip eserler yazıl-
mıştır.
 İlk realist roman Araba Sevdası Recaizade
Mahmut Ekrem tarafından yazılmıştır.
 İlk realist hikâye Küçük Şeyler, Samipaşa-
zade Sezai tarafından yazılmıştır.
 Okuru eserden uzaklaştıracak gereksiz bilgi
akışları kesilmiştir.
Realizm akımının etkisi görülür.
 Gözleme büyük önem verilmiştir.
 Rastlantılardan kaçınılmış, abartıdan uzak
durulmuştur.
 Yazar, olayın akışına müdahale etmeyerek
kişiliğini gizlemiştir.
Yanlış Batılılaşma, esirlik, cariyelik gibi konular işlen-
miştir.
İlk köy romanı Karabibik (Nabizâde Nazım) ile İstan-
bul dışına çıkılmıştır.
TANZİMAT 2. DÖNEM
Tanzimat 2. Dönem’de İstibdat Dönemi’nin etkisin-
den ötürü siyasal ve sosyal konulardan uzak durul-
muştur.
Bu dönem tiyatroları, sahnelenmeye uygun değildir.
 Okunmak amacıyla yazılmıştır.
 Dil ağır, sanatlı bir dildir.
Konu olarak tarihî konular, seçkin insanlar işlenmiş-
tir.
Bu dönemde Abdulhak Hamit Tarhan tiyatro ala-
nında manzum ve mensur eserler vermiştir.
DİĞER TÜRLER  Edebiyat kelimesini ilk defa
"lenn-i edeb" adıyla Şinasi kullan-
 Tanzimat Dönemi’nde edebiyatımızın ilk mıştır.
makalesi, Şinasi tarafından yazılmıştır.  İlk makaleyi yazmıştır.
 Tercüman-ı Ahval Mukaddi-
 Tercüman-ı Ahval Mukaddimesi
mesi
 Ziya Paşa “Şiir ve İnşa” makalesinde halk  İlk defa konulara uygun başlıklar ver-
edebiyatını savunurken “Harabat Mu- miştir.
kaddimesi”nde divan edebiyatını savun-  Türk basınının ilk başyazarıdır.
muştur.  İlk yerli tiyatroyu yazmıştır.
 Namık Kemal’in “Lisan-ı Osmanî’nin Edebi-  Şair Evlenmesi
 İlk özel gazeteyi çıkarmıştır.
yatı Hakkında Bazı Mülahazatı Şamildir”
 Tercüman-ı Ahval
makalesi, ilk eleştiri yazısıdır.
 Akıl, medeniyet, kanun gibi kelimeleri Türk
 İlk eleştiri eseri ise Tahrib-i Harabat’tır. şiirine yerleştiren ilk kişidir.
 Batılılaşma hareketinin öncülerinden ola-
TANZİMAT DÖNEMİ GAZE TELERİ rak şiir çevirilerini Tercüme-i Man-
zume’den toplamıştır.
 Takvim-i Vakayi, ilk resmî gazetedir.  Divan edebiyatı nazım şekillerinden olan
 Ceride-i Havadis, ilk yarı resmî gazetedir “kasideleri” yeni şekillerle aktarmaya çalış-
ve William Churchill tarafından çıkarılmış- mıştır.
tır.  Konu olarak “münacatında” akıl
yoluyla Allah’ı bulabileceğini dile
 Tercüman-ı Ahval, Şinasi ve Agâh Efendi
getirmiştir.
www.edebiyatveturkce.com

tarafından çıkarılan ilk özel gazetedir.  Bu yönüyle klasisizmden etkilen-

 Tasvir-i Efkâr, Şinasi’nin tek başına çıkar- miştir. Eserlerinde parça güzelliği
dığı gazetedir. yerine bütün güzelliğine önem
 Devir, Bedir, Tercüme-i Hakikat; Ahmet vermiştir.
Mithat Efendi tarafından çıkarıldı.  Şiirlerini aruzla yazmıştır.
 Hürriyet, Ziya Paşa ve Namık Kemal ile bir-
Bir ıtık-nâmedir insâna senin kaanûnun
likte Londra’da çıkarılmıştır. Sonrasında
Bildirir haddini Sultâna senin kaanûnun
Ziya Paşa tek başına çıkarmıştır.
(Reşit Paşa Kasidesi)
 Mümeyyiz, ilk çocuk gazetesi olarak kabul
edilir.  Divan edebiyatı hayalciliğini bir
 Diyojen, Teodor Kasap tarafından çıkarılan kenara bırakmıştır.
ilk mizah gazetesidir.  Nesri, divan edebiyatından farklı olarak
 Ali Suavi, Muhbir’i çıkarmıştır. düşünceleri yayma aracı olarak görmüştür.
 Konuşma dilini, yazı dili hâline ge-
 Şemsettin Sami, Sabah ve Tercüman-ı
tirmeye çabalamıştır.
Şark’ı çıkarmıştır.
 La Fontaine'den manzum çeviriler yapmış-
 İkdam, Ahmet Cevdet tarafından çıkarıldı. tır. Bu çeviri Batılı anlamdaki ilk fabl çeviri-
lerindendir. (Eşek ile Tilki, Arı ile Sivrisinek)
TANZİMAT 1. DÖNEM ŞAİRLERİ  Durub-ı Emsal-i Osmaniye adlı eseriyle
atasözlerini derlemiştir.
 Tasvir-i Efkâr gazetesini çıkarmıştır.
İBRAHİM ŞİNASİ  Namık Kemal ve Ziya Paşa’yı etkilemiştir.

