Przegląd Europejskiej Kultury Prawnej NR 4

Nr 4 (2016)
PRZEGLD
EUROPEJSKIEJ KULTURY PRAWNEJ
W NUMER ZE
Konieczne i podane zmiany w polskim modelu skargi konstytucyjnej Konstytucyj-
ne podstawy prawa do godnoci i prawa do prywatnoci Spory kompetencyjne midzy
centralnymi konstytucyjnymi organami pastwa - analiza regulacji i orzecznictwa
(Nie)Konstytucyjno normy powtrzonej analiza przypadku Instytucja kar alter-
natywnych z art. 37a kodeksu karnego oraz kontrowersje na jej tle danie od waci-
wego organu dokonania aktualizacji opaty rocznej z tytuu uytkowania wieczystego
nieruchomoci gruntowej
Recenzenci wewntrzni
Dr hab. prof. UWr Rafa Wojciechowski

Dr Mateusz Szymura
Dr Przemysaw Pest
Przegld Europejskiej Kultury Prawnej
Nr 4 (grudzie 2016)
Kolegium redakcyjne
Marcin Jdrysiak (redaktor naczelny)
Artur Halasz (za-ca redaktora naczelnego)
Karolina Kuliska
Pawe Bury
Elbieta Kocowska-Siekierka
Skad
Korekta
Patryk Suszko
Karolina Kuliska
Komitet naukowy:
Dr hab. prof. nadzw. UWr Rafa Wojciechowski
(Uniwerystet Wrocawski)
Prof. Heinz Barta (Universitt Innsbruck)
Dr Marek Podkowski (Uniwersytet Wrocawski)
Wszystkie teksty zamieszczone w czasopimie

podlegaj recenzji naukowej
Projekt okadki i opracowanie graficzne

Wydawca
Fundacja Europejskiej Kultury Prawnej
ul. Uniwersytecka 22/26
Wrocaw 50-145
europeanlegalculture@gmail.com
http://elc4u.org/
ISSN 2450-0666
Spis treci
Pawe Bury Uniwersytet Wrocawski

Konieczne i podane zmiany w polskim modelu skargi konstytucyjnej7
Szymon Godzik Uniwersytet Wrocawski

Konstytucyjne Podstawy Prawa Do Godnoci I Prawa Do Prywatnoci21
Konrad Olszewski
Spory kompetencyjne midzy centralnymi konstytucyjnymi organami
pastwa - analiza regulacji i orzecznictwa31
Magorzata Staszak Uniwersytet Wrocawski

(Nie)Konstytucyjno Normy Powtrzonej Analiza Przypadku47
Alicja Limburska Uniwersytet Wrocawski

Instytucja kar alternatywnych z art. 37a kodeksu karnego
oraz kontrowersje na jej tle57
Jacek Lewandowski Uniwersytet Wrocawski

dnie od waciwego organu dokonania aktualizacji opaty rocznej
z tytuu uytkowania wieczystego nieruchomoci gruntowej74
Szanowni Pastwo,
Prezentujemy numer 4 ,,Przegldu Europejskiej Kultury Prawnej. Powicony jest
przede wszystkim zagadnieniom zwizanym z sdownictwem konstytucyjnym.
Ten niezwykle gony w ostatnim czasie temat wymaga spojrzenia naukowego. Przyj-
rzenie si genezie, dziaalnoci i konstrukcji sdw konstytucyjnych powinno przyczynia
si do zwikszenia jakoci debaty nad tym zagadnieniem. Rezultaty swoich bada w tym
zakresie pragn zaprezentowa take studenci oraz doktoranci.
Liczymy, e dziki darmowemu dostpowi do elektronicznej wersji naszego czasopisma
zainteresowani studenci, nauczyciele, dziaacze spoeczni czy po prostu osoby szukajce
informacji uzyskaj nowy sposb uzyskania wiedzy. W ten sposb pragniemy przysuy
si poziomowi debaty naukowej w Polsce.
Oprcz tego w numerze ukazay si teksty powicone zagadnieniom z innych gazi
prawa.
Dzikujemy przy tym autorom, ktrych chci oraz zapa do pracy czyni wydawanie
kolejnego numeru ,,Przegldu moliwym.
Marcin Jdrysiak
Redaktor Naczelny
Przegld Europejskiej Kultury Prawnej Nr 4 (2016)
Pawe Bury Uniwersytet Wrocawski
Student prawa na Wydziale Prawa, Administracji i Ekonomii

Uniwersytetu Wrocawskiego
Konieczne i podane zmiany w polskim modelu skargi konstytucyjnej
Pomimo tego, e skarga konstytucyjna ma swoje pocztki ju w XIX stuleciu, polski
ustrojodawca zdecydowa si na jej wprowadzenie stosunkowo pno. Dopiero bowiem

Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej1 wprowadzia, nieistniejc wczeniej wnaszym sys-
temie prawnym, instytucj skargi konstytucyjnej. Pierwsze plany wprowadzenia w Polsce
skargi pojawiy si ju co prawda w latach osiemdziesitych ubiegego wieku w zwizku
zzamiarem uchwalenia ustawy dotyczcej Trybunau Konstytucyjnego. Pomys ten niestety
nie uzyska poparcia politycznego, gdy obawiano si wwczas zbytniego obcienia nie-
posiadajcego jeszcze adnych dowiadcze nowo utworzonego organu2. Dzi naleaoby
zastanowi si nad koniecznymi i podanymi zmianami tego bez wtpienia najwaniej-
szego rodka ochrony konstytucyjnych praw iwolnoci. Po ponad 19 latach obowizywania
1 Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 2 kwietnia 1997 r. (Dz. U. z 1997 r. Nr 78, poz. 483
zpn. zm.); dalej jako Konstytucja RP.
2 Zob. szerzej B. Banaszak, J. Repel, Geneza skargi konstytucyjnej wPolsce, [w:] Skarga konstytucyjna,
red. J. Trzciski, Warszawa 2000, s. 33.
-7-
Pawe Bury
instytucji skargi konstytucyjnej w Polsce, ujawniy si prcz jej najwikszych zalet take
liczne niedostatki. Wynikaj one czsto nie tyle ze wiadomego zamiaru ustrojodawcy,
co z niejasnoci przepisw, ktre uwidoczniy si w dotychczasowej praktyce stosowania
Konstytucji RP.
Jednym znajczciej krytykowanych iwywoujcych najwiksze wtpliwoci elementw
polskiego modelu skargi konstytucyjnej jest tak zwane wskie ujcie zakresu przedmioto-
wego skargi. Ztego te powodu zagadnieniu temu naley powici najwicej uwagi. Wski
zakres przedmiotowy skargi konstytucyjnej jest wynikiem swoistego kompromisu osigni-
tego podczas prac Komisji Konstytucyjnej Zgromadzenia Narodowego. We wspomnianej
komisji dominoway pogldy o koniecznoci wprowadzenia skargi konstytucyjnej, po-
czone jednake zobawami dotyczcymi nadmiernego napywu skarg mogcego paraliowa
prace Trybunau Konstytucyjnego, a take usytuowania Trybunau ponad sdami jako
swoistej superinstancji3. Zakres przedmiotowy okrela rodzaj aktw, ktrych konstytucyj-
no moe by kwestionowana przez skarcych. Artyku 79 ust. 1 Konstytucji RP stanowi,
e przedmiotem badania konstytucyjnoci przez Trybuna Konstytucyjny wramach skargi
mog by ustawa lub inny akt normatywny, na podstawie ktrego sd lub organ admini-
stracji publicznej orzek ostatecznie. Oznacza to, e wpraktyce skarga konstytucyjna moe
by wniesiona tylko przeciw wyej wymienionym aktom, lecym upodstaw rozstrzygni

indywidualnych wkonkretnej sprawie. Oile pojcie ustawa, mimo braku zdefiniowania
go w Konstytucji RP, nie budzi wikszych problemw interpretacyjnych4, o tyle termin
akt normatywny wymaga ustalenia jego treci. Konstytucja RP nie precyzuje, czy poj-
cie to, wymienione wart. 79, ma charakter autonomiczny wzgldem art. 188, czy te jego
znaczenie naley interpretowa wanie wkontekcie zakresu waciwoci Trybunau Kon-
stytucyjnego, okrelonego wart. 188. Pojcie akt normatywny, interpretowane na gruncie
art. 188 pkt 1-3 Konstytucji RP, obejmowaoby zatem tylko przepisy prawa wydawane przez
centralne organy pastwowe oraz umowy midzynarodowe, niemniej moliwo kontroli
3 B. Szmulik, Skarga konstytucyjna. Polski model na tle porwnawczym, Warszawa 2006, s. 171.
4 Pojcie ustawa powinno by rozumiane szeroko i obejmowa kady obowizujcy w polskim
porzdku prawnym akt orandze ustawy.
-8-
wdrodze skargi konstytucyjnej tych ostatnich wzbudzaa wtpliwoci, oczym bdzie dalej
jeszcze mowa. Wedug innej opinii, odrbne wskazanie wpkt 5 art. 188 Konstytucji RP kom-
petencji Trybunau Konstytucyjnego do orzekania wsprawach skarg konstytucyjnych obok
orzekania wsprawach aktw normatywnych wymienionych wpkt 1-3, wiadczy onadaniu
skardze odmiennego charakteru iprzyjciu, e jej przedmiot okrelony zosta autonomicz-
nie wart. 79 Konstytucji RP.
Wzwizku zprzedstawionymi wtpliwociami dotyczcymi wykadni pojcia akt nor-
matywny kwesti sporn jest moliwo wniesienia skargi wsprawie zgodnoci aktu prawa
miejscowego zKonstytucj RP. Zdaniem Ferdynanda Rymarza, powoujcego si na ratio
legis skargi konstytucyjnej, nie mona wracjonalny sposb zaoy, by ustrojodawca usta-
nawiajc instytucj gwarancyjn suc ochronie praw iwolnoci jednostki, jednoczenie
ograniczy zakres tej ochrony wycznie do kontroli prawa stanowionego przez centralne
organy pastwowe5. Nadmieni trzeba, e akty prawa miejscowego, jako rda prawa
powszechnie obowizujcego, mog okrela obowizki iprawa wskazanych wnich pod-
miotw oraz mog stanowi podstaw orzecze sdowych i decyzji administracyjnych.
Wanym argumentem za zaliczeniem aktw prawa miejscowego do przedmiotowego
zakresu skargi jest rwnie fakt, i prawo miejscowe wchodzi wzakres zawartego wart. 193
Konstytucji RP terminu akt normatywny, identycznego jak w art. 79 ust. 1 Konstytucji

RP. W zwizku z powyszym, uznaje si moliwo kierowania przez sdy do Trybunau
Konstytucyjnego pyta prawnych wsprawie zgodnoci zKonstytucj RP aktw prawa miej-
scowego6. Zkolei , wedug Zdzisawa Czeszejki-Sochackiego: uyte wart. 79 ust. 1 pojcie
akt normatywny obejmuje jedynie te akty, co do ktrych art. 188 pkt 1-3 przewiduje kogni-
cj Trybunau Konstytucyjnego7. Lech Garlicki prezentuje jeszcze dalej idce stanowisko,
zgodnie zktrym przedmiot zarwno skargi konstytucyjnej, jak ipytania prawnego, naley
5 F. Rymarz, Problem prawa miejscowego jako przedmiot skargi konstytucyjnej, Przegld Sdowy 1999,
nr 5, s. 7. Zob. take W. Krcisz, W. Zakrzewski, Skarga konstytucyjna akontrola konstytucyjnoci prawa mie-
jscowego, Przegld Sejmowy 1998, nr 5, s. 62-63.
6 Zob. szerzej J. Trzciski, M. Wicek, komentarz do art. 193 Konstytucji RP, [w:] Konstytucja Rzeczy-
pospolitej Polskiej. Komentarz, t. V, red. L. Garlicki, Warszawa 2007, s. 8-9; R. Hauser, A. Kabat, Pytania prawne
jako procedura kontroli konstytucyjnoci prawa, Przegld Sejmowy 2001, nr 1, s. 28-29 oraz J. Repel, Przedmi-
otowy zakres skargi konstytucyjnej, [w:] Skarga konstytucyjna, red. J. Trzciski, Warszawa 2000, s. 97.
7 Z. Czeszejko-Sochacki, Skarga konstytucyjna wprawie polskim, Przegld Sejmowy 1998, nr 1, s. 48.
-9-
Pawe Bury
okrela wycznie na podstawie art. 188 pkt 1-3 Konstytucji RP, akompetencja do kontroli
konstytucyjnoci aktw prawa miejscowego przyznana zostaa sdom administracyjnym8.
Nie wydaje si jednak, by taka rygorystyczna wykadnia przepisw konstytucyjnych zasu-
giwaa na aprobat, zwaywszy na orzecznictwo Trybunau Konstytucyjnego, w ktrym
prezentowane jest stanowisko oautonomicznym okreleniu zakresu przedmiotowego skargi
wart. 79 ust. 1 Konstytucji RP.
Sam Trybuna Konstytucyjny uzna moliwo uczynienia przedmiotem skargi akty
prawa miejscowego, oile maj one charakter normatywny imog by zaliczone do aktw
normatywnych w rozumieniu konstytucyjnym, czyli powszechnie obowizujcego prawa,
zawierajcego normy generalne i abstrakcyjne9. Niezalenie od powyszego stanowiska,
Trybuna odmawia moliwoci kwestionowania wdrodze skargi konstytucyjnej miejscowych
planw zagospodarowania przestrzennego, uznajc je za szczeglnego rodzaju akty prawa
miejscowego, ktre nie odpowiadaj wpeni cechom aktw normatywnych10. Jednake sta-
nowisko Trybunau Konstytucyjnego nie jest tu konsekwentne, gdy wczeniej uzna on,
e plan zagospodarowania przestrzennego jest przepisem gminnym powszechnie obowizu-
jcym imieci si wpojciu aktw normatywnych wymienionych wart. 87 Konstytucji RP11.
Przy czym warto doda, e art. 14 ust. 8 ustawy oplanowaniu izagospodarowaniu przestrzen-
nym12 stanowi wprost, i miejscowy plan zagospodarowania przestrzennego jest aktem prawa
miejscowego13. Sd Najwyszy iNaczelny Sd Administracyjny, wswych orzeczeniach, take
prezentuj pogld, e miejscowe plany zagospodarowania przestrzennego s aktami prawa
8 Zob. szerzej L. Garlicki, komentarz do art. 188 Konstytucji RP, [w:] Konstytucja Rzeczypospolitej Pol-
skiej. Komentarz, t. V, red. L. Garlicki, Warszawa 2007, s. 22 oraz L. Garlicki, Polskie prawo konstytucyjne. Zarys
wykadu, Warszawa 2015, s. 349-351.
9 Postanowienie Trybunau Konstytucyjnego z dnia 6 lutego 2001 r., sygn. akt Ts 139/00,
OTK ZU 2001, nr 2, poz. 40.
10 Postanowienie Trybunau Konstytucyjnego z dnia 6 padziernika 2004 r., sygn. akt SK 42/02,
OTK ZU 2004, nr 9A, poz. 97.
OTK ZU 2001, nr 2, poz. 40.
12 Ustawa z dnia 27 marca 2003 r. o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym
(tekst jedn.: Dz. U. z2016 r., poz. 778 zpn. zm.).
13 Artyku 7 nieobowizujcej ju ustawy z dnia 7 lipca 1994 r. o zagospodarowaniu przestrzennym
(tekst jedn.: Dz. U. z1999 r. Nr 15, poz. 139 zpn. zm.) te przewidywa, e miejscowy plan zagospodarowania
przestrzennego jest przepisem gminnym; przepisy gminne to dawna nazwa aktw prawa miejscowego stano-
wionych przez gmin.
- 10 -
miejscowego, czyli aktami normatywnymi14.
Innego rodzaju wtpliwoci pojawiaj si przy kwestii kontroli konstytucyjnoci w dro-
dze skargi umw midzynarodowych iaktw prawa wtrnego Unii Europejskiej. Artyku
87 ust. 1 Konstytucji RP zalicza do rde powszechnie obowizujcego prawa ratyfikowane
umowy midzynarodowe, aart. 91 ust. 1 Konstytucji RP przewiduje, e akty te po ogoszeniu
stanowi cz krajowego porzdku prawnego. W pimiennictwie, w pierwszych latach
po wejciu wycie Konstytucji RP, prezentowany by za pogld, i przedmiotem kontroli
konstytucyjnoci sprawowanej przez Trybuna mog by wycznie akty normatywne stano-
wione przez organy polskie15. Ponadto wnieobowizujcej ju ustawie z1997 r. oTrybunale
Konstytucyjnym16 wart. 1 ust. 1 oraz wart. 42 ustawodawca wyranie rozrnia pojcia akt
normatywny iumowa midzynarodowa. T sam bdn redakcj ustawodawca zastosowa
rwnie na gruncie obecnie obowizujcej ustawy oTrybunale Konstytucyjnym17 wtytule
oddziau 2 rozdziau 2 oba pojcia wystpuj wszak obok siebie. Mogoby to prowadzi
do nieuprawnionego stwierdzenia, i umowa midzynarodowa nie jest aktem norma-
tywnym, co w konsekwencji przemawiaoby za wyczeniem z zakresu przedmiotowego
skargi konstytucyjnej umw midzynarodowych. Trybuna Konstytucyjny uzna jednak
moliwo skarenia umw midzynarodowych i wskaza, e o dopuszczalnoci objcia
kontrol umowy midzynarodowej w postpowaniu zainicjowanym skarg konstytucyjn

decydowa bd a casu ad casum indywidualne cechy danej, zakwestionowanej umowy
midzynarodowej, wtym przede wszystkim to, czy bya ona normatywn podstaw ostatecz-
nego rozstrzygnicia oprawach, wolnociach lub obowizkach skarcego18. Tym samym
Trybuna podj si oceny konstytucyjnoci Protokou nr 4 do Ukadu Europejskiego usta-
nawiajcego stowarzyszenie midzy Rzeczpospolit Polsk, zjednej strony, aWsplnotami
14 Zob. np. wyrok Naczelnego Sdu Administracyjnego z dnia 11 lutego 2014 r., II OSK 2195/12,
ONSAiWSA 2015, nr 2, poz. 34; uchwaa Naczelnego Sdu Administracyjnego z dnia 16 grudnia 2013 r.,
II OPS 2/13, ONSAiWSA 2014, nr 6, poz. 89; wyrok Sdu Najwyszego zdnia 28 czerwca 2011 r., II CSK 627/10,
LEX nr 936447 oraz wyrok Sdu Najwyszego zdnia 22 lutego 2001 r., III RN 203/00, OSNP 2001, nr 20, poz. 606.
15 Zob. szerzej J. Repel, op. cit., s. 93-94 oraz J. Trzciski, komentarz do art. 79 Konstytucji RP,
[w:] Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej. Komentarz, t. I, red. L. Garlicki, Warszawa 1999, s. 15.
16 Ustawa zdnia 1 sierpnia 1997 r. oTrybunale Konstytucyjnym (Dz. U. z1997 r. Nr 102, poz. 643 zpn. zm.).
17 Ustawa zdnia 22 lipca 2016 r. oTrybunale Konstytucyjnym (Dz. U. z2016 r., poz. 1157).
18 Wyrok Trybunau Konstytucyjnego z dnia 18 grudnia 2007 r., sygn. akt SK 54/05,
OTK ZU 2007, nr 11A, poz. 158.
- 11 -
Pawe Bury
Europejskimi iich Pastwami Czonkowskimi, zdrugiej strony, sporzdzonego wBrukseli
dnia 16 grudnia 1991 r.19
Co do aktw prawa wtrnego Unii Europejskiej, w doktrynie prezentowany by z kolei
pogld owyczeniu ich zzakresu przedmiotowego skargi, jako wpeni wiadomej izamie-
rzonej decyzji ustrojodawcy20. Trybuna Konstytucyjny orzek natomiast, e akty prawa
stanowione przez instytucje unijne mog by przedmiotem kontroli wpostpowaniu zaini-
cjowanym skarg21. Wrozumieniu art. 79 ust. 1 Konstytucji RP, aktem normatywnym jest,
zdaniem Trybunau, nie tylko akt normatywny wydany przez ktry z organw polskich,
ale rwnie akt wydany przez organ organizacji midzynarodowej, ktrej czonkiem jest
Rzeczpospolita Polska. Trybuna Konstytucyjny stwierdzi take, e cho akty te mog by
przedmiotem kontroli wpostpowaniu zainicjowanym skarg konstytucyjn, to ewentualne
orzeczenie oniezgodnoci zKonstytucj RP itak nie bdzie mogo wywoa podanego
skutku. Jedyn konsekwencj orzeczenia byoby zawieszenie stosowania na terytorium
Polski niekonstytucyjnych aktw, poniewa o mocy obowizujcej aktw prawa pochod-
nego Unii Europejskiej nie mog decydowa organy polskie22. Niemniej Trybuna orzek
wwczas o konstytucyjnoci kwestionowanego rozporzdzenia unijnego. Zauway przy
tym naley, i sdy konstytucyjne innych pastw czonkowskich wykazyway dalej idc
powcigliwo w kwestii kontroli zgodnoci aktw prawa pochodnego z konstytucjami

krajowymi. Warto tu chociaby przypomnie postanowienie niemieckiego Trybunau
zpadziernika 1986 r., powszechnie znane jako Solange II (niem. solange dopki)23. Fede-
ralny Trybuna Konstytucyjny (niem. Bundesverfassungsgericht) z siedzib w Karlsruhe
stwierdzi wwczas, e dopki orzecznictwo Europejskiego Trybunau Sprawiedliwoci24
gwarantuje skuteczn ochron praw podstawowych, dopty wniesienie skargi do Trybunau
19 Dz. U. z1994 r. Nr 11, poz. 38 zpn. zm.

20 J. Repel, op. cit., s. 95.
21 Wyrok Trybunau Konstytucyjnego z dnia 16 listopada 2011 r., sygn. akt SK 45/09,
OTK ZU 2011, nr 9A, poz. 97.
22 Ibidem.
23 Postanowienie Federalnego Trybunau Konstytucyjnego z dnia 22 padziernika 1986 r.,
sygn. akt 2 BvR 197/83.
24 Historyczna nazwa Trybunau Sprawiedliwoci Unii Europejskiej.
- 12 -
niemieckiego nie jest moliwe25. Trybuna wyczy tym samym swoj waciwo do orze-
kania ozgodnoci wtrnego prawa wsplnotowego zpostanowieniami niemieckiej Ustawy
Zasadniczej, chocia przyj, e istnieje oglna kompetencja do sprawowania takiej kontroli,
lecz wzwizku zewolucj orzecznictwa Europejskiego Trybunau Sprawiedliwoci nie widzi
potrzeby korzystania zniej26. Wzwizku zpowyszym, nie bez powodu wspomniany wyrok
polskiego Trybunau Konstytucyjnego wzbudzi tak liczne pytania osens izasadno bada-
nia przez niego aktw prawa pochodnego Unii Europejskiej27.
Nie wydaje si jednak, by stanowisko Trybunau odnonie aktw prawa wtrnego Unii
Europejskiej, podobnie jak aktw prawa miejscowego, wobec tak licznych obiekcji, byo
ostateczne. Trybuna Konstytucyjny wiele razy wswych wyrokach ipostanowieniach prezen-
towa pogld, e zakres aktw normatywnych, ktre mog by poddane kontroli zgodnoci
z Konstytucj RP w postpowaniu wszcztym w wyniku zoenia skargi, zosta okrelony
wart. 79 Konstytucji RP wsposb autonomiczny. Pojawienie si jednak tak wielu wtpli-
woci wynikajcych z niejasnoci przepisw, ktrych niekiedy definitywnie rozstrzygn
nie potrafi sam Trybuna Konstytucyjny w swoim orzecznictwie, prowadzi do nieodpar-
tego przekonania, i ingerencja wkonstytucyjne unormowanie skargi byaby ze wszech miar
podana. By unikn tego rodzaju niecisoci iniepewnoci co do zakresu przedmiotowego
skargi, istotne wydawaoby si precyzyjne okrelenie wKonstytucji RP przez ustrojodawc
aktw, jakie mog by zaskaralne za pomoc skargi konstytucyjnej.
Kolejnym, tym razem wynikajcym ze wiadomego zamiaru ustrojodawcy, mankamen-
tem zakresu przedmiotowego polskiego modelu skargi konstytucyjnej jest brak moliwoci
kwestionowania aktw stosowania prawa. Wdrodze skargi nie jest moliwe, wodrnie-
niu od wielu pastw europejskich, skarenie orzecze sdw idecyzji administracyjnych.
Zatem, w obecnym stanie prawnym, nie moe by przedmiotem skargi konstytucyjnej
25 Zob. szerzej M. Derlatka, Skarga konstytucyjna wNiemczech, Warszawa 2009, s. 112.

26 Ibidem.
27 Zob. np. P. Bogdanowicz, P. Marcisz, Glosa do wyroku TK zdnia 16 listopada 2011 r., SK 45/09, http://www.
lex.pl/akt/-/akt/glosa-do-wyroku-tk-z-dnia-16-listopada-2011-r-sk-4509, [dostp 10 grudnia 2016 r.] oraz
J. Stpie, Trudne relacje praw unijnego ipolskiego, http://wiadomosci.dziennik.pl/opinie/artykuly/367563,by-
ly-szef-trybunalu-konstytucyjnego-jerzy-stepien-trudne-relacje-praw-unijnego-i-polskiego.html,
[dostp 10 grudnia 2016 r.].
- 13 -
Pawe Bury
bdne zastosowanie przepisu, nawet jeeli prowadzioby ono do ograniczenia konstytu-
cyjnych praw i wolnoci. Warto przypomnie, e Trybuna Konstytucyjny, dostrzegajc
niekonstytucyjno praktyki orzeczniczej Sdu Najwyszego dotyczcej instytucji przed-
sdu kasacyjnego28, umarza jednoczenie postpowania wszczte wramach skargi zuwagi
na niedopuszczalno orzekania29. Trybuna czyni to ztej racji, i rdem niekonstytucyj-
noci nie byy przepisy, lecz niewtpliwie praktyka, majca rdo w wykadni przepisw
dokonywanej przez Sd Najwyszy. Co prawda, istnieje pewne odstpstwo od zasady, e nie-
konstytucyjno praktyki nie moe podlega kontroli konstytucyjnoci inicjowanej skarg
konstytucyjn. Trybuna przyjmuje, e wsytuacji, gdy jednolita ikonsekwentna praktyka
stosowania prawa wsposb bezsporny ustalia wykadni danego przepisu, ajednoczenie
przyjta interpretacja nie jest kwestionowana przez przedstawicieli doktryny, to przedmio-
tem kontroli konstytucyjnoci jest norma prawna dekodowana zdanego przepisu zgodnie
zustalon praktyk30. Wtedy, gdy przepis nabra innego znaczenia ni wydawaoby si to
wynika zjego literalnego brzmienia, to przedmiotem orzekania przez Trybuna Konstytu-
cyjny bdzie nowe, rzeczywiste znaczenie przepisu31. Jakiekolwiek zrnicowanie praktyki
orzeczniczej wyklucza natomiast moliwo powoania si na zasad, i powszechno, trwa-
o ijednolito interpretacji przepisw daje podstaw do przyjcia zaoenia, e przepis ma
takie brzmienie jakie nadaa mu praktyka, tym samym pozbawiajc Trybuna Konstytucyjny
monoci uznania przepisw za niekonstytucyjne ze wzgldu na ich wadliw wykadni
operatywn. Wymg jednolitej, utrwalonej ipowszechnej praktyki orzeczniczej powoduje
zatem znaczce trudnoci wpowoywaniu si na t zasad. Tak te byo wopisanych powyej
sprawach dotyczcych instytucji przedsdu, wktrych niejednolita praktyka izb Sdu Naj-
wyszego uniemoliwia Trybunaowi wydawanie korzystnych dla skarcych rozstrzygni.

