Inang mapag-ampon, Espanyang marilag,
nasaan ang iyong pagtingin sa anak?
akong iyong bunsong abang Pilipinas
tingni't sa dalita’y di na makaiwas.
Ang mga anak kong sa iyo’y gumigiliw,
sa pagmamalasakit ng dahil sa akin;
ngayo’y inuusig at di pagitawin
ng mga prayleng kaaway mong lihim.
Sa bawat nasa mong kagaling-galingan,
ayaw ng prayleng ako’y makinabang,
sa mga anak ko’y ang ibig lamang
isip ay bulagin, ang bibig ay takpan.
Nang di maisigaw ang santong matuwid
na laban sa madla nilang ninanais
palibhasa'y wala silang iniisip
kundi ang yumaman at magdaya ng
dibdib.
Sa pagpapalago ng kanilang yaman
bendita't bendisyon lamang ang puhunan,
induluhensiya't iba't ibang bahay
ng mga sagrado naman ang kalakal.
Sapagkat anumang bilhin sa kanila,
kaya namamahal, dahil sa bendita,
kahit anong gawin pag may halong kanta
ay higit sa pagod ang hininging upa.
Ibig ng simbaha't kumbentong marikit
organo't kampana aranyang nagsabit;
damasko't iba pa, datapwa't pawis
ng bayan kukunin, mahirap mang kahit.
Ani sa asyenda't kita sa simbahan
sa minsang mapasok sa mga sisidlan
ng mga kumbento'y di na malilitaw
kaya naghihirap, balang masakupan.
Ang dulo'y marami sa mga anak ko
ang di makabayad sa mga impuwesto
sa gayong katataas ng mga rekargo
pagka't kailangan naman ng estado.
Sa bagay na iyan, ang mga mahirap
na walang pagkunan ng dapat ibayad,
sa takot sa Sibil, aalis ngang agad,
iiwan ang baya't tutunguhi'y gubat.
Dito pipigain naman ang maiiwan,
na di makalayo sa loob ng bayan,
siyang pipiliting magbayad ng utang
kahima't wala ng sukat na pagkunan.
Maghanapbuhay ma'y anong makikita
wala nang salapi, ibayad ang iba
pagkat naubos nang hititin ng kura
sa pamamagitan ng piyesta't iba pa.
Sa limit ng mga piyesta't mga kasayahan
ay walang ginhawang napala ang bayan
kundi ang maubos ang pinagsikapang
sa buhay ng tao'y lalong kailangan.
Ang kapalaluang paggugol ng pilak
nang dahil sa pyesta ay di nag-aakyat
sa langit, kundi ang santong pagliyag
ng puso ang siya lamang hinahanap.
Niyong ang ating Amang hindi madadaya
sa inam ng pyesta at lagi ang ganda,
sapagkat ang ating gawang masasama
ay di mangyayaring bayaran ng tuwa.
Ibigin ang Diyos nang higit sa lahat
at ito ang siyang lalong nararapat
ngunit ang prayle'y walang hinahangad
kungdi magpalalo't ang baya'y maghirap.
Ang dulo'y marami sa mga anak ko
ang di makabayad sa mga impuwesto
sa gayong katataas ng mga rekargo
pagka't kailangan naman ng estado.
Sa bagay na iyan, ang mga mahirap
na walang pagkunan ng dapat ibayad,
sa takot sa Sibil, aalis ngang agad,
iiwan ang baya't tutunguhi'y gubat.
Dito pipigain naman ang maiiwan,
na di makalayo sa loob ng bayan,
siyang pipiliting magbayad ng utang
kahima't wala ng sukat na pagkunan.
Maghanapbuhay ma'y anong makikita
wala nang salapi, ibayad ang iba
pagkat naubos nang hititin ng kura
sa pamamagitan ng piyesta't iba pa.
Sa limit ng mga piyesta't mga kasayahan
ay walang ginhawang napala ang bayan
kundi ang maubos ang pinagsikapang
sa buhay ng tao'y lalong kailangan.

Ang kapalaluang paggugol ng pilak

nang dahil sa pyesta ay di nag-aakyat
sa langit, kundi ang santong pagliyag
ng puso ang siya lamang hinahanap.

Niyong ang ating Amang hindi madadaya

sa inam ng pyesta at lagi ang ganda,
sapagkat ang ating gawang masasama
ay di mangyayaring bayaran ng tuwa.

