Karolina Goławska

Karina Jankowska
Justyna Dulewicz
Dawid Stępniewski
Mateusz Derecki
Maria Dąbrowska
Maciej Wiśniewski
Izabela Kregiel
Magdalena Cyranowska
Magdalena Jurkiewicz
Michał Janczy
Wiktor Iwański
Magdalena Mikuszewska
Klaudia Siestrzewitowska
Gabriela Mościcka,
Zuzanna Kietlińska
Jan Jastrzębski
Marianna Wiecka
Wiktor Kozon
Maja Graczyk
Julia Michalak
Ola Woszczyk
Magdalena Wieczorek
Marianna Jarosławska
Karolina Iskierka
Klaudia Banaszek
Gosia Kujawa
Anna Cieślik
 1. CHARAKTER PRAWNY UE

1. UE jako organizacja międzynarodowa:

• posiada status będący umową międzynarodową (Traktat o UE, Traktat o funkcjonowaniu
UE),
• samodzielne cele,
• wyposażona w stałe organy,
• stanowi formę współpracy państw.
2. Podmiotowość prawna UE Art.47: „Unia ma podmiotowość prawną”
2 wymiary:
• Osobowość prawna w prawie wewnętrznym państw członkowskich (zdolność prawna i
zdolność do czynności prawnych) – konieczność do zawieranie umów potrzebnych w jej
funkcjonowaniu na terytorium państw członkowskich np. umowa najmu lokalu dla
przedstawicielstw Unii itp.
• Osobowość prawno-międzynarodowa:
a. może zawierać umowy międzynarodowe,
b. ponosi odpowiedzialność – jednak nie może odpowiadać przed MTS (nie jest
państwem),
c. ma prawo do roszczeń,
d. może być członkiem org. Międzynarodowych (należy m.in. do FAO, WTO),
e. posiada prawo legacji biernej i czynnej (W państwach członkowskich znajdują się
przedstawicielstwa Komisji Europejskiej, a z RP istnieją 3 stałe przedstawicielstwa:
przy Unii, przy NATO, przy Królestwie Belgi).
3. UE posiada osobowość wtórną - została ona nadana przez państwa, przez co zakres
przedmiotowy jej działania również jest określony przez państwa (kompetencje poza, które nie
może wykraczać)
4. Prawo UE a prawo krajowe – prawo UE stanowi część porządku prawa krajowego (teoria
monistyczna), oznacza to, że stosowane jest ono bezpośrednio oraz, że prawo krajowe musi
zostać mu podporządkowane.

UWAGA! Charakter ponadnarodowy UE oznacza, że jej organy oraz osoby pełniące funkcję w tych
organach nie reprezentują interesów państw, z których pochodzą a dbają o interesy UE, państw
członkowskich jako całości i to właśnie interesy wspólnoty reprezentują.

2. GŁÓWNE ETAPY ROZWOJU W RAMACH WSPÓLNOT I

UNII

18 kwietnia 1951 powstała Europejska Wspólnota Węgla i Stali na mocy Traktatu Paryskiego,
podpisanego na 50 lat (termin upłynął 23 lipca 2002 r.).

25 marca 1957 powstały: Europejska Wspólnota Energii Atomowej (EURATOM) oraz Europejska
Wspólnota Gospodarcza, na mocy Traktatu Rzymskiego; traktat został zawarty na czas
nieograniczony.

1. Zmiany traktatów:

• Traktat ustanawiający Jedną Radę i Jedną Komisję Wspólnot Europejskich (Traktat Fuzyjny) -
Bruksela, 8 kwietnia 1965 r., wszedł w życie w 1967 r., uchylony traktatem amsterdamskim
(1999)
• Jednolity Akt Europejski - Luksemburg, 17 lutego 1986 r.- pierwsza znacząca zmiana traktatu
rzymskiego:
a. powstanie wspólnego rynku,
b. umocnienie współpracy politycznej krajów Wspólnoty,
c. ustanowienie Rady Europejskiej,
d. wzmocnienie pozycji PE (postepowanie współpracy przy stanowieniu prawa)
e. zniesienie zasady jednomyślności przy podejmowaniu decyzji przez Radę Ministrów
(państwa od tej pory nie miały prawa weta).
• Traktat o Unii Europejskiej - Maastricht 07.02. 1992 r., wszedł w życie w 1993 r.:
a. utworzenie Unii Gospodarczej i Walutowej,
b. wprowadzenie euro od 1.1.1999 r.,
c. ustanowienie obywatelstwa UE,
d. powołanie Komitetu Regionów,
e. ustanowienie trzech filarów:
I. Wspólnota Europejska, Europejska Wspólnota Węgla i Stali i Euratom
II. Wspólna polityka zagraniczna i bezpieczeństwa (WPZiB)
III. Współpraca policyjna i sądowa w sprawach karnych
• Traktat Amsterdamski zmieniający Traktat o Unii Europejskiej, Traktaty ustanawiające
Wspólnoty Europejskie i niektóre związane z nimi akty - Amsterdam, 2 października 1997 r.,
wejście w życie 1999:
a. utworzenie urzędu Wysokiego Komisarza,
b. wzmocnienie współpracy (ściślejsza współpraca między państwami członkowskimi),
c. umożliwienie uchwalania sankcji za działania naruszające zasady demokratyczne,
d. zwiększenie roli PE,
e. rozszerzenie kompetencji TSUE,
f. usprawnienie struktury instytucjonalnej Unii w perspektywie jej rozszerzania.
• Traktat z Nicei, 26 lutego 2001 r., wszedł w życie w 2003 r. (opóźnione wejście przez negatywny
wynik referendum w Irlandii):
a. liczba komisarzy = Liczba państwa członkowskich,
b. rozszerzenie zakresu głosowania większością kwalifikowaną w Radzie,
c. zmiana liczby deputowanych w PE,
d. ustalenie ilości głosów dla poszczególnych państw w Radzie.
• Traktat z Lizbony zmieniający Traktat o Unii Europejskiej i Traktat ustanawiający Wspólnotę
Europejską – podpisany 13 grudnia 2007 r., wszedł w życie 1 grudnia 2009 – zmienił tytuł na
Traktat o funkcjonowaniu Unii Europejskiej i numerację artykułów:
a. nadanie mocy wiążącej Karcie Praw Podstawowych (rangą równa z traktatami
założycielskimi),
b. nadanie osobowości prawnej UE,
c. likwidacja Wspólnoty Europejskiej,
d. podział kompetencji: wyłączne, dzielone, własne państw członkowskich,
e. likwidacja systemu filarowego,
f. określenie procedury wyjścia państwa z UE (pierwszy raz).

2. Członkowie założyciele wszystkich trzech Wspólnot (6): Belgia, Francja, Holandia, Luksemburg,
Niemcy i Włochy.

3. Rozszerzenia:

I. 1 stycznia 1973 – Dania, Irlandia i Wielka Brytania

II. 1 stycznia 1981 – Grecja
III. 1 stycznia 1986 – Hiszpania i Portugalia
IV. 1 stycznia 1995 – Austria, Finlandia i Szwecja
V. 1 maja 2004 – Cypr, Czechy, Estonia, Litwa Łotwa, Malta, Polska, Słowacja, Słowenia, Węgry
VI. 1 stycznia 2007 – Bułgaria, Rumunia
VII. 1 lipca 2013 – Chorwacja

UWAGA! Wystąpienie Wielkiej Brytanii (Brexit) – notyfikacja 29 marca 2017 r., zgodnie z art. 50
Wielka Brytania przestanie być członkiem UE 29 marca 2019 r. (o ile Rada Europejska nie zdecyduje o
przedłużeniu tego terminu).

3. WARTOŚĆI UE – art. 2 TUE

1. Unia opiera się na wartościach:

• poszanowania godności osoby ludzkiej,
• wolności,
• demokracji, równości, państwa prawnego, jak również poszanowania praw człowieka, w tym

praw osób należących do mniejszości.

2. Wartości te są wspólne Państwom Członkowskim w społeczeństwie opartym na
• pluralizmie,
• niedyskryminacji,
• tolerancji,
• sprawiedliwości,
• solidarności oraz równości kobiet i mężczyzn.

3. Art. 2 TUE stanowi katalog wartości UE. Jest to kręgosłup aksjologiczny, minimum potrzebne do
integracji (niemożliwym jest aby państwo dołączyło do wspólnoty nie respektując jednocześnie
tych wartości).Przełożą się one na cele, polityki i obszary działania UE.
UWAGA! Warto czytać w związku z art. 3

4. OCHRONA PRAWORZĄDNOŚCI – PROCEDURA Z ART. 7

1. Artykuł 7 TUE - przewiduje możliwość zawieszenia niektórych uprawnień państwa

członkowskiego:

• Na uzasadniony wniosek 1/3 państw członkowskich, Parlamentu Europejskiego lub Komisji

Europejskiej, Rada, stanowiąc większością 4/5 swych członków po uzyskaniu zgody PE, może
stwierdzić wyraźne ryzyko poważnego naruszenie przez państwo członkowskie wartości
wymienionych w art.2 TUE i kierować do tego Państwa stosowne zalecenia. Przed
dokonaniem takiego stwierdzenia Rada ma obowiązek wysłuchania danego państwa
członkowskiego.
• Po uchwaleniu stosownych zaleceń, Rada bada czy powody dla których zalecenia zostały
skierowane są nadal aktualne.
• W kolejnym etapie Rada jednomyślnie na wniosek 1/3 państw lub Komisji i po uzyskaniu
zgody PE może stwierdzić, po wezwaniu danego państwa do przedstawienia swoich uwag,
poważne i stałe naruszenie wartości określonych w art. 2 TUE.
• Po dokonaniu stwierdzenia na mocy ustępu 2 Rada, stanowiąc większością kwalifikowaną,
może zdecydować o zawieszeniu w prawach danego państwa np. zawieszenie prawa do
głosowania w Radzie.
• Rada może modyfikować bądź uchylać środki wprowadzone na podstawie art. 7 TUE.
• Decyzje podejmowane przez Radę Europejską bądź Radę w trybie art.7 TUE mogą być
poddawane kontroli sądowej, do czego kompetencje posiada TSUE.
 5. CELE UNII EUROPEJSKIEJ – TUE ART. 3

1. Celem Unii jest:

• wspieranie pokoju,
• wspieranie jej wartości i dobrobytu jej narodów.
2. Unia zapewnia swoim obywatelom:
• przestrzeń wolności,
• bezpieczeństwa i sprawiedliwości bez granic wewnętrznych, w której zagwarantowana jest
swoboda przepływu osób, w powiązaniu z właściwymi środkami w odniesieniu do kontroli
granic zewnętrznych, azylu, imigracji
• zapobieganie i zwalczanie przestępczości.
3. Ustanawia rynek wewnętrzny. Działa na rzecz trwałego rozwoju Europy, którego podstawą jest:
• zrównoważony wzrost gospodarczy oraz stabilność cen,
• społeczna gospodarka rynkowa o wysokiej konkurencji zmierzająca do pełnego zatrudnienia i
postępu społecznego,
• wysoki poziom ochrony i poprawy jakości środowiska.
4. Wspiera postęp naukowo-techniczny:
• zwalcza wyłączenie społeczne i dyskryminację,
• wspiera sprawiedliwość społeczną i ochronę socjalną,
• równość kobiet i mężczyzn,
• solidarność między pokoleniami i ochronę praw dziecka.
5. Wspiera spójność gospodarczą, społeczną i terytorialną oraz solidarność między Państwami
Członkowskimi. Szanuje swoją bogatą różnorodność kulturową i językową oraz czuwa nad
ochroną i rozwojem dziedzictwa kulturowego Europy.
6. Ustanawia unię gospodarczą i walutową, której walutą jest euro.
7. W stosunkach zewnętrznych Unia umacnia i propaguje swoje wartości i interesy oraz wnosi
wkład w ochronę swoich obywateli. Przyczynia się do pokoju, bezpieczeństwa, trwałego rozwoju
Ziemi, do solidarności i wzajemnego szacunku między narodami, do swobodnego i uczciwego
handlu, do wyeliminowania ubóstwa oraz do ochrony praw człowieka, w szczególności praw
dziecka, a także do ścisłego przestrzegania i rozwoju prawa międzynarodowego, w szczególności
Karty Narodów Zjednoczonych.

Unia dąży do osiągnięcia swoich celów właściwymi środkami odpowiednio do kompetencji

przyznanych jej w Traktatach.

6. AUTONOMIA PRAWA UNIJNEGO

• Została sformułowana przez TSUE w orzeczeniach C-26/62 van Gend &Loos oraz C-6/64 Costa-
zasada skutku bezpośredniego, zasada pierwszeństwa (zasady te jako elementy konstytutywne
autonomicznego porządku prawnego Unii)

„Wspólnota stanowi nowy porządek prawny w prawie międzynarodowym,

na rzecz którego państwa członkowskie ograniczyły, jakkolwiek tylko w
wąskich dziedzinach, swoje prawa suwerenne, i którego normy znajdują
 zastosowanie nie tylko do państw członkowskich, ale i pochodzących z nich
jednostek”
C-26/62 van Gend &Loos

„W odróżnieniu od zwyczajnych umów międzynarodowych traktat EWG

ustanowił własny porządek prawny, który został włączony do systemu
prawnego państw członkowskich, po jego wejściu w życie i który ma charakter
wiążący dla sądów krajowych.
C-6/64 Costa
• wynika z niej zasada skutecznej ochrony sądowej - aby zapewnić jednostkom prawo do
monitorowania tego, czy państwa członkowskie przestrzegają ich praw wywodzonych z prawa Unii
• poprzez autonomiczny porządek prawny, sądy krajowe stały się sądami prawa Unii o kompetencji
ogólnej - sądy krajowe mają kompetencje ogólną do rozstrzygania sporów o prawo Unii, TSUE ma
kompetencje szczególną( TSUE ma zastrzeżone sprawy, w których orzeka, w sprawa- ch dla niego
niezastrzeżonych orzekają sądy krajowe)
• oznacza to, że prawo UE stanowi odrębny od prawa międzynarodowego oraz systemów
prawnych państw członkowskich porządek prawny
• jej celem jest zapewnienie jednolitego stosowania prawa UE we wszystkich państwach
członkowskich
Poprzez stanowienie autonomicznych, unijnych norm prawnych dokonuje się ujednolicenie lub
harmonizacja określonych gałęzi praw krajowych, usuwa się przeszkody w swobodnym przepływie
osób, towarów, usług i kapitału, a także tworzy się mechanizmy współpracy.
CHECHY DECYDUJĄCE O AUTONOMII PRAWA UNIJNEGO:
1. Sposób tworzenia prawa unijnego:
• tworzenie prawa odrębnego od systemów prawodawczych państw członkowskich
• powstaje w ramach specjalnej procedury prawodawczej
• adresatami są nie tylko państwa członkowskie, ale też obywatele
2. Wewnętrzny system kontroli:
• prawo UE kontrolowane jest przez unijny system kontroli prawa, co uniemożliwia organom
państw członkowskich dokonywanie uchylenia lub unieważnienia jakiegokolwiek przepisu
3. Hierarchia źródeł prawa:
• hierarchia źródeł prawa, której podstawę stanowią akty prawa pierwotnego
AUTONOMIA INSTYTUCJONALNA
Każda z unijnych instytucji dysponuje określonym w Traktatach zakresem autonomii nie- zbędnym
dla wykonywania jej zadań. Obejmuje przede wszystkim swobodę określania organizacji
wewnętrznej
oraz zasad działania danej instytucji.
AUTONOMIA SĄDOWA
Kontrola aktów prawa unijnego poddawana jest jurysdykcji specjalnie do tego celu powołanego
organu sądowego(TSUE), a wszelkie spory związane ze stosowaniem i wykładnią prawa unijnego
mogą być rozstrzygane tylko przez ten organ
AUTONOMIA FINANSOWA
UE uzyskuje środki finansowe nie tylko ze składek pochodzących od państw członkowskich, ale także
ze środków własnych(np. opłaty rolne, cła)
AUTONOMIA ORGANIZACYJNA I PROCEDURALNA
Państwa członkowskie mogą samodzielnie kształtować organizację sądownictwa i procedury sądowe-
związane są jednak zasadą jednolitego stosowania prawa unijnego.
 7. PODZIAŁ KOMPETENCJI MIĘDZY UNIĘ A PAŃSTWA
CZŁONKOWSKIE

1. Kompetencje UE
• wyłączne - państwo członkowskie zostaje pozbawione możliwości samodzielnego działania w tej
dziedzinie i, co do zasady, tylko UE może stanowić prawo oraz przyjmować akty prawnie wiążące.
Nie ma to jednak wpływu na obowiązki wykonywania prawa stanowionego w zakresie tej kategorii
kompetencji. Do aktów tych należą także umowy międzynarodowe, jeśli ich zawarcie zostało
przewidziane w akcie ustawodawczym.
a. unia celna,
b. ustanawianie reguł konkurencji niezbędnych do funkcjonowania rynku wewnętrznego,
c. polityka pieniężna w odniesieniu do państw członkowskich, których walutą jest euro,
d. zachowanie morskich zasobów biologicznych, w ramach wspólnej polityki rybołówstwa,
e. wspólna polityka handlowa,
f. zawieranie umów międzynarodowych, jeżeli ich zawarcie zostało przewidziane w akcie
ustawodawczym Unii/jest niezbędne do umożliwienia Unii wykonywania jej wewnętrznych
kompetencji/może wpływać na wspólne zasady lub zmieniać ich zakres.
• dzielone - występują najczęściej i są dzielone między UE a państwa członkowskie.
Ma tu zastosowanie zasada pomocniczości. Unia nie powinna ustalać reguł jednolitych lub
dokonywać harmonizacji całkowitej, lecz powinna regulować daną kwestię tylko częściowo
a. bądź wspólnie z państwami członkowskimi.
b. rynek wewnętrzny,
c. polityka społeczna w odniesieniu do aspektów określonych w TFUE,
d. spójność gospodarcza, społeczna, terytorialna,
e. rolnictwo i rybołówstwo z wyłączeniem zachowania morskich zasobów biologicznych,
f. środowisko naturalne,
g. transport,
h. ochrona konsumentów,
i. sieci transeuropejskie,
j. energia,
k. Przestrzeń Wolności, Bezpieczeństwa i Sprawiedliwości,
l. wspólne problemy bezpieczeństwa w zakresie zdrowia publicznego w odniesieniu do aspektów
określonych w TFUE.
2. Dodatkowo wśród kompetencji dzielonych wyróżnia się jeszcze:
• Kompetencje konkurujące alternatywnie = jeżeli dany obszar został uregulowany na szczeblu UE,
• to państwo członkowskie nie może wykonywać inicjatywy ustawodawczej w tym zakresie, a
dopuszczalne wyjątki określają klauzule derogacyjne.
• Kompetencje konkurujące kumulatywnie - państwo może podejmować regulacje,
nawet jeśli podjęto działania prawodawcze na szczeblu unijnym, a występujące sytuacje kolizyjne
regulowane są zgodnie z zasadą pierwszeństwa prawa UE.
• uzupełniające = wspieranie, koordynowanie lub uzupełnianie działań państw nie zastępuje ich
kompetencji w tych dziedzinach.
UE nie może wykluczyć kompetencji państw członkowskich wykonując swoje kompetencje.
- ochrona i poprawa zdrowia ludzkiego,
-przemysł, kultura, turystyka, edukacja, kształcenie zawodowe, młodzież i sport, ochrona ludności i
współpraca administracyjna.
 8. ZAKRES ZASTOSOWANIA PRAWA UNIJNEGO

1. Zakres przedmiotowy
• Dziedziny należące do kompetencji przyznanych UE w traktatach; kompetencje te są
uszczegółowione w prawie pierwotnym i wykonywane w prawie pochodnym ora umowach
międzynarodowych.
2. Zakres podmiotowy
a. państwa członkowskie
b. instytucje, organy, jednostki organizacyjne UE
c. jednostki – osoby fizyczne oraz prawne (posiadające osobowość prawną)

3. Zakres terytorialny
• Zasadniczo terytorium państw członkowskich. W art. 52 ust. 1 TUE wymienione zostały
terytoria wszystkich państw - członków UE. Przepis ten obejmuje ich terytoria lądowe, morskie
i powietrzne. UE nie ma swojego terytorium; można mówić jedynie o np. unijnym obszarze
celnym czy unijnej strefie euro
• Z art. 52 TUE, 349 i 355 TfUE wynika, że są obszary państw członkowskich, na których prawo
UE nie obowiązuje całkowicie albo częściowo:
a. obszary, na których wyłączone jest stosowanie prawa UE:

leżą na terenie Europy, stanowią część państw członkowskich, z różnych względów

(historycznych, geograficznych, społecznych, etnicznych, etc.) zostały jednak wyłączone
spod obowiązywania prawa UE; (m.in. Cypr Północny);

b. terytoria o statusie specjalnym

na ich terenie nie są stosowane określone obszary prawa unijnego, bądź terytoria te nie
uczestniczą w określonych politykach Unii; niektóre z nich nie mają żadnych oficjalnych
relacji z UE podczas gdy inne są jej integralną częścią przy uwzględnieniu zabezpieczeń
zagwarantowanych w prawie pierwotnym albo pochodnym; (m.in. hiszpańskie Wyspy
Kanaryjskie, niemiecka wyspa Helgoland, grecka góra Athos);

c. regiony peryferyjne – art. 349 TfUE

najbardziej oddalone od kontynentu europejskiego; w ich skład wchodzi siedem regionów

państw członkowskich UE, w których prawo unijne jest stosowane, jednak mogą istnieć
wyjątki od jego zastosowania ze względu na sytuację społeczną i ekonomiczną związaną z
ich oddaleniem, odizolowaniem, małym obszarem czy trudną topografią; te regiony
stanowią integralną część Unii jednak z różnym zakresem stosowania prawa dotyczącego
unii celnej i sfer wolnocłowych, polityki handlowej, pomocy państwowej, podatku VAT,
reżimu Schengen czy warunków dostępu do funduszy strukturalnych.

• Część prawodawstwa unijnego jest stosowana na terenie państw należących do

Europejskiego Obszaru Gospodarczego (EOG) [obszar wolnego handlu i rynku
wewnętrznego]. EOG obejmuje państwa należące do UE oraz do Europejskiego
Stowarzyszenia Wolnego Handlu (EFTA). Do EOG nie należy Szwajcaria; realizuje ona
jedynie I i III etap integracji gospodarczej oraz niektóre polityki UE
4. Zakres czasowy
• Traktaty ustanawiające UE zostały zawarte na czas nieokreślony (wyjątkiem jest traktat
ustanawiający EWWiS, który został zawarty na 50 lat i wygasł w 2002 roku).
 • Zakres czasowy prawa UE może zostać ograniczony na skutek:
a. przyjęcia tzw. okresów przejściowych – mimo że prawo UE nie przewiduje ograniczeń
temporalnych, to niektóre postanowienia traktatów akcesyjnych wyłączają ściśle
określone postanowienia prawa UE wobec nowych państw członkowskich; okres
przejściowy to wynegocjowana przez poszczególne kraje członkowskie lub kandydatów
do UE liczba lat, podczas których ich zobowiązania wobec UE nie mają zastosowania;
celem ich wprowadzania jest umożliwienie dostosowania prawa krajowego do prawa
unijnego; ograniczenia te mogą dotyczyć np. swobody przepływu osób czy obrót
ziemią;
b. zawieszenie stosowania pewnych postanowień prawa UE na podstawie art. 7 TUE -
zawieszenie niektórych praw wynikających ze stosowania Traktatów wobec Państwa
Członkowskiego, które dokonało poważnego naruszenia wartości z art. 2 TUE;
c. wystąpienie z Unii - zgodnie z art. 50 TUE Traktaty przestają mieć zastosowanie wobec
państwa, które występuje z UE, od dnia wejścia w życie umowy o wystąpieniu lub, w
przypadku jej braku, dwa lata po notyfikacji, chyba że Rada Europejska w porozumieniu
z danym Państwem Członkowskim podejmie jednomyślnie decyzję o przedłużeniu tego
okresu.

9. ZASADA PRZYZNANIA

Podział kompetencji między UE a krajami członkowskimi opiera się na zasadzie kompetencji

przyznanych  nazywana także zasadą powierzenia lub zasadą ograniczonej kompetencji
szczegółowej.

1. Zasada przyznania - Unia działa wyłącznie w granicach kompetencji przyznanych jej przez
państwa członkowskie w traktatach do osiągnięcia określonych w nich celów. Wszelkie
kompetencje nieprzyznane Unii w traktatach należą do państw członkowskich. Zasada przyznania
wyznacza granice kompetencji UE, gdyż każde jej działanie musi mieć swoją podstawę w aktach
prawa pierwotnego lub pochodnego. Unia działa tylko wtedy, kiedy kompetencja do podjęcia
działania została przekazana jej przez państwa członkowskie.
• Art. 1 pkt. 1 TUE - państwa członkowskie przyznają UE kompetencje dla osiągnięcia ich
wspólnych celów. Unia dąży do realizacji tych celów właściwymi środkami odpowiednio do
zakresu kompetencji przyznanych jej przez państwa na mocy traktatów.
• Wszelkie kompetencje wyraźnie nieprzyznane w traktatach należą do państw członkowskich
= domniemanie kompetencji na rzecz państw członkowskich.
• Podział kompetencji ma charakter wertykalny (pomiędzy UE a państwa) i horyzontalny
(pomiędzy instytucje, organy i jednostki organizacyjne).
• System kompetencji w UE jest jednobiegunowy, tzn. że kompetencje przechodzą na UE, lecz
ona sama nie przekazuje żadnych nowych państwom członkowskim. Działa tylko w jedną
stronę. Kompetencje przyznane UE wykonywane są przede wszystkim poprzez tworzenie
prawa w ramach zwykłej i specjalnej procedury ustawodawczej, a także w innych
przewidzianych traktatowo procedur.
2. Kompetencje dorozumiane = kompetencje, które powalają na interpretacje kompetencji
przyznanych wyraźnie oraz celów organizacji w sposób dynamiczny.
• Teoria spill over - możliwe jest rozszerzenie istniejących kompetencji na obszary sąsiadujące
(kompetencje dodatkowe), które rozciągają istniejące kompetencje na środki
przygotowawcze lub wykonawcze.
 Państwa członkowskie nie tylko określają, jakie kompetencje zostaną przyznane UE, lecz także
sposób, w jaki powinny być one wykonywane.

10. ZASADA ZAJĘTEGO POLA

1. Państwa członkowskie wykonują swoją kompetencję w zakresie, w jakim Unia nie wykonała
swojej kompetencji, tzn., że państwa członkowski mogą podejmować działalność prawodawczą
tylko:
• w zakresie nieobjętym regulacją unijną,
• gdy Unia zaprzestała wykonywania swych kompetencji.

Zasada przejęcia prowadzi do stopniowego wypierania kompetencji państw członkowskich w

dziedzinach przypisanych do kompetencji dzielonych. Istotą kompetencji dzielonych jest
pozostawienie swobody stanowienia prawa, aż do momentu kiedy UE nie ureguluje danej kwestii
 reguła zajętego pola  wykonanie kompetencji przez UE wyłącza możliwość działania państw
członkowskich.

2. Wyjątkiem są:
• badania, rozwój technologiczny, przestrzeń kosmiczna
• współpraca na rzecz rozwoju i pomocy humanitarnej efekt zajętego pola tu nie
występuje!

Działania państw członkowskich w zakresie kompetencji dzielonych są systematycznie osłabiane,

co może doprowadzić do ,,kompetencji wyłącznych przez przejęcie'', czyli cała dziedzina jest
objęta zakresem regulacji UE, ALE nie znaczy to, że kompetencje wyłączne = kompetencje
dzielone.
Każdorazowe wykonanie kompetencji niewyłącznej przez UE wymaga testu pomocniczości.
By zabezpieczyć pewne dziedziny przed wyczerpaniem ich zakresu regulacjami UE wprowadza się
klauzule limitacyjne, które wskazują granice, których UE nie może przekraczać swoim
regulacjami.

11. ZASADA POMOCNICZOŚCI

1. Zasada pomocniczości:
• inaczej subsydiarności,
• bada zasadność podejmowania działań legislacyjnych przez UE podejmowanych jedynie w
obszarze kompetencji niewyłącznych (dzielonych + wspierających).
• podstawowa zasada strukturalna UE, która zakłada, że UE podejmuje działanie w
obszarach nienależących do jej wyłącznych kompetencji jedynie wówczas i tylko w takim
zakresie:
a. w jakim cele proponowanych działań nie mogą być osiągnięte w sposób
wystarczający przez państwa członkowskie, zarówno na poziomie centralnym jak i
regionalnym, czy lokalnym,
b. jeśli ze względu na rozmiary lub skutki proponowanego działania możliwe jest ich
lepsze osiągnięcie na poziomie Unii.
 • uregulowana w traktacie z Maastricht, w TUE i sprecyzowana w protokole, wcześniej była
uznawana za niepisaną zasadę prawa wspólnotowego,
• pomocniczość ma charakter dynamiczny i powinna być interpretowana w świetle celów
wyznaczanych przez traktaty stanowiące UE,
• protokół dołączony do TUE wprowadza dwustopniowy test pomocniczości i nakazuje
każdorazową ocenę, czy:
a. cele UE nie mogą być w wystarczający sposób zrealizowane przez państwa
członkowskie
b. cele te, ze względu na skalę lub skutek proponowanego środka, mogą być osiągnięte
,,lepiej'' przez UE (tzw. Komparatywny test skuteczności).

,,Podstawy stwierdzenia, że cel Unii może zostać lepiej osiągnięty na

poziomie Unii, są uzasadniane na podstawie wskaźników jakościowych, a
tam gdzie to możliwe, ilościowych.''
art. 5 Protokołu
2. Wykazanie zgodności działań UE z zasadą pomocniczości wymaga przedstawienia wraz z
wnioskiem legislacyjnych odpowiedniego uzasadnienia obejmującego m.in. ocenę skutków
finansowych, wskaźniki jakościowe i opcjonalnie ilościowe popierające zasadność podjęcia na
poziomie unijnym określonych działań legislacyjnych. Udowodnienie tej zgodności spoczywa
na instytucjach UE, ale Trybunał Sprawiedliwości ograniczył możliwość skutecznego
powoływania się na tę zasadę w ramach kontroli legalności aktów prawa unijnego.
3. NIEZGODNOŚĆ z zasadą pomocniczości może zostać stwierdzona tylko wtedy, gdy instytucje
UE nie mogły w chwili podejmowania działania podejmowania działania na podstawie
szczegółowych informacji stwierdzić, że cel zamierzonego działania mógł zostać lepiej
osiągnięty na poziomie Unii.
Często zasada pomocniczości i proporcjonalności traktowane są jako nierozerwalnie ze sobą
związane.

12. ZASADA PROPORCJONALNOŚCI

1. Zasada proporcjonalności:
• zakres zastosowania tej zasady obejmuje zarówno działania UE, jak i państw członkowskich,
• służy ona kontroli kompetencji wyłącznych i niewyłącznych,
,,Zgodnie z zasadą proporcjonalności zakres i forma działania Unii nie
wykraczają poza to, co jest konieczne do osiągnięcia celów Traktatów''.
art. 5 ust. 4 TUE
• Test zgodności z zasadą proporcjonalności obejmuje:
a. uznanie, że podjęcie działania przez instytucje UE jest odpowiednie do zamierzonego
celu (adekwatność),
b. uznanie, że środek przyjęty do realizacji danego celu nie wykracza ponad to, co jest
konieczne do jego realizacji (niezbędność/konieczność)
• Test adekwatności (właściwości) polega na ocenie, czy środek (dany przepis prawa
unijnego) nadaje się do realizacji wskazanego w nim celu
• Test konieczności/niezbędności polega na porównaniu danego środka z możliwymi
rozwiązaniami, które mogłyby w podobnym stopniu realizować zamierzony cel regulacji.
Ma to służyć wybraniu najrozsądniejszej opcji, która będzie najmniej uciążliwa i nie będzie
powodować obciążenia, które będą nieproporcjonalne do celu.
 • Kwalifikowana forma testu proporcjonalności (wprowadzona przez Trybunał
Sprawiedliwości) sprowadza się do uznania, że działanie prawodawcze instytucji UE jest
niezgodne z zasadą proporcjonalności tylko wtedy gdy:
a. jest oczywiście nieodpowiednie do osiągnięcia zakładanego celu,
b. instytucje UE, podejmując się danego działania, musiałyby dopuścić się oczywiście
błędnej oceny jego niezbędności.
b. Tryb kontroli zasad pomocniczości i proporcjonalności:
2. Kontrola prewencyjna zasady pomocniczości (ex ante)
• wykonywana w odniesieniu do zasady pomocniczości przez parlamenty państw
członkowskich,
• wyraża się w procedurze żółtej i pomarańczowej kartki (ta druga nigdy nie została użyta),
•
''Żółta kartka''

przedmiotem oceny dokonywanej przez parlamenty narodowe są projekty aktów

ustawodawczych sformułowane w ramach realizacji kompetencji niewyłącznych,
• każdy parlament ma 2 głosy (izba wyższa i niższa, każda samodzielnie),
• równolegle z przedstawieniem wniosku legislacyjnego i skierowaniem go do dalszych prac w
PE i Radzie, każdy z parlamentów otrzymuje projekt aktu w swojej wersji językowej (czas 8
tygodni od dostarczenia wniosku we właściwej wersji językowej do ostatniego parlamentu,
na przedstawienie uzasadnionej opinii, w której znajdą się powody, dlaczego uznano, że
projekt jest niezgodny z zasadą pomocniczości),
• konieczne jest zebranie co najmniej 1/3 głosów, mówiących, że projekt narusza zasadę
pomocniczości, a jeżeli projekt dotyczy przestrzeni wolności, bezpieczeństwa i
sprawiedliwości, to 1/4 głosów,
• po uzyskaniu odpowiedniej liczby głosów projekt trafia do ponownej analizy do Komisji
Europejskiej, gdzie może zostać wycofany, zmieniony albo utrzymany,
• w przypadku zmiany projektu podlega on ponownej analizie parlamentów narodowych.
• Jeżeli liczba głosów stanowi co najmniej zwykłą większość głosów przyznanych
''Pomarańczowa

parlamentom, wnioskodawca (najczęściej Komisja) zmuszona jest do ponownej analizy

projektu, w wyniku której może wycofać, zmienić lub podtrzymać wniosek.
Jeśli podtrzyma wniosek, to zobowiązana jest przedstawić Radzie i PE uzasadnioną opinię, w
kartka''

której wykaże dlaczego uważa dany wniosek za zgodny z zasadą pomocniczości.

