[Kitap

 Değerlendirme]

Macaristan’da  Değişim  ve  De-­‐ içinde   tek   bir   ülkenin   farklı   oldu-­‐
ğuydu.    
mokrasiye  Geçiş  
Macaristan’daki   hikâye   1956’ya  
∗ gidiyor.   Komünistler   komünizmin  
Osman  Karatay   nasıl   uygulanacağında   anlaşamayıp  
birbirlerini  boğazlamaya  başlıyorlar.  
Hadise   devrimin   kendi   evlatlarını  
yemesi   değil,   çünkü   bu   ülkede   dev-­‐
rim   olmadı.   Vakıa   çevredeki   hiçbir  
ülkede   devrim   yaşanmadı.   Kızılor-­‐
du’nun   işgaline   uğrayan   ülke   birkaç  
yüz   komüniste   emanet   edildi.   Ama  
bir   çetenin   Stalin’i   bile   aratan   uygu-­‐
lamaları,   komünizm   için   çalışmış,  
ömrünü   hapiste   geçirmiş   kimseleri,  
tamamı   komünistlerden   oluşan   ya-­‐
zarlar   birliği   üyelerini,   basını,   ordu-­‐
yu,   herkesi   harekete   geçiriyor.   Tabii  
hiçbir   şekilde   sosyalizmi   istemeyen  
çoğunluk  da  bunu  fırsat  olarak  görü-­‐
yor.  Bu  ortamda  koltuğa  oturan  Baş-­‐
Naciye   Güngörmüş,   Macaristan’da   bakan   Imre   Nagy’ın   temsil   ettiği  
Değişim  ve  Demokrasiye  Geçiş  (1989-­‐ halkçı-­‐reformcu   hareket   daha   iyi  
2009),   KÖKSAV   Yayınları,   Ankara,   hayat   şartları   sağlamak   için   yeni  
2010,  330  s.,  ISBN  975-­‐7430360.   siyasetler   üretiyor.   Ama   Moskova  
bunu  sosyalizmden  sapma  olarak  gö-­‐
1999’un   hikâyesi   Türkiye’de   henüz   rüyordu.   Nihayet   2000   tank   Buda-­‐
yazılmadı.   Ne   zaman   yazılacağı   da   peşte’ye   yürüyüp   sokaklarda   canlı  
belli   değil.   Dünyada   belki   en   çok   avına   çıkarak   hareketi   kanlı   şekilde  
Türkiye’yi   ilgilendirecek   gelişmeler   bastırıyor.   Ilımlı   sosyalizm   suçla-­‐
kuzey   sınırlarımızdan   itibaren   dün-­‐ masıyla   zindana   atılmışken   yoldaşı  
yayı  sarsarken,  biz  gerekli  ilgiyi  gös-­‐ ve   eski   dostu   Nagy   tarafından  
termedik.   Sonra   da   dönüp   bakmaya   salıverilen   János   Kádár   Sovyetler  
gerek   duymadık.   Bugün   eski   sosya-­‐ adına  iktidarı  ele  alıyor.  Nagy’ı  öldü-­‐
list   ülkeler   sosyalizmi   yıkmanın   rerek   işe   başlıyor.   Dünyada   bir   ko-­‐
şerefinin   yarış-­‐masını   yapıyorlar.   münist   için   dostluğun   ve   insanlığın  
İster   tarih   itibariyle   Lehler   başlatmış   ne   anlama   geldiğini   bütün   gören  
olsun,   ister   Kazaklar   öncelik   iddia   gözlere  gösteriyor  aslında.    
etsin,   ister   Romenler,   isterse   Doğu   Vahşet  bitiyor  ama  tuhaflık  başlı-­‐
Almanları   komünizmi   yıktıklarını   yor.   Bundan   sonra,   sosyalizmin   çö-­‐
söylesinler,   gerçek   olan   şey   hepsi   küşüne  kadar  ülkeyi  tek  adam  olarak  
idare   edecek   olan   Kádár,   öldürdüğü  
Nagy’dan  daha  ılımlı  bir  çizgi  izliyor.  
Macaristan   32   yıl   boyunca   bütün  
∗
  Doç.   Dr.   Osman   Karatay,   Ege   Üniversitesi,   sosyalist   ülkelerden   farklı   olarak  
TDAE,   Bornova-­‐İzmir.   karatay.osman@gma-­‐ halkçı   ve   gelişmeci   bir   siyaset   be-­‐
il.com    
nimsiyor.  İşte,  Naciye  Güngörmüş’ün   lemlenmesini   adeta   günlük   tutar-­‐
tespitlerine   göre,   bu   uzun   süren   casına   ayrıntılarla   anlatıyor.   Özellik-­‐
ılımlı   ve   istikrarlı   dönemde   oluşan   le   sekiz   yıl   süren   AB’ye   tam   üyelik  
siyasi   gelenek,   Macaristan’ın   süreciyle   ilgili   bahisler,   Türkiye’de  
1989’da   neden   hiç   kan   dökmeden   AB  genişlemesi  ve  Türkiye’nin  üyelik  
sosyalizmden   kurtulduğunu   ve   ne-­‐ süreci   üzerinde   çalışanların   dikkatle  
den  demokratik  yapıyı  en  iyi  ve  hızlı   okuması   gereken   yerler.   Türkiye’de  
benimseyen  ülke  olduğunu  açıklıyor.   1989’un   kitabı   yazılmadı   derken,   89  
Bu   temkin   ve   tecrübenin   temelinde   depremlerini   en   az   zararla   atlatan,  
ise   1956   acılarının   tekrarlanmaması   sınırlarını   dünyaya   ilk   açan   ve   de-­‐
temennisi  bulunuyor.     mokrasiyi  en  hızlı  ve  iyi  şekilde  yer-­‐
Prof.   Dr.   Güngörmüş,   halen   en   leştiren   bu   ülkenin   macerasının   bu  
önemli   Macar   uzmanımız.   DTCF   kadar   ayrıntılı   ve   güzel   yazılmış  
Hungaroloji  bölüm  başkanı.  330  say-­‐ olması   gerçekten   büyük   sevinç   kay-­‐
falık   kitabı   fontların   küçüklüğü   ve   nağı.   Kitap   her   türlü   övgüyü   hak  
sayfa   kenarlarının   darlığını   hesaba   ediyor.    
katarsak,   göründüğünden   çok   daha    
hacimli.   Çok   büyük   bir   emekle   *  *  *  
yazılmış  bu  kitabın  hikâyesi  rahmetli  
Prof.   Cihat   Özönder’e   götürülmüş,  
 
