1.

Struktura prawna Unii Europejskiej

2. Międzyrządowość i ponadnarodowość w Unii Europejskiej.

jest połączenie suwerenności poszczególnych narodów w celu stworzenia wspólnej suwerenności oraz, na wyższym
już poziomie, stopienia ich w jedną ponadnarodową wspólnotę (federację).

3. Podmiotowość prawna Unii Europejskiej

Unia Europejska posiada osobowość prawną i jako taka ma własny system prawny,
odmienny od prawa międzynarodowego. Ponadto prawo UE ma bezpośredni lub pośredni
wpływ na prawo jej państw członkowskich i staje się częścią systemu prawnego każdego z
państw członkowskich.
4. Członkostwo we Wspólnotach Europejskich i Unii Europejskiej
5. Wartości i prawa podstawowe w Unii Europejskiej (art. 2 TUE, art. 6 TUE, KPP).
Art. 2 TUE:
Unia opiera się na wartościach poszanowania godności osoby ludzkiej, wolności, demokracji,
równości, państwa prawnego, jak również posza-nowania praw człowieka, w tym praw osób
należących do mniejszości. Wartości te są wspólne Państwom Członkowskim w
społeczeństwie opartym na pluralizmie, niedyskryminacji, tolerancji, sprawiedliwości,
solidarności oraz na równości kobiet i mężczyzn.
Art. 6 TUE:

Unia uznaje prawa, wolności i zasady określone w Karcie praw podstawowych Unii
Europejskiej z 7 grudnia 2000 roku, w brzmieniu dostosowanym 12 grudnia 2007 roku w
Strasburgu, która ma taką samą moc prawną jak Traktaty.

(Prawa podstawowe, zagwarantowane w europejskiej Konwencji o ochronie praw człowieka

i podstawowych wolności oraz wynikające z tradycji konstytucyjnych wspólnych Państwom
Członkowskim, stanowią część prawa Unii jako zasady ogólne prawa)

Karta Praw Podstawowych: godność, solidarność, równość, wolność. Unia jest zbudowana
na niepodziel- nych, powszechnych wartościach godności osoby ludzkiej, wolności, równości
i solidarności; opiera się na zasadach demokracji i państwa prawnego.

Prawa podstawowe: godność, niezbywalność, brak zależności od obowiązków, należą do

jednostki - są indywidualne, ale są też przysługujące wszystkim, a nie tylko obywatelom!
-
Mechanizm ochrony praw podstawowych: sądy i trybunały

6. Uprawnienia wynikające z obywatelstwa Unii Europejskiej (art. 18-25 TFUE).

- prawo do swobodnego przemieszczania się i przebywania na terytorium Państw
Członkowskich (ruch bezwizowy)
- prawo głosowania i kandydowania w wyborach lokalnych w Państwie Członkowskim, w
którym ma miejsce zamieszkania
- ochrona dyplomatyczna i konsularna
- prawo petycji do Parlamentu Europejskiego
- Rzecznik Praw Obywatel-skich UE

7. Kompetencje wyłączne, dzielone i inne Unii Europejskiej (art. 2-6 TFUE).

Art. 2

1. Jeżeli Traktaty przyznają Unii wyłączną kompetencję w określonej dziedzinie, jedynie

Unia może stanowić prawo oraz przyjmować akty prawnie wiążące, natomiast Państwa
Członkowskie mogą to czynić wyłącznie z upoważnienia Unii lub w celu wykonania aktów
Unii.

-unia celna

- regulowanie rynku wewnętrznego

- polityka pieniężną w strefie Euro

- wspólną polityką handlowa

- część polityki rybołówstwa

2. Jeżeli Traktaty przyznają Unii w określonej dziedzinie kompe-tencję dzieloną z

Państwami Członkowskimi, Unia i Państwa Członkowskie mogą stanowić prawo i
przyjmować akty prawnie wiążące w tej dziedzinie. Państwa Członkowskie wykonują
swoją kompetencję w zakresie, w jakim Unia nie wykonała swojej kompetencji. Państwa
Członkowskie ponownie wykonują swoją kompetencję w zakresie, w jakim Unia postanowiła
zaprzestać wykonywania swojej kompetencji.