 I. topluluğun önde gelen şairlerindendir. Eserleri:

 Kendisi, Türk dilinin sadeleşmesi gerekti-
ğini savunmuş ve sadeleşme hareketlerini  Tiyatro: Şair Evlenmesi (Görücü usulü evli-
başlatanlardan olmuştur. liğin yanlışlığını işler. “Müştak Bey, Hikmet
 İlklerin sanatçısıdır. Bey, Kumru Hanım, Sakine Hanım”)
 Edebiyatımızda noktalama işare-  Şiir: Müntehabat-ı Eş’ar (Divan-ı Şinasi)
tini ilk kez kullanmıştır.  Derleme: Durub-ı Emsal-i Osmaniye

Melih ÖZDAMAR – Türk Dili ve Edebiyatı Öğretmeni

  Sözlük: Kamus-ı Osmanî (tamamlayama-  Şiirlerinde aruz kullansa da “hece” ile yaz-
mıştır) dığı bir türküsü bulunmaktadır.
 Çeviri: Tercüme-i Manzume  Toplumdaki kötü gidişat, onu felsefi içerik-
lere yöneltmiş ve şiirlerinde bu konular ele
ZİYA PAŞA alınmıştır.
 Bir dönem Jön Türk hareketinde yer almış-  Ziya Paşa, Terciibent'inde kâinata ve ha-
tır. yata karşı zihnî bir tavır takınarak birçok
 Doğu ile Batı kültürü arasında çelişkide soru sorar. Ancak bunlara aklıyla cevap
kalmıştır. bulamaz. O, abesliği kabul etmektense ak-
 Düşünceleriyle Avrupalı, duygula- lın anlama gücünden şüphe eder. Klasik İs-
rıyla Doğulu olmuştur. lam felsefesiyle modern Batı bilimlerini
 Fransa’da iken halk edebiyatını birleştirmiştir.
savunsa da ülkeye geri döndü-  Ali Paşa ile yaşadığı çekişmeler, ona yöne-
ğünde Divan edebiyatını savun- lik hicivler yazmasına sebep olmuştur. Gi-
muştur. rit'in kaybedilmesi üzerine hiciv niteliğinde
 Şiir ve İnşa adlı makale- "Zafername" adlı eseri yazmıştır.
sinde halk şiirinin, asıl  Türk edebiyatına çeviri yoluyla eserler ka-
şiir olduğunu dile getirse zandırmıştır.
de Harabat antolojisinin  Yurt dışında ilk kez çıkarılan gazete “Hürri-
ön sözünde divan şiirinin yet”i Namık Kemal ile birlikte basmıştır.
asıl şiirimiz olduğunu sa-  Romantizm akımından etkilenmiştir.
www.edebiyatveturkce.com

vunmuştur.
Eserleri:

"Bizim dilimiz Osmanlıca değil Türkçedir. Şii-  Şiir: Eş’ar-ı Ziya

rimizde divanları dolduran gazelle kaside de-  Antoloji: Harabat (3 cilt)
ğil, bazılarının vezinsiz diye beğenmedikleri  Anı: Defter-i Amal
'kayabaşı', 'üçleme' ve 'çöğür'lerdir. İstidat  Yazarın çocukluk anılarını işler.
sahiplerimiz hele bu yola bir kere himmet et-  Çeviri: Endülüs Tarihi, Engizisyon Tarihi
sinler, az vakitte ne şahsiyetler yetişir."  Tartüffe (Riyanın Encamı), hece
vezniyle kafiyesiz bir şekilde çev-
Ziya Paşa rilmiştir.
 Diğer: Zafername, Veraset Mektupları
 Rüya adlı eser, röportaj türüne ilk
 Divan edebiyatı tarzıyla şiir yazmıştır.
olarak görülebilir.
 Bağdatlı Ruhi’ye nazire olarak
yazdığı Terkib-i Bent‘i önemlidir.
 Bazı beyitleri, bugün vecizeye dö- NAMIK KEMAL
nüşmüştür.  Encümen-i Şuara topluluğuna katılmış bir
 Hikemi bir tarza sahiptir. şairdir.
 Şiir, eleştiri, biyografi, roman, tarih, ma-
"Âyinesi iştir kişinin lafa bakılmaz
kale gibi farklı türlerde eserler vermiştir.
Şahsın görünür rütbe-i aklı eserinde  İlk şiirleri divan edebiyatı çizgisin-
dedir.
Bî-baht olanın bağına bir katresi düşmez  Şinasi ile tanıştıktan sonra Eserle-
Bârân yerine dürr ü güher yağsa semâdan riyle divan edebiyatını yıkıp yeni
bir edebiyatı oluşturmayı hedef-
Bed-asla necabet mi verir hiç üniforma
Zerdüz palan vursan eşek yine eşektir. ler.
 Vatan ve Hürriyet şairi olarak bilinir.
Nush ile yola gelmeyeni etmeli tekdir  Romantizm etkisindedir.
Tekdir ile uslanmayanın hakkı kötektir”

