Handout sa Araling Panlipunan 9

Ikatlong Markahan

PRODUKSYON

 Ito ang pamamaraan ng paglikha ng kalakal o serbisyo na tumutugon sa mga pangangailangan at kagustuhan ng
tao.
 Proseso kung saan pinagsasama-sama ang mga salik ng produksyon (input) upang makabuo ng isang produkto
(output).

I. Salik ng Produksyon - tumutukoy sa mga sangkap sa paggawa ng isang kalakal.

A. Lupa (Land) - Lahat ng bagay na may pakinabang sa tao na nagmula sa kalikasan. Ito rin ang pinakagamit sa lahat
ng uri ng pinagkukunang-yaman.
Katangian ng Lupa:
- Limitado
- Hindi nagbabago o fixed
- Halaga ay tumataas (appreciate)
- Halaga ay bumaba (depreciate)
- Pinagmumulan ng hilaw na materyales
Suliranin:
- pagmamay-ari ng lupang sakahan
- nababawasan ang lupang sakahan
- pagkawala ng kagubatan
- polusyon
- kalamidad
B. Lakas paggawa (Labor) - gumagamit at nagpapaunlad ng pinagkukunang yaman upang magkaroon ng
kapakinabangan.
C. Kapital (Capital)
1. Physical Capital – mga bagay na gawa ng tao na ginagamit sa paglikha ng mga kalakal at paglilingkod.
a. Fixed Capital - kapital na hindi mabilis magpalit ng anyo at matagal ang gamit (gusali, makinarya, sasakyan)
i. Istruktura
ii. Kagamitan
iii. Imbentaryo ng input at output
b. Circulating Capital - kapital na mabilis magpalit ng anyo at maubos (langis, kuryente, asukal)
c. Social Overhead Capital - istruktura at kagamitan na direktang nakapagpapabuti sa mamamayan.
- basic facilities and services – mainly owned by the government
- economic overhead facilities at economic infrastructure
2. Human Capital
3. Financial Capital
Suliranin ng Kapital:
- polusyong dulot nito
- kakulangan sa kakayahang gumawa ng sariling pisikal na kapital (kagamitan o teknolohiya)
- kakulangan sa namumuhunan
D. Entreprenyur - mga taong namamahala sa iba pang salik ng produksyon (lupa, paggawa at kapital) upang
makalikha ng kalakal o serbisyo. Tinatawag din sila bilang mga negosyante. Nagbibigay ng trabaho, kasanayan,
bagong produkto at makabagong teknolohiya
Suliranin:
- kakayahang maging innovator at risk-taker
- kakulangan sa kapital o puhunan
- kakulangan ng kaalaman at edukasyon

AP 9 |Produksyon| p.1
Uri ng Negosyo
MICRO AT SMALL-SCALE MEDIUM SCALE LARGE SCALE
• produktong yari ng mga kamay • furniture, alahas, damit at iba • kotse, gamot, bakal, langis (industrial
(handicraft) pang consumer goods at consumer goods)
• simpleng kagamitan sa paggawa • malaki ang puhunan ngunit hindi • madalas pautangin ng mga bangko
ng produkto hihigit sa 1 milyong piso • malaking puhunan
• hindi hihigit sa 100 na • 100-200 manggagawa • maraming manggagawa
manggagawa • gumagamit ng makina sa paglikha • kailangan ng bansa para sa suplay ng
• nakatatanggap ng insentibo mula produkto at pagbibigay ng trabaho
sa pamahalaan sa mga manggagawa

Mga Antas ng Produksyon

Ang produksyon ng kahit na anong kalakal ay dumadaan sa mga sumusunod na antas:
 Primary stage – pagkalap ng mga hilaw na sangkap (raw materials)
 Secondary Stage – pagproproseso ng hilaw na sangkap (refining process)
 Final Stage – pagsasaayos ng mga tapos na produkto (packaging, labeling and distribution) para
mapakinabanganan ng tao.

Inputs of Production
 Variable Input - mga bagay o salik ng produksyon na madaling mabago
 Fixed Input – salik ng produksiyon na hindi nagbabago sa maikling panahon o short run.

