Δεύτερη Γραπτή Εργασία ΕΠΟ 42

"Ειδικά Θέματα του Ευρωπαϊκού Πολιτισμού"

ΑΚΑΔΗΜΑΪΚΟ ΕΤΟΣ 2019-2020

Θέμα: «Ορθολογικότητα και ανάπτυξη του καπιταλισμού στον Βέμπερ. Από τον ιδεότυπο
του δυτικού καπιταλισμού στην κυριαρχία της εργαλειακής ορθολογικότητας»

Υλικό στο οποίο θα βασιστείτε πρωταρχικά για τις απαντήσεις σας:

- Μ. Βέμπερ, Η Προτεσταντική Ηθική και το Πνεύμα του Καπιταλισμού, Κεφάλαια 4 & 5.
- Σ. Κονιόρδος, Η Θέση του Βέμπερ για την Προτεσταντική Ηθική της Εργασίας (σελ. 65-113).
- A. Giddens, «Ο Μαρξ, Ο Βέμπερ και η Εξέλιξη του Καπιταλισμού» (σελ. 119-144) [άρθρο
στο βιβλίο του Σ. Κονιόρδου, Η Θέση του Βέμπερ για την Προτεσταντική Ηθική της
Εργασίας].

Πρόσθετη βιβλιογραφία:
- R. Collins «Η Τελευταία Θεωρία του Βέμπερ για τον Καπιταλισμό» (το κείμενο σας
αποστέλλεται ηλεκτρονικά μαζί με τη δεύτερη εργασία).
- Κεφάλαιο για τον Μ. Βέμπερ στο βιβλίο της Μ. Αντωνοπούλου, Οι κλασικοί της
κοινωνιολογίας: κοινωνική θεωρία και νεότερη κοινωνία (Αθήνα, 2003 - ηλεκτρονική
έκδοση). Το κεφάλαιο που σας αφορά εκτείνεται στις σελ. 274-387, ιδιαίτερο ενδιαφέρον
για την παρούσα εργασία έχουν οι σελίδες 343-387 (το βιβλίο σας έχει δοθεί μέσω
ανάρτησης της πρόσθετης βιβλιογραφίας που αφορούσε στην πρώτη εργασία).
- Κεφάλαιο 5. Ιδεοτυπική καταγραφή της κοινωνικής πραγματικότητας: 3. Ορθολογικά
κατασκευασμένη πραγματικότητα (σελ. 189-200) & Κεφάλαιο 6. Εκλογίκευση-
Ορθολογισμός (σελ. 291-341) στο βιβλίο του Π. Τερλεξή, Max Weber: Το ξεμάγεμα του
κόσμιου, τόμος 1, Αθήνα, Παπαζήσης, 1999 (το κείμενο σας αποστέλλεται ηλεκτρονικά
μαζί με τη δεύτερη εργασία).
- G. Ritzer, «Νεωτερικότητα και Ολοκαύτωμα» (σελ. 580-591), στο βιβλίο του G. Ritzer,
Σύγχρονη Κοινωνιολογική Θεωρία, Αθήνα, Κριτική (το κείμενο σας αποστέλλεται
ηλεκτρονικά μαζί με τη δεύτερη εργασία).

Μέγεθος εργασίας: Η εργασία σας θα πρέπει να είναι μεγέθους 2.300 λέξεων

(εξαιρουμένης της βιβλιογραφίας και συμπεριλαμβανομένων των σημειώσεων) (+/- 10%).

Χρονικό περιθώριο-καταληκτική ημερομηνία: Δευτέρα 13/01/2020

Διευκρινήσεις για τη συγγραφή της εργασίας

Η εργασία αφορά στην συζήτηση των απόψεων του Βέμπερ για την ορθολογικότητα και
στην ανάδειξη της σημασίας της για τη γέννηση και εξέλιξη του καπιταλισμού.
Βασικό κλείδι της εργασίας είναι η κατανόηση της έννοιας της ορθολογικότητας και των
εκδοχών της, καθώς επίσης του τρόπου με τον οποίο ο Βέμπερ συνδέει αυτή την έννοια με
τη γέννηση του καπιταλισμού. Ο τρόπος με τον οποίο ο Βέμπερ συγκροτεί την
ορθολογικότητα μας επιτρέπει να προσεγγίσουμε και τα ζητήματα που αναδεικνύονται ως
σημαντικά για την ανάδυση του καπιταλισμού πρωτίστως ως οικονομικό σύστημα που
όμως δεν μπορεί να αποχωριστεί από ένα συγκεκριμένο κοινωνικό σύστημα. Η εργασία
στοχεύει να δείξει με ποιό τρόπο ο καπιταλισμός ταυτίζεται με την κυριαρχία της
ορθολογικότητας, και παράλληλα να υπογραμμίσει τις επιπτώσεις της ορθολογικότητας