• Do zakończenia I czytania PE (zwykłą większością głosów) lub Rada (większością 55%) mogą
uznać, każde niezależnie, że wniosek narusza zasadę pomocniczości, co skutkuje tym, że
wniosek taki nie może stać się przedmiotem dalszych prac legislacyjnych. Proponowany
wniosek nie zostanie przyjęty.
3. Kontrola następcza zasad pomocniczości i proporcjonalności (ex post):
• sprawowany przez TSUE w odniesieniu zarówno do zasady pomocniczości, jak i
proporcjonalności,
• dotyczy opublikowanego już aktu prawa pochodnego (niezależnie od tego, czy jest
ustawodawczy, czy nieustawodawczy), może być dokonana:
a. przez wniesienie skargi na nieważność w trybie 263 TFUE,
b. przez udzielenie odpowiedzi na pytanie prejudycjalne dotyczące ważności aktu prawa
unijnego zadane
w trybie art. 267 TFUE
• Parlamenty narodowe nie mają kompetencji do samodzielnego złożenia skargi na nieważność
aktu prawa pochodnego, ale są upoważnione do zgłoszenia oczekiwania co do zaskarżenia
aktu prawa pochodnego do właściwych władz państwa członkowskiego (rządu).
4. Klauzula elastyczności
,,Jeżeli działanie Unii okaże się niezbędne do osiągnięcia, w ramach polityk
określonych w Traktatach, jednego z celów, o których mowa w Traktatach, a
Traktaty nie przewidziały uprawnień do działania wymaganego w tym celu,
Rada, stanowiąc jednomyślnie na wniosek Komisji i po uzyskaniu zgody
Parlamentu Europejskiego, przyjmuje stosowne przepisy.''
art. 352 TFUE
• nie określa ona nowego celu regulacji UE, ale umożliwia podejmowanie działalności
prawodawczej w obszarze, w którym Traktaty nie przewidziały wprost uprawnień
niezbędnych do wykonania polityk Unii Europejskiej.
• przepis ten pozwala na podjęcie działań przez UE tylko wówczas, gdy kompetencja została już
przyznana w innych przepisach rangi traktatowej + jego zastosowanie jest ograniczone przez:
a. dodatkowe potwierdzenie, że za pomocą tego przepisu nie można objąć zakresem
regulacji unijnej nowych dziedzin ( wykluczenie możliwości wprowadzenia harmonizacji,
w przypadkach, gdy Traktaty wykluczyły taką możliwość),
b. wykluczenie zastosowania tego przepisu jako podstawy prawnej do realizacji wspólnej
polityki zagranicznej i bezpieczeństwa.
• Przy zastosowaniu tego artykułu musi być wykorzystana specjalna procedura prawodawcza,
tzn. że akt musi zostać przyjęty jednomyślnie przez Radę, co oznacza brak sprzeciwu, ze
strony któregokolwiek państwa członkowskiego.

13. PROCEDURA I WARUNKI AKCESJI DO UNII

EUROPEJSKIEJ

1. Warunki akcesji:
• Podstawą prawną procedury akcesyjnej jest art. 49 TUE, który mówi, iż każde państwo
europejskie, które szanuje wartości unijne, o których mowa w art. 2, i zobowiązuje się je
wspierać, może złożyć wniosek o członkostwo w Unii. Brzmienia przepisu nie należy jednak
odczytywać literalnie, gdyż w praktyce te kryteria mają charakter o wiele bardziej
dynamiczny, ewoluują. Traktat z Lizbony nadał Radzie Europejskiej kompetencję do
dokładniejszego określania tych kryteriów.
• Państwo europejskie chcące dołączyć do Unii Europejskiej musi:
a. opierać się na zasadach wolności i demokracji
b. zapewniać poszanowanie praw człowieka i podstawowych wolności
c. przestrzegać zasad państwa prawnego
d. szanować prawa mniejszości
e. posiadać stabilne instytucje demokratyczne
f. być zdolnym do przyjęcia warunków akcesji, a co za tym idzie dostosować prawo
krajowe do unijnego
g. zapewniać funkcjonowanie wolnego rynku
• Co więcej, niezbędna jest też zdolność absorpcji Unii Europejskiej do przyjmowania
kolejnych państw.
Z uwagi na to, że spełnienie powyższych kryteriów (zwłaszcza zmiana systemu prawnego)
może pociągać za sobą rozległe następstwa polityczne, społeczne, prawne i ekonomiczne,
ustalane są tzw. okresy przejściowe. Jest to czas po wejściu państwa do Unii, kiedy nie
 obowiązują go określone postanowienia unijnego prawa. Taki okres ustala się w traktacie
akcesyjnym.
2. Proces akcesyjny:

I. Złożenie wniosku o członkostwo na podst. art. 49 TUE. Wniosek przekazywany jest Radzie
Unii Europejskiej, a także przedstawiany jest Parlamentowi oraz parlamentom narodowym.

II. Wydanie opinii przez Komisję Europejską, która nie jest wiążąca dla Rady UE. Rada może
podjąć pozytywną decyzję o rozpoczęciu negocjacji pomimo negatywnej opinii, ale także
negatywną decyzję w przypadku pozytywnej opinii Komisji. Nie istnieje określony termin, w
jakim Komisja ma wydać opinię. Przekazywanie opinii w dotychczasowych procedurach
akcesyjnych trwało od 3 miesięcy do 3 lat.

III. Państwo starające się o wstąpienie do Unii zostaje uznane za oficjalnego kandydata podczas
szczytu Rady Europejskiej.

IV. Rozpoczęcie negocjacji akcesyjnych – są one prowadzone przez Komisję w czasie konferencji
międzyrządowych pomiędzy Unią i kandydującymi. Negocjacje składają się z dwóch etapów.
Pierwszy, zwany screening, polega na analizie zgodności dorobku prawnego państwa z
dorobkiem prawnym Unii. Drugi etap to negocjacje właściwe, w których państwo prowadzi z
Unią negocjacje dotyczące konkretnych obszarów. Negocjacje zostają zakończone gdy
państwo spełni kryteria referencyjne, które są wymagane do ukończenia danego rozdziału
negocjacji. Państwo jest zobowiązane do przyjęcia wspólnego stanowiska Unii,
wypracowanego przez Komisję i przyjętego jednogłośnie przez Radę.

V. Przygotowanie instrumentów akcesji: traktat akcesyjny, akt akcesji i akt końcowy.

VI. Podpisanie traktatu akcesyjnego.

VII. Ratyfikacja traktatu członkowskiego – traktat musi zostać ratyfikowany przez wszystkie
państwa członkowskie oraz państwo kandydujące. W państwach członkowskich ratyfikacja
następuje za pośrednictwem parlamentów narodowych, a w państwie kandydującym
przeważnie za pomocą referendum.

VIII. Oficjalne członkostwo w UE.

Od początku swoje istnienia Wspólnoty Europejskie, a później Unia poszerzyły swój skład członkowski 7
razy. Ostatni raz w 2013r., gdy w szeregi Unii wstąpiła Chorwacja. Obecnie kandydatami do członkostwa są:
Turcja, Czarnogóra, Serbia, Albania i Macedonia.

14. PROCEDURA WYSTĄPIENIA Z UE

1. art. 50 TUE – procedura:

• każde państwo ma prawo wystąpić z UE
• należy notyfikować swój zamiar Radzie Europejskiej
• RE ustala wytyczne dot. negocjacji umowy o warunkach wystąpienia oraz przyszłych
relacjach byłego państwa członkowskiego z UE
• umowa będzie negocjowana zgodnie z art. 218 ust. 3 TFUE (RE upoważni do rokowań,
mianuje negocjatora lub przewodniczącego zespołu negocjacyjnego)
• ostateczną decyzję podejmie Rada kwalifikowaną większością głosów i za zgodą Parlamentu
 Europejskiego
• Traktaty przestają obowiązywać państwo od wejścia w życie umowy o wystąpieniu lub dwa
lata po notyfikacji. Czas może być wydłużony po porozumieniu Państwa z Radą Europejską
• członek RE i Rady reprezentujący występujące Państwo nie bierze udziału w podejmowaniu
decyzji
• większość kwalifikowaną określa się zgodnie z artykułem 238 ust. 3B TFUE
2. Jeśli państwo ponownie będzie chciało dołączyć do UE, będzie podlegało normalnej procedurze
art. 49 TUE.

15. INSTYTUCJE UE

Dr Magdalena Słok-Wódkowska
Prawo Unii Europejskiej – ćwiczenia III rok
Zasada równowagi instytucjonalnej

• 70/88 PE v. Rada (Czarnobyl)

• 138/79 Roquette Frères
1. Rada Europejska
I. Geneza:
• konferencje na szczycie,
• sformalizowana dopiero w Jednolitym Akcie Europejskim,
• nie należała do ram instytucjonalnych WE, wymieniana jako instytucja UE,
• obecnie jedna z instytucji UE wymienionych w art. 13 TUE
II. Organizacja:
• Szefowie państw lub rządów
• Przewodniczący Rady Europejskiej
• Przewodniczący Komisji
• odbywa się co najmniej dwa razy w ciągu półrocza
• nie ma siedziby – spotkania od 2004 odbywają się przeważnie w Brukseli
• Podejmuje decyzje na zasadzie konsensusu, chyba że traktaty przewidują większość
kwalifikowaną, która wówczas obliczana jak w Radzie, w wyjątkowych sprawach zwykłą
większością (np. o niezwoływaniu konwentu).
III. Kompetencje (między innymi):
• Formułuje wytyczne na podstawie których realizowana jest polityka Unii, określa kierunki
rozwoju UE, „nadaje impulsy”
• Przyjmuje konkluzje Prezydencji
• Rozstrzyga ewentualne spory wynikłe w Radzie
• Podejmuje decyzje w ramach tzw. ogólnych procedur kładki,
• Podejmuje strategiczne decyzje dot. wspólnej polityki zagranicznej i bezpieczeństwa
• Wybiera Przewodniczącego Rady Europejskiej, Przewodniczącego Komisji, Wysokiego
Przedstawiciela UE ds. zagranicznych i polityki bezpieczeństwa
IV. Przewodniczący Rady Europejskiej:
• wybierany na 2,5 roczną kadencje
• reprezentuje UE
• przygotowuje i organizuje posiedzenia Rady Europejskiej, przygotowuje sprawozdania z nich,

• Rada
V. Skład i organizacja
• W posiedzeniach biorą udział przedstawiciele państw w randze ministrów (lub zastępców
 • Rada ma zmienny skład osobowy – Rada ds. Ogólnych, Rada do Spraw Zagranicznych, rady
tematyczne.

Prezydencja:

• rotacyjna, zmienia się co 6 miesięcy (zmiana 1 stycznia i 1 lipca), minister państwa

prezydencji przewodniczy obradom Rady (odpowiednio COREPERU i Grup Roboczych),
przewodniczący zwołuje Radę, decyduje o porządku obrad, trzy kolejne prezydencje tworzą
trio z osiemnastomiesięcznym programem prezydencji.
• Obrady Rady przygotowuje COREPER – Komitet Stałych Przedstawicieli
• Prace Rady wspomaga Sekretariat Generalny, kierowany przez Sekretarza Generalnego
• Radzie do Spraw Zagranicznych przewodniczy Wysoki Przedstawiciel
• Zadania i kompetencje
• Przyjmuje akty prawne (często wspólnie z Parlamentem)
• Przyjmuje budżet (wspólnie z Parlamentem)
• Zapewnia koordynację wykonania polityk – sprawuje kierownictwo polityczne
• Posiada pośrednią inicjatywę prawodawczą
• Zawiera umowy międzynarodowe w imieniu UE
• Posiada kompetencje wykonawcze: może wydawać decyzje,
• Mianuje członków wielu instytucji
• Podejmuje decyzje w zakresie wzmocnionej współpracy

Sposób podejmowania decyzji

• Procedura większości zwykłej – jedno państwo = jeden głos

• Procedura większości kwalifikowanej – tzw. podwójna większość:
• 55% członków Rady, jednak nie mniej niż 15
• 65% ludności UE
• Procedura jednomyślności – wszystkie państwa za, wstrzymanie się od głosu nie jest
przeszkodą, ale nieobecność tak
2. Komisja
I. Komisja jako organ ponadnarodowy
• gwarancje niezależności Komisji
• status Komisarzy
• organ kolegialny – wspólna odpowiedzialność przed Parlamentem
II. Organizacja Komisja
1. Przewodniczący Komisji – zatwierdzany przez Radę i Parlament Europejski
2. Komisarze:
• 28 komisarzy – każdy odpowiada za inną dziedzinę
• posiedzenia mają charakter poufny, są zamknięte
 • delegowani przez Państwa członkowskie, nie podlegają instrukcjom państw i nie mogą
być odwołani, nie są ich przedstawicielami
• powołuje Rada, zatwierdza Parlament, kadencja 5 – letnia, rozpoczyna się razem z
kadencją Parlamentu
• Po 2014 miała być liczba komisarzy równa 2/3 państw członkowskich, chyba że RE
postanowi inaczej – Decyzja RE z 22 maja 2013 r. w sprawie składu Komisji 2014-2019.
3. Komisja jako administracja unijna
• Dyrekcje Generalne (mniej niż komisarzy)
• Służby (prawna i tłumaczeń)
III. Kompetencje Komisji
a. kontrolne
• „czuwa nad realizacją Traktatów”
• kontroluje czy państwa członkowskie prawidłowo wdrażają prawo UE lub czy prawidłowo
je stosują
• ma prawo wszczynania postępowań przeciwko państwom członkowskim w przypadku
niewykonywania zobowiązań wynikających z prawa pierwotnego i wtórnego
• w niektórych dziedzinach ma prawo badania przestrzegania prawa unijnego przez
jednostki (np. prawo konkurencji)
b. legislacyjne i wykonawcze
• ma prawo wyłącznej inicjatywy legislacyjnej większości spraw, w tym zawsze w zwykłej
procedurze ustawodawczej
• wydaje zalecenia i opinie (także inne dokumenty, np. komunikaty, białe i zielone księgi),
nie musi powoływać się przy tym na konkretną podstawę prawną
• wydaje akty wykonawcze i delegowane
• wydaje akty prawne bezpośrednio na podstawie Traktatów (C- C-188-190/80) lub z
upoważnienia Rady
• wydaje decyzje
• koordynuje prace w procesie komitologii
• realizuje budżet (przedstawia sprawozdanie Radzie i Parlamentowi)
c. zakresie stosunków zewnętrznych
• negocjuje umowy międzynarodowe
• prowadzi politykę handlową
• posiada zdolność prawną i zdolność do czynności prawnych w prawie wewnętrznym
państw członkowskim, zawiera umowy cywilnoprawne w imieniu UE).

IV. Podejmowanie decyzji:

• Na posiedzeniach (większością głosów)

• W drodze procedury pisemnej (można zgłaszać poprawki)
• W drodze procedury umocowania (może upoważnić jednego lub więcej członków do
podejmowania decyzj
 • W drodze procedury delegowania (może upoważnić dyrektora generalnego)
IV. Wysoki Przedstawiciel ds. Zagranicznych i polityki Bezpieczeństwa
• Zawsze jest wiceprzewodniczącym Komisji
• Prowadzi politykę zagraniczna, koordynuje jej wykonanie
• Stoi na czele Europejskiej Służby Działań Zewnętrznych
• Ma inicjatywę ustawodawczą w zakresie WPZiB
• Przewodniczy Radzie do Spraw Zagranicznych
3. Parlament Europejski
I. Geneza, skład i organizacja
• Początkowo przedstawiciele narodowych parlamentów
• Akt o wyborach bezpośrednich z 20 września 1976 roku
• Brak jednolitej ordynacji wyborczej
• Prawo wyborcze przysługuje każdemu obywatelowi UE (niezależnie od państwa w którym
mieszka)
• kadencja 5 letnia, status określa Protokół w sprawie przywilejów i immunitetów WE
• nie można łączyć funkcji parlamentarzysty z żadnymi funkcjami w rządzie i parlamencie
krajowym, ani w instytucjach europejskich
• Stała liczba członków (maksymalnie 751), ale zmienna liczba z poszczególnych państw –
zasada degresywej proporcjonalności,

Skład na kolejną kadencję: Decyzja Rady Europejskiej 2018/937 z dnia 28 czerwca 2018 r.
ustanawiająca skład Parlamentu Europejskiego

II. Organy wewnętrzne:

• Przewodniczący i prezydium wybierani na 2 i ½ roku
• Konferencja przewodniczących
• Komisje stałe i nadzwyczajne
• działa w sesjach rocznych,
• siedziba w Strasburgu, niektóre sesje w Brukseli, sekretariat w Luksemburgu
• europejskie partie polityczne
III. Kompetencje

1. Funkcje prawodawcze

• co do zasady nie posiada samodzielnych uprawnień

• uczestniczy w procesie przyjmowania unijnych aktów prawnych:
• uczestniczy na równych prawach przy wydawaniu aktów w zwykłej procedurze
ustawodawczej
• uczestniczy w wydawaniu innych aktów ustawodawczych (wydaje zgodę lub opinię
• w wyjątkowych przypadkach (dotyczących własnych kompetencji) przyjmuje akty
• wyraża zgodę na związanie się przez UE umową międzynarodową
• uczestniczy w przyjmowaniu budżetu
• posiada pośrednią inicjatywę legislacyjną
2. Funkcje opiniodawcze

• prowadzi coroczną debatę na temat WPZiB, jest na bieżąco informowany o prowadzonych

działaniach w tym zakresie, może kierować w tej sprawie zapytania i rekomendacje do Rady
• przyjmuje Rezolucje na temat każdej interesującej go sprawy dotyczącej UE, które mają
charakter niewiążący
3. Funkcje kontrolne - sprawozdania:
• roczne Komisji, także finansowe, co trzy lata z wykonania praw obywatelskich:
• bada sprawozdanie Trybunału Obrachunkowego,
• EBC
 może uchwalić votum nieufności dla Komisji (en bloc, większością 2/3 głosów)
 zatwierdza wybór Przewodniczącego Komisji i skład Komisji (casus R. Buttiglione)
 może ustanowić tymczasową komisję śledczą
IV. Ombudsman
• Mianowany przez PE na okres jego kadencji, ale nie może być przez niego odwołany
• Dymisjonowany na wniosek PE przez ETS
• Składa sprawozdania z działalności do PE (także finansowe)
• Skargi do Rzecznika mogą być składane za pośrednictwem posłów lub bezpośrednio
• Prowadzi dochodzenia w sprawie skarg składanych do niego
5. Trybunał Obrachunkowy
I. Organizacja
• jeden członek z każdego państwa członkowskiego – osoba posiadająca doświadczenie w
instytucjach kontroli zewnętrznej
• Rada zatwierdza listę
• kadencja 6-letnia
• decyzje podejmowane kolegialnie
II. Kompetencje
• niezależna kontrola dochodów i wydatków wszystkich organów wspólnotowych
• sprawdza legalność i prawidłowość wydatków KE
• sprawdza sposób rejestrowania dochodów i wydatków

16. ZASADA ROWNOWAGI INTYTUCJONALNEJ

1. Art. 13 TUE
• Instytucjami Unii są:
I. Parlament Europejski,
II. Rada Europejska,
III. Rada,
IV. Komisja Europejska,
V. Trybunał Sprawiedliwości UE,
VI. Europejski Bank Centralny,
VII. Trybunał Obrachunkowy.
2. Istota zasady:
 • każda z instytucji działa wyłącznie w granicach przyznanych jej na mocy traktatów, zgodnie z
procedurami, na warunkach w nich określonych,
• brak statusu traktatowego,
• zasada ta powiązana jest z zasadą autonomii instytucjonalne,
• zasada ta zastąpiła zasadę trójpodziału władz,
• wywodzi się z orzeczenia Trybunału Sprawiedliwości z 1958r. (Merloni 9/56) i zabrania
ingerencji jednej instytucji w kompetencje innej. W wyroku TSUE po raz pierwszy użył
terminu „równowaga władz”, jako cechę charakterystyczną struktury integracyjne, następnie
już konsekwentnie używał pojęcia „równowaga instytucjonalna”.

17. ŹRÓDŁA PRAWA PIERWOTNEGO UNII EUROPEJSKIEJ

Źródła prawa pierwotnego:

• Traktaty założycielskie
• Traktaty rewizyjne
• Traktaty akcesyjne
• Protokoły do traktatów
• Karta Praw Podstawowych Unii Europejskiej
• Zasady ogólne
• Największa rola państw członkowskich, ale również TSUE, KE, PE.
• W świetle K RP prawo pierwotne regulowane przez art.91 ust. 1 i 2, co oznacza, że prawo
pierwotne stosuje się bezpośrednio oraz w przypadku kolizji ma pierwszeństwo przed
ustawą.
• Art.1 ust. 3 TUE oraz art.1 ust.2 TFUE traktaty jako podstawa Unii
• Wymóg zgodności prawa pochodnego z prawem pierwotnym (w przypadku niezgodności-
nieważność prawa pochodnego) MOŻE DOPISAĆ: co może stwierdzić TSUE za pomocą 263
TFUE, pytania prejudycjalnego, podniesienie zarzutu nieważności w postępowaniu przed
TS lub Sądem UE.
1. Traktaty:
• nie stosuje się do nich Konwencji wiedeńskiej o prawie traktatów z 1969r., ponieważ jej
stroną nie jest Francja i Rumunia,
• protokoły stanowią część traktatów, mają taką samą moc wiążącą,
• deklaracje państw nie mają charakteru wiążącego.

I. Traktaty założycielskie:
• Traktat o funkcjonowaniu UE (wcześniej Traktat ustanawiający EWG), zawarty 1957r.
w Rzymie, wszedł w życie 1958r.
• Traktat o Unii Europejskiej, zawarty w 1992r. w Maastricht, wszedł w życie 1993r.
• Zmienił nazwę Europejskiej Wspólnoty Gospodarczej na Wspólnotę Europejską
II. Traktaty rewizyjne - zmieniają traktaty założycielskie:
• Traktat o fuzji- zawarty w 1965r.- wspólna Komisja i Rada Ministrów dla 3 wspólnot
(EWG, Euratom i EWWiS- ta ostatnia istniała do 2002r.) wcześniej wspólne
Zgromadzenie Parlamentarne i Trybunał Sprawiedliwości
• Jednolity akt europejski- zawarty w 1986r., celem osiągnięcie jednolitego rynku w
obrębie EWG
 • Traktat z Maastricht- traktat założycielski dla UE, rewizja traktatu ustanawiającego
EWG- zmiana nazwy na WE, wprowadzenie zasady pomocniczości, obywatelstwa UE,
struktury filarowej:
1. Wspólnoty europejskie: WE, Euratom, EWWiS
2. Wspólna polityka zagraniczna
3. Sprawy wewnętrzne
• Traktat z Amsterdamu- zawarty w 1997r., kodyfikacja wartości Unii procedura
zawieszania państwa, które je narusza
• Traktat z Nicei- zawarty w 2001r., wszedł w życie w 2003r., przygotował UE na
rozszerzenie
• Traktat z Lizbony- zawarty w 2007r., wszedł w życie w 2009r., UE uznana za następcę
prawnego Wspólnoty Europejskiej (1993-2009 UE skupiała dwie wspólnoty WE I
Euratom, do 2002 także EWWiS, po 1/12/2009 UE i Euratom to osobne organizacje
ponadnarodowe)
III. Traktaty akcesyjne - na ich mocy do UE przystępują nowe państwa, dostosowują traktaty
założycielskie na przyjęcie nowych państw.
2. Karta praw podstawowych UE:
• Art.6 ust.1 TUE nadaje KPP moc wiążącą równą Traktatom
• Dwie kategorie przepisów:
a. Tworzące prawa podmiotowe- można dochodzić przed sądami UE i przed sądami państw
członkowskich
b. Zawierające zasady- co innego niż zasady ogólne- mogą być wprowadzone w życie
poprzez działania UE i państw członkowskich (np. zaznaczenie, że korzystanie z
uprawnienia ma odbywać się zgodnie z przepisami prawa krajowego)- ich rolą kontrola
legalności aktów prawnych i wzorzec ich wykładni

3. Zasady ogólne i strukturalne (ustrojowe) - charakter niepisany; wiele zasad obecnie spisanych,
pierwotnie niepisane- spisane w Traktatach i KPP, więc nie są już źródłem prawa jako takie.
I. Zasady ogólne :
• charakter zasad, ulegają ważeniu,
• sformułowane w orzeczeniach TSUE, wywodzą się ze wspólnych tradycji konstytucyjnych
państw członkowskich i zawieranych przez te państwa umów międzynarodowych,
• otwarta lista, przykładowo: prawo do prywatności, prawo do obrony, zakaz
dyskryminacji- skodyfikowane w KPP,
• stosuje się je wyłącznie w odniesieniu do działań UE, jej instytucji, organów, jednostek
organizacyjnych,
• stosowane w odniesieniu do państw członkowskich, jeżeli one stosują prawo Unii, w
zakresie, w którym na państwu spoczywa obowiązek płynący z prawa unijnego.

II. Zasady strukturalne

• charakter reguł, skuteczne zawsze, gdy są spełnione ich hipotezy,
• sformułowane w orzeczeniach TSUE, wywodzą się z traktatów, ich natury i celów,
• rządzą funkcjonowaniem unii i funkcjonowaniem jej prawa,
• otwarta lista, przykładowo: pierwszeństwo, skutek bezpośredni, skutek pośredni, lojalna
współpraca, pomocniczość, proporcjonalność,
• zawierają dość precyzyjne wskazania dotyczące postępowania.
1. Orzecznictwo TSUE
 • Normy zawarte w sentencjach wyroków prejudycjalnych i w uzasadnieniach orzeczeń-
charakter powszechnie wiążący, TSUE przedstawia je jako interpretacje prawa UE.
• Przykładami stworzonych zasad są: pierwszeństwo, skutek bezpośredni, poszerzenie
kompetencji wyłącznych Unii co do zawierania umów międzynarodowych.
Opracowane na podstawie: Podręcznik prawa UE, Anna Zawidzka- Łojek, Adam Łazowski- źródła prawa UE-
Paweł Marcisz https://eur-lex.europa.eu/homepage.html?locale=pl

18. PRAWO POCHODNE UNII EUROPEJSKIEJ

1. Prawo pochodne Unii Europejskiej

• wydawane na podstawie TFUE przez instytucje unijne,
• zasada przyznania (art. 5 ust.2 TUE)- każde działanie instytucji musi znajdować podstawę w
aktach prawnych= wyznaczenie granic UE,
• powinny być zgodne z prawem pierwotnym, mechanizm kontroli sądowej:
a. Art. 263 TFUE skarga o stwierdzenie nieważności
b. Art. 267 TFUE pytanie prejudycjalne
2. Akty ustawodawcze i nieustawodawcze
• podział wprowadzony przez traktat z Lizbony,
• rozporządzenia, dyrektywy i decyzje mogą mieć i taki, i taki charakter.

I. Akty ustawodawcze:
• Charakter zależny od formalnego trybu uchwalania- ustawodawcze- przyjmowane według
zwykłej lub specjalnej procedury ustawodawczej.

II. Akty nieustawodawcze

• Akty delegowane i wykonawcze i akty prawne przyjmowane przez instytucje unijne, które nie
są aktami ustawodawczymi.
• Wydawane na podstawie aktów ustawodawczych
a. Akty delegowane (art. 290 TFUE)- rozporządzenia, dyrektywy, decyzje „o zasięgu
ogólnym, które uzupełniają lub zmieniają niektóre, inne niż istotne, elementy aktu
ustawodawczego”, przyjmowane przez KE na podstawie upoważnienia zawartego w akcie
ustawodawczym (akt musi zawierać cele, treść, zakres oraz czas obowiązywania
przekazanych upoważnień) tryb kontroli aktów delegowanych wydawanych przez KE.
b. Akty wykonawcze (art. 291 TFUE)- KE uprawniona do wydawania rozporządzeń
wykonawczych, dyrektyw wykonawczych, decyzji wykonawczych, jeżeli konieczne jest
zapewnienie jednolitych warunków wykonywania aktu wiążącego, czasami mogą
przysługiwać także Radzie.
c. Inne akty- nie da się ich zakwalifikować do powyższych kategorii- nazwane i akty „bez
przymiotnika”- akty wewnątrzorganizacyjne instytucji UE, akty organizacyjne UE, Rada UE
na wniosek KE określa wspólną taryfę celną.
3. Rodzaje aktów prawnych wg art. 288 TFUE
• moc wiążąca: rozporządzenia, dyrektywy, decyzje,
• brak mocy wiążącej: opinie, zalecenia,
• nie nazwa, a treść wskazuje na prawdziwą naturę prawną danego aktu.
 I. Rozporządzenie:
• ma zasięg ogólny- akt normatywny o charakterze generalnym, odnoszący się do obiektywnie
określonych sytuacji, wywołujący skutki prawne wobec abstrakcyjnie przedstawionej i
otwartej kategorii podmiotów (czasem może dotyczyć indywidualnie os. Fizycznych/
prawnych),
• wiąże w całości- nie można stosować w sposób niepełny czy selektywny,
• bezpośrednio stosowane- brak wymogu implementacji, wywiera natychmiastowe skutki
prawne od momentu wejścia w życie na poziomie Unii, automatycznie staje się częścią
porządku prawnego państwa członkowskiego, z czego wynika brak możliwości przyjmowania
przez państwa członkowskie środków legislacyjnych powtarzających postanowienia
rozporządzenia oraz obowiązek uchylenia wcześniejszych regulacji krajowych, które są
sprzeczne z roz. i uchwalania takowych w przyszłości (art. 4 ust.3 TUE).
• ujednolica prawo, bardzo ingeruje w systemy prawne państw członkowskich.

II. Dyrektywy
• wiąże każde państwo członkowskie, do którego jest kierowana:
a. Wiążąca w odniesieniu celu, który ma zostać osiągnięty.
b. Adresat dyrektywy- państwo członkowskie, najczęściej kierowane do wszystkich, ale
możliwe tylko do niektórych. Sprawa Faccini Dori C- 91/92 jednostka nie może być
adresatem dyrektywy, ale podmiot będący pod emanacją państwa już może.
• wyznacza osiągnięcie jakiegoś celu- narzędzie harmonizacji prawa, często kierowane do
państw, w celu przystosowania danego państwowego porządku prawnego do unijnych celów
• swoboda organów krajowych wyboru formy i środków- akt „dwustopniowy”- wymagana
implementacja krajowa dyrektywy
• transpozycja dyrektywy- wprowadzenie jej do porządku prawnego w określonym czasie
a. wydanie aktów prawnie wiążących (w Polsce np. ustawa czy rozporządzenie),
b. treść tych norm powinna być jasna i przejrzysta,
c. niektóre dyrektywy mogą zobowiązywać państwa członkowskie do zapewnienia w prawie
krajowym odpowiedniego systemu sankcji.
• zastosowanie i wykonanie w praktyce wprowadzonych norm,
• najczęściej dwa lata od wejścia w życie dyrektywy na jej transpozycję, przed upływem
terminu na tę czynność nie można zarzucić jej braku, ale państwo członkowskie powinno
powstrzymać się od działań, które mogłyby poważnie zagrozić w osiągnięciu celu
przedstawionego w dyrektywie.

III. Decyzje
• wiążą w całości,
• mogą wywoływać skutek bezpośredni,
• adresaci nie muszą być wskazani, jeżeli są, decyzja wiąże tylko ich.

IV. Zalecenia i opinie

• brak charakteru wiążącego,
• stanowisko instytucji UE w określonych sprawach, postulaty co do zachowania się adresatów
tych aktów,
• zalecenia- postulowanie podjęcie konkretnego działania, do podmiotów wewnętrznych i
zewnętrznych w stosunku do instytucji i organów ue, np. przyjmowane przez radę zalecenia
dot. Poważnego naruszenia przez państwo członkowskie wartości UE (art. 7 ust.1 TUE).
V. Akty nienazwane/ inne akty
• niewymienione w art. 288 TFUE- np. rezolucje, wytyczne, wspólne oświadczenia,
 • akty nienazwane, opinie i zalecenia tworzą unijne prawo miękkie (soft law).
Opracowane na podstawie:
Podręcznik prawa UE, Anna Zawidzka- Łojek, Adam Łazowski- źródła prawa UE- Paweł Marcisz
https://eur-lex.europa.eu/homepage.html?locale=pl

19. Akty Ustawodawcze i Nieustawodawcze

1. Akt ustawodawczy - akt prawny który został przyjęty według zwykłej lub specjalnej procedury
ustawodawczej, nie może zmieniać prawa pierwotnego i musi być z nim zgodny.
2. Akt nieustawodawczy - nie ma swojej definicji w TFUE więc przyjmuje się że są to akty
delegowane i wykonawcze wraz z innymi aktami prawnymi przyjmowanymi przez instytucje
unijne w ramach ich kompetencji które nie są aktami ustawodawczymi.
3. Akt delegowany – konstrukcja jest regulowana w art.290 TFUE. Aktami delegowanymi są
rozporządzenia, dyrektywy i decyzje o zasięgu ogólnym które uzupełniają lub zmieniają inne niż
istotne elementy aktu ustawodawczego, oparte na wyraźnej delegacji zawartej w akcie
ustawodawczym:
• przyjmowany przez Komisje Europejską na podstawie upoważnienia aktu ustawodawczego,
• akt ten musi wyraźnie określać cele, treść, zakres oraz czas obowiązywania przekazywanych
uprawnień.
„Istotne przepisy danej dziedziny powinny być przyjmowane w drodze uregulowania
podstawowego i nie podlegają delegacji (...)
PE przeciwko Radzie C-355/10
Art.290 ust.2 wprowadza tryb kontroli aktów delegowanych wydawanych przez Komisję. Może to być
przewidzenie kompetencji instytucji uchwalającej akt (Parlament Europejski lub Rada) do odwołania
Komisji uprawnień delegowanych .Ponadto w tym samym ustępie przewidziana jest procedura
kontrolna według której warunkiem wejścia w życie jest brak sprzeciwu Rady(większość
kwalifikowana) i Parlamentu Europejskiego (większość głosów składu PE) = Dwuwariantowa
procedura typu call-back

4. Akt Wykonawczy - akt prawa unijnego wydawany gdy zachodzi konieczność zapewnienia
jednolitych warunków wykonywania aktu wiążącego.
• Rozporządzenia, dyrektywy oraz decyzje wykonawcze wydawane przez Komisję Europejską
• Art. 291 TFUE
• Akty wykonawcze są wydawane przez Komisję Europejską ale to uprawnienie może być
przekazane Radzie w uzasadnionych przypadkach co wymaga szczegółowego uzasadnienia
(C-257 Komisja przeciwko Radzie – „Rada może jedynie w szczegółowych przypadkach
zastrzec dla siebie prawo bezpośredniego wykonywania uprawnień wykonawczych oraz musi
uzasadnić taką decyzje w sposób szczegółowy”)
• Kontrolę nad wydawaniem aktów wykonawczych sprawują Państwa Członkowskie
5. Inne akty – rozumiane jako te nie wpisujące się w powyższe definicje oraz nie uchwalone za
pomocą procedury ustawodawczej.
6. Rodzaje aktów prawnych według art 288 TFUE - wiążące akty prawne są ujęte w zamkniętym
katalogu artykułu 288 który jako takie przewiduje:
 • rozporządzenia
• dyrektywy
• decyzje

Powyższe akty mogą być zarówno aktami ustawodawczymi jak i nieustawodawczymi!