Regulacje dotyczących rynku wewnętrznego, spójności gospodarczej, społecznej i

terytorialnej, rolnictwa i rybołówstwa, środowiska naturalnego, transportu, sieci
transeuropejskich, dostaw energii, przestrzeni wolności, bezpieczeństwa i
sprawiedliwości, jak również dla wspólnych problemów bezpieczeństwa, w zakresie
zdrowia publicznego, w dziedzinach badań, rozwoju technologicznego i przestrzeni
kosmicznej, współpracy na rzecz rozwoju i pomocy humanitarnej.

We wszystkich tych obszarach UE przysługuje prawo pierwszeństwa w wykonywaniu

kompetencji, nie obejmuje ono jednak całego obszaru polityki, lecz ogranicza się wyłącznie
do elementów uregulowanych w odpowiednim akcie prawnym.

4. Zgodnie z TUE, Unia ma kompetencję w zakresie określania i realizowania wspólnej

polityki zagranicznej i bezpieczeństwa
5. W niektórych dziedzinach, Unia ma kompetencję w zakresie prowadzenia działan w celu
wspierania, koordynowania lub uzupełniania działań Państw Członkow- skich, nie zastępując
jednak ich kompetencji w tych dziedzinach. (kompetencje uzupełniające)

przemysł, kultura, turystyka, edukacja, kształcenie zawodowe, młodzież i sport, ochrona

ludności oraz współpracę administracyjną

Źródła prawa

8. Prawo pierwotne pisane

Traktaty założycielskie + akcesyjne
9. Prawo pierwotne niepisane
- ogólne zasady prawa (np. Prawo wysłuchania czy odpowiedzialności)
- prawo zwyczajowe
10. Wewnętrzne prawo pochodne
11. Zewnętrzne prawo pochodne
12. Cechy rozporządzenia (adresat, obowiązywanie, stopnie legislacji)

- są wiążące i obejmują całą UE

- są stosowane bezpośrednio (czyli działają tak, jak prawo krajowe od razu, nie muszą być przetransponowane)

Rozporządzenia mają zapewniać jednolite stosowanie prawa Unii we wszystkich państwach członkowskich. Przepisy
merytoryczne rozporządzeń zastępują niezgodne z nimi przepisy krajowe.

13. Cechy dyrektywy (adresat, obowiązywanie, stopnie legislacji)

- są wiążące tylko co do rezultatu, jaki mają przynieść

- Dyrektywy zobowiązują państwa członkowskie, do których są skierowane

- Dyrektywy w zasadzie nie są bezpośrednio stosowane

14. Cechy decyzji (adresat, obowiązywanie, stopnie legislacji)

- skierowane do adresata lub ogólne

- ma zastosowanie indywidualne

- są wiążące w całości; bezpośrednio

15. Cechy zalecenia i opinii (adresat, obowiązywanie, stopnie legislacji)

- niewiążące

16. Publikacja i notyfikacja aktów prawa pochodnego (art. 297 TFUE).

Akty ustawodawcze są publikowane w Dzienniku Urzędowym Unii Europejskiej.
Wchodzą one w życie z dniem w nich określonym lub, w jego braku, dwudziestego dnia po
ich publikacji. Tak samo rozporządzenia i dyrektywy skierowane do wszystkich krajów UE.
Inne dyrektywy, jak również decyzje, które wskazują adresata, są noty-fikowane adresatom i
stają się skuteczne wraz z tą notyfikacją.
17. Hierarchia aktów prawa pochodnego (art. 289-291 TFUE).
A) Prawo pierwotne
- Traktaty założycielskie - TUE, TFUE (2009), TEWEA, akcesyjne, Karta Praw
Podstawowych; Euratom
- ogólne zasady prawa
b) umowy międzynarodowe UE
c) prawo pochodne UE

Akty ustawodawcze

– Rozporządzenia (są wiążące i obejmują całą UE, są stosowane bezpośrednio (czyli działają tak, jak prawo krajowe
odrazu)

• – Dyrektywy (są wiążące tylko co do rezultatu, jaki mają przynieść)

– Decyzje (skierowane do adresata lub ogólne; ma zastosowanie indywidualne; są wiążące w całości; bezpośrednio)

Akty o charakterze nieustawodawczym

– Akty delegowane: przyjmowane przez KE z upoważenienia; uzupełnienie lub zmiana nieistotnych zapisów
– Akty wykonawcze: zawierają szczegółowe zasady wykonywania aktu podstawowego,

