You are on page 1of 13

BAB III

PANULISAN TEMBUNG LINGGA LAN ANDHAHAN

A. Tembung Lingga
Tembung lingga yaiku tembung kang durung owah saka asale. Panulisane tembung
lingga ora nganggo aturan rangkep kejaba yen tembung lingga kuwi ana tembung
rangkepe.
Tuladha:
Tembung Panulisane Ora Kena Ditulis

Sega

Tela

Massa

Bissawab

Tembung lingga uga ana kang pangucapane lira-liru saka wanda purwakane. Panulisane
manut cara pamaca kang dikarepake.
Tembung Panulisane Ora Kena Ditulis

Bae

Prakara

Menika

Negara

Tembung lingga kang purwakaning wanda sigegan anuswara [n/ /, m/ /, lan

ng/… /] panulisane ora nganggo taling tarung lan aksara samburine anuswara dadi

pasangan.

Tembung Panulisane Ora Kena Ditulis

Andha
Bangsa

Amba

Tembung lingga kang purwakaning wanda arupa sigeg anuswara [n/ /] ketemu karo

aksara [ca/ /, utawa ja/ /] nunggal satembung, panulisan aksara sigeg bisa diganti

karo aksara [ny/ /].

Tembung Panulisane Kena Ditulis

Janji

Panci

Panulisane tembung lingga kang kajupuk saka tembung-tembung serapan mawa aksara
sigeg bebarengan ing sawanda sing ora bisa ditulis nganggo aksara Jawa bisa ditulis
nganggo aksara Latin.
Tembung Panulisane

Transmigrasi

Eksploitasi eksploitasi

Entertaimen

B. Tembung Andhahan
Tembung andhahan yaiku tembung kang wus owah saka linggane sebab proses
morfologi. Proses morfologi kang digunakake kanggo ngrakit tembung lingga dadi
tembung andhahan yaiku: ater-ater, seselan, lan panambang.

1. Tembung Andhahan Kang Mawa Wuwuhan Ater-Ater


Ater-ater anuswara kwi minangka ater-ater kang nuduhake tembung iku nindakake
pakaryan. Wujude yaiku: [n/ /, m/ /, ng/… /, lan ny/ /].

a. Ater-ater anuswara /n/


Ater-ater anuswara /n/ sing ora luluh karo purwaning wanda, panulisane
kudu ditambahi [ ] ing sangarepe purwakaning wanda.

Ater-ater Tembung Tembung


Panulise
Anuswara Lingga Andhahan

n Jiwit Njiwit

n Dhudhuk Ndhudhuk

n Jawil Njawil

Ater-ater /n/ sing luluh karo purwakaning wanda panulisane ora perlu gunakake
[ ] ing sangarepe wanda kapisan.

Ater-ater Tembung Tembung


Panulise
Anuswara Lingga Andhahan

n Thuthuk Nuthuk

n Tulis Nulis

n Tabrak Nabrak

b. Ater-ater anuswara /m/


Ater-ater /m/ kang ora luluh karo purwaning wanda panulisane kudu mawa

[ ].

Ater-ater Tembung Tembung


Panulise
Anuswara Lingga Andhahan

m Babut Mbabut

m Buntel Mbuntel
m Bayar Mbayar

Ater-ater anuswara /m/ uga ana kang luluh karo purwakaning wanda, panulisane

ora perlu mawa [ ] ing sangarepe purwaka wanda.

Ater-ater Tembung Tembung


Panulise
Anuswara Lingga Andhahan

m Puter Muter

m Peme Meme

m Parut Marut

c. Ater-ater anuswara /ny/


Ater-ater anuswara /ny/ langsung bisa luluh karo purwakaning wanda. Mula

panulisane apa anane ora perlu mawa [ ].

Ater-ater Tembung Tembung


Panulise
Anuswara Lingga Andhahan

ny Sapu Nyapu

ny Cekel Nyekel

ny Sikat Nyikat
d. Ater-ater anuswara /ng/
Ater-ater anuswara /ng/ ana kang bisa luluh karo purwakaning wanda la nana
kang ora bisa luluh. Tatacara panulisan ater-ater anuswara /ng/ kang bisa luluh

kudu mawa tambahan [ ] ing sangarepe purwaning wanda.