Ibigin ang Diyos nang higit sa lahat

at ito ang siyang lalong nararapat
ngunit ang prayle'y walang hinahangad
kungdi magpalalo't ang baya'y maghirap.
 Puso ko’y nahambal ng aking marinig Talaga nga manding ikaw ang hantungan

bunso, ang taghoy mo’t mapighating hibik, ng sa ibang nasyong sinimpang puhunan;

wala ka, anak kong, sariling hinagpis ikaw nga’t di iba dapat makinabang

na hindi karamay ang in among ibig. nang yaman sa iyo’y gawad ng Maykapal.

Wala kang dalita, walang sa kahirapan Sa gayo’y kailangan mata mo’y mamulat

na tinitiis kang di ko dinaramdam: isip ay gisingi’t nang makatalastas

ang buhay mo’y bunga niring pagmamahal, ng sukat asaliing ipagkakapalad

ang kadustaan mo’y aking kadustaan. sa buhay na ito’t nang di ka maghirap.

Pagsilang mo, bunso, sa sangmaliwanag Akong iyong ina’y taga-tupad bilang

nang panahong ako’y di pa nagsasalat ng mga tadhana ng Poong Maykapal,

walang inadhika ang in among liyag ipinaiwi ka’t ang hangad ko lamang

kundi puspusin ka ng ginhawa’t galak. musmos na isip mo’y sakiting aralan.

Sa awa ng langit ikaw ay sagana Ituro sa iyo ang utang na loob

ng sukat iyamang malalagong lupa, sa nagkakandiling maawaing Diyos;

lahat ng pananim wala mang alaga matuto ka namang sumamba’t umirog,

sa kaparangan mo’y tumutubong kusa. puso mo sa kanya’y huwag makalimot.

Ang tabako’t kape, palay, tina’t bulak At para mo na ngang pasalamat bilang,

abaka at tubo’y kailangang lahat, makapagtanggol ka sa kapanahunan

sa mga lupa mo’y tantong naggugubat ng aring tinamo’t maapamahalaan

itong sa sangmundo’y hirap mahagilap. tapat na paggamit ng santong katwiran.

Sarisaring kalap na sakdal ng tibay Ang tagapagturo’y pinakapili ko,

sakdal ng la-laki sa dikit ay sakdal; hinirang sa lalong mabait na tao;

hindi makikita sa sangdaigdigan, ako’y nabighani’t umaasang totoo

ngunit sa budok mo’y nangagkalat lamang. sa may sinumpaang mahigpit na boto.

Ang asupre’t tingga, ang tanso at bakal Ang lahat ng prayle ay may sinumpaan

ang ginto at pilak ay nangahuhukay sa harap ng Diyos, na anaki’y tunay,

sa mga lupa mo’t sa dagatan nama’y na ito raw mundo’y kusang tatalikdan,

sarisaring perlas ang matatagpuan. kusang tumatangi sa lahat ng yaman.

Tantong naliligid ang mga lupa mo Saan di nga baga, bunsong ginigiliw;

ng dagat ng China’t dagat Pacifico prayle ang siyang aking hihirangin

balang mangangalakal sa buong sangmundo na tagapag-iwi blang taga-tingin

pawang naakit dumalaw sa iyo. sa iyo’t nang di ka baga pagliluhin.

 Mahigit na ngayon tatlong daan taon Sa paniniwala ng mga anak mo,

na iniiwi kang prayle ang may kandong; maraming naghirap, at nasa kombento

katiwala akong sa gayong panahon ang kanilang yama’t sila’y ingkilino

ang isip mo’t yaman nama’y yumayabong. na namumuwisan sa paring natuto.

Katiwala akong nagpapanuto ka Ang lupang nilawag at pinaghirapan

sa landas ng iyong sukat iginhawa; ng magulang nila’t mga kanunuan

katiwala akong dangal mo’t ligaya ngayo’y asyenda na’t nahulog sa kamay

ngayo’y tinatanghal na walang balisa. ng hindi nagpagod at di namuhunan.

Tatlong sacerdote ang ipinabitay, Ang laki at higpit sa pana-panahon

bukod sa maraming pinahihirapan, ng pagpapabuwis ay sulung ng sulong,

at dili umano’y nakapipigil daw makasingil lamang ay di nililingon

ng iyong ligaya, bunsong minamahal. hirap ng magsaka;t pawis na ginugol.

Hindi ko inino’t ang buo kong asa Salapi at pagod ng nagsisibuwis

ay pagmamasakit ang ginawa nila, ay walang katumbas kung di ang maghapis,

sa pagkabuhay mo’t hindi ko napunang tanghaling sagana ang hindi nagpawis,

magdarayang udyok ng masamang pita. maibaon sa utang at tumangis-tangis.