28 Przedsd jako wstpna kontrola zwyczajnego rodka odwoawczego, ktrym do 2005 r. bya kasacja
wpostpowaniu cywilnym.
29 Zob. np. wyrok Trybunau Konstytucyjnego zdnia 31 marca 2005 r., sygn. akt SK 26/02, OTK ZU
2005, nr 3A, poz. 29 oraz postanowienie Trybunau Konstytucyjnego zdnia 10 maja 2005 r., sygn. akt SK 46/03,
OTK ZU 2005, nr 5A, poz. 55. Trybuna Konstytucyjny, wwyroku zdnia 31 marca 2005 r., wskaza, e niekon-
stytucyjno sytuacji stwarzanej przez przedsd polegaa na naruszeniu () konstytucyjnej zasady zaufania,
wzwizku zprawem do sdu rozumianym () jako prawo do rzetelnej procedury sdowej.
30 Postanowienie Trybunau Konstytucyjnego z dnia 4 grudnia 2000 r., sygn. akt SK 10/99,
OTK ZU 2000, nr 8, poz. 300.
31 Zdanie odrbne sdziego Lecha Garlickiego do postanowienia Trybunau Konstytucyjnego
zdnia 4 grudnia 2000 r., sygn. akt SK 10/99, OTK ZU 2000, nr 8, poz. 300.
- 14 -
Wydaje si zatem zasadne, e skarga konstytucyjna powinna obejmowa swym zakresem
przedmiotowym take orzeczenia sdw i decyzje administracyjne, poniewa naruszenie
praw iwolnoci konstytucyjnych moe wynika zarwno zaktu normatywnego, jak izjego
niewaciwej interpretacji dokonywanej przez pojedyncze organy stosujce prawo.
Przedmiotem skargi konstytucyjnej nie mona uczyni rwnie przepisw narusza-
jcych konstytucyjne prawa i wolnoci, stosowanych bezporednio i nie wymagajcych
wydania orzeczenia przez organ wadzy publicznej. Skarga nie jest take dopuszczalna
przeciwko bezczynnoci sdu lub organu administracji oraz zaniechaniu prawodawczemu,
czyli wiadomemu pozostawieniu przez prawodawc okrelonej kwestii wcaoci poza ure-
gulowaniem32, choby obowizek wydania aktu wynika znorm konstytucyjnych33. Naley
jednak zwrci uwag, e Trybuna Konstytucyjny wswoim orzecznictwie wyrnia, oprcz
zaniechania ustawodawczego, pominicie prawodawcze, czyli przyjcie przez ustawodawc
uregulowania niepenego34. Trybuna przyjmuje, i zarzut niekonstytucyjnoci moe doty-
czy zbyt wskiego zakresu zastosowania regulacji lub pominicia wniej treci istotnych.
Zpominiciem ustawodawczym mamy do czynienia wic wwczas, gdy integraln, funk-
cjonaln czci jakie normy powinien by pewien element regulacji, ktrego brakuje,
azuwagi na podobiestwo do istniejcych unormowa naley oczekiwa jego istnienia35.
Pomimo tego, e wyroki Trybunau Konstytucyjnego wsprawie pomini prawodawczych

s przykadem korzystnego rozszerzania wsko unormowanego zakresu przedmiotowego
skargi, to jednak s kwestionowane zarwno w doktrynie, jak i przez sdy, ze wzgldu
na brak wyranej, wyraonej expressis verbis, podstawy wKonstytucji RP do ich wydawania
przez Trybuna Konstytucyjny36.
32 Wyrok Trybunau Konstytucyjnego zdnia 24 padziernika 2001 r., sygn. akt SK 22/01, OTK ZU 2001,
nr 7, poz. 216.
33 Orzeczenie Trybunau Konstytucyjnego z dnia 3 grudnia 1996 r., sygn. akt K 25/95,
OTK ZU 1996, nr 6, poz. 52.
34 Zob. np. wyrok Trybunau Konstytucyjnego z dnia 8 listopada 2005 r., sygn. akt SK 25/02,
OTK ZU 2005, nr 10A, poz. 112; wyrok Trybunau Konstytucyjnego z dnia 13 czerwca 2011 r., sygn. akt
SK 41/09, OTK ZU 2011, nr 5A, poz. 40 oraz wyrok Trybunau Konstytucyjnego zdnia 11 lipca 2013 r., sygn.
akt SK 16/12, OTK ZU 2013, nr 6A, poz. 75.
35 Postanowienie Trybunau Konstytucyjnego z dnia 14 maja 2009 r., sygn. akt Ts 189/08,
OTK ZU 2009, nr 3B, poz. 202.
36 S. Jarosz-ukowska, W sprawie podanych zmian polskiego modelu skargi konstytucyjnej, [w:]
Konieczne i podane zmiany Konstytucji RP z 2 kwietnia 1997 roku, red. B. Banaszak, M. Jaboski,
- 15 -
Pawe Bury
Bogusaw Banaszak ocenia, e najlepszym rozwizaniem byoby skorzystanie zgotowych
wzorcw rozwinitych pastw demokratycznych iprzyjcie modelu skargi konstytucyjnej
zarwno o szerokim zakresie podmiotowym, jak i przedmiotowym. Wtedy ta instytucja
waciwie suyaby ochronie podstawowych, zawartych wKonstytucji RP, praw iwolnoci
jednostki37. Wtym miejscu naleaoby przywoa, celem porwnania, ksztat skargi kon-
stytucyjnej w innych pastwach europejskich. Na uwag bez wtpienia zasuguje model
obowizujcy wRepublice Federalnej Niemiec, ktry mona by uzna wrcz za wzorcowy.
Ustrojodawca niemiecki przyj bowiem bardzo szeroki zakres przedmiotowy skargi konsty-
tucyjnej, okrelajc wart. 93 ust. 4a Ustawy Zasadniczej Republiki Federalnej Niemiec zdnia
23 maja 1949 r., e przedmiotem skargi mog by wszelkie naruszenia przez wadze publicz-
ne38. Rwnie szerokie ujcia zakresu przedmiotowego jak w Niemczech przyjto jeszcze
wCzechach iAlbanii, tylko nieco wsze wHiszpanii iAustrii39.
Poza wyeliminowaniem wskazanych powyej wad zakresu przedmiotowego skargi kon-
stytucyjnej, zasadna wydaje si rwnie zmiana wymogw jej dopuszczalnoci w postaci
wprowadzenia niewielkich odstpstw od zasady subsydiarnoci. Subsydiarny charakter
skargi wynika zuytego przez ustrojodawc wart. 79 ust. 1 in fine Konstytucji RP zwrotu
sd lub organ () orzek ostatecznie, oznaczajcego wymg wyczerpania drogi prawnej.
Zasada ta powoduje, i wystpienie ze skarg jest moliwe dopiero wwczas, gdy skar-
cy nie posiada ju adnych innych rodkw proceduralnych umoliwiajcych zmian
rozstrzygnicia wdanej sprawie, co nie zawsze jednak jest korzystne dla sytuacji prawnej
czy ekonomicznej skarcego. Do wyczerpania drogi prawnej dochodzi jak wskazuje
Trybuna Konstytucyjny w momencie uzyskania przez skarcego prawomocnego
orzeczenia w konsekwencji skorzystania z przysugujcych mu zwyczajnych rodkw
odwoawczych, awniesienie innych rodkw zaskarenia, tzw. nadzwyczajnych rodkw
(np. kasacja wsprawach karnych, skarga owznowienie postpowania, skarga ostwierdze-
Wrocaw 2010, s. 268.

37 B. Banaszak, Jakie zmiany wKonstytucji RP s potrzebne?, [w:] Aktualne problemy reform konstytu-
cyjnych, red. S. Boyk, Biaystok 2013, s. 37.
38 Konstytucja Niemiec, http://libr.sejm.gov.pl/tek01/txt/konst/niemcy.html, [dostp 10 grudnia 2016 r.].
39 Zob. szerzej B. Szmulik, op. cit., s. 179.
- 16 -
nie niezgodnoci zprawem prawomocnego rozstrzygnicia, skarga kasacyjna wsprawach
cywilnych, czy te wniosek ostwierdzenie niewanoci decyzji) wykracza poza ramy drogi
prawnej40.
Negatywnie naley oceni wymg wyczerpania drogi prawnej, gdy naruszenie kon-
stytucyjnych praw lub wolnoci przez przepis jest oczywiste i nie daje si usun w toku
postpowania odwoawczego. Nie sposb bowiem podzieli pogldu Trybunau Konstytu-
cyjnego, e dopki () nie zosta wyczerpany tok instancji nie mona oceni, czy mamy
do czynienia z niekonstytucyjnoci aktu normatywnego jako podstawy orzeczenia,
czy z wadliwoci aktu stosowania prawa41. W sytuacjach, w ktrych usunicie skutkw
wadliwoci przepisu wdrodze wykadni nie jest moliwe, skorzystanie zdrogi odwoawczej
jest niecelowe, atake znaczco wydua czas, wjakim niekonstytucyjny przepis funkcjo-
nuje wobrocie prawnym. Ponadto, wzorem niemieckiego ustawodawcy, ktry w 90 ust. 2
ustawy oFederalnym Trybunale Konstytucyjnym42 wymienia dwa przypadki nieobowizy-
wania zasady subsydiarnoci43, mona by rozway wprowadzenie ich take do polskiego
porzdku prawnego. Zpierwszym przypadkiem odstpstwa od nakazu wyczerpania drogi
prawnej mamy do czynienia wwczas, gdy skarga konstytucyjna ma znaczenie powszechne.
Oznacza to, e wydanie orzeczenia przez Federalny Trybuna Konstytucyjny miaoby zna-
czenie dla ogu, a nie dotyczyoby tylko sytuacji prawnej podmiotu wystpujcego44.
Natomiast drugi zprzypadkw dotyczy sytuacji, gdy wyczerpanie drogi prawnej mogoby
powodowa powany inieodwracalny uszczerbek45 dla skarcego. Rozpatrzenie skargi,
pomimo niewyczerpania wszystkich rodkw prawnych, moe wic nastpi, jeli wskutek
opnionej interwencji Federalnego Trybunau Konstytucyjnego wsytuacji prawnej skar-
40 Postanowienie Trybunau Konstytucyjnego z dnia 21 grudnia 2010 r., sygn. akt Ts 11/10,
OTK ZU 2014, nr IIB, poz. 796.
OTK ZU 1998, nr 2, poz. 18.
42 Gesetz ber das Bundesverfassungsgericht.
43 Zob. szerzej L. Garlicki, Ustawa o Federalnym Trybunale Konstytucyjnym, [w:] Sdy konstytucyjne
wEuropie. Austria, Francja, Niemcy, Wochy, t. I, red. J. Trzciski, Warszawa 1996, s. 181.
44 B. Banaszak, Modele skargi konstytucyjnej, [w:] Skarga konstytucyjna, red. J. Trzciski,
Warszawa 2000, s. 17.
45 Tumaczenie za L. Garlicki, Ustawa ofederalnym, s. 181.
- 17 -
Pawe Bury
cego mogoby doj do niekorzystnych zmian, a przy tym kryterium zasadniczym jest
powaga konsekwencji owego opnienia46. Dariusz Dudek wskaza na potrzeb rozwaenia
jeszcze innego wyjtku od zasady subsydiarnoci. Miaby on wystpowa w momencie,
gdy ju na etapie postpowania wIinstancji strona podniosaby zarzut niekonstytucyjno-
ci aktu majcego stanowi podstaw ewentualnego rozstrzygnicia, asd nie podzieliwszy
tej opinii, nie zdecyduje si na przedstawienie Trybunaowi Konstytucyjnemu stosownego
pytania prawnego przewidzianego w art. 193 Konstytucji RP. Rozwaenia wymaga, zda-
niem autora tego postulatu, czy prawo do skargi konstytucyjnej nie powinno przysugiwa
ju na etapie orzeczenia tej instancji47. D. Dudek skrytykowa ponadto nadzwyczajny isub-
sydiarny charakter skargi, konstatujc, e wskazane cechy stanowi raczej istotne wady,
a nie istot omawianego rodka48. Naley jednak sceptycznie podej do przywoanego
powyej pomysu, przede wszystkim ze wzgldu na fakt, e autor koncepcji nie wskaza na
konsekwencje procesowe dla toczcego si postpowania. Czy wniesienie skargi konstytu-
cyjnej po wydaniu orzeczenia przez sd pierwszoinstancyjny powodowaoby niemono
zainicjowania postpowania odwoawczego, czy te byoby bez znaczenia dla toku takiego
postpowania? Wprzypadku opowiedzenia si za drugim zprzywoanych wariantw, mona
zaryzykowa tez, i zpunktu widzenia skarcego wprowadzenie tak rozumianego wyjtku
od zasady subsydiarnoci nie przyniosoby podanych efektw, gdy orzeczenie Trybunau

Konstytucyjnego mogoby zosta wydane ju po rozstrzygniciu organu odwoawczego,
atym samym skarcy itak byby zmuszony do wyczerpania toku instancji. Zkolei urze-
czywistnienie pierwszego zmoliwych wariantw mogoby spowodowa, i strona celowo
podnosiaby zarzut niekonstytucyjnoci aktu, majcego stanowi podstaw rozstrzygnicia,
inastpnie wystpowaaby ze skarg konstytucyjn wycznie celem czasowego uniemoli-
wienia stronie przeciwnej uzyskania prawomocnego rozstrzygnicia.
Z przyjtego przez ustrojodawc sposobu redakcji art. 79 ust. 1 Konstytucji RP wynika
rwnie, e przedmiotem kontroli moe by przepis bdcy podstaw prawn ostatecznego
46 Idem, Skarga konstytucyjna wRFN, Studia Prawnicze 1992, z. 1-2, s. 28.

47 D. Dudek, Konstytucyjna wolno czowieka atymczasowe aresztowanie, Lublin 1999, s. 223.
48 Ibidem, s. 229.
- 18 -
rozstrzygnicia. Powysze ograniczenie jest niezasadne wsytuacji, wktrej skarcy chce
wystpi ze skarg konstytucyjn skierowan przeciwko przepisowi proceduralnemu wy-
czajcemu moliwo wniesienia okrelonego rodka zaskarenia. Zgodnie zorzecznictwem
Trybunau Konstytucyjnego, w przypadku gdy przedmiotem skargi jest przepis przewi-
dujcy, e wdanym przypadku nie przysuguje wskazany rodek prawny, naley mimo to
wnie w rodek, aby uzyska ostateczne rozstrzygnicie wydane woparciu onorm prawn
wyczajc moliwo zaskarenia (np. prawomocne postanowienie oodrzuceniu rodka
odwoawczego)49. Jak wskazuje si wpimiennictwie: Istniej jednak powane wtpliwoci
co do racjonalnoci wnoszenia rodkw prawnych czasami ewidentnie niedopuszczal-
nych tylko po to, eby zaistniaa formalna podstawa do wniesienia skargi konstytucyjnej.
() generuje to dodatkowe koszty (zarwno dla skarcego, jak idla wymiaru sprawiedli-
woci), atake niepotrzebnie wydua postpowanie wdanej sprawie50.
Reasumujc, zpen stanowczoci trzeba podkreli, e mimo formuowania tak wielu
postulatw de constitutione ferenda, naley oceni skarg konstytucyjn jako instytu-
cj dobr, przyczyniajc si do wzmocnienia ochrony praw i wolnoci konstytucyjnych
wPolsce. Jest ona najwaniejszym zprzewidzianych wobecnie obowizujcej konstytucji
instrumentw stojcych na stray praw czowieka w niej zagwarantowanych. Ze wzgldu
na tak istotn rol, jak spenia skarga konstytucyjna, musi by ona niewtpliwie instytucj
moliwie najpeniej dostosowan do potrzeb oraz oczekiwa skarcego istd tak wiele go-
sw wdyskusji na temat jej oczekiwanych modyfikacji. Oczywicie, proponowane zmiany
modelu skargi konstytucyjnej, zwaszcza rozszerzenie zakresu przedmiotowego na akty sto-
sowania prawa, mogoby wiza si najpewniej ze spotgowaniem liczby wnoszonych skarg.
Celem uniknicia paraliu prac Trybunau Konstytucyjnego zasadne wydaje si w takim
wypadku zwikszenie iloci sdziw czy nawet utworzenie w ramach Trybunau Konsty-
tucyjnego dwch niezalenych od siebie izb (senatw) wzorem rozwiza niemieckich51.
49 Postanowienie Trybunau Konstytucyjnego z dnia 21 czerwca 2010 r., sygn. akt Ts 243/09,
OTK ZU 2010, nr 6B, poz. 454.
50 M. Wicek, Formalne przesanki skargi konstytucyjnej (w wietle orzecznictwa TK),
Pastwo iPrawo 2011, z. 9, s. 24-25.
51 Federalny Trybuna Konstytucyjny skada si z dwch niezalenych od siebie omioosobowych
senatw.
- 19 -
Pawe Bury
Niemniej kwestia ewentualnych przeobrae zarwno polskiego modelu skargi konstytu-
cyjnej, jak isamego Trybunau Konstytucyjnego pozostaje wci nierozstrzygnita iotwarta
na nowe propozycje.
STRESZCZENIE
Instytucja skargi konstytucyjnej funkcjonuje wpolskim porzdku prawnym od ponad 19 lat.
Dotychczasowa praktyka jej stosowania ujawnia liczne niejasnoci ibraki wobowizujcej
regulacji, ktre wynikaj czsto nie tyle ze wiadomego zamiaru ustrojodawcy, co zniejasno-
ci przepisw. Niniejszy artyku koncentruje si zarwno na najwaniejszych problemach,
jak ipropozycjach zmian wprzyjtym modelu skargi konstytucyjnej.
SUMMARY
NECESSARY AND DESIRABLE CHANGES IN POLISH MODEL
OF CONSTITUTIONAL COMPLAINT
The institution of constitutional complaint has been present in the Polish legal system
for over 19 years. Past practice has unveiled numerous ambiguities and shortcomings
of the regulation, arising not so much from conscious intentions of the legislator, but ambi-
guity of the norms. This paper focuses on both the most important issues and the proposals
of the amendments to the model of constitutional complaint currently in force.
- 20 -
Szymon Godzik Uniwersytet Wrocawski
Autor jest studentem Doktoranckich Nauk Prawnych na Wydzia-

le Prawa Administracji i Ekonomii Uniwersytetu Wrocawskiego
wZakadzie Publicznego Prawa Gospodarczego. Obszar jego zain-
teresowa obejmuje prawo konstytucje oraz publiczne prawo go-
spodarcze, a zwaszcza ten zakres regulacji, ktry dotyczy rynku
transportu kolejowego.
Konstytucyjne Podstawy Prawa Do Godnoci

I Prawa Do Prywatnoci
I. Wstp
Od dziesicioleci toczy si ju dyskusja na temat prawa do godnoci i prawa do prywat-
noci wsystemie prawa konstytucyjnego iprawa wogle. Zagadnienia te nie trac jednak
na znaczeniu. Wrcz przeciwnie, wraz z rozwojem technologii zwaszcza nowoczesnej
komunikacji igromadzenia danych cyfrowych zachodzi potrzeba cigego redefiniowania
idostosowania zakresu tej ochrony do zmieniajcych si warunkw wrzeczywistoci ycia
- 21 -
Szymon Godzik
codziennego. Wydaje si, e zwaszcza wprzypadku prawa do prywatnoci jego sfera wspo-
sb szczeglny ulega faktycznemu i systematycznemu zaweniu, std zachodzi potrzeba
wzmocnienia jego ochrony.
Prawa do prywatnoci ido godnoci pojawiy si wpolskim prawie konstytucyjnym jesz-
cze przed wejciem wycie obecnie obowizujcej Konstytucji z1997 roku1. Wobec przemian
okresu transformacji pod koniec lat 80. ina pocztku lat 90. minionego wieku pojawiy si
zjednej strony polityczna wola imoliwo, zdrugiej spoeczna potrzeba stworzenia ochrony
dla tego typu wartoci w wielu gaziach prawa (prawa czowieka, prawo cywilne, prawo
rodzinne, prawo pracy czy prawo karne). Wodpowiedzi na to zapotrzebowanie Trybuna
Konstytucyjny na gruncie przepisw Maej Konstytucji z 1992 roku2 wywid z oglnej
zasady demokratycznego pastwa prawnego prawo do prywatnoci. Tak wic do 1997 roku
brakowao bezporedniej irozbudowanej regulacji dotyczcej tych praw.
II. Prawo do godnoci - art. 30 Krp
Sytuacja zmienia si wraz zwejciem obecnie obowizujcej Konstytucji. Zawiera ona spor
grup przepisw dotyczcych wolnoci i praw czowieka i obywatela, a punktem wyjcia
dla nich jest art. 30 stanowicy, e przyrodzona iniezbywalna godno czowieka stanowi
rdo wolnoci i praw czowieka i obywatela. Przepis ten wskazuje take na jej nienaru-
szalno oraz na obowizek ochrony spoczywajcy na wadzach publicznych. Wliteraturze
mona spotka si z okreleniem tego artykuu jako swoistej preambuy rozdziau dru-
giego Konstytucji3.
Nie oznacza to jednak, e pojcie godnoci stanowi tylko zbir innych warto-
ci4. Wasne znaczenie godnoci podkreli Trybuna Konstytucyjny w wyroku K11/00
1 Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej zdnia 2 kwietnia 1997 r. (Dz. U. z1997 r. Nr 78, poz. 483),
dalej: Konstytucja.
2 Ustawa Konstytucyjna z dnia 17 padziernika 1992 r. o wzajemnych stosunkach midzy wadz
ustawodawcz iwykonawcz Rzeczypospolitej Polskiej oraz osamorzdzie terytorialnym (Dz. U. z1992 r. Nr
84, poz. 426).
3 Por. P. Winczorek, Komentarz do Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 2 kwietnia 1997 r.,
4 A. Mczyski , Konstytucyjne podstawy prawa do godnoci i prawa do prywatnoci, s. 2,
https://trybunal.gov.pl/fileadmin/content/dokumenty/wystapienia/2001_2006/MaczynskiA_paper.pdf
[dostp: 12 czerwca 2016].
- 22 -
Konstytucyjne podstawy prawa do godnoci i prawa do prywatnoci
z4 kwietnia 2001 roku5 twierdzc, e zjednej strony oznacza ono zakaz tworzenia sytuacji
prawnych przez wadze publiczne, ktre odebrayby jednostce poczucie godnoci, azdru-
giej strony oznacza ono istnienie autonomii, w ktrej jednostka moe w peni realizowa
si spoecznie irozwija swoj osobowo. Przejawia si to np. wkoniecznoci pozostawie-
nia jednostce pewnego minimum materialnego umoliwiajcego t samorealizacj np. przy
ustalaniu zasad opodatkowania. Trybuna Konstytucyjny podkreli rwnie wtym wyroku,
e ustrojodawca nada godnoci czowieka znaczenie konstytucyjne, czynic zniej pasz-
czyzn odniesienia dla systemu wartoci, wok ktrego zbudowano Konstytucj, azarazem
fundament caego porzdku prawnego wpastwie [].
Jednak, jak stwierdza B. Banaszak, utrudnione jest uczynienie z godnoci samoistnego
przedmiotu ochrony prawnej wobec niepodjcia przez Trybuna stara wkierunku zdefi-
niowania godnoci in abstracto6. Natomiast sama Konstytucja wskazuje jedynie przymioty
godnoci: e jest ona przyrodzona, niezbywalna inienaruszalna. Wobec tego, sdy odwouj
si do tego pojcia przy rozpoznaniu spraw dotyczcych innych praw iprzez ich pryzmat
oceniaj, czy nastpio naruszenie godnoci7.
Podstawowym przejawem naruszenia godnoci, jak susznie stwierdzi Sd Okrgowy
w Koszalinie w wyroku z dnia 11 lutego 2010 r.8, jest ublienie komu lub inne obra-
liwe zachowanie wzgldem jego osoby. Przejawem naruszenia prawa do godnoci bdzie
take dyskryminacja, co stwierdzi Sd Najwyszy w tezie wyroku I PK 169/2005 z dnia
11 kwietnia 2006 r.9 dodajc, e jej poszanowanie jest nie tylko nakazem prawnym,
ale te moralnym. W zwizku z zasad rwnoci wobec prawa wyraon w art. 32 ust. 1
Konstytucji nie mona dopuszcza do dyskryminacji wzakresie godnoci zjakiegokolwiek
powodu.
Cho w przypadku zakresu zdolnoci do czynnoci prawnych cechy takie jak wiek
5 Wyrok Trybunau Konstytucyjnego z dnia 4 kwietnia 2001 r., K 11/00, https://sip.lex.pl

6 Por. B. Banaszak, Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej. Komentarz, Warszawa 2009, s. 170.
7 M. Borski, Godno czowieka jako warto uniwersalna, Przegld Prawa Publicznego 2014, nr 3, s. 7.
8 Wyrok Sdu Okrgowego wKoszalinie zdnia 11 lutego 2010 r., IC 639/2009, (niepubl.).
9 Wyrok Sdu Najwyszego zdnia 11 kwietnia 2006 r., IPK 169/2005, http://orzeczenia.nsa.gov.pl/.
- 23 -
Szymon Godzik
czy stan umysowy maj znaczenie, to jednak nie mog one wpywa na przyznanie god-
noci jednostce, poniewa godno ta wynika zfaktu czowieczestwa: zracji urodzenia
si czowiekiem a nie na podstawie jakichkolwiek innych aktw i czynnoci prawnych
czowiek jest podmiotem wszystkich praw wynikajcych zjego czowieczestwa. Wtym
znaczeniu godno czowieka nie jest uzaleniona od woli ustrojodawcy (prawodawcy)10.
Szczeglnym wyrazem zasady ochrony godnoci czowieka jest art. 233 Konstytucji wy-
czajcy ograniczenie wolnoci ipraw czowieka iobywatela, wtym take godnoci, wczasie
stanu wojennego iwyjtkowego. Konstytucyjn ochron godnoci sprawuje take art. 42 ust. 3
wprowadzajc domniemanie niewinnoci rozwinite nastpnie w Kodeksie postpowania
karnego11. Take art. 41 Konstytucji wzmacnia ochron zasady godnoci wprzypadku osb,
ktrych w legalny sposb pozbawiono wolnoci albo im j ograniczono. Przysuguje im
prawo odwoania si do sdu wcelu ustalenia legalnoci pozbawienia wolnoci, prawo do
humanitarnego traktowania, a w przypadku bezprawnego pozbawienia wolnoci przez
organy pastwowe naley si takiej osobie odpowiednie odszkodowanie. Ochronie godnoci
czowieka suy take konstytucyjne zapewnienie nietykalnoci iwolnoci osobistej.
Jak zauway L. Garlicki w zdaniu odrbnym do pkt 3 orzeczenia TK
zdnia 28 maja 1997 r. K 26/9612: nie ulega bowiem wtpliwoci, e na gruncie art. 1 prze-
pisw konstytucyjnych moliwe jest przypisanie godnoci ludzkiej zarwno charakteru

prawa podmiotowego, przysugujcego kadej istocie ludzkiej, jak i charakteru wartoci
konstytucyjnej o centralnym znaczeniu dla zbudowania aksjologii obecnych rozwiza
konstytucyjnych. Demokratyczne pastwo prawne, to pastwo oparte na poszanowaniu
czowieka, a w szczeglnoci na poszanowaniu i ochronie tak ycia, jak i godnoci ludz-
kiej. Te dwa dobra s zreszt sprzone w bezporedni sposb. Daj temu dobitny wyraz
postanowienia art. 30 nowej konstytucji, wiodcego dla wykadni istosowania wszystkich
pozostaych przepisw o prawach, wolnociach i obowizkach jednostki [...]. Godno
bdzie wic swoistym punktem odniesienia, ktry pozwoli oceni czy dany zakres ingerencji
10 Por. wyrok TK z15 listopada 2000 r., P. 12/99, OTK ZU 2000, nr 7, poz. 260.
11 M. Borski , op cit., s. 7.
12 Orzeczenie Trybunau Konstytucyjnego zdnia 28 maja 1997 r., K 26/96, https://sip.lex.pl [dostp: 12
czerwca 2016].
- 24 -
wprawa iwolnoci czowieka jest dopuszczalny na gruncie polskiego systemu prawnego.
III. Prawo do prywatnoci - art. 47 Konstytucji
Prawo do ochrony prywatnoci jest naturaln konsekwencj uznania prawa do godnoci
kadej osoby ludzkiej iwtym sensie te dwa pojcia s ze sob cile powizane. Godno
osoby ludzkiej, bdca fundamentem praw czowieka, jest rdem take prawa do pry-
watnoci. To na godnoci budowany jest system praw podmiotowych czowieka system
prawny, ktrego centrum stanowi jednostka13. Wzwizku ztym interpretacja prawa do pry-
watnoci musi si odbywa przez pryzmat prawa do godnoci14. Na takim stanowisku stoi
take polski Trybuna Konstytucyjny15.
Tak wic polska Konstytucja wart. 47 przyznaje kademu prawo do ochrony prawnej ycia
prywatnego (wtym rodzinnego), atake czci idobrego imienia oraz do decydowaniu oswoim
yciu osobistym. Wydaje si, e realizacj postulatw art. 47 Konstytucji najpeniej wida
wprawie cywilnym iart. 23 oraz 24 Kodeksu cywilnego16 dotyczce dbr osobistych czowieka
iich ochrony.
Okrelenie treci prawa do prywatnoci, tak jak w przypadku okrelania zakresu innych
praw konstytucyjnych, powinno dokonywa si przez dekodowanie poszczeglnych jego ska-
dowych. Tego zadania podj si Trybuna Konstytucyjny wskazujc jako przedmiot ochrony
prawa do prywatnoci m. in. dane dotyczce zdrowia jednostki, sfer rodzinn, sfer majt-
kow czy informacje dotyczce stosunkw filiacyjnych17. Jest to wynik bogatego orzecznictwa
Trybunau Konstytucyjnego, ktry kontrolowa dotychczas konstytucyjno przepisw doty-
czcych: informacji oczonkach rodziny funkcjonariuszy samorzdowych18, dostpu organw
skarbowych do informacji bankowych19, przetwarzania danych osobowych pacjenta przez
13 M. Wujczyk, Prawo pracownika do ochrony prywatnoci, Warszawa 2012, s. 24.

14 A. Mczyski, Konstytucyjne podstawy prawa do godnoci i prawa do prywatnoci, s. 2, https://
trybunal.gov.pl/fileadmin/content/dokumenty/wystapienia/2001_2006/MaczynskiA_paper.pdf
15 Por. wyrok Trybunau Konstytucyjnego zdnia 26 lutego 2014 r. K 22/10, (OTK-A2014/2/13).
16 Ustawa zdnia 23 kwietnia 1964 r. Kodeks cywilny (Dz. U. z2016 r. Nr 03, poz. 22).
17 A. Mczyski, Ibidem, s. 5.
18 Wyrok Trybunau Konstytucyjnego zdnia 13 lipca 2004 r., K 20/03, http://ipo.trybunal.gov.pl.
19 Orzeczenie Trybunau Konstytucyjnego zdnia 24 czerwca 1997 r., K 21/96, http://ipo.trybunal.gov.pl.
- 25 -
Szymon Godzik
apteki20, numeru statystycznego choroby21, maestw sdziowskich22, lustracji23, aktw stanu
cywilnego24, obserwacji irejestracji zdarze wmiejscach publicznych przez Agencj Bez-
pieczestwa Wewntrznego25. Warto rwnie zawrci uwag na wywoujcy szczeglne
zainteresowanie opinii publicznej, wyrok Trybunau Konstytucyjnego w sprawie pre-
wencyjnej kontroli przepisw o obowizku zgoszenia szczegowej informacji organom
podatkowym dotyczcej skadnikw majtku podatnika26.
W sprawie skadnikw prawa do prywatnoci wypowiedzia si te Sd Najwyszy.
Wwyroku zdnia 28 kwietnia 2004 r. osygnaturze III CK 442/200227 jako sfer prywatn ycia
jednostki Sd wskaza zdarzenia iokolicznoci tworzce sfer ycia osobistego irodzinnego.
Ponadto Sd doda, e szczeglny wymiar tego prawa powoduje, e powinna by udzielona
silniejsza ochrona wtym zakresie: Nie znaczy to, by kada informacja dotyczca okrelonej
osoby bya informacj zdziedziny jej ycia osobistego. Informacje dotyczce pracy danej osoby
mog si do takiej sfery zalicza, ale to nie oznacza, e kada taka informacja stanowi wkro-
czenie wycie prywatne, naruszenie prywatnoci. Ocena zalee bdzie od caego kontekstu
iokolicznoci sprawy, aprzede wszystkim od tego, jaka konkretnie informacja, ikomu, zostaa
podana (ujawniona).
Ochrona prawa prywatnoci jednostki przed ingerencj organw publicznych to tylko jeden
aspekt prawa do prywatnoci. Trybuna Konstytucji wwyroku z19 lutego 2002 roku osygnatu-
rze U3/0128 zwrci uwag na konieczno ochrony jednostki take przed ingerencj ze strony
podmiotw prywatnych. Chodzi zwaszcza ote podmioty prywatne, ktre wspczenie wyko-
rzystuj swoj pozycj do wkraczania w sfer prywatnoci jednostki np. banki czy zakady
ubezpieczeniowe.
20 Wyrok Trybunau Konstytucyjnego zdnia 19 lutego 2002 r., U3/01, http://ipo.trybunal.gov.pl.