Melih ÖZDAMAR – Türk Dili ve Edebiyatı Öğretmeni

  Eserlerindeki karakterler, daima Eserleri:
iyi ya da daima kötüdür.
 Tesadüflere bolca yer vermiştir.  Roman: İntibah (Sergüzeşt-i Ali Bey),
 Edebiyatı, halka ulaşmada bir araç olarak Cezmi
görmüştür.  Tiyatro: Vatan yahut Silistre, Gülnihal,
 Celal Mukaddimesi’nde “Tiyatro- Kara Bela, Akif Bey, Celalettin Harzemşah,
nun halkı eğitmede faydalı ve eğ- Zavallı Çocuk
lenceli bir araç” olduğunu belirt-  Eleştiri: Tahrib-i Harabat, Takib-i Hara-
miştir. bat (iki eser de Ziya Paşanın Harabat’ına
 “Toplum için sanat” anlayışındadır. karşı yazılmıştır.), İrfan Paşa’ya Mektup,
 Eserlerinde vatan, hürriyet, öz- Renan Müdafaanamesi
gürlük, eşitlik gibi konuları işle-  Tarih: Devr-i İstila, Kanije, Silistre Muhasa-
miştir. rası, Osmanlı Tarihi, Büyük İslam Tarihi
 Hürriyet kavramını şii-  Anı: Magosa Mektupları
rinde ilk defa bilinçli bir
şekilde kullanan şairdir. Eser İçerik-
 Hak, adalet, eşitlik, hürriyet, va- leri
tan vb. konuları ısrarla işlemiştir. İntibah Ali Bey, iyi öğrenim görmüş varlıklı
 Tarihî ve toplumsal konular üze- bir gençtir. Çamlıca'da tanıştığı Mah-
rinde durmuştur. peyker adlı kötü bir kadına âşık olur.
 Şiirlerini, heyecanlı bir söylevci Annesi Ali Bey’i bu kadından uzak
tutmak için Dilaşup adında cariyeyi
www.edebiyatveturkce.com

edasıyla yazmıştır.
eve alır. Amacı Ali Bey’i Mahpey-
 Dilin sadeleşmesini arzular. ker’den kurtarmaktır. Ali Bey Dila-
 Hece ile şiir denemeleri yapmıştır şup’a âşık olur. Bunu anlayan Mah-
ancak şiirlerinde baskın gelen peyker, Dilaşup’a iftira atıp kovulma-
aruz ölçüsüdür. sına neden olur. Dilaşup’u kendisi sa-
 Bu heceyle yazılan içe- tın alır. Böylece Ali Bey’i tekrar ona
döneceğini düşünür. Ama Ali Bey ona
rikler daha çok piyesle-
dönmeyince öfkelenir ve Ali Bey’i öl-
rinde yer alır.
dürmeyi düşünür. Bir plan kurar. Di-
 Ziya Paşa'nın gitgelli yapısına ve Harabat laşup bu planı duyar. Ali Bey'e haber
ön sözünde divan edebiyatını savunma- eder. Ali Bey ilk başta inanmaz ancak
sına kızarak edebiyatımızın ilk eleştiri eseri sonradan durumu fark ederek evden
olan "Tahrib-i Harabat"ı yazmıştır. kaçar. Dilaşup, Ali Bey'in paltosunu
görür. Onu giyinir ve uyur. Bunun
 Namık Kemal, Celal Mukaddimesi'nde sev-
üzerine katil, Dilaşup’u Ali Bey sanıp
gili tipini "gulyabani" olarak tasvir eder.
öldürür. Bunu gören Ali Bey de Mah-
 Tiyatrolarında geçerli olan konular; aşk, peyker’i öldürür. Ali Bey hapse düşer,
vatanseverlik gibi konulardır. bir süre sonra bu üzüntüye dayana-
 Ziya Paşa ile birlikte Londra’da Hürri- mayıp ölür.
yet gazetesini çıkarmıştır. Cezmi III. Murad devrindeki Türk-İran savaş-
 Şinasi gibi ilklerle öne çıkar. larından birinde İranlılara esir düşen
 İlk tarihi, edebi romanı yazmıştır. Kırım şehzadesi Âdil Giray’ın İran sa-
(Cezmi, İntibah) rayında şahın karısı (Şehriyar) ile kız
kardeşinin (Perihan) kendisine duy-
 İlk eleştiri eserini yazmıştır. (Tah-
dukları ikili aşkı arasında kalması ve
rib-i Harabat) ve Cezmi’nin kendisini kurtarmak
 İlk oynanan tiyatroyu yazmıştır. üzere saraya gelişi anlatılır.
(Vatan yahut Silistre)
Celaleddin Harezmşahlardan Mehmet, Moğol
 Şinasi, Tasvir'i Efkâr'ı Namık Kemal'e dev- Harezm- kervanına baskın düzenleyince Moğol
retmiştir. şah ordularının saldırılarınca öldürülür.

