PISANA PREDAVANJA IZ PREDMETA FUNDIRANJE 71

BROJNI PRIMER – 8

Na lokaciji objekta predviđenog za fundiranje na grupi vertikalnih šipova, izvedeno je probno

opterećenje tzv. test šipova. Na jednom šipu je izvedeno opterećenje vertikalnom silom, na
drugom horizontalnom silom a na trećem spregom sila (Slika 9.9). Na osnovu dijagrama
pomeranja (obrtanja) u funkciji sile (sprega sila), određena su za područje radnog opterećenja
(dozvoljenog opterećenja), pomeranja i obrtanja. Koristeći podatke sa slike 9.9, potrebno je:
- Odrediti elemente matrice krutosti šip-tlo,
- Izvršiti kontrolni proračun sila na glavi šipa usled istovremenog dejstva pomeranja

tT=2.57 .10 m tM=-8.53 .10 -3m

-3

Q=800 kN
T=20 kN x M=150 kNm x
x
θ T=-1.14 .10 -3rad
s=-4.28. 10-3 m

θ M=7.56 .10 -3rad

z z z
a) b) c)

Slika 9.9 Probno opterećenje šipa: a) Aksijalnom silom, b) Horizontalnom silom c) Spregom sila

Rešenje:

Na osnovu sila i pomeranje slobodne glave šipa, mogu se odrediti elementi matrice
fleksibilnosti šipa i tla, prema sledećim izrazima:

s 4.28 ⋅ 10 − 3
FQs = = = 5.35 ⋅ 10 − 3 m MN
Q 0.800

tT 2.57 ⋅ 10 −3
FTt = = = 1.29 ⋅ 10 − 1 m MN
T 0.02

tM − 8.53 ⋅ 10 − 3
FMt = = = − 5.70 ⋅ 10 − 2 m MNm
M 0.15

θT − 1.14 ⋅ 10 − 3
FTθ = = = − 5.70 ⋅ 10 − 2 rad MN
T 0.02

θM 7.56 ⋅ 10 − 3
F Mθ = = = 5.04 ⋅ 10 − 2 rad MNm
M 0.15

Matrica fleksibilnosti i matrica krutosti šipa i tla glasi:

Prof dr Petar SANTRAČ, Građevinski Fakultet SUBOTICA

72 PISANA PREDAVANJA IZ PREDMETA FUNDIRANJE

 FQs 0 0  5.35 ⋅ 10 −3 0 0 
 −2 
[ FL ] =  0 FTt FTθ  =  0 1.29 ⋅ 10−1
−5.70 ⋅ 10 
 0 TMt FM θ   0 −5.70 ⋅ 10 − 2 5.04 ⋅ 10 − 2 

186.92 0 0 
−1  15.50 17.52 
[ K L ] = [ FL ] = 0
 0 17.52 39.66 

Kontrola proračuna će se izvršiti množenjem matrice krutosti tla [KL] sa vektorom pomeranja
{UL}. Za rezultat treba dobiti sile na glavi šipa date na slici 9.9.

s = 4.29 ⋅ 10 − 3 m
t = t T + t M = 2.57 ⋅ 10 − 3 − 8.53 ⋅ 10 − 3 = − 5.96 ⋅ 10 − 3 m
θ = θ T + θ M = − 1.14 ⋅ 10 − 3 + 7.56 ⋅ 10 − 3 = 6.42 ⋅ 10 − 3 rad

{RL } = [ K L ] {U L }

 Q  186.92 0 0   4.29  0.80 

      −3  
T  =  0 15.50 17.52  −5.96  10 = 0.02  zadovoljava !
M   0 17.52 39.66   6.42  0.15 
    

Na osnovu rezultata probnog opterećenja, koristeći prethodni postupak, određena je realna

matrica krutosti šipa i tla u području radnih opterećenja. Ovakav postupak daje neuporedivo
pouzdanije rezultate od indirektnog određivanja matrice krutosti na osnovu modula reakcije
tla, koji se mogu odrediti samo približno. Probnim opterećenjem su implicitno obuhvaćene
sve specifičnosti lokacije (anizotropija, nelinearnost i nehomogenost tla, način ugradnje šipa,
krutost šipa i dr.) što se ne može uzeti u proračun kod računskog modela. U nedostatak ovako
kompleksnog probnog opterećenja šipa, spada njegova visoka cena jer je potrebno izraditi
model u razmeri 1:1, angažovati složenu opremu za merenje i stručnu radnu snagu.