Sa abang-aba ko’t laking kamalian! Ang lahat ng ito’y ninanais sana

laking pagkasawi! laking kadustahan! ng malagyang lunas ng sinta mong ina,

ng ipagpabaya sa kapahamakan, ngunit paanhin ko, ngayo’y matanda na,

ang dapat mahaling usbong niring buhay. hapo na sa hirap ako’t walang kaya.

Ngayon ko nga lamang, bunso, natalastas Ang mga balitang Legazpi’t Salcedo

na ang nangaaba at kinulang palad at iba’t iba pang inaasahan ko

ay pawing mabait, pawing nagsisikap sa pagkakalinga ng tapat sa iyo,

dangal ta’t katwira’y igalang ng lahat. ngayon ay wala na’t inulila tayo.

Prayle’y napoot sa magandang nais Sa nangangatirang ngao’y nabubuhay

ng sa ati’y tapat kung magmalasakit oo’t may mabait, bayani at paham;

ngayon ko natanto, ngayon ko nabatid ngunit sia-sila’y nangag-iiringan

ang kandili niya’y bagkus panggagahis, di magkasundo sa anumang pakay.

Sa kayamanan mo’y sila ang sumamsam Sa ibig ng isa’y hahadlang ang iba,

ngalan pa ng Diyos ang sinasangkalan sa balang kuruin ay di magkaisa

at dinadaya kang di mo raw kakamtam walang mangyayari tungol may halaga

ang langit kung hindi sila ang bayaran. sa gayo’y paanong aasahan sila!

Di ka raw titingnan ngMahal na Birhen Kaya kailangan bunsong iniirog,

kung di ka bumili ng sintas at kalmen; matutong magtiis iayon ang loob,

pag hindi mainam ang pagpapalibing sa madlang dalita, kung ayaw kumilos

ang harap ng Diyos, hindi sasapitin. ang mga anak mo sa pagkakatulog.

 Mga taga-rine, Pransuay, Alemanya Sa gayon nang gayo’y lumaki nga naman

at iba pang nasyon ditto sa Europa ang ari ng prayle’t naghirap ang bayan;

ay nangaghirap din sa prayle ng una mahalinhang bigla ng kapalaluan

pawang nangday, pawa ring ginaga. ang binalatkayong kababaang asal.

Kanilang nasayod lahat ng hinagpis Diyan na naninghal, diyan na nang-api

sa paniniwala’t maling pananalig, buong kataksilan ang pangyayari,

sa prayleng nagpanggap ng taong malinis ang bawa’t pinuno sa prayle ang kampi

na nagpakadukaha’t nag-anyong mabait. baya’y namighati sa pagkaduhagi.

Bayan, palibhsang marunong mahabag, Ganda ng babae, ang dunong ang yaman

ay nahambal ngani sa nakitang hirap, ay nagiging sanhi ng kapahamakan,

ang prayle’y kinandong, pinuspos ng lingap, walang sumaklolong may kapangyarihan

ang mga kumbento’y sumaganang lahat. sa kualita’t nayuko baras ng katwiran.

Prayle’y hindi naman nagpapahalata

daddaga’t dagdagan pag-aanyong aba, Ang balang magsabi, ang balang mag-isip

hindi napapansin lihim nilang banta ng magpaaninaw ng santong matuwid,

na ang namamaya’y kanilang mapiga. walang nararating kungdi ang maamis

luha’y patuluin hanggang sa mainis.

Sapagkat ang prayle’y hindi kaparis

nitong mga Paring itim kung manumit, Sapagka’t ang balang mapaghinalaan

ang prayle ay anak sa bundok at yungib na sa hangad nila’y di maaasahan

ng mga magulang na napakagipit. ay ipapahuli at pararatangan

ng salang dakila’t madlang kataksilan.

Anak sa dalagita’y buong pagsasalat

walang nalalamang gawaing paghahanap At sa bilanggua’y agad kukulungin

kaya kailangang tuyuin ang lahat sa gutom at uhaw ay papipitiin,

upang manariwa ang sariling balat. ang lamig ng lupa’y siyang babanigin

ng sa kanyang baya’y natutuong gumiliw.

Pag may mamatay na tila mayaman Hindi tutulutang magtamong liwanag

prayle ang aagap magpapakumpisal, sa araw at gabi ay kahabag-habag

at inuukilkil na ang pamanahan kung hapong-hapo na sa gayong paghirap

ng aring inumpok ay kumbento lamang. ay paaamining siya nga’y nagsukab.

