KULTURA NG PERSIA (IRAN)

Ang kultura ng bansang Persia na ngayo'y tinatawag na Iran ay isa sa pinakaluma at pinakatanyag na bansa na may
maraming kilalang kultura pagdating sa Gitnang Silangan o Middle East. Ito ang may pinakamayamang pamana ng sining
sa kasaysayan ng mundo at sumasaklaw ng maraming mga disiplina kabilang na ang arkitektura, pagpipinta, habi,
kaligrapiya at iba pang kontemporaryong sining. Narito ang mga ilan:

Sining
Simpleng pamumuhay ng mga taga-Persia at sinauna o lumang gusali ang makikita dito ngunit ito'y isa sa
pinakasikat na obra ni Abbas Rostamian sa larangan ng sining na umani ng maraming papuri at naging daan
upang mas makilala pa si Master Abbas. Karaniwang naka base ang kanyang mga obra sa kultura ng kanyang
pinagmulang bansa, ang Persia, katulad ng mga sinaunang gusali at imprastuktura.

Relihiyon
Zoroastrianismo ang relihiyon sa bansang Persia, ito'y batay sa mga katarungan ng propetang si Zoroaster. ito ay itinatag
noong mga panahong bago ang ika-6 siglo BCE sa silangang bahagi ng Persia. Sinasabi sa relihiyong ito na ang kabutihan at
kasamaan ay may dalawang mga natatanging pinagmumulan na ang masama ay sumusubok na wasakin ang nikiha ni
Mazda (asha) at ang mabuti ay sumusubok na panatilihin ito. Sapagkat ito ay kalaunang itinuring na mababa ng relihiyong
Islam mula pa sa ikapitong siglo CE.

Karpet

Ito'y naging bahagi na ng kultura ng Persia. Ang mga taga-Persia ay isa sa mga taong unang
naghabi ng mga karpet sa kasaysayan. Nagsimula ito bilang pangunahing pangangailangan ng
mga taong tinatawag na 'nomads'. Nagsilbi itong panlatag upang ang taong gumagamit nito ay
hindi malamigan sapagkat ito'y nakalatag sa sahig. Subalit sa paglipas ng panahon, ang
kagandahan ng mga karpet na ito ay naging kilala at kalaunang naging pangdisenyo. Ito'y
medyo may kamahalan sa ngayon ngunit patuloy pa rin ang paghahabi at pagbebenta ng mga
ito.

Pagkain
Ang mga pagkain dito ay isa sa mga sinaunang pagkain sa
buong mundo. Ang tinapay na isa sa pinakaimportanteng
pagkain dito sa Persia sapagkat marami kang mapagpipilian
mula sa iba't ibang uri ng tinapay. Ito'y niluluto sa mga
malalaking 'clay ovens o tuners'. Kasama pa dito ang iba't
ibang 'dairy products' na kadalasang ginagawang sabaw ng
mga taga dito.

Koo-koo Sabzi, Iranian Ash at Fesenjan Stew

Itong tatlong ito ay ang iba sa malusog at masustansyang pagkain ng Iran na kinakain nila.
Mga Desert sa Iran . Malakin tiyaga ang nagawa habang gumagawa ng matatamis na pagkain sa Iran.Lahat ng probinsya sa
Iran ay may sariling tradisyon at pambungad upang paramihin ang mga exotic desert at prutas tulad ng date fruit at mga
mani ay mag karaniwang kasang kapan na ginagamit nila.Gayunpaman, ang mga taga Iran ay panglahatan kinakain lamang
ay mga matatamis na pagkain lamang.
TRADISYON
Mga Kababaihan
Simula ng rebolusyon noong 1979, ang mga kababaihan ay mayroon na ng mga oportunidad sa iba't ibang larangan.
Naging malaking bahagi ng rebolusyong ito ang partisipasyon ng mga kababaihan sa mga demonstrasyon upang tuluyang
iwaksi ang monarkiya. At dahil dito, nagkaroon ng tiwala sa sarili ang mga kababaihan at nagbigay ng oportunidad upang
makapag-aral pa ng mas mataas na antas sa larangan ng edukasyon. Kaya naman, dahil dito nagsimula na rin silang iluklok
sa iba't-ibang posisyon sa kanilang gobyerno.