I. Rozporządzenie- zasięg ogólny, wiąże w całości, jest bezpośrednio stosowane.

• jest aktem ujednolicającym prawo o wysokim stopniu ingerencji w systemy krajowe Państw
Członkowskich,
• ogólny zasięg oznacza generalne określenie sytuacji dla abstrakcyjnej i otwartej kategorii
podmiotów (może jednak dotyczyć indywidualnych podmiotów),
• stosowanie w całości oznacza że państwo nie może stosować rozporządzeń w sposób
selektywny Rozporządzenie nie wymaga implementacji i wywiera natychmiastowe skutki
prawne, staje się integralną częścią porządku krajowego, nie musi być publikowane przez
dane państwo,
• państwo Członkowskie nie może powtarzać postanowień rozporządzenia w porządku
krajowym, musi usunąć wcześniejsze regulacje sprzeczne z rozporządzeniem oraz
powstrzymać się od uchwalania takowych w przyszłości.
II. Dyrektywa - wiąże każde państwo członkowskie do którego jest kierowana pozostawiając
jednak swobodę wyboru formy i środków.
• wymagana jest implementacja,
• instrument harmonizacji Prawa,
• ma konkretnego adresata czyli Państwa Członkowskie,
• może być kierowana do wszystkich ale może być też do poszczególnych,
• nie może być adresowana do jednostek (sprawa Faccini Dori),
• treść norm transpondujących dyrektywę musi być jasna i przejrzysta
• wiążąca w odniesieniu do rezultatu co oznacza że nie zawsze trzeba ją kopiować do
krajowego porządku prawnego
• państwa jednak są zobowiązane przedsięwziąć wszelkie konieczne środki do zapewnienia że
dyrektywa jest skuteczna czyli wydać stosowne akty prawa krajowego (transpozycja),
czasami też powstaje zobowiązanie stworzenia systemu sankcji

*Implementacja to także zastosowanie i wykonanie w praktyce czyli zadbanie o odpowiednie

stosowanie dyrektywy

• data wejścia w życie a termin na transpozycje:

a. termin na transpozycje - zawarty w dyrektywie,
b. państwo musi się powstrzymywać od tworzenia prawa sprzecznego z dyrektywą w
okresie transpozycji,
c. nie można powołać się na prawo krajowe przy braku transpozycji.
III. Decyzja
• wiąże w całości i może wywołać skutek bezpośredni,
• wydawana przez instytucje w których Unia ma kompetencje (najczęściej Komisja),
• nie musi wskazywać adresata, a jeżeli wskazuje adresatów to wiąże tylko tychże,
• skierowane do państw członkowskich wiążą wszystkie organy państwa w tym sądy.
IV. Zalecenia i opinie
• nie są wiążące,
 • zalecenie postuluje podjęcie określonego działania przez adresata ,
• opinia jest wyrażeniem stanowiska wobec konkretnego stanu faktycznego.
V. Akty nienazwane
• instytucje unijne mogą wydawać w ramach swojej kompetencji inne akty określane jako akty
nienazwane,
• mogą one posiadać różne nazwy tj. Wytyczne, rezolucje, oświadczenia, programy czy kodeksy
postępowania,
• wraz z opiniami i zaleceniami tworzą tzw. Unijne prawo miękkie (soft law),
• zgodnie z prawem pierwotnym muszą być wydawane w ramach kompetencji danej instytucji.

20. OBOWIĄZKI PAŃSTWA CZŁONKOWSKIEGO

WYNIKAJĄCE Z TRANSPOZYCJI DYREKTYWY DO PRAWA
KRAJOWEGO

1. Na państwie członkowskim ciążą obowiązki wynikające z art. 4 TUE (zasada lojalności) oraz art.
288 TFUE takie jak:
• Wprowadzenie w życie dyrektyw za pomocą wydania prawnie wiążących aktów krajowych w
prawidłowy sposób i w odpowiednim czasie – wg orzecznictwa TSUE praktyka
administracyjna nie może być uznana za odpowiedni sposób implementacji dyrektywy, gdyż
może być zmieniona przez administrację w dowolnym momencie – wyrok Komisja przeciwko
Belgii 239/85.
• Powzięcie wszelkich środków koniecznych do zapewnienia, że dyrektywa jest skuteczna w
świetle jej celu – wyrok Von Colson i Kamann.
• Zapewnienie, że treść norm implementujących dyrektywę jest jasna i przejrzysta (nie oznacza
to że musi być to literalne tłumaczenie dyrektywy na język państwa członkowskiego).
• Zapewnienie odpowiedniego systemu sankcji, który miałby zastosowanie wobec podmiotów
nieprzestrzegających norm prawa krajowego implementujących dyrektywę.
• Stosowanie w odpowiednich przypadkach norm przyjętych w celu implementacji dyrektywy –
ten obowiązek spoczywa na organach państw członkowskich, w tym na sądach.
• Przed upływem terminu na transpozycje na państwie członkowskim ciąży obowiązek nie
podejmowania działań mogących zniweczyć cel dyrektywy.

21. OBYWATELSTWO UNII

1. Obywatelstwo UE:
• zostało wprowadzone na mocy Traktatu z Maastricht w 1993 r.,
• obywatelem Unii jest każda osoba posiadająca obywatelstwo Państwa Członkowskiego,
• obywatelstwo Unii ma charakter akcesoryjny wobec obywatelstwa krajowego, jego nabycie i
utrata są nierozerwalnie związane z nabyciem i utratą obywatelstwa państwa
członkowskiego,
 • wieź prawna wynikająca z obywatelstwa unijnego ma charakter szczególny,
• cechą charakterystyczną tego obywatelstwa jest fakt, że jest definiowana poprzez zakres
uprawnień związanych ze statusem obywatela Unii.
2. Prawa obywateli Unii Europejskiej:
• katalog praw wskazanych w art. 20 ust. 2 TFUE nie ma charakteru zamkniętego i nie
wyczerpuje wszystkich uprawnień przysługujących obywatelom Unii. Część z nich została
wykreowana w prawie unijnym,
• na prawa mogą powoływać się także osoby posiadające obywatelstwo państwa
członkowskiego i przebywające lub mające miejsce zamieszkania na terytorium wchodzącym
w skład krajów i terytoriów zamorskich.
3. Poszczególne prawa:
• Prawo do niedyskryminacyjnego traktowania (art. 18 TFUE)
a. zawiera skutek bezpośredni
b. zakazuje wszelkiej dyskryminacji ze względu na przynależność państwową w zakresie
zastosowania Traktatów
c. zakaz dyskryminacji oznacza zakaz zróżnicowanego traktowania podmiotów znajdujących
się w porównywalnej sytuacji
• Prawo do swobodnego przemieszczania się i pobytu na terytorium państw członkowskich
(art. 21 TFUE)
a. prawo do swobodnego przemieszczania się i prawo pobytu są ze sobą nierozerwalnie
związane
b. art 21 nie gwarantuje więc prawa pobytu na terytorium własnego państwa cz. w sytuacji
w której jednostka nie skorzystała z prawa do swobodnego przemieszczania się
• Bierne i czynne prawo wyborcze w wyborach lokalnych w państwie miejsca zamieszkania
(art 22 ust. 1 TFUE, art 40 KPP)
a. prawo to ograniczone jest do wyborów w ramach wspólnot lokalnych stopnia
podstawowego.
b. prawo do głosowania w wyborach lokalnych nie oznacza jednak prawa udziału w innych
formach demokracji tj. referendum lokalne czy inicjatywa legislacyjna.
• Bierne i czynne prawo wyborcze do Parlamentu Europejskiego (art. 22 ust. 2 TFUE, art. 39
KPP)
wybory te są: powszechne, bezpośrednie, tajne, proporcjonalne, wolne

• Prawo do ochrony dyplomatycznej i konsularnej (art. 23 TFUE)

a. prawo to przysługuje w sytuacji gdy własne państwo nie ma w
państwie trzecim swojego przedstawicielstwa.
b. można uzyskać pomoc w przypadku poważnego wypadku, choroby lub śmierci, padnięcia
ofiarą przestępstwa, aresztowania lub zatrzymania, potrzeby wydania tymczasowego
dokumentu podróży oraz w przypadku potrzeby udzielenia pomocy i repatriacji w sytuacji
nadzwyczajnej
• Inicjatywa obywatelska (art. 11 TUE)
a. organizatorami muszą być obywatele Unii mający czynne prawo wyborcze do Parlamentu
Europejskiego
b. Potrzeba zebrać minimum milion deklaracji poparcia z minimum siedmiu krajów Unii
Europejskiej. Minimalna liczba podpisów jaką należy zebrać w poszczególnych krajach
 również jest określona, i zależy od liczby posłów do Parlamentu Europejskiego
wybieranych w danym państwie członkowskim, pomnożonej przez 750. Po weryfikacji
deklaracji poparcia (maks. 3 miesiące), pod warunkiem zebrania koniecznej minimalnej
ilości ważnych deklaracji, i minimalnej ilości deklaracji z każdego kraju, inicjatywa
przedkładana jest Komisji Europejskiej. Ta ma kolejne 3 miesiące na rozpatrzenie
inicjatywy, wysłuchanie publiczne w Parlamencie Europejskim i udzielenie odpowiedzi.
• Prawo petycji do PE, zwracania się do Rzecznika Praw Obywatelskich oraz innych instytucji,
organów lub jednostek organizacyjnych UE (art. 24 TFUE)
a. przysługuje osobom fizycznym oraz osobom prawnym
b. przysługuje we wszystkich sprawach objętych zakresem działalności Unii, które dotyczą
bezpośrednio danej osoby
c. petycję można złożyć samodzielnie lub z innymi osobami
d. decyzja PE powinna podlegać kontroli sądowej
e. skarga do RPO przysługuje w sprawach, które dotyczą niewłaściwego administrowania w
działaniach instytucji, organów lub jednostek organizacyjnych Unii, z wyłączeniem
Trybunału Sprawiedliwości
f. jeżeli Rzecznik stwierdzi przypadek niewłaściwego administrowania, to przekazuje tę
sprawę do danej jednostki, która w ciągu 3 miesięcy ma przekazać mu swoje stanowisko.
g. Rzecznik przesyła później sprawozdanie Parlamentowi Europejskiemu i danej instytucji,
organowi lub jednostce organizacyjnej.

22. ZASADA NIEDYSKRYMINACJI

1. Niedyskryminacja = podobne sytuacje nie powinny być traktowane inaczej, chyba że różnica w
traktowaniu jest obiektywnie uzasadniona.
• niedyskryminacja ze względu na przynależność państwową leży u podstaw wszystkich
swobód unijnych, a zwłaszcza - swobody przepływu osób
• przewiduje ją przede wszystkim art. 18 TFUE, z którego wynika, że każdy podmiot znajdujący
się w sytuacji objętej prawem UE musi zostać postawiony całkowicie na równi z podmiotami
danego państwa członkowskiego
a. inaczej rzecz ujmując - uczestnicy jednolitego rynku w każdym państwie członkowskim są
traktowani w sposób narodowy
b. art. 18 jest bezpośrednio skuteczny, ergo stanowi prawo podmiotowe (tak TSUE w
orzeczeniu Bickel i Franz C-274/96)
i. art. 18 ma zastosowanie w zakresie całego Traktatu (co interpretuje się jako w
zakresie całego prawa unijnego)
ii. postanowienia szczególne o swobodzie przepływu pracowników (art. 45),
swobodzie przedsiębiorczości (art. 49) i swobodzie świadczenia usług (art. 56)
iii. są uważane za szczególne zastosowania zasady niedyskryminacji ze względu na
przynależność państwową i, podobnie jak art. 18
iv. ą bezpośrednio skuteczne
v. art. 18 stanowi zatem legi generali dla owych szczególnych postanowień
2. Zabroniona jest zarówno:
 • dyskryminacja bezpośrednia (tj. wówczas, gdy podmiot ze względu na przynależność do
innego państwa członkowskiego jest traktowany mniej korzystnie niż podmioty krajowe) 
kryterium obywatelstwa
• dyskryminacja pośrednia (tj. podmiot jest traktowany odmiennie na podstawie co prawda
innych niż obywatelstwo kryteriów, ale sprowadzających się do tego samego, jak np.
kryterium siedziby, znajomości języka etc.)
• Wprowadzenie do Traktatu przepisów o obywatelstwie Unii skutkuje znacznym
rozszerzeniem zakresu stosowania zasady niedyskryminacji.
• Dotyczy także stosowania przepisów krajowych, które formalnie są niedyskryminacyjne, ale
w praktyce powodują przeszkodę w swobodnym przepływie.
3. Z orzecznictwa TSUE wynika, że zakazane jest stosowanie przepisów formalnie
niedyskryminuących, ale powodujących przeszkody w swobodnym przepływie określonych
dóbr w ramach rynku wewnętrznego:
• taka sytuacja może obejmować np. stosowanie odmiennych standardów dot. produkcji i
sprzedaży towarów, sposobów i warunków świadczenia usług, wymagań rejestracyjnych
spółek etc.
• zakaz taki ma chronić przed sytuacją podwójnego obciążenia, tj. konieczności pogodzenia
przez jednostkę wymagań wynikających z państwa pochodzenia i państwa importu /
przyjmującego
• z orzecznictwa TSUE (m.in. sprawa Deutscher Apothekerverband C-322/01) wynika tzw. test
dostępu do rynku  przepisy krajowe, które uniemożliwiają lub utrudniają dostęp do rynku
krajowego towarom lub podmiotom z innych państw członkowskich, są zakazane przez
prawo unijne, chyba że mogą być usprawiedliwione na podstawie wyjątków traktatowych lub
wyjątków sformułowanych w orzecznictwie.
a. jeśli określone przepisy krajowe uniemożliwiają lub utrudniają dostęp do rynku
krajowego towarom lub podmiotom z innych państw członkowskich, należy uznać je za
niedopuszczalne
b. chyba, że mogą być usprawiedliwione na podstawie wyjątków traktatowych lub tych
sformułowanych w orzecznictwie

23. OCHRONA PRAW PODSTAWOWYCH UE

1. Rozwój płaszczyzny ochrony praw podstawowych w Unii Europejskiej:

Prawa podstawowe to prawa człowieka, których ochrona jako ogólnych zasad prawa była
rozwijana w orzecznictwie ETS (Europejski Trybunał Sprawiedliwości) od końca lat 60. XX wieku.
Początkowo Traktaty założycielskie nie posiadały żadnych przepisów stricte dotyczących ochrony
praw człowieka (związane to było z gospodarczym charakterem organizacji nastawionym na
odbudowę Europy po wojnie, nie zaś na ochronę praw człowieka), zatem ETS odmawiał ochrony
w przypadkach naruszenia tych praw przez instytucje i akty wspólnotowe, nie uznając ich za część
porządku wspólnotowego. Z Traktatów wynikały jednak pewne prawa, które miały charakter praw
podstawowych, np.:
• ogólny zakaz dyskryminacji ze względu na obywatelstwo (art. 18 TFUE – d. art. 12, d. 6 TWE,
pierwotnie art. 7 TEWG)
 • prawo do równego wynagrodzenia mężczyzn i kobiet za tę samą pracę (art. 157 TFUE – d.
141, d. 119 TWE)
• prawa wynikające z zasady swobodnego przepływu osób
Za sprawą 29/69 Stauder v. miasto Ulm zmieniło się podejście do tego problemu, wg wyroku Sądu
mówiącego, iż „w ten sposób interpretowane postanowienie (...) nie zawiera niczego zdolnego
naruszyć fundamentalne prawa człowieka zawarte w ogólnych zasadach prawa Wspólnoty i
chronione przez Trybunał”
Orzeczenie 11/70 Internationale Handelsgesellschaf potwierdza, że prawa podstawowe stanowią
część ogólnych zasad prawa Wspólnot: „ochrona takich praw, inspirowana konstytucyjnymi
tradycjami wspólnymi dla wszystkich państw członkowskich, musi być zagwarantowana w ramach
struktur i celów Wspólnoty”.
Kolejnym dokumentem, które jest szczególnym źródłem w kwestii ochrony praw podstawowych
człowieka jest Europejska konwencja o ochronie praw człowieka i podstawowych wolności z 1950
roku.
Prawo wspólnotowe nie zawierało wiążącego katalogu praw podstawowych i ich dopuszczalnych
ograniczeń; próbą stworzenia takiego katalogu było opracowanie Karty Praw Podstawowych UE w
grudniu 2000 r.
2. Obecna regulacja w TUE
• Art. 2 „Unia opiera się na wartościach poszanowania godności osoby ludzkiej, wolności,
demokracji, równości, państwa prawnego, jak również poszanowania praw człowieka, w tym
praw osób należących do mniejszości. Wartości te są wspólne Państwom Członkowskim w
społeczeństwie opartym na pluralizmie, niedyskryminacji, tolerancji, sprawiedliwości,
solidarności oraz na równości kobiet i mężczyzn.”
• Art. 6 1. „Unia uznaje prawa, wolności i zasady określone w Karcie praw podstawowych (…)
Postanowienia Karty w żaden sposób nie rozszerzają kompetencji Unii określonych w
Traktatach. Prawa, wolności i zasady zawarte w Karcie są interpretowane zgodnie z
postanowieniami ogólnymi określonymi w tytule (…) 2. Unia przystępuje do europejskiej
Konwencji o ochronie praw człowieka i podstawowych wolności. Przystąpienie do Konwencji
nie ma wpływu na kompetencje Unii określone w Traktatach. 3. Prawa podstawowe,
zagwarantowane w europejskiej Konwencji o ochronie praw człowieka i podstawowych
wolności oraz wynikające z tradycji konstytucyjnych wspólnych Państwom Członkowskim,
stanowią część prawa Unii jako zasady ogólne prawa.
• Art. 7 mechanizm kontroli przestrzegania wartości z art. 2
• Art. 49 przestrzeganie wartości z art. 2 jako warunek dla kandydatów do członkostwa w UE
• Karta Praw Podstawowych UE stała się prawnie wiążąca na podstawie art. 6 ust. 1 – moc
równa traktatom (prawo pierwotne)
3. Karta Praw Podstawowych UE
Opracowana przez Konwent, powołany na mocy decyzji Rady Europejskiej z Kolonii (3-4 czerwca
1999 r.), złożony z przedstawicieli rządów i parlamentów państw członkowskich, Komisji i PE
(Parlament Europejski).
7 grudnia 2000 r., na szczycie w Nicei, KPP została podpisana przez przewodniczących PE, Rady i
Komisji i proklamowana w obecności głów państw i szefów rządów państw członkowskich – nie
miała wówczas mocy wiążącej prawnie, była polityczną deklaracją. KPP w obecnej wersji jest
prawnie wiążąca od wejścia w życie TL (Traktat z Lizbony), tj. od 1 grudnia 2009 r. na podstawie
art. 6 ust. 1 TUE. Karta składa się z preambuły i 54 artykułów w 7 rozdziałach:
 I. Godność (godność człowieka, prawo do życia, integralność osoby ludzkiej, zakaz tortur, zakaz
niewolnictwa)
II. Wolności (prawo do wolności i bezpieczeństwa, poszanowanie życia, prywatnego, ochrona
danych osobowych, wolność myśli, sumienia i wyznania, wolność wypowiedzi i informacji,
wolność zgromadzeń, wolność nauki i sztuki, wolność wyboru zawodu, prowadzenia
działalności gospodarczej, własność, prawo do azylu)
III. Równość (równość wobec prawa, zakaz dyskryminacji, równość kobiet i mężczyzn, prawa
dziecka, prawa osób starszych, integracja niepełnosprawnych)
IV. Solidarność (prawo dostępu do służb zatrudnienia, ochrona w razie nieuzasadnionego
zwolnienia, godne warunki pracy, zabezpieczenie społeczne, ochrona zdrowia, ochrona
konsumentów, ochrona środowiska)
V. Prawa obywateli (prawa wyborcze, prawo swobodnego poruszania się i pobytu, prawo skargi
do RPO, ochrona dyplomatyczna i konsularna)
VI. Wymiar sprawiedliwości (prawo do skutecznego środka prawnego i rzetelnego procesu,
domniemanie niewinności i prawo do obrony)
VII. Postanowienia ogólne dotyczące wykładni i stosowania Karty (zakres Karty, zakres ochrony
praw, dopuszczalne ograniczenia praw, zakaz nadużycia praw)
• Ograniczenia:
Ograniczenia praw podstawowych dopuszczalne jedynie w uzasadnionych przypadkach, ze
względu na ochronę interesu ogólnego, muszą przy tym być konieczne dla osiągnięcia
zamierzonego celu i spełniać pozostałe wymogi zasady proporcjonalności oraz nie mogą
naruszać istoty danego prawa.

• Zakres zastosowania KPP

Zakres zastosowania Karty został określony w jej treści w art. 51 ust.1. „Postanowienia
niniejszej Karty mają zastosowanie do instytucji, organów i jednostek organizacyjnych Unii
przy poszanowaniu zasady pomocniczości oraz do Państw Członkowskich wyłącznie w
zakresie, w jakim stosują one prawo Unii. Szanują one zatem prawa, przestrzegają zasad i
popierają ich stosowanie zgodnie ze swymi odpowiednimi uprawnieniami i w poszanowaniu
granic kompetencji Unii powierzonych jej w Traktatach”. Zatem stosowanie określone w tym
artykule, obejmuje stosowanie bezpośrednio skutecznych przepisów UE, stosowanie i
wykładnię prawa krajowego w celu wykonania prawa UE, transpozycję prawa unijnego do
krajowego porządku prawnego i jego stosowanie przez władze państwa członkowskiego.

4. Kontrola działań UE i państw członkowskich względem praw podstawowych

• KPP stanowi wzorzec oceny zgodności prawa pochodnego z prawem podstawowym
(pierwotnym)
• TSUE (Trybunał Sprawiedliwości Unii Europejskiej) bada czy prawo unijne nie narusza ochrony
praw człowieka
• Ochrona praw jednostki jest wzmacniana poprzez interpretację prawa UE zgodnie ze
standardami ochrony praw człowieka
• Przed wejściem w życie KPP Trybunał badał, czy państwa członkowskie przestrzegają praw
podstawowych
→ przykłady: sprawa Aklegaren przeciwko Hans Akerberg Fransson, sprawa Cruciano Siragusa
przeciwko Regione Sicilia-Soprintendenza Beni Culturali e Ambientali di Palermo, sprawa
 Google Spain i Google

5. Działalność Unii Europejskiej w obszarze praw człowieka

Ochrona praw człowieka jest jednym z fundamentalnych założeń i celów Unii Europejskiej.
Obowiązuje to również w stosunkach zewnętrznych. Obowiązują zasady powszechności i
niepodzielności praw człowieka (art. 21 TUE) oraz istnieje zobowiązanie do ochrony praw
człowieka, w szczególności praw dziecka (art. 3 ust. 5 TUE). UE nie posiada generalnych
uprawnień do wydawania norm w tej dziedzinie, jednak dysponuje możliwością stanowienia
prawa na określonych obszarach związanych z ochroną praw jednostki (art. 19 TFUE mówi o
podejmowaniu niezbędnych środków do zwalczania dyskryminacji). Unia może również
podejmować kroki w ochronie danych osobowych (art. 16 TFUE). Inne dziedziny to polityka
migracyjna i azylowa oraz dziedzina prawa karnego.
UE jest również od 2011 roku stroną Konwencji Narodów Zjednoczonych o prawach osób z
niepełnosprawnościami.
Na obszarze UE takie czynności są badane przez Agencję Praw Podstawowych Unii Europejskiej,
która została utworzona w 2007 roku i zastąpiła wcześniejsze Europejskie Centrum
Monitorowania Rasizmu i Ksenofobii.
UE podjęła również kroki, by przystąpić do europejskiej Konwencji o ochronie praw człowieka i
podstawowych wolności. Ma to doprowadzić do większej spójności w systemie ochrony praw
podstawowych. Doprowadzi to do zewnętrznej kontroli UE, w szczególności podleganiu decyzjom
i wyrokom Europejskiego Trybunału Praw Człowieka w Strasburgu. Decyzję tę musiały ratyfikować
wszystkie 47 państw członkowskich Rady Europy. Ostatecznie jednak Trybunał po rozpatrzeniu
wniosku w przedmiocie zgodności projektu porozumienia z prawem europejskim, uznał go za
niezgodny z prawym UE i zaburzający jego specyficzny charakter prawny. Treść porozumienia
musi zostać renegocjowana, co może opóźnić cały proces o wiele lat. Jednak przyjęto założenie, że
Unia Europejska gwarantuje ochronę praw podstawowych na poziomie równoważnym temu,
który przewiduje Konwencja, tzn. „domniemanie równoważnej ochrony”.

24. ZASADA PIERWSZEŃSTWA

1. Źródło zasady:
• Brak postanowienia traktatowego regulującego relację pomiędzy prawem unijnym a prawem
krajowym
• Pośrednio: art. 288 TFUE – stanowi o bezpośredniej stosowalności rozporządzeń (nie
rozwiązuje problemu z znaczeniu ogólnym)
• Orzecznictwo TS:
a. Costa vs. ENEL (6/64) – zakres zasady pierwszeństwa rozciąga się na wszystkie normy
prawa unijnego + prawo unijne ma pierwszeństwo przed każdą normą prawa krajowego
(niezależnie od rangi i czasu uchwalenia aktu prawa krajowego, które koliduje z prawem
Unii)
b. Internationale Handelsgesellschaft (C-11/70) – prawo unijne ma pierwszeństwo przed
każdym aktem prawa krajowego, także przed Konstytucją
2. Podstawy ideologiczne zasady pierwszeństwa:
 • Wspólnota tworzy odrębny system prawny (niezależne źródło prawa), a nie zwykłe umowy
międzynarodowe.
• System prawa unijnego staje się częścią prawa krajowego i dlatego sądy krajowe mają
obowiązek stosować prawo unijne.
• „litera i duch Traktatu” czynią niemożliwym przyznanie pierwszeństwa prawu krajowemu
• Państwa członkowskie świadomie zrzekły się części suwerenności na rzecz Wspólnoty
wyposażonej we własne instytucje i podmiotowość prawnomiędzynarodową.
• Nieuznanie zasady pierwszeństwa prawa unijnego pozbawiłoby Traktat charakteru prawa
wspólnotowego i podważyłoby podstawy prawne Wspólnoty.
• Cel wspólnoty – integracja i wspólne realizowanie celów z TEWG (np. wspólny rynek) – może
zostać osiągnięty wyłącznie gdy wszystkie państwa uznają pierwszeństwo prawa unijnego.
3. Jak TS stworzył tę zasadę:
• Teleologiczna wykładnia TEWG
• Explicite odwołanie do „ducha Traktatu”
4. Spór o zakres zasady pierwszeństwa na linii Państwa – TS
• Federalny Trybunał Konstytucyjny:
a. Solange I (1974): „RFN jest przeciwko bezwarunkowemu uznawaniu pierwszeństwa
wspólnotowego prawa pochodnego, więc FTK może kontrolować akty prawa
pochodnego pod względem zgodności z prawami podstawowymi gwarantowanymi w
ustawie zasadniczej RFN, dopóki ochrona praw podstawowych nie zostanie zapewniona
na poziomie wspólnotowym”
b. Solange II (1986): „RFN będzie uznawał pierwszeństwo prawa wspólnotowego także w
obszarze ochrony praw podstawowych tak długo, jak dostateczna ochrona praw
podstawowych będzie zapewniana przez Wspólnotę”
• Polski Trybunał Konstytucyjny:
a. Uznaje zasadę pierwszeństwa prawa unijnego w stosunku do polskich ustaw
b. Nie uznaje pierwszeństwa prawa unijnego w stosunku do Konstytucji
c. W przypadku konfliktu prawa unijnego z Konstytucją to suweren (lub organ władzy
Państwowej) ma podjąć decyzję o zmianie Konstytucji/ wyjściu z Unii. Nic nie dzieje się
automatycznie
d. Częsta praktyka sądów konstytucyjnych: wywodzenie zasady pierwszeństwa z krajowych
konstytucji, a nie z orzecznictwa TS.
5. Jakie są konsekwencje sprzeczności prawa krajowego z prawem unijnym:
• Simmenthal (106/77) – sądy krajowe mają obowiązek zapewnić skuteczność prawu unijnemu,
stosując je w całości i zapewniając ochronę praw, które prawo unijne przyznaje jednostkom.
Sądy krajowe muszą odmówić stosowania norm prawa krajowego (wcześniejszych i
późniejszych), które są sprzeczne z prawem unijny.
6. Zakres zasady (z Simmenthal):
• (raczej) dotyczy bezpośrednio skutecznych przepisów wspólnotowych
• Pierwszeństwo stosowania, a nie obowiązywania – sprzeczna z prawem unijnym norma prawa
krajowego nie jest uchylana, sądy krajowe jedynie jej nie stosują
• Dotyczy krajowych aktów ustawodawczych i aktów o charakterze administracyjnym
• (z Larsy (C-118/00)) – organy administracyjne także mają obowiązek nie stosować prawa
krajowego sprzecznego z prawem unijnym
7. Jak daleko prawo unijne może ingerować w prawo krajowe w celu zapewnienia skuteczności
prawu unijnemu:
• Factortame (213/89) – przykład na kontrowersyjne odejście TS od ścisłego przestrzegania
zasady krajowej autonomii proceduralnej; TS orzekł, że jeżeli sąd krajowy zastosowałby środek
tymczasowy, gdyby nie było zakazującego tego przepisu krajowego, to sąd krajowy ma
obowiązek nie stosować tego przepisu. W efekcie sąd krajowy musi stworzyć środek
tymczasowy (mimo że sąd nie ma takich kompetencji)
8. Inne orzeczenia:
• Kuchne i Heitz (C-453/00) – w myśl zasady lojalności organy administracyjne mają obowiązek
ponownego rozpatrzenia decyzji administracyjnej, która została wydana w oparciu o błędną
wykładnię prawa wspólnotowego (4 warunki wymagają spełnienia, więc to nie jest absolutna
zasada pierwszeństwa)
• Kapferer (C-234-04) – prawomocne orzeczenie sądu krajowego, które zostało wydane w
oparciu o błędną wykładnię prawa wspólnotowego jest niepodważalne ze względu na zasadę
powagi rzeczy osądzonej. Zasada pierwszeństwa prawa unijnego nie pozwala nałożyć na
Państwo obowiązku pominięcia procesów proceduralnych w celu wzruszenia prawomocnego
orzeczenia sądowego
9. Jak UE chciała scementować zasadę pierwszeństwa
• Próba wpisania zasady pierwszeństwa do Traktatu konstytucyjnego spotkała się z krytyką
• W Traktacie Lizbońskim zamieszczono deklarację: zasada pierwszeństwa ma zastosowanie w
zakresie ustanowionym przez orzecznictwo TS

25+26. ZASADA SKUTKU BEZPOŚREDNIEGO ORAZ SKUTEK

BEZPOŚREDNI POSZCZEGÓLNYCH NORM PRAWA UE

Pierwsze orzeczenie Trybunału gdzie pojawia się skutek bezpośredni dotyczy sprawy van Gend en
Loss. Zgodnie z tym orzeczeniem norma żeby była stosowana bezpośrednio powinna być jasna,
precyzyjna, bezpośrednia, nieprzyznająca tym podmiotom kompetencji do działania na zasadzie
uznania czy władzy dyskrecjonalnej i nie wymaga dodatkowych działań Państw Członkowskich ani
instytucji unijnych. Skutek może być wertykalny, wtedy dotyczy skarg wobec państwa oraz
horyzontalny, wobec jednostki. Czy skutek bezpośredni występuje zależy od rodzaju aktu i tego
przeciw komu jest kierowany.

Skutek bezpośredni Skutek bezpośredni

wertykalny (przeciw państwu) horyzontalny (przeciw
jednostce)

Normy traktatowe TAK (wynika z wyr. Van Gend
en Loos, przeciwko urzędowi
holenderskiemu)
TAK (wynika z wyr. Viking Line,
fiński operator przenosi
siedzibę do Estonii żeby było
taniej a związek zawodowy
grozi strajkiem)
 Rozporządzenie TAK (art. 288 TfUE
„Rozporządzenie…jest
bezpośrednio stosowane we
wszystkich Państwach
Członkowskich”)
Decyzje TAK (wyr. GRAD 9/70, bo
skuteczność decyzji byłaby
osłabiona, gdyby obywatele nie
mogli się na nią powoływać )
Dyrektywy (wymagają TAK (wyr. Van Duyn, kiedy
transpozycji, problem jeżeli nie dyrektywa źle wprowadzona
jest transponowana w jednostka i tak powinna mieć
przewidzianym czasie lub jest prawo powołać się na nią
transponowana przed sądem)
nieprawidłowo)
TAK (art. 288 TfUE)
NIE
NIE co do zasady (wyr. Faccini
Dori 91/92, dotyczy
odstąpienie od umowy z
przedsiębiorstwem, nie może
się powołać,są inne sposoby
np. odpowiedzialność
odszkodowawcza) ale TS
tworzy wyłomy de facto
wywiera skutki co to jednostek
m. in.:
- skutek pośredni (przyjazna
wykładnia prawa unijnego)
- skutek bezpośredni
incydentalny (wywołanie
skutku dla osoby trzeciej)
- emanacja państwa,
rozszerzanie pojęcia państwa
np. wyr. Marshall, wyr. Foster
czy wyr. Farrell II

27. SĄDY KRAJOWE JAKO SĄDY UE

• W wyniku ustanowienia autonomicznego porządku prawnego charakteryzującym się zasadą

skutku bezpośredniego i pierwszeństwa, jakim jest porządek prawy Unii, zmienił się status sądów
krajowych – stały się one sądami prawa Unii o kompetencji ogólnej.

• Istnieje również instytucja mająca kompetencję „szczególną” i jest nią Trybunał Sprawiedliwości
Unii Europejskiej (TSUE), który ma kompetencje wyłącznie do orzekania w sprawach, które są dla
niego zastrzeżone w Traktatach, czyli: w przedmiocie skarg na nieważność aktów Unii i na
bezczynność instytucji, skarg odszkodowawczych czy skarg na naruszenie obowiązków
traktatowych przez państwa. W sprawach niezastrzeżonych dla TSUE orzekają natomiast sądy
krajowe.
• Do sądów krajowych należy rozpatrywanie sporów pomiędzy jednostkami lub pomiędzy
jednostkami a organami władzy publicznej o stosowanie prawa Unii.

• Sądy UE i państw członkowskich współpracują ze sobą w celu rzetelnego i jednolitego stosowania

oraz wykładni prawa.

• Gdy sąd krajowy rozstrzyga sprawę unijną, powinien wyraźnie wskazać w swoim orzeczeniu źródło
normy unijnej, np.: przepis Traktatu, rozporządzenia lub dyrektywy. Powinien również uwzględnić
orzecznictwo TSUE.

• Jeśli sąd krajowy ma wątpliwości co do właściwej wykładni danego przepisu Unii, powinien
zawiesić postępowanie w tej sprawie i wystąpić do TS z pytaniem prejudycjalnym (art. 267 TFUE)
o jej wykładnię. Dzięki procedurze prejudycjalnej TS zapewnia jednolite stosowanie prawa Unii we
wszystkich państwach członkowskich.

• Pytanie prejudycjalne może również dotyczyć ważności aktu instytucji lub organu Unii.
Stwierdzenie ich nieważności nie należy do kompetencji sądów krajowych (gdyż groziłoby to
niejednolitością stosowania prawa Unii we wszystkich państwach członkowskich w wypadku
wydawania różnych orzeczeń o ważności aktów unijnych), lecz do TS.

• W razie konieczności sądy krajowe powinny z własnej inicjatywy nie stosować wszelkich
niezgodnych z prawem Unii norm krajowych, bez potrzeby zwracania się o ich uchylenie w drodze
ustawodawczej lub przez sąd konstytucyjny. Możliwość odmówienia stosowania przepisów
prawa krajowego, ustaw lub aktów wykonawczych, jeśli zostaną uznane za niezgodne z prawem
Unii świadczy o wzmocnieniu statusu sądów krajowych wobec władzy ustawodawczej
i wykonawczej (co jest istotną zmianą w państwach o scentralizowanym modelu kontroli
hierarchicznej zgodności norm).