Instrumenty niewiążące

– Zalecenia i opinie

Akty niebędące aktami prawnymi

– Porozumienia międzyinstytucjonalne
– Rezolucje, deklaracje i programy działań

d) ogólne zasady prawa

e) KONWENCJE ZAWARTE MIĘDZY PAŃSTWAMI CZŁONKOWSKIMI UE:

Podstawowe procedury decyzyjne

18. Przystąpienie do Unii Europejskiej (art. 49 TUE)

Każde państwo europejskie, które szanuje wartości, o których mowa w artykule 2, i zobowiązuje się je wspierać,
może złożyć wniosek o członkostwo w Unii. Państwo ubiegające się o członkostwo kieruje swój wniosek do Rady,
która stanowi jednomyślnie po zasięg-nięciu opinii Komisji oraz po otrzymaniu zgody Parlamentu
Europej-skiego, udzielonej większością głosów jego członków.

19. Wystąpienie z Unii Europejskiej (art. 50 TUE)

Każde Państwo Członkowskie może podjąć decyzję o wystąpieniu z Unii.

Państwo informuję Radę Europejską (głowy państw)

Europejskiej Unia prowadzi negocjacje i zawiera z tym Państwem umowę określającą warunki jego wystąpienia

Jeżeli Państwo, które wystąpiło z Unii, zwraca się o ponowne przyjęcie, jego wniosek podlega procedurze, o
której mowa w artykule 49 TUE.

20. Zawieszenie państwa członkowskiego w niektórych prawach (art. 7 TUE).

Na wniosek 1/3 Państw Członkowskich, Parlamentu Europejskiego lub Komisji
Europejskiej

Rada, stanowiąc większością 4/5 swych członków po uzyskaniu zgody Parlamentu

Europejskiego, może stwierdzić istnienie wyraźnego ryzyka poważnego naruszenia przez
Państwo Członkowskie wartości, o których mowa w artykule 2 “Unia opiera się na wartościach
poszanowania godności osoby ludzkiej, wolności, demokracji, równości, państwa prawnego, jak również
posza-nowania praw człowieka, w tym praw osób należących do mniejszości. Wartości te są wspólne Państwom
Członkowskim w społeczeństwie opartym na pluralizmie, niedyskryminacji, tolerancji, sprawiedliwości, solidarności
oraz na równości kobiet i mężczyzn.”

21. Zasada pomocniczości

Zgodnie z zasadą pomocniczości, w dziedzinach, które nie należą do jej wyłącznej kompetencji, Unia podejmuje
działania tylko wówczas i tylko w takim zakresie, w jakim cele zamierzonego działania nie mogą zostać
osiągnięte w sposób wystarczający przez Państwa Członkowskie lub skutki proponowanego działania możliwe
jest lepsze ich osiągnięcie na poziomie Unii.

22. Zasada przyznania

Zgodnie z zasadą przyznania Unia działa wyłącznie w granicach kompetencji przyznanych jej przez Państwa
Członkowskie w Traktatach do osiągnięcia określonych w nich celów. Wszelkie kompetencje nieprzyznane Unii
w Traktatach należą do Państw Członkowskich.

23. Zasada proporcjonalności

Zgodnie z zasadą proporcjonalności zakres i forma działania Unii nie wykraczają poza to, co jest konieczne do
osiągnięcia celów Trakta-tów.

24. Procedury zmiany traktatów (art. 48 TUE)

Zwykła procedura zmiany

Rząd każdego Państwa Członkowskiego, Parlament Europejski lub Komisja mogą przedkładać Radzie propozycje
zmiany Traktatów. Propozycje te są przekazywane przez Radę Radzie Europejskiej oraz notyfikowane parlamentom
narodowym.

3. Jeżeli Rada Europejska, po konsultacji z Parlamentem Europej-skim i Komisją, podejmie zwykłą większością
decyzję, w której opowie się za rozpatrzeniem proponowanych zmian, przewodniczący Rady Europejskiej zwołuje
konwent złożony z przedstawicieli parlamentów narodowych, szefów państw lub rządów Państw
Członkowskich, Parla-mentu Europejskiego i Komisji. W przypadku zmian instytucjonalnych w dziedzinie
pieniężnej konsultowany jest również Europejski Bank Centralny. Konwent rozpatruje propozycje zmian i przyjmuje,
w drodze konsensusu. Unia ma osobowość prawną.