Pamilya
Sa Iran, ang mga bagay sa pamilya ay napakahalaga, habang sineseryoso nila ang kanilang mga responsibilidad sa kanilang
pamilya. Dapat protektahan at alagaan ang mga kababaihan at hindi nararapat magtanong tungkol sa asawa ng isang Iran
o ibang babaeng kamag-anak. Ang kanilang katapatan sa pamilya ay bago ang lahat.

Ang mga karaniwang ritwal sa kasal ay nangyayari sa dalawang yugto. Ang unang yugto, si Aghd, ay kumakatawan sa ligal
na aspeto ng pag-aasawa sa Iran, kung saan nilagdaan ng nobya at kasintahan ang isang kontrata sa kasal, karaniwang
nasa bahay ng nobya. Ang ikalawang yugto, Jashn-e Aroosi, ay ang pagdiriwang ng kasal, kung saan gaganapin ang mga
pista at pagdiriwang.

Seremonya ng Kasal
Mayroong dalawang yugto ang tipikal na kasal sa bansang Persia. Ang unang yugto ay ang "Aghd" kung saan and dalawang
bagong kasal kasama ang kanilang mga magulang ay pipirma ng 'marriage contract' ngunit ito'y ginaganap sa bahay ng
babaeng asawa. Pagkatapos nito ay ang iklawang yugto naman na kilala bilang "Jashn-e Aroosi". Dito naman magaganap
ang pagtanggap sa kasal o wedding reception kung saan ito'y nagtatapos mula sa ikatlo hanggang pitong araw ng
reception.

Pang-araw-araw na buhay at kaugalian sa Iran

Ang salaysay ng pagkamartir ay isang mahalagang sangkap ng kultura ng Shīʿite, na maaaring masubaybayan sa masaker
sa 680 ng ikatlong imam, al-Ḥusayn ibn ʿAlī, kasama ang kanyang malapit na pamilya at mga tagasunod sa Labanan ng
Karbalāʾ ng mga tropa ng Ummayad caliph, Yazīd, sa panahon ng bigo na pagtatangka ni al-Ḥusayn na ibalik ang linya ng
kanyang pamilya sa kapangyarihang pampulitika. Bilang isang minorya sa pamayanang Islam, ang mga Shīʿites ay humarap
sa maraming pag-uusig at, ayon sa doktrinang Shīʿite, ay naghandog ng maraming martir sa mga siglo dahil sa kanilang
paniniwala sa kanan ng linya ng ʿAlī sa pampulitikang pamamahala at pamumuno sa relihiyon. Bawat taon sa anibersaryo
ng masaker, ginugunita ng mga Shīʿites ang trahedya ng Karbalāʾ sa panahon ng pagdiriwang ng ʿĀshūrāʾ sa pamamagitan
ng taʿziyyah (pag-play ng pagnanasa) at sa pamamagitan ng mga ritwal ng pag-flag ng sarili na may mga kamay na hubad
at, kung minsan, may mga kadena at blades. Ang mga gawaing ito ng pagdadalamhati ay nagpapatuloy sa buong taon sa
pagsasagawa ng raw khah khānī, isang ritwal ng pagdadalamhati kung saan ang isang mananalaysay, ang rawẕah khān, ay
nag-uudyok sa pagpupulong — na madalas na nagtitipon sa isang espesyal na lugar ng pagdadalamhati na tinatawag na
ḥosayniyyeh — sa luha ng tales ng pagkamatay ni al-Ḥusayn.