Hinlog, kamag-anak ay dapat limutin

sa oras na iyon, siyang sasabihin, May ipinapangaw ang dalawang paa

kalulwa’t yaman dapat na ihain kamay at katawa’y gagapusin muna,

sa prayle’t ng huwag impyerno’y sapitin. saka tatapatan ang sakong ng baga

hanggang di umamin sa paratang nila.

Ang lahat ng ito’y nadaragdagan pa

ng bala-balaking panilo ng kuarta

kalmen, sintas, kordon, palibing, pamisa,

ay pawing pandukot sa maraming bulsa.

 At kung masunod na ang kanilang nasa Lalaki’t, babae, matanda at bata,

umamin sa sala ang lipos-dalita ngayo’y manalangin, sa langit paawa,

tali nang kasunod, parusa’y ilalagda ang santong matwid sa kusang dinusta

sa martir ng prayle’t mapapanganyaya. ay ibangon nati’t Diyos ang bahala.

Ang parusa noo’y samsamin ang yaman Kanilang nilusob ang mga kombento,

Saka unti-unting alisan ng buhay; prayle’y inusig pinutlan ng ulo,

Idaraan muna sa isang simbahan ang balang makitang prayleng nakatakbo

Ang kinulang-palad . . . at saka sisigan. kung hindi barilin, kanilang binato.

Sa gitna ng plasa ay may nakahanda Higanti ng baya’y kakila-kilabot

na naglalalagablab na malaking siga, walang pagsiyahan ang kanilang poot,

diyan igagatong sa harap ng madla ang mga kombento’y kanilang sinunog

ang sa kanyang baya’y ibig kumalinga. inuring pugad ng masamang hayop.

Taghoy ng sinigan at madlang kaharap

luha ng magulang, hinlog, kamag-anak Prayle’y nanglalaban, ngunit lalin kaya

pagtangis ng madla ay walang katapat sa galit ng bayan ang magiging kuta!

kundi ang sa prayleng tawa at halakhak. ang payapang dagat, pasiyang nagbala

ay walang bayaning makasasansala

Yutang-yutang tao ang nanguuyam

ng panahong yaon sa gayong paraan, Yaong bayang supil, dating mahinahon,

ang payapa’t aliw noon ay pumanaw dating mapagtiis, at mapagpasahol,

nalipos ng luksa libo-libong bayan. inunos ng dusa’t malalaking alon

ng paghihiganti noo’y luminggatong.

ang yaman nasamsam, buhay na nakitil

ay di babahagya’t noo’y walng tigil, Walang nakapigil, walang nakasangga,

ang sipag ng pralye sa gawaing magtaksil. palibhasa’y bayan ang magpaparusa

magsabog ng dusa, gutom at hilahil. ang mga pinuno’y nawalan ng kaya,

umayon sa baya’t nang di mapag-isa.

Ano pa nga’t noon ay kulang na lamang Kaya nga bunso ko’t magpahangga ngayon

Ang nangaulila’y magpapatiwakal; ang Prayleng lumakad sa kanilang nayon,

Niloob ng langit, nanangagsangguinian kahit na bata ay nagsisipukol

at nangagkaisang sila’y magdamayan. inu-using nilang parang asong ulol.

Diyata nga kaya, ang winika nila,

at wala nang lunas sa ganitong dusa?

diyata nga baga’t itong binabata Sa paraang ito, bunsong minamahal,

sa inaanak nati’y ipapamana pa? ang dating dinusta’y makatighaw-tighaw;

Huwag magkagayo’t yayamang namalas, ang prayle’y lumayas, iniwan ang bayan

na sa daang ito’y nasubyang ang landas, at muling naghari ang kapayapaan.

ay hawanin nating, sakitin ng lahat, Ngunit hindi naman ako nagpapayo

ilayo ang madla sa pagkapahamak. ang ganoong paraan baga’y asalin mo,

ako’y walang sukat na maisaklolo,

kaya katitii, magtiis, bunso ko.

 Walang natimawa sa pagka-duhagi, sa tamad na puso ay kalumbay-lumbay

na di namumuhunan ng pamamayani; “kayong nagpabaya sa sariling bayan,

kung hindi mo kayang prayle’y iwaksi “anya’y dapat naming Aking pabayaan!”

magtiis ka, irog, sa palad mong imbi.

Ilayo ng langit sa ganitong sumpa

Ang mga anak mo’y nangagugupiling, ang mga anak mo, bunsong minumutya:

sa dusting lagay mo’y di nahihilahil, sa iyo’y matuto ng pagkakalinga

magdarayang hibo ng kaaway na lihim matutong umampat ng iyong pagluha.

siiyang diniringig, luha mo’y di pansin.