1
όταν αυτή επικρατήσει – σε έναν εξελιγμένο καπιταλισμό – σε όλες τις σφαίρες της
κοινωνίας.
Σχετικά με την ανάπτυξη του θέματος της εργασίας θα πρέπει πρώτα από όλα να ορίσετε
την ορθολογικότητα και τις διαφορετικές πτυχές της σύμφωνα με τον Βέμπερ και να δείξετε
πως αυτή συνδέεται με την γέννηση (και εξέλιξη) του καπιταλισμού. Σας προτείνουμε
αρκετό πρόσθετο βιβλιογραφικό υλικό το οποίο θα σας επιτρέψει να διερευνήσετε τις
διαφορετικές όψεις της ορθολογικότητας και του τρόπου με τον οποίο αυτή οδηγεί στην (ή
συνδέεται με την) ανάπτυξη του καπιταλισμού ως κυρίαρχο οικονομικό και κοινωνικό
σύστημα. Ιδιαίτερα τα κείμενα των Giddens και Collins θα σας δείξουν με ποιό τρόπο οι
απόψεις του Βέμπερ εντάσσονται στον ευρύτερο κόσμο ιδεών και επιχειρημάτων.
Τα κείμενα των Αντωνοπούλου και Τερλεξή θα σας επιτρέψουν να προσεγγίσετε και να
αποκωδικοποιήσετε τις διαστάσεις της ορθολογικότητας – παρότι δεν χρησιμοποιούν όλοι
οι συγγραφείς ακριβώς τον ίδιο όρο γι αυτήν – καθώς επίσης να προβληματιστείτε σχετικά
με το πως η ορθολογικότητα συνδέεται με το δυτικό καπιταλισμό. Βέβαια κάθε
συγγραφέας αναφέρεται από διαφορετική οπτική γωνία στις λειτουργίες της
ορθολογικότητας. Εσείς καλείστε να συνοψίσετε και να συνδυάσετε τα βασικά
επιχειρήματα σχετικά με την ορθολογικότητα και να μην “χαθείτε” στην αέναη
επιχειρηματολογία των κειμένων.
Στο τελικό μέρος της εργασίας, πριν από τα συμπεράσματα καλείστε να σχολιάσετε τις
επιπτώσεις της ορθολογικότητας, και ειδικότερα όσον αφορά την εργαλειακότητά της, όταν
αυτή επικρατεί πλήρως σε όλες τις σφαίρες της κοινωνίας. Γι’ αυτό το τμήμα της εργασίας
είναι ιδιαίτερα χρήσιμο το απόσπασμα από το βιβλίο του Ritzer.
Στην παρούσα εργασία θα πρέπει να δομήσετε τα επιχειρήματά σας πάνω στην σκέψη του
Βέμπερ με την αρωγή του υλικού των (λοιπών) συγγραφέων που επιχειρούν να
αποκωδικοποιήσουν την σκέψη του. Δεν είναι ανάγκη να συνταχθείτε πλήρως με την
άποψη των συγγραφέων που μιλούν για τον Βέμπερ, αλλά είναι αναγκαίο να
προβληματιστείτε για την συγκρότηση του καπιταλισμού με βάση το σκεπτικό του Βέμπερ.
Καλείστε να συνθέσετε μια ερμηνεία από τα λεγόμενα του Βέμπερ και με όχημα τα κείμενα
αυτών που μας μεταφέρουν / ερμηνεύουν τα λεγόμενά του. Η σύνθεση είναι δική σας
δουλειά.
Το συμπέρασμα είναι το τελευταίο και σημαντικότερο τμήμα της εργασίας σας, γι αυτό και
θα πρέπει να το χειριστείτε αναλόγως. Δηλαδή να διατυπώσετε το συμπέρασμα με βάση
αυτό που εσείς καταλάβατε και καταλήξατε. Η συγγραφή του συμπεράσματος συχνά
προϋποθέτει και μια σύντομη σύνοψη κάποιων βασικών επιχειρημάτων. Στην βάση αυτών
των τελευταίων, το συμπέρασμα είναι ο χώρος που εσείς θα διατυπώσετε την (σαφώς
δικαιολογημένη) άποψή σας. Η άποψή σας αφορά την δική σας προσπάθεια ερμηνείας του
σκεπτικού του Βέμπερ για την ορθολογικότητα και τον (πρώιμο και όψιμο) καπιταλισμό.