Melih ÖZDAMAR – Türk Dili ve Edebiyatı Öğretmeni

 Yerine oğlu Celaleddin geçer. Moğol- Behrever, bu olayın yükünü kaldıra-
lara yenilen Celaleddin, Hindistan’a mayacağını anlar. Ölüm döşeğindey-
kaçar. Oğlunu ve karısını nehre atar. ken her şeyi anlatır. Mirza, Ahşit’i öl-
Hindistan’da ordu toplar, Tebriz’e ka- dürür. Kendisi de sonrasında ölür.
dar gelir. Kalenin hükümdarı Mihri-
can, Celaleddin’e âşık olur. Kaleyi tes-
AHMET MİTHAT EFENDİ
lim edip onunla evlenir. Savaş sıra-
sında tekrar Moğollara yenilen Celal,  Döneminin “Yazı Makinesi” ya da “Hace-i
öldürülür. Evvel” lakaplı yazarıdır.
Vatan ya- İslam Bey, uzaktan uzağa Zekiye'yi  Yazı Makinesi unvanı, karşıtları
hut Silistre sevmektedir. Bir gün gönüllü olarak tarafından söylenmiştir.
Silistre'ye gitmeyi ister ve gitmeden  Hace-i Evvel denmesinin sebebi,
Zekiye'yle buluşarak ona duyduğu halkı eğitme çabasındandır.
sevgiyi anlatır. Bu sevginin sonu-
cunda Zekiye, bir yolunu bulup İslam  Döneminin en çok eser veren yazarıdır.
Bey'in peşinden cepheye gider ve  İki yüze yakın eser vermiştir.
Âdem isimli bir erkek kılığına girer.  Romantizmden etkilenmiştir.
Savaşta İslam Bey yaralanır. Ona  Halka okuma alışkanlığı kazandır-
Âdem kılığında Zekiye bakar. Kuman- mıştır.
dan Sıtkı Bey, Zekiye'nin babası çıkar.  Okuyucu eğitmek esastır.
Askerlikte yaşadığı durumdan ötürü
 Sade, açık ve anlaşılır bir dille yaz-
adını değiştirmiştir. Şehir işgalden
kurtarıldıktan sonra bu ikilinin dü- mıştır.
ğünü yapılır.  Okuyucuyu eğitme kaygısından
www.edebiyatveturkce.com