Ater-ater Tembung Tembung


Panulise
Anuswara Lingga Andhahan

ng Goring Nggoreng

ng guyang Angguyang

ng Guyu Ngguyu

Dene tatacara panulisan ater-ater anuswara /ng/ kang luluh yaiku ditulis apa

anane tanpa nambahi [ ].

Ater-ater Tembung Tembung


Panulise
Anuswara Lingga Andhahan

ng Angkat Ngangkat

ng Antem Ngantem

ng Itung Ngitung

2. Tembung Andhahan Kang Mawa Wuwuhan Seselan


Seselan kuwi wuwuhan utawa imbuhan kang dununge ana ing sajerone tembung.
Wujude ana 5, yaiku: [-um-, -em-, -er-, -el-, lan –in-]. Tatacara panulisane padha karo
tulisan mawa aksara Latin.
Tembung Tembung
Seselan Panulise
Lingga Andhahan

-um- gantung Gumantung

-em- ambang kemambang


-er- kelip krelip

-el- jerit jlerit

-in- sawang sinawang

3. Tembung Andhahan Kang Mawa Wuwuhan Panambang


Panambang iku minangka wuwuhan kang manggon ing samburine tebung.
Wujude panambang yaiku: [-a, -ana, -na, -i, -ake, -an, -en, lan –ane]. Panulisane
panambang kanthi cara: sing gandheng karo wanda sigeg lan sing gandheng karo
wanda menga.
a. Panambang [-a]
Panambang [-a] yen ketemu karo wanda sigeg tatacara panulisane yaiku
kanthi cara wanda pungkasan ing tembung kuwi ditulis rangkep.
Tembung Tembung
Panambang Panulise
Lingga Andhahan

-a macul macula

-a mulih muliha

-a mabur mabura

-a nulung nulunga

-a inceng incenga

Panambang [-a] yen ketemu karo wanda menga tatacara panulisane yaiku kanthi
cara:
1) Menawa panambang [-a] ketemu karo wanda /e/ lan /i/ panulisane dadi
[… ]

2) Menawa panambang [-a] ketemu karo wanda /o/ lan /u/ panulisane dadi

[… ]
Tembung Tembung
Panambang Panulise
Lingga Andhahan

-a Mara maraa

-a kandha kandhaa

-a rene renea

-a gawe gawea

-a mepe mepea

-a mari maria

-a tangi tangia

-a rono ronoa

-a loro loroa

-a mlaku mlakua

-a turu turua

b. Panambang –ana
Panambang –ana yen ketemu karo wanda sigeg panulisane rangkep, siji ditulis
sigeg sing loro pasangan. Panambang –ana yen ketemu karo wanda menga
panulisane tanpa dirangkep.
Tuladha panambang –ana yen ketemu wanda sigeg.

Tembung Tembung
Panambang Panulise
Lingga Andhahan

-ana ucul uculana

-ana tambah tambahana

-ana bayar bayarana


-ana balang balangana

-ana usung usungan

Panambang –ana yen gandheng karo wanda menga wujude maleh dadi [nana].
Panambang –ana duwe pathokan liya anggone nulis:
1. Wanda pungkasan /u/ malih dadi /o/
2. Wanda pungkasan /i/ malih dadi /e/
Tuladha:
Tembung Tembung
Panambang Panulise
Lingga Andhahan

-ana gawa gawanana

-ana tali talenana

-ana sapu saponana

-ana pepe pepenana

c. Panambang –na
Panambang –na yen gandheng karo wanda sigeg panulise padha karo aksara
latine. Tuladhane panulisan panambang –na kang gandheng karo wanda sigeg
Tembung Tembung
Panambang Panulise
Lingga Andhahan

-na titip titipna

-na thuthuk thuthukna

-na bayar bayarna

-na balang balangna

Panambang –na yen gandheng karo wanda menga panulise kudu ana pitulungan
aksara [ka/ /].