Macaristan’daki   değişim   ve   dö-­‐
nüşüme   dair   uzun   bir   makaleye  
dayanıyor.   Cihat   Bey   Naciye   Hanım’a  
“Bari   kitap   yazsaydın!”   diyor.   O   da  
bunu   yapacağına   söz   veriyor.   Bir  
trafik   kazasında   kaybettiğimiz   ho-­‐
canın   ömrü   kitabın   bitişini   görmeye  
kifayet   etmiyor   ama   Naciye   Hanım  
sözünde   durarak   eseri   tamamlıyor.  
Özönder’e   ve   Macar   halkına   adıyor  
kitabını.  
Prof.  Güngörmüş  aslen  bir  edebi-­‐
yatçı.   Kitabını   güzel   kılan   da   bu.  
Daha   önce   Macar   tarihine   dair   pek  
çok   çalışması   yayınlanan   Güngör-­‐
müş,   tecrübesini   burada   da   gösteri-­‐
yor.   İşin   aslı,   bu   kitapta   son   kuşak-­‐
ların   yaşadıklarının   bir   hikâyesini  
yazmış.   Eski   zamanlardan   itibaren  
ayrıntılı   bir   Macar   tarihi   kitabın   ilk  
bölümünü   oluşturuyor   ve   ayrı   bir  
kitap   olacak   hacimde.   Komünizm  
dönemi   de   ayrı   bir   kitap   olacak   ka-­‐
dar   ayrıntılı   anlatılmış.   Ülkenin   de-­‐
mokrasiye   geçişini,   sonra   da   NATO  
ve   AB   üyeliği   ile   Batı   Avrupa’ya   ek-­‐

152