ötürü, olayın akışını keserek oku-

Âkif Bey Kırım savaşında çok sevdiği karısını
bırakarak vatanî göreve koşmakta te- yucuya bilgiler verir.
reddüt etmeyen bir bahriye zabitinin  Okuyucusuna bir med-
(Âkif Bey) vatanperverliğiyle karısının dah gibi “Ey Kari” şek-
(Dilruba) sadakâtsizliği teşkil eder. linde seslenir.
Eser vatanî duygularıyla başlayıp iha-  Taraf tuttuğunu da açıkça belirt-
netin sebep olduğu aile faciasıyla bi-
miştir.
ter.
 Bu nedenle tekniği başa-
Zavallı Ço- Ata, küçük yaşta öksüz kalmış ve ak- rılı değildir.
cuk rabası Halil Bey, onu kendi çatısı al-
 Eserlerinde iyiler kazanır, kötüler
tına almıştır. Ata ve Halil Bey’in kızı
Şefika, birlikte büyümüştür. Ata, tıp kaybeder.
fakültesi okumaktadır. Maddi sıkıntı  İstanbul Türkçesini kullanmıştır.
çeken Halil Bey, kızını Paşa ile nişan-  Yazdığı yazılarla geçimini sağlayan ilk yaza-
lamak ister. Şefika, babasına bir türlü rımızdır.
Ata’yı açıklayamaz. Verem olur. Ata  Bedir, Devir, Tercüman-ı Hakikat gazetele-
durumu haber alır, Şefika’nın yanına
rini çıkarmıştır.
koşar. Durumu görünce kuvvetli bir
zehir alır ve o da Şefika’nın kollarında  Servetifünun akımını kendi anlayışına ters
vefat eder. bir şekilde ağır dilinden ötürü eleştirmiştir.
 Dekadanlar
Kara Bela Behrever Banu ve Mirza Hüsrev’in aş-
kını anlatır. Behrever Banu, Hint şah-  İlk hikâye kitabı Letaif-i Rivayat’ı yazmıştır.
larından birinin kızıdır. Ahşit isimli  Esrar-ı Cinayat adlı ilk polisiye romanı yaz-
lala, kendini hadım olarak tanıtmış ve mıştır.
Behrever’in hizmetine verilmiştir.  Ahmet Mithat'ın son tiyatrosu olan Çerkes
Mirza Hüsrev, bir gün gizlice saraya Özdenler hem tiyatroda oynanmak hem
getirilir. Duyulan ayak sesleri üzerine
de roman gibi okunmak üzere yazılmıştır.
Ahşit, Mirza’yı bir odaya saklar. Beh-
rever’e âşık olan Ahşit, Behrever  Ahmet Mithat Efendi, köy hayatının şehir
Banu’yu tehdit eder. Behrever korku- hayatından üstün olduğunu Bahtiyarlık
dan bayılır. Ahşit ona tecavüz eder. isimli eserinde savunur.

Melih ÖZDAMAR – Türk Dili ve Edebiyatı Öğretmeni

  Felatun Bey ve Rakım Efendi, yanlış Batılı- AHMET VEFİK PAŞA
laşmanın eleştirildiği bir eserdir ve Felatun
 Osmanlı Devleti'nin gelişime en açık devlet
Bey, Eflatun benzetmesiyle Batı'yı temsil
adamlarındandır.
etmektedir. Bu roman, aynı zamanda yan-
 Milliyetçilik ve Türkçülük akımlarının ilk
lış Batılılaşmanın eleştirildiği ilk eser olma
temsilcilerindendir.
özelliği taşımaktadır.
 Ahmet Vefik Paşa, Türkçenin sa-
 Ahmet Mithat Efendi, Fatma Aliye Hanım
deleşmesi için Çağataycadan söz-
ile ortaklaşa yazdığı eser, Hayal ve Haki-
cük almayı teklif etmiştir.
kat'tir.
 Modern Türk tiyatrosunun temelini atmış-
Eserleri: tır Moliere’den yaptığı çeviri ve adaptas-
yonlarla tanınmıştır.
 Hikâye: Kıssadan Hisse, Letaif-i Rivayat,  Moliere’den çevirdiği Zor Nikâh,
Teehhül edebiyatımızın ilk çeviri tiyatrosu-
 Roman: Yeniçeriler, Hasan Mellah, Hüse- dur.
yin Fellah, Felatun Beyle Rakım Efendi, Sü-  Bursa’da tiyatro açmıştır.
leyman Musli, Henüz On Yedi Yaşında, Es-  Lehçe-i Osmanî adlı Türkçeden Türkçeye
rar-ı Cinayat, Durdane Hanım, Dünyaya ilk sözlük çalışmasını yazmıştır.
İkinci Geliş, Jön Türk, Paris’te Bir Türk…  Klasisizmden etkilenmiştir.
 Tiyatro: Eyvah, Çerkez Özdenler, Çengi
 Gezi: Avrupa’da Bir Cevelan Eserleri:
 Anı: Menfa
www.edebiyatveturkce.com

 Sözlük: Lehçe-i Osmani, Müntehebat-ı

 Mektup: Muhaverat ve Muhaberat
Durub-ı Emsal (Atasözleri kitabı)
 Tarih: Şecere-i Türkî, Hikmet-i Tarih, Fez-
ŞEMSETTİN SAMİ leke-i Tarih
 Sözlük, ansiklopedi ve dil alanındaki çalış-  Tiyatro: Kadınlar Mektebi, Kocalar Mek-
malarıyla tanınmıştır. tebi, Tartüffe, Meraki, Azarya, Zoraki Ta-
 Göktürk Kitabeleri, Kutadgu Bilig gibi Türk bip, Zor Nikâh…
edebiyatının ilk eserlerini Türkiye Türkçe-
sine çevirmiştir. TANZİMAT 2. DÖNEM ŞAİRLERİ
 Sabah gazetesini kurdu ve Tercüman-ı
Şark gazetesinde başyazarlık yaptı. RECAİZADE MAHMUT EKREM
 Romantizm etkisindedir.
 İlk yerli roman olan Taaşşuk-ı Talat ve Fit-  Kendi döneminin “üstadı” olarak anılır.
nat’ı yazmıştır.  Öğretmen, eleştirmen, teorisyen
 Tesadüflere geniş yer verilir. ve hoca sıfatıyla tanınır.
 Sefiller ve Robinson Crusoe’u çevirmiştir.  Tanzimat 2. Dönem’in önde gelen
yazarlarındandır.
 Gave isimli tiyatrosunda Firdevsi’nin Şeh-
 Servet-i Fünun’un temelini atmıştır.
name’sinden esinlenme vardır ve Dahhak,
 Bu nedenle 2. döneme “Hamid-
Cemşid, Perviz gibi karakterler vardır
Sezai-Ekrem Mektebi” de denir.
Eserleri:  Yazarın edebiyat anlayışı, birçok
genç şairi etkilemiştir.
 Sözlük: Kamus’ul Alam, Kamus-ı Fransevi,  Eski edebiyata karşı yeni edebiyatı savun-
Kamus-ı Türkî muştur.
 Tiyatro: Gave, Besa yahut Ahde Vefa, Sey-  Muallim Naci ile “Kafiye göz-ku-
yid Yahya lak içindir” tartışmasına girişmiş-
tir.