21 Wyrok Trybunau Konstytucyjnego zdnia 19 maja 1998 r., U5/97, http://ipo.trybunal.gov.pl.
22 Wyrok Trybunau Konstytucyjnego zdnia 27 stycznia 1999 r., K 1/98, http://ipo.trybunal.gov.pl.
23 Wyrok Trybunau Konstytucyjnego zdnia 21 padziernika 1998 r., K 24/98, http://ipo.trybunal.gov.pl.
24 Wyrok Trybunau Konstytucyjnego zdnia 12 listopada 2002 r., SK 40/01, http://ipo.trybunal.gov.pl.
25 Wyrok Trybunau Konstytucyjnego zdnia 20 kwietnia 2004 r., K 45/02, http://ipo.trybunal.gov.pl.
26 Wyrok Trybunau Konstytucyjnego zdnia 20 listopada 2002 r., K 41/02, http://ipo.trybunal.gov.pl.
27 Wyrok Sdu Najwyszego zdnia 28 kwietnia 2004 r., III CK 442/02, http://ipo.trybunal.gov.pl.
28 Wyrok Trybunau Konstytucyjnego zdnia 19 lutego 2002 r., U3/01, http://ipo.trybunal.gov.pl.
- 26 -
IV. Tajemnica komunikowania si i nienaruszalno mieszkania - art. 49 i 50
Konstytucji
Dodatkowo, elementy prawa do prywatnoci moemy znale wart. 49 Konstytucji, ktry
zapewnia wolno i ochron tajemnicy komunikowania. Naruszeniem tajemnicy kore-
spondencji jest jej rozpowszechnienie, wtym poprzez publikacj prasow, bez zgody osb,
ktrym prawo to przysuguje tak wtezie wyroku zdnia 17 listopada 2010 r. osygnaturze
ICSK 664/2009 Sd Najwyszy29 okreli naruszenie wynikajce zart. 49 Konstytucji. Nato-
miast Sd Apelacyjny wBiaymstoku orzek, e podstpne nagranie prywatnej rozmowy
godzi wkonstytucyjn zasad swobody iochrony komunikowania si30.
Prywatno chroni take art. 50 Konstytucji zapewniajcy nienaruszalno mieszkania.
Jest to klasyczna wolno o charakterze osobistym przysugujca jednostce. Wolno ta
suy zwaszcza psychicznej integralnoci jednostki iposiada wyrany zwizek zjej godno-
ci, atake zprawem do prywatnoci tak zauway Trybuna Konstytucyjny wwyroku
K 54/2007 zdnia 23 czerwca 2009 r. Wszelkie wkroczenia do cudzego mieszkania wtym
take funkcjonariuszy publicznych nastpowa mog jedynie w przypadkach okrelo-
nych przez ustaw iwsposb wniej okrelony31.
V. Prawo ochrony danych osobowych - art. 51 Konstytucji

Artyku 51 Konstytucji stanowi, e nikt nie moe by zobowizany inaczej ni na podstawie
ustawy do ujawniania informacji dotyczcych jego osoby. Zakazuje on wadzom publicznym
zdobywania innych informacji oobywatelach ni te, ktre s konieczne wdemokratycznym
pastwie prawnym. Systematyka Konstytucji powodujca istnienie osobnego prawa do
ochrony prywatnoci wskazanego wart. 47 iprawa do ochrony danych osobowych zart. 51
wskazuje na osobny charakter tych praw32. Trybuna Konstytucyjny w wyroku SK 40/01
29 Wyrok Sdu Najwyszego zdnia 17 listopada 2010 r., ICSK 664/09, http://ipo.trybunal.gov.pl.
30 Wyrok Sdu Apelacyjnego wBiaymstoku zdnia 10 stycznia 2008 r., IACa 1057/07, (LEX nr 466434).
31 P. Sarnecki, uwagi do art. 50, [w:] Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej. Komentarz, t. III,
32 A. Mczyski, Konstytucyjne podstawy prawa do godnoci i prawa do prywatnoci, s. 6, https://
trybunal.gov.pl/fileadmin/content/dokumenty/wystapienia/2001_2006/MaczynskiA_paper.pdf
- 27 -
Szymon Godzik
z 12 listopada 2002 roku33 stwierdzi, e prawo do ochrony danych osobowych stanowi
szczeglny instrument ochrony tych interesw podmiotu. Interesy te s zwizane zochron
jego ycia prywatnego Doprecyzowujc wzajemno obu regulacji, Trybuna wskaza rw-
nie na wsplne rdo aksjologiczne dla tych przepisw.
Artyku 51 wsposb najbardziej zasadniczy chroni prywatno. Odbywa si to wdwojaki
sposb. Przede wszystkim wskazuje ustaw jako form prawn okrelenia obowizku udo-
stpnienia tych danych. Okrela take materi tzn. informacja musi by udostpniona
wzakresie niezbdnym wdemokratycznym pastwie prawnym.
Ostatni wan cech dla okrelenia wzajemnych relacji art. 47 i51 Konstytucji pojawiajc
si worzecznictwie Trybunau Konstytucyjnego jest fakt, e prawa te nie maj charakteru
absolutnego. Tak wic ich ograniczenia musz mie form ustawow iczyni zado pozo-
staym wymogom Konstytucyjnym, tj. ograniczenie tego prawa moe nastpi tylko wtedy,
gdy przemawia za tym inna norma Konstytucyjna34.
Zwizek z prawem do prywatnoci wykazuje take wiele innych praw i wolnoci
wyraonych w Konstytucji: nietykalno osobista i wolno osobista (art. 41 zd.1), prawo
rodzicw do wychowywania dzieci zgodnie z wasnymi przekonaniami (art. 48 ust. 1),
prawo do nieujawniania informacji dotyczcych swojej osoby w zakresie niewymaganym
przez ustaw (art. 51 ust. 1), prawo dostpu do informacji zebranych na podstawie ustawy
(art. 51 ust. 3), prawo sprostowania oraz usunicia informacji nieprawdziwych (art. 51 ust. 4),
wolno poruszania si po terytorium RP (art. 52 ust. 1 Konstytucji RP) oraz wolno sumie-
nia i religii (art. 53 ust. 1). W kontekcie prawa do prywatnoci warto jeszcze zwrci na
wyraon w art. 7 Konstytucji zasad legalizmu oraz zasad bezporedniego stosowania
przepisw Konstytucji zart. 8. Zgodnie ztreci tych przepisw, organy wadzy publicznej
dziaaj wgranicach prawa ina jego podstawie. Tak wic kady adresat takiej normy powi-
nien stosowa obowizujce przepisy wzakresie ochrony prawa do prywatnoci35.
33 Wyrok Trybunau Konstytucyjnego zdnia 12 listopada 2002 r. SK 40/01, http://ipo.trybunal.gov.pl.

34 Ibidem, s. 7.
35 Czarnecki P., wiatowski A., Prawo do prywatnoci izasada prawdy materialnej wkontekcie pozys-
kiwania iwykorzystywania informacji relewantnych procesowo, s. 6, http://www.law.uj.edu.pl/~kpk/dowody/
wp-content/uploads/2014/03/Prawo-do-prywatno%C5%9Bci-analiza.pdf [dostp: 18 czerwca 2016].
- 28 -
Naley rwnie podkreli, e prawo do prywatnoci, jak i wymienione jego elementy
skadowe, mog by traktowane jako publiczne prawo podmiotowe, tzn. mog sta si pod-
staw skutecznego dania obywatela do zaniechania ingerencji w jego sfer prywatnoci
przez wadze publiczne, atake wydanie okrelonego aktu wadczego36.
VI. Podsumowanie
Niezalenie od powyszego zestawienia treci przepisw Konstytucji, orzecznictwa sdo-
wego, orzecznictwa Trybunau Konstytucyjnego, a take stanowisk doktryny w zakresie
ochrony prawa do godnoci iochrony prywatnoci wPolsce, niestety nie doczekalimy si
jeszcze zadowalajcego wyksztacenia si poczucia istnienia nienaruszalnoci tych sfer. Wie-
lokrotnie zasada ochrony danych osobowych bywa podstaw uniemoliwienia obywatelowi
uzyskania informacji odziaalnoci danej instytucji publicznej, co narusza jego prawo kon-
stytucyjne. Jest to jeden zwielu dowodw na to, e problem ochrony prawa do godnoci
iprawa do ochrony prywatnoci nie jest tylko problemem teoretycznym iabstrakcyjnym.
Ze wzgldu na cigy rozwj cywilizacyjny, w tym postp technologiczny, prawa te bd
stale odgryway ogromn rol zarwno dla nauki, wprocesie stanowienia atake stosowania
prawa.
STRESZCZENIE
Publikacja podejmuje refleksj nad tymi artykuami Konstytucji RP, ktre maj bezporedni
zwizek z ochron godnoci i prywatnoci jednostki. Zostaa ona uzupeniona o wybrane
zagadnienia wynikajce z dorobku judykatury i doktryny. Publikacja podsumowuje prby
zdefiniowania pojcia godnoci i zakres ochrony prywatnoci jednostki, wskazujc sytu-
acje powodujce naruszenia tych sfer oraz groce za to sankcje. Godno stanowi bowiem
rdo wolnoci i praw czowieka i obywatela. Ustawodawca nada godnoci czowieka
znaczenie konstytucyjne, czynic z niej fundament caego porzdku prawnego w pastwie.
Natomiast prawo do prywatnoci wywodzone jest bezporednio z prawa do godnoci.
36 Ibidem, s. 7.
- 29 -
Szymon Godzik
SUMMARY
CONSTITUTIONAL BASIS OF THE RIGHT TO DIGNITY AND
THE RIGHT TO PRIVACY
The article begins with the analysis of these articles of the Constitution, which are directly
related to the protection of the dignity and privacy of the individual. It was supplemented
with selected issues arising from the achievements of jurisprudence and doctrine. The article
summarizes the attempt to define the notion of dignity and the scope of protection of the
privacy of individuals, indicating the situations causing violation of these spheres and penal-
ties. This is because dignity is a source of freedom and rights of man and citizen. The Polish
lawmaker give meaning the dignity of constitutional significance, making it the foundation
of the entire legal system in Poland. Whereas the right to privacy derives directly from the
right to dignity.
- 30 -
Konrad Olszewski
Autor jest absolwentem prawa na Uniwersytecie Wrocawskim oraz

aplikantem radcowskim. Zawodowo zajmuje si przede wszystkim
prawem podatkowym, za zainteresowania naukowe skupia na pra-
wie konstytucyjnym.
Spory kompetencyjne midzy centralnymi konstytucyjnymi organami

pastwa - analiza regulacji iorzecznictwa
Do kompetencji Trybunau Konstytucyjnego, poza badaniem zgodnoci wskazanych
w art. 188 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej1 aktw prawnych z normami wyszego
rzdu, badaniem zgodnoci celw lub dziaalnoci partii politycznych z Konstytucj oraz
rozpatrywaniem skarg konstytucyjnych, naley rwnie rozstrzyganie sporw kompetencyj-
nych pomidzy centralnymi konstytucyjnymi organami pastwa. Jest to kompetencja otyle
istotna ipotencjalnie niezbdna do prawidowego funkcjonowania pastwa, co wpraktyce
bardzo rzadko stosowana.
By zobrazowa powysze, warto zwrci uwag na liczb spraw zarejestrowanych wTry-
bunale Konstytucyjnym pod poszczeglnymi sygnaturami od 16 padziernika 1997 roku
do 22 czerwca 2016 roku: 858 skarg konstytucyjnych, 739 wnioskw ostwierdzenie zgodno-
1 Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej zdnia 2 kwietnia 1997 r., Dz. U. z1997 r. Nr 78, poz. 483 zpn. zm.
- 31 -
Konrad Olszewski
ci ustaw lub ratyfikowanych umw midzynarodowych zKonstytucj lub zgodnoci ustaw
zumowami midzynarodowymi, 599 pyta prawnych, 148 wnioskw ostwierdzenie zgodnoci
przepisw prawa, wydawanych przez centralne organy pastwowe zKonstytucj, ratyfikowa-
nymi umowami midzynarodowymi lub ustawami, 32 wnioski Prezydenta RP ostwierdzenie
zgodnoci z Konstytucj ustaw przed ich podpisaniem albo umw midzynarodowych
przed ich ratyfikacj, 7wnioskw dotyczcych stwierdzenia zgodnoci zKonstytucj celw
lub dziaalnoci partii politycznych oraz 2 wnioski dotyczce rozstrzygania sporw kompe-
tencyjnych pomidzy centralnymi konstytucyjnymi organami pastwa2. Jedynym rodzajem
spraw, ktre nale do kognicji Trybunau, adotychczas nigdy przed nim nie byy rozpa-
trywane, s sprawy wszczynane z wniosku Marszaka Sejmu o stwierdzenie przeszkody
wsprawowaniu urzdu przez Prezydenta RP oraz opowierzenie Marszakowi Sejmu tym-
czasowego wykonywania obowizkw Prezydenta RP.
Jedyny, jak do tej pory, merytorycznie rozstrzygnity spr kompetencyjny przed Trybu-
naem Konstytucyjnym zaistnia pomidzy Prezydentem RP a Prezesem Rady Ministrw
idotyczy reprezentacji Polski na posiedzeniach Rady Europejskiej (czsto medialnie okre-
lany by mianem sporu okrzeso).Warto zauway, e nalea on do najbardziej doniosych
oraz budzcych spoeczne zainteresowanie (w tym te medialne) spraw, rozpatrywanych
przez Trybuna od pocztku jego funkcjonowania3.
Zgodnie zart. 189 Konstytucji RP, Trybuna Konstytucyjny4rozstrzyga spory kompeten-
cyjne pomidzy centralnymi konstytucyjnymi organami pastwa. Uwag w tym miejscu
zwraca systematyka, jak posuy si ustrojodawca wredakcji przepisw Konstytucji regu-
lujcych kompetencje Trybunau. Ot gros uprawnie TK wymienionych zostao wart. 188
Konstytucji, jako poszczeglne jednostki redakcyjne tego artykuu. Tymczasem omawiana
2 zgodnie zinformacj dostpn na dzie 22 czerwca 2016 r. na Internetowym Portalu Orzecze Try-
bunau - http://ipo.trybunal.gov.pl.
3 vide:http://wiadomosci.dziennik.pl/polityka/artykuly/143607,pojedynek-tuska-z-kaczynskim
-o-krzeslo.html,
http://www.polityka.pl/tygodnikpolityka/kraj/270698,1,spor-premiera-i-prezydenta-o-szczyt-ue.read, http://
wiadomosci.wp.pl/kat,1342,title,Trybunal-Konstytucyjny-rozstrzygnie-spor-o-krzesla,wid,10982771,wiado-
mosc.html?ticaid=11869c, http://www.newsweek.pl/polska/tk--spor-o-krzeslo-zostal-odroczony,37908,1,1.
html, http://www.tvn24.pl/wiadomosci-z-kraju,3/trybunal-spor-o-krzeslo-bez-rozstrzygniecia,90500.html;
[dostp: 9 stycznia 2017 r.].
4 Dalej zamiennie okrelany rwnie jako Trybuna lub TK.
- 32 -
Spory kompetencyjne midzy centralnymi konstytucyjnymi organami pastwa
kompetencja rozstrzygania sporw kompetencyjnych zostaa wskazana wodrbnym przepi-
sie. Podobnie jeszcze inny przepis Konstytucji (art. 192) enumeratywnie wymienia podmioty
legitymowane czynnie do wszczcia sporu kompetencyjnego. Stosujc argumentacj
arubrica, mona doj do konkluzji, e chocia przyznanie jednemu zorganw uprawnie-
nia do rozstrzygania sporw midzy centralnymi konstytucyjnymi organami pastwa nie
znajduje precedensu wpolskiej tradycji ustrojowej, to suweren uzna, e posiada ona szcze-
gln donioso. Na marginesie naley zauway, e za protoplast omawianej instytucji
uzna mona powoany w konstytucji marcowej oraz utrzymany w konstytucji kwietnio-
wej Trybuna Kompetencyjny, ktry jednak rozstrzyga mia wycznie spory owaciwo
pomidzy sdami a organami administracji publicznej (wadzami administracyjnemi
art. 86 konstytucji marcowej). Trudno przy tym ju na gruncie aktualnie obowizujcej
ustawy zasadniczej o jednoznaczn ocen takiego ustrojowego ujcia instytucji sporu
kompetencyjnego; zjednej bowiem strony moe ona rodzi obawy co do faktu przyznania
Trybunaowi swoistej, znacznej wadzy nad pozostaymi organami publicznymi, awrezul-
tacie zachwiania rwnowagi wtrjpodziale wadz. Zdrugiej za strony, ustanowienie oraz
konstytucjonalizacja instytucji sporu kompetencyjnego midzy centralnymi konstytu-
cyjnymi organami pastwa i przyznanie jej szczeglnego miejsca, wiadczy moe per se
odalekowzrocznoci ustrojodawcy. Na gruncie Konstytucji wyranie wida zreszt skon-
no do zabezpieczania pastwa przed sytuacj, gdy ktry zkluczowych organw staje si
wwyniku nieprzewidzianych zdarze nieobsadzony. Klasycznym przykadem bdzie tutaj
oczywicie art. 131 Konstytucji i procedura czasowego penienia obowizkw Prezydenta
przez Marszaka Sejmu lub Senatu. Przyznanie wic kompetencji Trybunaowi do rozstrzy-
gania sporw kompetencyjnych potraktowa naley jako zabezpieczenie, ktre zapobiec ma
paraliowi pastwa w przypadku konfliktu pomidzy kluczowymi organami. Jest to wic
narzdzie do rozstrzygania polemik, ktrych natura moe by zarwno stricte prawna, jak
iczysto polityczna. Wliteraturze przedmiotu wskazuje si zreszt, e spory kompetencyjne
mog powsta szczeglnie w okresach koabitacji, czyli w sytuacji odmiennej orientacji
- 33 -
Konrad Olszewski
politycznej przedstawicieli organw pastwowych.5 Jak wida z przedstawionej na wst-
pie statystyki, cho rozstrzyganie sporw kompetencyjnych otrzymao szczegln pozycj
wrd kompetencji Trybunau iuznane zostao przez ustrojodawc za szczeglnie istotne,
tak wpraktyce uruchamiane jest niezwykle rzadko.
Okrelenie podmiotw legitymowanych czynnie do wystpienia zwnioskiem owszczcie
sporu kompetencyjnego nie nastrcza problemw. Kwesti t wprost, wsposb niewtpliwie
wyczerpujcy, reguluje art. 192 Konstytucji, wskazujc na zamknity katalog nastpujcych
organw: Prezydent Rzeczypospolitej, Marszaek Sejmu, Marszaek Senatu, Prezes Rady
Ministrw, Pierwszy Prezes Sdu Najwyszego, Prezes Naczelnego Sdu Administracyj-
nego oraz Prezes Najwyszej Izby Kontroli. Sposb redakcji tego przepisu przesdza otym,
e ww. organy stanowi numerus clausus podmiotw posiadajcych uprawnienie do skutecz-
nego zainicjowania postpowania w przedmiocie rozstrzygnicia sporu kompetencyjnego
przez Trybuna.
Odmiennie prezentuje si kwestia podmiotw mogcych by stronami wsporze kompe-
tencyjnym rozstrzyganym przez Trybuna. Ustrojodawca posuy si wart. 189 Konstytucji
zwrotem centralne konstytucyjne organy pastwa. Zwrot ten niewtpliwie obejmuje szerszy
katalog organw, ni te wymienione wart. 192 Konstytucji. Jeli chodzi ozakres podmio-
towy imoliwo bycia uczestnikiem postpowania, sowo centralne zdaje si implikowa,
ustrojodawca mia na myli organy szczebla krajowego, ktrych terytorialny obszar dziaania
rozciga si na cay obszar kraju awic zpewnoci nie ma tutaj mowy orozstrzyganiu spo-
rw kompetencyjnych dotyczcych organw samorzdu terytorialnego przez Trybuna. Spory
kompetencyjne midzy nimi zostay zreszt na mocy art. 166 ust. 3 Konstytucji poddane
kognicji sdw administracyjnych, podobnie jak organy administracji rzdowej. Omawiane
organy winny rwnie by organami konstytucyjnymi, awic by wymienione wKonsty-
tucji. Mona przy tym rozway, czy wistocie bdzie wystarczajce, e dany organ zosta
wspomniany wKonstytucji, czy te jego pozycja ustrojowa musi by co najmniej wpodsta-
wowym zakresie wKonstytucji uregulowana. Jako centralne konstytucyjne organy pastwa,
5 W. Skrzydo, Art. 189. W:Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej. Komentarz, wyd. VII. LEX, 2013.
- 34 -
inne, ni wyej wymienione, wskaza mona Rzecznika Praw Obywatelskich, Rzecznika Praw
Dziecka, poszczeglnych czonkw Rady Ministrw, Narodowy Bank Polski, Krajow Rad
Sdownictwa, Trybuna Stanu oraz Krajow Rad Radiofonii iTelewizji (czy te prezesw
tych instytucji). Jak si zdaje, do omawianego krgu podmiotw nalee bdzie rwnie
Prokurator Generalny (wspomniany chociaby w art. 191 ust. 1 pkt 1 Konstytucji), Rada
Polityki Pieninej, Naczelny Dowdca Si Zbrojnych czy te Szef Sztabu Generalnego.
Naley raczej przychyli si ku pogldowi, e wystarczajce bdzie wspomnienie danego
organu w Konstytucji. Takie ujcie moe szerzej wypenia cele wprowadzenia instytucji
sporu kompetencyjnego iwpeni chroni najistotniejsze organy pastwowe przed paraliem
(bd bezczynnoci) wdziaaniu. Analiza rnicy pomidzy katalogiem podmiotw posia-
dajcych w tej kategorii spraw legitymacj biern, a podmiotami, ktre mog by stron
sporu kompetencyjnego, prowadzi do do oczywistej konstatacji. Ot podmioty posiada-
jce legitymacj biern do wszczcia postpowania, mog wszcz postpowania dotyczce
innych centralnych konstytucyjnych organw pastwa. Winny one jednak posiada interes
prawny wrozstrzygniciu sporu. Wliteraturze wskazuje si, e chodzi tutaj ospory kompe-
tencyjne powstajce midzy jakimikolwiek centralnymi konstytucyjnymi organami pastwa
bez wzgldu na charakter tych organw, ich funkcje, czy tryb dziaania6.
Pewne kontrowersje w przedmiocie zakresu podmiotowego moe budzi kwestia

pozycji ustrojowej samego Trybunau Konstytucyjnego (jego Prezesa) jako strony sporu
kompetencyjnego. Niewtpliwie naley on do grona centralnych konstytucyjnych orga-
nw pastwa. aden spord przepisw Konstytucji nie wyczy explicite Trybunau jako
potencjalnej strony sporu kompetencyjnego. Mona znale argumenty za oraz przeciw
moliwoci przyznania Trybunaowi statusu strony wsporze kompetencyjnym. Przeciwko
temu z ca pewnoci przemawia znaczce ryzyko stronniczoci takiego postpowania
ijego negatywny odbir zewntrzny, zwizany zzerwaniem zasady nemoiudex in causa sua.
Podobnie mona uzna, e wten sposb zostaje naruszona zasada rwnowagi poszczegl-
nych wadz (nadmiernie wzmocniona pozycja wadzy sdowniczej), zwaszcza wprzypadku
6 M. Kruk, Glosa do postanowienia TK zdnia 20 maja 2009 r., Kpt 2/08. https://sip.lex.pl/#/publika-
cja/151108407, [dostp: 29 czerwca 2016 r.].
- 35 -
Konrad Olszewski
zaistnienia potencjalnego sporu midzy wadz sdownicz alegislatyw lub egzekutyw,
przez co mogyby pojawi si zarzuty ukonstytuowania swoistej oligarchii sdziw. Wresz-
cie, sdzenie we wasnej sprawie godzi moe woglnosystemowe zasady zaufania obywateli
do pastwa iprawa (wszerokim znaczeniu), moe take narusza zasady demokratycznego
pastwa prawa. Zdrugiej strony, kierujc si liter prawa, naley zauway, e aden prze-
pis takiej moliwoci nie wycza. Uznajc ustrojodawc za byt racjonalny, naleaoby wic
uzna, e nie pozostawi on celowo takiej luki, awic, e dopuszcza moliwo uczestniczenia
Trybunau wsporze jako strony. Mona wtym miejscu rwnie wskaza, e wprzypadku rze-
czywistego sporu odoniosym znaczeniu dla spraw pastwa, wprzypadku braku odmiennej
regulacji, awac poszczeglne wartoci, zdaje si, e zapobiegnicie potencjalnemu kryzy-
sowi (paraliowi) wistotnych sprawach pastwa jest wartoci istotniejsz. Jakkolwiek sam
Trybuna nie wypowiada si wprost wtej kwestii, to pewnej analogii dopatrzy si tu mona
zsytuacj, ktra zaistniaa na gruncie sprawy osygnaturze akt K 47/15. Wwyroku zdnia
9 marca 2016 r., TK zaj si badaniem zgodnoci zKonstytucj szeregu przepisw ustawy
o Trybunale Konstytucyjnym z dnia 25 czerwca 2015 r.7 w brzmieniu nadanym ustaw
z dnia 22 grudnia 2015 r. o zmianie ustawy o Trybunale Konstytucyjnym8. W powyszej
sprawie TK wypowiada si w kwestiach bezporednio dotyczcych samego Trybunau;
zwaywszy jednak na og okolicznoci zaistniaych w sprawie, dziaanie takie naleao

uzna za dopuszczalne. Jak si zdaje, de lege lata podobne rozumowanie naleaoby przyj
na gruncie instytucji rozstrzygania sporu kompetencyjnego. Formuujc jednak postulaty
de lege ferenda, zasadne wydawaoby si dokonanie wtym zakresie nowelizacji iprzyznanie
kognicji do rozstrzygania sporw kompetencyjnych z udziaem Trybunau innemu orga-
nowi, na przykad Sdowi Najwyszemu bd te Naczelnemu Sdowi Administracyjnemu
(zwaszcza w przypadku zaistnienia sporu midzy TK a Sdem Najwyszym). Rwnie
wdoktrynie zwrcono uwag na ten problem wskazujc, e trudno nie uzna, e wten spo-
sb twrcy Konstytucji RP wynosz Trybuna Konstytucyjny ponad inne organy wpastwie,
skaniajc ich przedstawicieli do rywalizacji orozlego sfery wadania, podczas gdy Trybu-
7 Dz.U. 2015 poz. 1064 ze zm., zwana dalej ustaw aktualn bd ustaw obowizujc.
8 Dz.U. 2015 poz. 2217.
- 36 -
na staje si ich rozjemc, cenzorem ikrytykiem, otrzymujc doskona okazj do wytykania
potkni innym, podczas gdy sam znajduje si oficjalnie poza sfer rywalizacji, zasadniczo
nietykalny wswoich niezaskaralnych poczynaniach.9
Dalej, przedmiotem sporu w omawianych sytuacjach pozostaj kompetencje danych
organw iich kolizje (pozytywne oraz negatywne). Trafne bdzie moliwie najszersze rozu-
mienie tego pojcia tylko bowiem wten sposb bdzie moliwe zapewnienie praktycznego
wypenienia ratio legis omawianej regulacji. Internetowy Sownik Jzyka Polskiego PWN
definiuje termin kompetencja wnastpujcy sposb: zakres uprawnie urzdu lub urzd-
nika do zajmowania si okrelonymi sprawami ipodejmowania dotyczcych ich decyzji10.
Definicja ta wszerokim ujciu zdaje si przystawa do postulowanej praktyki. Naley wic
wzi pod uwag og uprawnie podmiotw, wynikajcych tak zKonstytucji, jak izaktw
prawnych niszego rzdu, awszczeglnoci ustaw. Takie te rozwizanie przyj rwnie
ustawodawca (oczym bdzie mowa wdalszej czci wywodu).
Spory kompetencyjne przed TK za wypracowan doktryn postpowania administra-
cyjnego podzieli mona na spory pozytywne oraz spory negatywne. Spory pozytywne
maj miejsce, gdy dwa lub wicej podmiotw uzna, e posiadaj uprawnienie do dokonania
danej czynnoci, wykonywania danej kompetencji lub funkcji itp. Spr negatywny zachodzi
za, gdy aden spord organw nie uznaje si za waciwy dla wykonania danego zadania,
czy kompetencji, co wefekcie prowadzi do nieuzasadnionej iczsto bezprawnej bezczynno-
ci. Sam za spr powinien mie charakter realny, nie tylko potencjalny.
Powyszy podzia znalaz pene odzwierciedlenie zarwno na gruncie ustawy o Trybu-
nale Konstytucyjnym zdnia 1 sierpnia 1997 r.11, jak iwustawie oTrybunale Konstytucyjnym
z dnia 20 czerwca 2015 r. Regulacja dotyczca stricte sporw kompetencyjnych zawarta
w ustawach wykonawczych dla Konstytucji jest do lakoniczna i liczya odpowiednio
2 artykuy (wustawie uchylonej) oraz 3 artykuy (wustawie aktualnej). Naley zauway,
9 A. awniczak, Komentarz do art. 192 Konstytucji RP [w:] Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej.