BROJNI PRIMER – 9

Na slici 9.10 je prikazan poprečni presek trakastog temelja obalnog potpornog zida. Temelj je
kruta armirano-betonska naglavnica oslonjena na šipove. Opterećenje od potpornog zida je
redukovano u težište naglavnice. Podužno rastojanje šipova (upravno na ravan crteža) iznosi
By =2.0m. U poprečnom preseku, naglavnica je oslonjena na tri pobijena armirano betonska
šipa dimenzija 0.4/0.4/15.2m. Međusobno rastojanje šipova je takvo da se može zanemariti
njihovo međusobno dejstvo na nosivost i pomeranja. Šipovi su uklješteni u naglavnicu. Tlo
oko naglavnice je homogeno po dubini. Prosečan horizontalni i smičući modul reakcije tla
iznosi kh=17.2 MN/m3 i kτ=8.6 MN/m3, dok je modul reakcije tla u bazi šipa kb=460.0
MN/m3. Potrebno je izračunati:

1) Pomeranje krute naglavnice u,w,θ.

2) Sile i pomeranja glave šipa Q,T,M i s,t,θ.
3) Izračunati sile u šipovima približnom metodom, u kojoj je zanemaren uticaj tla uz
omotač šipa i uklještenje šipa u naglavnicu. Komentarisati rezultate pod 2) i 3).

Prof dr Petar SANTRAČ, Građevinski Fakultet SUBOTICA

 PISANA PREDAVANJA IZ PREDMETA FUNDIRANJE 73

Pz =1.1MN/m

Px =0.1MN/m M0=0.68MNm/m
k τ=8.6MN/m3
NPV 0 x
k h=17.2MN/m3

Ep=21.0GN/m2
1 2 3 L=15.2m
By=2.0m

0.4/0.4 0.4/0.4 0.4/0.4

3.1 0.6 2.4

5
3
1 1

k b=460.0MN/m3
z

Slika 9.10 Dispozicija opterećenja grupe šipova preko krute naglavnice

šip koordinate glave šipa koordinate baze šipa podaci o nagibu šipova
x z x z cosα sinα
1 -3.10 0.00 -7.91 14.42 -0.3164 0.9487
2 0.60 0.00 0.60 15.20 0.0000 1.0000
3 3.00 0.00 5.98 14.91 0.1961 0.9806

Tabela 9.2 Geometrijski podaci o šipovima na slici 9.1 koji su potrebni za proračun

1) Rešenje:

Opterećenje naglavnice u koju je uključena i sopstvena težina naglavnice, data je po m1 u

pravcu ose y, odnosno upravno na ravan crteža. Šipovi su u pravcu ose y na međusobnom
rastojanju od By=2.0m. Da bi se dobilo opterećenje grupe šipova u ravni crteža, potrebno je
opterećenje po m1 naglavnice pomnožiti sa rastojanjem šipova By.

- Proračun karakterističnih parametara šipova

d4 0.4 2
EpI = Ep = 21000 = 44.8 MNm 2
12 12
E p A = 21000 ⋅ 0.4 = 3360.0 MN
2
, S = 4d = 4 ⋅ 0.4 = 1.6 m

kτ S 8.6 ⋅ 1.6
λτ = = = 0.0641 m − 1 , λτ L = 0.0641 ⋅ 15.2 = 0.974
Ep A 3360.0

kh d 17.2 ⋅ 0.4
λh = 4 = 4 = 0.443 m −1 , λh L = 0.443 ⋅ 15.2 = 6.733
4E p I 4 ⋅ 44.8