Melih ÖZDAMAR – Türk Dili ve Edebiyatı Öğretmeni

  Bu tartışma abes-muktebes tar-  Klasik Türk şiirinin son temsilcisi olarak bi-
tışması olarak da geçer. linir.
 Batı edebiyatını esas olarak kabul  Tanzimat edebiyatında divan
etmiştir. edebiyatı alışkanlıklarını savunan
 Şiir, hikâye, roman, tiyatro, eleştiri türle- ve sürdüren bir yazardır.
rinde eserler vermiştir.  Eski edebiyatı savunurken yeni
 “Sanat sanat içindir.” anlayışına bağlıdır. edebiyata da kapıları kapatma-
 “Her güzel şey şiirin konusu olabi- mıştır. Yenilikten ziyade, taklit et-
lir.” görüşüyle Türk şiirinin konu- meye karşı çıkmıştır.
sunu genişletmiştir.  Aruzu ustaca kullanmıştır.
 Ona göre şiir, konuşma dilinden  Tevfik Fikret, Mehmet Âkif Ersoy,
farklı olmalıdır. Yahya Kemal Beyatlı’nın aruzu
 Çocukları Piraye, Emcet ve Nijat’ın ölümü Türkçeye uydurma başarısının ar-
onu sarsmış, bu ölümler duygusal şiirler kasında Muallim Naci yer almak-
yazdırmıştır. tadır.
 Edebiyatımızın ilk realist romanı Araba  Halk edebiyatından da faydalan-
Sevdası’nı yazmıştır. mıştır.
 Bihruz Bey, yanlış Batılılaşmanın  “Kafiye, göz içindir.” anlayışını sa-
timsalidir. vunmuş ve Recaizâde Mahmut
 Şiirlerinde romantizm, romanlarında rea- Ekrem’le tartışmıştır. A. Hamit de
lizmin etkisindedir. dili yönüyle bu tartışmadan pa-
www.edebiyatveturkce.com

 Talim-i Edebiyat adlı edebiyat bilgilerini yını almıştır.

içeren bir ders kitabı yazmıştır.  Şiir anlayışlarını Zemzeme ve Takdir-i El-
 Kendisinin yazdığı ilk tiyatro Afife Anjelik, han’da eleştiren R. M. Ekrem’e Saadet ga-
ilk şiiri Nağme-i Seher, ikincisi ise Yâdigâr-ı zetesinde “Demdeme” başlığıyla sert bir
Şebab’dır. cevap vermiştir.
 Verdiği cevap edep dışı bulunarak
Eserleri: dönemin hükûmeti tarafından
durduruldu.
 Roman: Araba Sevdası
 Hece ölçüsünü ve sade dili kullandığı şiirler
 Hikâye: Şemsa, Muhsin Bey de yazmıştır.
 Şiir: Nağme-i Seher, Yâdigâr-ı Şebab, Pej-  Köyden söz eden ilk şiir olan Köylü Kızların
mürde, Nijad Ekrem, Zemzeme Şarkısı’nı yazmıştır.
 Tiyatro: Atala, Vuslat, Çok Bilen Çok Yanı-
lır, Afife Anjelik Eserleri:
 Edebiyat Kitabı: Talim-i Edebiyat
 Şiir: Şerare, Ateşpare, Füruzan, Sümbüle,
Yadigâr-ı Naci
Hasret beni cayır cayır yakarken
 Sözlük: Lugat-ı Naci
Bedenimde buzdan bir el yürüyor.
 Anı: Ömer’in Çocukluğu
Hayaline çılgın çılgın bakarken
 Eleştiri: Demdeme
Kapanası gözümü kan bürüyor.
 Tiyatro: Heder
Ah Nijad – Recaizade M. Ekrem  Mektup: Muhaverat ve Muhaberat
 Manzum Destan: Gazi Ertuğrul Bey
MUALLİM NACİ
Tepeden nasıl iniyor bakın
 Asıl adı “Ömer”dir ve döneminde otorite
Bu kızın nişanlısı şanlıdır
olarak bilinir.
Yaradan nazardan esirgesin
 Muallim Naci, Mes'udî ve Mes'u-i Harabatî
Koca dağ gibi delikanlıdır.
mahlaslarını kullanmıştır.
Köylü Kızların Şarkısı – Muallim Naci

