Professional Documents
Culture Documents
ΘΡΕΨΗ - ΦΥΤΏΝ - ΛΙΠΑΝΣΗ - 5.1.17 PDF
ΘΡΕΨΗ - ΦΥΤΏΝ - ΛΙΠΑΝΣΗ - 5.1.17 PDF
Συμπληρωματικές σημειώσεις
ΘΡΕΨΗ ΦΥΤΩΝ
& ΛΙΠΑΝΣΗ ΚΑΛΛΙΕΡΓΕΙΩΝ
Δρ Χρήστου Α. Μακρίδη
Καθηγητού ΤΕΙ
ΛΑΡΙΣΑ 2017
Η σημασία της Θρέψης των Φυτών και ο ρόλος των Λιπασμάτων στη
Φυτική παραγωγή
Το φυτό για να παράγει επομένως χρειάζεται ηλιακή ενέργεια και πρώτες ύλες
ανόργανες ενώσεις (CO2 και Η2Ο.
Εκτός από αυτές τις ανόργανες ενώσεις το φυτό χρειάζεται για την κανονική
λειτουργία της φωτοσύνθεσης και των άλλων βιοχημικών διεργασιών του και
αρκετά άλλα ανόργανα στοιχεία, που είναι απαραίτητα στην θρέψη του φυτού, τα
γνωστά ως θρεπτικά στοιχεία ή θρεπτικά συστατικά.
Τα απαραίτητα θρεπτικά στοιχεία για την θρέψη των φυτών είναι:
C H O
N P K S
Ca Mg Na
Fe Mn Zn Cu B Mo Cl & Co
Παραδείγματα για την σημασία των θρεπτικών στοιχείων και συνεπώς των
λιπασμάτων στην ποιότητα των αγροτικών προϊόντων αναφέρεται η επίδραση του
αζώτου.
Παραδείγματα για την σημασία που έχουν τα ιχνοστοιχεία στην απόδοση των
φυτών αναφέρονται παρακάτω δύο περιπτώσεις θρεπτικών στοιχείων, του
Μολυβδαινίου (Mo) και του Ψευδαργύρου (Zn), που δείχνουν το ρόλο τους στην
ανάπτυξη της γεωργικής παραγωγής και τη σημασία που έχει ο εφοδιασμός των
θρεπτικών αυτών στοιχείων με την λίπανση.
Το 1942 στην Αυστραλία βρέθηκε η λύση στο πρόβλημα μιας περιοχής με το
να ανακαλυφθεί ότι η αιτία που δεν αναπτύσσονταν τριφύλλι ήταν η
έλλειψη μολυβδαινίου στο έδαφος. Το τριφύλλι το χρησιμοποιούσαν για να
αυξήσουν την θρεπτική αξία της βοσκής των προβάτων στα λιβάδια. Ο
εφοδιασμός των εδαφών με μικρές ποσότητες μολυβδαινίου συνέλαβε στην
κανονική ανάπτυξη του τριφυλλιού στα λιβάδια της περιοχής και με αυτό
τον τρόπο δημιουργήθηκαν ευνοϊκές συνθήκες για την ανάπτυξη της
προβατοτροφίας στην περιοχή.
Το 1953 στην Χαβάη η μείωση των αποθεμάτων των εδαφών σε
ψευδάργυρο από την συνεχή καλλιέργεια του ανανά είχε ως αποτέλεσμα να
δημιουργηθούν προβλήματα στα φυτά του ανανά, που απειλούσε με
ολοσχερή καταστροφή της καλλιέργειας αυτής με μεγάλη οικονομική
σημασία στο νησί. Το πρόβλημα λύθηκε με διαφυλλική λίπανση με θρεπτικό
διάλυμα που περιείχε ψευδάργυρο.