Jeżeli po upływie dwóch lat od podpisania traktatu zmieniającego Traktaty, został on ratyfikowany przez cztery piąte
Państw Członkow-skich i gdy jedno lub więcej Państw Członkowskich napotkało trudności w postępowaniu
ratyfikacyjnym, sprawę kieruje się do Rady Europej-skiej.

Uproszczone procedury zmiany

Rząd każdego Państwa Członkowskiego, Parlament Europejski lub Komisja mogą przedkładać Radzie Europejskiej
propozycje dotyczące zmiany wszystkich lub części postanowień części trzeciej Traktatu o funkcjonowaniu Unii
Europejskiej, dotyczących wewnętrznych polityk i działań Unii.

Rada Europejska może przyjąć decyzję zmieniającą wszystkie lub część postanowień części trzeciej Traktatu o
funkcjonowaniu Unii Europej-skiej. Rada Europejska stanowi jednomyślnie po konsultacji z Parla-mentem
Europejskim i Komisją oraz z Europejskim Bankiem Centralnym w przypadkach zmian instytucjonalnych w
dziedzinie pieniężnej. Decyzja ta wchodzi w życie dopiero po jej zatwierdzeniu przez Państwa Członkowskie,
zgodnie z ich odpowiednimi wymogami konstytucyjnymi.

Decyzja, o której mowa w akapicie drugim, nie może zwiększyć kompetencji przyznanych Unii w Traktatach.

25. Zwykła procedura ustawodawcza (art. 294 TFUE) i specjalna procedura ustawodawcza.
Zwykła procedura ustawodawcza polega na przyjęciu rozporządzenia, dyrektywy lub
decyzji wspólnie przez Parlament Euro-pejski i Radę (UE) na wniosek Komisji Europejskiej.
Procedurę tę określa artykuł 294.
Przyjęcie rozporządzenia, dyrektywy lub decyzji przez Parlament Europejski z udziałem
Rady lub przez Radę z udziałem Parlamentu Europejskiego stanowi specjalną procedurą
ustawodawczą.

Ochrona prawa

26. Fazy postępowania przed Trybunałem Sprawiedliwości Unii Europejskiej.

27. Możliwość odwołania się od orzeczeń Trybunału Sprawiedliwości.
28. Możliwość odwołania się od orzeczeń Sądu i sądów wyspecjalizowanych.
29. Legitymacja w postępowaniach przez Trybunałem Sprawiedliwości Unii Europejskiej.
30. Skarga o naruszenie traktatu (art. 258-259 TFUE)
Jeśli Komisja uzna, że Państwo Członkowskie uchybiło jednemu z zobo-wiązań Traktatów,
wydaje opinię.
Jeśli Państwo to nie zastosuje się do opinii w terminie określonym przez Komisję, może ona
wnieść sprawę do Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej.
UE (Komisja Europejska) -> Państwo członkowskie (art. 258 TFUE)
Państwo > Państwo (art. 259 TFUE)

31. Skarga na nieważność (art. 263 TFUE)

TSUE kontroluje ważność aktów wydawanych przez instytucje UE. Skargę może wnieść
Państwo Członkowskie, Parlament Europejski, Rada lub Komisja, a także każdą osobę
fizyczną lub prawną!
Skargi wnosi się w terminie 2 miesięcy od daty publikacji aktu lub jego notyfikowania

32. Skarga na zaniechanie (art. 265 TFUE)

Jeśli Parlament Europejski, Rada Europejska, Rada, Komisja lub Euro-pejski Bank
Centralny, z naruszeniem Traktatów, zaniechają działania, Państwa Członkowskie i inne
instytucje Unii, a także każda osoba fizyczna lub prawna mogą wnieść skargę do TSUE

33. Skarga odszkodowawcza (art. 268 TFUE)

34. Orzeczenie prejudycjalne (art. 267 TFUE).

TSUE orzeka w trybie prejudycjalnym:
a) o wykładni Traktatów;
b) o ważności i wykładni aktów przyjętych przez instytucje, organy lub jednostki
organizacyjne Unii;
W przypadku gdy pytanie z tym związane jest podniesione przed sądem jednego z Państw
Członkowskich, sąd ten może, jeśli uzna, że decyzja w tej kwestii jest niezbędna do wydania
wyroku, zwrócić się do Trybu-nału z wnioskiem o rozpatrzenie tego pytania.
W przypadku gdy takie pytanie jest podniesione w sprawie zawisłej przed sądem krajowym,
którego orzeczenia nie podlegają zaskarżeniu według prawa wewnętrznego, sąd ten jest
zobowiązany wnieść sprawę do Trybunału.
Jeżeli takie pytanie jest podniesione w sprawie zawisłej przed sądem krajowym dotyczącej
osoby pozbawionej wolności, Trybunał stanowi w jak najkrótszym terminie.