Χρονικό περιθώριο της δεύτερης εργασίας:

Η δεύτερη γραπτή εργασία θα πρέπει να παραδοθεί μέχρι την Δευτέρα 13/01/2020.
Μην ξεχνάτε ότι θα πρέπει να παραδώσετε την εργασία σας ανεβάζοντας/ καταχωρώντας
το ηλεκτρονικό αρχείο της στην εκπαιδευτική πλατφόρμα του ΕΑΠ που αφορά την
παρούσα θεματική ενότητα, μέχρι την παραπάνω προθεσμία. Θα πρέπει να φροντίσετε να
αναρτήσετε την εργασία σας έγκαιρα (προτιμώμενα είναι τα αρχεία .doc), αρκετά νωρίτερα
από την εκπνοή της προσθεσμίας που σας έχει δοθεί, καθώς υπάρχει ο κίνδυνος
υπερφόρτωσης της πλατφόρμας και ενδέχεται να καθυστερήσετε να την αναρτήσετε και να
μην μπορείτε πλέον να ολοκληρώσετε την διαδικασία της ανάρτησης. Αποτέλεσμα της μη-
έγκαιρης ανάρτησης της εργασίας σας είναι η επιβάρυνση όσων εμπλέκονται στη
διαχείριση της εκπαιδευτικής πλατφόρμας προκειμένου να ανοίξει για να καταχωρηθεί η

2
εργασία σας. Με την ευκαιρία είναι σημαντικό να κατανοήσετε ότι οι παρατάσεις δίδονται
σε εξαιρετικές περιστάσεις και δεν δικαιολογούνται ικανοποιητικά ως αποτέλεσμα
ελλιπούς προγραμματισμού του χρόνου σας.

Εισαγωγή και Συμπέρασμα στην εργασία:

Η εργασία σας θα πρέπει να διαθέτει μία ρητή «εισαγωγή», στην οποία θα σκιαγραφήσετε
τι θα ακολουθήσει ως απάντηση, όπως και ένα «συμπέρασμα», στο οποίο θα καταλήγετε
απαντώντας στο διατυπωμένο ερώτημα ή ζήτημα. Υπογραμμίζεται πως δεν ενδιαφέρει να
έχετε έναν «πρόλογο» ή «επίλογο», καθώς αυτά αποτελούν μέρη μίας εργασίας (συνήθως
ενός τόμου) τα οποία έχουν διαφορετική χρησιμότητα και δεν έχουν θέση στην απάντηση
που θα πρέπει να δημιουργήσετε (ούτε γενικότερα, στις δικές μας εργασίες). Υπενθυμίζεται
ότι το συμπέρασμα και την εισαγωγή τα γράφουμε αφού έχουμε ολοκληρώσει το βασικό
σώμα της εργασίας!

Χρήση συχνών αναφορών και αξιοποίηση της προτεινόμενης βιβλιογραφίας:

Ιδιαίτερη προσοχή χρειάζεται στην αξιοποίηση της προτεινόμενης βιβλιογραφίας για την
οποία θα πρέπει να υπάρχουν στην εργασία σας συχνές αναφορές. Οι συχνές αναφορές
καταδεικνύουν από τη μια πλευρά την αποδελτίωση και οργάνωση του υλικού που σας
δόθηκε, ενώ από την άλλη πλευρά αποδεικνύετε την ικανότητά σας στην σύνθεση του
διαθέσιμου υλικού και στην ταξινόμηση των επιχειρημάτων.

Καταληκτικές Ημερομηνίες των Εργασιών – ΕΠΟ 42

Οι τρεις γραπτές εργασίες θα πρέπει να αναρτηθούν στην πλατφόρμα κατά τις ακόλουθες
ημερομηνίες:

α/α Εργασίας Εβδομάδα Καταληκτική Ημερομηνία

2η Εργασία: 15η εβδομάδα – Δευτέρα, 13/01/2020

3η Εργασία: 22η εβδομάδα – Δευτέρα, 02/03/2020
4η Εργασία: 31η εβδομάδα – Δευτέρα, 04/05/2020