Ito na nga lamang ang maisasagot

Diyata ay sino ang dapat mag-adya ng salantang ina sa hibik mo, irog;

sa iyo, bunso ko, kung hindi nga sila? sasakyan mo’y gipo, huwag matutulog

kung sa mga anak mo’y di makaaasa, ang mga anak mo’t masigwa sa laot.

walang daan, irog, kundi ang magbata.

Ang araw na sila’y magka-isang loob

at mangagkagising sa pagkakatulog;

ang araw na iyan, ang araw ng Diyos

baya’y maniningil . . . Sino ang sasagot?

Kailangan bunsong, sila’y mahirati

sa pagmamasakit sa bayang sarili:

Kay Rizal na librong pamagat ay Noli . . .

huwag lilimuting ganito ang sabi:

“Panaho’y matamis sa tinubuan bayan

“at pawang panglugod ang balang matanaw,

“ang simoy sa bukid ay panghatid buhay,

“tapat ang pag-irog, subalit ang namatay.”

Alinsunod dito’y aling hirap kaya

ang sukat indahin sa pagka-kalinga,

sa sariling baya’t upang matimawa,

sa madlang pahirap at sumapayapa?

Ang lahat mong anak, ginhawa’t dukha man,

maging taga bukid, maging taga bayan,

lalaki’t babae, pantas man at mangmang,

santong matwid mo’y dapat ipatanghal.

Walang iba, bunso, na dapat hiliin

sila ng sa iyo’y tapat na pagtingin:

ang pagpapabaya’y pananagutan din,

sa harap ng Diyos sila’y sisisihin.

Mapanglaw na sumpa ng Poong May-kapal,

 Sumikat na, Ina sa sinisilangan
Ang araw ng poot ng Katagalugan,
Tatlong daang taong aming
iningatan
sa dagat ng dusa ng karalitaan.
Walang isinuway kaming iyong
anak
sa bagyong masasal ng dalita't
hirap,
Iisa ang puso nitong Pilipinas
at ikaw ay di na Ina naming lahat.
Sa kapuwa Ina'y wala kang
kaparis
Ang layaw ng anak: dalita't
pasakit;
pag nagpatirapang sa iyo'y
humibik,
lunas na gamot mo ay kasakit-
sakit.
Gapusing mahigpit ang
mga Tagalog;
hinain sa sikad, kulata at suntok
makinahi't ibiting parang isang
hayop
ito baga, Ina, ang iyong pag-irog?
Ipabilanggo mo't sa dagat itapon
barilin, lasunin, nang kami'y
malipol.
sa aming Tagalog, ito baga'y hatol
Inang mahabagin, sa lahat ng
kampon.
Aming tinitiis hanggang sa
mamatay
bangkay nang mistula'y ayaw
pang tigilan,
kaya kung ihulog sa mga libingan,
linsad na ang buto't lumuray
ang laman.
Wala nang namamana itong
Pilipinas
na layaw sa Ina kundi pawang
hirap
tiis ay pasulong, patente'y
nagkalat
recargo't impuwesto'y nagsala-
salabat.
Sari-saring silo sa ami'y inisip
kasabay ng utos na tutuparing pilit
may sa alumbrado bayad
kami'y tikis
kahit isang ilaw ay walang masilip.
Ang lupa at buhay na tinatahanan
bukid at tubigang kalawak-
lawakan
at gayon din pati ng mga
halamanan
sa paring Kastila ay binubuwisan.
Bukod pa sa rito'y ang iba't-iba pa
huwag nang saysayin, O Inang
Espanya
sunod kaming lahat hanggang
may hininga
Tagalog di'y siyang minamasama
pa.
Ikaw nga, O Inang pabaya't
sukaban
kami'y di na iyo saan man
humanggan
ihanda mo, Ina, ang paglilibingan
sa mawawakawak na maraming
bangkay.
Sa sangmaliwanag ngayon ay
sasabog
ang barila't kanyong katulad ay
kulog
ang sigwang masasal sa dugong
aagos
ng kanilang bala na
magpapamook.
Di na kailangan sa Espanya ang
awa
ng mga Tagalog, O Inang kuhila
paraiso namin ang kami't mapuksa
langit mo naman kung kami'y
madusta.
Paalam na Ina, itong Pilipinas,
paalam na Ina, itong nasa hirap,
paalam, paalam, Inang walang
habag,
paalam na ngayon, katapusang
tawag.