Komentarz, Wydawnictwo Prawnicze LexisNexis, 2014, https://sip.lex.pl/#/komentarz/587599179/396619
[dostp: 09 stycznia 2017 r.].
10 http://sjp.pwn.pl/sjp/kompetencja;2564077 [dostp: 29 czerwca 2016 r.].
11 Dz. U. z1997 r. Nr 102, poz. 643 zpn. zm., zwanej dalej dawn ustaw bd ustaw uchylon.
- 37 -
Konrad Olszewski
e regulacje wobydwu ww. ustawach s do siebie wyjtkowo podobne izmienione zostay
jedynie redakcyjnie, minimalnie tylko zmodyfikowano ich normatywn tre. Art. 53 ust. 1
ustawy uchylonej nada wprost normatywny charakter okreleniom spr kompetencyjny
pozytywny oraz spr kompetencyjny negatywny. Ustawa aktualna w odpowiadajcym
ww. przepisowi art. 113 zrezygnowaa zuycia tych poj, dokonujc jednak wpeni tosa-
mego, zamknitego i wyczerpujcego podziau sporw kompetencyjnych na takiej samej
zasadzie jak ustawa uchylona, niemal identycznie je definiujc. Zgodnie z art. 113 ustawy
obowizujcej, Trybuna rozstrzyga spory kompetencyjne wnastpujcych przypadkach:
1) gdy co najmniej dwa centralne konstytucyjne organy pastwa uznaj si za waciwe do
rozstrzygnicia tej samej sprawy lub wyday wniej rozstrzygnicia;
2) gdy co najmniej dwa centralne konstytucyjne organy pastwa uznaj si za niewaciwe
do rozstrzygnicia okrelonej sprawy.
Powyszy podzia de facto odpowiada definicjom sporu zarwno pozytywnego inegatyw-
nego, ktre zawarte byy wart. 53 ust. 1 ustawy uchylonej12. Sformuowanie tych przepisw
sugeruje, e wol ustawodawcy s jedyne dopuszczalne rodzaje sporw kompetencyjnych.
Fakt ten zosta poddany trafnej krytyce wdoktrynie; obie ustawy pomijaj bowiem sytuacje,
gdy dany organ roci sobie uprawnienie do podejmowania okrelonych dziaa, za inny organ
uznaje, e organ pierwszy nie ma ku temu uprawnie, asam jednak nie uznaje si za wa-
ciwy wdanej sprawie13. Wpimiennictwie przywoywany zosta nastpujcy - potencjalny
- przykad takiego sporu: Sejm zamierza powoa komisj ledcz do zbadania okrelonej
sprawy, za organ, ktry moe by poddany czynnociom tej komisji uznaje, e Sejm nie
ma do tego prawa14. Wwietle za ustawowej regulacji sporw kompetencyjnych, rozstrzy-
gnicie wtakich sprawach byoby niedopuszczalne. Zawenie to nie znajduje uzasadnienia
na gruncie samej Konstytucji, wzwizku zczym, jak si zdaje, naleaoby ustaw oTrybu-
12 Trybuna rozstrzyga spory kompetencyjne, gdy dwa lub wicej centralne konstytucyjne organy pa-
stwa uznay si za waciwe do rozstrzygnicia tej samej sprawy lub wyday wniej rozstrzygnicie (spr kom-
petencyjny pozytywny) albo gdy organy te uznay si za niewaciwe do rozstrzygnici okrelonej sprawy (spr
kompetencyjny negatywny).
13 P. Sarnecki, Spory kompetencyjne przed Trybunaem Konstytucyjnym, ,,Przegld Sejmowy 2009 nr 5,
s. 14 inast.
14 Ibidem, s. 15.
- 38 -
nale bdc aktem wykonawczym wzgldem Konstytucji znowelizowa, rozszerzajc
zakres przedmiotowy sporw rwnie oopisane wyej spory pozytywno-negatywne.
Jak zasygnalizowano ju wyej, przedmiotem sporu kompetencyjnego mog by zarwno
uprawnienia danych podmiotw wynikajce z samej Konstytucji oraz z aktw niszego
rzdu. Kwestia ta zostaa rwnie uregulowana przez ustawodawc wjednym zdwch prze-
pisw ocharakterze prima facie proceduralnym odnoszcym si do postpowania wsprawie
sporu kompetencyjnego. Ot zgodnie zart. 114 aktualnej ustawy, wniosek orozstrzygnicie
sporu kompetencyjnego powinien wskazywa przepis Konstytucji lub ustawy, okrelajcy
kompetencj, ktra zostaa naruszona, oraz inne kwestionowane dziaania lub zaniecha-
nia. Cho zacytowany przepis reguluje kwesti procesow, to okrela on jednak wyranie
materialnoprawny zakres przedmiotowy sporu, ograniczajc go wycznie do kompetencji
wyraonych wsamej Konstytucji lub wustawach. Nie ma wic mowy wwietle ustawy
o wszczciu sporu w zakresie regulacji zawartej w aktach prawnych rangi podustawo-
wej, wynikajcych zprzepisw prawa midzynarodowego bd te prawa Unii Europejskiej.
Naley zauway, e ustawodawca w ten sposb ustanowi zasad sprzeczn z pogldem
wyraonym przez Trybuna w swoim orzecznictwie. TK w uzasadnieniu postanowienia
zdnia 20 maja 2009 r., sygn. akt Kpt 2/0815 przyj, e sformuowanie art. 189 Konstytu-
cji nie daje podstaw do przyjcia, e kognicja Trybunau Konstytucyjnego ogranicza si

do rozstrzygania sporw okompetencje ustanowione tylko wKonstytucji. Zadania central-
nych organw konstytucyjnych wykonywane s przez wykorzystanie kompetencji zarwno
konstytucyjnych jak i ustawowych, a nadto wynikajcych z innych aktw powszechnie
obowizujcych (ratyfikowanych umw midzynarodowych, a nawet rozporzdze).
Oglne okrelenie spory kompetencyjne zawarte wart. 189 Konstytucji wskazuje, e Try-
buna rozstrzyga spory okompetencje bez wzgldu na rang przepisu je ustanawiajcego.
Wodniesieniu do centralnych konstytucyjnych organw pastwa ustalenie treci izakresu
ich poszczeglnych kompetencji nastpuje przez zestawienie szczegowych unormowa
kompetencyjnych zokrelonymi wKonstytucji funkcjami izadaniami konkretnych organw

15 Postanowienie Trybunau Konstytucyjnego z dnia 20 maja 2009 r., sygn. akt Kpt 2/08, http://ipo.
trybunal.gov.pl/, [dostp: 29 czerwca 2016 r.]; o ile nie zaznaczono inaczej, dalsze cytaty zawarte w tekcie
pochodz zwyej wskazanego rda (fragmenty uzasadnienia postanowienia).
- 39 -
Konrad Olszewski
pozostajcych w sporze kompetencyjnym. W wietle powyszego pogldu naley uzna,
e ustawodawca wsposb nieuprawniony isprzeczny zKonstytucj zawzi krg rodzajw
sporw, ktre TK moe rozstrzyga.
Ostatni spord przepisw obowizujcej ustawy o TK, dotyczcych omawianego
zagadnienia, wskazuje na dwa niezwykle doniose, a praktyczne aspekty postpowania
wprzypadku wszczcia sporu kompetencyjnego. Po pierwsze, wmyl art. 115 ust. 1 aktual-
nej ustawy, wszczcie postpowania przed Trybunaem powoduje zawieszenie postpowa
przed organami, ktre prowadz spr kompetencyjny. Przepis ten, jak si zdaje, de facto
dotyczy moe wycznie sporw pozytywnych; wprzypadku bowiem sporu negatywnego
organy odmawiaj, co do zasady, wszczcia jakiegokolwiek postpowania zsamej istoty
nie jest wic moliwe ich zawieszenie. Na podstawie wskazanego przepisu, zmocy prawa, fakt
wszczcia postpowania przed Trybunaem powoduje zawieszenie postpowania toczcego
si co do istoty sprawy. Wykadnia funkcjonalna przepisu nakazuje przyj, e postpowa-
nie pozostaje zawieszone do czasu merytorycznego rozstrzygnicia sporu przez TK. Bardzo
istotny wpraktyce okaza si moe art. 115 ust. 2 obowizujcej ustawy, zgodnie zktrym
Trybuna po zapoznaniu si ze stanowiskiem uczestnikw postpowania moe wyda posta-
nowienie otymczasowym uregulowaniu kwestii spornych, zwaszcza gdy przemawia za tym
szczeglnie wany interes publiczny. Norma ta ogranicza ryzyko zwizane zpotencjalnymi
konsekwencjami i paraliem centralnych konstytucyjnych organw pastwa, jakie moe
spowodowa spr kompetencyjny. Dosowne zawarcie przepisu tej treci wustawie oTrybu-
nale naley oceni pozytywnie zuwagi na jeszcze jeden aspekt. Mianowicie, uksztatowana
do roku 2015 linia orzecznicza Trybunau skaniaa si ku pogldowi, e niedopuszczalne
jest zawieszanie postpowa wzwizku ztoczcym si przed Trybunaem postpowaniem
na podstawie odpowiedniego zastosowania przepisw Kodeksu postpowania cywilnego
dotyczcego zabezpieczenia (zwyjtkiem dotyczcym skarg konstytucyjnych). Jak wskazano
wpostanowieniu zdnia 22 lutego 2006 r., sygn. akt K 4/06: szczeglny charakter post-
powania przed Trybunaem Konstytucyjnym powoduje, e przepisy kodeksu postpowania
cywilnego opostpowaniu zabezpieczajcym s nieadekwatne do niniejszego postpowania
- 40 -
(por. postanowienie TK z24 padziernika 2001 r., sygn. SK 28/01, OTK ZU nr 1/A/2002,
poz. 8, s. 118). Powoane przez wnioskodawcw przepisy su zabezpieczeniu roszcze, kt-
rych mona dochodzi przed sdem powszechnym lub przed sdem polubownym (art. 730
wzwizku zart. 732 iart. 755 k.p.c.). Zoczywistych wzgldw wskazane przepisy nie znaj-
duj zastosowania w postpowaniu przed Trybunaem Konstytucyjnym, ktrego kognicja
obejmuje badanie aktw normatywnych pod ktem zgodnoci zprzepisami Konstytucji16.
Pewien wyom wtym pogldzie zosta dokonany za spraw postanowienia Trybunau zdnia
30 listopada 2015 r., sygn. akt K34/1517. Abstrahujc jednak od powyszego, za trafne icelowe
naley uzna wprowadzenie przez ustawodawc autonomicznej iniebudzcej wtpliwoci
podstawy prawnej o charakterze faktycznie zabezpieczajcym, pozwalajcym na tymcza-
sowe rozstrzygnicie sprawy.
Regulamin TK18 tylko wjednym przepisie odnosi si do postpowania wsprawie sporw
kompetencyjnych. Mianowicie 56 regulaminu stanowi, i do postpowania z wnioskiem
w sprawie rozstrzygnicia sporu kompetencyjnego, o ktrym mowa w art. 192 Konstytu-
cji, przepisy 16 stosuje si odpowiednio, przy czym czynnoci przygotowawcze wykonuje
Sekretariat Trybunau. Jest to wic wycznie odesanie do przepisu regulujcego procedur
wsprawie wniosku zoonego przez podmiot, oktrym mowa wart. 191 ust. 1 pkt 1 i2 Kon-
stytucji oraz pyta prawnych, oktrych mowa wart. 193 Konstytucji. Sprawy te s kierowane
przez Prezesa Trybunau do rozpoznania, jeeli wniosek spenia wymagania przewidziane
w przepisach ustawy. W przypadku brakw we wniosku, gdy ich usunicie jest moliwe,
wydawane jest zarzdzenie, wktrym wzywa si do ich usunicia wterminie 7 dni od dnia
dorczenia tego zarzdzenia. Po bezskutecznym upywie terminu, oktrym mowa powy-
ej, zarzdza si zwrot wniosku lub pytania prawnego. Analogiczna procedura bdzie miaa
miejsce wrazie prby wszczcia sporu kompetencyjnego. Zgodnie zaktualn zasad ogln
16 Postanowienie Trybunau Konstytucyjnego z dnia 22 lutego 2006 r., sygn. akt K 4/06,
[http://ipo.trybunal.gov.pl].
17 Postanowienie Trybunau Konstytucyjnego zdnia 30 listopada 2015 r., sygn. akt K34/15, http://try-
bunal.gov.pl/fileadmin/content/nie-tylko-dla-mediow/ustawa-kalendarium/K_34_15_postanowienie_o_za-
bezpieczeniu_ADO.pdf, [dostp: 29 czerwca 2016 r.].
18 Zacznik do uchway Zgromadzenia Oglnego Sdziw Trybunau Konstytucyjnego zdnia 15 wrze-
nia 2015 r. wsprawie Regulaminu Trybunau Konstytucyjnego, zwany dalej regulaminem, http://trybunal.
gov.pl/o-trybunale/akty-normatywne/regulamin-trybunalu-konstytucyjnego/, [dostp: 29 czerwca 2016 r.].
- 41 -
Konrad Olszewski
wyraon w art. 44 ust. 1 pkt 1 ustawy obowizujcej, Trybuna w sporach kompetencyj-
nych orzeka w penym skadzie (to jest zgodnie z art. 44 ust. 3 ustawy przy udziale
co najmniej 13 sdziw). Wzakresie skadu waciwego analogiczna regua obowizywaa
rwnie na gruncie ustawy uchylonej (zgodnie zjej art. 25. ust 1. pkt. 1 lit. a., Trybuna orze-
ka wpenym skadzie wsprawach m.in. sporw kompetencyjnych pomidzy centralnymi
konstytucyjnymi organami pastwa).Ulega natomiast zmianie forma procesowa rozstrzy-
gnicia zgodnie zart. 95 wzw. zart. 3 ust. 5 ustawy obowizujcej, TK wydaje wyroki.
Wpoprzednim stanie prawnym byy to postanowienia (art. 70 ust. 2 pkt 1 ustawy uchylonej).
pobienie
Wspomnie i chocia powierzchownie przeanalizowa naley wreszcie dwa orzeczenia
zapade od momentu wejcia wycie aktualnie obowizujcej Konstytucji RP wsprawach
dotyczcych sporw kompetencyjnych.
Pierwsze z nich to postanowienie z dnia 23 czerwca 2008 r., sygn. akt Kpt 1/08, ktre
nie zostao jednak rozpatrzone co do istoty sprawy przez Trybuna. Postpowanie bowiem
zostao umorzone zuwagi na niedopuszczalno wydania wyroku. Podmiotem inicjujcym
postpowanie by Pierwszy Prezes Sdu Najwyszego, za spr kompetencyjny, w ocenie
wnioskodawcy, zaistnia pomidzy Krajow Rad Sdownictwa a Prezydentem RP. Spr
dotyczy uprawnienia do opiniowania kandydatw na stanowisko sdziego. Okolicznoci,
ktra miaa wiadczy ozaistnieniu sporu, byo wydanie przez Prezydenta postanowienia
(pozbawionego uzasadnienia)odmawiajcego szeregowi kandydatw powoania na stanowi-
ska sdziowskie. Innymi sowy, Prezydent odmawiajc powoania kandydatw na sdziw,
de facto dokona mia ich merytorycznego, negatywnego zaopiniowania, ta kompetencja
ley natomiast w kognicji Krajowej Rady Sdownictwa i wczeniej ju zostaa zrealizo-
wana. Wmerytorycznej czci uzasadnienia, Trybuna stan na stanowisku, e Prezydent
nie ma uprawnie dla alternatywnego (wzgldem KRS) opiniowania kandydatw na sdziw.
Odmawiajc powoania na stanowiska, Prezydent nie przedstawi jednak jakiegokolwiek
uzasadnienia. Brakowao rwnie informacji, e zostay przez niego podjte czynnoci
zwizane z dokonaniem wasnej oceny kandydatw. TK uzna przy tym, e sytuacja taka
- 42 -
nie prowadzi do powstania realnego sporu kompetencyjnego. Jednoczenie wnioskodawca,
wocenie Trybunau, dokona pewnych zaoe, ktre nie wynikay jednoznacznie zzaist-
niaej sytuacji, za ani wnioskodawca, ani Trybuna, ani uczestnik postpowania wistocie
nie s wstanie stwierdzi, jakie okolicznoci legy upodstaw odmowy. Std te ostatecznie
TK uzna, e brak jest podstaw do uznania, e wogle zaistnia spr kompetencyjny. Trybu-
na tym samym zaprezentowa jednoznaczne stanowisko, e wszelkie spory kompetencyjne,
ktre s przeze rozstrzygane, musz by sporami konkretnymi, awadnym razie nie mog
dotyczy sytuacji teoretycznych, hipotetycznych lub te abstrakcyjnych.
Na marginesie warto doda, e wmomencie koczenia pracy nad niniejszym artykuem,
pojawiy si doniesienia prasowe, e Prezydent odmwi powoania 10 kandydatw do pe-
nienia urzdu sdziego. Postanowienie to, podobnie jak wwyej omawianym przypadku,
nie zawiera uzasadnienia19.
Drugie i aktualnie ostatnie orzeczenie w przedmiocie sporu kompetencyjnego zapado
merytorycznym postanowieniem zdnia 20 maja 2009 r., sygn. akt Kpt 2/0820. Wspomniany
ju na wstpie spr, majcy niewtpliwie podoe polityczne ipersonalne, rozegra si pomi-
dzy Prezydentem RP aPrezesem Rady Ministrw idotyczy wskazania, ktry organ pastwa
wcelu prezentowania stanowiska kraju uprawniony jest do reprezentowania RP na posie-
dzeniach Rady Europejskiej. Szczeglnie cenne s oglne uwagi TK dotyczce istoty sporw
kompetencyjnych (zwaszcza majc na wzgldzie znikom liczb orzecze wtym zakresie).
W toku uzasadnienia, Trybuna wskaza, e treci rozstrzygnicia moe by zarwno
aspekt przedmiotowy spornych kompetencji (tre dziaa organw pozostajcych wsporze
o kompetencje), jaki aspekt osobowy (okrelenie podmiotw wadnych podj okrelone
przez prawo dziaania). TK potwierdzi rwnie, i przedmiotem rozstrzygnicia mog by
rwnie pozakonstytucyjne kompetencje organw legitymowanych biernie do udziau wspo-
rze kompetencyjnym. Istotnym jest, co zostao podkrelone wtoku wywodu, i Konstytucja
19 http://prawo.gazetaprawna.pl/artykuly/956062,prezydent-odmowil-nominacji-10-sedziom.html,
[dostp: 29 czerwca 2016 r.].
20 Postanowienie Trybunau Konstytucyjnego zdnia 20 maja 2009 r., sygn. akt Kpt 2/08, [http://ipo.
trybunal.gov.pl/], oile nie zaznaczono inaczej, dalsze cytaty zawarte wtekcie pochodz zwyej wskazanego
rda.
- 43 -
Konrad Olszewski
RP, przyjta przed akcesj Polski do struktur Unii Europejskiej, nie reguluje wprost kompe-
tencji zwizanych zuczestnictwem Rzeczpospolitej ijej organw wramach tej organizacji.
Rwnie wokresie pniejszym nie dokonano pod tym ktem adnych ustrojowych zmian.
Okrelajc relacj wewntrznych(krajowych) relacji midzy obydwoma czonami wadzy
wykonawczej (Prezydentem i Rad Ministrw), TK zauway, e stosunki Polski z Uni
Europejsk nie dadz si zamkn wkonstytucyjnych ramach polityki zagranicznej ani te
polityki wewntrznej. Prawo Unii Europejskiej stanowi zarazem cz krajowego porzdku
prawnego. Jest stosowane przez polskie organy pastwowe. Wtym zakresie konsekwencje
czonkostwa wUnii Europejskiej mona uzna za nalece do sfery polityki wewntrznej.
Co do meritum sporu, kluczowe wydaje si stwierdzenie, e przypisanie Prezydentowi
Rzeczypospolitej konstytucyjnej funkcji (roli) najwyszego przedstawiciela Rzeczypospo-
litej nie oznacza powierzenia temu organowi funkcji prowadzenia polityki zagranicznej.
Zgodnie bowiem zart. 146 ust. 4 pkt 9 Konstytucji wzakresie ina zasadach okrelonych
wKonstytucji iustawach to Rada Ministrw sprawuje oglne kierownictwo wdziedzinie
stosunkw zinnymi pastwami iorganizacjami midzynarodowymi Mimo zasadniczego
rozstrzygnicia sporu na korzy Rady Ministrw, w orzeczeniu mona dostrzec prby
wydania salomonowego wyroku iunikania deprecjacji pozycji ustrojowej Prezydenta RP.
Zpreambuy Konstytucji oraz jej art. 133 ust. 3TK wywid bezwzgldny nakaz wspdziaania
midzy organami egzekutywy w zakresie prowadzenia polityki zagranicznej. W szczegl-
noci Prezydent nie moe podejmowa decyzji oraz dziaa uprzednio nieuzgodnionych
z Prezesem Rady Ministrw lub Ministrem Spraw Zagranicznych. Co wicej: ,,Prezydent
nie moe, kierujc si najlepszymi intencjami, prowadzi polityki konkurencyjnej wobec
polityki ustalonej przez rzd. Byoby to sprzeczne z polsk racj stanu i std waga, jak
Konstytucja przywizuje do jednolitego stanowiska egzekutywy wstosunkach zzagranic.
Prezydent nie moe worganizacjach iorganach midzynarodowych zajmowa stanowiska
sprzecznego ze stanowiskiem rzdu, ze wzgldu na znaczenie jednolitej polityki zagranicz-
nej jako wyznacznika racji stanu.. Zkolei nakaz wspdziaania nakada na Rad Ministrw
zobowizanie do gotowoci do wspdziaania z Prezydentem. Brak jest przy tym jednak
- 44 -
sformalizowanej procedury dokonywania wsplnych ustale (wypracowywania jednolitego
stanowiska wrazie rozbienoci). Nie obyo si przy tym bez tyle gorzkiej, co trafnej uwagi
ze strony Trybunau, e praktyka funkcjonowania organw wadzy wykonawczej szczebla
centralnego ukazaa take sytuacje, ktre zaprzeczaj idei wspdziaania.
Wwietle wczeniejszych rozwaa, warto zwrci uwag na zdanie odrbne do posta-
nowienia TK w sprawie Kpt 2/08 sdziego Mirosawa Granata21. Poza mniej istotnymi
zastrzeeniami (zperspektywy omawianego zagadnienia), dotyczcymi merytorycznej istoty
sporu, przede wszystkim wskaza naley, e krytyce poddane zostao odstpienie od restryk-
cyjnego rozumienia pojcia sporu rzeczywistego. Krytyczna ocena orzeczenia odnosia si
do uznania przez Trybuna, wbrew stanowisku wyraonemu w postanowieniu w sprawie
Kpt 1/08, e podlega kognicji Trybunau moe spr, wsytuacji gdy Prezydent nie aspiruje
do ustalania skadu delegacji lub do ksztatowania stanowiska Rady Ministrw. Wocenie
M.Granata, trafne byoby uznanie, jak wpierwszym zomawianych orzecze, i nie podle-
gaj ocenie przez TK zachowania Prezydenta, podejmowane wramach przysugujcych mu
kompetencji. Spr rozstrzygnity wsprawie Kpt 2/08 mia wjego ocenie charakter wycz-
nie potencjalny, co winno skutkowa brakiem merytorycznego rozstrzygnicia sprawy;
tylko bowiem realne spory kompetencyjne, nie za hipotetyczne, mog zosta objte kogni-
cj Trybunau.
Konkludujc, naley zauway, i wprowadzenie przez ustrojodawc szczeglnego rodzaju
sporw kompetencyjnych, jakim s spory midzy centralnymi konstytucyjnymi organami
pastwa, naley uzna za dziaanie suszne. Potencjalnie zapobiec on moe paraliowi
decyzyjnemu pastwa. Podobnie Trybuna Konstytucyjny, jako najwyszy organ wadzy
sdowniczej, wydaje si by odpowiedni instytucj dla rozstrzygania tego typu sporw.
Unormowanie sporw kompetencyjnych niewtpliwie nie jest pozbawione wad. De lege
ferenda, w szczeglnoci wskaza naleaoby na zasadno rozszerzenia sporw kompe-
tencyjnych nie tylko do sporw pozytywnych inegatywnych. Rwnie zasadne wydaje si
wskazanie innego organu waciwego dla rozstrzygania sporw w przypadku, gdy stron
21 Ibidem.
- 45 -
Konrad Olszewski
wsporze miaby by Trybuna Konstytucyjny lub jego Prezes.
STRESZCZENIE
Wobliczu eskalujcego tzw. kryzysu konstytucyjnego, ktry sta si sporem tyle praw-
nym, co politycznym, szczeglne uprawnienie Trybunau Konstytucyjnego do rozstrzygania
sporw kompetencyjnych midzy centralnymi konstytucyjnymi organami pastwa moe
wkrtce po raz kolejny znale praktyczne zastosowanie.
Artyku ma na celu analiz ogu prawnych regulacji, dotyczcych sporw kompetencyj-
nych przed Trybunaem Konstytucyjnym, ze szczeglnym uwzgldnieniem porwnania
przepisw wykonawczych do art. 189 Konstytucji, na gruncie ustaw o Trybunale Konsty-
tucyjnym zdnia 1 sierpnia 1997 roku oraz zdnia 25 czerwca 2015 r. Autor analizuje rwnie
dotychczasowe orzecznictwo Trybunau Konstytucyjnego wzakresie sporw kompetencyj-
nych, formuujc wnioski de lege ferenda.
SUMMARY
DISPUTES OVER AUTHORITY BETWEEN CENTRAL CONSTITU-
TIONAL ORGANS OF THE STATE - ANALYSIS OF LEGISLATION
AND JURISDICTION
As a result of a mounting constitutional crisis, which became as much a legal dispute
as apolitical one, the special right of the Polish Constitutional Tribunal to settle disputes
over authority between the central constitutional organs of the state may soon, once again,
find its practical application.
The aim of the article is to present an analysis of general legal regulations concerning
the disputes over authority settled before the Constitutional Court, with aparticular empha-
sis on the comparison of its rules under The Constitutional Tribunal Act of 1 August 1997
and of 25 June 2015.
For this purpose, issued rulings of the Constitutional Tribunal that pertain to thedisputes
over authority are examined. Finally, conclusions de lege ferenda are drawn.
- 46 -
Magorzata Staszak Uniwersytet Wrocawski
Absolwentka prawa na wydziale Prawa, Administracji iEkonomii

Uniwerystetu Wrocawskiego.
(Nie)Konstytucyjno Normy Powtrzonej Analiza Przypadku
I. Wprowadzenie
Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej1 stanowi akt prawny o najwyszej mocy prawnej

whierarchii rde prawa wPolsce. Oznacza to przede wszystkim, e inne akty normatywne
obowizujce wPolsce winny by zni zgodne. Artyku. 8 ust. 1 Konstytucji stanowi, i Kon-
stytucja jest najwyszym prawem Rzeczypospolitej Polskiej. Jednake samo wprowadzenie
do porzdku prawnego aktu o charakterze nadrzdnym, z perspektywy jego przestrzega-
nia, jest niewystarczajce. Aby konstytucja moga stanowi realn podstaw caego systemu
prawa, niezbdne byo stworzenie mechanizmu, ktry zapewniaby przestrzeganie wymogu
zgodnoci zjej treci pozostaych aktw prawnych.2 Weuropejskich systemach prawnych
przyj on form sdownictwa konstytucyjnego3, ktrego ostateczne uksztatowanie nast-
1 Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej z2 kwietnia 1997 roku (Dz. U. 1997 nr 78 poz. 483 zpn.
zm.), dalej: Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej lub Konstytucja.
2 B. Banaszak, Wprowadzenie do przepisw oTrybunale Konstytucyjnym [w:] Konstytucja Rzeczypo-
spolitej Polskiej. Komentarz. Wyd. 2, Warszawa 2012, s. 927
3 Wmodelu amerykaskim sdownictwo konstytucyjne sprawowane jest zasadniczo przez tradycyjne
- 47 -
Magorzata Staszak
pio w XX wieku i polegao na powierzeniu zada w zakresie badania zgodnoci prawa
z konstytucj odrbnemu organowi o charakterze sdowym. Jego dziaanie i organizacja
powinny by uregulowane wsamej konstytucji.
Jednym zpierwszych tego typu organw na wiecie by utworzony w1920 r. austriacki Try-
buna Konstytucyjny4. WPolsce zkolei utworzenie Trybunau Konstytucyjnego nastpio
w3 marca 1982 r., kiedy to zosta wprowadzony do porzdku prawnego moc nowelizacji
Konstytucji Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej. O pocztku jego funkcjonowania mona
jednak mwi dopiero od chwili wejcia wycie Ustawy zdnia 29 kwietnia 1985 r. oTry-
bunale Konstytucyjnym5. Obecnie podstaw funkcjonowania Trybunau jest ustawa zdnia
25 czerwca 2015 r. (Dz. U. 2015 poz. 1064) otej samej nazwie6.
Waciwo Trybunau Konstytucyjnego zostaa uregulowana wart. 188 i189 Konstytucji
Rzeczypospolitej Polskiej iobejmuje przede wszystkim orzekanie ozgodnoci wskazanych
aktw prawnych z Konstytucj.7 Akty te to przede wszystkim ustawy, ktrych dotyczy
wikszo orzecze Trybunau. Brzmienie art. 188 Konstytucji nie wskazuje ani moliwo-
ci ani obowizku orzekania przez Trybuna o zgodnoci bd niezgodnoci caej ustawy
zKonstytucj. Przyjmuje si, i moliwo uchylenia caej ustawy dopuszczalna jest jedynie
po obaleniu konstytucyjnoci kadej znorm rekonstruowanych zprzepisw danej ustawy8.
W innym przypadku stanowi mogoby to nieuzasadnion ingerencj w kompetencje

ustawodawcy do stanowienia prawa. Powszechnie uznaje si, i Trybuna Konstytucyjny
posiada kompetencj do orzekania ozgodnoci norm prawnych rekonstruowanych zprze-
sdy, wodrnieniu od systemw europejskich, wktrych tendencj byo utworzenie wtym celu wyspecjali-
zowanych instytucji, zob. A. awniczak, art. 188 [w:] Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej. Komentarz. Wydaw-
nictwo Prawnicze LexisNexis, 2014, Lex
4 B. Banaszak, Wprowadzenie do przepisw oTrybunale Konstytucyjnym [w:] Konstytucja Rzeczypo-
spolitej Polskiej. Komentarz. Wyd. 2, Warszawa 2012, s. 927
5 Ustawa zdnia 29 kwietnia 1985 r. oTrybunale Konstytucyjnym (Dz. U. Nr 22, poz. 98 zpn. zm.).
6 Ustawa zdnia 25 czerwca 2015 r. oTrybunale Konstytucyjnym (Dz. U. 2015 poz. 1064), Dalej: ustawa
oTrybunale Konstytucyjnym.
7 Zgodnie z art. 188 Konstytucji,Trybuna Konstytucyjny orzeka o zgodnoci z Konstytucj ustaw,
umw midzynarodowych, przepisw prawa wydawanych przez centralne organy pastwowe oraz (wzakresie
skargi konstytucyjnej, oktrej mowa wart. 79 ust. 1 Konstytucji), ozgodnoci zKonstytucj innych aktw
normatywnych, na podstawie ktrych sd lub organ administracji publicznej orzek ostatecznie ojego wol-
nociach lub prawach albo ojego obowizkach okrelonych wKonstytucji, zob. take art. 3 ustawy zdnia 25
czerwca 2015 r. oTrybunale Konstytucyjnym.
8 A. Kustra, Jeszcze raz wsprawie kontroli konstytucyjnoci caej ustawy - odpowied na polemik Piotra
Radziewicza. Przegld Sejmowy 2013, nr 2, s. 87-96.
- 48 -
(Nie)Konstytucyjno normy powtrzonej analiza przypadku
pisw, zktrych zbudowane s akty prawne wymienione wart. 188 Konstytucji9. Kontrola
dokonywana przez Trybuna Konstytucyjny polega na ocenianiu pionowej zgodnoci norm
prawnych. Jej istot jest dokonywanie oceny, czy norma niszego rzdu (przedmiot kontroli)
jest zgodna znorm wyszego rzdu (podstaw kontroli, wzorcem kontroli)10. Na potrzeby
poniszego wywodu przyjto tosamo znaczeniow pojcia przepis i norma prawna.
Jest to uzasadnione praktyk orzecznicz Trybunau, ktry wswoich orzeczeniach przesdza
o(nie) konstytucyjnoci przepisu anie normy prawnej. Przyjmujc za prawidowe stanowi-
sko, i przedmiotem kontroli Trybunau s normy prawne, nieuzasadnione ztego punktu
widzenia byoby rnicowanie tych dwch poj, mogoby to bowiem prowadzi do wnio-
sku, i Trybuna Konstytucyjny orzeka ozgodnoci zKonstytucj przepisw jako jednostek
redakcyjnych, co na gruncie obowizujcego prawa byoby nieuzasadnione.11
Kwestia przedmiotu kontroli jest istotna zpunktu widzenia (nie) konstytucyjnoci
tzw. norm powtrzonych. Niniejsze opracowanie stanowi prb omwienia zagadnie-
nia konstytucyjnoci norm prawnych, ktre stanowi powtrzenie takich samych norm,
co do ktrych Trybuna Konstytucyjny orzek o ich niezgodnoci z Konstytucj. Analiza
ta zostanie przeprowadzona zpunktu widzenia konkretnego przykadu, mianowicie normy
rekonstruowanej z przepisu art. 70 8 Ordynacji Podatkowej12. Wykazane zostanie rw-
nie to, jaki wpyw na t kwesti ma niedawno ogoszony wyrok Sdu Najwyszego zdnia
17 marca 2016 r. osygnaturze akt V CSK 377/15.
II. Przedawnienie zobowiza zabezpieczonych hipotek art. 70 6 i art. 70 8
Ordynacji Podatkowej
Zdniem wejcia wycie Ordynacji Podatkowej, tj. 1 stycznia 1998 roku, obowizywa zacz
przepis art. 70 6 Ordynacji Podatkowej, regulujcy kwesti przedawnienia zobowiza
9 Por. opracowanie: Kompetencje Trybunau Konstytucyjnego zamieszczone na oficjalnej stronie inter-