• Jeżeli sąd stwierdzi niezgodność prawa krajowego z prawem Unijnym, odmawia zastosowania
ustawy w konkretnej sprawie (ze skutkiem inter partes), co różni je od sądów konstytucyjnych,
które mają kompetencję do stwierdzenia niezgodności hierarchicznej z mocną powszechnie
obowiązującą (ze skutkiem erga omnes), czyli do zupełnego wyeliminowania normy z systemu
prawa.

• Prawo Unii i procedura prejudycjalna prowadzą do częściowej decentralizacji systemu kontroli

hierarchicznej zgodności norm.

• Na TSUE i sądach krajowych spoczywa zadanie zapewnienia poszanowania i prawidłowego

stosowania prawa Unii przez jej instytucje i organy krajowe (aspekt obiektywny zasady rządów
prawa). Wynika stąd obowiązek uchylenia lub odmowy stosowania wszelkich aktów prawnych
niezgodnych z aktami Unii wyższego rzędu (w przypadku aktów prawa krajowego – z wszelkimi
aktami Unii). Z drugiej strony, na TSUE i sądach krajowych spoczywa obowiązek zagwarantowania
jednostkom skutecznej ochrony prawnej przyznanych im praw i chronionych prawnie interesów
(aspekt subiektywny zasady rządów prawa).
 28. ZASADA SKUTECZNOŚCI

1. Zasada skuteczności - zasada prawa wspólnotowego Unii Europejskiej. Wspólnota tworzy nowy
porządek prawny, na rzecz którego państwa ograniczają swoje suwerenne prawa. Organy państwa
muszą stosować prawo wspólne Unii Europejskiej bezpośrednio, w stopniu, w jakim jest to
możliwe. Członkostwo w Unii Europejskiej tworzy prawne zobowiązanie do przestrzegania prawa
przez Państwa Członkowskie narzuconego przez organy UE oraz ogólnych zasad prawa. Oprócz
narzuconych obowiązków Państwom przysługują określone uprawienia. Prawo UE tworzy akty,
które mają bezpośredni skutek i powinny być stosowany nie tylko przez Państwa, ale odnoszą się
również do jednostek, przedsiębiorstw etc. Nałożone obowiązki na jednostki z tytułu prawa
wspólnotowego wiążą się równocześnie z możliwością powoływania się jednostek na swoje
prawa przed sądem (krajowym i europejskim). Wiąże się to również z zasadą pierwszeństwa
prawa wspólnotowego – w razie rozstrzygnięć sądowych, sądy zobowiązane są orzekać wg prawa
Unii Europejskiej (w razie niezgodności prawa krajowego wewnętrznego z prawem
wspólnotowym) na rzecz jednostek. Zasada ta została wprowadzona, by uniknąć wątpliwości co
do skuteczności prawa UE wobec podmiotów innych niż organy państwowe. Prawo UE może
tworzyć skutki pośrednie i bezpośrednie. Bezpośredni skutek dzieli się na horyzontalny i
wertykalny.

• Bezpośredni skutek wertykalny ma znaczenie dla stosunków między osobami a krajem.

Oznacza to, że obywatele mogą powoływać się na normę europejską w stosunku do kraju.

• Bezpośredni skutek horyzontalny ma znaczenie dla stosunków między osobami

indywidualnymi. Co oznacza, że osoba prywatna może przywołać normę unijną w sporze z inną
osobą.

 W zależności od rodzaju aktu Trybunał Sprawiedliwości przyjął bądź pełny bezpośredni

skutek (tzn. bezpośredni skutek horyzontalny i wertykalny) bądź częściowy bezpośredni
skutek(tylko skutek wertykalny).

2. Orzeczenie van Gend & Loos wskazało ogólne warunki stosowania bezpośredniej skuteczności
norm Unii Europejskiej:
• norma musi być jasna i bezwarunkowa (określa zobowiązanie przy pomocy jednoznacznych
postanowień i nie jest uzależniona od spełnienia jakichkolwiek warunków do swojego
wykonania),
• nakładać na określone podmioty obowiązek podjęcia lub zaniechania określonych działań,
• nadawać się do stosowania bez wprowadzania dodatkowych środków.

29. ZASADA SKUTECZNEJ OCHRONY SĄDOWEJ

  Karta Praw Podstawowych UE Artykuł 47
1. Prawo do skutecznego środka prawnego i dostępu do bezstronnego sądu
„Każdy, kogo prawa i wolności zagwarantowane przez prawo Unii zostały naruszone,
ma prawo do skutecznego środka prawnego przed sądem, zgodnie z warunkami
przewidzianymi w niniejszym artykule.

Każdy ma prawo do sprawiedliwego i jawnego rozpatrzenia jego sprawy w rozsądnym

terminie przez niezawisły i bezstronny sąd ustanowiony uprzednio na mocy ustawy.
Każdy ma możliwość uzyskania porady prawnej, skorzystania z pomocy obrońcy i
przedstawiciela.

Pomoc prawna jest udzielana osobom, które nie posiadają wystarczających środków,
w zakresie w jakim jest ona konieczna dla zapewnienia skutecznego dostępu do
wymiaru sprawiedliwości.”

2. Sprawa C-432/05

• „Zasada skutecznej ochrony sądowej jest zasadą ogólną prawa wspólnotowego wynikającą ze
wspólnych tradycji konstytucyjnych państw członkowskich, chronioną na mocy art. 6 i 13
europejskiej konwencji praw człowieka, potwierdzoną również w art. 47 karty praw
podstawowych Unii Europejskiej.”
• „Zgodnie z zasadą współpracy wyrażoną w art. 10 WE sądy krajowe mają obowiązek zapewnić
ochronę sądową uprawnień podmiotów prawa wynikających z prawa wspólnotowego. W
braku uregulowań wspólnotowych w tej dziedzinie zadaniem wewnętrznego porządku
prawnego każdego z państw członkowskich jest wyznaczenie właściwych sądów i określenie
zasad postępowania w sprawach mających za przedmiot ochronę uprawnień podmiotów
prawa wynikających z prawa wspólnotowego.”
• „Każdy ma prawo do sprawiedliwego i jawnego rozpatrzenia jego sprawy w rozsądnym
terminie przez niezawisły i bezstronny sąd ustanowiony uprzednio na mocy ustawy. Każdy
ma możliwość uzyskania porady prawnej, skorzystania z pomocy obrońcy i przedstawiciela.”
• „Pomoc prawna jest udzielana osobom, które nie posiadają wystarczających środków, w
zakresie w jakim jest ona konieczna dla zapewnienia skutecznego dostępu do wymiaru
sprawiedliwości.”
• „Zasadę skutecznej ochrony sądowej uprawnień podmiotów prawa mających źródło w prawie
wspólnotowym należy interpretować w ten sposób, że nie wymaga ona istnienia w porządku
prawnym państwa członkowskiego odrębnego środka prawnego, którego głównym
przedmiotem byłaby kontrola zgodności przepisów prawa krajowego z prawem
wspólnotowym, pod warunkiem że inne środki prawne, nie mniej korzystne niż w przypadku
podobnych spraw o charakterze krajowym, pozwalają dokonać takiej kontroli w sposób
incydentalny, co ustalić winien sąd krajowy.”
• „Skuteczna ochrona sądowa nie jest zapewniona, jeśli podmiot zmuszony jest narazić się na
wszczęcie przeciwko niemu postępowania administracyjnego lub karnego lub na mogące stąd
 wynikać sankcje, gdyż jest to jedyną drogą zakwestionowania zgodności przepisów prawa
krajowego z prawem wspólnotowym.”
• „Zasadę skutecznej ochrony sądowej uprawnień podmiotów prawa mających źródło w prawie
wspólnotowym należy interpretować w ten sposób, że wymaga ona istnienia w porządku
prawnym państwa członkowskiego możliwości skorzystania ze środków tymczasowych do
czasu wydania przez właściwy sąd rozstrzygnięcia w przedmiocie ich zgodności z prawem
wspólnotowym, jeżeli ich zastosowanie jest konieczne w celu zapewnienia całkowitej
skuteczności przyszłemu orzeczeniu w przedmiocie istnienia takich praw.”
• „Jeżeli dopuszczalność środka prawnego mającego na celu zapewnienie ochrony uprawnień
podmiotu prawa wynikających z prawa wspólnotowego nie jest pewna na gruncie prawa
krajowego stosowanego zgodnie z zasadami prawa wspólnotowego, zasada skutecznej
ochrony sądowej wymaga, by sąd krajowy miał jednak możliwość, już na tym etapie,
zarządzić odpowiednie środki tymczasowe w celu zapewnienia ochrony tych uprawnień.
Jednakże zasada skutecznej ochrony sądowej uprawnień podmiotów prawa wynikających z
prawa wspólnotowego nie wymaga istnienia w porządku prawnym państwa członkowskiego
możliwości uzyskania od właściwego sądu krajowego zarządzenia środków tymczasowych w
związku ze środkiem prawnym, który jest niedopuszczalny na gruncie prawa tego państwa,
jeżeli prawo wspólnotowe nie podważa tej niedopuszczalności.”
• „W przypadku wątpliwości co do zgodności przepisów krajowych z prawem wspólnotowym
ewentualne zastosowanie środków tymczasowych w celu zawieszenia stosowania tych
przepisów do czasu wydania przez właściwy sąd rozstrzygnięcia w przedmiocie ich zgodności z
prawem wspólnotowym podlega kryteriom określonym w prawie krajowym, na podstawie
którego sąd ten orzeka, pod warunkiem że kryteria te nie są mniej korzystne niż w przypadku
podobnych wniosków o charakterze wewnętrznym i nie powodują w praktyce, że tymczasowa
ochrona uprawnień wynikających z prawa wspólnotowego stanie się niemożliwa lub
nadmiernie utrudniona.”
• „W istocie w braku uregulowań wspólnotowych w tej materii to porządek prawny każdego z
państw członkowskich określa zasady stosowania środków tymczasowych mających na celu
ochronę uprawnień podmiotów prawa wynikających z prawa wspólnotowego.”

30. POJĘCIE EMANACJI PAŃSTWA

1. Wobec stwierdzenia możliwości powoływania się na dyrektywę wyłącznie przeciwko państwu -

kluczowe stało się określenie zakresu pojęcia „państwo”.
TSUE sformułował bardzo szeroką definicję państwa, posługując się terminem „emanacja
państwa”.
2. Zdaniem Trybunału - podmiot, który bez względu na formę prawną jest odpowiedzialny, na mocy
przepisów wydanych przez państwo, za świadczenie usług publicznych pod kontrolą państwa i w
tym celu został wyposażony w szczególne kompetencje, należy do kategorii podmiotów
przeciwko którym można sie powoływać na postanowienia dyrektyw, które są bezpośrednio
skuteczne.
 • wyrok Marshall - trybunał orzekł, że jeżeli jednostka może powoływać się na dyrektywę
przeciwko państwu, to może czynić niezależnie od formy, w jakiej państwo występuje, czy to
jako pracodawca, czy jako organ władzy państwowej
• wyrok Johnston vs Chief Constable of the Royal Ulster Constabulary - TSUE odrzucił argument
rządu brytyjskiego, że naczelnik policji jest organem „konstytucyjnie niezależnym od
państwa”, ponadto zaangażowanym w sprawie wyłącznie jako pracodawca. TSUE wskazał, że
naczelnik policji jest urzędnikiem odpowiedzialnym za funkcjonowanie policji oraz
jakiekolwiek są jego relacje z innymi organami państwa, jako jednostka administracyjna
państwa odpowiada za utrzymanie porządku i bezpieczeństwa publicznego i nie funkcjonuje
jako podmiot prywatny.

„organ ten, nie może czerpać korzyści z naruszenia prawa wspólnotowego przez państwo,
którego emanację stanowi.”

3. Podsumowanie tej linii orzeczniczej stanowi wyrok Foster vs British Gas - postępowanie
wytoczone przez byłą pracownicę firmy British Gas, która miała zgodnie z prawem brytyjskim
monopol na dostawy gazu. TSUE wskazał, że bezwarunkowe i dostatecznie precyzyjne
postanowienia dyrektyw mogą być powoływane przeciwko organom lub podmiotom, które
podlegają kontroli ze strony państwa lub które mają szczególne uprawienia.

31. ZASADA SKUTKU POŚREDNIEGO (PROUNIJNEJ

WYKŁADNI PRAWA KRAJOWGO)

1. Początkowo - sposób na wzmocnienie ochrony prawnej jednostek, osłabionej z powodu braku

bezpośredniej skuteczności horyzontalnej dyrektyw lub ich nieprawidłowej implementacji.
Następnie tę zasadą objęto całe prawo unijne.
2. Z tej zasady wynika, że:
• sądy krajowe oraz inne organy stosując prawo, w tym organy administracyjne państw
członkowskich, mają obowiązek interpretować prawo krajowe zgodnie z prawem unijnym.
• Prounijna wykładnia obejmuje nie tylko przepisy krajowe, ale także inne przepisy, wydane
zarówno przed aktem prawa unijnego będącym podstawą do interpretacji prawa
krajowego, jak i po wydaniu takiego aktu.
3. TSUE w uzasadnieniu obowiązku prounijnej wykładni prawa krajowego, odwołuje się do zasady
lojalności z art. 4 ust. 3 TUE, zgodnie z którym państwa członkowskie są zobowiązane solidarnie
wykonywać zobowiązania wynikające z prawa unijnego, oraz do konieczności zapewnienia
skuteczności prawa unijnego w krajowym porządku prawnym.
4. Zasada skutku pośredniego została sformułowana w wyroku VON COLSON - sprawa dotyczyła
zastosowanie dyrektywy 76/207 zakazującej dyskryminacji ze względu na płeć.
• Trybunał wskazał, że państwo członkowskie są zobowiązane do realizacji określonego celu w
dyrektywie oraz, w szerszym znaczeniu obowiązek lojalnego wykonywania zobowiązań
wynikających z Traktatu.
 • Trybunał wskazał, że sądy krajowe powinien interpretować prawo wewnętrze w taki sposób,
aby cel był zachowany oraz aby osiągnąć skutek zawarty w art. 288 akapit 3 TFUE.

(jak wyżej) W kolejnych orzeczeniach TSUE - rozszerzono tę zasadę na inne akty prawa unijnego
oraz na interpretację wszystkich norm krajowych - niezależnie od tego kiedy były przyjęte.
Owe rozszerzenie znajduje się w orzecznictwie w sprawie Murphy dot. 157 TUE (równość
wynagrodzeń kobiet i mężczyzn).
W orzeczeniu, w sprawie Adeneler TSUE odniósł się do kwestii momentu powstania obowiązku
interpretacji prawa krajowego w zgodzie z dyrektywą:
„w celu bardziej precyzyjnego określenia daty, w której po stronie sądu
krajowego powstaje obowiązek stosowania zasady zgodnej wykładni, należy
podkreślić, że obowiązek ten wynikający z art. 4 ust. 3 TUE i art. 288 akapit 3
TFUE, jak i z samej dyrektywy został on nałożony w szczególności w przypadku
braku bezpośredniej skuteczności postanowień dyrektywy, czy to wobec
okoliczności, że odpowiedni przepis dyrektywy nie jest wystarczająco jasny,
precyzyjny i bezwarunkowy dla bezpośredniej skuteczności, czy też wobec
okoliczności, że stronami sporu są wyłącznie jednostki.”
5. W razie spóźnień transpozycji dyrektywy ciążący na sądach krajowych ogólny obowiązek
dokonywania wykładni prawa krajowego w sposób zgodny z dyrektywą, powstaje z chwilą
upływu terminu na dokonanie transpozycji dyrektywy.
6. Zasada skutku pośredniego jako nie tylko środek zapobiegawczy negatywnym skutkom niepełnej
lub nieprawidłowej transpozycji dyrektyw i braku możliwości powołania się na nie w układzie
horyzontalnym, ale przede wszystkim jako zasada odnosząca się do całego dorobku unijnego i
do interpretacji całości prawa krajowego w świetle treści i norm unijnych.
7. granice zasady skutku pośredniego – w orzeczeniu Von Colson TSUE wskazał obowiązek
prowspólnotowej interpretacji prawa krajowego ma zastosowanie tak dalece, jak wynika to z
kompetencji dyskrecjonalnych sądu krajowego przyznanych w krajowym porządku prawnym.
W orzeczeniu Marleasing - „tak dalece jak to możliwe”

32. ODPOWIEDZIALNOŚĆ ODSZKODOWAWCZA PAŃSTWA

CZŁONKOWSKIEGO

1. Odpowiedzialność odszkodowawcza:
• jedna z podstawowych zasad unijnego porządku prawnego,
• proklamowana w orzecznictwie Trybunału Sprawiedliwości UE,
• w TFUE oraz TUE nie ma normy regulującej bezpośrednio te kwestię,
• daje jednostkom uprawnienie do dochodzenia odszkodowania od państwa członkowskiego,
które swoim bezprawnym działaniem lub zaniechaniem spowodowało szkodę po stronie
tejże jednostki.
2. Sformułowanie zasady:
• Wyrok w sprawach C-6/90 I C-9/90 Francovich i Bonifaci i inni przeciwko Włochom,
 • W związku ze sprawą powstało pytanie czy i w jakim zakresie państwo członkowskie powinno
ponosić odpowiedzialność za szkodę powstałą wskutek niedochowania obowiązku
transpozycji dyrektywy.
• W orzeczeniu Trybunał wyposażył jednostkę w daleko idący środek prawny pozwalający jej
dochodzić swoich uprawnień wynikających z prawa unijnego. Zasada skuteczności i lojalności
stały się podstawą do sformułowania obowiązku odszkodowawczego państwa wobec
jednostki.
3. Przesłanki odpowiedzialności odszkodowawczej:
a. Cel wyznaczony w dyrektywie ma pociągać za sobą przyznanie praw jednostkom.
b. Powinno być możliwe ustalenie treści tych uprawnień na podstawie przepisów
dyrektywy.
c. Wystąpienie szkody wynikającej z naruszenia prawa UE.
d. Istnienie związku przyczynowego między naruszeniem obowiązku spoczywającego na
państwie a szkodą poniesioną przez jednostkę.
4. Rozwinięcie zasady - w kolejnych orzeczeniach TSUE rozszerza zakres zastosowania zasady
odpowiedzialności odszkodowawczej i modyfikuje przesłanki tej odpowiedzialności
sformułowane pierwotnie w wyroku Francovich.
• Odpowiedzialność odszkodowawcza państwa mogą powodować nie tylko brak transpozycji
dyrektywy, lecz także wadliwa lub niepełna dyspozycja dyrektywy oraz naruszenie innych
norm prawa pochodnego i postanowień traktatowych.
• Nie jest istotne jaki organ dokonał naruszenia - ustawodawczy/wykonawczy/sądowniczy - co
powoduje m.in. iż państwo nie może uwolnić się od odpowiedzialności w przypadku, gdy
naruszenie wynika z działań władz części składowych państwa federalnego.
• Odpowiedzialność powstaje gdy naruszenie jest skutkiem postępowania organu
zachowującego odrębną podmiotowość prawną.
• Również w przypadku, gdy naruszenie wynika z działalności sądu krajowego orzekającego w
ostatniej instancji.
• Odpowiedzialność powstaje również wskutek naruszenia bezpośrednio skutecznej normy
prawa unijnego.
5. Przesłanki odpowiedzialności - zasadę odpowiedzialności odszkodowawczej wywieść można z:
• art. 4 ust/ 3 TUE,
• zasady skuteczności prawa unijnego,
• zasad ogólnych, wspólnych dla systemów prawnych państw członkowskich w rozumieniu art.
340 akapit 2 TFUE.
6. Konkluzja TSUE - Decydującym kryterium oceny, czy naruszenie prawa unijnego jest
wystarczająco istotne jest odpowiedź na pytanie, czy dane państwo przekroczyło w sposób
oczywisty i ciężki granice swojego uznania.

33. ZASADA AUTONOMII PROCEDURALNEJ PAŃSTW

CZŁONKOWSKICH I JEJ OGRANICZENIA
1. Autonomia proceduralna państw członkowskich - rozumiana jest jako kompetencja państwa
członkowskiego do uregulowania właściwości sądów i procedur (sądowych) służących
rozpoznawaniu roszczeń opartych na prawie wspólnotowym. Jest ona warunkowa, tzn.
stosuje się ją gdy brak jest odpowiedniej regulacji wspólnotowej. Jej zakres stale zmniejsza się ze
względu na z rosnącą działalnością prawodawczą Unii w obszarze zagadnień proceduralnych i
aktywność orzeczniczą TSUE.
Innymi słowy obywatele Unii Europejskiej mogą dochodzić roszczeń opartych na prawie
wspólnotowym przed sądami państw członkowskich w trybie i na zasadach określonych w
proceduralnym i ustrojowym prawie krajowym.
2. Przepisy proceduralne należy rozumieć jako wszystkie przepisy poza przepisami regulującymi
prawo materialne. Można pośród nich wyróżnić np.:
• przepisy krajowego prawa administracyjnego,
• przepisy postępowania cywilnego,
• przepisy przewidujące odpowiedzialność odszkodowawczą państwa.
3. Autonomię proceduralną państw ograniczają:
• Zasada równoważności (ekwiwalentności) - prawo krajowe regulujące dochodzenie
roszczeń opartych na prawie unijnym nie może być mniej korzystne niż prawo regulujące
dochodzenie roszczeń opartych na prawie krajowym. Innymi słowy, krajowe porządki
prawne nie mogą „dyskryminować” roszczeń wynikających z prawa unijnego, kształtując
procedurę ich dochodzenia w mniej korzystny sposób.
• Zasada skuteczności (efektywności) - prawo krajowe nie może prowadzić do
uniemożliwienia lub znacznego utrudnienia realizowania praw przyznanych w prawie Unii
Europejskiej.
4. Cele, zalety, wady:
• dążenie do zmniejszenia liczby procedur prawnych funkcjonujących w obrocie,
• dążenie do większej efektywności (osiąganej poprzez działanie obywateli i władz krajowych
na podstawie przepisów krajowych, z którymi są dobrze zaznajomieni),
• możliwy negatywny wpływ na jednolite stosowanie prawa Unii Europejskiej w państwach
członkowskich (np. prawo w jednej jurysdykcji może przewidywać powstanie roszczenia np.
po upływie 3 lat od zajścia zdarzenia prawnego, podczas gdy prawo innej jurysdykcji może
przewidywać dla powstania podobnego roszczenia 5 lat).
5. Wyrok - Zasada autonomii proceduralnej została sformułowana w wyroku Rewe-Zentralfinanz eG
i Rewe-Zentral AG przeciwko Landwirtschaftskammer für das Saarland.

34. SKŁAD I KOMPETENCJE TRYBUNAŁU

SPRAWIEDLIWOŚCI UE

1. Struktura instytucjonalna - zgodnie z art. 19 ust. 1 TUE Trybunał Sprawiedliwości Unii

Europejskiej obejmuje:
• Trybunał Sprawiedliwości - wypełnia funkcje sądu najwyższego i konstytucyjnego Unii,
• Sąd,
• sądy wyspecjalizowane.
2. Skład – w skład TS wchodzi jeden sędzia z każdego państwa członkowskiego. Obecnie TS składa się z 28
sędziów.
• Do 2015r. w skład Sądu wchodził jeden sędzia z każdego państwa członkowskiego. Liczba sędziów
Sądu jest obecnie stopniowo zwiększana.
• W 2019r. w skład Sądu wchodzić będzie po dwóch sędziów z każdego państwa członkowskiego.
Traktat przewiduje możliwość powołania także w Sądzie rzeczników generalnych (dotychczas to nie
zadziałało). Ponadto zgodnie ze Statutem TSUE, sędzia Sądu może zostać wyznaczony w danej
sprawie do pełnienia funkcji rzecznika generalnego (dotychczas tego jeszcze nie zastosowano).
3. Rzecznicy Generalni - Trybunał wspierany jest również przez rzeczników generalnych.
• Art. 252 TFUE przewiduje obowiązkowe powołanie jedynie 8 rzeczników generalnych, jednak Rada,
stanowiąc jednomyślnie, może zwiększać tę liczbę- od końca 2015r. Trybunał wspomagany jest przez
11 rzeczników generalnych.
4. Struktura wewnętrzna:
• Kierownictwo Trybunału:
a. Sędziowie TS wybierają spośród siebie prezesa i wiceprezesa na okres 3 lat.
b. Rzecznicy generalni wybierają spośród siebie pierwszego rzecznika generalnego, a sędziowie
Sądu- prezesa Sądu.
5. Izby Trybunału:
• TS orzeka w izbach składających się z 5 lub 3 sędziów lub też w składzie wielkiej izby składającej się z
15 sędziów. Wielkiej izbie przewodniczy Prezes TS. W skład wielkiej izby wchodzą także wiceprezes TS
oraz trzej prezesi izb złożonych z pięciu sędziów i inni wyznaczeni sędziowie.
6. Dodatkowo:
• TSUE jest najwyższym sądem wewnętrznym unijnego porządku prawnego.
• Główne zadanie to: zapewnienie poszanowania prawa w wykładni i stosowaniu Traktatów. (art. 19
ust. 1 zd.2)
• Orzeka o prawidłowej wykładni prawa Unii oraz o legalności, w świetle prawa Unii, aktów i działań
instytucji Unii, państw członkowskich i ich organów.
• W pewnym zakresie udziela także ochrony prawnej osobom fizycznym i prawnym.
• Wypełnia zatem funkcje klasycznych trybunałów międzynarodowych, rozstrzygających spory między
państwami, ale także funkcje właściwe sądom krajowym: konstytucyjnym, najwyższym i
administracyjnym.
7. Funkcje:
1. funkcja trybunału konstytucyjnego:
a. orzeka o tym , czy państwo członkowskie przestrzega podjętych zobowiązań, wynikających z
prawa Unii;
b. orzeka na wiosek Komisji Europejskiej lub państwa członkowskiego;
c. rozstrzyga spory pomiędzy państwami członkowskimi związane z przedmiotem Traktatów
2. funkcja sądu konstytucyjnego:
rozstrzyga spory pomiędzy instytucjami Unii (spory horyzontalne), a także pomiędzy instytucjami
a państwami członkowskimi (spory wertykalne), o legalność aktów instytucji: kompetencję do
wydania aktu, zgodność z prawem materialnym i proceduralnym.
3. funkcja sądu administracyjnego i konstytucyjnego:
a. orzeka o zgodności z prawem Unii aktów instytucji Unii o charakterze indywidualnym lub
incydentalnie aktów o ch. generalnym, na pdst. Których te pierwsze zostały wydane w trybie
skarg bezpośrednich wnoszonych przez osoby fizyczne i prawne.
 b. orzeka o zgodności z prawem Unii bezczynności instytucji w trybie skarg bezpośrednich
wnoszonych przez osoby fizyczne i prawne.
c. orzeka o zgodności z prawem wszelkich aktów Unii w odpowiedzi na pytania prejudycjalne
wnoszone przez sądy krajowe w ramach rozpatrywanych przez nie sporów, w których najczęściej
uczestnczą osoby fizyczne i prawne.
d. orzeka o odpowiedzialności odszkodowawczej Unii za szkody spowodowane przez jej instytucje i
pracowników
4. funkcja sądu najwyższego:
orzeka o właściwej wykładni aktów prawa Unii, udzielając odpowiedzi na pytania prejudycjalne
sądów krajowych.
5. funkcja sądu pracy:
rozstrzyga spory pomiędzy instytucjami i organami Unii a ich pracownikami
6. funkcja sądu arbitrażowego:
orzeka na mocy klauzuli arbitrażowej zawartej w umowie, zawartej przez Unię lub w jej imieniu

35. ROLA TSUE W KSZTAŁTOWANIU PORZĄDKU

PRAWNEGO UE. MOC WIĄŻĄCA WYROKÓW TSUE

1. TSUE sprawuje władzę sądowniczą w zakresie, wskazanym w Traktatach. Organami sądowymi o

kompetencji ogólnej są sądy krajowe.
• Normy zawarte w sentencjach wyroków prejudycjalnych i w uzasadnieniach orzeczeń mają
charakter powszechnie wiążący. TSUE stworzył takie zasady jak pierwszeńswto, skutek
bezpośredni, czy też odpowiedzialność odszkodowawcza państw członkowskich. Uznał prawa
podstawowe za obowiązujące w Unii zasady ogólne i przyznał im ochronę. Poszerzył
kompetencje wyłączne Unii w takich dziedzinach jak zawieranie umów międzynarodowych
czy kontrola koncentracji. Konstrukcje orzecznicze stanowią podstawę porządku prawnego
Unii.
• Orzeczenia TSUE nie są źródłem prawa samoistnym. Wszelkie tworzone przez siebie normy
TSUE przedstawia jako interpretację prawa unijnego.
• Orzeczenia TSUE nie są precedensami, ponieważ zawarte w orzeczeniach TSUE twierdzenia co do
prawa funkcjonują tak jak abstrakcyjne normy zawarte w aktach prawnych i w ten sposób są na ogół
stosowane – bez rozróżnienia na ratio i obiter dicta (jak to ma miejsce w przypadku orzeczeń
precedensowych).
2. Rola orzecznictwa TSUE:
• Wielojęzyczność prawa Unijnego – orzeczenia TSUE ujednolicają normy prawa unijengo,
które mogą mieć pewne różnice w związku z wielojęzycznością prawa unijnego. Terminy
używane w traktatach mogą być różnie traktowane w różnych państwach, a rolą TSUE jest
temu zapobiec.
• Ramowy charakter traktatów – traktaty mają charakter ramowy, te ramy muszą być
wypełniane prawem pochodnym i orzecznictwem.
3. Cele TSUE:
• Zapewnienie właściwego proesu integracji
• Zapewnienie ochrony prawnej jednostce
 • Prawo stosowane w sposób jednolity i skuteczny, żeby to zapewnić TSUE tworzy zasady
prawa Unijnego (pierwszeństwa, skutku bezpośredniego itd).
• Dzięki orzecznictwu osoby fizyczne i prawne mogą mieć konkretne narzędzia prawne do
ręki (zasady to tworzą).
4. Art. 19 TUE
„Zapewnia on poszanowanie prawa w wykładni i stosowaniu Traktatów.” – jest to bardzo szerokie
sformułowanie. Obejmuje przede wszystkim opisane wyżej ramowość i wielojęzyczność.

36. POSTĘPOWANIE PREJUDYCJALNE

Opiera się na wniosku sądu krajowego, skierowanym do Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej
o wydanie orzeczenia wstępnego, którego przedmiotem ma być wyjaśnienie kwestii (z dziedziny
prawa UE) niezbędnych do orzeczenia w postępowaniu krajowym (w którym sąd napotyka trudności
w wykładni prawa UE)

• art. 267 TFUE stanowi podstawowy mechanizm zapewnienia funkcjonowania prawa Unii
Europejskiej
1. Cele
• zapewnienie jednolitej wykładni i jednolitego stosowania prawa w całej Unii
• skuteczność ochrony prawnej
 prawo UE wykonywane jest przez sądy krajowe
 jest to narzędzie współpracy TSUE z sądami krajowymi
 jest to mechanizm ochrony praw jednostki
• art. 267 TFUE:

Trybunał Sprawiedliwości Unii Europejskiej jest właściwy do orzekania w trybie prejudycjalnym:

a. o wykładni Traktatów;
b. o ważności i wykładni aktów przyjętych przez instytucje, organy lub jednostki organizacyjne
Unii;

W przypadku gdy pytanie z tym związane jest podniesione przed sądem

jednego z Państw Członkowskich, sąd ten może, jeśli uzna, że decyzja w tej
kwestii jest niezbędna do wydania wyroku, zwrócić się do Trybunału z
wnioskiem o rozpatrzenie tego pytania.
W przypadku gdy takie pytanie jest podniesione w sprawie zawisłej przed
sądem krajowym, którego orzeczenia nie podlegają zaskarżeniu według prawa
wewnętrznego, sąd ten jest zobowiązany wnieść sprawę do Trybunału.
Jeżeli takie pytanie jest podniesione w sprawie zawisłej przed sądem krajowym
dotyczącej osoby pozbawionej wolności, Trybunał stanowi w jak najkrótszym
terminie.
 • do kompetencji sądu krajowego należy zastosowanie odpowiedzi Trybunału, wyciągnięcie z
niej konkretnych wniosków, w tym także - gdy zachodzi taka potrzeba - niestosowanie danej
regulacji prawa krajowego
2. Zakres podmiotowy
• wyłączna właściwość Trybunału Sprawiedliwości UE do orzekania w trybie prejudycjalnym w
przemiocie prawa pierwotnego i pochodnego oraz ważności aktów wydawanych przez
organy, instytucje i jednostki organizacyjne UE - art. 19 ust. 3 lit. b) TUE oraz art. 267 TFUE
• art. 267 TFUE przyznaje Trybunałowi Sprawiedliwości UE ogólną jurysdykcję w ramach
procedury prejudycjalnej UE, ale są od tej zasady
WYJĄTKI:
 orzekanie w zakresie postanowień dot. WPZiB oraz aktów prawa pochodnego, przyjętych
na ich podstawie (art. 275 TFUE),
 kontroli ważności lub proporcjonalności działań policji lub innych organów ścigania w
państwach członkowskich, w ramach jurysdykcji w zakresie przestrzeni wolności,
bezpieczeństwa i sprawiedliwości (art. 276 TFUE)
 orzekania w sprawie wykonywania przez państwa członkowskie obowiązków utrzymania
porządku publicznego i ochrony bezpieczeństwa wewnętrznego w ramach jurysdykcji w
zakresie przestrzeni wol., bezp., spraw. (art. 276 TFUE in fine)
3. Zakres przedmiotowy
• Postanowienia z art. 267 TFUE przewidują dla sądów krajowych państw członkowskich
możliwość - a w przypadku sądów, których orzeczenia nie podlegają zaskarżeniu: obowiązek -
zwrócenia się do Trybunału Sprawiedliwości UE z pytaniem prejudycjalnym dotyczącym
interpretacji prawa Unii Europejskiej lub ważności aktu prawa pochodnego UE.
• Pytania prejudycjalne, mogą dotyczyć w szczególności postanowień:
a. TUE
b. TFUE
c. traktat ustanawiający Euratom (EWEA)
d. traktaty rewizyjne (art. 48 TUE)
e. traktaty akcesyjne
f. Karta Praw Podstawowych UE

a także:

a. protokoły i aneksy (art. 51 TUE)

b. decyzje Rady
c. ogólne zasady prawa
d. rozporządzenia, dyrektywy, decyzje, zalecenia, wytyczne, deklaracje, rezolucje
e. umowy międzynarodowe zawarte przez UE +umowy mieszane
4. Wystąpienie z wnioskiem o wydanie orzeczenia w trybie prejudycjalnym
I. UZNANIE ORGANU ZA "SĄDOWY"
• to uprawnienie przysługuje wyłącznie organom sądowym państw członkowskich,
• to TSUE ustala, czy dana instytucja jest organem sądowym (leczmusi wykonywać funkcję
rozpoznawania sporu)
II. Kryteria, które ma spełniać organ, aby być uznanym za organ sądowy:
• musi funkcjonować na podstawie przepisów prawa
• musi mieć charakter stały
• jurysdykcja tego organu musi mieć charakter obowiązkowy
• musi rozstrzygać spory pomiędzy stronami (kontradyktoryjność postępowania)
• musi być związany przepisami prawa
 • musi być niezależny w trakcie orzekania
III. Należy stwierdzić, że nie są "organem sądowym":
• organy administracyjne, ponieważ zwykle nie spełniają przesłanki niezależności (w zakresie
orzekania)
• sądy krajowe, działające jako organy rejestrowe (np. KRS, rejestr zastawów),
• pełniące funkcję niesądową
• sądy międzynarodowe, utworzone na mocy umowy międzynarodowej, zawartej pomiędzy
państwami
• sądy arbitrażowe, które nie mają obowiązkowej jurysdykcji
• prokuratura
IV. organy, które mogłyby być uznane za sądowe:
• samorządowe kolegia odwoławcze
• izby morskie
• sądy dyscyplinarne
V. Decyzja sądu o wystąpieniu z wnioskiem
• sąd ma prawo wystąpić z wnioskiem do Trybunału Sprawiedliwości UE, jeśli uzna, iż jego
orzeczenie jest niezbędne do rozstrzygnięcia zawisłego przed nim sporu
• sąd ma obowiązek skierować wniosek o wydanie orzeczenia w trybie prejudycjalnym, ilekroć
będzie miał poważne wątpliwości co do ważności aktu instytucji, organu lub jednostki
organizacyjnej UE (sąd wskazuje powody dla których akt mogłby być nieważny)
VI. Trybunał odrzuca wniosek, gdy:
• skierowane do Trybunału pytanie ma charakter hipotetyczny,
• sąd krajowy nie dostarczył Trybunałowi wystarczających informacji, potrzebnych do wydania
orzeczenia,
• skierowane do Trybunału pytania zostały sformułowane w fikcyjnym sporze przed sądem
krajowym

Obowiązek wystąpienia z wnioskiem o wydanie orzeczenia w trybie prejudycjalnym , ciążący na

sądzie od którego orzeczeń nie przysługuje odwołanie na gruncie przepisów prawa krajowego, nie
jest jednak bezwarunkowy, tj nie ma charakteru absolutnego. Jeśli bowiem sąd krajowy uzna, że
dotychczasowe orzecznictwo Trybunału pozwala na wyjaśnienie wątpliwości, może samodzielnie
ustalić właściwą wykładnię prawa UE oraz zastosować ją w konkretnym stanie faktycznym.