Ang paggunita ng Karbalāʾ ay napuno ang lahat ng kulturang Persian at nakahanap ng ekspresyon sa tula, musika, at ang
solemne na pananaw ng Shīʿite sa mundo. Walang seremonya sa relihiyon na kumpleto nang walang sanggunian sa
Karbalāʾ, at walang buwan na dumaan nang walang kahit isang araw na pagdadalamhati. Wala sa mga pagsisikap ng
monarkiya, tulad ng taunang pagdiriwang ng sining at paghihikayat ng mga musikero at katutubong likha, ang
nagtagumpay sa pagbabago ng pangunahing ugali na ito; ang mga pampublikong pagpapakita ng pagtawa at kagalakan ay
mananatiling hindi kanais-nais, kahit na makasalanan, sa ilang mga lupon.
Ipinagdiriwang ng mga Iranians ang maraming maligaya na okasyon. Bilang karagdagan sa dalawang ʿīds (Arabo: "pista
opisyal") - isinagawa ng mga Sunnites at Shīʿites na magkatulad-ang pinakamahalagang pista opisyal ay Mairūz, ang
Bagong Taon ng Persia, at ang kaarawan ng ika-12 pari, na ang ikalawang pagdating ng mga Shīʿites ay inaasahan sa
katapusan ng mga araw. Nagsisimula ang pagdiriwang ng Narūz sa huling Miyerkules ng lumang taon, sinusundan ng isang
linggong bakasyon, at nagpapatuloy hanggang sa ika-13 araw ng bagong taon, na isang araw para sa pag-piknik sa
kanayunan. Sa ika-12 taong kaarawan ng imam, ang mga lungsod ay lumiliyab gamit ang mga ilaw, at ang mga bazaar ay
pinalamutian at may mga mamimili.

EDUKASYON
Ang edukasyon sa Iran ay nakatuon at nahahati sa edukasyon ng K-12 kasama ang mas mataas na edukasyon. Ang
elementarya at sekondaryang edukasyon ay pinangangasiwaan ng Ministri ng Edukasyon at ang mas mataas na edukasyon
ay nasa ilalim ng pangangasiwa ng Ministri ng Agham, pananaliksik at Teknolohiya at Ministri ng Kalusugan at Edukasyon
Medikal (larangan ng medikal). Hanggang Setyembre 2015, 93% ng populasyon ng may sapat na gulang na Iran ay
marunong magbasa. [2] Noong 2008, 85% ng populasyon ng may sapat na gulang na Iran ay marunong magbasa, higit sa
unahan sa average na rehiyonal na 62%. Ang rate na ito ay tumataas sa 97% sa mga kabataan (na nasa edad 15 hanggang
24) nang walang anumang pagkakaiba sa kasarian. [1] Sa pamamagitan ng 2007, ang Iran ay may isang mag-aaral na ratio
ng populasyon ng populasyon ng 10.2%, na nakatayo sa mga bansa na may pinakamataas na ratio sa mundo. [3]

Ang paaralan sa elementarya (Dabestân ay nagsisimula sa edad na 6 sa loob ng 6 na taon. Ang gitnang paaralan, na kilala
rin bilang Unang 3 taon ng Dabirestân ay mula sa ikapitong hanggang ika-siyam na baitang. Mataas na paaralan, kung
saan ang huling tatlong taon ay hindi ipinag-uutos, ay nahahati sa pagitan ng teoretikal, bokasyonal / teknikal at manu-
manong, ang bawat programa na may sariling mga espesyalista at sa pagtatapos nito, ang mga mag-aaral ay binigyan ng
diploma ng Mataas na paaralan. [4] Ang kahilingan upang makapasok sa mas mataas na edukasyon ay ang pagkakaroon ng
isang diploma sa Mataas na paaralan, at sa wakas ay ipasa ang eksaminasyon ng pasukan sa unibersidad, ang Iranian
University Entrance Exam, na kung saan ay katumbas ng pagsusulit sa baccalauréat ng Pransya.