netowej Trybunau pod adresem: http://trybunal.gov.pl/o-trybunale/trybunal-konstytucyjny-w-polsce/kom-
petencje-trybunalu-konstytucyjnego/, [dostp: 1 lipca 2016 r.].
10 B. Banaszak, art. 188 [w:] Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej. Komentarz, Wyd. 2, Warszawa 2012.
11 Por. take J. Nowacki, Z. Tobor, Wstp do prawoznawstwa, Wyd. 3, Warszawa 2007, s. 67-68.
12 Ustawa zdnia 29 sierpnia 1997 roku Ordynacja Podatkowa (Dz. U. 1997 nr 137 poz. 926 zpn. zm.);
dalej: Ordynacja Podatkowa lub OrPodU.
- 49 -
Magorzata Staszak
podatkowych zabezpieczonych hipotek. Stanowi on bowiem, i nie ulegaj przedaw-
nieniu zobowizania podatkowe zabezpieczone hipotek, jednake po upywie terminu
przedawnienia zalego podatkowa moe by egzekwowana tylko zprzedmiotu hipoteki.
Przepis ten obowizywa do koca roku 2002, za z dniem 1 stycznia 2003 roku wesza
wycie nowelizacja Ordynacji Podatkowej, na mocy ktrej regulacj prawn przedawnie-
nia zobowiza zabezpieczonych hipotecznie przeniesiono do innej jednostki redakcyjnej
(art. 70 8 OrPodU) zniewielkimi zmianami13. Zmiany te nie ingeroway wpodstawow
tre przepisu art. 70 6 Ordynacji Podatkowej, nadal bowiem przedawnieniu nie ulegao
zobowizanie podatkowe zabezpieczone hipotek, a po upywie terminu przedawnienia
zobowizania te14 mogy by egzekwowane tylko zprzedmiotu hipoteki. Wtakim ksztacie
przepis art. 70 8 Ordynacji Podatkowej obowizuje obecnie.
Trybuna Konstytucyjny w wyroku z dnia 8 padziernika 2013 roku o sygnaturze akt
SK 40/12 orzek oniezgodnoci przepisu art. 70 6 Ordynacji Podatkowej znorm prawn
art. 64 ust. 2 Konstytucji wbrzmieniu obowizujcym od 1 stycznia 1998 roku do 31 grudnia
2002 roku, czyli przez cay okres jego istnienia pod t jednostk redakcyjn. Wuzasadnieniu
wyroku Trybuna Konstytucyjny wskaza, i nie ulega wtpliwoci, e art. 70 6 Ordynacji
Podatkowej wbadanym brzmieniu stanowi podstaw podziau potencjalnych podatnikw
(wobec ktrych zastosowano zabezpieczenie podatkowe wtoku kontroli podatkowej) na dwie
grupy podmiotw wzalenoci od tego, czy posiadaj oni skadniki majtkowe, na ktrych
mona ustanowi hipotek. Zaskarone rozwizanie rnicuje bowiem w istotny sposb
zakres czasowy odpowiedzialnoci podatnikw wzalenoci od arbitralnego iprzypadko-
wego kryterium, tj. posiadania lub nieposiadania skadnikw majtkowych pozwalajcych
na ustanowienie zabezpieczenia w formie hipoteki przymusowej. Jednoczenie brak jest
wartoci konstytucyjnych przemawiajcych za bardziej rygorystycznym traktowaniem
podatnikw posiadajcych nieruchomoci. Naley przy tym podkreli, e konstytucyjno
zrnicowania zasad przedawnienia w zalenoci od rodzaju zabezpieczenia kwestionuje
13 Do przepisu dodano bowiem norm prawn, zgodnie zktr przedawnieniu nie ulegaj take zo-
bowizania podatkowe zabezpieczone zastawem skarbowym, przy czym po upywie terminu przedawnienia
zobowizania te mog by egzekwowane tylko zprzedmiotu zastawu.
14 Wczeniej zalego podatkowa, take zmiana nieistotna zpunktu widzenia treci normy prawnej.
- 50 -
take doktryna15.
Istotn kwesti poruszon we wspomnianym wyroku jest przesunicie kwestionowanej
normy prawnej do innej jednostki redakcyjnej. Trybuna Konstytucyjny stwierdzi bowiem,
i art. 70 8 Ordynacji Podatkowej nie by wprawdzie formalnie przedmiotem orzekania,
lecz wsposb oczywisty maj do niego odpowiednie zastosowanie te same zastrzeenia kon-
stytucyjne, ktre zostay podniesione wniniejszym wyroku. Zpunktu widzenia Konstytucji,
podczas kontroli podatkowej nie jest dozwolone ani uzalenianie terminu przedawnienia
zobowiza podatkowych od tego, w jaki sposb zostay one zabezpieczone, ani dopusz-
czenie do sytuacji, w ktrej zobowizania tak wyodrbnionej kategorii podatnikw nigdy
si nie przedawniaj. Na tej podstawie Trybuna Konstytucyjny stwierdzi, e uzasadnia to
konieczno podjcia przez ustawodawc wramach realizacji owego wyroku pilnych dziaa
zmierzajcych do wyeliminowania zsystemu prawnego art. 70 8 Ordynacji Podatkowej
z przyczyn wskazanych wyej. Takich dziaa ustawodawca nie podj, formalnie wic,
pomimo zastrzee co do jego konstytucyjnoci, mona by przyj, i przepis ten nadal obo-
wizuje. Odmienne powstay problem przedstawi Sd Najwyszy wwyroku zdnia 17 marca
2016 r. osygnaturze akt V CSK 377/15.
III. Niekonstytucyjno normy powtrzonej art. 70 8 Ordynacji Podatkowej
stanowisko Sdu Najwyszego wwyroku V CSK 377/15
W rzeczonym wyroku, Sd Najwyszy pochyli si nad zagadnieniem konstytucyjnoci
przepisu art. 70 8 Ordynacji Podatkowej zauwaajc problem prawny, jaki zarysowa si
wtej kwestii. Sd Najwyszy wskaza bowiem, i nie jest jednoznaczne, czy majc na uwadze
rozstrzygnicie Trybunau Konstytucyjnego SK 40/12 mona uzna, e nie powinno ono
dotyczy take art. 70 8 Ordynacji Podatkowej, skoro jego brzmienie jest tosame zuzna-
nym za niekonstytucyjny przepisem art. 70 6 Ordynacji Podatkowej. Inna numeracja
wustawie wynika tylko zrozszerzenia treci caego artykuu 70 OrPodU, awkonsekwencji
15 Przykadowo: I. Krawczyk, Wyczenie przedawnienia zobowizania podatkowego a Konstytucja,

Prawo iPodatki 2009, nr 11, s. 13-17; A. Krzywo, Przedawnienie zobowizania podatkowego analiza kon-
stytucyjna, Zeszyty Naukowe Sdownictwa Administracyjnego 2013, nr 2, s. 21-33; W. Biaogowski, J. Ma-
tarewicz, Podatkowa hipoteka przymusowa uwagi krytyczne na temat konstytucyjnoci art. 70 8 Ordynacji
Podatkowej, Palestra 2013, nr 3-4, s. 44-54; L. Etel, Uwagi do art. 70, [w:] Ordynacja Podatkowa, red. C.
Kosikowski, L. Etel, Warszawa 2013, s. 532.
- 51 -
Magorzata Staszak
przesunicia si omawianego przepisu o dwie jednostki redakcyjne. Sd Najwyszy pod-
kreli jednoczenie, i dotychczasowe stanowisko doktryny iorzecznictwa uzasadniaoby
przyjcie formalnego stanowiska, zgodnie zktrym dopki art. 70 8 Ordynacji Podatkowej
nie zosta podwaony konstytucyjnie nadal obowizuje, ado ewentualnego stwierdzenia
jego niekonstytucyjnoci16 powoany jest jedynie Trybuna Konstytucyjny17.
Sd Najwyszy stwierdzi jednak, i przyjcie takiego stanowiska byoby przejawem forma-
lizmu oderwanego od racjonalnego rozumienia prawa jako caoci jego systemu. Ztakiego
rozumienia prawa jako caoci wynika wniosek, i nie mona przyj, jakoby wyrok Try-
bunau Konstytucyjnego tzw. normy powtrzonej nie dotyczy. Co jest szczeglnie istotne,
Sd Najwyszy podkreli, e niezgodno zKonstytucj dotyczy okrelonej normy prawnej,
ktr przepis wyraa, anie jednostek redakcyjnych, penicych wycznie rol porzdkujc
wewntrz aktu prawnego. Ogoszenie wyroku Trybunau Konstytucyjnego stwierdzaj-
cego niekonstytucyjno przepisu art. 70 6 Ordynacji Podatkowej, zgodnie z wyrokiem
V CSK 377/15, powoduje powstanie po stronie ustawodawcy powinnoci usunicia prze-
pisu art. 70 8 OrPodU wraz z ogoszeniem wyroku Trybunau. Sd Najwyszy zwrci
uwag, e przyjcie innego stanowiska prowadzioby do wniosku omoliwoci dowolnego
zmieniania numeracji przepisw i nie wykonywania w ten sposb wyrokw Trybunau
Konstytucyjnego. W zwizku z tym, Sd Najwyszy uzna za zbdne powtrne orzekanie
wkwestii konstytucyjnoci normy prawnej, wstosunku do ktrej takie rozpatrzenie ju nast-
pio, zt jedynie rnic, i norma ta bya inkorporowana winnej jednostce redakcyjnej.
Opisany wyrok mona rozpatrywa w dwojaki sposb. Z jednej strony naley wskaza,
i Sd Najwyszy nie ma kompetencji do dokonywania powszechnie obowizujcej wykadni
aktw prawnych, ajego orzeczenia nie maj charakteru precedensu, wzwizku zczym for-
malnie istotne s one jedynie zpunktu widzenia konkretnej sprawy. Sd Najwyszy nie ma
take kompetencji do przesdzania o (nie)konstytucyjnoci przepisw, do tego bowiem
16 Wniniejszym wyroku Sd Najwyszy odrnia pojcie przepisu prawnego inormy prawnej.

17 W tym zakresie wskazane zostao jednolite orzecznictwo Sdu Najwyszego, przykadowo wyrok
zdnia 18 wrzenia 2002 r., sygn. akt III CKN 326/01; wyrok zdnia 30 padziernika 2002 r., sygn. akt V CKN
1456/00; wyrok zdnia 7 listopada 2002 r., sygn. akt V CKN 1493/00; wyrok zdnia 24 padziernika 2003 r.,
sygn. akt III CK 36/02; wyrok zdnia 24 czerwca 2004 r., III CK 536/02; wyrok zdnia 3 grudnia 2008 r., sygn.
akt V CSK 310/08; wyrok zdnia 27 stycznia 2010 r., II CSK 370/09, atake wyrok zdnia 24 listopada 2015 r.,
II CSK 517/14.
- 52 -
powoany zosta Trybuna Konstytucyjny. Nie mona jednake zaprzeczy praktycznej roli
owego orzeczenia, ktre traktuje przecie okwestii duo bardziej oglnej konstytucyjnoci
normy prawnej. Istotnym ztego punktu widzenia jest fakt, i orzeczenia Trybunau Kon-
stytucyjnego maj moc powszechnie obowizujc. Trybuna nie orzeka, i norma prawna
jest niekonstytucyjna wdanej sprawie, lecz e wsposb generalny iabstrakcyjny nie spenia
wymogu zgodnoci z Konstytucj przez co przestaje obowizywa i winna by uchylona.
Wzwizku ztym, wyrane twierdzenie Sdu Najwyszego ofakcie, i norma prawna zawarta
wart. 70 8 Ordynacji Podatkowej ma charakter oczywicie niekonstytucyjny oraz, e inge-
rencja wtym zakresie Trybunau Konstytucyjnego jest wrcz zbdna, jest zpunktu widzenia
omawianego zagadnienia niezwykle istotna.
Zarwno zwyroku Trybunau Konstytucyjnego SK 40/12 jak iwyroku Sdu Najwyszego
V CSK 377/15 wynika jasno, i ustawodawca winien przepis art. 70 8 Ordynacji Podatkowej
uchyli. Ustawodawca nie ma bowiem dowolnoci w stanowieniu prawa. Z zasady nad-
rzdnoci Konstytucji wynika zakaz stanowienia prawa sprzecznego zjej treci, jest to tzw.
negatywny aspekt obowizku realizacji Konstytucji18. Wzwizku zobowizkiem tworzenia
prawa zgodnego zKonstytucj, atake zjednoznacznym stanowiskiem zarwno Trybunau,
jak i Sdu Najwyszego, o niekonstytucyjnym charakterze normy prawnej wywodzonej
zart. 70 8 Ordynacji Podatkowej, wniosek ten jest uzasadniony. Nie mona przyj, i wyrok
SK 40/12 wzwizku zfaktem, i odnosi si wsentencji tylko do art. 70 6 OrPodU, miaby
nie stanowi podstawy do uchylenia art. 70 8 OrPodU. Trybuna Konstytucyjny wskaza
bowiem wtreci uzasadnienia wyroku, i przepis ten ma charakter niekonstytucyjny ztych
samych powodw, z jakich niekonstytucyjny jest art. 70 6 OrPodU, ktry w swej treci
by tosamy wzakresie zabezpieczenia hipotecznego zart. 70 8 OrPodU. Takie podejcie
byoby sprzeczne przyjciem, i przedmiotem kontroli dokonywanej przez Trybuna jest
norma prawna oraz stanowioby (co podkreli Sd Najwyszy) nieuzasadniony formalizm.
Wyroku V CSK 377/15 nie powinno si rozumie wten sposb, i Sd Najwyszy prze-
kraczajc swoje ustawowe kompetencje, rozstrzygn kwesti konstytucyjnoci przepisu
18 M. Kruk, Konstytucja jako ustawa zasadnicza [w:] W. Sokolewicz (red.) Zasady podstawowe polskiej
konstytucji, Warszawa 1998, s. 23.
- 53 -
Magorzata Staszak
art. 70 8 Ordynacji Podatkowej. Wpolskim porzdku prawnym, moc art. 188 Konstytucji,
wyczna kompetencja do badania zgodnoci aktw prawnych z Konstytucj przysuguje
Trybunaowi Konstytucyjnemu. W kadym przypadku, w ktrym sd ma wtpliwoci
co do konstytucyjnoci normy stanowicej podstaw rozstrzygnicia wkonkretnej sprawie,
moe przedstawi do Trybunau Konstytucyjnego pytanie prawne. Naley jednak zauwa-
y, e kwestia (nie) konstytucyjnoci art. 70 8 Ordynacji Podatkowej zostaa wwyroku
SK 40/12 przez Trybuna rozstrzygnita, zbdne wic w tym zakresie byoby skorzystanie
przez Sd Najwyszy zinstytucji pytania prawnego.
Czy jednak na podstawie caoksztatu wypowiedzi Sdu Najwyszego w wyroku
V CSK 377/15 oraz na podstawie wyroku Trybunau Konstytucyjnego mona jednoznacznie
stwierdzi, e niekonstytucyjno przepisu art. 70 8 Ordynacji Podatkowej zostaa przez
Trybuna Konstytucyjny orzeczona wtakim rozumieniu, wjakim zostaa ona przesdzona
wprzypadku przepisu art. 70 6 OrPodU? Podstawowym argumentem podnoszonym przez
sprzeciwiajcych si takiemu stanowisku jest fakt, i wsentencji wyroku SK 40/12 mowa bya
jedynie oart. 70 6 Ordynacji Podatkowej, ana mocy art. 50 ustawy oTrybunale Konsty-
tucyjnym Trybuna zwizany jest granicami zaskarenia19. Naley si jednak zastanowi, czy
sposb uksztatowania przedmiotu kontroli nie wskazuje, w tym szczeglnym przypadku
norm powtrzonych, na odmienny wniosek. Nie powinno budzi wtpliwoci stwierdze-

nie, i przedmiotem kontroli Trybunau Konstytucyjnego s normy prawne rozumiane jako
najmniejsze i podstawowe elementy systemu prawnego. Zapominajc na chwil o zaoe-
niu przyjtym wniniejszym artykule, jamim jest tosamo znaczeniowa przepisu inormy,
normy prawne zakodowane s wprzepisach rozumianych jako jednostki redakcyjne, zkt-
rych budowane s akty prawne. Przedmiotem kontroli nie jest sam artyku a tre, jak
ze sob niesie. W tym kontekcie zarwno tre sentencji wyrokw Trybunau Konstytu-
cyjnego, wktrych orzeka si oniezgodnoci zKonstytucj artykuu, atake powszechnie
wskazywany wskargach konstytucyjnych zakres zaskarenia poprzez uycie sformuowania
artyku, oktrego niezgodno zKonstytucj si wnosi, winne by rozumiane jako doty-
19 W sprawie SK 40/12 wnioskowano o stwierdzenie niezgodnoci z Konstytucj wanie

art. 70 6 OrPodU.
- 54 -
czce norm prawnych. Winnym przypadku naleaoby przyj, i Trybuna Konstytucyjny
orzeka okonstytucyjnoci (bd jej braku) jednostki redakcyjnej, anie jej treci co, jak wska-
zano powyej, jest wnioskiem chybionym.
Na podstawie powyszych rozwaa nasuwa si wic wniosek, i skoro Trybuna Kon-
stytucyjny orzek oniekonstytucyjnoci normy prawnej wyraonej wart. 70 6 Ordynacji
Podatkowej, ajest ona tosama, wzakresie nieprzedawniania si zobowiza podatkowych
zabezpieczonych hipotek, znorm wyraon wart. 70 8 Ordynacji Podatkowej, uzasad-
nionym bdzie obranie stanowiska, zgodnie z ktrym wyrok Trybunau Konstytucyjnego
SK 40/12 rozstrzyga take kwesti (nie) konstytucyjnoci przepisu art. 70 8 OrPodU20.
Poza koniecznoci uchylenia tego przepisu przez ustawodawc, oczym bya mowa wcze-
niej, naley si take pozytywnie opowiedzie za moliwoci wznowienia postpowa,
wktrych podstaw rozstrzygnicia stanowi art. 70 8 Ordynacji Podatkowej. Art. 190 4
Konstytucji, atake szereg ustaw szczeglnych regulujcych procedury postpowania, prze-
widuje bowiem, i orzeczenie Trybunau Konstytucyjnego oniezgodnoci zKonstytucj aktu
normatywnego, na podstawie ktrego zostao wydane prawomocne orzeczenie sdowe, osta-
teczna decyzja administracyjna lub rozstrzygnicie winnych sprawach, stanowi podstaw
do wznowienia postpowania, uchylenia decyzji lub innego rozstrzygnicia na zasadach
iwtrybie okrelonych wprzepisach waciwych dla danego postpowania.
IV. Podsumowanie
Problematyka konstytucyjnoci tzw. normy powtrzonej zart. 70 8 Ordynacji Podatkowej
jest zoona iniejednoznacznie wtej kwestii wypowiada si zarwno orzecznictwo jak idok-
tryna. Istotnym wydaje si by tutaj wyrok Sdu Najwyszego zdnia 17 marca 2016 r. osygnaturze
akt V CSK 377/15. Zarwno Sd Najwyszy we wspomnianym wyroku, jak i Trybuna Kon-
stytucyjny wwyroku zdnia 8 padziernika 2013 r. osygnaturze akt SK 40/12 jednoznacznie
wskazali na niekonstytucyjny charakter normy wywodzonej zart. 70 8 Ordynacji Podatko-
wej wzakresie zabezpieczenia hipotecznego. Stanowi to, zdaniem obu sdw, jednoznaczny
20 Oczywicie jedynie wkwestii braku przedawnienia si zobowizania podatkowego zabezpieczonego

jedynie hipotek, nie hipotek izastawem skarbowym.
- 55 -
Magorzata Staszak
nakaz wyeliminowania przez ustawodawc wspomnianej normy zobrotu prawnego.
Zcaoksztatu okolicznoci wskazanych wartykule naley wywie wniosek, i wyrok Trybu-
nau Konstytucyjnego SK 40/12 stwierdzajc niekonstytucyjno normy prawnej zart. 70 6
Ordynacji Podatkowej, odnosi si take wcaym swoim zakresie do art. 70 8 Ordynacji
Podatkowej, ktry na mocy owego wyroku nie powinien by stosowany ipowinien zosta
jak najszybciej wyeliminowany z obrotu prawnego. Takie rozumienie sposobu kontroli
konstytucyjnoci normy prawnej przez Trybuna Konstytucyjny sprawia, i pozytywnie
naley oceni moliwo wznowienia postpowa, wktrych podstaw rozstrzygnicia jest
art. 70 8 OrPodU, woparciu owyrok Trybunau Konstytucyjnego SK 40/12.
STRESZCZENIE
Tematem niniejszego artykuu jest zagadnienie ponownego wprowadzania do porzdku
prawnego norm prawnych, ktre zostay uprzednio uznane za niezgodne z Konstytu-
cj (tzw. normy powtrzone). Analiza tematu zostaa przeprowadzona pod ktem normy
wynikajcej zart. 70 6 Ordynacji Podatkowej, uznanej za niekonstytucyjn wyrokiem Try-
bunay Konstytucyjnego zdnia 8 padziernika 2013 roku, nr SK 40/12, anastpnie ponownie
wprowadzonej do porzdku prawnego wart. 70 8 Ordynacji Podatkowej.
SUMMARY
(UN)CONSTITUTIONALITY OF REPEATED LEGAL NORMS
CASE STUDY
The main topic of this article is the problem of re-entering legal norms to the legal order,
which were previously deemed unconstitutional (so called repeated legal norms). The anal-
ysis was carried out in terms of the legal norm resulting from article 70 6 of the Tax
Ordinance Act, recognized as unconstitutional by the judgment of the Constitutional Tribu-
nal of 8 October 2013 number SK 40/12, and then re-introduced into the law in the article
70 8 of the Tax Ordinance Act.
- 56 -
Alicja Limburska Uniwersytet Wrocawski
Studentka IV roku prawa na Wydziale Prawa, Administracji iEko-

nomii Uniwersytetu Wrocawskiego
Instytucja kar alternatywnych zart. 37a kodeksu karnego oraz

kontrowersje na jej tle
W dyskursie dotyczcym nowelizacji prawa karnego z 2015 roku wskazuje si na

rnorodne cele, ktre przywiecay zmianom wprowadzonym przez ustawodawc. Pod-
stawowym ich zaoeniem byo bez wtpienia wzmocnienie prymatu kar nieizolacyjnych
oraz ograniczenie bezsprzecznie nadmiernego wykorzystywania w praktyce wymiaru
sprawiedliwoci rodka probacyjnego w postaci warunkowego zawieszenia wykona-
nia kary pozbawienia wolnoci1. W ostatnim okresie obowizywania kodeksu karnego
z1997 roku2 sta si on wrcz najczciej wykorzystywanym rodkiem nieizolacyjnym iorze-
kany by wwikszoci wyrokw skazujcych3. Zamierzona zmiana polityki karnej wymagaa
od ustawodawcy nie tylko zaostrzenia wymogw stosowania warunkowego zawieszenia
1 J. Giezek, P. Kardas, Nowa filozofia karania, Palestra 2015, Nr 7-8, s. 12.

2 Ustawa zdnia 6 czerwca 1997 r. Kodeks karny, (Dz. U. z2016 r. poz. 1137).
3 A. Sakowicz, Opinia prawna na temat relacji midzy projektowanym art. 37a kodeksu karnego aobo-
wizujcym przepisem art. 58 k.k. zdnia 17 lipca 2014 r., s. 6, http://orka.sejm.gov.pl/RexDomk7.nsf/0/DF-
2C216E1A2AD521C1257D120042AF8F/$file/i1669_14.rtf [dostp: 29 listopada 2016 r.].
- 57 -
Alicja Limburska
wykonania kary pozbawienia wolnoci, ale rwnie stworzenia instrumentw alternatyw-
nych dla tego rodzaju kary. Wprzeciwnym bowiem razie mielibymy niechybnie do czynienia
ze skutkiem przeciwnym od zaoonego, awic wzrostem punitywnoci polskiego systemu
prawa karnego. Innymi sowy naleao stworzy instrumenty, ktre ze wzgldu na sw dole-
gliwo bd stanowiy realn alternatyw dla kary pozbawienia wolnoci zwarunkowym
zawieszeniem jej wykonania i zapobiegn orzekaniu w jej miejsce kary bezwarunkowego
pozbawienia wolnoci. Wefekcie kompleksowych zmian mona pokusi si nawet ostwier-
dzenie, e mamy do czynienia zksztatowaniem przez ustawodawc nowej filozofii karania
wstosunku do tzw. redniej przestpczoci4.
Jednym zrozwiza doskonale wpisujcych si wpowysze zaoenia jest art. 37a, wpro-
wadzony do kodeksu karnego ustaw nowelizujc z 20 lutego 2015 roku. Przewiduje
on moliwo orzeczenia kary grzywny albo kary pozbawienia wolnoci w kadym przy-
padku, gdy ustawa przewiduje dla danego typu czynu zagroenie kar pozbawienia wolnoci
nieprzekraczajc 8 lat. Na wstpie rozwaa dotyczcych tego przepisu warto zauway,
e wdoktrynie podkrela si jego wag, nazywajc go nawet jednym zfilarw reformy prawa
karnego z2015 roku5. Majc wic na uwadze znaczenie tego przepisu dla przeprowadzonej
reformy, warto zastanowi si nad zasygnalizowanymi w tytule niniejszego opracowania
kontrowersjami znim zwizanymi, aktre co trzeba przyzna s liczne. Pierwszym pyta-

niem, ktre pojawia si wtym kontekcie, jest kwestia charakteru normy prawnej wyraonej
wart. 37a. Po wtre, zastanowi si naley, wjakiej relacji pozostaje ona do innych przepisw
kodeksu karnego.
Wtpliwoci dotyczce charakteru analizowanego przepisu pojawiy si ju na tle uzasad-
nienia do projektu ustawy nowelizujcej, wktrym czytamy, e ma on odegra dwie role:
Pierwsza zwizana jest zpozakodeksowym prawem karnym, wktrym istniej bardzo due
rozbienoci wsposobie uksztatowania sankcji karnej; pomija si systematyk sankcji kar-
nych ipowizanych znimi instytucji czci oglnej. Ztego powodu przepis ten przeksztaca
4 J. Giezek, P. Kardas, op. cit, s. 18.