Z utrwalonego orzecznictwa Trybunału wynika zatem, iż sąd, od którego orzeczeń prawo krajowe nie
przewiduje środka zaskarżenia, zwolniony jest z przewidzianego w art. 267 akapit 3 TFUE obowiązku
wystąpienia z wnioskiem o wydanie orzeczenia w trybie prejudycjalnym, gdy:

• Trybunał w orzecznictwie wypowiedział się w podobnej kwestii, która miałaby być przedmiotem
pytania prejudycjalnego (acte eclaire) - wyrok w sprawie Da Costa;
• zastosowanie prawa jest tak oczywiste, że nie ma miejsca na wątpliwości co do odpowiedzi na
dane pytanie, a ponadto sądy pozostałych państw członkowskich oraz TSUE nie miałyby żadnych
wątpliwości dotyczących wykładni danego pytania, przy czym sytuację taką ocenia się zgodnie z
właściwościami prawa UE, w szczególności jego prymatem, wywieraniem bezpośredniego skutku
oraz transgranicznym charakterem, a także mając na uwadze szczególne trudności
interpretacyjne oraz ryzyko rozbieżności orzecznictwa na terenie Unii (acte clair) - wyrok w
sprawie CILFIT
*acte clair - jeśli przepis prawa wspólnotowego jest wystarczająco jasny i precyzyjny oraz odnosi się
do danej sprawy, to nie należy kierować pytania wstępnego (prejudycjalnego) w przypadku, gdy brak
jest wątpliwości co do jasności normy prawa europejskiego.

*acte eclaire - jeśli Trybunał Sprawiedliwości Unii Europejskiej wydał już wcześniej orzeczenie w
sprawie wykładni danego przepisu prawa wspólnotowego, to ma ono zastosowanie również w
późniejszych przypadkach i podnoszenie pytania prejudycjalnego w zakresie danego przepisu nie jest
obowiązkowe, a poprzednie orzeczenie TSUE w tej sprawie jest wiążące.

UWAGA! Niedopuszczalne jest samodzielne orzekanie przez sąd krajowy o nieważności aktu prawa
pochodnego UE, nawet jeśli jego zdaniem, nieważność danego aktu jest oczywista.

VII. KONSEKWENCJE ZANIECHANIA WYSTĄPIENIA Z WNIOSKIEM

• zobowiązanie do współpracy pomiędzy sądami krajowymi a Trybunałem Sprawiedliwości UE
wynika z zasady lojalnej współpracy (art. 4 ust. 3 TUE)
• brak skierowania wniosku, w przypadku kiedy orzeczenie Trybunału Sprawiedliwości UE jest
niezbędne do wydania orzeczenia w sporze głównym, a zarazem sąd ten ma obowiązek wnieść
pytanie w świetle kryteriów prawa unijnego, jest zatem naruszeniem prawa.
• Naruszenie może być rozpatrywane:

a. na poziomie prawa UE, w zakresie:

 odpowiedzialności wobec UE. Podmiotem odpowiedzialnosci będzie nie sąd krajowy, a

państwo członkowskie, przeciwko któremu Komisja Europejska (ew. inne państwo
członkowkie) może wszcząć postępowanie o naruszenie zobowiązań traktatowych, na
podstawie postanowień art. 258-260 TFUE
 odpowiedzialności (odszkodowawczej) wobec strony (postępowania głównego) Z zasady
skuteczności wynika obowiązek (państwa członkowskiego) naprawienia szkody jednostce,
która to szkoda została spowodowana naruszeniem (przez państwo) prawa UE.
Odpowiedzialność państwa członkowskiego na skutek niezwrócenia się z wnioskiem
powstanie wówczas, gdy takie zaniechanie doprowadziło do naruszenia prawa UE przez jego
błędną wykładnię, lub niewłaściwe zastosowanie unijnego przepisu nadającego jednostom
prawa. Samodzielnie jednak, bez naruszenia innych przepisów prawa unijnego, przyznających
jednostkom prawa, naruszenie obowiązku zadania pytania prejudycjalnego nie może
spowodować powstania odpowiedzialności odszkodowawczej.

b. na poziomie prawa krajowego państwa członkowskiego, którego sąd nie wystąpił z wnioskiem o
wydanie orzeczenia w trybie prejudycjalnym. Prawo krajowe może - choć nie jest to regułą -
przewidywać określone konsekwencje w przypadku braku wystąpienia przez sąd krajowy (ostatniej
instancji) do Trybunału Sprawiedliwości UE z wnioskiem. Pamiętać należy, że państwo członkowskie
nie ma pełnej swobody, jeśli chodzi o kształtowanie zakresu dopowiedzialnosci za działania sądów
tego państwa.

5. PRZEBIEG POSTĘPOWANIA PREJUDYCJALNEGO TREŚĆ I FORMA WNIOSKU O WYDANIE

ORZECZENIA
• skierowanie wniosku możliwe jest na każdym etapie postępowania głównego (ale sąd kraj.
powinien mieć już wystarczające, istotne dla sprawy informacje), przed wydaniem orzeczenia
końcowego w tej sprawie,
• postępowanie wszczyna sąd krajowy, przed którym toczy się postępowanie główne,
• wniosek może być w dowolnej formie przewidzianej przez regulacje proceduralne prawa
krajowego
(w Polsce jest to postanowienie zawierające pytania prejudycjalne oraz - zreguły - uzasadnienie.
Pytania prejudycjalne powinny być zawarte w odrębnej, oznaczonej części postanowienia o
skierowaniu wniosku do Trybunału sprawiedliwości, sformułowane w jasny i zrozumiały sposób, tj.
zrozumiałe same w sobie, bez konieczności odwoływania się do uzasadnienia wniosku.

Wniosek, poza pytaniami, powinien zawierać:

• zwięzłe przedstawienie przedmiotu sporu oraz istotnych okoliczności faktycznych, na których

oparte zostały pytania prejudycjalne, lub co najmniej wskazanie okoliczności faktycznych, na
jakich oparte są pytania;
• treść przepisów prawa krajowego - a w stosownych przypadkach także orzecznictwa na szczeblu
krajowym - mogących mieć zastosowanie w danej sprawie oraz wskazać precyzyjnie przepisy
prawa Unii, o których wykładnię wnosi lub których ważność jest kwestionowana;
• przedstawienie powodów, dla których sąd odsyłający rozpatruje kwestię wykładni lub ważności
określonych przepisów prawa UE, jak również związku, jaki dostrzega on między tymi przepisami
a uregulowaniami krajowymi, które znajdują zastosowanie w postępowaniu głównym;
• zwięzłe omówienie argumentów stron w postępowaniu głównym, jeżeli zachodzi taka potrzeba;
• stanowisko sądu krajowego - o ile ten uzna, iż leży to w sferze jego możliwości - co do
odpowiedzi, jakiej należałoby udzielić na postawione pytania.

W braku przynajmniej jednego z trzech powyższych elementów, Trybunał może uznać się za
niewałaściwy do orzekania, albo odrzucić wniosek jako niedopuszczalny. Brak przedstawienia stanu
faktycznego może prowadzić nawet do odmowy wydania orzeczenia wstępnego.

6. PRZEBIEG POSTĘPOWANIA PREJUDYCJALNEGO PRZED TRYBUNAŁEM SPRAWIEDLIWOŚCI UE

1. jest wszczynane na wnosek sądu krajowego,
2. postępowanie przed sądem krajowym zostaje przerwane (z reguły zawieszone) do czasu
rozstrzygnięcia Trybunału Sprawiedliwości UE (w formie orzeczenia lub postanowienia z
uzasadnieniem); państwo decyduje, czy postanowienie o zawieszeniu postępowania jest
zaskarżalne
3. wnioski są tłumaczone na wszystkie języki urzędowe UE,
4. wnioski są dostarczane przez Sekretarza wszystkim podmiotom, które mogą brać udział w
postępowaniu prejudycjalnym i przedstawiać swoje uwagi pisemnie lub ustnie, zgodnie z
postanowieniami art. 23 akapit 1 Statutu TSUE, są to:
a. strony w postępowaniu głównym: państwa członkowskie, Komisja Europejska- instytucja,
która wydała akt, którego ważność lub wykładnia jest przedmiotem sporu, a ponadto
b. państwa będące stronami porozumienia EOG, inne niż państwa członkowskie, a także
Urząd Nadzoru EFTA, jeżeli pytanie prejudycjalne skierowane do Trybunału dotyczy
jednej z dziedzin objętych zakresem stosowania porozumienia,
c. państwa trzecie będące stronami umowy dotyczącej określonej dziedziny, zawartej przez
Radę, jeżeli umowa ta przewiduje taki tryb, a sąd państwa członkowskiego skieruje do
Trybunału pytanie prejudycjalne dotyczące dziedziny objętej zakresem stosowania
umowy.
5. Podmioty biorące udział w postępowaniu przedkładają w terminie dwóch miesięcy
Trybunałowi swoje uwagi na piśmie (po tym terminie jest to niedopuszczalne).
6. Dodatkowo Trybunał może nakazać stronom, państwom członkowski, organom, instytucjom
lub jednostkom organizacyjnym niebędącym stronami w sprawie dostarczenie wszelkich
informacji, które TSUE uzna za pożadane lub niezbędne w toczącym się postępowaniu.
7. Rozprawa
• rozprawa przed Trybunałem jest jawna, chyba że Trybunał, działając z urzędu lub na wniosek
stron, z ważnych powodów, związanych w szczególności z bezpieczeństwem państw
członkowskich lub ochroną nieletnich, postanowi inaczej,
• z uwagi na wyjaśnianie stanu faktycznego przez sąd krajowy, co do zasady brak jest fazy
dowodowej,
• TSUE może przesłuchiwać biegłych świadków oraz strony, lecz strony mogą zwracać się do
Trybunału jedynie przez przedstawicieli,
• z każdej rozprawy jest sporządzany protokół.
• Postępowanie przed Trybunałem jest wolne od kosztów sądowych. Wydatki państw, organów nie
podlegają zwrotowi, natomiast o obowiązku ponoszenia kosztów zastępstwa procesowego
rozstrzyga sąd krajowy w orzeczeniu kończącym postępowanie.
• Trybunał dąży do skracania czasu trwania postępowania wobec nieustannego wzrostu liczby
wniosków, przy jednoczesnym zachowaniu jednolitej wykładni i stosowania prawa UE.
7. ORZECZENIE TRYBUNAŁU SPRAWIEDLIWOŚCI UE W POSTĘPOWANIU PREJUDYCJALNYM
• w formie wyroku lub postanowienia z uzasadnieniem, które staje się prawomocne z chwilą
publikacji, a wiąże od dnia ogłoszenia,
• ma charakter ostateczny i nie jest zaskarżalne,
• sąd krajowy jest związany orzeczeniem Trybunału Sprawiedliwości,
• jest traktowane jako wiążące dla innych sądów krajowych, jeśli zetkną się z identycznym
problemem,
• są traktowane jako źródła prawa,
• orzeczenie stwierdzające nieważność danego aktu prawa pochodnego UE jest skuteczne erga
omnes, co zapenia jednolite stosowanie prawa UE na całym jej terytorium
• orzeczenie jest co do zasady skuteczne ex tunc, a co za tym idzie, powinno być ono
uwzględniane także dla oceny stosunków prawnych powstałych przed wydaniem danego
orzeczenia.
• Trybunał może ograniczyć skuteczność orzeczenia wydanego w postępowaniu
prejudycjalnym w czasie (ex nunc). Takie ograniczenie musi być zawarte w orzeczeniu.
8. POSTĘPOWANIE PREJUDYCJALNE KOŃCZĄCE SIĘ POSTANOWIENIEM Z UZASADNIENIEM
• Trybunał Sprawiedliwości UE może rozstrzygnąć daną sprawę w drodze postanowienia z
uzasadnieniem, zawierającym odesłanie do uprzednio wydanego orzeczenia lub
odpowiedniego orzecznictwa. Ma to miejsce wtedy, gdy:
a. pytania skierowane przez sąd krajowy są identyczne z pytaniami, w których przedmiocie
TSUE już orzekał,
b. odpowiedź na pytania można wywieść w sposób jednoznaczny z istniejącego już
orzecznictwa TSUE,
c. odpowiedź na pytania nie pozostawia żadnych uzasadnionych wątpliwości.

Trybunał orzeka w takich sytuacjach na wniosek sędziego sprawozdawcy, po zapoznaniu się ze

stanowiskiem rzecznika generalnego.

Należy zauważyć, iż z brzmienia ww. postanowień wynika expressis verbis, iż ten istotnie uproszczony
tryb postępowania prejudycjalnego przewidziany jest de facto do rozpatrywania wniosków o wydanie
orzeczenia w przypadkach, gdy zastosowanie znajduje doktryna acte éclairé oraz doktryna acte clair.
Trybunał orzeka w tym trybie bez wymiany dokumentów procesowych, a co za tym idzie - bez
uprzedniego uzyskania uwag uczestników postępowania prejudycjalnego.

9. PRZYSPIESZONY TRYB PREJUDYCJALNY

 • O zastosowaniu przyspieszonego trybu procedury prejudycjalnej decyduje prezes Trybunału,
po zapoznaniu się ze stanowiskiem zarówno sędziego sprawozdawcy, jak i rzecznika
generalnego, z reguły na podstawie uzasadnionego wniosku sądu krajowego, kierującego
pytanie prejudycjalne, a w wyjątkowych okolicznościach- z urzędu. Wnioski o zastosowanie
tego trybu są uwzględniane bądź odrzucane w drodze postanowienia z uzasadnieniem,
wydawanego przez prezesa Trybunału. Krag uczestników postępowania prejudycjalnego w
przypadku trybu przyspieszonego jest - w przeciwieństwie do (ograniczonego) kręgu
uczestników w postępowaniu prejudycjalnym w try- bie pilnym - identyczny, jak krąg
uczestników klasycznego postępowania prejudycjalnego, określony w postanowieniach art.
23 Statutu.
• Nie istnieje katalog kryteriów w jakich sprawach można stosować tryb przyspieszony, decyzje
o zastosowaniu tego trybu podejmowane są ad casum m.in.. w sprawach dotyczących
zdrowia ludzkiego, ochrony środowiska, o ile sąd krajowy wyszczególni możliwe zagrożenie,
prawa do ochrony rodziny oraz sfery prywatnej w rozumieniu postanowień art. 8 EKPCz,
ryzyka deportacji do innego państwa, czy europejskiego nakazu postępowania.
• Decyzje o odrzuceniu takiego wniosku podejmowane są gdy kilka podobnych spraw jest w
toku przed sądem krajowym, albo gdy uzasadnieniem jest połączenie podobnych spraw, lub
wyłącznie względy ekonomiczne.
10. PILNY TRYB PREJUDYCJALNY
• ma zastosowanie w sprawach niecierpiących zwłoki, z zakresu: wolności, bezpieczeńśtwa i
sprawiedliwości,
• dotychczasowa praktyka wyodrędniła głownie dwie dziedziny, w których orzeka się w trybie
pilnym:
a. w sprawach dot. władzy rodzicielskiej lub opieki nad dzieckiem, gdy istnieje ryzyko
nieodwracalnego pogorszenia stosunków między dzieckiem a rodzicem (a właściwość
sądu, do którego wniesiono sprawę, zależy od odpowiedzi Trybunału)
b. w sprawach przewidzianych w art. 267 (4) TFUE, które dotyczą osoby zatrzymanej lub
pozbawionej wolności, przedłużenie zaś tej sytuacji zależy od odpowiedzi Trybunału na
pytanie prejudycjalne,
c. o zastosowaniu pilnego trybu postępowania prejudycjalnego decyduje Trybunał na
podstawie uzasadnionego wniosku sądu kierującego pytanie prejudycjalne lub w
wyjątkowych okolicznościach, z urzędu.
d. o zastosowanie tego trybu, należy występować tylko w sytuacjach absolutnej
konieczności

37. PRAWO I OBOWIĄZEK ZADANIA PYTANIA PREJUDYCJANEGO

• Pytanie prejudycjalne są mechanizmem zapewniającym jednolite stosowanie prawa unijnego

na terytorium państw członkowskich. Instytucja pytań prejudycjalnych jest „klamrą spinającą”
stosowanie prawa w UE. Są one zadawane przez sądy krajowe państw członkowskich (na każdym
szczeblu) przed którymi toczy się postępowanie, dla którego zakończenia potrzebne jest
wyjaśnienie prawa unijnego. Orzeczenie wstępne wydane przez TSUE w odpowiedzi na takie
pytanie nie kończy postępowania w sprawie, ale umożliwia sądu krajowemu merytoryczne
rozstrzygnięcie. Wiązė inter partes, wiązė sąd w danej sprawie który zwrócił się z pytaniem.
• Obowiązek zadawania pytań prejudycjalnych - ciązẏ na sądzie państwa członkowskiego, którego
orzeczenia nie podlegają zaskarżeniu według prawa wewnętrznego (jest sądem ostatniej
instancji, albo po prostu nie można się od niego odwołać). Obowiązek nie ma charakteru
absolutnego - to sąd krajowy decyduje, czy w sporze występuje zagadnienie prawa UE.
Natomiast, jeśli sąd podejmie błędną decyzje i rozstrzygnie w sposób mniej korzystny dla
jednostki wyłącznie na podstawie prawa wewnętrznego, a według prawa UE wyrok byłby bardziej
korzystny, to stronie przysługuje odszkodowanie -> orzeczenie Frankovitch. Doktryna acte éclairé
- jest to sytuacja, w której sąd (od którego wyroku nie można się odwołać) będzie zwolniony z
zadawania pytań prejudycjalnych. Oznacza sytuację, w której TSUE wypowiedział się już w innym
orzeczeniu na dany temat, który miałby być przedmiotem pytania prejudycjalnego. Jeśli jednak
zada to pytanie, to Trybunał powinien wydać orzeczenie wstępne i zacytować swój wcześniejszy
wyrok. W tej doktrynie, sąd powinien badać nie tylko fakt, czy dane pytanie zostało już zadane,
ale też stan faktyczny danej sprawy. Trybunał poprzez współprace z sądami państwowymi zwraca
uwagę na podobieństwo zadanych pytań prejudycjalnych i daje możliwośc ́ cofnięcia pytania i
podjęcia postępowania (wydania wyroku zgodnie z wydanym przez TSUE orzeczeniem). Jeśli sąd
krajowy nie dokona wykładni zgodnie z orzeczeniem TSUE i będzie samodzielnie wysnuwał
wnioski, to jednostka może wystąpić o odszkodowanie za błędny wyrok sądu -> orzeczenie Kö bler
• Doktryna acte clair - jest to kolejna sytuacja, w której sąd krajowy może być zwolniony z
zadawania pytania prejudycjalnego. Koncepcja ta jest rozwinięciem zasady clara non sunt
interpretanda. Sąd może powołać się na wyżej wymienioną doktrynę tylko w przypadku
samodzielnej wykładni prawa ue. Aby zastosować powyższą doktrynę dany przepis:
a. musi ustalić brzmienie danego postanowienia prawa unijnego poprzez porównawczą
analizę wersji językowych
b. nawet jeśli brzmienia w rózṅ ych językach są identyczne, sąd krajowy powinien wziąc ́ pod
uwagę, że terminologia prawnicza UE jest specyficzna, postanowienia prawa unijnego
powinny być interpretowane w kontekście całości dorobku UE.
• Wprowadzenie tak ścisłych kryteriów odstąpienia od obowiązku zadawania pytań
prejudycjalnych, sprawiło że, stosowanie powyższej doktryny jest w praktyce bardzo trudne.
Całkowicie niedopuszczalne jest, by sąd krajowy samodzielnie orzekał o nieważności aktu prawa
pochodnego, nawet jeśli zdaniem sądu nieważnośc ́ jest oczywista. -> do doktryny acte clair
odnosi się orzeczenie CLIFT

38. POJĘCIE SĄDUKRAJOWEGO W ROZUMIENIU ART. 267

TFUE

Art. 267. Prejudycjalny tryb orzekania Trybunału Sprawiedliwości

1. Trybunał Sprawiedliwości Unii Europejskiej jest właściwy do orzekania w trybie prejudycjalnym:
a. o wykładni Traktatów;
b. o ważności i wykładni aktów przyjętych przez instytucje, organy lub jednostki organizacyjne
Unii;
• W przypadku gdy pytanie z tym związane jest podniesione przed sądem jednego z Państw
Członkowskich, sąd ten może, jeśli uzna, że decyzja w tej kwestii jest niezbędna do wydania
wyroku, zwrócić się do Trybunału z wnioskiem o rozpatrzenie tego pytania.
 • W przypadku gdy takie pytanie jest podniesione w sprawie zawisłej przed sądem krajowym,
którego orzeczenia nie podlegają zaskarżeniu według prawa wewnętrznego, sąd ten jest
zobowiązany wnieść sprawę do Trybunału.
• Jeżeli takie pytanie jest podniesione w sprawie zawisłej przed sądem krajowym dotyczącej
osoby pozbawionej wolności, Trybunał stanowi w jak najkrótszym terminie.”
2. „Sądem” jest każdy organ sądowy uznany za sąd w rozumieniu prawa krajowego, o ile
wykonuje funkcje sądowe. Ogólne wytyczne to:
a. konieczność funkcjonowania na podstawie przepisów prawa,
b. organ musi mieć charakter stały, niedoraźny,
c. jurysdykcja organu musi mieć charakter obowiązkowy,
d. organ musi rozstrzygać spory między stronami,
e. organ musi być niezależny w zakresie orzekania.
3. Na zasadzie wyjątku możliwe jest uznanie za organ sądowy takiego ciała, które nie jest sądem
sensu stricto na gruncie prawa krajowego i prawa UE. Mowa o organie, który nie posiada co
najmniej jednej z materialnych cech sądu, a wykonuje funkcje sądowe, czyli orzeka ostatecznie w
przedmiocie danego typu spraw związanych z prawem UE.
4. TSUE nie ma kompetencji do badania, czy jurysdykcja sądu krajowego jest zgodna z prawem
państwa. Sąd krajowy występuje do TSUE z wnioskiem o wydanie orzeczenia w trybie
prejudycjalnym jeżeli uzna, że jest ono niezbędne do rozstrzygnięcia zawisłego sporu. Na mocy
akapitu 3 art 267 TFUE sądy krajowe zobowiązane są wystąpić z pytaniem prejudycjalnym, gdy w
postępowaniu głównym powstane pytanie dot. Wykładni prawa UE lub ważności aktu prawa
pochodnego UE. Także zobowiązane są do tego ilekroć będą miały poważne wątpliwości co do
ważności aktu instytucji, organu lub jednostki organizacyjnej UE (musi jednak wskazać powód).

39. SKAGA O STWIERDZENIE UCHYBIENIA PRAWU UE

1. Tryb art. 258 TFUE

a. znaczenie
• jest to jeden z instrumentów kontroli stosowania prawa UE przez państwa członkowskie,
• organem dokonującym monitorowania stosowania prawa UE jest KE w ramach
powierzonej jej funkcji strażniczki traktatów (art. 17 TUE)
 jest to jedyny podmiot uprawniony do złożenia skargi do TSUE na podstawie art. 258
TFUE,
 co prawda podobny tryb istnieje w art. 259 TFUE, w którym państwa są uprawnione
do składania tego typu skarg, jednak nie odgrywa on w praktyce znaczącej roli
• celem procedury z art. 258 TFUE jest
 stwierdzenie zachowania (działania lub zaniechania) państwa członkowskiego
naruszającego prawa UE i
 spowodowanie zaprzestania tego zachowania przez państwo.
• dawniej, KE traktowała skargę jako ultima ratio; obecnie jednak jest standardowym
środkiem postępowania przeciwko państwu naruszającemu prawo UE,
• jeśli KE udowodni naruszenie prawa UE przez państwo, TSUE wyda wyrok deklaratywny,
stwierdzający owo naruszenie
  nie ma przy tym znaczenia czy państwo dokonało tego w wyniku zaniedbania czy
trudności technicznych
• po takim wyroku państwo zobowiązane jest do usunięcia stwierdzonych naruszeń
 przez naruszenia rozumie się każdego rodzaju przejaw braku zgodności prawa
krajowego z prawem unijnym; może on zaistnieć zarówno na poziomie:
a) stanowienia prawa (np. błędna transpozycja dyrektywy, ychalenie sprzecznej
z prawem UE ustawy), jak i
b) stosowania prawa (np. określona praktyka organów administracji lub nawet
jednostkowe zachowania oraz tzw. uchybienie sądowe):
- to ostatnie jest specyficzne ze względu na niezależność instytucjonalną i
funkcjonalną wymiaru sprawiedliwości
- orzecznictwo w tym zakresie nie jest zbyt bogate; TSUE wskazuje jednak, że
chodzi tutaj o tzw. uchybienie orzecznicze – ugruntowaną linię orzecznictwa
stanowiącą zjawisko o charakterze strukturalnym
• TFUE przewiduje też inne skargi o stwierdzenie uchybienia o charakterze sektorowym
(np. pomoc publiczna, rynek wewnętrzny)
• KE rozwija ponadto środki, mające na celu zapobiegać naruszeniom przez państwa
członkowskie prawa UE (m.in. program UE PILOT, polegający na wzmocnieniu
partnerstwa między KE a państwami członkowskimi)
b. Postępowanie:
• KE jest upoważniona do wyboru środków i granic czasowych celem doprowadzenia do
usunięcia uchybienia (art. 258 TFUE)
 zakres uznania KE jest zatem definiowany bardzo szeroko; od niej zależy, czy
procedura ostatecznie zostanie wszczęta
• postępowanie rozpoczyna się od fazy przedsądowej (administracyjnej) między KE a
zainteresowanym państwem
 KE wzywa państwa członkowskie do usunięcia uchybienia ang. a letter of formal
notice
 jeśli państwo nie usunie naruszeń lub nie udzieli wyjaśnień, KE zwraca się do niego z
pismem zwanym uzasadnioną opinią – KE wyznacza w niej 2-miesięczny termin na
usunięcie naruszenia
 jeśli ów termin upłynie bez działania państwa, KE może złożyć do TSUE skargę, która
inicjuje fazę sądową
• faza sądowa przed TSUE
 TSUE bada dopuszczalność skargi a następnie aspekty prawa materialnego, których
naruszenie KE zarzuca w swojej skardze
- skarga KE powinna wskazywać przedmiot sporu oraz zawierać zwięzłe
przedstawienie zarzutów
-musi być precyzyjna tzn. taka by z jednej strony państwo było w stanie podjąć się
obrony a z drugiej – TSUE ocenić jej zasadność
• ciężar dowodu spoczywa na KE; to ona musi dostarczyć TSUE dowody na zarzucane przez
nią uchybienia,
 na rzecz KE nie działają tutaj żadne domniemania,
 państwo jest jednak zobowiązane współdziałać z KE np. udostępniać jej informacje
• formy obrony państwa są w pewien sposób ograniczone:
 nie może powoływać się na wewnętrzne normy konstytucyjne, praktykę sądową,
zwyczaje prawne etc.,
  nie może przywoływać na swoją obronę, że inne państwa też dopuszczają się
podobnych naruszeń,
 nie może udowadniać w tym postępowaniu nieważności aktów prawa pochodnego,
których naruszenie zarzuca mu KE (od tego ma inne skargi),
UWAGA! Wyjątkiem jest tutaj sytuacja, gdy sporny akt tak bardzo poważne i
oczywiste uchybienia, że należy go uznać za nieistniejący
• dopuszczalne jest jednak, by państwo wykazało absolutną niemożność wykonania
zobowiązania, spowodowaną wyjątkowymi, nieprzewidywalnymi i niezależnymi od woli
państwa członkowskiego okolicznościami.
c. skutki wyroku TSUE
• państwo członkowskie zobowiązane jest do podjęcia wszelkich działań koniecznych do
zastosowania się do wyroku TSUE wydanego na podstawie art. 258 TFUE
 powinny być one dokonane niezwłocznie
 ze względu na deklaratywny charakter wyroku, TSUE nie może wskazywać państwu
członkowskiemu konkretnych działań ani uchylić wadliwego aktu prawa krajowego
• tym niemniej, wyrok TSUE wywiera skutki bezpośrednio w porządku krajowym
 korzysta z powagi rzeczy osądzonej,
 rodzi zobowiązanie wszystkich możliwych organów państwa do usunięcia naruszeń –
jeśli więc np. TSUE stwierdzi bezpośrednią skuteczność przepisu prawa UE, to
uprawnienia jednostek wypływają bezpośrednio z tego przepisu, nie z orzeczenia
• jeśli państwo nie wykona wyroku, KE może złożyć skargę na podstawie art. 260 ust. 2
TFUE łącznie z wnioskiem o nałożenie sankcji finansowych uregulowanych w tym
przepisie
d. skarga o nałożenie sankcji finansowych (art. 260 ust. 2 i 3 TFUE)
• jest to instytucja, która pojawiła się w unijnym porządku prawnym po traktacie z
Maastricht jak odpowiedź na zmniejszoną wykonalność wyroków
• dlatego przewidziano kompetencję KE do złożenia skargi oraz kompetencję TSUE do
nałożenia sankcji w razie uzasadnionej skargi KE
 wyróżniamy dwa rodzaje kary finansowej:
a) okresową karę pieniężną,
b) ryczałt.
• TL wprowadził:
 skrócenie fazy administracyjnej poprzez zniesienie obowiązku KE do wydania
uzasadnionej opinii,
 dodano ust. 3, wedle którego w razie braku poinformowania przez państwo
członkowskie o środkach podjętych w celu transpozycji dyrektyw, KE może od razu
wystąpić ze skargą o nałożenie sankcji finansowych.
• charakter postępowania z art. 260 ust. 2 TFUE
 wyrok TSUE wydany na jego podstawie ma charakter mieszany (deklaratywny, jeśli
chodzi o stwierdzenie naruszenia obowiązku wykonania wyroku, konstytutywny w
odniesieniu do nałożonych sankcji)
 kiedy stosuje się jaką karę:
a) okresowa kara pieniężna – jeśli uchybienie powinno być usunięte jak
najszybciej, aby nie zdążyło się utrwalić – charakter naprawczy,
b) ryczałt – gdy podstawową rolę odgrywa ocena skutków niewykonanego
zobowiązania dla interesów prywatnych i interesu publicznego – charakter
represyjny
  KE zaproponowała szereg kryteriów, według których należy obliczać wysokość sankcji
(powaga uchybienia, czas trwania, zdolność płatnicza państwa)
• postępowanie w sprawie z art. 260 ust. 2 TFUE
 w fazie administracyjnej:
a) państwo ma prawo przedstawić uwagi w przedmiocie zarzucanego braku
wykonania wyroku TSUE (a letter of formal notice)
b) ta faza postepowania została skrócona, bwiem uchybieia stwierdzone wyrokiem
TSUE nie podlegają dalszym negocjacjom lub wykładni
 w fazie sądowej
a) KE musi wykazać, na czym polega brak wykonania wyroku TSUE oraz wskazać
rodzaj i wysokość kary finansowej, o której nałożenie wnosi
b) jeśli państwo w trakcie ma prawo zmodyfikowania swoich żądań, zwłaszcza w
zakresie wysokości kary, o jaką wnioskuje; TSUE bierze to pod uwagę
• skarga na postępowanie w trybie art. 250 ust. 3 TFUE
 przepis ten ma na celu zmobilizować państwa do przeprowadzenia pełnych i
terminowych transpozycji dyrektyw,
 postępowanie toczy się według schematu z art. 258 TFUE a więc Komisja najpierw
wzywa, a potem wydaje uzasadnioną opinię
 KE może jednak od razu wnioskowa o nałożenie kary finansowej – TSUE może orzec
karę nie wyższą niż ta, o którą wnioskuje KE
• skutki wyroku nakładającego karę finansową:
 rodzi zobowiązanie państwa na zapłatę określonej sumy pieniężnej na rachunek
zasobów wspólnych UE – kwoty pobrane w tym trybie to tzw. inne dochody w
rozumieniu art. 311 TFUE
 TSUE może – w uzasadnionych przypadkach – odroczyć termin płatności (w
przeciwnym razie jest ona należna od dnia ogłoszenia wyroku)
Inne zasady wykonywania wyroku wydanego na podstawie art. 260 ust. 2 TFUE są
dalej rozwijane w orzecznictwie

40. SKARGA O STWIERDZENIE NIEWAŻNOŚCI AKTU

PRAWA UE

1. Uwagi ogólne (art. 263 TFUE)

• jest to jeden ze środków kontroli legalności aktów prawa UE (obok skargi na bezczynność z
art. 265 TFUE oraz zarzutu bezprawności z art. 277 TFUE)
• regulacja traktatu.
2. art. 263 TFUE określa:
• organ sądowy właściwy do rozstrzygnięcia skargi,
• zakres przedmiotowy i podmiotowy skargi,
• przyczyny unieważnienia aktu prawa UE,
• termin wniesienie skargi.
3. art. 264 TFUE określa:
• skutki orzeczenia o nieważności danego aktu,
• ostateczny charakter tych skutków.
4. Podmioty posiadające czynną legitymację do wniesienia skargi
• legitymację czynną posiadają podmioty zaliczane do jednej z 4 kategorii
• skarżący uprzywilejowani:
a. ich charakterystyczną cechą jest to, że nie muszą wykazywać interesu prawnego, aby
wnieść skargę,
b. zalicza się tutaj:
• państwa członkowskie,
• PE (od sprawy Komitologii, przez sprawę Chernobyl po formalne uprawnienie
traktatowe),
• Radę,
• KE.
c. grupa ta może kwestionować wszystkie akty prawa pochodnego, w tym - w pewnych
sytuacjach - nawet prawa miękkiego - nie ma też znaczenia stanowisko, jakie dany
podmiot zajął podczas procesu legislacyjnego.
• skarżący częściowo uprzywilejowani:
a. charakterystyczne dlań jest prawo składania skargi w zakresie własnych kompetencji,
b. zalicza się tutaj:
• Trybunał Obrachunkowy
• EBC
• Komitet Regionów
• skarżący nieuprzywilejowani
a. możliwość składania skargi przez nich zależy od dodatkowych przesłanek
b. obejmuje ona osoby fizyczne i prawne, które:
• są adresatami zaskarżonego aktu lub
• który to akt dotyczy ich bezpośrednio i indywidualnie lub przesłanka
bezpośredniej dotkliwości wymaga, by omawiany środek unijny:
 wynikający z samego prawa UE
 wpływał bezpośrednio na sytuację prawną podmiotu
 nie pozostawiał jakiegokolwiek zakresu swobodnego uznania
adresatom zobowiązanym do wprowadzenia go w życie
 mający nastąpić w sposób czysto automatyczny -przesłanka
dotkliwości indywidualnej (tzw. formuła Plaumanna) wymaga, by akt
generalny lub akt indywidualny w taki sposób określał cechy danej
jednostki, że w praktyce należy uznać, że ją wyodrębnią
• których akt regulacyjny dotyczy bezpośrednio i nie wymagają środków
wykonawczych
 akt regulacyjny - każdy akt o charakterze generalnym z wyjątkiem
aktów ustawodawczych (tak TSUE ws. Kanatami C-583/11)
 jeśli akt wymaga podjęcia aktów wykonawczych przez organy UE -
wówczas jednostki mogą wnieść skargę przeciwko aktom
wykonawczym na podstawie art. 263 ak. 4 TFUE lub podnieść zarzut z
art. 277 TFUE
 jeśli akt wymaga podjęcia aktów wykonawczych przez państwo,
jednostki mogą przed sądem krajowym wnieść wniosek o zadanie
pytania prejudycjalnego do TSUE

• skarżący uprawieni do wnoszenia skargi w związku z naruszeniem zasady pomocniczości:

 parlamenty krajowe lub jego izby, które mogą wnieść skargę za pośrednictwem państwa
członkowskiego.