Panahon ng Pagpapasya Para Sa Kalakalan

 Short Run - panahon kung saan ang ang dami ng fixed input ay HINDI madaragdagan ngunit ang variable input
ay nadaragdagan
 Long Run – tumutukoy sa sapat na panahon na ang lahat ng input (fixed at variable) ay maaaring madagdagan

Production Function
 Nagpapakita ng dami ng produktong malilikha ng kombinasyon ng mga salik ng produksiyon
 Pinakamagandang kombinasyon ng mga salik ng produksiyon na magbubunga ng pinakamataas na produksyon

 Total Product (TP) – dami ng kabuaang produktong nagagawa sa bawat kombinasyon ng mga salik (input) ng
produksyon
 Average Product (AP) – dami ng output para sa bawat yunit ng variable input
𝑇𝑃
 AP = 𝑉𝐼
 Marginal Product (MP) – karagdagang produktong kayang malikha sa BAWAT karagdagang salik (input)

 nagpapakita kung ilang variable input ang makapagbibigay ng pinakamataas na lebel ng

produksyon, pag bumaba o negatibo ang MP, ang dami ng input ay hindi na nakakatulong sa
pagpapataas ng produksyon
𝑇𝑃 − 𝑇𝑃
 MP = 𝑉𝐼2 − 𝑉𝐼 1
2 1

LAW OF DIMINISHING MARGINAL RETURNS

 ceteris paribus, habang nagdaragdag ng isang yunit ng ISANG input samantalang ang ibang input ay HINDI
nagbabago, ang karagdagang output ay bumaba;
 Umiiral lamang sa short run

AP 9 |Produksyon| p.2
Production Function Table:
I. Produksyon ng Palay
Fixed Input (FI) Variable Input (VI) Total Product Average Product Marginal Product
(hektarya ng lupa) (bilang ng manggawa) (TP) (AP) (MP)
5 0 0 -- --
5 1 10 10 10
5 2 28 18
5 3 54 18
5 4 76 22
5 5 90 18
5 6 96 16
5 7 96 0
5 8 92 11.5 -4

LAWS OF RETURNS TO SCALE:

 Dami ng output kung daragdagan ang lahat ng salik ng produksyon at hindi ang iisang salik lamang
 Umiiral lamang sa long run
𝑖𝑛𝑝𝑢𝑡2 − 𝑖𝑛𝑝𝑢𝑡1
 %change in input = 𝑖𝑛𝑝𝑢𝑡1
x 100
𝑜𝑢𝑡𝑝𝑢𝑡2 −𝑜𝑢𝑡𝑝𝑢𝑡1
 %change in output = 𝑜𝑢𝑡𝑝𝑢𝑡1
x 100

A. constant returns to scale – ang dami ng karagdagan sa lahat ng input ng produksiyon ay inaasahang
magbubunga ng parehong dami ng produkto o output
Constant Returns To Scale
Labor Capital Output
No. of Units 100 150 2000
200 300 4000
PERCENTAGE INCREASE 100% increase in labor 100% increase in capital 100% increase in output

B. increasing returns to scale –ang dami ng karagdagan sa lahat ng input ng produksiyon ay maaaring magbunga ng
higit pa sa inaasahang dami ng output
Increasing Returns To Scale:
Labor Capital Output
No. of Units 100 150 2000
200 300 5000
PERCENTAGE INCREASE 100% increase in labor 100% increase in capital 150% increase in output

C. decreasing returns to scale –ang dami ng karagdagan sa lahat ng input ng produksiyon ay magkakaroon ng
negatibong epekto sa dami ng output
Decreasing Returns To Scale
Labor Capital Output
No. of Units 100 150 2000
200 300 3000
PERCENTAGE INCREASE 100% increase in labor 100% increase in capital 50% increase in output

AP 9 |Produksyon| p.3
II. Laws of Returns To Scale
Units of Labor Units of % increase in labor Total Product % increase in Returns to
Capital and capital (TP) TP scale
150 20 --- 3000 --- ---
300 40 7500
450 60 12,000
600 80 16,000
750 100 18,000

Word Problem: Laws of Returns to Scale:

1. Ang isang pagawaan na may 30 manggagawa at may 60 yunit ng pisikal na kapital. Nagpasya ang may-ari na gawin
40 ang mga manggagawa at 80 yunit ang kanilang pisikal na kapital. Mula sa dating 180 yunit ng produkto ay tumaas
ang produksyon nito sa 280 yunit ng produkto. Anong uri ng returns to scale ang naganap sa kanyang produksyon?

2. Ang isang pagawaan ay nakalilikha ng 560 yunit ng produkto mula sa 70 na manggagawa at 140 na pisikal na
kapital. Nais ng may-ari na dagdagan ang kanilang produksyon sa pamamagitan ng pagdaragdag ng 10 manggagawa
at 20 pisikal na kapital. Mula sa karagadagan inputs ay naging 620 yunit ang kanilang produksyon. Anong uri ng
returns to scale ang naganap?