Prof dr Petar SANTRAČ, Građevinski Fakultet SUBOTICA

74 PISANA PREDAVANJA IZ PREDMETA FUNDIRANJE

- Matrica krutosti šipa i tla u lokalnom koordinatnom sistemu [KL] iznosi:

λ E A 0.0641 ⋅ 3360
f = 1.15 ⇒ K Qs = τ p = = 187.25 MN m
f 1.15

A ( λh L ) = 1.0 ⇒ KTt = KTt ∝ = kh d λh = 17.2 ⋅ 0.4 0.443 = 15.58 MN m

B ( λh L ) = 1.0 ⇒ ( )
K Mt = K Mt ∝ = kh d 2λh2 = 17.2 ⋅ 0.4 2 ⋅ 0.443 2 = 17.58 MN m

KT θ = K = kh d 2λh2 = 17.2 ⋅ 0.4 ( 2 ⋅ 0.443 2 ) = 17.58 MNm r

Tθ ∝

C ( λh L ) = 1.0 ⇒ K M θ = K M θ ∝ = k d 2λ = 17.2 ⋅ 0.4 ( 2 ⋅ 0.443 ) = 39.69 MNm r

h
3
h
3

 K Qs 0 0  187.25 0 0
[ K L ] =  0 KTt 
KT θ  =  0 15.58 17.58 
 0 K Mt K M θ   0 17.58 39.69 

- Matrica [K] krutosti sistema naglavnica–šip–tlo

∆ K = KQs − KTt
= 187.25 − 15.58 = 171.68 MN m

k 11 = ∑ ∆ K cos 2 α + KTt

( )
= 171.68 0.3162 2 + 0.1961 2 + 3.0 ⋅ 15.58 = 70.502 MN m

k 12 = ∑ ∆ K cos α sin α
= 171.68 ( −0.162 ⋅ 0.9487 +0.1961 ⋅ 0.9806 ) = − 18.491 MN m

k 13 = ∑ ∆ K cos α ( z cos α − x sin α ) + KTt z + KTθ sin α

= 171.680  −0.3162 ( 3.10 ⋅ 0.9487 ) + 0.1961 ( −3.0 ⋅ 0.9806 )  +
+17.58 ( 0.9487 + 1.0 + 0.9806 ) = − 207.213 MN r

k 22 = ∑ ∆ K sin 2 α + KTt

( )
= 171.68 0.9487 2 + 1.0 2 + 0.9806 2 + 3 ⋅ 15.8 = 537.989 MN m

k23 = ∑ ∆ K sin α ( zc os α − x sin α ) − KTt x − KTθ cos α

= 171.68 [0.9489 ⋅ 3.10 ⋅ 0.9487 − 1.0 ⋅ 0.6 ⋅ 1.0 − 0.9806 ⋅ 3.0 ⋅ 0.9806 ]
−15.58 ( −3.1 + 0.6 + 3.0 ) − 17.58 ( −0.3162 + 0.1961) = − 124.933 MN r

( )
k33 = ∑ ∆ K ( x sin α − z cos α ) + KTt x 2 + z 2 + ( KTθ + K Mt ) ( z sin α + x cos α ) + K M θ
2

= 171.68 ( −3.1 ⋅ 0.9487 ) + ( 0.6 ⋅ 1.0 ) + ( 3.0 ⋅ 0.9806 )  +

2 2 2

 
( )
= 15.58 3.12 + 0.6 2 + 3.0 2 + ( 17.58 + 17.58 )( 3.1 ⋅ 0.3162 + 3.0 ⋅ 0.1961) + 3 ⋅ 39.69
= 3502.014 MNm r

Prof dr Petar SANTRAČ, Građevinski Fakultet SUBOTICA

 PISANA PREDAVANJA IZ PREDMETA FUNDIRANJE 75

 k11 k12 k13   70.502 −18.491 −207.213 

[ K ] = k21 k22 k23  =  −18.491 537.989 −124.933 
 k31 k32 k33   −207.213 −124.925 3502.014 

Pomeranje naglavnice će se odrediti za koordinatni početak 0, na osnovu matrice krutosti [K]

i opterećenja {P} na dužini koja odgovara rastojanju šipova u upravno na ravan crteža,
odnosno od dužini By=2.0m.