Melih ÖZDAMAR – Türk Dili ve Edebiyatı Öğretmeni

ABDULHAK HAMİT TARHAN  Finten adlı dramını “en güzel eserim” ola-
rak değerlendirir.
 Dahi-i Azam, Şair-i Azam yani Büyük Şair
 Romantizmin etkisinde olduğu için tiyatro
olarak tanınmıştır.
eserlerinde tarihî konulara değinmiştir.
 Tezatlar Şairi, Şiire Metafizik Ür-
 Sabr ü Sebat’ta, Rumeli köylülerinin gün-
pertiyi Getiren Şair olarak da ta-
delik hayatlarıyla ilgili çeşitli realist sahne-
nınır.
lere yer verilmiştir. Bunu, Nâmık Kemal’in
 Sanat için sanat, anlayışındadır.
Zavallı Çocuk piyesi örnek alınarak yazılan
 Sadece şiir ve tiyatro alanında karşımıza
İçli Kız adlı eseri takip eder.
çıkmıştır.
 Abdulhak Hamit Tarhan, Çanakkale Zafe-
 İlk şiir kitabı Sahra’dır.
ri'ni Yadigar-ı Harp'ta konu edinmiştir.
 İlk eseri ise Macera-yı Aşk adlı pi-
Nesteren ile siyasi şüpheleri üzerine çek-
yesidir.
miş ve görevine son verilmiştir.
 Divan şiirini yıkan adam olarak da bilinir.
 Şiirlerde yeni teknikler uygular. Eserleri:
 Yenileşme hareketinin asıl başarı-
sını şiirde gerçekleştiren şairdir. Şiir: Sahra, Divaneliklerim yahut Belde, Makber,
 Recaizâde’nin fikirlerini başarıyla Garam, Hacle, Ölü, Bunlar Odur, Baladan Bir Ses…
uygulamıştır.
Tiyatro:
 Eserleri, Servet-i Fünun şairlerini
etkilemiştir.  Hece Tiyatroları: Nesteren, Liberte, Ha-
 Abdulhak Hamit, Zühre-i Hindî,
www.edebiyatveturkce.com

kan,
Rakkâse şiirlerinde ilk defa üçlük-
 Aruz Tiyatroları: Eşber, Tezer, Nazife, İl-
leri kullanmıştır.
han, Turhan, Yabancı Dostlar, Tayflar Ge-
 Türk şiirine yenilikler katmış, zincirleri kı- çidi, Ruhlar…
ran şair olarak da göze çarpmıştır.
 Mensur: Macera-yı Aşk, Sabr u Sebat, İçli
 Ölümü ve metafizik konuları ele
Kız
alan felsefi şiirler yazmıştır.
 Nazım - Nesir Karışık: Duhter-i Hindû, Ta-
 Makber şiiri bu duruma net ör-
rık, İbni Musa, Zeynep, Finten, Yadigar-ı
nektir.
Harb.
 Divan şiirinin biçimsel özellikleri
değişmiştir.
Eyvah! Ne yer ne yâr kaldı,
 Batılı anlamda doğayı en geniş bi- Gönlüm dolu âh-u zâr kaldı.
çimde ele alan ilk pastoral şiiri -
Sahra'yı- yazmıştır. Şimdi buradaydı gitti elden,
 Bir mersiye olan Validem adlı şiiri Gitti ebede gelip ezelden.

ilk kafiyesiz şiirdir.

 Aruz ölçüsüyle beraber hece ölçüsünü de SAMİPAŞAZÂDE SEZAİ
denemiştir.  Realizm akımının etkisinde bulunan Sami-
 Dili, oldukça ağır ve sanatlıdır. paşazade Sezai, öykü tekniğini Batılı sevi-
 Devrik cümlelerle dilin kurallarını yede geliştirmiştir.
zorlamıştır.  Batılı anlamda ilk realist öykü kitabını çı-
 Tiyatro eserleri sahne tekniğine karmıştır.
uygun değildir, okunmak için ya-  Küçük Şeyler
zılmıştır.  Sergüzeşt romanında köleliğe yönelik eleş-
 Teknik açıdan zayıf eserler oluş- tirel bir içerik sunmuştur.
turmuştur.
 Hece ve aruz ölçüsüyle manzum tiyatrolar
yazmıştır.