Ποιο είναι το γνωστικό αντικείμενο της θρέψης των φυτών;
Πρόσληψη, μεταφορά και μεταβολισμό των θρεπτικών στοιχείων στα φυτά
(ΦΥΣΙΟΛΟΓΙΑ ΦΥΤΩΝ)
Χημική σύσταση και η σημασία των θρεπτικών στοιχείων των φυτών
(ΧΗΜΕΙΑ ΦΥΤΩΝ)
Οικολογία του τόπου, ( έδαφος + νερό + κλιματικές συνθήκες) (ΟΙΚΟΛΟΓΙΑ
ΦΥΤΩΝ)
Αγροτεχνική επέμβαση στα φυτά ( Λίπανση )
ΘΡΕΨΗ ΦΥΤΩΝ
αύξηση και
ανάπτυξη των φυτών
Η Αύξηση και ανάπτυξη των φυτών …..γίνεται μέσω της φωτοσύνθεσης (δέσμευση
ενέργειας) ως βασική διαδικασία της παραγωγής της φυτικής μάζας, όπου το
διοξείδιο του άνθρακα, που είναι χαμηλής ενέργειας χημική ένωση κάτω από την
επίδραση του φωτός μετατρέπεται σε υδατάνθρακα (Γλυκόζη =C6H12O6 ), που είναι
μια χημική ένωση πλούσια σε ενέργεια
Η ανάπτυξη και αύξηση του φυτού είναι συνάρτηση ενδογενών και εξωγενών
παραγόντων
Ενδογενείς παράγοντες:
1. Γενετικές καταβολές του φυτού: Ο γενετικός παράγοντας είναι
καθορισμένος για ένα φυτό και καθορίζει τη δυναμικότητα του φυτού για το
μέγιστο της απόδοσης σε ευνοϊκές συνθήκες του περιβάλλοντός του.
2. Χημικοί παράγοντε, που ελέγχουν την ανάπτυξη των φυτών: Είναι
οργανικές ουσίες (ενδογενείς ή εξωγενείς) οι οποίες δρουν σε πολύ μικρές
συγκεντρώσεις και διεγείρουν, τροποποιούν ή παρεμποδίζουν µια
&1: Νόμος ή αρχή της αντικατάστασης: Σύμφωνα με τον νόμο αυτό οι ποσότητες
των θρεπτικών στοιχείων που αφαιρέθηκαν από το έδαφος, για τις ανάγκες της
προηγούμενης καλλιέργειας, πρέπει να αντικατασταθούν
για Παράδειγμα παραγωγή 300 kg ανά στρέμμα σιτάρι απομακρύνει από το
έδαφος 11 kg Ν, 3 kg Ρ και 3 kg Κ.
Πότε χαρακτηρίζεται
ένα ανόργανο χημικό στοιχείο ως θρεπτικό στοιχείο των φυτών;
Εκτός από θρεπτικά στοιχεία : άνθρακας (C), υδρογόνο (Η) και οξυγόνο (Ο) ως
μακροστοιχεία χαρακτηρίζονται τα άζωτο (Ν), ο φώσφορος (P), το κάλιο (K), το θείο
(S), το ασβέστιο (Ca) και το μαγνήσιο (Mg) γιατί τα φυτά έχουν μεγάλη ανάγκη
σχετικά μεγάλες ποσότητες για την κανονική ανάπτυξή τους.
Τα υπόλοιπα θρεπτικά στοιχεία χαρακτηρίζονται “μικροστοιχεία ή ιχνοστοιχεία”
γιατί τα φυτά αντίστοιχα έχουν μικρές ποσότητες από αυτά.
Aνοργανοποίηση (Ν min)
Πολλά ετερότροφα βακτήρια και μύκητες συμβάλουν στον μεταβολισμό του
οργανικού αζώτου μετατρέποντας το τελικά σε αμμωνιακό (ΝΗ4+) μέσω της
διαδικασίας της αμμωνιοποίησης.