Ang mga unibersidad, instituto ng teknolohiya, mga medikal na paaralan at mga kolehiyo ng komunidad, ay nagbibigay ng
mas mataas na edukasyon. Ang mas mataas na edukasyon ay ipinagpapahintulot ng iba't ibang antas ng diploma: Fogh-e-
Diplom o Kārdāni pagkatapos ng 2 taon ng mas mataas na edukasyon, si Kārshenāsi (kilala rin sa ilalim ng pangalang
"lisensya") ay inihatid pagkatapos ng 4 na taon ng mas mataas na edukasyon (degree ng Bachelor). Si Kārshenāsi-ye
Arshad ay naihatid pagkatapos ng 2 higit pang mga taon ng pag-aaral (Master's degree). Pagkatapos nito, pinapayagan ng
isa pang pagsusulit ang kandidato na magpatuloy sa isang programa ng doctor

WIKA
Ang Persa ay isang wikang Indo-Yuropeo. Opisyal itong wika sa Iran, Afganistan sa pangalang Dari,
at Tayikistan sa ngalang Tayiko . Nagtataglay ang wikang ito ng maraming salita galing sa Pranses at Arabo.
Ginagamit ng Persa ang sulat Arabo, maliban sa Tayikistan kung saan ang alpabetong Siriliko ang kasalukuyang
ginagamit.[1]

Ang Persa ay ang unang wika sa silibisasyong Islamiko na lumaban sa monopolyo ng wikang Arabe sa
pagsusulat, at itinatag bilang tradisyon sa mga silangang korte ang pagsulat ng tula sa Persa. Ilan sa mga sikat na
panitikan sa Persa ay ang Shahnameh ni Ferdowsi, ang mga gawa ni Rumi, at iba pa.
PANITIKAN
Ang panitkan ng Persia ay isa sa mga pinakamatandang literatura ng mundo. Ito'y umaabot ng dalawang libo't
kalahating taon, ngunit ang karamihan sa mga nagmula sa pre-islamic na mga akda ay nawala. Kaya karamihan sa mga
ito ay nagmula sa Greater Iran hanggang sa ngayon ang Iran, Iraq and Turkey, mga rehiyon ng Central at Timog ng Asya
ay gumagamit ng lingwahe ng mga Persian. Katulad na si Rumi, isa sa mga minamahal na makatang manunulat.
Pinanganak sa Balkh, na ngayon ay nasa Afghanistan. Kayang magsulat ng persyanong sulat, at namuhay sa Konya at
sumunod sa kapitolyo ng Seljuks sa Anatolia.

Ang isa sa mga gawa ng persia ay ang One thousand and One nights. Ito ay isang medieval na kwentong katutubo na
umiikot kay Scheherazade . Siya ay isang reynang sassanid na dapat ay may kaugnayan sa isang serye ng mga kuwento sa
kanyang mapaghangad ng masamang asawa,na si King Shahryar. Upang mapatagal ang kanyang pagbitay. Ang istorya ay
pinapaulit ng halos isang taon at isang gabi. At tuwing gabi ay nilalagyan niya ng kaba ang dulo ng istorya upang siya ay
bigyan pa ng pagkakataon na mabuhay pa hanggang kinabukasan lang.

Ang literatura ng Persia ay naging kilala sa kanluran bago ang siglo ng 18-19. Naging mas kilala ito ng itoy nag publish na
iba't ibang pagsasalin na ginawa ng mga persian medieval persian poets. At napukaw nito ang mga gawa ng mga poet at
writers ng kanluranin.

Sa ika-19 siglo, Ang mga persian ay nakaranas ng pagbabago at nagpasok ng isang bagong panahon. Ang simula ng
pagbabagong ito ay exemplified sa pamamagitan ng isang insidente sa kalagitnaan ng ika-19 siglo sa hukuman ng
Nasereddin Shah,

Ang ilan sa mga tanyag na kasabihan ng mga persyano ay ang "He that nothing questions, nothing learns." at ang "Seek
the knowledge from the cradle to the grave."