Halaga ng Produksyon
 Total Fixed Cost (TFC) – mga gastusin na hindi nagbabago kahit tumataas o walang paggalaw sa produksyon (hal.
fire insurance, interest ng utang, upa sa gusali)
 TFC = TC – TVC
 Total Variable Cost (TVC) – mga gastusin na nagbabago habang tumataas ang produksyon (hal. kuryente, pambili
ng hilaw na nagkap, pasahod sa mga manggagawa).
 TVC = TC – TFC
 Total Cost (TC) – kabuuang gastusin ng produksyon. Ito ang nagiging batayan ng presyo ng kalakal.
 TC = TFC + TVC
 Marginal Cost (MC) - karagdagang gastos ng produksyon sa paglikha ng dagdag na yunit ng produkto o serbisyo.
𝑇𝐶 – 𝑇𝐶
 MC = 𝑇𝑃 2 – 𝑇𝑃 1
2 1
 AVERAGE FIXED COST (AFC) - gastusin sa bawat produkto na nakabatay sa Fixed Cost.
𝑇𝐹𝐶
 AFC =
𝑇𝑃
 AVERAGE VARIABLE COST (AVC) - gastusin ng bawat produkto na nakadepende sa Variable Cost.
𝑇𝑉𝐶
 AVC =
𝑇𝑃
 AVERAGE TOTAL COST (ATC) - paghahati ng kabuuang gastusin sa bawat produkto
𝑇𝐶
 ATC = 𝑇𝑃
 ATC = AFC + AVC
III. Gastusin sa Produksyon ng Tinapay
Total Total Fixed Total Total Marginal Average Average Average
Product Cost Variable Cost Cost Cost Fixed Cost Variable Cost Total Cost
(TP) (TFC) (TVC) (TC) (MC) (AFC) (AVC) (ATC)
0 50 0 50 0 0 0 0
1 50 80 80 50 80 130
2 50 160
3 50 150 40
4 50 260
5 50 290 80
AP 9 |Produksyon| p.4
 IV. Gastusin sa Produksyon ng Sapatos
Total Total Fixed Total Total Marginal Average Average Average
Product Cost Variable Cost Cost Cost Fixed Cost Variable Cost Total Cost
(TP) (TFC) (TVC) (TC) (MC) (AFC) (AVC) (ATC)
0 40 0 40 0 0 0 -
1 40 60 40 60
2 40 31 11 20 15.5
3 40 83 12 14.33 27.66
4 40 98 10 24.50
5 40 76 18 15.20 23.20
6 40 136 20 6.67 16

COST OF PRODUCTION TABLE with profit maximization

 profit maximization – sitwasyon na ang presyo ng kalakal ay katumbas ng marginal cost at marginal revenue
 profit = total revenue (TR) – total cost (TC)
 total revenue (TR) – kabuuang kita ng kompanya sa pagbenta ng produkto sa nakatakdang presyo (fixed price)
 TR = TP x P (presyo ng isang yunit)
 marginal revenue (MR) – karagdagang benta o kita dulot ng paggawa ng karagdagang yunit ng produkto
 MR = ∆TR

V. Cost of Production Table ng Isang Café

Dami ng Fixed Variable Total Cost Marginal Total Tubo Marginal
Produkto Cost Cost (TC) Cost (MC) Revenue Revenue
(TP) (FC) (VC) (TR) (MR)
0 4 4 -- -- -- --
1 4 9 13 10
2 4 22
3 4 26 30 8
4 4 34 2
5 4 47
6 4 53 3
7 4 71 14 70

VI. Cost of Production Table ng Pagawaan Tsokolate

Dami ng Fixed Variable Total Cost Marginal Total Tubo Marginal
Produkto Cost Cost (TC) Cost (MC) Revenue Revenue
(TP) (FC) (VC) (TR) (MR)
0 9 -- 9 0
1 9 1 1
2 9 12 2
3 9 15
4 9 10
5 9 24
6 9 30 6
7 9 36

AP 9 |Produksyon| p.5
 break-even point – sitwasyon kung saan ang kita ng kompanya ay sapat lamang upang igugol sa
kabuuang gastos (total cost)
 TC = TR
 shutdown point – sitwasyon kung saan ang kita ng kompanya ay kulang pa upang matustusan ang mga
pirmihang gastos (fixed cost)
 TR = VC

AP 9 |Produksyon| p.6