5 R. Kokot, Podstawy stosowania kar wolnociowych wkodeksie karnym z1997 r. po nowelizacji z20
lutego 2015 r., Nowa Kodyfikacja Prawa Karnego 2015, t. XXXVII, s. 43.
- 58 -
pojawiajce si w regulacjach pozakodeksowych sankcje jednorodne w sankcje alterna-
tywne, przewidujc moliwo orzeczenia grzywny lub kary ograniczenia wolnoci, jeeli
nie przewiduje tego przepis pozakodeksowego prawa karnego. Zdrugiej strony przepis ten
stanowi dyrektyw sdowego wymiaru kary, ktra skania sdy do orzekania zamiast kary
pozbawienia wolnoci kar wolnociowych6. Projektodawca wskazuje zatem na dwojaki cha-
rakter normy rekonstruowanej zart. 37a k.k. Ma ona zjednej strony by dyrektyw sdowego
wymiaru kary, czyli sytuowa si wsferze stosowania prawa, ajednoczenie modyfikowa
ksztat sankcji karnej awic nalee do sfery stanowienia prawa. Na marginesie tych roz-
waa warto umieci spostrzeenie, e tylko pozornie spr ocharakter analizowanej normy
jest zaledwie sporem osowa. Sedno problemu nie ley bowiem wtym, czy nazwiemy dany
przepis dyrektyw wymiaru kary, czy te nie nomenklatura nie zmieni przecie jego sensu.
Rzecz jednak wtym, aby wanie na skutek uycia niewaciwych poj nie straci zpola
widzenia istoty regulacji.
Zcytowanym powyej stanowiskiem projektodawcy zgodzia si pierwotnie spora cz
doktryny. Za mieszanym charakterem przepisu opowiedzia si Andrzej Sakowicz, wska-
zujc na przewag jego dyrektywalnego charakteru, ktry ma skania sdy do orzekania
kar wolnociowych zamiast kary pozbawienia wolnoci7. Rwnie Alicja Grzekowiak
stwierdzia, e przepis jest niewtpliwie szczegln dyrektyw wyboru kary o charakte-

rze fakultatywnym8. Za pomoc art. 37a k.k. ustawodawca miaby kierowa do sdu wane
przesanie, ukazujce szersz moliwo wyboru kary ni wprzepisie typizujcym dany czyn
zabroniony. Poprzez stworzenie moliwoci zamiany kary pozbawienia wolnoci na kary
nieizolacyjne, analizowany artyku ma rwnie rzekomo zawiera wskazwk co do mo-
liwoci wyboru kary, pomimo istniejcej pierwotnie sankcji jednorodzajowej9. Pojawiy si
rwnie opinie, e do art. 37a przeniesiono szczegln dyrektyw wymiaru kary zawart
6 Uzasadnienie rzdowego projektu ustawy o zmianie ustawy Kodeks karny oraz niektrych in-
nych ustaw, Druk sejmowy Sejmu RP VII kadencji nr 2393, s. 13, http://www.sejm.gov.pl/Sejm7.nsf/druk.
xsp?nr=2393 [dostp: 28 listopada 2016 r.].
7 A. Sakowicz, op. cit, s. 2.
8 A. Grzekowiak [w:] A. Grzekowiak, K. Wiak (red.), Kodeks karny. Komentarz, Warszawa 2016,
http://sip.legalis.pl/document-view.seam?documentId=mjxw62zogizdkmjsha2domjoobqxalrtgu4dcmbrgyya
[dostp: 28 listopada 2016 r.].
9 Ibidem.
- 59 -
Alicja Limburska
do tej pory wuchylonym ustaw nowelizujc art. 58 3 k.k., dokonujc jednoczenie jej
znacznej modyfikacji10. Autorzy, bdcy zwolennikami takiego rozumienia analizowanego
przepisu, wskazuj jednoczenie na jego bdn lokalizacj. Postuluj oni, aby umiejscowi
go wrozdziale VI kodeksu karnego, dotyczcym zasad wymiaru kary irodkw karnych,
anie jak to ma miejsce de lege lata wrozdziale IV powiconym karom11.
Podejmujc analiz zaprezentowanego powyej stanowiska naley rozpocz od pochy-
lenia si nad samym pojciem dyrektywy. Jerzy Wrblewski stworzy pojcie dyrektyw
wyboru konsekwencji12. Wskazuj one wjaki sposb sdzia ma dokona wyboru konse-
kwencji prawnej k1 spord szeregu moliwych konsekwencji k1 k2, wyznaczonych przez
norm prawn. Znaczenie dyrektywy wyboru konsekwencji aktualizuje si zatem wsytu-
acji, gdy stosowana norma nie wyznacza wprost jednej tylko konsekwencji, lecz pozostawia
pewien luz decyzyjny (tzw. luz decyzyjny pierwszego stopnia), ktry zkolei daje moliwo
indywidualizacji rozstrzygnicia. Dyrektywy wyboru konsekwencji s wewntrznie zrni-
cowane ze wzgldu na stopie zdeterminowania decyzji sdu wramach luzu decyzyjnego.
Moemy zatem mwi odeterminujcych dyrektywach, ktre precyzuj cile jakie konse-
kwencje prawne naley wybra wdanych okolicznociach istotnie zawajc luz decyzyjny.
Kierunkowe dyrektywy wskazuj natomiast jakie czynniki sdzia winien bra pod uwag
dokonujc wyboru, niejako okrelajc ju kierunek wyboru konsekwencji. Wydaje si zatem,
e cech charakterystyczn kadego rodzaju dyrektywy jest mniejsze lub wiksze zawenie
luzu decyzyjnego, poprzez wskazanie jakimi ocenami lub kryteriami ma kierowa si sdzia
podczas procesu decyzyjnego. Wedug Wrblewskiego dyrektywy wyboru konsekwen-
cji s technicznoprawnym narzdziem ograniczenia luzu decyzyjnego pierwszego stopnia
to jest wyznaczonego przez norm prawa ktre nie determinuje wyboru cakowicie,
lecz pozostawia sdziemu tzw. luz decyzyjny drugiego stopnia. Jak trafnie zauway Tomasz
Kaczmarek, sdziowie nie s ustami ustawy, ktre wygaszaj jedynie brzmienie praw13
10 V. Konarska-Wrzosek [w:] V. Konarska-Wrzosek (red.), Kodeks karny. Komentarz, Warszawa 2016,

s. 226.
11 A. Grzekowiak, op cit.
12 J. Wrblewski, Sdowe stosowanie prawa, Warszawa 1972, s. 215 in.
13 T. Kaczmarek, Oglne dyrektywy wymiaru kary wteorii ipraktyce sdowej, Wrocaw 1980, s. 15 in.
- 60 -
s oni wrcz zobowizani do zagospodarowywania luzu decyzyjnego pozostawionego
przez prawo poprzez wartociowanie idokonywanie licznych ocen majcych na celu indywi-
dualizacj rozstrzygni. Jako klasyczny obszar zastosowania przez ustawodawc dyrektyw
kierunkowych wprawie karnym, jawi si sfera sdowego wymiaru kary. Wynika to zjednej
strony zpreferowania przez ustawodawc sankcji wzgldnie wyznaczajcej rodzaj irozmiar
kary przewidzianej za dany typ czynu zabronionego. Zdrugiej za strony, zwizane jest take
moliwoci zastosowania nawet wprzypadku sankcji jednorodzajowej instytucji czci
oglnej kodeksu karnego iwefekcie wymierzenia kary wykraczajcej poza granice wskazane
wprzepisie typizujcym lub nawet zastosowanie rodka reakcji karnej innego rodzaju ni
tam przewidziany. Kwestia ocen dokonywanych przez sdziego jest zatem kluczowym ele-
mentem wymiaru kary oraz jej racjonalizacji14. Podsumowujc powysze rozwaania mona
wskaza dwie podstawowe cechy waciwe dyrektywom po pierwsze powoduj one ogra-
niczenie luzu decyzyjnego (pierwszego stopnia), apo wtre ustalaj pewne kryteria wyboru
konsekwencji przez sd.
Jeliby odnie te wymogi do normy zart. 37a k.k., prno doszukiwa si wniej charakteru
dyrektywy. Po pierwsze, zca pewnoci nie skutkuje ona zaweniem luzu decyzyjnego.
Co wicej, w peni uprawnione jest twierdzenie, e jej wprowadzenie do kodeksu kar-
nego spowodowao osignicie skutku wprost przeciwnego. Norma ta bowiem poprzez

umoliwienie orzeczenia kary grzywny albo pozbawienia wolnoci wkadym przypadku,
gdy ustawa przewiduje zagroenie kar pozbawienia wolnoci do 8 lat wadnym stopniu
nie ogranicza wyznaczonego prawem luzu, awrcz poszerza go wsposb bardzo znaczcy15.
Jednoczenie nie wskazuje ona adnych kryteriw dokonywania ocen ani adnych czynni-
kw, ktre sdzia miaby wzi pod uwag dokonujc wyboru rodzaju kary. Analizowany
przepis sam wsobie nie ustanawia adnych priorytetw co do rodzaju stosowanych kar16.
Nic wjego brzmieniu nie skania sdw do orzekania kar wolnociowych wprzypadkach
14 Ibidem, s. 18.
15 J. Giezek, Osankcjach alternatywnych oraz moliwoci wybory rodzaju wymierzanej kary, Palestra
2015, Nr 7-8, s. 29.
16 J. Majewski, Kodeks karny. Komentarz do zmian 2015, https://sip.lex.pl/#/komentarz/587682999/4804
39/majewski-jaroslaw-kodeks-karny-komentarz-do-zmian-2015 [dostp: 30 listopada 2016 r.].
- 61 -
Alicja Limburska
objtych zakresem jej zastosowania przepis ten jedynie daje tak moliwo, pozosta-
wiajc jednoczenie sdowi pene uznanie w tym zakresie. Za niesatysfakcjonujce uzna
naley bowiem zaoenie, e samo tylko stworzenie alternatywy wpostaci moliwoci orze-
czenia kary nieizolacyjnej ma by dla sdu zacht do stosowania sankcji tego rodzaju.
Rwnie trudno zgodzi si ztwierdzeniem, e art. 37a k.k. jest ekwiwalentem uchylonego
art. 58 3 k.k. Podobiestwo brzmienia obu przepisw ktre nie s wszak identyczne
nie uprawnia wniosku, e art. 37a k.k. jest bezporedni kontynuacj uchylonej regulacji17.
Bez wtpienia podstawow rnic midzy nimi jest podniesienie grnej granicy dopuszczo-
nego zagroenia kar pozbawienia wolnoci do 8 lat, co spowodowao istotne rozszerzenie
zakresu zastosowania tej normy18. Art. 58 3 k.k. dookrela take, jakie okolicznoci mog
decydowa o wyborze kary wolnociowej, wymieniajc w szczeglnoci rwnoczesne
wymierzenie rodka karnego, podczas gdy obecne brzmienie art. 37a k.k. nie wskazuje ad-
nych dodatkowych kryteriw czy czynnikw, ktre mog przemawia za wyborem sankcji
alternatywnej, odsyajc tym samym do oglnych dyrektyw wymiaru kary. Mona rw-
nie zaryzykowa tez, e sformuowanie uyte wuchylonym przepisie (sd moe orzec)
sugerowao podmiotow kompetencj sdziego w zakresie sdowego wymiaru kary, pod-
czas gdy nowe niejako zdepersonalizowane ibezosobowe brzmienie (mona zamiast
tej kary orzec) wskazuje na zamiar usytuowania tej regulacji raczej wsferze ustawowego
wymiaru kary19. Rwnie umiejscowienie nowego przepisu wrozdziale IV dotyczcym kar
mimo e jest argumentem cakowicie wtrnym potwierdza jego odmienny, wstosunku
do art. 58 3 k.k., charakter. Pamita naley jednak, e to tre normy, anie jej lokalizacja
wakcie prawnym, wpierwszej kolejnoci rozstrzyga ma ojej istocie20. Moemy zatem przy-
j, e art. 37a k.k. nie tylko nie jest szczegln dyrektyw wymiaru kary, ale wcale nie ma
dyrektywalnego charakteru.
17 Ibidem.
18 R. Kokot, op. cit, s. 43; Zakres zastosowania przepisu zosta poszerzony wporwnaniu zuchylonym
art. 58 3 k.k. oprawie 50 typw przestpstw, ktre zalicza si do tzw. redniej przestpczoci.
19 Ibidem, s. 51.
20 Por. J. Giezek, op.cit, s. 32: Rzecz bowiem wtym, e to nie usytuowanie porwnywanych norm (ma-
jce oczywicie znaczenie przy dokonywaniu wykadni systemowej), lecz przede wszystkim ich tre decyduje
ozachodzcych midzy nimi relacjach. Inna sprawa, e zniewaciwego usytuowania norm bardzo atwo wy-
cign niepoprawne wnioski.
- 62 -
Usytuowawszy analizowany przepis wsferze ustawowego wymiaru kary nie tracc jed-
noczenie zpola widzenia, e ustawowy isdowy wymiar kary nie pozostaj woderwaniu
od siebie, lecz s zjawiskami komplementarnymi21 naley si zatem zastanowi, jak rol
peni on wtej sferze. Przechodzc do analizy tego zagadnienia, na wstpie warto zaznaczy,
e pojcie ustawowego wymiaru kary jest konstrukcj doktryny inie jest uyte wkodeksie
karnym expressis verbis. Niestety, wliteraturze od lat nie ma zgody co do tego, czym waciwie
jest ustawowy wymiar kary, a przede wszystkim gdzie dokadnie przebiega linia rozgra-
niczajca wymiar ustawowy od wymiaru sdowego. Nie stworzono take jednolitej siatki
pojciowej wtym zakresie. Pojciem uytym wustawie karnej jest natomiast zagroenie
ustawowe iwkontekcie analizowanego przepisu warto pochyli si nad nim wszczeglno-
ci. Wdoktrynie pojawiaj si dwa zasadnicze ujcia ustawowego zagroenia. Wedug pogldu
wikszociowego, s to rodzaje kar oraz ich granice przewidziane za ich popenienie wprze-
pisie ustanawiajcym znamiona danego typu czynu zabronionego. Jest to niejako zagroenie
ustawowe sensu stricto, ustalone przez okrelony przepis czci szczegowej kodeksu kar-
nego. Nie stanowi ono zatem wyczerpujcego opisu kary potencjalnie grocej za konkretny
czyn (na taki skadaj si bowiem rwnie poszczeglne instytucje zczci oglnej kodeksu
karnego), ajedynie stanowi swoisty punkt wyjcia dla konkretyzacji prawnokarnej reakcji
windywidualnym przypadku22. Wtakim ujciu wszelkie instytucje pozwalajce na modyfi-
kacje sankcji zarwno ocharakterze obligatoryjnym, jak ifakultatywnym s elementami
ustawowego wymiaru kary, czyli kategorii szerszej znaczeniowo od zagroenia ustawo-
wego. Za takim rozumieniem opowiedzia si niejednokrotnie Sd Najwyszy. Przyjmuje
on niezmiennie, e zagroenie ustawowe okrelone jest zawsze przez przepis statuujcy typ
przestpstwa23. Nie zmieniaj go przepisy uprawniajce sd do orzeczenia kar wyszych
bd niszych od tych granic, przy zastosowaniu nadzwyczajnego zagodzenia lub nadzwy-
czajnego obostrzenia kary. Ustawowe zagroenie jest zatem niezmienne wramach przyjtej
21 T. Kaczmarek, op.cit, s. 16.

22 R. Kokot, op. cit, s. 53.
23 Postanowienie SN zdnia 6 wrzenia 2000 r., III KKN 337/00, (LEX nr 43442).
- 63 -
Alicja Limburska
wustawie typizacji przestpstw24.
Zgodnie ze stanowiskiem odmiennym, zagroenie ustawowe naley rozumie jako og
ujemnych reakcji prawnokarnych potencjalnie mogcych mie zastosowanie wobec sprawcy
czynu zabronionego25. Wedug jego zwolennikw nie ma zatem podstawy do wyodrbnia-
nia dwch rodzajw zagroenia ustawowego zagroenia sensu stricto wyznaczonego przez
przepis sankcjonujcy oraz swoistego zagroenia sensu largo, na ktre skada by si miay
dodatkowo oglne instytucje modyfikujce sankcj. Wcelu bowiem prawidowego zrekon-
struowania penej normy sankcjonujcej utosamianej zdaje si przez zwolennikw tego
ujcia zzagroeniem ustawowym sign naley zarwno do przepisw czci szczeg-
owej, jak i do przepisw czci oglnej. To, czy kompletna norma prawna wyraona jest
wjednym przepisie, czy te wwielu, zaley wszake tylko od uytej techniki redagowania
tekstu prawnego iuzasadnione jest jego ekonomik oraz komunikatywnoci26. Zgodzi si
zatem naley, e takie rozczonkowanie treciowe normy sankcjonowanej wymusza pod-
czas procesu dekodowania pojedynczej normy uwzgldnienie zarwno przepisu zrbowego
(czyli okrelonego przepisu typizujcego zczci szczeglnej) oraz szeregu przepisw przed-
nawiasowych (zawartych przede wszystkim wczci oglnej kodeksu karnego). Wefekcie
tej rekonstrukcji odczyta winnimy zatem tylko jedn norm sankcjonujc zwizan
zdanym typem czyn zabronionego27.

Zasygnalizowawszy doktrynalne rozbienoci wrozumieniu pojcia ustawowego zagro-
enia, naley odnie t kwesti do analizowanego art. 37a k.k. isprbowa odpowiedzie
na pytanie, czy modyfikuje on zagroenie ustawowe okrelonej grupy czynw zabronio-
nych, czy te sytuuje si gdzie wsferze ustawowego wymiaru kary, nie wpywajc jednak na
zmian zagroenia ustawowego. Nie dziwi, e wliteraturze spotykamy oba zdania. Zjednej
strony, cz doktryny przywoujc rne uzasadnienia tego twierdzenia stoi na stano-
24 Postanowienie SN z dnia 8 grudnia 2004 r., V KK 344/04, Przegld Sdowy 2005, nr 3, s. 112;
por. postanowienie SN zdnia 6 wrzenia 2000 r., III KKN 337/00, OSNKW 2000/9-10/81.
25 J. Giezek, op. cit, s. 26.
26 A. Bator (red.), Wprowadzenie do nauk prawnych. Leksykon tematyczny, Warszawa 2016, s. 172.
27 Jak trafnie zauway J. Giezek, wprzeciwnym razie odczyta moglibymy wiele rnego rodzaju norm,
formuujcych ich zakres na innych poziomach. To zkolei mogoby prowadzi do wewntrznej sprzecznoci
miedzy tymi normami lub potencjalnie spowodowa konieczno tworzenia dodatkowych norm kolizyjnych;
J. Giezek, op. cit, s. 27.
- 64 -
wisku, e artyku ten nie zmienia ustawowych zagroe za czyn zabroniony28. Autorzy ci
zwracaj uwag przede wszystkim na fakt, e zagroenie ustawowe jest cile inierozerwalnie
powizane ztypem czynu zabronionego29. Wskazuj oni rwnie, e ujcie przeciwne moe
sugerowa, e kady czyn zabroniony zagroony kar do 8 lat pozbawienia wolnoci zagro-
ony jest take grzywn oraz ograniczeniem wolnoci. Idc tym tropem twierdz, e biorc
pod uwag znaczn liberalizacj sankcji przez wten sposb rozumiany art. 37a k.k., przy
jednoczesnym zaoeniu (co do ktrego panuje wliteraturze zgoda), e ustawowe zagroenie
odzwierciedla przecitny stopie spoecznej szkodliwoci danego typu czynu zabronionego,
mielibymy do czynienia czego nie sposb zaakceptowa z przejawem nagej zmiany
oceny spoecznej szkodliwoci wielu czynw zabronionych ujtych in abstracto oraz wkon-
sekwencji wypaczeniem przez art. 37a k.k. oceny wartoci chronionych dbr prawnych30.
Wdoktrynie prawa karnego pojawi si rwnie pogld przeciwny. Zgodnie znim ana-
lizowany przepis w rzeczy samej przeksztaca sankcje pierwotnie jednorodne, okrelone
wprzepisach typizujcych, wsankcje alternatywne. Wefekcie, ustalenie granic ustawowego
zagroenia kar musi uwzgldnia tre art. 37a k.k.31. Wszake jak zostao to ju wskazane
powyej, ewentualne rozczonkowanie (lub kondensacj) norm prawnych uzna naley
jedynie za zabieg techniki legislacyjnej. Wedug Magorzaty Dbrowskiej-Kardas, cech
charakterystyczn przepisw przednawiasowych zczci oglnej kodeksu karnego jest to,

e zawieraj one czci norm sankcjonujcych (ktre uzupeniaj zasadnicze elementy tych
norm zakodowane w czci szczegowej) bd te elementy uadekwatniajce treciowo
zrby tych norm32. Jak zauway Jarosaw Majewski, kary wyszczeglnione wart. 37a k.k. to
wanie niejako wycignite przed nawias wsplne elementy wielu ustawowych zagroe
zwizanych zrnymi typami czynw zabronionych, awic elementy wielu poszczeglnych
norm sankcjonujcych. Tym samym funkcj analizowanego przepisu jest wistocie dookre-
28 A. Grzekowiak, op. cit.

29 A. Sakowicz, op. cit, s. 4.
30 A. Grzekowiak, op. cit.
31 M. Maecki [w:] Kodeks karny. Cz oglna. Tom I. Komentarz do art. 1-52, red. W. Wrbel, A. Zoll,
Warszawa 2016, s. 736 in.
32 M. Dbrowska-Kardas, Analiza dyrektywalna przepisw czci oglnej kodeksu karnego, Warszawa
2012, s. 78 in.
- 65 -
Alicja Limburska
lenie, modyfikacja ustawowego zagroenia za niektre wystpki33.
Zgadzajc si ze stanowiskiem wyraonym przez Majewskiego, warto jednak wskaza
na pewne newralgiczne punkty zwizane zuwzgldnianiem przepisw przednawiasowych
przy ustalaniu ustawowego zagroenia. Nie mona mie wtpliwoci, e wymogiem pra-
widowej rekonstrukcji wszelkiego rodzaju norm awic nie tylko norm sankcjonujcych
jest ich dekodowanie przez pryzmat wszystkich przepisw danej ustawy, awrcz nawet
w kontekcie caego systemu prawa. Nie nale bowiem do rzadkoci przypadki, w kt-
rych to przepis przednawiasowy zawarty jest winnym akcie prawnym ni przepis zrbowy.
Jako naturalny przykad nasuwa si art. 37a k.k., ktry wzamyle ustawodawcy przeksztaca
pojawiajce si wregulacjach pozakodeksowych sankcje jednorodne wsankcje alternatyw-
ne34. Tym samym przepis przednawiasowy zawarty jest w kodeksie karnym, natomiast
poszczeglne przepisy zrbowe w rozlicznych ustawach zawierajcych pozakodeksowe
typy czynw zabronionych. Realnym problemem wydaje si jednak zupeny brak zgody
doktryny co do tego, jakie konkretnie przepisy czci oglnej kodeksu karnego powinny by
uwzgldnione przy wytyczaniu granic ustawowego zagroenia. Czy jedynie regulacj doty-
czc nadzwyczajnego wymiaru kary? Amoe tylko instytucje obligatoryjnie modyfikujce
rodzaje lub granice kary przewidzianej w przepisie typizujcym? Takie ujcie prowadzi
do znacznej niepewnoci co do tego, jakie wistocie jest ustawowe zagroenie wstosunku do

danego typu czynu, aniestety trudno zaakceptowa taki stan rzeczy. Konstrukcja ustawo-
wego zagroenia peni bowiem take rol gwarancyjn, limitujc lub warunkujc wystpienie
okrelonych (niejednokrotnie ujemnych dla sprawcy) konsekwencji prawnych. Wydaje si
zatem, e pewno i okrelono ustawowego zagroenia baczc rwnie na art. 42 1
Konstytucji RP jest wartoci, ktr winnimy mie na uwadze. Pamitajc opowyszym,
zgodzi si mona zJ. Majewskim, e ustawowe zagroenie wyznaczaj nie tylko kary wska-
zane wprzepisie ustanawiajcym znamiona danego czynu zabronionego, ale take wszystkie
inne kary, ktre wtakim samym sensie jak te pierwsze to jest bez wymogu aktualizacji
33 J. Majewski, op. cit.

34 Uzasadnienie rzdowego projektu ustawy o zmianie ustawy Kodeks karny oraz niektrych in-
nych ustaw, Druk sejmowy Sejmu RP VII kadencji nr 2393, s. 13, http://www.sejm.gov.pl/Sejm7.nsf/druk.
xsp?nr=2393 [dostp: 28 listopada 2016 r.].
- 66 -
adnych innych dodatkowych okolicznoci gro za kady czyn zabroniony realizujcy te
znamiona35. Wtakiej sytuacji, ze wzgldu na identyczny zakres zastosowania rnych przepi-
sw, bez cienia wtpliwoci mamy do czynienia zjedn, acz rozczonkowan, norm prawn
sankcjonujc. Ju prima facie wida, e art. 37a k.k. spenia w wymg. Wkadym bowiem
przypadku aktualizacji formalnych przesanek orzeczenia kary pozbawienia wolnoci (ktry
objty jest zastosowaniem art. 37a k.k.), aktualizuj si take formalne przesanki orzeczenia
kary grzywny oraz pozbawienia wolnoci, oktrych mowa wanalizowanym przepisie36.
Koczc powysze rozwaania, stwierdzi mona, e analizowany art. 37a k.k. nie ma
charakteru szczeglnej dyrektywy wymiaru kary, naley go natomiast uzna za element usta-
wowego wymiaru kary (czyli sfery stanowienia, anie stosowania prawa). Wrzeczy samej,
istot tego przepisu jest modyfikacja szeregu zagroe ustawowych iprzeksztacenie sank-
cji dotychczas jednorodzajowej wsankcj alternatywn. Ztakim stanowiskiem zgodzi si
rwnie Sd Najwyszy, ktry orzek, e kady typ czynu zabronionego zagroony jedno-
rodzajow sankcj wpostaci kary pozbawienia wolnoci nieprzekraczajcej 8 lat jest typem
zalternatywnym zagroeniem kar; norma sankcjonujca tworzona jest zatem zco najmniej
dwch przepisw art. 37a k.k. iprzepisu stanowicego podstaw wymiaru kary37.
Warto wreszcie zastanowi si, jakie implikacje wywouje charakter analizowanego prze-
pisu oraz wjakiej relacji pozostaje on wstosunku do wybranych norm kodeksu karnego.
Wpierwszej zauway naley, e modyfikacja sankcji przez art. 37a k.k. wpywa na stosowa-
nie instytucji tzw. nadzwyczajnego wymiaru kary. Itak te, wprzypadku nadzwyczajnego
obostrzenia kary uzalenionego od dolnej granicy zagroenia ustawowego awic wodnie-
sieniu do tzw. wystpku chuligaskiego przyj naleaoby, e jeli typ czynu zabronionego
objty jest zastosowaniem art. 37a k.k., to obowizkowi wymierzenia kary obostrzonej czy-
nioby zado wymierzenie ju 15 stawek grzywny38. Rozwizanie takie wydaje si mie mao
35 J. Majewski, op. cit.

36 Jeszcze przed wejciem wycie nowelizacji z2015 roku jako przykad ilustrujcy powysz sytuacj,
J. Majewski powoywa zagroenie ustawowe zwizane zczynami zabronionymi stypizowanymi wart. 289 1,
2 oraz 3 k.k.. Skada si na nie nie tylko kara pozbawienia wolnoci wskazana tam expressis verbis, ale rwnie
kumulatywna grzywna przewidziana wart. 289 4 k.k.; J. Majewski, op. cit.
37 Postanowienie SN zdnia 31 marca 2016 r., II KK 361/15, OSNKW 2016/6/39.
38 Por. R. Kokot, op. cit, s. 60; Sytuacja ta nie aktualizuje si wprzypadku przestpstw komunikacyjnych
popenionych wzw. zart. 178 1 k.k., bowiem przepis ten obliguje sd do wymierzenia kary pozbawienia
- 67 -
Alicja Limburska
wsplnego ztym, co dyktuje poczucie sprawiedliwoci spoecznej.
Co si tyczy nadzwyczajnego zagodzenia kary, to na mocy wprowadzonego w 2015 r.
do kodeksu karnego art. 60 8, instytucji tej nie stosuje si do czynw zagroonych kar
pozbawienia wolnoci powyej 5 lat, do ktrych ma zastosowanie art. 37a k.k. Ten nowy
przepis uzna mona za potwierdzenie roli art. 37a, polegajcej na dopenieniu granic
ustawowego zagroenia. Ustawodawca bowiem prawidowo diagnozujc istot przepisu
wprowadzi jednoczenie norm wyczajc moliwo zastosowania nadzwyczajnego
zagodzenia kary w sytuacjach objtych zakresem jego zastosowania, ktra to pozwalajc
na podstawie art. 60 7 k.k. na odstpienie od wymierzenia kary i orzeczenie w zamian
rodka karnego prowadziaby do zbyt daleko idcej liberalizacji zasad odpowiedzialnoci
karnej39. Norma z art. 60 8 k.k. nie ma jednak zastosowania do wszystkich typw czy-
nw zabronionych, do ktrych stosuje si art. 37a k.k. Ustanawia ona zakaz stosowania
nadzwyczajnego zagodzenia kary jedynie wobec czynw zagroonych kar pozbawienia
wolnoci powyej 5 lat, co przy zastosowaniu argumentum acontrario nieuchronnie pro-
wadzi do wniosku, e t instytucj nadzwyczajnego wymiaru kary mona bez przeszkd
stosowa do czynw zabronionych zagroonych kar pozbawienia wolnoci krtsz albo
rwn 5 lat, objtych zastosowaniem art. 37a k.k.
Konstrukcj wyczenia stosowania nadzwyczajnego zagodzenia kary do okrelonej