Η Αμμωνιοποίηση ( Mineralization) της οργανικής ουσίας του εδάφους
επιταχύνεται
σε υψηλές θερμοκρασίες,
Κάλιο - Potassium ( Κ )
Το κάλιο απαντά στους φυτικούς ιστούς με τη μορφή του κατιόντος Κ+ και βρίσκεται
στο πρωτόπλασμα και σε πολύ μικρές ποσότητες στον πυρήνα. Το στοιχείο αυτό
έχει μεγάλη σημασία στην περατότητα των βιολογικών μεμβρανών και συμμετέχει
στην φωτοσύνθεση, στην σύνθεση των πρωτεϊνών, των υδατανθράκων κ.κλπ.
Δείκτης Εδαφογένεσης: Το CaCO3 στο έδαφος με την δράση του νερού και του
διοξειδίου άνθρακα μετατρέπεται σε όξινο ανθρακικό ασβέστιο, το οποίο είναι
ευκίνητο και διηθείται στα βαθύτερα στρώματα του εδάφους, σύμφωνα με την
αντίδραση:
CaCO3 + CO2 + H2O ____ Ca(HCO3)2
Η διαδικασία με την οποία λαμβάνει χώρα η σύλληψη και η μετατροπή της ηλιακής
ενέργειας σε χημική ενέργεια, την ονομάζουμε φωτοσύνθεση.
Φωτοσύνθεση
Photosynthesis
Από χημική άποψη η ενέργεια του φωτονίου βοηθά στην αναγωγή του διοξειδίου
του άνθρακα (CO2) της ατμόσφαιρας σε υδατάνθρακες και την απελευθέρωση του
οξυγόνου ( O2). Μ’ αυτό τον τρόπο η ενέργεια του φωτός ‘παγιδεύεται’ σε χημικές
ενώσεις και χρησιμοποιείται από τα φυτά για την σύνθεση των οργανικών
μεγαλομορίων για το μεταβολισμό των φυτών.
Το μεγαλύτερο μέρος από την παραγόμενη χημική ενέργεια καταναλώνεται για την
αναγωγή του CO2 από την ατμόσφαιρα οπότε παράγονται φωσφορικές τριόζες και
στην συνέχεια εξόλες (γλυκόζη, φρουκτόζη) όπως και άλλα συστατικά που
χρειάζονται τα κύτταρα, όπως λιπαρά οξέα κ.α.
Δέσμευση CO2 – CAM φυτά : Τα φυτά που ακολουθούν τον κύκλο CAM
(Crassulacean acid metabolism), το CO2 προσροφάται και ανάγεται πρώτα σε
μαλιτικό οξύ (μαλικό οξύ) και ακολούθως διασπάται σε πυρουβικό οξύ και CO2, το
οποίο εισέρχεται στον γνωστό κύκλο των Calvin-Benson για την παραγωγή
υδατανθράκων.
CAM φυτά Τα χυμώδη φυτά που αποθηκεύουν νερό και είναι προσαρμοσμένα σε
εξαιρετικά ξηρές συνθήκες έχουν αναπτύξει έναν άλλο μηχανισμό για την
αποδοτική χρήση του διοξειδίου του άνθρακα χωρίς να χάνουν υπερβολική υγρασία
από την κυτταρική αναπνοή όπως οι κάκτοι (cactaceae)
Τα φυτά προσλαμβάνουν το O2 απευθείας από τον ατμοσφαιρικό αέρα και από την
αέρια φάση του εδάφους
Η λειτουργία κατά την οποία το φυτό προσλαμβάνει οξυγόνο από τον αέρα και
αποβάλλει διοξείδιο του άνθρακα, λέγεται αναπνοή...
3. Η μαζική ροή του νερού: Ομάδες μορίων (π.χ. νερό και διαλυμένες ουσίες)
κινούνται λόγω της διαβάθμισης της πίεσης, που προκαλείται από τις
διαφορές στο υδατικό δυναμικό δύο περιοχών του φυτικού σώματος….
είναι ο κυριότερος μηχανισμός για τη μετακίνηση του νερού σε μεγάλες
αποστάσεις δια μέσου των αγγείων του ξύλου.
Το νερό ρέει από το έδαφος στη ρίζα, προς τα πάνω στο βλαστό και διαφύγει
(εξατμίζεται) με την μορφή ατμού από τα στόματα των φύλλων στην ατμόσφαιρα.