−3
 u 17.548 0.8513 1.0687   0.20   3.93 ⋅ 10  m
 
{U } =  w = [ K ] {P} = 10 −3  0.8513 1.9156 0.1187   2.20  =  4.22 ⋅ 10 −3  m
−1

θ     −6 
  1.0687 0.1187 0.3530  −1.36   −5.20 ⋅ 10  r

2) Rešenje:

- Pomeranja glave šipa u lokalnom koordinatnom sistemu

 s  cos α sin α − x sin α + z cos α   u 

    
 t  =  sin α − cos α x cos α + z sin α   w , {U L } = [T ]{U }
θ   0  
   0 1  θ 

 s   −0.3162 0.9487 2.9409   3.93 ⋅ 10 −3   2.75 ⋅ 10 −3 

      
 t  =  0.9487 0.3162 0.9803   4.22 ⋅ 10 −3  =  5.06 ⋅ 10 −3  ( m,rad )

θ   1  −6   −6 
 1  0 0 −5.20 ⋅ 10  −5.20 ⋅ 10 

 s  0.0000 1.0000 −0.6000   3.93 ⋅ 10 −3   4.23 ⋅ 10 −3 

      
 t  = 1.0000 0.0000 0.0000   4.22 ⋅ 10 −3  =  3.93 ⋅ 10 −3  ( m,rad )
θ   0 0 1 −5.20 ⋅ 10 −6   −5.20 ⋅ 10 −6 
 2 

−3
 s   0.1961 0.9806 −2.9417   3.93 ⋅ 10   4.93 ⋅ 10 
−3

      
 t  = 0.9806 −0.1961 0.5883   4.22 ⋅ 10 −3  =  3.02 ⋅ 10 −3  ( m,rad )
θ   0 0 1 −5.20 ⋅ 10 −6   −5.20 ⋅ 10 −6 
 3 

- Sile na glavi šipa u lokalnom koordinatnom sistemu

 Q   K Qs 0 0 s
    
T  =  0 KTt KT θ   t  , {RL } = [ K L ]{U L }
M   0 K Mt K M θ  θ 
  

 Q  187.25 0 0   2.75 ⋅ 10 −3  0.515 

      
T  =  0 15.58 17.58   5.06 ⋅ 10 −3  = 0.079  ( MN , MNm )

M   0 17.58 39.69   −6   
 1   −5.20 ⋅ 10  0.089 

Prof dr Petar SANTRAČ, Građevinski Fakultet SUBOTICA

76 PISANA PREDAVANJA IZ PREDMETA FUNDIRANJE

 Q  187.25 0 0   4.23 ⋅ 10 −3   0.791

      
T  =  0 15.58 17.58   3.93 ⋅ 10 −3  =  0.061 ( MN , MNm )

M   0 17.58 39.69   −6   
 2  −5.20 ⋅ 10  0.069 

 Q  187.25 0 0   4.93 ⋅ 10 −3   0.923 

      
T  =  0 15.58 17.58   3.02 ⋅ 10 −3  = 0.047  ( MN , MNm )

M   0 17.58 39.69   −6   
 3  −5.20 ⋅ 10   0.053 

- Kontrola globalne ravnoteže prema jednačini (9.12)

∑ X = ∑ ( Q cosα + T sin α ) i
− Px = 0

0.515 ⋅ ( −0.3162 ) + 0.079 ⋅ 0.949 + 0.061 + 0.923 ⋅ 0.1961 + 0.047 ⋅ 0.981 − 0.2 = 0.0

∑ Z = ∑ ( Q cos α − T sin α ) i
− Pz = 0

0.515 ⋅ 0.9487 + 0.079 ⋅ 0.3162 + 0.791 + 0.923 ⋅ 0.9806 + 0.047 ⋅ ( −0.981) − 2.2 = 0.0