Prawo Unii Europejskiej a prawo krajowe

35. Zasada pierwszeństwa prawa Unii Europejskiej.

36. Orzeczenie w sprawie van Gend.

W tym sporze prawnym niderlandzka firma transportowa Van Gend złożyła pozew przeciwko niderlandzkiemu
organowi celnemu w związku z nałożeniem wyższego niż poprzednio cła na produkt chemiczny sprowadzany z
Niemiec. Firma uznała, że jest to naruszenie art. 12 Traktatu EWG, który zakazuje państwom członkowskim
wprowadzania nowych opłat celnych lub zwiększania opłat celnych już istniejących na wspólnym rynku. Sąd
niderlandzki zawiesił postępowanie i zwrócił się do Trybunału Sprawiedliwości z prośbą o wyjaśnienie zakresu i
wykładni prawnej tego artykułu Traktatu ustanawiającego Wspólnotę Europejską.

Zważywszy, że cel traktatu EWG, jakim jest utworzenie wspólnego rynku, którego funkcjonowanie
wpływać będzie bezpośrednio na sytuację podmiotów prawa we Wspólnocie, wymaga, by traktat ten
był czymś więcej niż tylko umową ustanawiającą wzajemne zobowiązania umawiających się państw.
Wspólnota stanowi nowy porządek prawny w prawie międzynarodowym

37. Orzeczenie w sprawie Costa.

w 1962 roku Włochy znacjonalizowały produkcję energii elektrycznej i przekazały majątek przedsiębiorstw
energetycznych firmie ENEL. Flaminio Costa, akcjonariusz znacjonalizowanego przedsiębiorstwa Edison Volta,
uznał, że utracił należne mu dywidendy, dlatego odmówił zapłacenia rachunku za prąd w wysokości 1926 lirów.
Flaminio Costa usprawiedliwiał swe postępowanie przed sądem arbitrażowym w Mediolanie, dowodząc między
innymi, że prawo nacjonalizacji narusza szereg postanowień Traktatu EWG.

[...] w odróżnieniu od zwyczajnych umów międzynarodowych Traktat EWG ustanowił własny

porządek prawny... Jak wynika z całości powyższych rozważań, prawu utworzonemu na podstawie
traktatu, pochodzącemu z niezależnego źródła, nie można, ze względu na jego wynikającą stąd
szczególną naturę, przeciwstawiać w postępowaniu sądowym jakiegokolwiek wewnętrznego aktu
prawnego, gdyż oznaczałoby to utratę przez to prawo charakteru wspólnotowego i zakwestionowanie
samych podstaw prawnych Wspólnoty; że wskutek dokonanego przez państwa przeniesienia, z ich
wewnętrznych porządków prawnych do wspólnotowego porządku prawnego, praw i
obowiązków odpowiadających postanowieniom traktatu, nastąpiło ostateczne ograniczenie ich
praw suwerennych, którego nie może podważyć późniejszy akt jednostronny sprzeczny z istotą
Wspólnoty”.

38. Orzeczenie w sprawie Internationale Handelsgesellschaft.

39. Orzecznictwo konstytucyjne RFN: sprawy Solange, Maastricht, Lizbona.

40. Konstytucja RP a członkostwo w Unii Europejskiej (art. 90-91 Konstytucji).
1. Rzeczpospolita Polska może na podstawie umowy międzynarodowej przekazać organizacji
międzynarodowej lub organowi międzynarodowemu kompetencje organów władzy
państwowej w niektórych sprawach.
Ratyfikacja umowy międzynarodowej: 2/3 głosów Sejmu i Senatu
2. Umowa międzynarodowa ratyfikowana za uprzednią zgodą wyrażoną w ustawie ma
pierwszeństwo przed ustawą, jeżeli ustawy tej nie da się pogodzić z umową.
3. Jeżeli wynika to z ratyfikowanej przez Rzeczpospolitą Polską umowy konstytuującej
organizację międzynarodową, prawo przez nią stanowione jest stosowane bezpośrednio,
mając pierwszeństwo w przypadku kolizji z ustawami. (zasada pierwszeństwa)