5. Podmioty wyposażone w bierną legitymację - pozwanymi mogą być:

• Rada
• KE
• EBC
• PE (o ile jego akt zmierza do wywarcia skutków wobec osób trzecich)
• RE (o ile jego akt zmierza do wywarcia skutków wobec osób trzecich)
• organ lub jednostki organizacyjne UE (o ile jego akt zmierza do wywarcia skutków wobec
osób trzecich)
6. Akty zaskarżalne w drodze skargi o stwierdzenie nieważności
• a)akty ustawodawcze Rady, KE i EBC (z wyjątkiem zaleceń i opinii)
• b)akty PE, RE i organów lub jednostek organizacyjnych UE, które zmierzają do wywarcia
skutków wobec osób trzecich
• c)najogólniej, cechami aktu, który może być zaskarżony, są
a. wywoływanie skutków prawnych,
b. możliwość naruszenia interesów skarżącego poprzez istotną zmianę jego sytuacji
prawnej.
7. Przyczyny stwierdzenia nieważności aktu prawa UE
• brak kompetencji - chodzi tutaj o podjęcie przez daną instytucję aktu wykraczającego poza
zakres kompetencji, ograniczonej przez
a. ratione materie
b. ratione personae
c. ratione temporis
• może on polegać na naruszeniu podziału władzy między organy UE lub naruszenia zasady
pomocniczości leżącej u podstaw podziału kompetencji między państwa członkowskie a UE
a. naruszenie traktatów lub reguły prawnej związanej z ich stosowaniem standi:
•tutaj ciężar dowodu spoczywa wyłącznie na skarżącym - musi wskazać normę i
uzasadnić zarzut jej naruszenia
b. naruszenie istotnych wymogów proceduralnych:
•podlega badaniu nie tylko na wniosek, ale i z urzędu
•nie ma znaczenia, czy naruszenie miało wpływ na treść aktu
• nadużycie władzy:
jeśli z obiektywnych, właściwych dla danej sprawy i spójnych przesłanek wynika, że dany akt
został przyjęty wyłącznie lub w znacznej mierze w celu innym niż wskazany albo w celu
obejścia procedury przewidzianej w traktacie dla okoliczności danej sprawy
8. Termin:
• wynosi on 2 miesiące od dnia publikacji aktu lub jego notyfikowania skarżącemu
jeśli nie nastąpiło żadne z powyższych - 2 miesiące od powzięcia przez skarżącego
wiadomości o danym akcie (dot. tylko aktów, co do których nie istnieje obowiązek publikacji
lub notyfikacji)
9. .Zarzut bezprawności (art. 277 TFUE)
• każda strona może, w postępowaniu dotyczącym aktu o zasięgu ogólnym przyjętego przez
organ, instytucję lub jednostkę organizacyjną UE, podnieść zarzuty określone w art. 263 TFUE
w celu powołania się na niemożność stosowania tego aktu
 nie ma znaczenia termin, jaki upłynął od publikacji / notyfikacji aktu
 • co do zasady, TSUE może badać ważność przepisu aktów prawa pochodnego w świetle
umowy międzynarodowej tylko wówczas, gdy:
 nie sprzeciwia się temu charakter ani systematyka umowy oraz
 treść jej postanowień jest bezwarunkowa i dostatecznie jasna

UWAGA! powyższe wymogi nie występują, jeśli akt prawa pochodnego ma służyć wypełnieniu
zobowiązań nałożonych przez umową międzynarodową.

10. Skutki prawne orzeczenia w sprawie skargi o unieważnienie aktu prawa UE

• TSUE może wskazać, które skutki aktu, o którego nieważności orzekł, powinny być uważane
za ostateczne (art. 264 TFUE)
• co do zasady, orzeczenie TSUE o nieważności aktu oznacza jego od początku obowiązywania
aktu (ex tunc) oraz względem wszystkich podmiotów prawa (erga omnes) w drodze wyjątku
TSUE może ograniczyć skutki swojego orzeczenia w czasie (vide sprawa zamrożenia funduszy
Al-Kaidzie, gdy natychmiastowa nieważność uniemożliwiłaby podjęcie dalszych kroków)
nadto, TSUE może orzec nieważność całego aktu lub tylko jego części.
11. Obowiązki instytucji, których akt został unieważniony
• jest ona zobowiązana do podjęcia środków, które zapewnią wykonanie wyroku TSUE (art.
266 TFUE), sąd unijny nie może jednak kierować nakazów do instytucji UE - to one zdecydują,
jakich środków użyć w celu wykonania wyroku.
 Instytucje UE są zobowiązane wykonać wyrok, nawet jak prowadziłby do naruszenia
międzynarodowych zobowiązań UE

41. SKARGA NA BEZCZYNNOŚĆ INSTYTUCJI

1. Skarga na bezczynność instytucji dotyczy przypadków braku działania po stronie Parlamentu

Europejskiego, Rady Europejskiej, Rady, Komisji Europejskiej, Europejskiego Banku Centralnego lub
innych organów i jednostek organizacyjnych UE.
• Brak działania, musi mieć miejsce wraz z naruszeniem Traktatów (nie należy tego jednak
traktować dosłownie - przepis obejmuje także naruszenie obowiązków wynikających z aktów
prawa pochodnego).
• Konieczne jest naruszenie obowiązku działania, a więc nie np. brak wszczęcia postępowania
przeciwko państwu, które narusza prawo UE, gdyż Komisja Europejska nie jest do tego
zobowiązana.
• Skargi na bezczynność nie można kierować przeciwko Państwu Członkowskiemu, które np.
zaniechało transpozycji dyrektywy, są od tego inne środki – sprawa Killinger C-396/03.

2. Legitymacja czynna - podmiotami w pełni uprzywilejowanymi (takimi, które nie muszą wykazywać
interesu prawnego) są instytucje UE oraz państwa członkowskie
• jednostka może wnieść skargę na bezczynność tylko wówczas, gdy instytucja zaniechała
wydania aktu skierowanego do niej (analogicznie do skargi o stwierdzenie nieważności)
a. musi zatem wykazać, że jest potencjalnym adresatem niewydanego aktu
b. ów szczególny status jednostki ocenia się w świetle formuły sprawy Plaumann (C-
25/62); nie wystarczy, by akt był skierowany do ogólnego kręgu odbiorców
c. dlatego też niemożliwe jest wystąpienie przez jednostkę ze skargą na bezczynności,
jeśli zaniechanie polega na wydaniu rozporządzenia o określonej treści
3. Procedura na podstawie art. 265 TFUE
 • Art. 265 Traktatu o funkcjonowaniu UE „Jeśli Parlament Europejski, Rada Europejska, Rada,
Komisja lub Europejski Bank Centralny, z naruszeniem Traktatów, zaniechają działania,
Państwa Członkowskie i inne instytucje Unii mogą wnieść skargę do Trybunału Sprawiedliwości
Unii Europejskiej w celu stwierdzenia tego naruszenia. Niniejszy artykuł ma zastosowanie, na
tych samych warunkach, do organów i jednostek organizacyjnych Unii, które zaniechają
działania.
• Skarga ta jest dopuszczalna tylko wtedy, gdy dana instytucja, organ lub jednostka
organizacyjna została uprzednio wezwana do działania. Jeśli w terminie dwóch miesięcy od
tego wezwania instytucja, organ lub jednostka organizacyjna nie zajęła stanowiska, skarga
może być wniesiona w ciągu następnych dwóch miesięcy.
• Każda osoba fizyczna lub prawna może wnieść sprawę do Trybunału, na warunkach
określonych w poprzednich akapitach, stawiając zarzut jednej z instytucji lub jednemu z
organów lub jednej z jednostek organizacyjnych Unii, iż zaniechała wydania aktu skierowanego
do niej, innego niż zalecenie lub opinia.”

a) przesłanką ważności skargi jest wezwanie instytucji do działania

 dopiero po upływie 2 miesięcy od wezwania - w przypadku braku zajęcia stanowiska
przez instytucję - można wnieść skargę
 owo wezwanie ma na celu wskazać jakie (i na jakiej podstawie) działania powinna
podjąć instytucja
b) w ciągu owych 2 miesięcy instytucja musi się jakość odnieść do wezwania
 niekoniecznie musi podjąć działanie - możliwe jest udzielenie odpowiedzi lub choćby
dorozumiane odrzucenie wezwania
c) jeśli instytucja co prawda uchybi 2-miesięcznemu terminowi, ale podejmie działania zanim
skarga została złożona - skargi wnieść nie można
 jeśli działanie zostanie podjęte przed wydaniem przez TSUE wyroku - sprawę
się umarza jako bezprzedmiotową
d) procedura ta stosunkowo rzadko przynosi sukces (wyjątek - sprawa Ryanair C-615/11P)
• właściwy do rozpoznawania skargi na bezczynności jest Sąd, chyba że skarga pochodzi
od państwa członkowskiego lub instytucji - wtedy właściwy jest TSUE

42. SKARGA ODSZKODOWAWCZA PRZECIWKO UE

1. Uwagi ogólne
• podstawą jest art. 340 TFUE - UE pwinna naprawić, zgodnie z zasadami ogólnymi wspólnymi
dla praw państw członkowskich, szkody wyrządzone przez jej instytucje lub jej pracowników
przy wykonywaniu ich funkcji
• legitymację czynną do wystąpienia ze skargą odszkodowawczą ma ten, kto poniósł szkodę na
skutek działania lub zaniechania instytucji UE lub jej funkcjonariuszy
a. w doktrynie przeważa pogląd, że dotyczy to tylko osób fizycznych i prawnych (co prawda
formuła na to nie wskazuje, ale nie zdarzyło się, by w tym trybie odszkodowania od UE
domagały się państwa członkowskie)
b. organem właściwym do rozpatrywania skarg jest Sąd; TSUE działa jako instancja
odwoławcza (termin na skargę - 2 miesiące)
• legitymację bierną mają w tym zakresie instytucje UE (nigdy organy państw członkowskich)
c. w orzecznictwie uznaje się także odpowiedzialność organów niebędących instytucjami
(np. eRPO, EBI)
 d. legitymację bierną mają też funkcjonariusze UE, przy czym szkoda musi powstać w
bezpośrednim związku z wykonywanymi przez nie funkcjami
e. konieczne jest zweryfikowanie, czy działanie owego funkcjonariusza stanowiło konieczne
przedłużenie zadań powierzonych unijnej instytucji
• skarga odszkodowawcza przeciwko UE ma charakter autonomiczny, tj. niezależny od
dopuszczalności skargi o nieważność lub bezczynność
2. Przesłanki odpowiedzialności deliktowej UE (wg TSUE)
• bezprawne zachowanie po stronie instytucji lub funkcjonariusza (działanie i zaniechanie -
szeroko)
• rzeczywista szkoda
• bezpośredni związek pomiędzy bezprawnym zachowaniem a szkodą
3. .Zwrot w orzecznictwie
• formuła Schoppenstedt (dawna) - UE nie ponosi odpowiedzialności za szkodę wyrządzoną
jednostce w ramach polityki gospodarczej, o ile nie nastąpiło wystarczająco poważne
naruszenie nadrzędznej normy prawa dot. ochrony jednostki
• formuła Bergarderm - odpowiedzialność zachodzi wówczas, gdy:
 naruszona została norma zmierzająca do przyznania praw jednostcE,
 naruszenie to jest wystarczająco poważne,
 występuje bezpośredni związek przyczynowy między naruszeniem a szkodą.
Jest to wyraz unifikacji reguł odpowiedzialności odszkodowawczej państwa i UE za szkody
wyrządzone jednostce
4. Okres przedawnienia roszczeń przeciwko UE - 5 lat od wystąpienia zdarzenia:
• jego przerwanie następuje na skutek wniesienia skargi do TSUE albo uprzedniego wniesienia
żądania do właściwej instytucji UE
• poszkodowany może dochodzić zwrotu zarówno damnum emergens, jak i lucrum cessans

43. WSPÓLNA POLITYKA ZAGRANICZNA I

BEZPIECZEŃSTWA. CHARAKTERYSTKA I KOMPETENCJE
INSTYTUCJI

1. Wspólna Polityka Zagraniczna i Bezpieczeństwa(WPZiB) jest instrumentem oddziaływania UE w

stosunkach międzynarodowych. Obejmuje wszelkie dziedziny polityki zagranicznej i ogół kwestii
dotyczących bezpieczeństwa Unii, w tym stopniowe określanie wspólnej polityki obronnej, która
może prowadzić do wspólnej obrony. Została powołana na mocy traktatu z Maastricht,
podpisanego 7 lutego 1992 roku, a następnie rozwinięta przez traktaty z Amsterdamu (1997 r.),
z Nicei (2001 r.) oraz z Lizbony (2007 r.).
• Podstawę prawną WPZiB stanowi Traktat o Unii Europejskiej (Tytuł 5, artykuły 23-46).
Przepisy dotyczące niektórych elementów WPZiB, takich jak sankcje czy zawieranie
porozumień międzynarodowych, zostały zawarte także w Traktacie o funkcjonowaniu Unii
Europejskiej.
• W doktrynie przyjmuje się iż do aktów WPZiB nie stosuje się zasad pierwszeństwa, skutku
bezpośredniego, skutku pośredniego czy też zasady odpowiedzialności państw za naruszenie
prawa. Brak regulacji traktatowej w tym zakresie nie zostanie też w najbliższych latach
uzupełniony przez orzecznictwo Trybunału Sprawiedliwości ponieważ jego jurysdykcja jest
 praktycznie wyłączona w Obszarze WPZiB. Należy jednak pamiętać, iż instrumenty WPZiB są
natomiast wiążące dla państw członkowskich w sferze ich wzajemnych relacji. WPZiB
funkcjonuje w oparciu o własne procedury i normy.
• Ma charakter międzyrządowy, co oznacza, że kluczową rolę mają państwa członkowskie, a
decyzje w sprawach WPZiB przyjmowane są, co do zasady, jednomyślnie. Dotyczą one działań
(actions) i stanowisk (positions) Unii na arenie międzynarodowej.

2. W tworzeniu i wykonywaniu Wspólnej Polityki Zagranicznej i Bezpieczeństwa biorą udział:

• Rada Europejska – określa wytyczne i strategiczne warunki dla RUE,
• Przewodniczący RE - może zwołać posiedzenie nadzwyczajne, jeśli wymaga tego sytuacja
międzynarodowa,
• Rada Unii Europejskiej – opracowuje WPZiB na podstawie wytycznych i wydaje decyzje.
Decyzje Rady realizowane są następnie przez Wysokiego Przedstawiciela Unii do Spraw
Zagranicznych i Polityki Bezpieczeństwa oraz państwa członkowskie UE, które winny działać w
duchu lojalności i wzajemnej solidarności,
• Wysoki Przedstawiciel UE ds. WPZiB,
• Europejska Służba Działań Zewnętrznych (od Traktatu z Lizbony) – wspomaga Wysokiego
Przedstawiciela w wykonywaniu mandatu (art. 27 ust.3 TUE).
3. Art. 26 TUE - Instrumenty Wspólnej Polityki Zagranicznej i Bezpieczeństwa:
• Ogólne wytyczne
• Umacnianie współpracy między PCz w prowadzeniu ich polityki,
• Decyzje określające:
a. działania, które powinny być prowadzone przez Unię
b. stanowiska, które powinny być podjęte przez Unię
c. zasady wykonywania wyżej wymienionych decyzji
I. Rada Europejska
• Art. 26 ust. 1 TUE – Rada Europejska określa strategiczne interesy Unii, ustala cele i określa
ogólne wytyczne wspólnej polityki zagranicznej i bezpieczeństwa. RE przyjmuje niezbędne
decyzje.
• Jeżeli wymaga tego sytuacja międzynarodowa jest zwoływane nadzwyczajne posiedzenie
(tzw. szczyt) Na zakończenie są wydawane konkluzje i deklaracje.
• Nie są to dokumenty prawnie wiążące, ale: 1. Podkreślają rolę, jaką UE chce odgrywać na
arenie międzynarodowej. 2. Państwo trzecie odbiera konkluzje UE jako wyraźny sygnał.
II. Rola Rady Unii Europejskiej
• Rada opracowuje wspólną politykę zagraniczną i podejmuje decyzje niezbędne do realizacji
tej polityki, na podstawie ogólnych wytycznych określonych przez Radę Europejską.
• Decyzje Rady UE w zakresie WPZiB – jednomyślność (wyjątek art. 31 ust.2 TUE).
• Wraz z wejściem w życie traktatu z Lizbony, wszystkie instrumenty przyjmowane przez Radę
UE, zyskały miano decyzji. Decyzje Rady UE w zakresie WPZiB możemy podzielić na :
• Decyzje ustanawiające działania operacyjne

 Przykłady: decyzja ustanawiająca misje zarządzania kryzysowego, misje Europejskiej

Polityki Bezpieczeństwa i Obrony
 Kiedy: gdy sytuacja międzynarodowa wymaga podjęcia działań operacyjnych (art. 28
TUE)
  Treść: środki, cele, zasięg, czas trwania
• Decyzje powołujące specjalnych przedstawicieli

 Art. 33 TUE – Rada UE na wniosek Wysokiego Przedstawiciela może mianować

specjalnego przedstawiciela.
 Specjalny przedstawiciel podlega Wysokiemu Przedstawicielowi.
 Funkcja: zapewnienie obecności UE na obszarach, gdzie UE sprawuje misje, koordynacja
działań UE w regionie.
 Przykłady: przedstawiciele w Afganistanie, Kosowie, Sahelu, Kaukazu Południowego.
Specjalny Przedstawiciel UE ds. Praw Człowieka.
• Decyzje o zawarciu umów międzynarodowych

 Umowy z państwami przyjmującymi w sprawie statusu misji i operacji UE

 Umowy z państwami trzecimi dot. ich udziału w operacjach UE
 Umowy dot. wymiany informacji niejawnych
• Decyzje o wprowadzeniu środków ograniczających (sankcje)

• Art. 215 TFUE

 Sankcje międzynarodowe stosowane przez UE mogą być skierowane do państw
trzecich (ich rządów), podmiotów prawnych (gospodarczych) lub do osób
fizycznych.
 Procedura: na wspólny wniosek Komisji i Wysokiego Przedstawiciela, Rada
przyjmuje niezbędne środki + informuje Parlament Europejski
• Środki ograniczające są wykonawcze lub autonomiczne
 Wykonawcze: na podstawie rozdziału VII Karty NZ
• Środki mogą mieć charakter gospodarczy, ograniczać ruch osobowy, czy np. wprowadzać
embargo na uzbrojenie.
• Kontrola legalności TSUE – dotyczy tylko decyzji o wprowadzeniu środków
ograniczających wobec osób fizycznych i prawnych przyjętych przez Radę na podstawie
tytułu V rozdziału 2 TUE.
III. Wysoki Przedstawiciel ds. WPZiB
• Wydaje oświadczenia i deklaracje w imieniu UE. Zawierają one reakcje UE na bieżące
wydarzenia międzynarodowe.
• Oodpowiedzialny za koordynowanie i wdrażanie WPZiB oraz WPBiO,
• Przewodniczy Radzie do Spraw Zagranicznych,
• Uczestniczy w pracach Komisji Europejskiej jako wiceprzewodniczący KE.
4. Kontrola TSUE a WPZiB
• Działania UE w zakresie WPZiB nie podlegają jurysdykcji TSUE poza dwoma dopuszczalnymi
wyjątkami:
a. Przestrzeganie zakresu kompetencji instytucji w zakresie WPZiB (art. 40 TUE).
b. Decyzja o wprowadzeniu środków ograniczających wobec osób fizycznych lub prawnych.

44. PRAWO MIĘDZYNARODOWE A UNIJNE

 • Choć prawo UE można postrzegać jako szczególną formę prawa międzynarodowego, korpus
prawa UE posiada szczególne cechy niewystępujące zazwyczaj w prawie międzynarodowym.
• Między innymi obywatele mogą powoływać się na uprawnienia gwarantowane prawem UE przed
sądami w państwach członkowskich UE, natomiast prawo międzynarodowe zwykle wymaga
transpozycji do prawa krajowego, zanim obywatele będą mogli się na nie powoływać. Prawo UE
jest również częstokroć nadrzędne wobec prawa państw członkowskich.
• TS w orzeczeniach Costa v ENEL oraz Van Gend en Loos wskazuje, ze UE stanowi nowy
porządek prawny, na rzecz którego państwa zdecydowały się ograniczyć swoje suwerenne
prawa. Oznacza to, że prawo unijne stanowi odrębny porządek prawny od prawa
międzynarodowego.

ORZECZNICTWO TSUE

26/62 VAN GEND & LOOS

STAN FAKTYCZNY Spółka van Gend en Loos importowała substancję chemiczną z Niemiec do
Holandii. Holenderski urząd celny nałożył na import cło poprzez zmianę
klasyfikacji celnej tej substancji. Skarżąca spółka poniosła opłatę, ale
następnie domagała się przed holenderskim urzędem celnym zwrotu tej
opłaty, uważając działanie urzędu za naruszające prawo wspólnotowe,
powołując się na art. 12 EWG (obecnie art. 30 TFUE). Artykuł ten stanowił, że
Państwa Członkowskie nie mogą ustanawiać nowych ceł na towary
przewożone między nimi ani podnosić istniejących.

PYTANIA 1. „Czy przedmiotowy artykuł jest skuteczny w stosunkach wewnętrznych, to

PREJUDYCJALNE znaczy czy podmiotom prawa przysługują na podstawie tego postanowienia
uprawnienia podlegające ochronie sądowej?”
2. „W przypadku odpowiedzi twierdzącej, czy obłożenie przywozu przez
skarżącą (…) substancji jak w opisanym stanie faktycznym, było niezgodne z
przedmiotowym artykułem?”

ODPOWIEDŹ Zwarzywszy że odpowiedz na pytanie, czy postępowanie umowy

TRYUNAŁU międzynarodowej wywołują takie skutki, wymaga wzięcia pod uwagę jej
ducha, systematyki i brzmienia;
• cel traktatu EWG, jakim jest utworzenie rynku wspólnego, którego
funkcjonowanie wpływać będzie bezpośrednio na sytuację podmiotów
prawa we Wspólnocie, wymaga, by traktat był czymś więcej niż tylko
umową ustanawiającą wzajemne zobowiązania
• Wspólnota stanowi nowy porządek prawny w prawie
międzynarodowym na rzecz którego państwa ograniczyły swoje prawa
 suwerenne, i którego normy znajdują zastosowanie nie tylko do państw
członkowskich, ale i pochodzących z nich jednostek;
• w związku z tym prawo wspólnotowe, niezależne od ustawodawstwa
państw członkowskich, nie tylko nakłada zobowiązania, lecz może
również być źródłem uprawnień stanowiących element statusu
prawnego jednostek;
• zważywszy że nie muszą to być uprawnienia nadane wprost w
traktacie, lecz także powstają one również jako skutek zobowiązań,
które traktat nakłada w sposób ściśle określony zarówno na jednostki,
jak i na państwa członkowskie oraz instytucje wspólnotowe;
• że z samej swej natury zakaz ten może z powodzeniem wywoływać
skutki bezpośrednio w sferze stosunków prawnych między państwami
członkowskimi a podlegającymi ich kompetencji podmiotami prawa;
• bez znaczenia jest, z jakiego powodu nastąpiło podwyższenie cła;
zastosowanie art. 12, zgodnie z nadaną mu powyżej wykładnią, należy
do kompetencji sądu krajowego.
WAŻNE 1. Prawo wspólnotowe stanowi nowy porządek prawnomiędzynarodowy,
na rzecz którego państwa członkowskie ograniczyły w określonym
zakresie swoje suwerenne prawa. Podmiotami tego porządku prawnego
są zarówno Państwa Członkowskie, jak i jednostki z nich pochodzące.
2. Prawo wspólnotowe może przyznawać uprawnienia jednostkom.
Norma prawa wspólnotowego będzie bezpośrednio skuteczna jeśli
zostaną spełnione odpowiednie warunki: norma je wyrażająca musi być
jasna, precyzyjna i bezwarunkowa, niewymagająca dodatkowych
działań, nieprzyznająca państwom. członkowskim kompetencji do
działania na zasadzie uznania władzy dyskrecjonalnej.
3. Jednostki mogą powoływać się na uprawnienia wynikające z normy
wspólnotowej przed sądami krajowymi i żądać ich egzekwowania, a
sądy krajowe mają obowiązek je chronić i bezpośrednio stosować normy
prawa wspólnotowego.
4. Artykuł 12 Traktatu jest bezpośrednio skuteczny i stanowi dla
podmiotów prawa źródło uprawnień indywidualnych.

25/62 PLAUMANN & CO. PRZECIWKO KOMISJI

Dopuszczalność skarg podmiotów prywatnych o unieważnienie przepisów wspólnotowych

STAN FAKTYCZNY Przedsiębiorstwo Plaumann & Co. wniosło przed Europejski Trybunał
Sprawiedliwości skargę o unieważnienie decyzji Komisji Europejskiej.
Zaskarżona decyzja została skierowana do rządu Republiki Federalnej
Niemiec i zawierała odmowę udzielenia pozwolenia na częściowe
 zawieszenie opłat celnych stosowanych w odniesieniu do mandarynek i
klementynek przywożonych z państw trzecich. Zgodnie z drugim akapitem
art. 173 Traktatu EWG” każda osoba fizyczna lub prawna może wnieść
skargę na decyzje, które mimo przyjęcia w formie decyzji skierowanej do
innej osoby, dotyczą jej bezpośrednio i indywidualnie. Ponadto firma
Plaumann domagała się odszkodowania w kwocie 39 414,01 DM z tytułu
szkody wynikającej z zaskarżonej decyzji.
WYROK ETS 1. Skarga o unieważnienie zostaje oddalona jako niedopuszczalna.
2. Skarga o odszkodowanie zostaje oddalona jako bezzasadna wraz z
obciążeniem strony skarżącej kosztami sprawy z tytułu przegranej.

UZASADNIENIE • Trybunał stwierdził bowiem, iż zaskarżony akt należy uznać za decyzję

odnoszącą się do określonego podmiotu i mającą skutek wiążący tylko
wobec niego.
• Zdaniem Trybunału, przepis drugiego akapitu art. 173 Traktatu EWG
dopuszcza wnoszenie skarg przez jednostki przeciwko decyzjom
skierowanym do „innej osoby”, które dotyczą tych jednostek w sposób
bezpośredni i indywidualny.
• Nie ma jednakże precyzyjnego określenia „innej osoby” co pozwala na
możliwie szerokie stosowanie wykładni. Ponadto zawartych w Traktacie
postanowień w kwestii prawa osób do wnoszenia skarg nie można
interpretować zwężajaco. Wobec braku odpowiedniego postanowienia
w Traktacie nie można domniemywać ograniczenia w tej kwestii.
 Komisja twierdziła że zaskarżona decyzja jest rozporządzeniem
wydanym w formie decyzji indywidualnej, przez co nie podlega
zaskarżeniu przez jednostki
• Z przepisów Traktatu (art. 189 i 191 EWG) wynika, że decyzja
charakteryzuje się ograniczoną liczbą adresatów, do których jest
skierowana.W celu ustalenia, czy w danym przypadku chodzi o decyzję,
należy więc zbadać, czy dany akt dotyczy określonych podmiotów -
bezpośrednio i indywidualnie.
• Trybunał stwierdził, że najpierw należy sprawdzić, czy spełniony jest
drugi warunek dopuszczalności skargi o stwierdzenie nieważności
wniesionej przez podmiot prywatny, ponieważ badanie wpływu
bezpośredniego byłoby zbędne bez wcześniejszego zbadania wpływu
indywidualnego. W tym przypadku decyzja wywiera wpływ na
skarżącego będącego importererem klementynek, czyli ze względu na
prowadzoną przez niego działalność handlową, która może być podjęta
przez dowolny podmiot, stąd decyzja ta nie indywidualizuje skarżącego
w sposób analogiczny jak jej adresata. Dlatego też skarga o
unieważnienie została uznana za niedopuszczalną.
• W orzeczeniu ETS w sprawie Plaumann & Co. Vs Komisja zostały
sformułowane warunki dopuszczalności skarg o unieważnienie
pochodzących od osób fizycznych i prawnych. Według Trybunału decyzja
 dotyczy indywidualnie osób innych niż adresat, gdy zostanie wykazane,
że
,,Decyzja taka wpływa na ich sytuację prawną z racji
pewnych cech im szczególnych lub z racji okoliczności
faktycznych odróżniających pewne osoby od
wszelkich innych osób i wyróżniających je
indywidualnie w sposób identyczny jak przypadku
osoby będącej adresatem decyzji”.
• Formuła ta, wielokrotnie powtarzana w późniejszym orzecznictwie, stała
się podstawowym wyznacznikiem interpretacji dopuszczalności skarg o
unieważnienie
A więc osoba fizyczna lub prawna wnosząca skargę o stwierdzenie
nieważności danego aktu musi wykazać że dany akt dotyczy ją:
• Indywidualnie -Czynniki które ja wyróżniają indywidualnie to pewne
cechy dawniej charakterystyczne lub okoliczności w których osoba ta
jest odróżniana od wszystkich innych osób.
• Bezpośrednio - Akt prawny wywiera wpływ na sytuacje prawna i
interes jednostki bez pośrednictwa innego aktu wykonawczego.

Skarga o odszkodowanie została oddalona, ponieważ została zgłoszona po

terminie. Jednakże co do samej istoty skargi Trybunał stwierdził że akt
administracyjny którego nieważności nie stwierdzono nie może narażać na
szkodę jednostek, ponadto Trybunał nie może wydawać orzeczeń cofających
skutki prawne decyzji, których nieważności nie stwierdził.

DA COSTA EN SCHAAKE I IN. PRZECIWKO

ADMINISTRATION FISCALE NEERLANDAISE

STAN FAKTYCZNY 3 maja 1960 r., Da Costa en SchaakeN.V. przewoził z terenu Republiki
Federalnej
Niemiec towary, które były opisywane w dokumencie importu jako"Frigen
11/12, nr 5050, pochodne halogenowewęglowodorów, 50
procentdichlorodifluorometan, 50 procent trichlorodifluorometan ne ".
Zgodnie z decyzją z 24 czerwca 1960, nr 328 B.T. Nederlandse
Belastingdministratie, produkty w dniu przywozu zostały błędnie
sklasyfikowane. Cło przewozowe zostało ustalone zgodnie z protokołem
brukselskim z dnia 25 lipca 1958 r., ratyfikowanym w Holandii na mocy
ustawy z 16 grudnia 1959. Wwożone produkty zostały sklasyfikowane jako:
"Produkty chemiczne i preparaty (w tym mieszaniny naturalnych produktów)
wytwarzane przez przemysł chemiczny lub powiązane branże.
Na tej podstawie Nederlandse Belastingdministratie nałożyło cło w
wysokości 10% ad valorem na rzeczy importowane. Da Costa en Schaake
N.V. odwołał się do Tariefcommissie przeciwko tej decyzji. Wnoszący
 odwołanie zaproponował, że produkt w sporze należy zaklasyfikować jako
:"Halogenowe pochodne węglowodorów.
Państwa członkowskie Unii Gospodarczej Beneluksu stwierdziły, że nie
można nałożyć na produkty będących przedmiotem sporu cła wyższego niż
to, które zastosowano zastosowane 1 stycznia 1958 r. The Nederlandse
Belastingadministratie odpowiedział, że artykuł 12 EWG nie ma
bezpośredniego zastosowania wobec obywateli państw sygnatariuszy.

PYTANIA 1. Czy art. 12 traktatu EWG ma bezpośrednie zastosowanie w terytorium

Państwa Członkowskiego, jak twierdzą wnioskodawcy, inaczej mówiąc,
SKIEROWANE DO czy obywatele takiego państwa mogą, na podstawie tego artykułu, w
TS zadać pytanie o prawa indywidualne, które sądy muszą chronić;
2. W przypadku lub odpowiedzi twierdzącej, czy wzrost cła był bezprawny
lub tylko stanowił uzasadnioną zmianę stosowanych ceł przed dniem 1
marca 1960 r., która to zmiana, choć w wysokości nie ma jednak wzrostu
z arytmetycznego punktu widzenia uznane za zabronione na mocy
warunków art. 12,
UWAGA! Orzeczenie w sprawie Da Costa było jednym z pierwszych orzeczeń
wstępnych luksemburskiego Trybunału, które zostało wydane w siedem
tygodni po słynnym orzeczeniu w sprawie Van Gend en Loos. Zestawienie
obu spraw nie jest przypadkowe, gdy¿ pytania wstępne skierowane do
Trybunału miały identyczną treść i dotyczyły wykładni tego samego
przepisu - art. 12 TEWG. Komisja na podstawie art. 20 Statutu Trybunału
wnioskował o oddalenie pytania prejudycjalnego w sprawie Da Costa
wskazując na jego bezprzedmiotowość ze względu na tożsamość
merytoryczną z kwestią już rozstrzygniętą w orzeczeniu Van Gend en Loos.
Przychylenie się do tego wniosku prawdopodobnie zniechęciłoby sądy
narodowe do występowania z pytaniami wstępnymi. Obawiając się takich
następstw, Trybunał nie podzielił stanowiska Komisji i nadał bieg
procedurze prejudycjalnej, w wyniku której wydał orzeczenie o
szczególnym znaczeniu.