∑ M = ∑  M + ( Q cosα + T sin α ) z − ( Q cosα − T sin α ) x  − M

i i i i i 0 =0

0.089 + 0.069 + 0.053 − ( 0.515 ⋅ 0.9487 + 0.079 ⋅ 0.3162 )( −3.1) − ( 0.791) 0.6 −
− ( 0.923 ⋅ 0.9806 + 0.047 ⋅ ( −0.981) ) 3.1 + ( −1.36 ) = 0.0

3) Rešenje:

U približnoj analizi se zanemaruje tlo duž omotača šipova i uklještenje šipova u naglavnicu.
Pretpostavlja se da su šipovi zglobno vezani za naglavnicu i zglobno oslonjeni u bazi. Na taj
način se šipovi svode na proste štapove koji prenose samo aksijalne sile.

Kontrola statičke određenosti sistema za n=6 stepeni slobode (n=broj tačaka), za broj štapova
ZS =5, broj krutih uglova Zk =1, broj oslonaca Zo =6 i broj uklještenja Zu=0, glasi:

Z s + Z k + Z o + Z u = 2n ⇒ 5 + 1 + 6 + 0 = 2n 12 = 2 ⋅ 6

Pošto je sistem statički određen, sile u šipovima se mogu odrediti iz uslova ravnoteže:

∑ Q cos α
i i = Px ⇒ Q 1 ( −0.3162 ) + Q2 ⋅ 0 + Q3 0.1961 = 0.20

∑ Q sinα
i i = Pz ⇒ Q1 0.9487 + Q2 1 + Q3 0.9806 = 2.20

∑ Q sinα x
i i i = M0 ⇒ Q1 0.9487 ( −3.1) + Q2 0.6 + Q3 0.9806 ⋅ 3.0 = − ( − 1.36 )

 −0.3162 0 0.1961  Q1   0.20   Q1   −8.49  0.515 

 0.9489           
 1 0.9806  Q2  =  2.20  ⇒ Q2  =  22.61 ≠  0.791 ( MN )
   1.36  Q  −12.64  0.923 
 −2.9416 0.6 2.9418  Q3     3    

Prof dr Petar SANTRAČ, Građevinski Fakultet SUBOTICA

 PISANA PREDAVANJA IZ PREDMETA FUNDIRANJE 77

Ako se sile dobijene prema uprošćenom postupku, uporede sa silama dobijenim na osnovu
Winkler-ove metode, mogu se konstatovati neprihvatljivo velike razlike, koje u konkretnom
slučaju ne opravdavaju primenu uprošćene metode.

Na slici 9.11a je prikazana dispozicija šipova za uprošćen postupak proračuna. Zadato

opterećenje vertikalnom i horizontalnom silo i spregom sila, može se svesti na ekscentričnu i
kosu silu P (prikazano isprekidanom linijom).
a) b)
Pz
P
M0
x
Px 0
ex =0.62
Q2
Q3
1 2 3

3.1 0.6 2.4

5 MN
5 P
3
1 1 4
3
Q1
2

z
1
0

Slika 9.11 a) Dispozicija šipova za uprošćenu metodu proračuna b) Poligon sila (Cullman)

Na slici 9.11b je prikazan poligon sila sa rezultatom grafičkog postupka prema Cullman-u.
Zbog ograničene veličine crteža, postupak nije prikazan i na planu položaja (Slika 9.11a). U
udžbenicima iz fundiranja, može se naći velik broj praktičnih primera fundiranja na manjoj
grupi šipova, gde se sile određuju na osnovu uprošćene metode. Za određene raspored šipova,
kada su oni statički posmatrano stojeći, na osnovu približne metode se mogu dobiti relativno
dobri rezultati, ali generalno uzevši, one se danas smatraju prevaziđenim.

Prof dr Petar SANTRAČ, Građevinski Fakultet SUBOTICA