Melih ÖZDAMAR – Türk Dili ve Edebiyatı Öğretmeni

 Sergüzeşt
Dilber, Kafkasya’dan getirilen esir bir cariyedir.
Birçok yer dolandıktan sonra Asaf Paşa’nın kona-
ğına satılır. Burada konak sahibinin oğlu Celal ile
aşk yaşarlar. Bunu öğrenen Celal’in annesi Dil-
ber’in oğluna layık olmadığını dile getirir ve giz-
lice Dilber’i başkasına satar. Celal Bey duyunca
üzüntüsünden hasta olur. Dilber, Mısır’a götürü-
lür. Oradaki sahibinin odalığını kabul etmediği
için bir odaya hapsedilir. Dilber’e âşık olan, iyi
kalpli Cevher, onu kurtarıp İstanbul’a yollamak
ister. Her şeyi planlar, bileti hazır etmiştir. Dil-
ber’in tutulduğu odaya merdiven dayar, Dilber’i
çıkarır ama kendisi merdivenden inerken ayağı
kayıp düşer. Orada ölür. Dilber korkar, ne yapa-
cağını bilemez. Kurtuluşu kendini Nil’in sularına
bırakarak intihar etmede bulur.
Eserleri:
 Roman: Sergüzeşt
 Hikâye: Küçük Şeyler
 Tiyatro: Şir

www.edebiyatveturkce.com
Yosturoğlu’na kaptırmamak için uğraşır. Sarı İs-
mail’e kızını verip toprağını kurtarmak ister. Fa-
kat Sarı İsmail kızı almaz. Karabibik bunun üze-
rine Rum tefeci Yani’den borç para alıp bir çift
öküz alır. Böylelikle toğrağını sürecek ve son ka-
lan toprağını da Yosturoğlu’na kaptırmamış olur.
Bu sırada Yosturoğlu’nun yeğeni Hüseyin, Huri’yi
ister; Yosturoğlu ile akraba olacağını düşünen
Karabibik kabul eder.
Zehra
Zehra, yaratılış bakımından kıskanç bir kadındır.
Suphiyle evlenir. Mutludurlar. Bir süre sonra
Suphi Bey'in annesi ev işlerine yardımcı olması
için Sırrıcemal adında bir hizmetçi kadın alır. Bu
sıralarda Zehra'nın kıskançlığı yüzünden Suphi
ondan soğumuş ve uzaklaşmıştır. Sırrıcemal gü-
zel bir kadındır ve Suphi'nin ilgisini çeker. Suphi
karısının kıskançlığına dayanamaz, boşanır ve
Sırrıcemal ile evlenir. Zehra, bunu kaldıramaz ve
intikam duygusu alevlenir içinde. Ürani adında
bir Rum kadınını, Suphi Bey’i baştan çıkarması ve
Sırrıcemal’den ayırması için tutar. Ürani bu gö-
revi başarır ve Suphi’yi kendine âşık ettirir. Bunu

Not: İclal ve Rümuz’ul Edep; nesir, anı, gören Sırrıcemal dayanamaz intihar eder. Zehra
söyleşi türündedir. da bu sırada Muhsin ile evlenmiştir. Fakat kocası
Muhsin bir süre sonra ölünce bu evliliği de uzun
sürmez. Zehra yine mutsuz bir yaşam sürmeye
NABİZÂDE NAZIM başlar. Suphi, Ürani’nin kötü bir kadın olduğunu
 Realist, natüralist özellikler taşıyan bir ya- anlar ve onu da aşığını da öldürür. Zehra tüm bu
olanlara fazla dayanamaz, hastalanır ve bir süre
zardır.
sonra ölür.
 İlk köy romanı olan Karabibik‘i (1890) yaz-
mıştır.
o Bu eser kimi kaynaklarda uzun NOT: Mizancı Mehmet (Turfanda mı Turfa
hikâye olarak geçmektedir. mı?), Fatma Aliye Hanım (Muhadarat), Di-
 Zehra, Türk edebiyatının realist-naturalist rektör Ali Bey (Ayyar Hamza, Lehçet-ül Ha-
çizgideki eseridir. kayık, Seyahat Jurnali) bu dönemin diğer ya-
o İlk psikolojik roman denemesi zarlarıdır.
olarak da kabul görür.
o Kimi kaynaklarca ilk tezli roman
alınır.

Eserleri:

 Şiir: Heves Ettim, Mini Mini yahut Yine He-

ves Ettim
 Hikâye: Haspa, Sevda, Hâlâ Güzel, Zavallı
Kız, Hasba

Karabibik
Olay Antalya’nın bir köyünde geçer. Karabibik,
geçimini toprakla sağlamaktadır. Otuzu geçmiş
kızı Huri ile yaşamaktadır. Karabibik, toprağını

Melih ÖZDAMAR – Türk Dili ve Edebiyatı Öğretmeni