UZASADNIENIE TS • Art. 177 TEWG przyznaje TS uprawnienie do orzekania m. In. w

przedmiocie wykładni Traktatu i aktow przyjętych przez instytucje
Wspólnoty.
• Akapit 2. : każdy sąd jednego z państw członkowskich MOŻE, jeśli uzna,
że decyzja w tej kwestii jest niezbędna do wydania wyroku, zwrócić się
do TS z wnioskiem o rozpatrzenie tego pytania.
• Akapit 3: W przypadku, gry pytanie o wykładnię jest podniesione w
sprawie zawisłej przed sądem krajowym, którego orzeczenia nie
podlegają zaskarżeniu wg pra. Wewnętrznego, sąd ten JEST
ZOBOWIĄZANY wnieść sprawę do TS. Obowiązek ten wpisuje się w ramy
współpracy- w celu zapewnienia prawidłowego stosowania i jednolitej
wykładni prawa wspólnotowego we wszystkich państwach
członkowskich. W szczególności ważne jest uniknięcie rozbieżności w
interpretacji prawa wspólnotowego.
• Art. 177 TEWG nie stanowi środka zaskarżenia przysługującego stronom
sporu zawisłego przed sądem krajowym. Nie wystarcz zatem, że jedna
 strona utrzymuje, że spór rodzi pytanie dotyczące wykładni prawa
wspólnotowego.
• Sądy korzystają z tego samego co inne sądy krajowe prawa do
swobodnej oceny, czy do wydania przez nie orzeczenia niezbędne jest
orzeczenie w kwestii z zakresu prawa wspólnotowego. Jeżeli sąd uzna,
ze jest to konieczne to MA OBOWIĄZEK przedłożenia TS wszystkich
powstałych pytań dotyczących wykładni.
• Obowiązek zostaje zniesiony w sytuacji, gdy podniesione pytanie jest
identyczne z pytaniem, które stanowiło już przedmiot orzeczenia
wydanego w trybie prejudycjalnym w podobnym przypadku.
• Sąd nie może mieć najmniejszych wątpliwości co do wykładni prawa
wspólnotowego, dlatego w tym celu musi zasięgnąć opinii sądów innych
państw członkowskich i TS. Jeżeli to uczyni i opinie te będą się pokrywać
to sąd może zaniechać przedłożenia pytania Trybunałowi i rozstrzygnąć
je na własną odpowiedzialność. Należy mieć tu też na uwadze różnice:
językowe oraz fakty, że każda wersja językowa jest na równi
autentyczna i różnice terminologii, pojęcia prawne nie mają koniecznie
tej samej treści w prawie UE i krajowym. Trzeba też pamiętać o wykładni
celowościowej i systemowej.
• Reguła Da Costa nie ma więc zastosowania w przypadku konieczności
zawieszenia stosowalności prawa krajowego. W tym miejscu należy
zadać sobie pytanie o możliwość jej aplikacji w przypadku wyroku
Trybunału w przedmiocie mocy obowiązywania aktu prawa unijnego

WYKSZTAŁCONA Zasada acte claire- – zasada prawa wspólnotowego Unii Europejskiej,

związana z instytucją pytań prejudycjalnych, która mówi, że jeśli przepis
ZASADA
prawa wspólnotowego jest wystarczająco jasny i precyzyjny oraz odnosi się
do danej sprawy, to nie należy kierować pytania wstępnego
(prejudycjalnego) w przypadku, gdy brak jest wątpliwości co do jasności
normy prawa europejskiego

C-407/98 ABRAHAMSSON

STAN FAKTYCZNY Uniwersytet w Goteborgu ogłosił konkurs na wakat na stanowisku profesora

nauk o hydrosferze 3 czerwca 1996. W ogłoszeniu zostało ujęte, że możliwe
jest zastosowanie pozytywnej dyskryminacji zgodnie z regulacją 1995:936,
aby promować równość płci w życiu zawodowym. Do konkursu przystąpili
m.in. Pani Abrahamsson, Pani Destouni, Pani Fogelqvist i Pan Anderson.
Komisja konkursowa przeprowadziła dwa głosowania- pierwsze- w związku z
naukowymi kwalifikacjami kandydatów- Pan Anderson uzyskał 5 głosów,
Pani Destouni 3 głosy- drugie- w związku z zasługami naukowymi i regulacją
1995:936- Pani Destouni uzyskała 6 głosów, a Pan Anderson 2. Komisja
 konkursowa zaproponowała rektorowi uniwersytetu wskazanie Pani
Destouni, uzasadniając, że wybierając ją, zamiast Pana Andersona, nie
naruszą 3 paragrafu artykułu 3 Regulacji 1995:936. Komisja konkursowa na
drugim miejscu zaproponowała Pana Andersona, na trzecim Panią
Fogelqvist.
Pani Destouni wycofała swoją kandydaturę, po czym Rektor Goterborgskiego
Uniwersytetu wskazał na stanowisko Panią Fogelqvist. Odwołał się przy tym
do Regulacji 1995:936 oraz polityki uniwersytetu, która to wskazuje na
równość pomiędzy kobietami i mężczyznami. Uzasadnił, że zalety Pana
Andersona nie przewyższały znacząco zalet Pani Fogelqvist. Pan Anderson i
Pani Abrahamsson odwołali się do Överklagandenämnden för Högskolan
(szwedzki organ odwoławczy ds. szkolnictwa wyższego). Pan Anderson
podniósł, że wskazanie pani Fogelqvist jest sprzeczne z art. 3 regulacji
1995:936 i z orzecznictwem TSUE. Pani Abrahamsson stwierdziła, że ocena
komisji konkursowej nie była prawidłowa i że jej zasługi naukowe
przewyższały zasługi pani Fogelqvist, ale także, że dorobek naukowy Pana
Andersona był wyższy niż jej czy Pani Fogelqvist. Pomimo tego zarówno
komisja konkursowa, jak i rektor podtrzymali swoje decyzje.
Överklagandenämnden för Högskolan stwierdził, że Pan Anderson i Pani
Fogelqvist byli najlepiej wykwalifikowanymi kandydatami oraz że Pan
Anderson był bardziej kompetentny niż pani Fogelqvist. Organ zadał pytania
prejudycjalne.

STAN PRAWNY Dyrektywa Rady 76/ 207- w sprawie wprowadzenia w życie zasady równego
traktowania kobiet i mężczyzn w zakresie dostępu do zatrudnienia,
kształcenia i awansu zawodowego oraz warunków pracy (obowiązywała do
14/08/2009).
PTANIA 1. Czy art. 2 (1 i 4) ww dyrektywy uniemożliwia wprowadzenie prawa
PREJUDYCJALNE krajowego, które dopuszcza pozytywną dyskryminację pod warunkiem,
że różnica w kwalifikacjach nie jest na tyle duże, że byłoby to sprzeczne
z wymogiem obiektywności?
2. Jeżeli odpowiedź na pierwsze pytanie jest twierdząca, czy pozytywna
dyskryminacja jest niedopuszczalna, nawet gdy zastosowanie prawa
krajowego jest wyznaczone przez wskazanie liczby wakatów z góry (jak
w regulacji 1995:936) lub posady stworzone zostały przez projekt
uniwersytecki, wedle którego pozytywna dyskryminacja jest dozwolona?
3. Jeżeli odpowiedź na drugie pytanie mówi, że pozytywna dyskryminacja
jest w jakimś aspekcie bezprawna, czy zasada wynikająca z szwedzkiej
praktyki administracji i przepisu Högskoleförordningen, głoszącego, że
kandydat, będący przedstawicielem dyskryminowanej (org.
underrepresented) płci, ma pierwszeństwo przed kandydatem
przeciwnej płci, który ma takie same albo prawie takie same
kwalifikacje, może być uznana za sprzeczną z dyrektywą 76/207 EWG?
4. Czy w powyższych pytaniach ma znaczenie określenie czy przepisy
dotyczą niższych czy wyższych stanowisk?
TEZA Orzeczenie, że dyskryminacja pozytywna jest bezprawna, ze względu na to,
że umniejsza znaczeniu dorobku naukowego. Faworyzowanie którejś z płci
byłoby uzasadnione, pod warunkiem, że kandydaci byliby tak samo
wykwalifikowani. Pomimo, że państwa członkowskie mogą tworzyć przepisy
wprowadzające specjalne traktowanie, aby zapewnić równość pomiędzy
kobietami i mężczyznami, to nie można wnioskować z tego, że ma
pozwolenie na wybór metody spornej w postępowaniu, która wydaje się być
nieproporcjonalna do zamierzonego celu. Odpowiedź na pierwsze pytanie-
art. 2 dyrektywy zabrania prawu krajowemu Przy dokonywaniu analizy, czy
pytanie prejudycjalne zostało zadane przez organ do tego uprawniony,
należy rozważyć następujące okoliczności:
• czy dany organ został utworzony na podstawie prawa
• czy jest stały,
• czy jego właściwość jest obowiązkowa,
• czy orzeka w procedurze spornej,
• czy orzeka na podstawie prawa,
• czy jest niezawisły .

• Sądy powszechne: z wyjątkiem sytuacji, kiedy wykonują funkcje

rejestrowe; pytania prejudycjalne mogą być zadawane w
postępowaniu nakazowym i upominawczym; wyjątkowo także
wówczas, gdy sąd orzeka na podstawie zasad słuszności
• Sądy administracyjne TSUE dopuszcza pytania zadane przez organy,
które nie są sądami administracyjnymi w ścisłym znaczeniu, jeśli tylko
wykonują funkcje rozpoznawania sporu;
• Sądy arbitrażowe: jeśli wykonują funkcję państwową; są utworzone
przepisami państwowymi ich jurysdykcja nie wynika z zapisu na sąd
polubowny orzekają na podstawie przepisów prawa państwo jest
zaangażowane w nadzór nad wykonywaniem orzeczenia Sprawa
102/81 Nordsee Deutsche Hochseefischerei GmbH v. Reederei Mond
• Sądy dyscyplinarne jeśli wykonują funkcję państwową, zwłaszcza
orzekają o prawie do wykonywania zawodu Sprawa 246/80
Broekmeulen p. Huisarts Registratie Commissie: „Jeżeli, zgodnie z
systemem prawnym państwa członkowskiego, zadanie wdrażania
przepisów wydanych przez instytucje UE jest zlecone organizacji
zawodowej działającej pod nadzorem państwowym, zaś ta
organizacja, wspólnie z właściwymi władzami państwowymi, stwarza
system odwoławczy, który może mieć wpływ na wykonywanie praw
przyznanych przez prawo wspólnotowe, jest konieczne, w celu
zapewnienia właściwego funkcjonowania prawa wspólnotowego, że
Trybunał będzie miał kompetencje do orzekania w kwestiach wykładni
i ważności wynikłych na tle takiego postępowania”.
• Sądy konstytucyjne co do zasady tak, ale problem formułowaniem
pytań prejudycjalnych w oderwaniu od kontekstu faktycznego sporu –
 zob. orzeczenie C-143/99 Adria-Wien Pipeline oraz!!! wyjątkowo sąd
międzynarodowy – Trybunał Sprawiedliwości Beneluksu
W Polsce uprawnione są:

sądy powszechne (z wyjątkiem sytuacji, w których wykonują funkcje

rejestrowe)
Sąd Najwyższy
wojewódzkie sądy administracyjne
Naczelny Sąd Administracyjny
Trybunał Stanu (z powodu ograniczonego zakresu kompetencji
wyjątkowo)
Trybunał Konstytucyjny (wątpliwości związane z formułowaniem pytań
prejudycjalnych w oderwaniu od kontekstu faktycznego sporu)
zespól arbitrów przy Prezesie Urzędu Zamówień Publicznych
Urząd Patentowy działający w trybie spornym (dyskusyjne)
Izby morskie
sądy dyscyplinarne, w przypadkach gdy orzekają o prawie wykonywania
zawodu: sądy lekarskie, sądy lekarsko-weterynaryjne, sądy pielęgniarek i
położnych, sądy aptekarskie, sądy dyscyplinarne dla adwokatury i radców
prawnych, rzeczników patentowych, doradców podatkowych, biegłych
rewidentów

Sąd krajowy może – a nawet, by nie paraliżować pracy TSUE, powinien –

poniechać wystąpienia z pytaniem prejudycjalnym w kwestii, w której
TSUE raz już się wypowiedział i brak jest dalszych wątpliwości co do jego
stanowiska (doktryna acte eclaire) oraz w sytuacji w której stosowanie
prawa Unii Europejskiej jest tak oczywiste, że nie ma miejsca na
wątpliwości (acte claire).

C-6/90 i C/90 FRANCOVICH

STRONY Połączone sprawy między Andreą Francovichem a Republiką Włoską oraz

POSTĘPOWANIA między Danilą Bonifaci i innymi a Republiką Włoską dotyczące zaniedbania
wprowadzenia w życie przez rząd włoski Dyrektywy 80/987 o ochronie
pracowników w przypadku niewypłacalności pracodawcy.
STAN FAKTYCZNY • Francovich pracował w przedsiębiorstwie, które zamiast pełnego
wynagrodzenia, wypłacało jedynie zaliczki na ten poczet. Wniósł
powództwo do właściwego pretura i uzyskał nakaz zapłaty, jednak w
trakcie egzekucji komornik przy sądzie w Vicenza zmuszony był wydać
 postanowienie o bezskuteczności egzekucji. Francovich powołał się więc
na gwarancję, jaka na mocy Dyrektywy 80/987 przysługiwała mu ze strony
państwa włoskiego lub, pomocniczo, na prawo do odszkodowania.
• D. Bonifaci i 33 inne pracownice również uzyskały informację, że
niemożliwe jest odzyskanie wynagrodzeń z majątku zatrudniającego ich
przedsiębiorstwa. W związku z tym powódki pozwały do sądu Republikę
Włoską, żądając nakazania zaspokojenia przez nią, w związku z jej
zobowiązaniem do stosowania Dyrektywy 80/987, ich roszczeń z tytułu
zaległych wynagrodzeń za co najmniej ostatnie trzy miesiące albo zapłaty
odszkodowania.
• Trybunał ustalił, że rząd Włoch uchybił obowiązkowi wprowadzenia w
życie przepisów krajowych, niezbędnych do zastosowania się do
Dyrektywy w terminie. Strony oczekiwały odpowiedzi na pytanie, czy
państwo członkowskie jest zobowiązane naprawić szkody, jakie osoby
fizyczne poniosły z powodu niedokonania transpozycji Dyrektywy 80/987.

PODSTAWA art. 189 akapit trzeci traktatu EWG – „Dyrektywa wiąże każde Państwo
PRAWNA Członkowskie, do którego jest kierowana, w odniesieniu do rezultatu, który
ma być osiągnięty, pozostawia jednak organom krajowym swobodę wyboru
formy i środków.”
oraz
dyrektywa Rady 80/987/EWG z dnia 20 października 1980 r. w sprawie
zbliżania ustawodawstw państw członkowskich dotyczących ochrony
pracowników na wypadek niewypłacalności pracodawcy
PYTANIA 1. Czy na podstawie obowiązującego prawa wspólnotowego osoba fizyczna
PREJUDYCJALNE poszkodowana wskutek niewykonania przez państwo dyrektywy 80/987,
które zostało stwierdzone wyrokiem Trybunału Sprawiedliwości może
dochodzić zastosowania się przez państwo do przepisów tej dyrektywy,
które są precyzyjne i bezwarunkowe, powołując się wobec państwa
członkowskiego, które dopuściło się uchybienia, bezpośrednio na
uregulowania wspólnotowe w celu wyegzekwowania gwarancji, jakie
państwo to powinno zapewnić, a w każdym razie dochodzenia
naprawienia poniesionej szkody, jeśli chodzi o przepisy nie mające tego
charakteru?
2. Czy przepisy art. 3 i 4 dyrektywy Rady 80/987 łącznie należy
interpretować w ten sposób, że jeżeli państwo nie skorzystało z
możliwości wprowadzenia ograniczeń przewidzianych w art. 4,
zobowiązane jest do wypłaty należności pracowników w zakresie
ustalonym w art. 3?
3. W razie odpowiedzi przeczącej na drugie pytanie wnosi się do Trybunału
o ustalenie, jaką minimalną gwarancję państwo zapewnić musi na
podstawie dyrektywy 80/987 uprawnionemu pracownikowi, by należną
mu część wynagrodzenia można było uznać za wykonanie samej
dyrektywy”.
WYROK W przedmiocie pierwszego pytania
• Przepisy dyrektywy Rady 80/987/EWG z dnia 20 października 1980 r. w
sprawie zbliżania ustawodawstw państw członkowskich dotyczących
ochrony pracowników na wypadek niewypłacalności pracodawcy
określające prawa pracowników należy interpretować w ten sposób, że
zainteresowani nie mogą powoływać się na te prawa wobec państwa
przed sądami krajowymi w razie niedokonania w terminie transpozycji
dyrektywy. Jednakże państwo członkowskie zobowiązane jest naprawić
szkody, jakie jednostki poniosły w związku z brakiem transpozycji
dyrektywy 80/987/EWG.
• Trybunał uznał, że przepisy dyrektywy nie spełniają wymogów, aby
osoby fizyczne mogły bezpośrednio powoływać się na te prawa wobec
państwa przed sądami krajowymi w razie niedokonania w terminie
transpozycji dyrektywy. Zaniechanie państwa w tej kwestii stanowi
jednak naruszenie prawa wspólnotowego.
• Niedokonanie transpozycji skutkuje zatem brakiem możliwości uzyskania
przez jednostki odszkodowania za uszczerbek na swoich uprawnieniach.
Prowadzi to tym samym do podważenia pełnej skuteczności norm
wspólnotowych oraz osłabienia praw podmiotowych. Gdy skuteczność
norm wspólnotowych jest uzależniona od państwa, możliwość
dochodzenia przez jednostki kompensaty za szkody jest szczególnie
potrzebna. Obowiązek naprawienia przez państwo członkowskie szkody
znajduje również podstawę w art. 10 Traktatu (obecnie art. 4 ust.3 TUE),
zgodnie z którym państwa członkowskie zobowiązane są podjąć wszelkie
działania o charakterze ogólnym lub jednostkowym, niezbędne w celu
wykonania zobowiązań, jakie ciążą na nich na mocy prawa
wspólnotowego. Wśród zobowiązań tych znajduje się zaś obowiązek
usunięcia niezgodnych z prawem skutków naruszenia prawa
wspólnotowego.
• Trybunał ustalił zasadę, z której wynika, że państwo członkowskie
zobowiązane jest naprawić szkody wyrządzone jednostkom poprzez
naruszenie prawa wspólnotowego, któremu jest winne. Ponosi zatem
odpowiedzialność odszkodowawczą z tytułu szkód wyrządzonych przez
naruszenie prawa wspólnotowego.
W przedmiocie drugiego i trzeciego pytania
• Trybunał stwierdził, że biorąc pod uwagę odpowiedź na pierwsze
pytanie prejudycjalne, nie ma potrzeby udzielać odpowiedzi na pytania
drugie i trzecie.

C-617/10 FRANSSON

C-617/10 Aklagaren vs Kansowi Akerbergowi

 STRONY Spór między Åklagaren (prokuraturą), a H. Åkerbergiem Franssononem
POSTĘPOWANIA w przedmiocie wszczętego przez Åklagaren postępowania w sprawie
poważnych przestępstw skarbowych
PODSTAWA Europejska Konwencja o ochronie praw człowieka i podstawowych
PRAWNA wolności:
- Artykuł 4 protokołu dodatkowego nr 7 - „Zakaz ponownego sądzenia lub
karania”
Prawo Unii Europejskiej:
- Artykuł 50 Karty praw podstawowych Unii Europejskiej - „Zakaz
ponownego sądzenia lub karania w postępowaniu karnym za ten sam czyn
zabroniony pod groźbą kary”
PYTANIA 1) Czy podejrzewając naruszenie zasady ne bis in idem sąd krajowy może
PREJUDYCJALNE nie zastosować prawa krajowego i będzie to zgodne z art. 4 protokołu nr 7
do EKPC, a w związku z tym również art. 50 Karty?
2) Czy dopuszczalność oskarżenia o przestępstwo skarbowe, w sytuacji gdy
na podatnika nałożono już uprzednio karę, podlega zasadzie ne bis in idem,
o której mowa w art. 4 protokołu nr 7 do EKPC i w art. 50 karty?
3) Czy dostosowanie sankcji w taki sposób, iż sądy mają prawo obniżyć
karę nałożoną w postępowaniu karnym z tego względu, że na podatnika
nałożono już dodatkowe zobowiązanie podatkowe za ten sam czyn, ma
wpływ na odpowiedź do pytania drugiego?
4) Czy w przypadku twierdzącej odpowiedzi na pytanie drugie warunki
dopuszczające nałożenie wielu sankcji w oddzielnych postępowaniach
zgodnie z zasadą ne bis in idem są spełnione, jeżeli w nowym
postępowaniu rozpatrywane są ponownie i w sposób niezależny
okoliczności sprawy?
STANOWISKA Rządy szwedzki, czeski, duński, Irlandia oraz rząd niderlandzki, a także
PAŃSTW TRZECICH Komisja Europejska kwestionują dopuszczalność pytań prejudycjalnych. Ich
zdaniem Trybunał byłby właściwy do udzielenia odpowiedzi tylko pod
warunkiem, że dodatkowe zobowiązania podatkowe nałożone na
H. Åkerberga Franssona oraz prowadzone przeciwko niemu postępowanie
karne w sprawie głównej stanowiłyby akty stosowania prawa Unii. Takiego
charakteru nie mają zaś ani przepisy stanowiące podstawę dodatkowych
zobowiązań podatkowych, ani przepisy, na podstawie których toczy się
postępowanie karne. Zgodnie z art. 51 ust. 1 karty wskazane dodatkowe
zobowiązania podatkowe oraz postępowanie karne nie są więc objęte
zasadą ne bis in idem chronioną na mocy art. 50 karty.
ODPOWIEDŹ TS Ad.1)
- prawo Unii nie reguluje stosunków między EKPC a porządkami prawnymi
państw członkowskich ani nie określa skutków, jakie sąd krajowy powinien
łączyć ze sprzecznością między normą prawa krajowego a prawami
chronionymi na mocy tej konwencji
- prawo Unii stoi na przeszkodzie krajowej praktyce sądowej, która
uzależnia obowiązek niezastosowania przez sąd krajowy przepisu
sprzecznego z prawem podstawowym chronionym na mocy karty od
spełnienia warunku, by sprzeczność ta wynikała w sposób oczywisty z karty
lub z dotyczącego jej orzecznictwa, ponieważ praktyka ta uniemożliwia
 sądowi krajowemu dokonanie, z ewentualnym udziałem Trybunału,
kompletnej oceny zgodności owego przepisu krajowego z kartą
Ad. 2,3,4)
- Zasada ne bis in idem ujęta w art. 50 karty nie stoi na przeszkodzie
stosowaniu przez państwo członkowskie kolejno sankcji podatkowej
i sankcji karnej za ten sam czyn polegający na niedopełnieniu obowiązku
przekazania prawidłowych informacji dotyczących podatku VAT, pod
warunkiem że pierwsza z tych sankcji nie ma charakteru karnego, co ustalić
winien sąd krajowy
Ad.5)
- pytanie uznano za niedopuszczalne, jako że zadaniem Trybunału
powierzonym mu w art. 267 TFUE jest współpraca w wykonywaniu
w państwach członkowskich wymiaru sprawiedliwości, a nie formułowanie
doradczych opinii w kwestiach generalnych lub hipotetycznych

UZASADNIENIE TS Zasada ne bis in idem ujęta w art. 50 Karty praw podstawowych Unii
Europejskiej nie stoi na przeszkodzie stosowaniu przez państwo
członkowskie kolejno sankcji podatkowej i sankcji karnej za ten sam czyn
polegający na niedopełnieniu obowiązku przekazania prawidłowych
informacji dotyczących podatku od wartości dodanej, pod warunkiem, że
pierwsza z tych sankcji nie ma charakteru karnego, co ustalić winien sąd
krajowy.

Prawo Unii nie reguluje stosunków między europejską Konwencją

o ochronie praw człowieka i podstawowych wolności, podpisaną w Rzymie
w dniu 4 listopada 1950 r., a porządkami prawnymi państw członkowskich
ani nie określa skutków, jakie sąd krajowy powinien łączyć ze sprzecznością
między normą prawa krajowego a prawami chronionymi na mocy tej
konwencji.

Prawo Unii stoi na przeszkodzie krajowej praktyce sądowej, która uzależnia

obowiązek niezastosowania przez sąd krajowy przepisu sprzecznego
z prawem podstawowym chronionym na mocy Karty praw podstawowych
Unii Europejskiej od spełnienia warunku, by sprzeczność ta wynikała
w sposób oczywisty z karty lub z dotyczącego jej orzecznictwa, ponieważ
praktyka ta uniemożliwia sądowi krajowemu dokonanie, z ewentualnym
udziałem Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej, kompletnej oceny
zgodności owego przepisu krajowego z kartą.

C-244/01 GERHARD KOBLER

C-224:01 Gerhardem Köblerem vs Republik Österreich

STRONY Strony główne:
POSTĘPOWANIA G. Köbler przeciwko Republic Österreich
Strony dodatkowe:
 rząd austriacki – rząd niemiecki – rząd francuski – rząd Zjednoczonego
Królestwa – rząd niderlandzki – Komisja Wspólnot Europejskich
Postępowanie przed sądem krajowym:
- Od dnia 1 marca 1986 r. G. Köbler przyznano mu dodatek zwykły do
podstawowego wynagrodzenia na stanowisku profesora uniwersyteckiego
- dnia 28 lutego 1996 r. G. Köbler zwrócił się o przyznanie mu dodatku
specjalnego za wysługę lat
- Republik Österreich twierdzi że dodatek ma pełnić rolę premii za lojalność,
wymaga określonego stażu w charakterze mianowanego profesora
uniwersyteckiego na uniwersytetach austriackich (kiedy skarżący odbył 15
letni staż w różnych krajach )
PODSTAWA Naruszenie normy prawa wspólnotowego po przez nie uwzględnienie w
PRAWNA całości wypracowanego stażu przez profesora uniwersyteckiego.
Paragraf 48 ust. 3 ustawy w sprawie wynagrodzeń z 1956 r. :
- „O ile jest to konieczne dla zapewnienia usług naukowca lub artysty
krajowego lub zagranicznego, prezydent federalny może przyznać
wynagrodzenie zasadnicze wyższe niż przewidziane w § 48 ust. 2 przy
mianowaniu na stanowisko profesora uniwersyteckiego lub profesora
zwyczajnego uniwersytetu lub placówki szkolnictwa wyższego”

Paragraf 50a ust. 1 GG:

- Dodatek specjalny za wysługę co najmniej 15 lat dla profesorów
uniwersytetów lub placówki szkolnictwa wyższego w Austrii

PYTANIA 1) Czy orzecznictwo Trybunału, zgodnie z którym państwo ponosi

PREJUDYCJALNE odpowiedzialność za naruszenie prawa wspólnotowego ma zastosowanie,
kiedy jest to orzeczenie sądu najwyższej instancji państwa członkowskiego?

2) W przypadku udzielenia odpowiedzi twierdzącej na pytanie pierwsze:

Czy orzecznictwo Trybunału, zgodnie z którym do porządku prawnego

każdego państwa członkowskiego należy wskazanie sądu właściwego
w zakresie rozstrzygania sporów mających za przedmiot prawa indywidualne
stosuje się w przypadku, gdy jest to orzeczenie sądu najwyższej instancji
państwa członkowskiego?

3) W przypadku udzielenia odpowiedzi twierdzącej na pytanie drugie:

Czy teza przyjęta w wyroku Verwaltungsgerichtshof, że dodatek specjalny za

wysługę lat jest rodzajem premii za lojalność, jest sprzeczna z bezpośrednio
stosowaną normą prawa wspólnotowego, a w szczególności z zakazem
dyskryminacji pośredniej, zawartym w art. 48 traktatu WE oraz
z utrwalonym orzecznictwem Trybunału właściwym w tym zakresie?
 4) W przypadku udzielenia odpowiedzi twierdzącej na pytanie trzecie:

Czy na podstawie normy prawa wspólnotowego, która została naruszona,

powstaje dla strony skarżącej w postępowaniu przed sądem krajowym
prawo podmiotowe?

5) W przypadku udzielenia odpowiedzi twierdzącej na pytanie czwarte:

Czy na podstawie treści wniosku o wydanie orzeczenia w trybie

prejudycjalnym Trybunał może stwierdzić czy wyraźnie i znacznie nadużycie
w niniejszej sprawie przysługującej mu swobody oceny, czy też przekaże on
tę kwestię do rozpatrzenia austriackiemu sądowi, który wystąpił
z odesłaniem prejudycjalnym?
STANOWISKA Rządy niemiecki i niderlandzki oraz Komisja uważają, że odpowiedzialność
PAŃSTW TRZECICH państwa członkowskiego powstaje wskutek naruszenia prawa
wspólnotowego powinna być ograniczona i poddana warunkom
zawężającym

Rząd austriacki, a także rządy francuski i Zjednoczonego Królestwa podnoszą,

że zasada odpowiedzialności państwa za szkody wyrządzone jednostkom
wskutek naruszenia prawa wspólnotowego nie może być stosowana do
orzeczeń sądu krajowego orzekającego w ostatniej instancji + zasada powagi
rzeczy osądzonej, zasady pewności prawa, niezawisłości władzy sądowniczej
ODPOWIEDŹ TS Zasada, zgodnie z którą państwa członkowskie są zobowiązane do
naprawienia szkody wyrządzonej jednostkom wskutek przypisywanego im
naruszenia prawa wspólnotowego, znajduje również zastosowanie, gdy
rozpatrywane naruszenie wynika z orzeczenia sądu orzekającego w ostatniej
instancji, jeżeli naruszona norma prawa wspólnotowego jest dla jednostek
źródłem uprawnień, naruszenie jest wystarczająco istotne i istnieje
bezpośredni związek przyczynowy między naruszeniem a poniesioną przez
poszkodowanego szkodą. W celu ustalenia, czy naruszenie jest
wystarczająco istotne, gdy rozpatrywane naruszenie wynika z takiego
orzeczenia, właściwy sąd krajowy powinien, mając na uwadze specyfikę
funkcji sądowniczej zbadać, czy to naruszenie posiada oczywisty charakter.
Do porządku prawnego każdego państwa członkowskiego należy wskazanie
sądu właściwego do rozstrzygania sporów dotyczących tego odszkodowania

- Wykładni art. 48 traktatu oraz art. 7 ust. 1 rozporządzenia nr 1612/68

należy dokonywać w ten sposób, że stoją one na przeszkodzie przyznaniu, na
zasadach przewidzianych w ustawie GG, dodatku specjalnego za wysługę lat,
który zgodnie z wykładnią daną przez Verwaltungsgerichtshof w wyroku
z dnia 24 czerwca 1998 r. stanowi premię za lojalność

- Naruszenie prawa wspólnotowego, takie jak wynikające, w okolicznościach

niniejszej sprawy w postępowaniu przed sądem krajowym, z wyroku
 Verwaltungsgerichtshof z dnia 24 czerwca 1998 r., nie posiada oczywistego
charakteru, wymaganego celem pociągnięcia na mocy prawa
wspólnotowego państwa członkowskiego do odpowiedzialności z tytułu
orzeczenia jednego z jego sądów, orzekającego w ostatniej instancji.
UZASADNIENIE TS - System ten jest niekorzystny dla pracowników migrujących, będących
obywatelami państw członkowskich innych niż Republika Austrii, ponieważ
pracownikom tym odmawia się uznania okresów pracy przepracowanych
w tych państwach w charakterze profesorów uniwersytetu, tylko ze względu
na to, że okresy te nie zostały przepracowane na uniwersytecie austriackim

- Bezwarunkowa odmowa uznania okresów pracy profesora

uniwersyteckiego w innym państwie członkowskim niż Republika Austrii
utrudnia swobodny przepływ pracowników mieszkających w Austrii, tak
samo jak powstrzymuje ich od opuszczenia kraju w celu skorzystania z tej
swobody

- Przepis, który uzależnia wynagrodzenie pracownika od stażu pracy,

wykluczając wszelką możliwość uwzględnienia porównywalnych okresów
zatrudnienia, przepracowanych innym państwie członkowskim, może
naruszyć art. 48 traktatu

-Trzy następujące przesłanki w wyroku są konieczne i wystarczające do

powstania po stronie jednostek prawa do odszkodowania: naruszona norma
prawna jest dla jednostek źródłem uprawnień, naruszenie jest wystarczająco
istotne i istnieje bezpośredni związek przyczynowy między naruszeniem
ciążącego na państwie zobowiązania a poniesioną przez poszkodowanego
szkodą

C-213/89 FACTORTAME LTD

STRONY Secretary of State for Transport i spółka Factortame Ltd (+ inne spółki,
POSTĘPOWANIA akcjonariusze; dalej jako "Factortame")

STAN FAKTYCZNY Factortame posiadał 95 statków rybackich wpisanych do brytyjskiego

rejestru statków na podstawie Merchant Shipping Act 1894. Factortame
zatrudniał głównie Hiszpanów. Statki Factortame łowiły ryby przy UK,
połowy wliczały się do kwoty połowowej UK. Reżim prawny rejestracji
brytyjskich statków rybackich został zmieniony przez Merchant Shipping Act
1988 – celem zmian było zapobieganie zjawisku „wykradania” kwot
połowowych przez nie do końca brytyjskie statki pływające pod brytyjską
banderą. Factortame nie spełniał nowych pro-brytyjskich wymogów
 wpisania do rejestru statków rybackich UK. Od 1 kwietnia 1989 roku
Factortame miało zostać pozbawione prawa do prowadzenia połowów.
SYTUACJA Pierwsza instancja:
PRZEDSĄDAMI • Factortame zakwestionował zgodność ustawy z 1988 r. z prawem
KRAJOWYMI wspólnotowym i wniósł o zarządzenie środków tymczasowych do
czasu ostatecznego rozstrzygnięcia zgodności prawa krajowego ze
wspólnotowym
• Sąd pierwszej instancji zwrócił się do Trybunału Sprawiedliwości z
pytaniem o prawo wspólnotowe (pytanie prejudycjalne, art. 177
TEWG) + zarządził, tytułem środków tymczasowych, zawieszenie
stosowania części II ustawy z 1988 r. w odniesieniu do Factortame
do czasu otrzymania odpowiedzi od TS
Druga instancja:
• Secretary of State for Transport wniósł apelację
• Sąd drugiej instancji orzekł, że zgodnie z prawem krajowym sądy nie
są upoważnione, by zawiesić tymczasowo stosowanie ustawy,
i uchylił w związku z tym postanowienie sądu pierwszej instancji
1. House of Lords:
• House of Lords orzekł, że zgodnie z prawem krajowym sądy krajowe
nie mogą zawieszać stosowania ustawy (środek tymczasowy
przeciwko Koronie, czyli władzy) na czas postępowania dotyczącego
zgodności ustawy z prawem wspólnotowym
• w prawie krajowym istnieje domniemanie, że przepisy prawa
krajowego są zgodne z prawem wspólnotowym, chyba że
stwierdzona zostanie jego niezgodność
• House of Lords zastanawiał się czy mimo powyższych zasad z prawa
krajowego, sądy brytyjskie mogą zarządzić środki tymczasowe
przeciwko Koronie na podstawie prawa wspólnotowego