Tuladha
Tembung Tembung
Panambang Panulise
Lingga Andhahan

-na gawa gawakna

-na sapu sapokna

-na dadi dadekna

d. Panambang –i
Panambang –i kang gandheng karo wanda sigeg, panulisane malih dadi sesigege
wanda. Panulisan panambang –i kang gandheg karo wanda sigeg panulisane
banjur dirangkep.
Tuladha
Tembung Tembung
Panambang Panulise
Lingga Andhahan

-i ucul uculi

-i tambah tambahi

-i bayar bayari

-i jupuk jupuki

-i usung usungi

Panambang –i kang gandheng karo wanda menga panulisane tetep dirangkep


kaya nalika ketemu karo wanda sigeg.
Tuladha:
Tembung Tembung
Panambang Panulise
Lingga Andhahan

-i gawa gawani

-i sapu saponi

-i ganti ganteni
-i tali taleni

-i satru nyatroni

e. Panambang –ake
Panambang –ake yen gandheng karo wanda sigeg panulisane kudu dirangkep.
Tembung Tembung
Panambang Panulise
Lingga Andhahan

-ake jupuk njupukake

-ake ngumbah ngumbahake

-ake bayar mbayarake

-ake kosong ngosongake

-ake tutup tutupake

Panambang –ake yen ketemu wanda menga panulisane kudu kapitulungan anane

aksara [ka/ /sigeg], mula panulisane kudu mawa pasangan [ha/ /].

Tembung Tembung
Panambang Panulise
Lingga Andhahan

-ake gawa gawakake

-ake turu turokake

-ake lunga lungakake

-ake tiba tibakake


f. Panambang –an
Panambang –an yen gandheng karo wanda sigeg panulisan kudu dirangkep.
Tembung Tembung
Panambang Panulise
Lingga Andhahan

-an jupuk jupukan

-an kumbah kumbahan

-an bayar bayaran

-an kosong kosongan

-an teles telesan

Panambang –an yen gandheng karo wanda menga panulisane jumbuh karo
panulisan Latine.
Tembung Tembung
Panambang Panulise
Lingga Andhahan

-an dhewe dhewean

-an turu turon

-an lali lalen

g. Panambang –en

Panambang –en yen gandheng karo wanda sigeg panulise aksara [ ] maleh dadi

sigege wanda. mula panulisane banjur kudu dirangkep.


Tembung Tembung
Panambang Panulise
Lingga Andhahan

-en jupuk jupuken

-en kumbah kumbahen

-en bayar bayaren


-en cokot cokoten

-en tutup tutupen

Panambang –en yen gandheng karo wanda menga panulisane malih dadi […nen].
Panulise jumbuh karo tulisan Latine.
Tembung Tembung
Panambang Panulise
Lingga Andhahan

-en gawa gawanen

-en guyu guyunen

-en lunga lunganen

h. Panambang –e
Panambang –e yen gandheng karo wanda sigeg malih dadi sigege wanda. Mula
panulisane kudu dirangkep.
Tembung Tembung
Panambang Panulise
Lingga Andhahan

-e krupuk krupuke

-e garis garise

-e rambut rambute

-e omah omahe

-e tutup tutupe

Panambang –e uga bisa gandheng karo wanda menga. Panulisane malih dadi [….
ne]. Cara panulisane jumbuh karo tulisan Latine.
Tembung Tembung
Panambang Panulise
Lingga Andhahan

-e gawa gawane
-e kuru kurune

-e lunga lungane

-e buku bukune

i. Panambang –ane
Panambang –ane gandheng karo wanda sigeg panulisane mali dadi sigege wanda.
Mula panulisane banjur kudu dirangkep.
Tembung Tembung
Panambang Panulise
Lingga Andhahan

-ane turun turunane

-ane kumbah dakkumbahane

-ane bayar dakbayarane

-ane gunting dakguntingane

-ane umur umurane

Panambang –ane uga bisa gandheng karo wanda menga. Cara panulisane malih
dadi [-nane]. Panulisane dijumbuhake karo aksara Latine.
Tembung Tembung
Panambang Panulise
Lingga Andhahan

-ane gawa dakgawanane

-ane tunggu daktunggonane

-ane graji dakgrajine

You might also like