kategorii czynw zabronionych, do ktrych stosuje si analizowany artyku, warto zestawi
z art. 59 k.k. regulujcym moliwo odstpienia od wymierzenia kary na rzecz zastoso-
wania rodka karnego, przepadku lub rodka kompensacyjnego. Na jego podstawie sd
moe odstpi od wymierzenia kary, jeeli orzeka jednoczenie rodek karny, przepadek
lub rodek kompensacyjny, a cele kary zostan w ten sposb spenione. Takie uprawnie-
nie przysuguje sdowi wprzypadkach, gdy przestpstwo zagroone jest kar pozbawienia
wolnoci nieprzekraczajc 3 lat albo kar agodniejszego rodzaju, aspoeczna szkodliwo
czynu nie jest znaczna. Zgodnie ze stanowiskiem prezentowanym w doktrynie, przepis
ten moe mie zastosowanie nie tylko w stosunku do czynw zabronionych zagroonych
wolnoci.
39 J. Giezek, op. cit, s. 31.
- 68 -
sankcj jednorodzajow przewidujc kar pozbawienia wolnoci nieprzekraczajc 3 lat,
ale take do czynw, wktrych zagroeniu ustawowym wystpuje kara pozbawienia wol-
noci w alternatywie z innymi karami40. Z brzmienia ustawy nie wynika wszak, e kara
pozbawienia wolnoci musi by jedyn przewidzian wsankcji kar. Co wicej, wskazuje
si na fakt szczeglnie istotny wkontekcie wprowadzenia do kodeksu karnego art. 37a
e wystpienie wustawowym zagroeniu obok pozbawienia wolnoci kary agodniejszego
rodzaju, samoistnie uzasadnia moliwo stosowania instytucji odstpienia od wymiaru
kary bez wzgldu na wysoko zagroenia kar pozbawienia wolnoci. Oile przed wejciem
w ycie ustawy nowelizujcej moliwo taka wizana bya tylko z jednym typem czynu
zabronionego (przestpstwo zart. 250 k.k. zagroone grzywn, kar ograniczenia wolnoci
oraz kar pozbawienia wolnoci do lat 5), otyle po 1 lipca 2015 r. sytuacja to ulega diame-
tralnej zmianie. Podajc za powysz interpretacj art. 59 k.k. stwierdzi mona bowiem,
e instytucja odstpienia od wymierzenia kary na rzecz orzeczenia rodka karnego moe
mie obecnie zastosowanie do wszystkich czynw zabronionych, w ktrych sankcji zmo-
dyfikowanej przez art. 37a k.k. jako alternatywna dla kar agodniejszych wystpuje kara
pozbawienia wolnoci o grnej granicy wyszej od 3 lat i zarazem nieprzekraczajcej lat
8. atwo zauway, e do tej kategorii czynw nale rwnie takie, w stosunku do kt-
rych ustawodawca wyczy zastosowanie nadzwyczajnego zagodzenia kary. Mamy zatem
wistocie do czynienia zsytuacj, wktrej, mimo e wodniesieniu do pewnej grupy czynw
sd nie moe zastosowa nadzwyczajnego zagodzenia kary, polegajcego na odstpieniu
od wymierzenia kary iorzeczeniu rodka karnego, to moe jednak odstpi od wymierze-
nia kary i orzec rodek karny, przepadek lub rodek kompensacyjny pod warunkiem,
e spoeczna szkodliwo czynu nie jest znaczna, acele kary zostan wten sposb spenione.
Sens takiego zabiegu legislacyjnego uzna naley za wysoce wtpliwy, zwaszcza majc na
uwadze, e objte zastosowaniem art. 37a k.k. s nie tylko wystpki olekkim, ale rwnie
rednim ciarze gatunkowym.
Wiele wtpliwoci wywouje rwnie relacja pomidzy analizowanym art. 37a k.k aprze-
40 W. Wrbel [w:] A. Zoll (red.) Kodeks karny. Cz oglna, Warszawa 2012, s. 812 in.; por. S. tek
[w:] Kodeks karny. Cz oglna, t. 2, Warszawa 2010, s. 333.
- 69 -
Alicja Limburska
pisem ustanawiajcym prymat kar nieizolacyjnych w polskim systemie prawa karnego,
tj. art. 58 1 k.k. W doktrynie przyjo si, e przepis ten ustanawia zasad ultima ratio
kary pozbawienia wolnoci. Nadmieni naley, e wzamyle projektodawcy kodeks karny
z1997 r. mia spowodowa zdecydowany zwrot polityki kryminalnej wstron kar wolnocio-
wych. Caoksztat zasad oraz dyrektyw wymiaru kary mia na celu ustanowienie prymatu
kar wolnociowych i rodkw karnych przed kar pozbawienia wolnoci bez warunko-
wego jej zawieszenia iwykonania41. Wuzasadnieniu do projektu kodeksu expressis verbis
projektodawca wskazywa na zasad ultima ratio jedynie w odniesieniu do krtkotrwaej
kary pozbawienia wolnoci, jednake art. 58 1 k.k. woryginalnym brzmieniu nie wprowa-
dza adnego rozrnienia ze wzgldu na rozmiar przewidzianej wzagroeniu ustawowym
kary pozbawienia wolnoci42. De lege lata przepis ten stanowi, e jeeli ustawa przewiduje
moliwo wyboru rodzaju kary, a przestpstwo jest zagroone kar pozbawienia wolno-
ci nieprzekraczajc 5 lat, sd orzeka kar pozbawienia wolnoci tylko wtedy, gdy inna
kara lub rodek karny nie moe speni celw kary. Wida zatem wyranie, e s sytuacje,
w ktrych orzeczenie kary pozbawienia wolnoci wystpujcej w postaci sankcji alterna-
tywnej co moe by wszak efektem modyfikacji zagroenia ustawowego przez art. 37a k.k.
nie jest moliwe. Wodniesieniu do przestpstw wobec ktrych ma zastosowanie art. 58
1 k.k., sd musi wpierwszej kolejnoci stwierdzi, czy kara nieizolacyjna wymierzona zgod-
nie zoglnymi dyrektywami zawartymi wart. 53 k.k. speni in concreto cele kary. Jeeli tak
bdzie, sd zobligowany jest do orzeczenia kary ocharakterze wolnociowym, ma jednak
wci pewien luz decyzyjny co do rodzaju iwymiaru teje kary43. Okrelajc relacj pomi-
41 Uzasadnienie projektu ustawy Kodeksu karny z1997 r.; przytoczone za: W. Wrbel, Kara pozbawie-
nia wolnoci wKodeksie karnym z1997 r.: idea irzeczywisto, Czasopismo Prawa Karnego iNauk Penalnych
2007, z. 1, s. 124-125.
42 Ibidem, s. 125: Wolno naley do najcenniejszych dbr jednostki, zwaszcza wdemokratycznym
pastwie prawnym ijej warto mierzy trzeba niezwykle wysoko. Wkonsekwencji pozbawienie wolnoci jest
odczuwane jako bardzo dolegliwe, co zmusza do relatywnego agodzenia kar pozbawienia wolnoci iograni-
czania ich stosowania na korzy kar wolnociowych, zwaszcza, e badania kryminologiczne podwayy prze-
konanie co do wartoci resocjalizacyjnego pozbawienia wolnoci. Nowy kodeks realizujc ten kierunek stano-
wi wyraz nie tylko racjonalnej polityki kryminalnej, ale take uznania wysokiej wartoci wolnoci czowieka.
Najwymowniejszym przejawem tego kierunku polityki kryminalnej jest zasada ultima ratio krtkoterminowej
kary pozbawienia wolnoci.
43 Sam art. 53 1 k.k. zawiera jedynie oglne dyrektywy sdowego wymiaru kary, zktrych jednak
nie sposb wyczyta preferencji ustawodawcy co do rodzaju wymierzanej kary. Innymi sowy, jeeli in con-
creto zarwno kara pozbawienia wolnoci, jak i kara agodniejsza w odpowiednim wymiarze, spenia cele
kary kryminalnej, aich dolegliwo nie przekracza stopnia winy iuwzgldnia stopie spoecznej szkodliwo-
ci czynu, norma art. 53 1 k.k. nie ustanawia adnej reguy wyboru rodzaju kary. Dopiero art. 58 1 k.k.
- 70 -
dzy analizowanym art. 37a k.k. adyrektyw zart. 58 1 k.k., stwierdzi naley, e pierwszy
zprzepisw stanowi zawarte wczci oglnej uniwersalne dopenienie granic ustawowego
zagroenia, drugi znich ustanawia natomiast kryteria wyboru kary wramach tych granic
wkonkretnym przypadku44. Jednak czy wci aktualne s deklaracje ustawodawcy obezwa-
runkowej karze pozbawienia wolnoci jako ultima ratio? Dyrektywa zart. 58 1 k.k. dotyczy
wszake jedynie czynw zabronionych zagroonych kar pozbawienia wolnoci nieprze-
kraczajc 5 lat wpostaci sankcji alternatywnej. Stosujc zatem wnioskowanie acontrario,
nieuchronnie dochodzimy do konkluzji, e w przypadku, gdy grna granica kary pozba-
wienia wolnoci przekracza 5 lat, sd nie jest zobligowany do wymierzenia przewidzianej
wsankcji kary wolnociowej nawet, jeli kara ta (lub rodek karny) mogaby zpowodzeniem
spenia cele kary. Warto zauway, e wszystkie czyny zabronione, ktre mimo zagroenia
sankcj alternatywn nie wchodz wzakres zastosowania art. 58 1 k.k., s typami ozagro-
eniu ustawowym zmodyfikowanym przez przednawiasowy przepis art. 37a k.k.45. Powysze
spostrzeenia prowadzi musz do konstatacji ktra moe zosta uznana za niezadowa-
lajc e de lege lata nie moemy ju mwi oobowizujcej wpolskim systemie prawa
karnego bezwzgldnej zasadzie kary pozbawienia wolnoci jako ultima ratio46. Warto jednak
zauway, e takie rozwizanie nie jest wcale odosobnione. Jako przykad przywoa mona
regulacj niemieck, wedug ktrej kara pozbawienia wolnoci w wymiarze mniejszym

ni 6 miesicy moe zosta wymierzona tylko wtedy, gdy zachodz wyjtkowe okolicznoci
dotyczce czynu lub sprawcy, ktre czyni koniecznym zastosowanie teje kary ze wzgldu
na oddziaywanie na sprawc albo ochron porzdku prawnego47. Tym samym, niemiecki
Strafgesetzbuch realizuje zasad kary pozbawienia wolnoci jako ultima ratio tylko wsto-
sunku do krtkoterminowych kar tego rodzaju. Na tym tle polskie rozwizanie nie jawi
ustanawia tak regu.

44 J. Giezek, op. cit, s.31.
45 Ibidem, s.33.
46 Ibidem, s. 35.
47 Strafgesetzbuch in der Fassung der Bekanntmachung vom 13. November 1998 (BGBl. IS. 3322), das
durch Artikel 2 Absatz 4 des Gesetzes vom 22. Dezember 2016 (BGBl. IS. 3150) gendert worden ist;
Art. 47 1. Eine Freiheitsstrafe unter sechs Monaten verhngt das Gericht nur, wenn besondere Umstnde, die
in der Tat oder der Persnlichkeit des Tters liegen, die Verhngung einer Freiheitsstrafe zur Einwirkung auf
den Tter oder zur Verteidigung der Rechtsordnung unerllich machen.
- 71 -
Alicja Limburska
si wcale jako przesadnie rygorystyczne ustanawia wszak prymat kar wolnociowych
wodniesieniu do duo wikszej kategorii czynw, to jest wszystkich zagroonych sankcj
alternatywn zawierajc kar pozbawienia wolnoci a do 5 lat.
Podsumowujc powysze rozwaania powtrzy mona wniosek, e przepisu tego nie
sposb uzna za szczegln dyrektyw wymiaru kary. Co wicej, de lege lata wpeni uza-
sadnione jest twierdzenie, e nie tylko naley on do sfery ustawowego wymiaru kary, ale jest
w istocie przepisem przednawiasowym stanowicym dopenienie zagroenia ustawowego
szeregu typw czynw zabronionych. Wprzypadku typw czynw zabronionych objtych
jego zastosowaniem, norma sankcjonujca tworzona jest zatem zco najmniej dwch prze-
pisw art. 37a k.k. oraz przepisu okrelajcego znamiona typu. Wefekcie wprowadzenia
komentowanego przepisu do kodeksu karnego, zmodyfikowane zostay wsposb prowa-
dzcy do znacznej liberalizacji zasad odpowiedzialnoci karnej sankcje a ponad 220 typw
czynw zabronionych, w tym wystpkw o rednim ciarze gatunkowym. W peni uza-
sadnione wydaj si zatem zarzuty dotyczce zbyt szerokiego zakresu jego zastosowania.
Co wicej, widoczny jest rwnie brak spjnoci nowej regulacji z innymi instytucjami
kodeksowymi. Przede wszystkim, mimo wyczenia zastosowania nadzwyczajnego zago-
dzenia kary wstosunku do czci czynw, do ktrych ma zastosowanie art. 37a k.k., kodeks
dopuszcza jeszcze dalej idc liberalizacj zasad odpowiedzialnoci na podstawie art. 59 k.k.
Zmianie ulega take jedna zzasad lecych upodstaw polskiego kodeksu karnego z1997 r.,
czyli ultima ratio kary pozbawienia wolnoci. Wobowizujcym stanie prawnym nie mona
ju bowiem mwi o prymacie kar wolnociowych w odniesieniu do wszystkich typw
czynw zabronionych zagroonych sankcj alternatywn. Komentujc art. 37a k.k. mona
wreszcie podzieli stanowisko Tadeusza Bojarskiego, ktry wyrazi nadziej, e sdziowie
bd wsposb racjonalny korzystali z(moe nazbyt) daleko idcych moliwoci stworzo-
nych przez t now regulacj48.
48 T. Bojarski [w:] T. Bojarski (red.), Kodeks karny. Komentarz, Warszawa 2016, s. 165.
- 72 -
STRESZCZENIE
Artyku dotyczy instytucji kar alternatywnych z art. 37a, ktry wprowadzony zosta
do Kodeksu karnego ustaw nowelizujc zdnia 20 lutego 2015 r. Wpierwszej kolejnoci
porusza on kwesti charakteru tego przepisu oraz waciwego umiejscowienia go wsferze
ustawowego wymiaru kary. Autorka dochodzi do wniosku, e omawiany przepis nie jest jedy-
nie dyrektyw sdowego wymiaru kary, lecz przeksztaca szereg jednorodzajowych sankcji
wsankcje oalternatywnym zagroenia kar grzywny, ograniczenia wolnoci oraz pozbawie-
nia wolnoci. Tym samym modyfikuje on granice ustawowego zagroenia kar wybranych
typw czynw zabronionych. Artyku porusza rwnie kwest relacji pomidzy art. 37a oraz
wybranymi przepisami czci oglnej Kodeksu karnego. Wszczeglnoci wskazuje na brak
spjnoci pomidzy omawianym przepisem oraz liberalizujcymi odpowiedzialno insty-
tucjami sdowego wymiaru kary, atake na modyfikacj zasady ultima ratio bezwzgldnej
kary pozbawienia wolnoci.
SUMMARY
INSTITUTION OF ALTERNATIVE PENALTIES FROM ART. 37A OF
CRIMINAL CODE AND CONTROVERSIES ABOUT IT
The study concerns the institution of alternative penalties from art. 37a introduced
into the Criminal Code by the amending act of 20 February 2015. Firstly, the issue
of acharacter of art. 37a and its localisation within the statutory penalty range is dealt with.
The Author reaches a conclusion that the discussed provision is not a mere sentencing
guideline but it transforms anumber of originally uniform sanctions into alternative sanc-
tions of a fine, restriction of liberty and imprisonment. In other words it modifies limits
of statutory penalty range of certain crimes. Arelation between art. 37a and chosen provi-
sions of the general part is also examined, with aparticular focus on inconsistency between
art. 37a and institutions of judicial penalty range and amodification of aprinciple of uncon-
ditional imprisonment as ultima ratio.
- 73 -
Jacek Lewandowski Uniwersytet Wrocawski

Student prawa na Wydziale Prawa, Administracji i Ekonomii
Uniwersytetu Wrocawskiego
dnie od waciwego organu dokonania aktualizacji opaty

rocznej ztytuu uytkowania wieczystego nieruchomoci gruntowej
Teza: Uytkownik wieczysty posiada legitymacj bezporedni do wszczcia postpowania
aktualizacyjnego
I. Uwagi oglne
Problematyka nieruchomoci jest jedn zbardziej ywotnych dziedzin, wktrej ze wzgldu
na znaczenie iwarto przedmiotu regulacja prawna jest tak bardzo podana. Przedmiotem
niniejszego referatu jest omwienie regulacji art. 81 ustawy ogospodarce nieruchomociami1,
czyli dokonania aktualizacji opaty rocznej ztytuu uytkowania wieczystego nieruchomoci
gruntowej na danie uprawnionego podmiotu. Jest to jeden zaspektw procedury aktu-
alizacyjnej, za szczegln uwag naley zwrci na podmioty wystpujce wtej regulacji,
procedur oraz moliw drog sdow. Naley zaznaczy, i zarwno regulacja art. 81 u.g.n.,
1 Ustawa zdnia 21 sierpnia 1997 r. ogospodarce nieruchomociami (tekst jedn.: Dz. U. z2015 r., poz.
1774 ze zm.); dalej jako u.g.n.
- 74 -
danie od waciwego organu dokonania aktualizacji opaty rocznej
jak rwnie artykuw poprzedzajcych, jest przedmiotem bogatego orzecznictwa sdw
cywilnych iadministracyjnych, zracji sporu jaki zrodzi si na tle stosowania tej regulacji.
Przedmiotem kilkudziesiciu orzecze byy rozwaania iprba znalezienia odpowiedzi na
pytanie: czy charakter sprawy aktualizacyjnej jest cywilnoprawny czy administracyjnoprawny?
Ponisza praca prbuje ukaza zarwno teoretyczny jak i praktyczny aspekt danego
zagadnienia, dlatego nie mona byo w niej pomin rozwaa na temat postpowania
administracyjnego, ktre odgrywa niezmiernie wan rol.
II. Zakres podmiotowy regulacji
Opata roczna ma swoj materialnoprawn podstaw w art. 238 kodeksu cywilnego2.
Jest to ekwiwalent pieniny za moliwo korzystania przez uytkownika wieczystego
znieruchomoci skarbowej lub samorzdowej ocharakterze bezwzgldnie obowizujcym.
Aktualizacja opaty rocznej przybiera dwojak posta. Zgodnie zust. 3 art. 77 u.g.n. moe ona
zosta dokonana zurzdu przez waciwy organ lub na wniosek uytkownika wieczystego.
Wpierwszej kolejnoci naley odkodowa podmioty kryjce si pod pojciami uytkownika
wieczystego oraz waciwego organu. Wmyl uchway Sdu Najwyszego, podmiotem
prawa uytkowania wieczystego zatem moe by kada osoba fizyczna lub prawna, ktra
nie jest wacicielem tej nieruchomoci3. Przywoana uchwaa nie wyklucza take innych
podmiotw, ktre mona zakwalifikowa do tej grupy4. Natomiast pojcie waciwy organ
oznacza organ osoby prawnej, ktra jest wacicielem nieruchomoci oddanej wuytkowa-
nie wieczyste, uprawniony do podejmowania za waciciela czynnoci wzakresie stosunku
uytkowania wieczystego5. Definicj waciwy organ konkretyzuje art. 4 pkt 9 u.g.n. sta-
nowic, i przez waciwy organ naley rozumie starost, wykonujcego zadanie zzakresu
2 Ustawa zdnia 23 kwietnia 1964 r. Kodeks Cywilny (tekst jedn.: Dz. U. z2016 r., poz. 380 ze zm.);
dalej jako k.c.
3 Por. uzasadnienie uchway Sdu Najwyszego z18 marca 1994 r., III CZP 28/94, Biul. SN 1994, nr 3, s. 16.
4 Podmiotem uytkowania wieczystego mog by take tzw. osoby ustawowe, oktrych stanowi art.
331 k.c. Wszczeglnoci chodzi tu ospki osobowe (art.8 kodeksu spek handlowych.), spki kapitaowe
worganizacji (art. 11 kodeksu spek handlowych) czy wsplnoty mieszkaniowe (art. 6 i17 ustawy owasnoci
lokali); zob. szerzej R. Dziczek, Uytkowanie wieczyste w obrocie prawnym. Roszczenia o przewaszczenie,
5 Por. teza postanowienia Sdu Najwyszego zdnia 25 maja 2007 r., ICSK 30/07, OSNC-ZD 2008,
nr 2, poz. 33.
- 75 -
Jacek Lewandowski
administracji rzdowej, w odniesieniu do nieruchomoci stanowicych wasno Skarbu
Pastwa oraz organ wykonawczy gminy, powiatu iwojewdztwa wodniesieniu do nieru-
chomoci stanowicych odpowiednio wasno gminy, powiatu iwojewdztwa. Ostatecznie
precyzujc, naley wskaza, e organem wykonawczym gminy zgodnie z art. 26 ustawy
osamorzdzie gminnym jest wjt, burmistrz, prezydent miasta, powiatu zarzd powiatu,
za wojewdztwa zarzd wojewdztwa.
III. Zakres przedmiotowy regulacji
Moliwo dokonania aktualizacji opaty zostaa obwarowana terminem zart. 77 ust.1 u.g.n.
Ustawodawca dopuci moliwo zmiany wysokoci opaty nie czciej ni raz na 3 lata,
jeeli warto tej nieruchomoci ulegnie zmianie. Wedle art. 81 u.g.n. termin ten dotyczy
zarwno organu, ktry zamierza dokona aktualizacji opaty rocznej, jak iuytkownika wie-
czystego zracji odpowiedniego stosowania przepisw art. 77-80 u.g.n. Zatem nawet jeeli
wokresie trzyletnim zostaa ju raz dokonana aktualizacja opaty za uytkowanie wieczyste,
to nie mona ponownie wnioskowa o kolejn aktualizacj przy zmianie wartoci nieru-
chomoci gruntowej. Jeeli warto nieruchomoci zmienia si szybko, aktualizacja opat
za uytkowanie wieczyste moe nie nada za tymi zmianami, gdy aktualizacja taka moe
by obecnie przeprowadzana nie czciej ni raz na 3 lata. Zaktualizowana opata roczna
obowizuje dopiero od dnia 1 stycznia roku nastpujcego po tym, wktrymdokonano sku-
tecznego wypowiedzenia opaty dotychczasowej, wic aktualizowanie jej czciej byoby
nielogiczne ipowodowaoby po stronie waciciela nieruchomoci nieuzasadnione wydatki
na oszacowanie nieruchomoci przez rzeczoznawc majtkowego. Poza tym rzeczoznawca
szacuje nieruchomoci biorc pod uwag dokonane ju transakcje iceny najczciej zokresu
do 2 lat poprzedzajcych okres sporzdzania wyceny, wic czstsze aktualizowanie opat
rocznych byoby take i z tego wzgldu nieracjonalne6. Z praktycznego punktu widze-
nia rwnie jest to mao prawdopodobne, poniewa czas wjakim rozpatrywane s sprawy
przed Samorzdowym Kolegium Odwoawczym i przed sdem powszechnym nie naley
6 E. Boczak-Kucharczyk, uwagi do art. 77, [w:] Ustawa ogospodarce nieruchomociami. Komentarz,

Warszawa 2014 r., s. 485.
- 76 -
do najkrtszych. Dlatego te teoretyczna moliwo zostaa wyczona na mocy powyszego
zapisu.
IV. Wyczenia aktualizacji
W tym samym artykule zawarto regulacj wyczenia aktualizacji opaty. Zgodnie
zust. 2 art. 77 u.g.n. jeeli warto nieruchomoci gruntowej na dzie aktualizacji opaty
rocznej byaby nisza ni ustalona wdrodze przetargu cena tej nieruchomoci wdniu odda-
nia jej wuytkowanie wieczyste, aktualizacji nie dokonuje si. Powysze wyczenie rwnie
dotyczy uytkownika wieczystego, ktry na podstawie art. 81 u.g.n. wystpuje zdaniem
dokonania aktualizacji. Wuzasadnieniu uchway zdnia 13 wrzenia 2007 r. Sd Najwyszy
wskaza, e celem () wprowadzenia art. 77 ust. 2 GospNierU byo nie tyle wyczenie
korupcji w organach administracji pastwowej i samorzdowej, ile ograniczenie zjawiska
windowania cen nieruchomoci przez uczestnikw przetargu zainteresowanych ustano-
wieniem na ich rzecz prawa uytkowania wieczystego7.
V. Dopuszczalno postpowania
Zgodnie zustaw ogospodarce nieruchomociami, warunkiem zoenia wniosku jest zmiana
wartoci nieruchomoci przy jednoczesnym braku dziaania ze strony organu. Zasadniczo,

uytkownik wieczysty wystpi zdaniem, gdy warto nieruchomoci spadnie. Jednake
nie zawsze tak si dzieje. Co do zasady, winteresie uytkownika wieczystego bdzie danie
dokonania aktualizacji, gdy wjego skutek opata ma by nisza. Nie oznacza to jednak, e
nie mona znale uzasadnienia dla dokonania aktualizacji, ktrej skutkiem bdzie wzrost
wysokoci opaty, ajednoczenie bdzie to korzystne dla uytkownikawieczystego. Ztakim
przypadkiem moemy mie do czynienia, gdy postpowanie aktualizacyjne pozwoli okreli
nakady podlegajce zaliczeniu na poczet rnicy pomidzy opat dotychczasow a zak-
tualizowan. Moliwo ich odliczenia bdzie dopuszczalna jedynie w sytuacji, gdy nowa
opata bdzie wysza od dotychczasowej. dajc aktualizacji, uytkownik wieczysty ponosi
7 Por. uzasadnienie uchway Sdu Najwyszego zdnia 13 wrzenia 2007 r., III CZP 73/07, OSNC 2008,
nr 10, poz.110, LEX nr 289961.
- 77 -
Jacek Lewandowski
ryzyko, e w toku postpowania, wszcztego przez uytkownika wieczystego z zamiarem
obnienia dotychczasowej opaty, zostanie ona ustalona wwyszej ni dotychczas obowi-
zujca wysokoci8. Takiego interesu nie bdzie mia waciciel Skarb Pastwa, jednostka
samorzdu terytorialnego lub zwizek jednostek samorzdu terytorialnego poniewa
oznacza to bdzie zmniejszenie wpyww z tytuu opaty rocznej. W zwizku z tym nie
powinien budzi zdziwienia brak aktywnoci organu, przez ktrego dziaa waciciel. Jed-
nake nie mona patrze na to zagadnienie zperspektywy jak najwikszych przychodw,
poniewa moe mie miejsce sytuacja, wktrej warto gruntw wkolejnych latach ulegnie
spadkowi. Organ wtakiej sytuacji nie moe pozostawa bezczynny, musi dokona aktualiza-
cji, gdy jest to jego obowizkiem anie uprawnieniem. Wprzeciwnym wypadku naraa si
na odpowiedzialno za naruszenie dyscypliny finansw publicznych.
VI. Oszacowanie wartoci nieruchomoci
Zmiana wartoci nieruchomoci gruntowej moe nastpi wskutek wielu zdarze. Przy-
kadowo naley wskaza tu uchwalenie nowego miejscowego planu zagospodarowania
przestrzennego, wwyniku ktrego jej warto moe wzrosn lub zmniejszy si. Wponi-
szym referacie analizowana jest ta druga opcja. Kierujc do organu danie aktualizacji opaty
rocznej, zgodnie zustpem 2 art. 81 u.g.n., to na wnioskodawcy spoczywa ciar dowodu. Jest
to logiczne iwzgodzie ztreci art. 6 k.c. uosabiajc onusprobandi. Nikt inny, atym bardziej
organ, nie przedstawi za stron dowodw co do tego, e warto nieruchomoci zmniejszya
si. Naley zwrci uwag, e uytkownik wieczysty nie ma prawa wypowiedzenia umowy
ouytkowanie wieczyste wczci dotyczcej opaty rocznej, moe jedynie zwrci si do wa-
ciciela gruntu zdaniem obnienia tej opaty, adanie takie nie ma charakteru roszczenia
cywilnoprawnego9. Ustawa nie precyzuje w jaki sposb i jakimi rodkami dowodowymi
uytkownik ma wykaza spenienie tej przesanki. Najprostszym rozwizaniem wydaje si
powoanie rzeczoznawcy majtkowego, ktry sporzdzi operat szacunkowy. Szczegowe
wytyczne zawiera Rozporzdzenie RadyMinistrw z dnia 21 wrzenia 2004 r. w spra-
8 J.J. Zity, Aktualizacja opaty rocznej za uytkowanie wieczyste gruntu, Warszawa 2014, s. 143.
9 E. Boczak-Kucharczyk, uwagi do art. 81, op. cit., s. 515.
- 78 -
wie wyceny nieruchomoci i sporzdzania operatu szacunkowego10, okrelajce rodzaje
metod i technik wyceny nieruchomoci oraz sposoby okrelania wartoci nieruchomoci
przy zastosowaniu poszczeglnych podej, metod i technik wyceny. Wyej wymieniona
metoda jednake nie jest jedyn. Wpimiennictwie wskazuje si, e zmniejszenia wartoci
gruntu uytkownik moe dowodzi wszelkimi rodkami11.Wymaga rwnie podkrelenia,
e nie ma adnych procesowych przeszkd, aby uytkownik wieczysty powoa si na operat
wykonany przez waciciela nieruchomoci, poniewa przedstawienie rodka dowodowego
nie ma tak istotnego znaczenia, wprzeciwiestwie do ciaru dowodu, ktry faktycznie spo-
czywa na uytkowniku wieczystym nieruchomoci gruntowej12.
VII. Rozliczenie nakadw
Naturalna rzecz jest, i uytkownik podczas eksploatacji gruntu dokonuje nakadw. Pra-
wodawca ustanowi obowizek organu, a uprawnienie uytkownika wieczystego, zgodnie
zart. 77 ust. 4 u.g.n., zaliczania na poczet rnicy midzy opat dotychczasow aopat
zaktualizowan wartoci nakadw poniesionych przez uytkownika wieczystego nierucho-
moci na budow poszczeglnych urzdze infrastruktury technicznej. Zgodnie zdefinicj
wyraon wust. 2 art. 143 u.g.n., przez budow urzdze infrastruktury technicznej rozumie
si budow drogi oraz wybudowanie pod ziemi, na ziemi albo nad ziemi przewodw lub
urzdze wodocigowych, kanalizacyjnych, ciepowniczych, elektrycznych, gazowych itele-
komunikacyjnych. Nakady zostan uwzgldnione przy aktualizacji opaty, tylko wtedy, jeeli
wich nastpstwie wzrosa warto nieruchomoci gruntowej. Zaliczenia ich mona dokona
zarwno po dniu dokonania ostatniej aktualizacji jak izsumowa poprzednie niezaliczone
nakady. Analogiczne uprawnienie kreuje in fine ust. 1 art. 81 u.g.n., zracji odpowiedniego
stosowania przepisw art. 77-80 u.g.n. Stosowny wniosek moe zosta zoony przez uyt-
kownika wieczystego w kadym czasie podczas procedury aktualizacyjnej z racji braku
obostrzenia jakimkolwiek terminem do dokonania tej czynnoci.
10 Dz. U. z2004 r. Nr 207, poz. 2109 ze zm.