PODSTAWA Merchant Shipping Act 1988 w świetle zgodności z prawem wspólnotowym

PRAWNA

PYTANIA SĄDU 1. Czy prawo wspólnotowe:

KRAJOWEGO a. zobowiązuje sąd krajowy do przyznania tymczasowej ochrony
dochodzonych uprawnień (czyli prawa do łowienia ryb), lub
b. upoważnia sąd krajowy do przyznania tymczasowej ochrony
dochodzonych uprawnień?
Czyli: czy sądy krajowe rozstrzygające spory dotyczące prawa
wspólnotowego zobowiązane są nie zastosować normy prawa
krajowego, jeżeli uznają, że stanowi ona jedyną przeszkodę dla
zarządzenia przez nie środków tymczasowych?
STANOWISKA BRAK
INTERWENIENTÓW
 ODPOWIEDŹ Prawo wspólnotowe należy interpretować w ten sposób, że sądy krajowe
TRYBUNAŁU rozstrzygające spory dotyczące prawa wspólnotowego zobowiązane są nie
SPRAWIEDLIWOŚCI zastosować normy prawa krajowego, jeżeli uznają, że stanowi ona jedyną
przeszkodę dla zarządzenia przez nie środków tymczasowych.
Czyli: sąd pierwszej instancji mógł zastosować środki tymczasowe w postaci
zawieszenia stosowania ustawy w stosunku do Factortame ☺
UZASADNIENIE 1. W Simmenthal TS orzekł, że „zgodnie z zasadą wyższości prawa
wspólnotowego bezpośrednio stosowane postanowienia traktatu oraz
akty wydawane przez instytucje […] powodują w stosunku do prawa
krajowego państw członkowskich od chwili wejścia w życie
nieskuteczność z mocy prawa wszelkich sprzecznych z nimi
obowiązujących przepisów prawa krajowego”
2. Z zasady współpracy wynika, że sądy krajowe muszą zapewnić
podmiotom prawa ochronę prawną wynikającą z bezpośredniej
skuteczności przepisów prawa wspólnotowego – stosując procedury
dostępne w prawie krajowym, a jeśli nie ma takich procedur, to mają
działać samodzielnie
3. Nałożenie na sądy krajowe ograniczeń uniemożliwiających zapewnienie
skuteczności prawa wspólnotowego jest sprzeczne z naturą prawa
wspólnotowego
4. Skuteczność prawa wspólnotowego wymaga umożliwienia zarządzenia
środków tymczasowych przez sąd krajowy
5. Art. 177 TEWG (pytanie prejudycjalne) nie miałby sensu, gdyby sąd
pytający nie mógł zawiesić postępowania do czasu otrzymania
odpowiedzi od TS

C-106/89 MARLEASING SA

STRONY Marleasing SA wnioskuje o unieważnienie umowy spółki tworzącej La

Comercial Internacional de Alimentacion SA (dalej: La Comercial)
powołując się na przepisy hiszpańskiego kodeksu cywilnego według
których umowa zawarta bez podstawy prawnej lub o podstawie prawnej
sprzecznej z prawem nie wywołują skutków prawnych. W ocenie
Marleasing SA umowa spółki La Comercial została zawarta w celu
oszukania wierzycieli spółki Barviesa SA, współzałożyciela pozwanej spółki.
La Comercial broni się mówiąc że dyrektywa nr 68/151 w art. 11 ustanawia
zamknięty katalog przesłanek na podstawie których można stwierdzić
nieważność spółki akcyjnej, wśród którego nie znajduje się przesłanka
braku podstawy prawnej na którą powołuje się Marleasing SA.
SYTUACJA PRZED Sąd Państwa Członkowskiego podniósł, że, zgodnie z art. 395 Aktu
SĄDEM KRAJOWYM dotyczącego warunków przystąpienia oraz dostosowań w Traktatach -
Przystąpienie Królestwa Hiszpanii oraz Republiki Portugalskiej Królestwo
 Hiszpanii zobowiązane zostało do wprowadzenia w życie dyrektywy od
dnia przystąpienia, lecz do dnia wydania postanowienia odsyłającego nadal
nie zostało to dokonane. W związku z tym powstał problem jak
interpretować prawo wspólnotowe, które nie zostało implementowane.
PODSTAWA art. 1261 i 1275 hiszpańskiego kodeksu cywilnego
PRAWNA
PYTANIA 1. Jakie pytanie sąd krajowy zadał Trybunałowi Sprawiedliwości?
PREJUDYCJALNE • Czy art. 11 dyrektywy Rady nr 68/151/EWG z dnia 9 marca 1968 r.,
która nie została wprowadzona do prawa krajowego, jest
bezpośrednio stosowany i czy należy go interpretować tak, że
wykluczy on stwierdzanie nieważności spółki akcyjnej na innej
podstawie niż cytowana dyrektywa?
STANOWISKA Komisja Europejska twierdzi, że wyrażenie „przedmiot działalności spółki”
INTERWENIENTÓW musi być interpretowane jako odnoszące się wyłącznie do przedmiotu
działalności spółki, jaki jest opisany w statucie. W związku z tym nie można
stwierdzić nieważności na podstawie faktycznej działalności spółki.

ODPOWIEDŹ Trybunał przeformułował pytanie sądu krajowego twierdząc że, sąd

TRYBUNAŁU Państwa Członkowskiego rozpatrujący spór dąży zasadniczo do ustalenia
czy rozpatrując sprawę objętą zakresem stosowania cytowanej dyrektywy
nr 68/151 zobowiązany jest do wykładni swojego prawa krajowego w
świetle treści i celu tej dyrektywy, tak by wykluczyć możliwość stwierdzenia
nieważności spółki akcyjnej na innej podstawie niż te wymienione w art. 11
dyrektywy.
Odpowiedź: sąd Państwa Członkowskiego rozpatrując sprawę objętą
zakresem stosowania dyrektywy nr 68/151 zobowiązany jest do wykładni
swojego prawa krajowego w świetle treści i celu tej dyrektywy, tak by
wykluczyć możliwość stwierdzenia nieważności spółki akcyjnej na innej
podstawie niż te wymienione w art. 11 dyrektywy.
UZASADNIENIE Trybunał powołuje się na wyroki Von Colson i Kamann twierdząc, że
wynikające z dyrektywy zobowiązanie do spełnienia określonego celu oraz
obowiązek podjęcia wszelkich środków koniecznych dla zapewnienia
wykonania zobowiązań wynikających z traktatów oraz aktów Unii
Europejskiej (art.4 ust 3 TUE) jest wiążące dla wszystkich organów państwa
członkowskiego, w tym sądów. Wynika z tego, że sąd krajowy musi
stosować interpretację uwzględniającą treść i cel dyrektywy.
Trybunał podkreśla również, że art. 11 ust. 2 lit. b) wspomnianej
dyrektywy zakazuje prawu Państw Członkowskich dopuszczać sądowego
stwierdzenia nieważności w innych przypadkach niż te wymienione w
dyrektywie.

FOSTER I IN. PRZECIWKO GAS PLC

 STRONY A. Foster, G. A. H. M. Fulford-Brown, J. Morgan, M. Roby, E. M. Salloway
and P. Sullivan przeciwko British Gas plc.

STAN FAKTYCZNY Spółka British Gas plc ustanowiła różny wiek emerytalny dla kobiet i
mężczyzn. Pani Foster wytoczyła powództwo przeciwko British Gas o
odszkodowanie, twierdząc, że jest to niezgodne z art. 5(1) dyrektywy
76/207.
PYTANIA Czy British Gas plc jest podmiotem tego rodzaju, wobec którego można
PREJUDYCJALNE egzekwować postanowienia dyrektywy 76/207, w sprawie wprowadzenia
w życie zasady równego traktowania kobiet i mężczyzn w zakresie dostępu
do zatrudnienia, kształcenia i awansu zawodowego oraz warunków prac,
mimo tego, że nie została ona implementowana do krajowego systemu
prawnego?

STANOWISKA BRAK
INTERWIENTÓW
ODPOWIEDŹ TSUE Jeśli państwo występuje jako podmiot prawa prywatnego (tj. w sferze
dominium) , to musi przestrzegać dyrektyw, nawet jak nie są
implementowane.

UZASADNIENIE Jeżeli mamy taki udział państwa, który pozwala na samodzielne kierowanie
ODPOWIEDZI spółką, to państwo, występując jako podmiot prawa prywatnego, musi
przestrzegać dyrektyw w relacjach z innymi jednostkami, nawet jeśli te
dyrektywy nie zostały jeszcze implementowane. Jest to rozszerzenie relacji
wertykalnych: jednostka – państwo. Działa to tak tylko wtedy, kiedy mamy
do czynienia z podmiotem, który jest emanacją państwa. Wobec takiego
podmiotu można egzekwować uprawnienia wynikające z dyrektywy, która
nie jest jeszcze implementowana. Udział państwa jest zdecydowanie taki,
który pozwala na samodzielne kierowanie spółką, więc British Gas powinna
przestrzegać dyrektywę, która nie została jeszcze implementowana.

STAUDER VS MIASTO ULM

STRONY Erich Stauder v Miasto Ulm, Sozialamt czyli taki niemiecki „Zakład
Ubezpieczeń́ Społecznych”
STAN FAKTYCZNY Sprawa dotycząca redukcji nadwyżek masła istniejących w państwach
członkowskich EWG. Celem regulacji EWG było zapewnienie, by masło
trafiło do właściwych odbiorców - realizacja decyzji Komisji, pozwalającej
państwom członkowskim na rozdysponowanie taniego masła (z zapasów
EWG) wśród obywateli państw członkowskich korzystających z pomocy
społecznej. Zainteresowany obywatel musiał wcześniej otrzymać́ kupon od
organu zajmującego się pomocą ̨ socjalną. W Niemczech taki kupon
 zawierał rubrykę, w którą należało wpisać imię, nazwisko i adres. Stauder
zakwestionował ten wymóg przed sądem niemieckim.

PODSTAWA decyzja komisji z 12/02/1969 (69/71/EEC) art. 4 - Ustawa zasadnicza RFN

PRAWNA PRZED
SA ̨DEM KRAJOWYM
PTANIE Kwestia zgodności warunku ustanowionego w decyzji Komisji z ogólnymi
PREJUDYCJALNE zasadami prawa wspólnotowego. Sąd niemiecki wniósł o wydanie przez TS
wyroku. To pytanie w języku angielskim brzmi (NIE MA POLSKIEJ WERSJI
JĘZYKOWEJ WYROKU WIĘC PROSZĘ O WYROZUMIAŁOŚC ́ :D)
„Can the fact that the Decision of the Commission of the European
Comunities of 12 February 1969 (69/71/EEC) makes the sale of butter at a
reduced price to beneficiaries under certain welfare schemes dependent
on revealing the name of the beneficiary to the sellers be considered
compatible with general principles of Community law in force?”
STANOWISKA Stauder zakwestionował wymóg wpisu swoich danych osobowych na kartę
i przedstawienie ich sprzedawcy. Stwierdził, że narusza to jego prawa
podstawowe zagwarantowane w niemieckiej ustawie zasadniczej RFN.
Stauder czuł się poniżony koniecznością ujawnienia sprzedawcom w takich
okolicznościach danych osobowych.
ODPOWIEDŹ TSUE uznał, że przepis dotyczący uprawnień do zakupu masła na
TRYBUNAŁU preferencyjnych warunkach musi być rozumiany jako niewymagający choć
i niezakazujący identyfikacji świadczeniobiorców. Każde państwo
członkowskie może zastosować jedną z wielu metod wskazywania
świadczeniobiorców na odpowiednich kuponach.
Rozpatrując tę sprawę Trybunał dostrzegł najpierw nieuzasadnione rózṅ ice
w tłumaczeniach decyzji komisji na rózṅ e języki. Po analizie sprawy
stwierdził, że kupon nie musiał zawierać danych personalnych (obowiązek
ten wprowadzono tylko w tłumaczeniu na język niemiecki) a zatem
kwestionowany akt prawny nie zawierał nic, co mogłoby naruszać
podstawowe prawa człowieka należac̨ e do ogólnych zasad prawa i
chronione przez Trybunał. Ale niewłaściwy był sposób jego implementacji.
Ponadto powyższy przepis interpretowany we wskazany sposób, nie
zawiera w swojej treści niczego, co mogłoby naruszać prawa podstawowe
stanowiące częsć ́ zasad ogólnych prawa wspólnotowego, które podlegają
ochronie zapewnionej przez TSUE.
UZASADNIENIE Trybunał stwierdził, że „prawa zasadnicze stanowią integralną częsć ́
ogólnych zasad prawa wspólnotowego” Uznał również własną
kompetencję do zapewnienia poszanowania tych praw w porządku
wspólnotowym. Tak doszło do powstania wspólnotowego terminu
fundamental rights czyli prawa zasadnicze. Kategoria ta była stricte
wspólnotowa oraz nie była
związana ani z aktami uniwersalnymi ani z europejskiego systemu ochrony
praw człowieka.
Tutaj po raz pierwszy (1969) w sprawie 29/69 Trybunał uznał prawa
podstawowe za częsć ́ ogólnych zasad prawa wspólnotowego oraz własną
kompetencję do zapewnienia ich poszanowania.
 WYROKI FEDERALNEGO TRYBUNAŁU KONSTYTUCYJNEGO
W SPRAWACH SOLANGE I i SOLANGE II

OPRACOWANIE Konstytucja Niemiecka zakłada możliwośc ́ przeniesienia kompetencji

OGÓLNE krajowych na instytucje międzynarodowe, jednakże tylko pod warunkiem,
że przyznanie zwierzchności tymże instytucjom nie będzie naruszać ładu
konstytucyjnego RFN, w szczególności zaś praw podstawowych
gwarantowanych przez ustawodawstwo krajowe.

Powołując się na ten zapis niemieckiej Ustawy Zasadniczej, Federalny Sąd

Konstytucyjny w orzeczeniu z 29 maja 1974 r., odmówił przyznania
pierwszeństwa prawu wspólnotowemu „dopóki (niem. solange - stąd
nazwa tego orzeczenia) proces integracyjny Wspólnoty nie będzie na tyle
zaawansowany, iżby prawo wspólnotowe zawierało ustanowiony przez
organ typu parlamentarnego, wiązȧ ̨cy katalog praw podstawowych,
odpowiadający katalogowi zawartemu w niemieckiej UZ”. Doktryna
zawarta w orzeczeniu Solange I w sposób istotny odbiegała więc od
postanowień zawartych w wyrokach ETS i ograniczała zasadę
bezwzględnego pierwszeństwa prawa wspólnotowego.

Pewnej zmianie stanowisko FSK uległo w orzeczeniu z 22 października 1986

r. nazwanym wyrokiem Solange II. FSK uznał bowiem, że w wyniku zmian
jakie zaszły w instytucjach Wspólnoty, zagwarantowany został katalog
praw podstawowych w zakresie zbliżonym do tego jaki jest uregulowany w
konstytucji niemieckiej, co stanowi wypełnienie warunku zawartego w
orzeczeniu Solange I. Tak więc warunkowo została dopuszczona możliwośc ́
uznania pierwszeństwa prawa wspólnotowego, jednakże jedynie tak długo
jak długo ETS będzie zapewniał skuteczną ochronę praw podstawowych.
Na uwagę jednak zasługuje fakt, iż niemiecki sąd konstytucyjny przyjmując
doktrynę Solange, de facto uznał, iż obowiązywanie prawa WE wynika nie z
jego specyficznego charakteru, ale z mocy postanowień niemieckiej
Ustawy Zasadniczej. Stanowisko takie nie jest więc zgodne z kreowaną
przez Trybunał Sprawiedliwości zasadą bezwzględnej supremacji prawa
wspólnotowego, które ma mieć przecież pierwszeństwo nawet, gdy
pozostaje w sprzeczności z postanowieniami konstytucji krajowych.

WYROK TRYBUNAŁU KONSTYTUCYJNEGO SYG. AKT K

18/04
STAN FAKTYCZNY TK w orzeczeniu 18/04 rozstrzyga zgodnośc ́ Traktatu akcesyjnego z polską
Konstytucją. Ukazuje zasadę pierwszeństwa z punktu widzenia prawa
krajowego. Wskazuje na hierarchię norm - najwyższym aktem prawnym
jest Konstytucja, a zaraz za nią akty prawa unijnego. W wypadku
wystąpienia kolizji do suwerennej decyzji Rzeczypospolitej Polskiej
należałoby dokonanie odpowiedniej zmiany Konstytucji, albo
spowodowanie zmian w regulacjach wspólnotowych, albo - ostatecznie -
wystąpienie z Unii Europejskiej. Najprostszym sposobem w takiej sytuacji
byłaby zmiana konstytucji. Poprzez wyliczenia ukazuje nadrzędnośc ́
polskiej Konstytucji w stosunku do całego porządku prawnego.

ORZECZENIE Fragment orzeczenia: 7. Znaczenie Konstytucji RP w obowiązującym po

akcesji porządku normatywnym Rekapitulując dotychczasowe uwagi,
Trybunał Konstytucyjny stwierdza, że nadrzędnośc ́ Konstytucji w
stosunku do całego porządku prawnego, w obszarze suwerenności
Rzeczypospolitej Polskiej, przejawia się w kilku płaszczyznach.
a. Po pierwsze, proces integracji europejskiej związany z
przekazywaniem kompetencji w niektórych sprawach organom
wspólnotowym (unijnym) ma oparcie w samej Konstytucji
Rzeczypospolitej Polskiej. Mechanizm przystąpienia
Rzeczypospolitej do Unii Europejskiej znajduje wyraźną
podstawę prawną w regulacjach konstytucyjnych. Jego
ważnośc ́ i skutecznośc ́ uzależniona jest od spełnienia
konstytucyjnych elementów procedury integracyjnej, w tym
również – procedury przekazywania kompetencji.
b. Po drugie, nadrzędnośc ́ Konstytucji znajduje potwierdzenie w
konstytucyjnie określonym mechanizmie kontroli
konstytucyjności Traktatu akcesyjnego oraz aktów
stanowiących jego integralne składniki. Mechanizm ten został
oparty na tych samych zasadach, na jakich Trybunał
Konstytucyjny orzekać może o zgodności z Konstytucją
ratyfikowanych umów międzynarodowych. W takiej sytuacji
przedmiotem kontroli stają się także, jakkolwiek pośrednio,
inne akty prawa pierwotnego Wspólnot i Unii Europejskiej
stanowiące załączniki do Traktatu akcesyjnego.
Po trzecie, przepisy (normy) Konstytucji jako aktu nadrzędnego i
stanowiącego wyraz suwerennej woli narodu nie mogą utracić mocy
obowiązującej bądź ulec zmianie przez sam fakt powstania nieusuwalnej
sprzeczności pomiędzy określonymi przepisami (aktami wspólnotowymi a
Konstytucją). W takiej sytuacji suwerenny polski ustrojodawca
konstytucyjny zachowuje prawo samodzielnego zadecydowania o sposobie
rozwiązania tej sprzeczności, w tym również o celowości ewentualnej
zmiany samej Konstytucji. Zasada pierwszeństwa prawa wspólnotowego w
stosunku do prawa krajowego jest silnie eksponowana przez orzecznictwo
Trybunału Sprawiedliwości Wspólnot Europejskich.
 UZASADNIENIE Taki stan rzeczy jest uzasadniany celami integracji europejskiej oraz
potrzebami tworzenia wspólnej europejskiej przestrzeni prawnej. Zasada
ta stanowi niewątpliwie wyraz dązė ń do zagwarantowania jednolitego
stosowania i egzekucji prawa europejskiego. Nie ona jednak – na zasadzie
wyłączności – determinuje ostateczne decyzje podejmowane przez
suwerenne państwa członkowskie w warunkach hipotetycznej kolizji
pomiędzy wspólnotowym porządkiem prawnym a regulacją konstytucyjną.
W polskim systemie prawnym decyzje tego typu winny być podejmowane
zawsze z uwzględnieniem treści art. 8 ust. 1 Konstytucji. Zgodnie z art. 8
ust. 1 Konstytucji pozostaje ona najwyższym prawem Rzeczypospolitej.

91/92 PAOLA FACCINI DORI

STAN FAKTYCZNY W realiach niniejszej sprawy konsumentka, która zawarła umowę w

okolicznościach nietypowych – tj. na dworcu kolejowym – postanowiła się
z niej wycofać. W tym celu chciała skorzystać z konsumenckiego prawa do
odstąpienia od umowy (tzw. prawo do namysłu, tempus ad deliberandum;
ang. cooling off period), które gwarantowała jej dyrektywa 85/577/EWG w
sprawie ochrony konsumentów w odniesieniu do umów zawartych poza
lokalem przedsiębiorstwa. Uprawnienie takie jest środkiem ochrony
indywidualnej, wynikającym z deficytu informacyjnego po stronie
konsumenta w przypadku umów zawieranych w nietypowych
okolicznościach (np. poza lokalem przedsiębiorstwa, umów na odległośc)́ ;
umożliwia wycofanie się z transakcji bez żadnych negatywnych skutków,
po upływie krótkiego) terminu służac̨ ego tylko konsumentowi.

UWAGA! Prezentowany wyrok TS dotyczący wykładni postanowień jednej z

dyrektyw konsumenckich, tj. dyrektywy 85/577/ EWG w sprawie ochrony
konsumentów w odniesieniu do umów zawartych poza lokalem
przedsiębiorstwa obrazuje szerszy problem związany ze skutkami aktów
prawnych Unii Europejskiej, mianowicie kwestie bezpośredniego skutku
dyrektyw, a także (pośrednio) obowiązku sądów krajowych wykładni
prounijnej prawa krajowego.
Przedstawiony wyrok TS, wydany na podstawie jednej z pierwszych
dyrektyw konsumenckich, dotyczy zawarcia – poza lokalem
przedsiębiorstwa – umowy w sprawie kursu korespondencyjnego języka
angielskiego i stanowi kompleksowe ujęcie kwestii skutków prawnych
dyrektywy 85/577/EWG w sprawie ochrony konsumentów w odniesieniu
do umów zawartych poza lokalem przedsiębiorstwa, niedopełnienia przez
państwo członkowskie UE obowiązku transpozycji dyrektywy, a w
 konsekwencji horyzontalnego (tj. w stosunkach między jednostkami)
skutku dyrektyw w ogólności.

PROBLEMATYKA Dyrektywa 85/577/EWG w sprawie ochrony konsumentów w odniesieniu

do umów zawartych poza lokalem przedsiębiorstwa nie została
prawidłowo implementowana przez Włochy, co uniemożliwiało
konsumentce powołanie się na krajowe przepisy implementujące
dyrektywę. W tych okolicznościach sąd włoski skierował pytanie
prejudycjalne dotyczące niniejszej dyrektywy, które stało się impulsem do
wydania orzeczenia utrwalającego linię orzeczniczą TS, dotyczącą doktryny
bezpośredniego skutku dyrektyw wspólnotowych (obecnie unijnych).
Koncepcja bezpośredniego skutku dyrektyw (czy szerzej bezpośredniego
skutku prawa unijnego) powiązana jest z bezpośrednim obowiązywaniem i
stosowaniem prawa unijnego.

WYROK I Trybunał Sprawiedliwości odrzuca możliwośc ́ przyznania dyrektywom

UZASADNIENIE bezpośredniego skutku w stosunkach prawnych między jednostkami
(osobami fi zycznymi/prawnymi) bez udziału państwa. Ponadto, TS stoi na
stanowisku, że opieranie przez jednostki swoich praw na normach
dyrektywy przed sądem krajowym jest dopuszczalne wyłącznie przeciwko
państwu, do którego dyrektywa jest adresowana, a nie przeciwko innej
jednostce – czyli w tzw. układzie wertykalnym (pionowym), a nie
horyzontalnym (poziomym).
Ponadto, w prezentowanym wyroku Trybunał odmawiając dyrektywie
85/577/ EWG w sprawie ochrony konsumentów w odniesieniu do umów
zawartych poza lokalem przedsiębiorstwa bezpośredniej skuteczności w
stosunkach między jednostkami, podkreślił także wagę innych środków
zmierzających do ochrony jednostek, a mianowicie obowiązek sądów
krajowych wykładni prounijnej prawa krajowego, a także obowiązek
przyznania jednostkom odszkodowania za szkodę, jaką poniosły na skutek
naruszenia prawa UE przez państwo członkowskie.

ZASADA Bezpośrednie obowiązywanie prawa unijnego oznacza zasadniczo, że jego

normy, od dnia wejścia w życie, stają się automatycznie częsć ią porządków
prawnych państw członkowskich, bez potrzeby ich inkorporacji.
Bezpośrednie stosowanie prawa UE jest konsekwencją bezpośredniego
obowiązywania. Organy państw członkowskich są zobowiązane opierać
swoje działania na normach prawa unijnego obok norm prawa krajowego.
Przy czym można uznać, że stosowanie dyrektyw unijnych polega na ich
implementacji do prawa krajowego przez właściwe organy, w
odpowiedniej formie i we właściwym czasie. Natomiast przez bezpośredni
skutek norm prawa UE rozumie się taką cechę, że mogą one być
samodzielnym źródłem praw lub obowiązków jednostek. Aby dopuścić
bezpośredni skutek dyrektyw, muszą zostać spełnione pewne warunki
określone w orzecznictwie TS; przepisy dyrektywy muszą być wystarczająco
 precyzyjne i bezwarunkowe, z norm dyrektywy wynikają prawa jednostek
wobec państwa, tj. są one skierowane na przyznanie praw jednostkom,
upłynął termin implementacji dyrektywy przez dane państwo członkowskie
(brak implementacji) albo implementacja jest nieprawidłowa.

C-583/11 INIUT TAPIRIT

STRONY Inuit Tapiriit Kanatami i in. przeciwko Parlamentowi Europejskiemu i Radzie

Unii Europejskiej
STAN FAKTYCZNY Grupa podmiotów wniosła powództwo o stwierdzenie nieważności
rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady w sprawie handlu
produktami z fok, które ogranicza obrót tymi produktami. Trybunał
początkowo oddalił powództwo. Strona (Inuit i inni) wniosła odwołanie do
Wielkiej Izby.
PODSTAWA Każda osoba fizyczna lub prawna może wnieść, na warunkach
PRAWNA przewidzianych w akapicie pierwszym i drugim, skargę na akty, których jest
adresatem lub które dotyczą jej bezpośrednio i indywidualnie oraz na akty
regulacyjne, które dotyczą jej bezpośrednio i nie wymagają środków
wykonawczych.
Art. 263 TFUE (akapit 4)

WYROK Trybunał (Wielka Izba) oddalił powództwo.

UZASADNINIE/TEZA Jeśli chodzi o pojęcie aktów regulacyjnych, z trzeciej części przepisu art.
WYROKU 263 akapit czwarty TFUE wynika, iż ma ono węższy zakres znaczeniowy dla
pojęcia aktów użytego w częściach pierwszej i drugiej przepisu art. 263
akapit czwarty TFUE dla określenia innych rodzajów źródeł prawa
podlegających zaskarżeniu przez osoby fizyczne i prawne w drodze skargi o
stwierdzenie nieważności. Pierwsze z tych pojęć nie może obejmować
wszystkich aktów o charakterze generalnym, lecz dotyczy ich węższej
kategorii. Przyjęcie odmiennej wykładni powodowałoby
bezprzedmiotowość rozróżnienia między pojęciem aktów a pojęciem
aktów regulacyjnych w częściach drugiej i trzeciej przepisu art. 263 akapit
czwarty TFUE. Trybunał uznał zatem, że pojęcie aktów regulacyjnych użyte
w art. 263 akapit czwarty TFUE nie obejmuje aktów ustawodawczych.

INTERNATIONALE HANDELSGESELLSCHAFT V. EINFUHR

UND VORRATSTELLE FUR GEREIDE UND FUTTERMITTEL

STAN FAKTYCZNY Trybunał Sprawiedliwości otrzymał pytanie prejudycjalne od niemieckiego

sądu administracyjnego z Frankfurtu. Zostało ono zadane w związku z
toczącym się przed nim postępowaniem z powództwa firmy Internationale
 Handelsgesellschaft zajmującej się eksportem i importem towarów
wytoczonym przeciwko krajowemu urzędowi udzielającemu licencji
eksportowych. W ówczesnym stanie prawnym problematyka
funkcjonowania rynku zbóż była uregulowana rozporządzeniem Rady nr
120/67 EWG. Zgodnie z postanowieniami art. 12 ust. 1 rozporządzenia
wydanie licencji na eksport określonych ilości zboża było uwarunkowane
wpłatą odpowiedniego depozytu. Zgodnie z rozporządzeniem Komisji Nr
473/67/EWG w przypadku eksportu mniejszej ilości zboża niż przewidziane
to było w licencji, depozyt nie podlega zwrotowi. Wyjątkiem były sytuacje,
gdy mniejszy eksport był rezultatem siły wyższej. Niemiecki SA wystąpił z
pytaniami prejudycjalnymi w przedmiocie legalności wspólnotowych
rozporządzeń. Szczególną uwagę należy zwrócić na fakt, iż w toku
postępowania podniesiona została kwestia niezgodności ówczesnego
prawa wspólnotowego z ustawą zasadniczą RFN a zwłaszcza z jej art. 2 ust.
1 oraz art. 14
TEZA WYROKU Odwołanie się do zasad prawnych lub pojęć występujących w celu
dokonania oceny ważności środków przyjętych przez instytucje
wspólnotowe mogłoby wywrzeć niekorzystyny wpływ na jednolitośc i
skuteczność prawa wspólnotowego. Ważność tego rodzaju środków można
oceniać wyłącznie w świetle prawa wspólnotowego. W rzeczywistości,
prawo mające swe źródło w Traktatach, będące samodzielnym źródłem
prawa, nie może być ze względu na swój charakter uchyalne przez normy
prawa krajowego niezależnie od ich rangi, bez podważania charakteru tego
prawa jako prawa wspólnotowego i bez podawania w wątpliwość odstaw,
na których opiera się Unia. Zatem ważność przepisów wspólnotowych lub
skutki jakie wywołują wewnątrz państwa członkowskiego nie mogą być
podważane przez zarzut niezgodności z prawami podstawowymi lub
zasadami zawartymi w Konstytucji danego państwa.
KONTROWERSJE Cytowany wyrok wzbudził bardzo wiele kontrowersji i problemów
praktycznych. Kwestia absolutnego pierwszeństwa prawa UE nawet
względem przepisów konstytucyjnych była niezwykle trudna do
zaakceptowania przez sądy krajowe, w szczególności przez niemiecki
Federalny Trybunał Konstytucyjny.
UWAGA Warto w tym kontekście zwrócić uwagę na orzeczenia tego sądu m.in. w
sprawa Solange (I) Solange (ii). W analogicznym kierunku zdaje się zmierzać
orzecznictwo polskiego TK. W tym kontekście szczególną uwagę należy
zwrócić na wyr. TK. z 11.5.2005r. (K 18/04) w przedmiocie zgodności
Traktatu Amsterdamskiego z Konstytucją RP. Natomiast przykładem
odmiennego stanowiska, dającego niemalże całkowity prymat prawu
unijnemu nad prawem krajowym, włączając w konstytucję krajową, są dwa
wyroki Sądu Najwyższego Estonii w sprawie wspólnej waluty Euro oraz w
sprawie zamówień publicznych.

C-14/83 VON COLSON

STAN FAKTYCZNY Opiekunki społeczne Sabine von Colson i Elisabeth Kamann vs. kraj
związkowy Nadrenia Północna-Westfalia
Spór o wykładnię dyrektywy Rady nr 76/207 z dnia 9 lutego 1976 r. w sprawie
wprowadzenia w życie zasady równego traktowania kobiet i mężczyzn w
zakresie dostępu do zatrudnienia, kształcenia i awansu zawodowego oraz
warunków pracy.
Prowadzony przez Land Nordrhein‑Westfalen zakład karny dla mężczyzn w
Werl odmówił zatrudnienia powódek w postępowaniu przed sądem
krajowym ze względu na ich płeć. Urzędnicy odpowiedzialni za rekrutację
mieli uzasadnić swoją decyzję problemami i ryzykiem związanymi z
zatrudnieniem kobiet w instytucji tego typu i z tego powodu postanowili
zatrudnić mężczyzn, choć o gorszych kwalifikacjach.
Sąd krajowy, po stwierdzeniu, że fakt dyskryminacji został wykazany, uznał,
że jedyną sankcją za nierówne traktowanie w procesie zatrudniania jest,
według prawa niemieckiego, odszkodowanie za poniesioną „szkodę w
zaufaniu”, czyli szkodę wynikającą z zawierzenia przez kandydatów, że
stosunek pracy zostanie z nimi nawiązany bez żadnej dyskryminacji.
W konsekwencji sąd krajowy uznał, że zgodnie z prawem niemieckim może
jedynie zasądzić zwrot kosztów, jakie powódka von Colson poniosła w związku
ze zgłoszeniem swojej kandydatury, a w pozostałym zakresie powinien
oddalić powództwo.
PYTANIA Celem pytań jest ustalenie, czy dyrektywa 76/207/EWG nakłada na państwa
PREJUDYCJALNE członkowskie obowiązek ustanowienia konsekwencji prawnych i szczególnych
sankcji w przypadkach dyskryminacji w dostępie do zatrudnienia i czy osoby
fizyczne mogą w razie potrzeby powołać się przed sądami krajowymi na
dyrektywę, gdy nie została ona transponowana do wewnętrznego porządku
prawnego w wyznaczonym terminie?
WYROK I 1) W przypadku dyskryminacji w dostępie do zatrudnienia ze względu na płeć
UZASADNIENIE dyrektywa 76/207 nie zobowiązuje do nakładania sankcji w postaci
zobowiązania pracodawcy, który dopuścił się dyskryminacji, do zawarcia
umowy o pracę z dyskryminowanym kandydatem.
2) W zakresie sankcji z powodu ewentualnego nierównego traktowania
dyrektywa nie nakłada żadnych bezwarunkowych i jednoznacznych
obowiązków, na które – w braku ich wykonania w terminie – osoba
fizyczna mogłaby powołać się w celu uzyskania określonego
odszkodowania na podstawie dyrektywy, jeżeli taka konsekwencja nie jest
przewidziana w prawie krajowym lub przez nie dozwolona.

PODSUMOWANIE Odszkodowanie, aby było skuteczne i wywierało skutek prewencyjny,

powinno być adekwatne do doznanej szkody, a więc nie może być jedynie
symboliczne i polegać na przykład tylko na zwrocie wydatków poniesionych
przez kandydata w związku ze staraniem się o pracę. Do sądu krajowego