Ως Διαπνοή του φυτού ορίζεται η διάχυση (εξάτμιση) του νερού από από τα
υπέργεια φυτικά όργανα και κυρίως απο τα φύλλα προς την ατμόσφαιρα μέσω των
στοματίων. Η πρόσληψη και κίνηση του νερού εξαρτάται και από το ρυθμό της
διαπνοής των φυτών :
Οι διεργασίες για την πρόσληψη των θρεπτικών στοιχείων από τις ρίζες είναι:
Η διάχυση των ιόντων από το εδαφικό διάλυμα προς τη ρίζα και
συγκέντρωση τους στην επιφάνεια των ριζών.
Η διάχυση των ιόντων δια μέσου του φλοιώδους παρεγχύματος στο
ελεύθερο χώρο της ρίζας έως την ενδοδερμίδα (παθητική είσοδος των
ιόντων).
Η δίοδος των ιόντων δια μέσου των κυττάρων ενδοδερμίδας στο
“εσωτερικό χώρο” της ρίζας.
Η είσοδος των ιόντων στον κύλινδρο, που περιέχει τους αγωγούς ιστούς
(ενεργός είσοδος).
Καλλιέργεια Ν Κ Ρ S Mg Ca
% % % % % %
Σιτηρά : Καρπός 1,6 0,6 0,5 0,1 0,2 0,1
: Άχυρο 0,6 1,0 0,2 0,1 0,1 0,4
Τεύτλα : Τεύτλα 0,6 0,9 0,2 0,3 0,2 0,2
: Φύλλα 3,0 3,8 0,3 0,3 0,6 1,4
Καλαμπόκι: Καρπός 1,6 0,4 0,3 0,1 0,1 0,1
:Στελέχη 1,2 1,4 0,2 0,2 0,2 0,3
Μηδική : σανός 2,3 1,7 0,2 0.2 0,3 1,8
ΦΩΣΦΟΡΟΥΧΑ ΛΙΠΑΣΜΑΤΑ
Τα φωσφορούχα λιπάσματα είναι και αυτά απλά ή σύνθετα.
Σύνθετα φωσφορικά λιπάσματα έχουν ήδη αναφερθεί στα μικτά ή σύνθετα
αζωτούχα λιπάσματα π.χ. η φωσφορική αμμωνία (16-20-0), 11-15-15 κ.α.
Τα απλά φωσφορικά λιπάσματα περιέχουν μόνο το θρεπτικό στοιχείο του
Φωσφόρου και το κυριότερο από αυτά είναι τα αραιά και πυκνά υπερφωσφορικά
π.χ. 0-20-0 είναι αραιό υπερφωσφορικό λίπασμα.
Γενικά τα κυριότερα φωσφορούχα λιπάσματα είναι τα αραιά και πυκνά
υπερφοσφορικά, τα νιτροφωσφορικά, η φωσφορική αμμωνία, οι σκουριές
αποφωσφάτωσης (Σκωρία του Θωμά) και οι λειοτριβημένοι φωσφορίτες.
Οι φωσφορίτες είναι φωσφορικά ορυκτά, που ανήκουν στους απατίτες. Τα απλά ή
αραιά και πυκνά υπερφωρικά παρασκευάζονται από την επίδραση θειικού οξέος
πάνω σε λειοτριβημένο φωσφορίτη και περιέχουν ως κύριο συστατικό Φωσφορικό
μονοασβέστιο [ Ca(H2PO4)2 ] και θειικό ασβέστιο (CaSO4 ).
Η φωσφορική αμμωνία, η οποία αναφέρθηκε και στα αζωτούχα λιπάσματα
παρασκευάζεται με την διοχέτευση αερίου αμμωνίας σε φωσφορικό οξύ.
Η σκωρία του Θωμά είναι προϊόν της βιομηχανίας του Χάλυβα και περιέχει κύρια
συστατικά φωσφοροπυριτικές ενώσεις του ασβεστίου. Η μεγάλη περιεκτικότητα
του σε CaO το κάνει κατάλληλο λίπασμα για όξινα εδάφη.