11 J. Jaworski, uwagi do art. 81, [w:] Ustawa ogospodarce nieruchomociami. Komentarz. Warszawa 2015, s. 393.
12 Orzeczenie Samorzdowego Kolegium Odwoawczego we Wrocawiu z dnia 24 stycznia 2013 r.,
SKO 4114/470/12, OwSS 2013/2/72-79, LEX nr 1317965.
- 79 -
Jacek Lewandowski
VIII. Wymagania formalne wniosku
Ustawodawca wrd przepisw nie zamieci adnych wymaga formalnych dotyczcych
wniosku, oprcz tego, e powinien by zoony na pimie do 31 grudnia roku poprzedzajcego
aktualizacj. Alternatywnym rozwizaniem bdzie zoenie pisma w formie elektronicz-
nej z kwalifikowanym podpisem elektronicznym, ktre bdzie rwnowane ze zoeniem
pisemnego owiadczenia woli wrozumieniu art. 781 2 k.c. Jeeli waciwy organ odm-
wi aktualizacji opaty, zdanie 3 ust. 1 art. 81 u.g.n. kreuje dla uytkownika wieczystego
uprawnienie w postaci skierowania wniosku do samorzdowego kolegium odwoawczego
ostwierdzenie, e odmowa aktualizacji bya nieuzasadniona. Naley go zoy wterminie
30 dni od dnia otrzymania odpowiedzi odmownej organu. Forma wniosku powinna czyni
zado wymogom pozwu, gdy w razie wniesienia sprzeciwu od orzeczenia samorzdo-
wego kolegium odwoawczego, zastpi on pozew. Wprzypadku, gdy po skierowaniu dania
dokonania aktualizacji waciwy organ nie ustosunkowa si do niego wustawowym termi-
nie, uytkownik wieczysty moe zoy (wokresie midzy 30 a90 dniem od daty dorczenia
dania) wniosek do kolegium odokonanie aktualizacji opaty rocznej. Pismo to, podob-
nie jak wwyej wymienionym przypadku, bdzie zastpowa wpniejszym czasie pozew.
Powstaje zatem pytanie, czy wsytuacji, kiedy organ nie podejmuje adnego dziaania, wyej
opisany wniosek do samorzdowego kolegium odwoawczego jest wystarczajcy, lub moe
dopuszczalne jest zaalenie na bezczynno organu?
IX. Dopuszczalno zaalenia
Przepis art. 35 3 kodeksu postpowania administracyjnego13 stanowi ozaatwieniu sprawy
wymagajcej postpowania wyjaniajcego nie pniej ni wcigu miesica, za art. 37 k.p.a.
wskazuje na rodki zwalczania bezczynnoci. Wymienia wrd nich zaalenie do organu wy-
szego stopnia iwezwanie do usunicia naruszenia prawa wprzypadku braku organu wyszej
instancji. Niewtpliwie, postpowanie wyjaniajce polega ze strony organu na powoaniu
rzeczoznawcy majtkowego, ktry sporzdza operat szacunkowy potwierdzajcy lub nie obni-
13 Ustawa z dnia 14 czerwca 1960 r. Kodeks Postpowania Administracyjnego (tekst jedn.: Dz. U.
z2016 r., poz. 23 ze zm.); dalej jako k.p.a.
- 80 -
on warto nieruchomoci, co stanowi podstaw do okrelenia wysokoci opaty rocznej.
Naczelny Sd Administracyjny wuchwale 7 sdziw podkreli: Worzecznictwie zwraca si
uwag na to, e organ administracji publicznej pozostaje wbezczynnoci wkadym przypadku
niezaatwienia sprawy wterminie okrelonym wart. 35K.p.a., jeeli nie dopeni czynnoci
okrelonych wart. 36 K.p.a. lub nie podj innych dziaa wynikajcych zprzepisw proce-
sowych, majcych na celu usunicie przeszkody wwydaniu decyzji. Zbezczynnoci mamy
m.in. do czynienia, gdy organ nie podejmuje czynnoci, od ktrych zaley merytoryczne
rozpatrzenie sprawy (wyrok NSA z27 padziernika 1998 r., IV SAB 18/98, LEX nr 45691),
zwaszcza gdy nie dokona wprawnie ustalonym terminie adnych czynnoci wsprawie lub
gdy cho prowadzi postpowanie, to jednak mimo ustawowego obowizku nie koczy go
wydaniem wterminie decyzji, postanowienia lub te innego aktu ani podjciem innej czyn-
noci (wyrok NSA z19 lutego 1999 r., IV SAB 153/98, LEX nr 48688)14. Naley zatem przyj,
i dopuszczalne jest wniesienie zaalenia na bezczynno organu. Jednake czy zastosowa-
nie takiego rodka jest zasadne w przypadku, gdy ustawodawca w przedostatnim zdaniu
art. 81 u.g.n. wskaza bezporedni moliwo skierowania sprawy do samorzdowego kole-
gium odwoawczego? ukasz Dziamski stoi na stanowisku, istosunek cywilnoprawny
czcy strony, dziaanie waciciela wsferze dominialnej implikuje brak moliwoci zasto-
sowania instytucji zaalenia na przewleko zaatwienia dania dokonania aktualizacji

przez podmiot wacicielski (art. 37 k.p.a.), poniewa nie jest to sprawa administracyjna15.
Ostatecznie naley uzna, e uprawnienie z art. 81 u.g.n. jest praktycznym i wystarczaj-
cym rozwizaniem. Wwietle powyszego uregulowania nie istnieje potrzeba wszczynania
postpowania zaaleniowego.
X. Postpowanie przed SKO
Postpowanie przed Samorzdowym Kolegium Odwoawczym reguluje art. 79 u.g.n. Kole-
gium, do ktrego skada si wniosek powinno by waciwe miejscowo ze wzgldu na
14 Por. uchwaa Naczelnego Sdu Administracyjnego z dnia 25 listopada 2013 r., I OPS 12/13,
LexisNexis nr 8092154.
15 . Dziamski, Aktualizacja opaty rocznej z tytuu uytkowania wieczystego. Zagadnienia
proceduralne, Warszawa 2013, s. 81.
- 81 -
Jacek Lewandowski
pooenie nieruchomoci, awszelkie wtpliwoci zwizane zwaciwoci miejscow roz-
strzyga przepis art. 21 1 pkt. 1 k.p.a. stanowicy, e jeeli nieruchomo jest pooona na
obszarze waciwoci dwch lub wicej organw, orzekanie naley do organu, na ktrego
obszarze znajduje si wiksza cz nieruchomoci. Wniosek dotyczcy aktualizacji opaty
rocznej powinien by sporzdzony na pimie wdwch egzemplarzach, zczego odpis wnio-
sku powinien zosta przekazany wacicielowi tj. Skarbowi Pastwa starocie lub organowi
wykonawczemu waciwej jednostki samorzdu terytorialnego. Zgodnie z przepisami
ustawy o opacie skarbowej16, wniosek podlega opacie skarbowej. Jeeli uytkownik wie-
czysty powezwaniu nie wnis nalenej opaty skarbowej, to samorzdowe kolegium
odwoawcze powinno wyda postanowienie w przedmiocie zwrotu wniosku bez rozpo-
znania, na ktre przysuguje zaalenie do tego samorzdowego kolegium odwoawczego17.
Zgodnie zart. 79 ust. 3 zd. 1 u.g.n. samorzdowe kolegium odwoawcze powinno dy do
polubownego zaatwienia sprawy wdrodze ugody. Wwypadku, gdy strony postpowania
nie zawr ugody, kolegium moe wyda dwa rodzaje orzecze merytorycznych. Postanowie-
niem moe oddali wniosek uytkownika wieczystego lub ustali wysoko nowej opaty.
Od orzeczenia kolegium rozstrzygajcego spr o wysoko opaty nie przysuguje aden
rodek odwoawczy wtoku postpowania administracyjnego. Strony mog wnie sprzeciw
do sdu powszechnego za porednictwem samorzdowego kolegium odwoawczego. Zoe-

nie sprzeciwu ma skutek kasacyjny. Orzeczenie, tracc swj byt procesowy imaterialny, nie
wywiera wpywu na rozstrzygnicie sdu. Sd rozstrzyga spr samodzielnie, rozpoznajc
spraw od pocztku, tak jakby nie byo wniej wczeniejszego rozstrzygnicia.
XI. Bezczynno SKO
Zbezczynnoci organu moemy rwnie spotka si wtrakcie postpowania przed samorz-
dowym kolegium odwoawczym. Rozpoznajc spraw kolegium jest obowizane do wydania
merytorycznego rozstrzygnicia. Nie czynic tego, aktualizuje uprawnienie strony do wnie-
16 Ustawa zdnia 16 listopada 2006 r. oopacie skarbowej (tekst jedn.: Dz. U. z2015 r., poz. 783 ze zm.).
17 Stanowisko takie wyrazio Kolegium Kompetencyjne przy Sdzie Najwyszym w postanowieniu
zdnia 24 kwietnia 1997 r., III KKO 3/97, OSNAPiUS 1998 r., nr 5, poz. 166.
- 82 -
sienia skargi na bezczynno do sdu administracyjnego. Jednake jeszcze niedawno taki
ruch by niedopuszczalny. Do dnia podjcia uchway przez Naczelny Sd Administracyjny
zdnia 25 listopada 2013 r.18, sdy oddalay wniesione skargi twierdzc, i stronie nie przy-
suguje takowy rodek zaskarenia. Wspomnian uchwa Naczelny Sd Administracyjny
wskadzie 7 sdziw ostatecznie przesdzi, e wsprawie zwniosku oustalenie, e aktuali-
zacja opaty rocznej ztytuu uytkowania wieczystego nieruchomoci jest nieuzasadniona
albo jest uzasadniona winnej wysokoci, mona wnie skarg do sdu administracyjnego
na bezczynno (przewleke prowadzenie postpowania) samorzdowego kolegium odwo-
awczego na podstawie art. 3 2 pkt 8 wzwizku zart. 50 1 ustawy Prawo opostpowaniu
przed sdami administracyjnymi19 oraz wzwizku zart. 45 ust. 1 iart. 184Konstytucji RP20.
Orzekajc wzakresie dopuszczalnoci skargi na bezczynno, Naczelny Sd Administracyjny
bardzo szczegowo wyjani problematyk zwizan zcharakterem sprawy aktualizacyjnej,
dlatego naley omwi j woglnym zarysie, gdy nie jest to przedmiotem niniejszej pracy.
XII. Charakter sprawy
Opata roczna za uytkowanie wieczyste nieruchomoci gruntowej ma charakter cywilny,
azracji tego, i stron umowy jest waciciel dziaajcy przez organy administracji publicz-
nej, sprawa aktualizacyjna rozpatrywana jest w toku postpowania administracyjnego.
Aby orzeczenie kolegium miecio si wzakresie okrelonym wart. 3 2 pkt 8 p.p.s.a., musia-
oby mie charakter decyzji administracyjnej, postanowienia lub innej czynnoci zzakresu
administracji publicznej. Jednak jak susznie stwierdzi Naczelny Sd Administracyjny
wjednej ze swoich uchwa: Fakt, e organ administracji wsposb jednostronny ksztatuje
sytuacj prawn indywidualnego podmiotu niepowizanego z tym organem ani wizami
zalenoci organizacyjnej, ani podlegoci subowej, czyli uytkownika wieczystego, roz-
strzygajc co do istoty spr wprzedmiocie opaty, astosujc przy tym cz przepisw K.p.a.
19 Ustawa z dnia 30 sierpnia 2002 r. Prawo o postpowaniu przed sdami administracyjnymi
(tekst jedn.: Dz. U. z2016 r., poz. 718 ze zm.); dalej jako p.p.s.a.
20 Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej zdnia 2 kwietnia 1997 r. (Dz. U. z1997 r. Nr 78, poz. 483 ze zm.);
dalej jako Konstytucja RP.
- 83 -
Jacek Lewandowski
iustawy ogospodarce nieruchomociami, nie moe przesdza, i podejmowane orzecze-
nie stanowi decyzj administracyjn. Rozstrzygajce znaczenie wtym zakresie ma charakter
sprawy oraz tre przepisw bdcych podstaw dziaania organu administracji, do kt-
rego waciwoci naley zaatwienie sprawy. Tylko wwczas, jeeli zprzepisw tych wynika,
e wymagane jest jednostronne rozstrzygnicie organu administracji o wicych konse-
kwencjach obowizujcej normy prawa administracyjnego dla indywidualnie okrelonego
podmiotu i konkretnego stosunku administracyjnego, to sprawa wymaga rozstrzygnicia
wdrodze decyzji administracyjnej21. Biorc jednoczenie pod uwag, e: Sdy powszechne
bowiem nie sprawuj funkcji kontrolnej czy nadzorczej nad samorzdowymi kolegiami
odwoawczymi. Nie s wic waciwe rwnie w sprawach bezczynnoci samorzdowych
kolegiw odwoawczych inie maj adnych instrumentw prawnych do zwalczania takiego
zjawiska. Oznacza to, e w sytuacji, gdy samorzdowe kolegia odwoawcze uchylaj si
od wydania orzeczenia koczcego prowadzone przez te organy postpowania, uniemoli-
wiajc tym samym przekazanie sprawy na drog sdow wcelu ostatecznego rozstrzygnicia
sporu, stronyumowy nie mog poszukiwa ochrony prawnej przed sdami powszechny-
mi22. Dochodzimy zatem do wniosku, i strona pozostaje bez ochrony prawnej, co jest
niedopuszczalne w demokratycznym pastwie prawa. Biorc pod uwag regulacj art. 45
Konstytucji RP (gwarantujc prawo do sdu) oraz art. 184 Konstytucji RP (stanowic,

e sdy administracyjne sprawuj kontrol dziaalnoci administracji publicznej), Naczelny
Sd Administracyjny susznie przyzna stronie prawo skargi na bezczynno samorzdo-
wego kolegium odwoawczego do sdu administracyjnego. Nie mona bowiem odmwi
jednostce ochrony swoich praw tylko dlatego, e sprawa ma taki anie inny charakter istricte
nie podlega pod dany rodzaj procedury, ktra zapewniaaby jej ochron. Jak wskaza
Sd w uzasadnieniu: Skutki nieprzestrzegania tych zasad nie mog by przerzucane na
wnioskodawc iwkonsekwencji pozbawia go moliwoci dalszego dochodzenia przysu-
gujcego mu roszczenia irozpoznania przez sd powszechny zasadnoci zmiany wysokoci
21 Por. uchwaa Naczelnego Sdu Administracyjnego zdnia 28 maja 2001 r., OPK 10/01, ONSA 2001,
nr 4, poz. 159.
- 84 -
opaty. Skoro uytkownikowi wieczystemu oczym bya ju mowa nie przysuguje wtym
zakresie adna ochrona przed sdem powszechnym, gdy sd ten nie ma jakichkolwiek
instrumentw prawnych do zwalczania ani bezczynnoci, ani przewlekego prowadzenia
postpowania przed kolegium, to wnioskodawca powinien mie tak ochron przed sdem
administracyjnym23.
XIII. Dopuszczalno trybw nadzwyczajnych
Spornym zagadnieniem jest rwnie, obok wyej opisanej dopuszczalnoci skargi na bez-
czynno kolegium odwoawczego, moliwo zastosowania przepisw k.p.a. tyczcych si
wznowienia postpowania, uchylenia, zmiany czy stwierdzenia niewanoci, po uprawo-
mocnieniu si orzeczenia. Stanowiska wdoktrynie s podzielone. Marta Romaska24 oraz
Gerard Bieniek25 twierdz, i dopuszczalne jest zastosowanie tych przepisw. W opozy-
cji stoi m.in. Tomasz Brzezicki26 oraz Naczelny Sd Administracyjny, jednake sd tylko
w przypadku postanowienia samorzdowego kolegium odwoawczego o zatwierdzeniu-
ugody27. Co ciekawe, Jakub Jan Zity uwaa, e wyraone stanowisko znajdzie zastosowanie
w odniesieniu do orzecze merytorycznych samorzdowego kolegium odwoawczego28.
Konkludujc, dopuszczalne jest zastosowanie nadzwyczajnych rodkw wzruszenia orze-
czenia Samorzdowego Kolegium Odwoawczego.
XIV. Sprzeciw od orzeczenia
Wmomencie zoenia sprzeciwu, odywa wniosek zoony wtrybie art. 78 ust. 2 u.g.n.,
przybierajc posta dania przekazania sprawy do sdu powszechnego waciwego ze
23 Ibidem.
24 M. Romaska, Wybrane zagadnienia materialne iprocesowe zproblematyki opat rocznych za uytko-
wanie wieczyste grunt., Samorzd Terytorialny 2000, nr 11, s. 12-29.
25 G. Bieniek, uwagi do art. 79, [w:] Ustawa ogospodarce nieruchomociami. Komentarz, red. G Bieniek,
Warszawa 2011, s. 436-437.
26 T. Brzezicki, K. migielski, Odopuszczalnoci stosowania nadzwyczajnych trybw postpowania admi-
nistracyjnego do orzecze samorzdowych kolegiw odwoawczych wsprawie aktualizacji opaty rocznej ztytuu
uytkowania wieczystego nieruchomoci gruntowych, Casus 2012, nr 64, s. 20.
27 Por. postanowienie Naczelnego Sdu Administracyjnego z dnia 26 stycznia 2012 r., I OSK 6/12,
28 J.J. Zity, op. cit., s. 248.
- 85 -
Jacek Lewandowski
wzgldu na miejsce pooenia nieruchomoci, zastpujc pozew. Wprocesie nim zainicjo-
wanym, sd ustala wysoko opaty rocznej ztytuu uytkowania wieczystego. Odbiegajc
na chwil od gwnego nurtu pracy, naley zastanowi si czy wytoczone powdztwo jest
powdztwem oustalenie czy ouksztatowanie. Doktryna29 iorzecznictwo30nie wypracoway
jednolitego stanowiska wtym zakresie. Do zoonoci problematyki przyczyni si rwnie
sam ustawodawca regulujc wanie wten sposb zagadnienie aktualizacji opaty rocznej.
Problem rodzaju powdztwa ma wpyw m.in. na charakter wydanego orzeczenia przez sd,
tj. czy jest ono deklaratoryjne, czy konstytutywne. Jedn zprzesanek powdztwa oustalenie
jest wykazanie interesu prawnego, ktry wprocedurze aktualizacji opaty jest niezmiernie
wany zracji cile okrelonych stron tego stosunku. Zkolei istota powdztwa ouksztatowa-
nie polega na tym, e zmierza ono do przeksztacenia istniejcego stanu prawa. Nie wymaga
wykazania interesu prawnego, za legitymacja czynna opiera si na przepisach prawa mate-
rialnego. Co do zasady mona przyj, e wzakresie skutkw dotyczcych opaty rocznej
postpowanie jest bardziej zblione do powdztwa ouksztatowanie ni ustalenie stosunku
prawnego. Jak susznie stwierdzi Jacek Jaworski charakteru orzeczenia sdu deklara-
tywnego lub prawotwrczego nie przesdza rodzaj ani nazwa dochodzonego powdztwa,
lecz tre norm materialnoprawnych, ktre podlegaj konkretyzacji iwskazuj na kontroln
lub ksztatujc rol sdu31.
XV. Droga sdowa
Warunkiem dopuszczalnoci drogi sdowej jest wyczerpanie toku postpowania administra-
cyjnego. Tak sytuacj okrela si mianem przejciowej niedopuszczalnoci postpowania
sdowego (niedopuszczalno drogi sdowej). Wedle regulacji art. 80 u.g.n. sprzeciw moe
wnie zarwno uytkownik wieczysty, jak i waciciel gruntu. Stanowi on odformalizo-
29 G. Bieniek stoi na stanowisku, i jest to powdztwo oustalenie; zob. szerzej G. Bieniek, uwagi do art.
80, op. cit., s. 439.
30 Worzecznictwie dominuje pogld, i jest to powdztwo ouksztatowanie, za wyrok ma charak-
ter konstytutywny; zob. szerzej wyrok Sdu Apelacyjnego wGdasku zdnia 10 lipca 2013 r., V ACa 387/13,
LEX nr 1378673 oraz wyrok Sdu Apelacyjnego wKatowicach zdnia 20 maja 2014 r., IACa 162/14, LEX nr
1477073.
31 J. Jaworski, Aktualizacja opaty za uytkowanie wieczyste. Pierwokup ustawowy, Warszawa 2013, s. 57.
- 86 -
wany rodek prawny, ktry nie podlega szczeglnym rygorom co do formy. Niezmiernie
wan kwesti jest prawidowe oznaczenie stron. Jak susznie stwierdzi wpostanowieniu
Sd Najwyszy: () obowizkiem samorzdowego kolegium odwoawczego jest prawi-
dowe oznaczenie stron, zuwzgldnieniem atrybutu ich zdolnoci prawnej. Stronami tego
postpowania s strony stosunku uytkowania wieczystego, czyli osoba fizyczna lub prawna,
ktrej oddano nieruchomo wuytkowanie wieczyste oraz bdcy wacicielem nierucho-
moci gruntowej Skarb Pastwa, jednostka samorzdu terytorialnego lub zwizek jednostek
samorzdu terytorialnego, nie za organ osoby prawnej bdcej wacicielem nierucho-
moci32. Prezentowany jest rwnie pogld, i: Zgodnie zoglnymi reguami procedury
cywilnej, pozew podlega opacie sdowej, ktra winna by uiszczona przez stron wnoszc
pozew. Stron t jest uytkownik wieczysty, ito nawet wsytuacji, gdy sprzeciw wniesiony
zosta przez waciciela gruntu.33. Niezalenie od tego, ktra strona poczyni taki krok,
orzeczenie kolegium traci moc w caoci, a obowizek ustalenia nowej wysokoci opaty
spoczywa na sdzie powszechnym. Opat sdow ustala si przy uwzgldnieniu wartoci
przedmiotu sporu odpowiadajcej wartoci interesu majtkowego, ktrego ochrony praw-
nej dochodzi powd, tj. rnicy midzy zaproponowan now wysokoci opaty rocznej
adotychczasow wysokoci opaty rocznej34. Po zoeniu sprzeciwu, sprawa jest rozpatry-
wana wprocesie, asd rozstrzygajc spraw wydaje wyrok ustalajcy now opat roczn
ocharakterze konstytutywnym. Wjednym ze swoich orzecze Sd Najwyszy odnis si do
dopuszczalnoci rozszerzenia na etapie postpowania sdowego przedmiotu sporu odanie
zmiany stawki procentowej opaty rocznej. W ocenie Sdu Najwyszego, jeeli postpo-
wanie dotyczyo aktualizacji opaty tylko ze wzgldu na zamian wartoci nieruchomoci,
to na etapie postpowania sdowego niedopuszczalne jest rozszerzenie dania iobjcie tym
postpowaniem take zmiany stawki procentowej tejopaty35. Nowa opata obowizuje od
1 stycznia roku nastpnego, po roku zoenia wniosku aktualizujcego przez uytkownika

32 Por. postanowienie Sdu Najwyszego zdnia 25 maja 2007 r., ICSK 30/07, OSNC-ZD 2008, nr 2,
poz.33.
33 B. Kurdziel, Prawnorzeczowe formy korzystania znieruchomoci, [w:] Meritum. Nieruchomoci. Za-
gadnienia prawne izarzd, red. B. Baran, Warszawa 2014, s. 246.
34 Ibidem.
35 Por. wyrok Sdu Najwyszego zdnia 6 grudnia 2007 r., IV CSK 326/07, Lex Polonica nr 1756694.
- 87 -
Jacek Lewandowski
wieczystego ico do tego nie ma adnych wtpliwoci. Sd Najwyszy uzna, e nigdy wsytu-
acji przewidzianej w art. 81 u.g.n. nowa, ustalona na danie uytkownika wieczystego
stawka, nie moe obowizywa od daty wczeniejszej ni dzie 1 stycznia roku nastpnego
po roku, wktrym uytkownik zada zmiany stawki36. Rozbiene stanowiska ksztatuj
si co do momentu wymagalnoci zaktualizowanej opaty. Ewa Boczak-Kucharczyk twier-
dzi, e niedopuszczalne wydaje si przyjmowanie, e termin wymagalnoci opaty wnowej
wysokoci to dzie uprawomocnienia si orzeczenia sdu lub dzie zatwierdzenia ugody
zawartej przed sdem37. Wopozycji do powyszego stoi Roman Dziczek uznajc, i dopiero
po prawomocnym zakoczeniu sprawy sdowej ustalona opata staje si wymagalna38.
XVI. Zakoczenie
Reasumujc, naley podkreli, i postpowanie w sprawie aktualizacji opaty rocznej
z tytuu uytkowania wieczystego nieruchomoci gruntowej jest do zoon procedur.
Sd Najwyszy zracji stosowania tylko wybranych przepisw k.p.a. zaliczy postpowanie
wprzedmiocie aktualizacji opaty rocznej za uytkowanie wieczyste do postpowa admi-
nistracyjnych szczeglnego typu o charakterze swoisty39. Jednake nie tylko to wiadczy
ospecyfice regulacji. Wtoku opisywania tej instytucji mona zauway, i sposb wjaki
ustawodawca uregulowa j prowadzi do licznych sporw w doktrynie i orzecznictwie.

Wrd nich mona wymieni m.in. spr o rodzaj powdztwa, niedopuszczalno drogi
sdowej czy moment wymagalnoci zaktualizowanej opaty. Niebagatelne znaczenie ma
rwnie charakter przedmiotowej sprawy. Rozwaania na temat cywilnoprawnego bd
administracyjnoprawnego charakteru stanowi przyczynek do kolejnej rozprawy, w kt-
rej, ju bez ogranicze, mona powici si tym regulacjom. Na potrzeby powyszej pracy,
zamieszczona wzmianka jest wystarczajca, aby zrozumie zoono sporu. Zracji tego, i
problematyka dotyczy nieruchomoci gruntowych iobcie fiskalnych ztym zwizanych,
36 Por. wyrok Sdu Najwyszego zdnia 15 lutego 2008 r., ICSK 418/07, Lex nr 465920.
37 E. Boczak-Kucharczyk, uwagi do art. 81, op. cit., s. 515.
38 R. Dziczek, op. cit., s. 96.
39 Por. postanowienie Sdu Najwyszego zdnia 25 maja 2007, ICSK 30/07, OSNC-ZD 2008, nr 2, poz. 33.
- 88 -
stanowi ona istotn materi, wobec ktrej postuluje si iwymaga od ustawodawcy racjo-
nalnoci oraz rozwanoci. Konkludujc powysze rozwaania naley uzna postawion
na pocztku pracy tez za trafn ipotwierdzon, gdy to uytkownik wieczysty jest najwa-
niejszym filarem caego postpowania.
STRESZCZENIE
Artyku przedstawia procedur aktualizacji opaty rocznej. Praca porusza kwesti charak-
teru sprawy oraz roli orzecznictwa. Autor wskazuje rwnie na teoretyczny i praktyczny
aspekt zagadnienia.
SUMMARY
A REQUEST TO HAVE THE ANNUAL FEE FOR PERPETUAL LE-
ASE OF ALAND UPDATED BY THE COMPETENT AUTHORITY
The article shows an update procedure of an annual fee. It touches on the issue of acharacter
of the subject matter and the role of the case law. The Author points out both theoretical and
practical aspects of the problem.
- 89 -

Przegląd Europejskiej Kultury Prawnej NR 4

Uploaded by

Document Information

Original Title

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

Przegląd Europejskiej Kultury Prawnej NR 4

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

Nr 4 (2016)

Dr hab. prof. UWr Rafa Wojciechowski

Wszystkie teksty zamieszczone w czasopimie

Projekt okadki i opracowanie graficzne

Pawe Bury Uniwersytet Wrocawski

Szymon Godzik Uniwersytet Wrocawski

Magorzata Staszak Uniwersytet Wrocawski

Alicja Limburska Uniwersytet Wrocawski

Jacek Lewandowski Uniwersytet Wrocawski

Pawe Bury Uniwersytet Wrocawski

Student prawa na Wydziale Prawa, Administracji i Ekonomii

Konieczne i podane zmiany w polskim modelu skargi konstytucyjnej

Pomimo tego, e skarga konstytucyjna ma swoje pocztki ju w XIX stuleciu, polski

ustrojodawca zdecydowa si na jej wprowadzenie stosunkowo pno. Dopiero bowiem

temie prawnym, instytucj skargi konstytucyjnej. Pierwsze plany wprowadzenia w Polsce

skargi pojawiy si ju co prawda w latach osiemdziesitych ubiegego wieku w zwizku

zzamiarem uchwalenia ustawy dotyczcej Trybunau Konstytucyjnego. Pomys ten niestety

posiadajcego jeszcze adnych dowiadcze nowo utworzonego organu2. Dzi naleaoby

zastanowi si nad koniecznymi i podanymi zmianami tego bez wtpienia najwaniej-

szego rodka ochrony konstytucyjnych praw iwolnoci. Po ponad 19 latach obowizywania

co z niejasnoci przepisw, ktre uwidoczniy si w dotychczasowej praktyce stosowania

Jednym znajczciej krytykowanych iwywoujcych najwiksze wtpliwoci elementw

zakres przedmiotowy skargi konstytucyjnej jest wynikiem swoistego kompromisu osigni-

tego podczas prac Komisji Konstytucyjnej Zgromadzenia Narodowego. We wspomnianej

komisji dominoway pogldy o koniecznoci wprowadzenia skargi konstytucyjnej, po-

czone jednake zobawami dotyczcymi nadmiernego napywu skarg mogcego paraliowa

prace Trybunau Konstytucyjnego, a take usytuowania Trybunau ponad sdami jako

swoistej superinstancji3. Zakres przedmiotowy okrela rodzaj aktw, ktrych konstytucyj-

no moe by kwestionowana przez skarcych. Artyku 79 ust. 1 Konstytucji RP stanowi,

e przedmiotem badania konstytucyjnoci przez Trybuna Konstytucyjny wramach skargi

by wniesiona tylko przeciw wyej wymienionym aktom, lecym upodstaw rozstrzygni

go w Konstytucji RP, nie budzi wikszych problemw interpretacyjnych4, o tyle termin

znaczenie naley interpretowa wanie wkontekcie zakresu waciwoci Trybunau Kon-

stytucyjnego, okrelonego wart. 188. Pojcie akt normatywny, interpretowane na gruncie

centralne organy pastwowe oraz umowy midzynarodowe, niemniej moliwo kontroli

petencji Trybunau Konstytucyjnego do orzekania wsprawach skarg konstytucyjnych obok

orzekania wsprawach aktw normatywnych wymienionych wpkt 1-3, wiadczy onadaniu

skardze odmiennego charakteru iprzyjciu, e jej przedmiot okrelony zosta autonomicz-

nie wart. 79 Konstytucji RP.

Wzwizku zprzedstawionymi wtpliwociami dotyczcymi wykadni pojcia akt nor-

miejscowego zKonstytucj RP. Zdaniem Ferdynanda Rymarza, powoujcego si na ratio

nawiajc instytucj gwarancyjn suc ochronie praw iwolnoci jednostki, jednoczenie

powszechnie obowizujcego, mog okrela obowizki iprawa wskazanych wnich pod-

miotw oraz mog stanowi podstaw orzecze sdowych i decyzji administracyjnych.

Wanym argumentem za zaliczeniem aktw prawa miejscowego do przedmiotowego

Konstytucji RP terminu akt normatywny, identycznego jak w art. 79 ust. 1 Konstytucji

Konstytucyjnego pyta prawnych wsprawie zgodnoci zKonstytucj RP aktw prawa miej-

scowego6. Zkolei , wedug Zdzisawa Czeszejki-Sochackiego: uyte wart. 79 ust. 1 pojcie

cj Trybunau Konstytucyjnego7. Lech Garlicki prezentuje jeszcze dalej idce stanowisko,

konstytucyjnoci aktw prawa miejscowego przyznana zostaa sdom administracyjnym8.

Nie wydaje si jednak, by taka rygorystyczna wykadnia przepisw konstytucyjnych zasu-

giwaa na aprobat, zwaywszy na orzecznictwo Trybunau Konstytucyjnego, w ktrym

prezentowane jest stanowisko oautonomicznym okreleniu zakresu przedmiotowego skargi

wart. 79 ust. 1 Konstytucji RP.

Sam Trybuna Konstytucyjny uzna moliwo uczynienia przedmiotem skargi akty

normatywnych w rozumieniu konstytucyjnym, czyli powszechnie obowizujcego prawa,

zawierajcego normy generalne i abstrakcyjne9. Niezalenie od powyszego stanowiska,

Trybuna odmawia moliwoci kwestionowania wdrodze skargi konstytucyjnej miejscowych

planw zagospodarowania przestrzennego, uznajc je za szczeglnego rodzaju akty prawa

e plan zagospodarowania przestrzennego jest przepisem gminnym powszechnie obowizu-

jcym imieci si wpojciu aktw normatywnych wymienionych wart. 87 Konstytucji RP11.

prezentuj pogld, e miejscowe plany zagospodarowania przestrzennego s aktami prawa

miejscowego, czyli aktami normatywnymi14.