ΚΑΛΙΟΥΧΑ ΛΙΠΑΣΜΑΤΑ
ΟΡΓΑΝΙΚΑ ΛΙΠΑΣΜΑΤΑ
Ως οργανικά λιπάσματα εννοούνται οι διάφορες ουσίες, που όταν προστίθενται στο
έδαφος, το εμπλουτίζουν σε οργανική ουσία.
Τα θρεπτικά στοιχεία Ν, Ρ και Κ στα οργανικά λιπάσματα βρίσκονται σε μικρότερες
ποσότητες σε σχέση με τα ανόργανα λιπάσματα και δεν είναι άμεσα αφομοιώσιμα
στα φυτά αλλά πρέπει πρώτα να αποδεσμευτούν κατά την διεργασία της
αποικοδόμησης των οργανικών συστατικών με τη δράση από τους
μικροοργανισμούς του εδάφους.
3. Από τις κλιματικές συνθήκες της περιοχής: Η επίδραση που έχουν οι καιρικές
συνθήκες στην χρησιμοποίηση του λιπάσματος εξαρτάται :
από την κατανομή και το ύψος των βροχοπτώσεων, όπως και
από τις διακυμάνσεις και το ύψος της θερμοκρασίας
Λιμνάζοντα νερά Ν2
4. Ένας άλλος τρόπος που χρησιμοποιείται για την εκτίμηση των αναγκών
των καλλιεργειών σε λιπάσματα είναι η εξέταση του φυτού. Η εξέταση του φυτού
γίνεται με τα παρακάτω διαγνωστικά μέσα όπως:
- Mε τα εμφανή συμπτώματα τροφοπενίας ή συμπτώματα τοξικότητας.
- Με την δοκιμαστική διαφυλλική λίπανση των φυτών με θρεπτικά διαλύματα
- Με την χημική ανάλυση σε φυτικούς ιστούς και κυρίως σε φύλλα και ποσοτικός
προσδιορισμός της ολικής συγκέντρωσης για τα διάφόρα θρεπτικά στοιχεία μέσα
σ’ αυτά. Η μέθοδος αυτή επεκράτησε να λέγεται “φυλλοδιαγνωστική” και στην
οποία θα αναφερθούμε αργότερα.
ΕΠΟΧΗ ΛΙΠΑΝΣΗΣ
Μετά τον καθορισμό της ποσότητος του λιπάσματος που θα εφαρμόσουμε στην
καλλιέργεια πρέπει να λιπάνουμε το χωράφι. Η εποχή λίπανσης της καλλιέργειας
εξαρτάται από το είδος της καλλιέργειας, από την εποχή κατά την οποία το φυτό
έχει μεγάλες απαιτήσεις σε θρεπτικά στοιχεία, από τις κλιματικές συνθήκες και από
το τύπο του εδάφους.
Από τα τρία κύρια στοιχεία Ν, P, K, μόνο το άζωτο παρουσιάζει πρόβλημα στην
εκλογή της εποχής λίπανσης. Τα αζωτούχα λιπάσματα μπορεί να εφαρμόζονται στο
έδαφος κατά την σπορά της καλλιέργειας σε ορισμένο βάθος, οπότε χαρακτηρίζεται
Σχήμα 4.: Σχέση της περιεκτικότητας του θρεπτικού στοιχείου στους φυτικούς
ιστούς ως προς τη φυτική παραγωγή (απόδοση).
Τα λιπάσματα με την εφαρμογή τους στο έδαφος μπορούν να αυξήσουν και την
συγκέντρωση των αλάτων στο έδαφος. Τα προβλήματα αλατότητος που
προκαλούνται συνήθως στο έδαφος των θερμοκηπίων μπορούν να οφείλονται τόσο
στο νερό της άρδευσης όσο και στα λιπάσματα.
https://water.usgs.gov/edu/watercyclegreek.html
https://ydatinoskosmos.wordpress.com/category/